Book Title: Bharat Bhaishajya Ratnakar Part 05
Author(s): Nagindas Chaganlal Shah, Gopinath Gupt, Nivaranchandra Bhattacharya
Publisher: Unza Aayurvedik Pharmacy
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www. kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
चूर्णप्रकरणम् ]
पञ्चमो भागः
२०३
-
-
-
बातोदरं गुल्ममजीर्णभुक्तं
माङ्गल्यपुष्पी च समान्यमूनि वातप्रकोपं ग्रहणीं च दुष्टाम् ।।
सर्वैः समानाञ्च वचा विचूर्ण्य ॥ अशीसि दुष्टानि च पाण्डुरोगं
ब्राह्मीरसेनाखिलमेव भाव्यं भगन्दरं चापि निहन्ति सद्यः॥ वारत्रयं शुष्कमिदं हि चूर्णम् । सामुद्र लवण, सञ्चल ( काला नमक ), सेंधा अक्षप्रमाणं मधुना घृतेन नमक, जवाखार, अजवायन, अजमोद, पीपल,
लिह्यान्नरः सप्तदिनानि चूर्णम् ॥ चीतामूल, सेठ, हींग और बायबिडंग समान भाग सारस्वतमिदं चूर्ण ब्रह्मणा निर्मितं पुरा । ले कर चूर्ण बनावें।
हिताय सर्वलोकानां दुर्मेधानाम् विचेतसाम् । इसे घुतमें मिलाकर भोजनके समय प्रथम एतस्याभ्यासतः पुंसां बुद्धिर्मेधा धृतिः स्मृतिः। प्रासमें खानेसे वातोदर, गुल्म, अजीर्ण, वात प्र- सम्पत्तिः कविताशक्तिः प्रवर्द्धचोत्तरोत्तरम् ॥ कोप, ग्रहणीविकार, अर्श, पाण्डु और भगन्दरका कठ, असगन्ध, सेंधा नमक, अजमोद, सफेद नाश होता है।
और काला जीरा, सोंठ मिर्च, पीपल, पाठा और ( मात्रा-२ माशे।)
शंखपुष्पी १-१ भाग तथा बच सबके बराबर ले सामुद्राय चूर्ण (२)
कर चूर्ण बनावें और ब्राह्मीके रसकी ३ भावना दे रस प्रकरणमें देखिये। (७८३६) सामुद्राद्ययोगः
कर सुखा लें। (ग. नि. । राजयक्ष्मा. ९)
मात्रा-११ तोला । (व्यवहारिक मात्रा
३ माशे।) सामुद्रकं च सय भानुदुग्वेन भावितम् । इसे घी और शहदमें मिला कर सेवन पाययेद्गव्यदुग्धेन मले मलविशुद्धये ॥
- करनेसे बुद्धि, मेधा, धृति, स्मृति और कविता सामुद्र लवणको आकके दूधकी भावना दे ।
शक्तिकी वृद्धि होती है। कर रक्खें । ___ इसे राजयक्ष्मामें मल शुद्धिके लिये गोदुग्धके (७८३८) सिताञ्जनादिचूर्णम् साथ खिलाना चाहिये ।
(वृ. मा. । अतिसारा.) (७८३७) सारस्वतचूर्णम् (वृहत) सिताअनकणालाजमधुर्फ नीलमुत्पलम् । ( भा. प्र. । म. ख. २ उन्मादा. ; व. से.। पित्तज्वरातिसारनं मलीदं मधुना सह ॥ उन्मादा. ; ग. नि. चूर्णा, ३ ; वृ. यो.
सफेद सुरमा, पीपल, धानकी खोल, मुलैठी त. । ते. ८८ ; यो. चि म.। अ.२) और नीलोत्पल समान भाग ले कर चर्ण बनावें। कुष्ठाश्वगन्धे लवणाजमोदे
- इसे शहदके साथ सेवन करनेसे पित्तथर द्वे जीरके त्रीणि कटूनि पाठा। और अतिसारका नाश होता है । १ कुछ ग्रन्थों में चित्रकके स्थानपर हरीतकी है।। (मात्रा-३ माशे।)
For Private And Personal Use Only