Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 02
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र १७७ सलक्षणकरुणरसनिरूपणम् मार्गणाः॥१॥" इति । इदमुपघातरूपसूत्रहोषदुष्टम् । वीररसश्चात्र इत्थमुपघातरूपेण भूत्रदोषेण वीररसः समुत्पन्नः । इत्थमन्यत्रापि यथासंभवं मूत्रदोषनिष्पन्नो रसो बोध्यः । इदं तु 'एए नव कव्वरसा' इति गाथा मनुसृत्योक्तम् । तपश्चरणविषयस्य वीररसस्य प्रशान्तादिरसानां च अलीकादि सूत्रदोषानन्तरेणापि संभवादिति । पुनः कथंभूता अमी? इत्याह-एते रसा हि शुद्धा वा मिश्रा वा भवन्ति । कचित् काव्ये शुद्ध एक एव रसो भवति, कचित्तु द्वयादिरससंयोगो वा भवतीति एव प्राणिति प्राणी, प्रीतेन कुपितेन च वित्तर्विपक्षरक्तश्च प्रीणिता येन मार्गणा" वही प्राणी जीवित है। कि-जिसने प्रसन्न होने पर अपने द्रव्य से और कुपित होने पर अपने शत्रु ओं के खून से मार्गणों कोयाचकों को- और बाणों को सन्तुष्ट कर दिया है । अर्थात् प्रसन्न होने पर द्रव्य वितरण से याचकजनों को और कुपित होने पर शत्रुओं के शोणित से अपने शरों को तुष्ट कर दिया है । यह कथन उपघातरूप सूत्र दोष से दुष्ट है । यहां वीर रस है । इस तरह उपघातरूप सूत्र दोष से वीररस निष्पन्न होता है । इसी प्रकार से दूसरी जगह भी यथासंभव सूत्र दोष से निष्पन्न हुए रस जानना चाहिए । यह जो कहा है वह " एए नव कव्वरसा" इस गाथा को अनुसरण करके कहा गया है। तपश्चरण विषयक जो वीररस होता है, उसकी तथा और जो प्रशांत आदि रस है उनकी निष्पत्ति अलीकादि सूत्र दोषों के विना भी होती है । (सुद्धा वा मिस्सा वा हवंति) ये रस शुद्ध भी होते हैं सूत्रोपथी मसुत२५ ५न्न येत छ त “स एव प्राणिति प्राणी, प्रीतेन कुपितेन च। वित्तविपक्षरक्तैश्च प्रीणिता येन मार्गणा॥" ते પ્રાણી જ જીવિત છે કે જે પ્રસન્ન થાય છે ત્યારે પિતાના દ્રવ્યથી અને કુપિત થાય છે ત્યારે પિતાના શત્રુઓના લેહીથી અનુક્રમે માર્ગને-યાચકોને અને બાણેને પરિતૃપ્ત કરી દે છે. એટલે કે પ્રસન્ન થાય છે ત્યારે દ્રવ્ય વિતરણથી યાચકજનેને અને કુપિત થાય છે ત્યારે શત્રુઓના શેણિતથી પિતાના બને તેમ કરી દે છે આ કથન ઉપઘાત રૂપ સૂદેષથી દુષ્ટ છે. અહીં વીરરસ છે આ પ્રમાણે ઉપઘાત રૂપ સૂત્ર દેષથી વીરરસ નિષ્પન થાય છે. આ પ્રમાણે અન્યત્ર પણ યથાસંભવ સૂત્રદોષથી નિષ્પન્ન થયેલ રસ MINS मारे ४ामा मान्छे ते 'एए नव कव्वरसा" ॥ ગાથાને અનુસરીને કહેવામાં આવ્યું છે. તપશ્ચરણ વિષયક જે વીરરસ હોય છે તેની તેમજ પ્રશાંત વગેરે રસ છે તેમની નિષ્પત્તિ અલીકાદિ સૂત્ર દે १२ ५५ थाय छे. (सुद्धा वा मिस्सा वा वंति) मे २से शुद्ध ५५ डाय छ
For Private And Personal Use Only