Agam 02 Ang 02 Sutrakrutanga Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 35

२२
सूत्रकृताङ्गसूत्रे
चित्तवत्, तत् सचित्तमित्यर्थः, वा अथवाऽचित्तम् चेतनारहितम् । 'चित्तवत्' इत्यनेन द्विपदचतुष्पदादीनाम् अचित्तमित्यनेन सुवर्णरजतमणिमाणिक्यादीनां ग्रहणम् । एतदुभयं परिग्रहो द्विधा विभज्यते बाह्याभ्यन्तरभेदात्, तत्र बाह्यो नवविधःद्विपदचतुष्पदक्षेत्रवास्तुरजतसुवर्णधनधान्यकुप्यभेदात् । आभ्यन्तरश्वतुर्दशविध:मिथ्यात्वाविरत्यादिपश्चकम् ५, हास्यादिषट्कम् ११ वेदत्रिकं १४ चेति । एतदुभयमपि 'किसामवि' कृशमपि स्वल्पमपि तृणतुषादिकमपि 'परिगिज्झ' परिगृह्य ममत्वबुद्धचा परिग्रहविषयीकृत्य - परिग्रहं कृत्वेत्यर्थः । अथवा कसनं कसः परिग्रह बुद्धचा जीवस्य परिगृहीतत्वार्थे गमनपरिणामः परिग्रहः, अर्थात् सुदूरे वर्तमानस्यापि पदार्थस्य मनोरथादिप्रकारेण ममत्वादिबुद्धया ग्रहणाकार - परिणामो यो जीवस्य भवति मनसा ग्रहणमिति स सर्वोपि परिग्रह एव तम् । जो चेतना से युक्त हो वह "चित्तमंत" या सचित्त कहलाता है । चेतना से रहित को "अचित्त" कहते हैं "चित्तमंत" इस पद से द्विपद चतुष्पद आदि का तथा " अचित्त" शब्द से सुवर्ण, रजत, मणि, माणिक्य आदि का ग्रहण होता है, ये दोनों ही परिग्रह हैं । परिग्रह दो प्रकार का है बाह्य और आभ्यन्तर । इनमें से बाह्य परिग्रह के नौ भेद हैं- ( १ ) द्विपद (२) चतुष्पद (३) क्षेत्र ( ४ ) वास्तु (५) रजत (६) स्वर्ण (७) धन (८) धान्य और ( ९ ) कुप्य । आभ्यन्तर परिग्रह चौदह प्रकार का है-पांच मिथ्यात्व अविरति आदि छह हास्य आदि, और तीन वेद (स्त्रीवेद आदि) । इन दोनों प्रकार के परिग्रहों को स्वल्प-तृण तुष मात्र भी जो ममत्व बुद्धि से ग्रहण करता है अथवा ग्रहण करने का मनोरथ करता है अर्थात् पदार्थ के दूर रहने पर भी उस पर ममत्व धारण करके उसे मन से ग्रहण करता है, वह
-
ચેતનાથી યુકત વસ્તુને “ચિત્તમન્ત” અથવા સચિત્ત કહેછે, અને ચેતનાથી રહિત वस्तु अत्ति हे छे. द्वियह, अनुष्य याहि पार्थो सचित्त गणाय छे, सोनु, यांही, મણિ, માણિકય આદિ પદાર્થાને અચિત્ત કહે છે. આ બન્ને પ્રકારના પદાર્થોં રાખવા તેનું નામ જ પરિગ્રહ છે. પરિગ્રહના મુખ્ય બે પ્રકાર છે. (૧) ખાદ્યપરિગ્રહ અને (૨) આભ્યન્તર પરિગ્રહ. બાહ્યપરિગ્રહના નીચે પ્રમાણે નવ ભેદ કહ્યા છે.
(१) द्वियह, (२) अतुष्यह, (3) क्षेत्र, (४) वास्तु, (५) २०४ (यांही) (६) सुवर्णु (७) धन, (८) धान्य भने (E) मुख्य माल्यन्तर परिवहना नीचे प्रमाणे १४ प्रहार પડે છે. મિથ્યાત્વ, અવિરતિ આદિ પાંચ પ્રકારે, હાસ્ય આદિ છ પ્રકારે અને સ્ત્રીવેદ રૂપ ત્રણ પ્રકારે. આ બન્ને પ્રકારના પરિગ્રહાને સ્વલ્પ પ્રમાણમાં (તૃણુ અથવા તુષ જેટલા અલ્પ પ્રમાણમાં) પણ જે મમત્વ બુદ્ધિથી ગ્રહણ કરવાના મનારથ સેવે છે. એટલે કે પદાર્થ દૂર હેાવા છતાં પણ તેના પર મમત્વ ધારણ કરીને તેને મનથી ગ્રહણ કરે છે,
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૧