Abhidhan Rajendra kosha Part 1

Author(s): Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha

Page 826

अप्पाबहुय (ग) अनिधानगजेन्द्रः।
अप्पाबद्दय (ग) अपजेयर संखगुणा, परमपजबिए असंखगुणा ॥५४॥ गणकारश्वात्रापि मृध्मक्षेत्रपल्योपमासंख्येयभागरूपः प्रन्यके असमाप्ता अपर्याप्तास्ते च ते प्रसाश्च द्वीन्छियादयोऽसमापत्र- ग्राह्यः। तदत्र जघन्ययोगी जघन्यकर्मप्रदेशग्रहणं जघन्यस्थिति साः, अपर्याप्तद्वित्रिचतुरिन्जियाः, संश्यसशिपश्चेन्द्रियास्तेषामु
च विदधाति, योगवृकौ च नकिरपानि स्थितमिति । (एव स्कृष्टोऽसमाप्तत्रसोत्कृष्टोऽसंख्येयगुणो वाच्यः। अयमर्थ:-पयांप्तया- विस्टाणेत्यादि) एबम, मकारस्य लोपः, प्राकृतवान् । पूर्वोक्त. दरैकेन्द्रियोत्कृष्टयोगाद् द्वीन्छियस्य लन्यपर्याप्तकस्योत्कृष्टो यो- योगप्ररूपणान्यायेन स्मैकन्द्रियादिजीवक्रमेणैव स्थितीमा योऽसंख्येयगुणः १४ । ततस्त्रीन्छियस्य लक्ष्यपर्याप्तकस्योत्कृष्टो स्थानानि स्थितिस्थानानि, वाच्यानोति शेषः। तत्र जघन्ययोगोऽसंख्ययगुणः १५ । ततश्चतुरिन्द्रियस्य लगभ्यपर्याप्तक- स्थितेरारज्य एकैकसमयवृद्ध्या सर्वोत्कृष्ट निजस्थितिपर्यवसानाः स्योत्कृष्ट योगोऽसंख्येयगुणः १६ । ततोऽसंशिपञ्चेन्छियस्य स. ये स्थितिभेदास्ते स्थितिस्थानान्यज्यन्ते । कथं पुनरेतानि वा. मध्यपर्याप्तकस्योत्कृष्टो योगोऽसंख्येयगुणः १७ । ततः संशिप- च्यानि ? प्रति, कियणानि पुनरेतानि ?, इत्याह-सख्यगुछेदिषयस्य बन्यपर्याप्तकस्योत्कृष्टो योगोऽसंख्येयगुणः १८। णानि । तत्र संख्यान संख्या, तामहति संख्या "दण्मादिभ्यो (45जहन ति) ततखसानां पर्याप्तानां जघन्यो योगोऽसंख्ये. यः" ।।४।१७। ति (हैमसूत्रेण ) यप्रत्ययः । ततः यगुणो वाच्यः१६। ततोऽपि(इयर ति)सानां पर्याप्तानामुन्कयो संख्यः संस्येयः संख्यात इत्यों गुणो गुणकारो येषां तानि योगोऽसंस्पेयगुणों वाच्यः २० । इत्यतरार्थः । जावार्थस्त्वयम्- | संख्यगुणानि, संख्यानगुणितानीत्यर्थः । किं सर्वपदेषु संक्यानततःसंक्षिपञ्चेन्द्रियस्य समयपर्याप्तकोत्कृष्योगात्पर्याप्तद्वीन्द्रिय- गुणाम्येव, अहोस्विदस्ति कस्मिंश्चित्पदे विशेषः , इत्याहस्य जघन्यो योगोऽसंख्येयगुणः २१। ततस्त्रीन्द्रियस्थ पर्याप्तकस्य
(परमपजविर असंखगुण त्ति ) पर केवलम, अपर्याप्तद्वन्किजघन्यो योगोऽसंख्येयगुणःश ततश्चतुरिन्द्रियस्य पर्याप्तकस्य
ये अपर्याप्तद्वीन्द्रियपदे, नानि स्थितिस्थानानि असंख्यातगुणानि जघन्यो योगोऽसंख्येयगुणः २३। ततोऽमंझिपञ्चेन्द्रियस्प पर्या
शततः सूक्मकोन्छियस्य पर्याप्तकस्य स्थितिस्थानानि संख्यातकस्य जघन्यो योगोऽसंख्येयगुणः २४ । ततः संक्षिपञ्चेन्द्रियस्य
तगुणानि ३ । ततो चादरैकेन्द्रियस्य पर्याप्तकस्य स्थितिस्थानानि पर्याप्तस्य जघन्यो योगोऽसंख्येयगुणः २५। ततः पर्याप्तद्वीन्द्रियस्योस्कृष्ट योगोऽसंख्येयगुणः २६ । ततः पर्याप्तत्रीम्झियस्यो.
संख्यातगुणानि ।। पतानि च पल्यापमासंख्ययभागसमयतुस्कृष्टो योयोऽसंख्येयगुणः २७ । ततः पर्याप्तचतुरिन्छियस्योत्कृ
स्यानि स्थितिस्थानानि भवन्ति । यत एकेन्द्रियाणां जघन्योष्टो योगोऽसंख्येयगुणः २० । ततः पर्याप्तसंझ्युत्कृष्टयोगादनुत्त
स्कृष्टस्थित्योरन्तरालमेतावन्मात्रमेवति, ततोऽपर्याप्तद्वीन्द्रियस्य रोपपातिनामुत्कृष्टो योगोऽसंख्येयगुणः २ए । ततो ग्रैवेयकदेवा
स्थितिस्थानान्यसंख्यातगुणितानि पल्योपमसंस्ययभागमात्रानामुत्कृष्टो योगोऽसंख्येयगुणः ३० । ततो भागभूमिजानां तिर्य
णीति कृत्वा ५ । ततस्तस्यैव द्वीन्द्रियस्य पर्याप्तस्य स्थितिमनुष्याणामुन्कृष्टो योगोऽसंख्येयगुणः३१ ततोऽप्याहारकशरी
स्थानानि संख्यातगुणितानि ६ । ततस्त्रीन्द्रियस्यापर्याप्तकस्य रिणामुत्कयो योगोऽसंख्येयगुणः ३२ । ततः शेषदेवनारकतिर्यक
स्थितिस्थानानि संख्यातगुणितानि । ततस्त्रीन्द्रियस्य पर्यामनुष्याणां यथोत्तरमुत्कृष्टो योगोऽसंख्ययगुणः ३३ ।
तस्य स्थितिस्थानानि संख्यातगुणतानि । ततश्चतुरिन्छिय. अथ सुखावबोधायाल्पबहुत्वपदानां यन्त्रकमुपदश्यते। तदम- स्यापर्याप्तस्य स्थितिस्थानानि संध्यातगुणितानि हाततः पर्या
तचतुरिन्द्रियस्थ स्थितिस्थानानि संख्यातगुणितानि १०॥ ततोऽ- . मुधमनिअप- ज- बादर अप० जघद्वीन्छि० अप० ज- संक्षिपझेन्द्रियस्यापर्याप्तस्य स्थितिस्थानानि संस्थातगुणितानि घि योग सर्वस्ता०१] योग असं०२ घ. यो.असं०३]
नियम वयाप्रम्य स्थितिम्थानानि पीडिअपजघचतुरि० अप० जघा असंकि अप० ज
स्यातगुणानि १२ । ततःसंक्षिपञ्चेन्द्रियस्यापर्याप्तस्य स्थितियो प्रस.४ । यो० असं०५ घ० यो प्रसं०६
स्थानानि संख्यातगुणानि १३ । ततः संशिपश्शेन्जियस्य पयोसंकि अप० जघ० सूक्ष्मनिगो० पर्यो |बादरपर्या० जघ० | तस्य स्थितिस्थानानि संख्यातगुणानि भवन्तीति १४। यो० असं०७ |ज यो० असं०८ यो० असं०९
स्थापनाद्वीनिक पर्या० श्रीन्छिय०प० जघ० चतुरि०प० जघ०
सू०अपवादर हान्द्रिय त्रीन्द्रि चतु० असहि संक्षिा जघन्यो असं०१० यो० असं० ११ । यो० सं० १२ ।
| स्थितिपस्थि-अप०स्थिा अप०स्थिप०स्थि|प०स्थिअसंक्षिपर्या जघमंझिपर्या० जघसूक्ष्मनिगोद अप०]
स्तो|ति सं०ति असं ति सं० [सं०]ति सं०ति सं० यो० असं०१३ यो.असं०१४ | उत्कृष्टयोमसं०१५ बादर अप० उत्कृ० द्वीडि० अप० उ-त्रीन्द्रि०अप० उत्कृतमा
सूक्ष्म०प-बादर पद्वान्द्रिात्रीन्द्रि चतु० सं०प संकिका यो असं०१६ । कृ० यो असं०१७ यो० असं०१० ।
०स्थित स्थिति प०स्थिपस्थियो स्थिति प० स्थि
"स्थिा चतुरिन्जि०प०अमंशिअप० उत्कृ० संक्षि अप० उत्कृष्ट
ति सं० सं० | सं० स० सं० ति सं० स्कृ० यो० असं.१६ यो असं०२० । यो० सं० २१ । तदेवं निरूपितानि योगासनेन स्थितिस्थानानिाकम कर्मा सूक्ष्मनि०पर्या० उ.बादर पर्या० उत्कद्वीन्कि०५० स्क० योगस्यैवाम्पबहुत्वं प्रकारान्तरेणाऽऽहकृ० यो० अस०२२| यो असं० २३ यो प्रसं० २४ एयस्म णं भंते ! पन्नरसविहस्स जहणुक्कोसगस्स त्रीन्छिन् प० उत्कृ० चतुरि०प० उत्कृ| असंकि पर्या० उत्कन कयर कयरेहिंतो० जाव विसेसाहिया गा| गोयमा ! यो०सं०२५ यो असं० २६ | यो० असं०२७
सब्बत्यो कम्मगमरीरस्स जहए जोए १, भोराशिसंदिपर्या० उत्कृ०/ अनुत्तरो० उत्कृ० | प्रेवेयकदेवकर यो० असं० २६ यो० असं० २६ । यो० असं० ३०
यीसगस्स जहएणए जाए असंखेजगुणे २, बेउब्धियजागतमितिय० । श्राहारक० उत्कृष्ट देषना० ति०मनु०
मीसगस्स जहएणए जोए असंखेजगुणे ३, ओरालिअयो० सं० ३१ | यो असं०३२ उत्कृण्यो असं०३३४ यसरीरस्स जहएणए जोए असंखेज्जगुणे ४, वेउब्धि