Abhidhan Rajendra kosha Part 1

Author(s): Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha

Page 995

(२६) असंसहचरय अभिधानराजेन्द्रः।
असच्चोवाहिसच्च प्रसंसहचरय-असंसृष्टचरक-पुं० । असंसृष्टेन हस्तादिना दी- असञ्चमोसमणजोग-असत्यामुषमनोयोग-पुं० । न विद्यते यमानस्य प्राहके, औ०॥
सत्यं यत्र सोऽसत्यः, न विद्यते मृषा यत्र सोऽमृषः । मसअसंसट्ठा-असंसष्टा--स्त्री० । असंसृष्टेन इस्तेनाऽसंसृष्टेन च त्यश्चासौ अमृषश्च; "क्त नादिभिन्नैः" ।३।१ । १०५। इति पात्रकेण[सावशेष व्यं] जिवां गृह्यतःसाधोः प्रथमायां पिएडै
कर्मधारयः। असत्यामृपश्चासौ मनोयोगश्चासत्यामृषमनोयोषणायाम,प्रय०१६द्वार । स्था०। प्रा०चू० । नि०यू० ॥ भाव० ।
गः । मनोयोगभेदे, कर्म०४ कर्म। आचाणसूत्र । धापश्चाग('लित्त' शब्देऽसंसृष्टायाः प्ररूपणम्)
असञ्चरुइ-असत्यरुचि-पुं० । असत्ये मृषाभाषणे असंयमेशा असंसत्त-असंसक्त--त्रि० । असमिलिते, लत्त०२०। विशे०।
रुचिर्यस्याऽसावसत्याचिः । असत्यं रोचयमाने व्य० ३ उ० अप्रतिबद्धे, दश० प्र० । असंबके, उत्त० ३०।
असच्चवश्जोग-असत्यवाग्योग-० वाग्योगनेदे, कर्म०४कर्म०॥ असंसय-असंशय-न० । निश्चिते, द्वा०२० द्वा० । निःसंदेहे, असच्चसंधत्तण-असत्यसंधत्व-न० । असत्यमलकिं संदधावृ०१ उ०।
ति करोतीति असत्यसन्धः, तद्भावोऽसत्यसन्धत्वम् । षधि. असंसार-असंसार-पुं० । न संसारोऽसंसारः । संसारप्रति- शे गौणालीके, प्रभ०२प्राश्र० द्वार। पक्षनूते मोके, जी० : प्रतिः। संसारानावे, द्वा० ११ द्वारा असञ्चामोसा-असत्यामृषा-स्त्री० । यन्त्र सत्यं नापि मृषा, तत्र भसंसारसमाव-प्रसंसारसमापन-पुं०। न संसारोऽसंसारो
असत्यामृषा वस्तुप्रतिषेधमन्तरेण स्वरूपमात्रपालोचनपरे. मोक्षस्तं समापन्नः असंसारसमापन्नः । मुक्ते, प्रशा० १ पद ।
'अहो देवदत्तघटमानय, गां देहि मह्यम्' इत्यादिचिन्तनपरेभासिके, स्था०२ ठा०१२० जी०॥
पामेदे, इदं हिस्वरूपमात्रपालोचनपरत्वान्नयथोक्तलक्षणं सत्वं,
नापि मृषा । पं० सं० १ द्वार। "जं णेव सवं, णेव मोसं, णेव असक-अशक्य-त्रि० । कर्तुमपार्यमाणे, ध० । अशक्ये भाव
सच्चमोसं-असच्चामोसं णाम, तं चनत्थं भासज्जातं" चतुप्रतिपत्तिरिति अशक्ये झानाचारादिविशेष एव कर्तुमपार्यमाणे थी नापा-योच्यमाना न सत्या, नापि मृषा, नापि असत्यामृषा कुतोऽपि धृतिसहनकालबलादिवैकल्याद्भावप्रतिपत्तिः-भावे- आमन्त्रणाऽकापनादिका साऽत्रासत्यामृषेति । प्राचा०२४० नान्तःकरणेन प्रतिपत्तिरनुबन्धः, न पुनस्तत्र प्रवृत्तिरपि, अ- |४०१ उ०।। कालौत्सुक्यस्य तत्वत वार्तध्यानत्वादिति :ध०१ अधिक।
सांप्रतमसत्यामृषामाहअसक्कय-असंस्कृत-त्रि० । न विद्यते संस्कृतं संस्कारो यस्य
प्रामतणि प्राणवणी, जायाण तह पुच्छणी अपनवणी। सोऽसंस्कृतः । अविद्यमानसंस्कारे, प्रश्न०१आश्र0 द्वार।
पञ्चक्खाणी जासा, नासा इच्छाणुनोमा य ॥४२॥ असक्कयमसकय-असंस्कृतासंस्कृत-त्रि० । कर्मधारयः । मका
आमन्त्रणी, यथा-हे देवदत्त इत्यादि । एषा किलाप्रवर्तकत्वात रोऽत्रालाकणिकः । अत्यन्तमसंस्कृते, प्रश्न०४ाश्र0 द्वार ।
| सत्यादिभाषात्रयलक्षणवियागतस्तथाविधदलोत्पत्तरसत्यामृषे. असकहा-असत्कथा-स्त्री० । अशोभनकथायाम, नर्श । ति। एवमाज्ञापनी, यथा-दं कुरु । श्यमपि तस्य करणाकरणअसक्किरिया-असत्क्रिया-स्त्री०। अशोभनायां चेष्टायाम, प
भावतः परमार्थेनैकत्राप्यनियमात्तथाप्रतीतेः अदुष्टविवकाप्रम
तत्वादसत्यामृषेति। एवं स्वबुख्याऽन्यत्रापि नावना कार्येति। याचचा विव।
चनी, यथा-भिक्षां प्रयच्छति। तथा प्रच्छनी, यथा-कथमेतदिअसकिरियारहिय-असक्रियारहित-त्रि० । म्रक्षितपिहितादि
ति ?। प्रशापनी, यथा-हिंसादिप्रवृत्तो दुःखितादिर्जवति । प्रत्या द्वारेण जीवोपमर्दरूपाप्रशस्तव्यापाररहिते, पञ्चा०१३ विव० । ख्यानी भाषा, यथा-अदित्सेति।भाषा इच्छानुलोमा च, यथाप्रसगडा-अशकटा-स्त्री० । शकटैरुत्पथं नीतत्वात्स्वनामख्या- केनाचित् कश्चिदुक्ता-साधुसकाशं गच्छाम इति । स ाह-शोते आजीरकन्यारत्ने, दश०३ अ०। (तवृत्तं 'उवहाण'शम्दे
जनमिदमिति गाथाऽर्थः॥४२॥ द्वितीयभागे १०४६ पृष्ठे उदाहरिप्यते )
अणजिग्गहिआनासा, भासा अ अनिग्गहम्मि बोधब्बा। प्रसग्गह-असदग्रह-पुं० । अशोभनाभिनिवेशे आप्तवचनवाधि
संसयकरणी नासा, वायम अव्वायमा चेव ॥४३॥ तार्थपकपाते, पञ्चा०१ विव० चारित्रवतोऽपि असहदः संभव
अनभिगृहीता भाषा-अर्थमनभिगृह्य योच्यते, डित्यादिवत् । ति, मतिमोहमाहात्म्यादिति । ध०२०।
भाषा चाभिग्रहे बोधव्या-अधमनिगृह्य योच्यते, घटादिवत् । भसच्च-असत्य-न० । सत्यविपरीते, नास्ति जीव एकान्तसपो तथा संशयकरणी च भाषा-अनेकार्थसाधारणा योच्यते, सैन्धववेत्यादिकुविकल्पनपरे, पं० सं०१द्वार। उत्ताअलीके, प्रश्न०२ | मित्यादिवत् । व्याकृता-स्पटा प्रकटार्या-देवदत्तस्यैष भ्रातेत्यादि. आश्रद्वार । असत्यं च महत्तमं पातकं यतो योगशास्त्रान्तर- वत् । अव्याकृता चैव अस्पधा ऽप्रकाटा-बालकादीनां थपनिश्लोके-" एकत्राऽसत्यजं पापं, पापं निःशेषमन्यतः । द्वयोस्तु- केत्यादिवदिति गाथार्थः । उक्ताऽसत्यामृषा । दश०७०। लाविधृतयो-राद्यमेवातिरिच्यते" ॥१॥ इति । ध० २ अधि।
॥१॥ इति । ध० २ अधिः। असच्चोवाहिसच्च-असत्योपाधिसत्य-न० ।सशब्दार्यत्वेनासप्रश्नः । प्रा. चू०।
त्या उपाधयो विशेषा बलयांडलीयकादयो यस्य सत्यस्य सर्वअसचमणजोग-असत्यमनोयोग-पुं० । कर्म सानास्ति जी
नेदानुयायिनः सुवर्णादिसामान्यात्मनस्तत् सत्यमसत्योपाधिव एकान्तसद्भूतो विश्वव्यापीत्यादिकुविकल्पचिन्तनपरे म- | शब्दप्रवृत्तिनिमित्तमभिधेयम् । सविशेषे सामान्ये, अन्ये त्वाःनोयोगे, कर्म०४ कर्म०॥
यदसत्योपाधिसत्यं स शब्दार्थः इति । सम्म०१ काण्ड ।