Abhidhan Rajendra kosha Part 1

Author(s): Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha

Page 1040

(०७१)
अभिधानराजेन्द्रः |
अहाजहुस्सय
यथालघुस्वके उपचिद्विविधो यति जघन्यो मध्यमस्य । अन्यतरग्रहणेन तु त्रिविधो ऽप्युपाधः परिगृह्यते । तदेवं कृता विषमपदव्याख्या भाष्यकृता । व्य० ६३० ।
श० ६ उ० ।
महाविद यथाविध- अव्य० । शास्त्रीयन्यायानतिक्रमे, द्वा० ७ द्वा० । अद्दासंखम-ययासंखद १० निष्कम्पे पट्टादो, नि०यू०२४० अहासंथड - यथासंस्तृत - न० । शयनयोग्ये, श्राचा० २ ० २
श्र० ३ उ० ।
यथासंस्कृत १० तृणादि चोपभोगा भवति तथैव ल ज्यते तस्मिन, स्था० ३ ०४ उ० । श्राचा० । अदासंविभाग यथा (चाचा) संविभाग-५० यथा सिद्धस्य स्वार्थे निर्वर्तितस्येत्यर्थः, अशनादेः समितिसङ्गतत्वेन पश्चात्कमादिदोषपरिहारेण विभजनं साधवे दानद्वारेण विनागकरणं यथासंविभागः । श्रतिथिसंविज्ञागवते, उपा० १ ० १ भ० । "अहाविभागो नाम आदि अहाकम् देति तो साधुमद्देनज ति देहिमा उतारेति तेण ग्राहाकमेव सो महाविभागो नयति जो बहावसानं पापो सदसपी फलज्ञासंचारगादीण संविभागो सो - हाचिनायो भवति फालु एस विभाग । ति भणियं हो" । आ० चू० ६ अ० । श्रधासंविभाग इत्यनुषंदितव्यः । अस्यातिचारा:-" तयाऽनंतरं च णं अहासंविभागस्स पंच श्रारा जाणिवा न समायरियग्वा । तं जहां सचित्तसिविसाया २ कामाने २ परोषदेशे मच्छरया ४ " । उपा०२ अ० । ( 'इहिस्संविभाग' शब्देऽस्मिन्नेव भागे ३४ पृष्ठे उक्तोऽस्य विस्तरः ) अहासच्च यथासत्य - न० । याथातथ्ये, श्राचा० १ ० ४ ० २ ४० ।
अद्दासति यथाशक्ति-अव्य० स्पशक्यौचित्ये ३०२२ द्वा० ००४०नुसारे पं० सू० ३० ।
अहामुतपथासूत्र अन्य सामान्यतः सूत्रातिक्रमे दशा० - - |
go | स्था० । उपा० शा० सूत्रानुसारेणापादितसत्यता के व्य० एन० | सूत्राविरुधे, कल्प० ६ ० ॥ अहाह-यथासुखअन्य सुखानतिक्रमे ०१०
महावगास - यथावकाश-अव्य०। यो यस्यावकाशः यद्यस्योस्प सिस्थानम अथवा भूम्यम्बुका साऽऽकाशवी संयोगः कामे, सूत्र "तेखि व महादीनं महावगामेवं स्त्यी" अहि-म० उरः परिसर्पदे ४० २१० वर्षे उ
"
३४ अ० । ज्ञा० । सूत्र० ।
यथावकाशेनेति । यो यस्यावकाशो मानुरुदयादिकस्तत्रापि किल वामा स्त्रियो, दक्षिणा कुक्तिः पुरुषस्योभयाश्रितः परढ इति । अत्र चाविध्वस्ता योनिरविध्वस्तं बीजमिति चत्वारो जङ्गाः । तत्राप्याद्य एव भङ्गक उत्पत्तेरवकाशो, न शेषेषु त्रिष्विति । सूत्र० २ ० ३ श्र० ।
अहावच्च - यथापत्य - पुं० । यथाऽपत्यानि तथा ये, ते यथापत्याः । पुत्रस्थानीयेषु भ० ३ श० ६ ० | कल्प० । महावच्चाभिधाय पथापत्यानिज्ञात वि० यथाऽपत्यमेवमभिज्ञाता अवगता यथापत्यानिज्ञाताः; अथवा यथापत्याच तेनाति कर्मचारयः । पुत्रस्थानी वेष्यामेातेषु भ० ३
अहा सुदुम - यथासूक्ष्मबायरे पुग्गले परिसामे” । कल्प० २ ० ।
3
अहाह अहह अन्य खेदे संबोधने आपले प्रकर्पे च । वाच० । प्रा० ।
अहिंसा
-त्रि० । सारे भ० ३ श० १ उ० । “अड़ा
अस्य भेदा:
से किं तं ही ? । श्रही दुविधा पण्णत्ता । तं जहादव्वीकरा य, मंडलियो य ॥
-
अथ के ते अहयः ? । गुरुराट् - अहयो द्विविधाः प्रशप्ताः । तद्यथा दवकराश्च मुकुल्लिनश्च । तत्र दवव दर्वी फणा, तत्कशीलादकरा, मुकुल फणाविरद्वयोग्या शरीरावयवविशेषाकृतिः, सा विद्यते येषां ते मुकुलिनः फणाकरणशक्तिवि कला इत्यर्थः । अत्राऽपि शब्दौ स्वगतानेक भेदसूचकी प्रा०१ पद | आचा० । (दवकर मुकुलिजेदा स्वस्वस्थाने द्रष्टव्याः ) अहि-अहित त्रि० दिनाऽकारिण, स० ३० सम० । अहिणियट्टि अहितनिवृत्ति स्त्री० । प्राणातिपाताद्यकरणे,
-
पं० ब० २ द्वार ।
अ (आ) हिचा अभिजाति-श्री०० "०" || १ | १८७ । इति भस्य हः। "कगचज०" ० १ १७७ । इत्यादिना तजयोर्मुकू । ' अतः समृद्ध्यादौ वा " । ८ । १ । ४४ । इति अकारस्य दीर्घः । सत्कुलोत्पत्तौ प्रा० १ पाद । ढुं० १ पाद । हिश्राहिश्रसंपत्ति-अधिकाधिक संप्राप्ति - स्त्री० । वृद्धी, पं०
-
-
बं० ४ द्वार
अहिऊल - दद् - धा०- भस्मीकरणे, सक० "दहेरहितलाबुङ” १८ | ४ | २०८ । इति दधातोरदिऊलादेशः। अहिऊलर, डहर, दहति । प्रा० ४ पाद ।
प्रसिध अहिंसक ० प्र० १० द्वार अहिंसा-अहिंसन न० अन्यापाने ०१ अधि ।
- अहिंसा-अहिंसा खान दिसासा | निं० ० २४० ॥ प्राणवियोगप्रयोजनव्यापाराभाव, द्वा० २१ द्वा० । प्राणिघातवर्जने, पं० ० १ द्वार ।
(१) स्वरूपनिर्वचनम्। (२) अतिलक्षणम् ।
(३) श्रहिंसाख्यसंवरघारस्याशेषा वक्तव्यता । (४) वैरियमुपसेविना
रूपणम् । पालनोद्यतस्य यद् विधेयं निरूपणम
(५)
(६) प्रथमव्रतस्य पञ्च भावनाः । ( 9 ) सर्वे प्राणा न हन्तव्याः । (८) वैदिक हिंसाविचारः ।
(ए) मि सम्मान न हिस्यादिति प्रतिपादनम् । (२०) श्रार्थनिरूपणम् ।
(११) मनान्तरेऽहिंसा नाही।
(१२) सर्वे प्रायाका हिसां मोक्षाभूतां प्रतिपद्यते न
प्राधान्येन ।