Abhidhan Rajendra kosha Part 1

Author(s): Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha

Page 1010

प्रसब्भावुब्भावणा अभिधानराजेन्डः ।
असमारंनमाण कतरादुनमात्र बेत्यादि (दश.४ अ०) अचौरेऽपि चौरोऽयमि- वा नियतविहारादिनाऽनन्यसमानोऽसदृशः । यहा-समानः स्यादि वा । भ०५श०६०।
साहारो,न तथेत्यसमानः। अथवा-'समाणो त्ति' प्राकृतत्वादअसन्तूय--असदत्तूत-न० । न सद्भूतमसद्भूतम् । भनृते,
सन्निव सन् यत्राऽऽस्ते तत्राप्यसन्निहित इति । दृदखसन्निहितो
हि सर्वः स्वाश्रयस्योदन्तमावहति, अयं तु न तथति; एवंविधः आव.४०
स चरेदप्रतिबद्धविदारितया विहरेदू, भिक्षुर्यतिः। उत्स०३ अ०। असमंजस-असमन्जस-त्रि० । अघटमानके, " असमंजसं को
असमारंज-असमारम्न-पुं० । समारम्भाऽभावे, “सत्तविदे जंपति"। श्राराचा।
प्रसमारंभे पम्मत्ते । तं जहा पुढविकाश्य भसमारम्ने जाव अअसमंजसचेडिय--असमजसचेष्टित--न0 । शास्त्रोत्तीर्णभाषित.
जीवकायअसमारंभे।" स्था०७ ठा० । करणे (दर्श० १० अ०) प्राणिवधादौ, पश्चा०२ विव०।
असमारंभमाण-असमारम्भमाण-विला भव्यापादयति, स्था० श्रसमण--अश्रमण--पुं० । श्रामण्यादविच्युते, “गतुंताय पुणो
६ ग० । असमारम्भमाणानां पचविधादिसंयमःगच्छे, ण य तेणासमणो सिया।" सूत्र० १ ० ३ ० २ २०॥
एगिंदिया एं जीवा असमारंजमाएस्स पंचविहे संजमे असमणपाउग्ग-अश्रमणप्रायोग्य-त्रि० । साधूनामनाचरणीये,
कज्जइ। तं जहा-पुढ विकाश्यसंजमे जाव वणस्सइकाश्यसंध०३ अधि०। श्रसमणुन-असमनोह-त्रि० । मनिटे, स्था० ४ ग०१3०।
जमे । एगिदिया णं जीवा समारंनमाणस्स पंचविहे असंजमे शाक्यादौ, आचा० १ श्रु०८०१ उ० । त्रिषट्यधिके प्राक्षक
कज्जातं जहा-पुढविकाश्य असंनमेजाव वणस्सइकाइशतत्रये, आचा०१ श्रु०८ १०१ उ० । असमनोज्यस्तु दान
यअसंजमे । पंचिंदिया एवं जीवाणं असमारंभमाणस्स पंचग्रहणं प्रति सर्वनिषेध इति । प्राचा० १ श्रु० ८ ७०२ उ०। । बिहे संजमे कजा । तं जहा-सोइंदियमंजमे० जाव फाअसमणुमय-असमनुज्ञात-त्रि० । 'यदि भवान् कस्मैचिद्ददा- | सिदियसंजमे । पंचिंदियाएं जीवा समारंजमाणस्स पं. ति तदा ददातु' इत्येवमननुकाते, माबा०२ श्रु०१ अ०८ उ01 | चविहे असंजमे कज्जइ । तं जहा-सोइंदियअसंजमे0 जाव "असमणुमायतस्स भदेतस्स" नि००१०।
फातिदियअसंजमे । सबपाणभूयजीवसत्ताणं असमारंसमत्त-असमाप्त-त्रि०। अपूस, नि००५ ०। भसमाप्तक
जमाणस पंचविहे संजमे कज्जइ । तं जहा-एगेदियस्पे, व्य०४ उ०।
संजमे पंचेंदियसंजमे । सधपाणयनीवसत्ताणं समारंअसमत्तकप्प-असमाप्तकल्प-पुं० । असमाप्तश्चापरिपूर्णश्व क
जमाणस्स पंचविहे असंजमे कज्जा । तं जहा-एगेंदिया स्पः । अपरिपूर्णसहाये विपरीते, ध०३ अधि० । “चतुबद्धे वासासु उ-सत्तसमत्तो तदूणगो इयरो। असमत्तो जायाणं, ओ
संजमे जाव पंचेंदिय असंजमे । हेण किंचि आहब्ब" ॥१॥ पञ्चा० ११ विव.पं०व०। (एगिदिया णं जीव त्ति ) एकेद्रियान्, णमिति वाक्यालअसमचदंसि (ए)-असम्यक्त्वदर्शिन्-पुं० । न सम्यगस- द्वारे । जीवान, असमारम्भमाणस्य संघट्टादीनामविषयीकुर्वतः, म्यक, तस्व भावोऽसम्यक्त्वम, तद् द्रष्टुं श्रीनमस्य स तथा।
सप्तदशप्रकारस्य संयमस्य मध्ये पञ्चविधसंयमो व्युपरमोडमिथ्यादृष्टी, सूत्र० १ श्रु0 0 अ० ।
नाश्रवः, क्रियते भवति । तद्यथा-पृथिवीकायिकेषु विषये संयमः असमत्थ-असमर्थ-त्रि० । अशक्त, पं० ३०१ द्वार । भ्रत्तेपमा
संघट्टाछुपरमः-पृथिवीकायिकसंयमः । पचमन्यान्यपि पदानि ।
असंयमसूत्रं संयमसूत्रवद्विपर्येण व्याख्येयमिति । (पंचिदियाणअनीरो, सूत्र०१ श्रु०४ १०१ 30। हेतुदो, यथाऽयं हेतुर्न स्व
मित्यादि ) इह सप्तदशप्रकारसंयमभेदस्य पञ्चेन्ज्यिसंयमलसाध्यगमक इत्यर्थेनासौ स्वसाध्यघातक इति। रत्ना० परिका
कणस्येन्डियभेदेन भेदविवकणात्पञ्चविधत्वं, तत्र पश्चेन्डियाअसमय-भसमय-पुं० । असम्यगाचारे पञ्चविंशे गौणालीके,
नारम्भे श्रोत्रेन्ड्रियस्य व्याघातपरिवर्जन-श्रोत्रेन्द्रियसंयमः । एवं प्रश्न० २ अाश्र० द्वार। इष्टकाले, अयोग्यकाले च । वाच। चक्षुरिन्ज्यिसंयमादयोऽपि वाच्याः । असंयमसूत्रमेतद्विपर्याअसरिसवेसग्गहण-असावेषग्रहण-न० । भार्यादेरनार्यादि- सेन बोद्धव्यमिति । (सबपाणित्यादि) पूर्वमेकेन्द्रियपञ्चेन्धिनेपथ्यकरणे, पं०व०४ द्वार । स्वयमार्यः सन् अनार्यवेष करो
यजीवाश्रयेण संयमासंयमावुक्तौ, इह तु सर्वजीवाश्रयेण प्रत ति; पुरुषो वा स्वरूपमन्तर्हितः सन् स्त्रीरूपं विदधातीत्यादि ।
एवं सर्वग्रहण कृतमिति । प्राणादीनां चायं विशेषः-"प्राणा तदेतदसशवेषग्रंहणम् । वृ० १ उ०।
द्वित्रिचतुःप्रोक्ताः, भूतास्तु तरवः स्मृताः । जीवाः पश्चन्द्रिया
क्षेयाः, शेषाः सत्वा इतीरिताः" ॥१॥ स्था० ५ ० २ उ० । असमवाइकारण-असमवायिकारण-न० । न समवैति, सम्अव-इ-णिनि । न० त० । समवायिकारणवर्तिनि कार- तेदिया णं जीवा असमारंभमाणस्स बिहे संजमेकणमेदे, वाच० । यथा-तन्तुसंयोगा: कारणरूपव्यान्तरस्य
ज। तं जहा-घाणामाओ सोक्स्वानो अवरोवेत्ता नवह, दूरवर्तित्वादसमवायिनः, त पव कारणमसमवायिकारणम् ।
घाणामएणं दुक्खेणं असंयोएत्ता नवघ, जिब्भामयाश्रो मा०म० द्वि० ।आ० चू०।। असमाण-असमान-पुंजन विद्यतेसमानो यस्य सेोऽसमानः गृह
सोक्खाओ अववरोवेत्ता जप, एवं चेव फामामयाओ वि। स्थान्यतीथिकेभ्यः सर्वोत्कृष्टे, "असमाणो चरे निक्खू" उत्तः ।।
तेदिया णं जीवा समारंजमाणस्स छबिहे असंयमे कन्न। न विद्यते समानोऽस्य वृहिष्वाश्रपामूक्तित्वेनान्थतीर्थिकेषु । तं जहा-घाणामाश्रो सोक्खाओवररावेत्ता नवइ, घाणाम.