Abhidhan Rajendra kosha Part 1

Author(s): Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha

Page 961

( ७९२) प्रवणयण अभिधानराजेन्द्रः।
भवझवाय श्रवणयण-अपनयन-नानिषेधने, विशे०।
कोऽयं संघः?, यः समवायबलन पशुसंघष प्रमार्गमपि मार्गी
करोतीति। न चैतत्,साधुकानादिगुणसमुदायात्मकत्वात्तस्यतेन प्रवणीयउवणीयवयण-अपनीतोपनीतवचन-न। अरूपवती
च मार्गस्यैव मार्गीकरणादिति॥ तथा-विपकं सुपरिनिष्ठित,प्रकस्त्री किन्तु सवृत्तेतिरूपे षोमशवचनानां द्वादशे, प्राचा० २ पपर्यन्तमुपगतमित्यर्थः। तपश्च ब्रह्मचर्य च भवान्तरे येषाम, बि. श्रु०४ म०१ उ०। प्रका० । प्रव०।।
पकं वा उदयागतं तपो ब्रह्मचर्य तद्धेतुकं देवायुकादिकर्म येषां श्रवणीयचरय--अपनीतचरक-पुं० । अपनीतं देवद्रव्यमध्याद
ते तथा; तेषामवर्ण वदन। न सन्त्येव देवाः,कदाचनाप्यनुपलभ्यपसारितम्, अन्यत्र स्थापितमित्यर्थः । तदर्थमभिग्रहतश्चरति
मानत्वात् । किा-तैविटैरिव कामासक्तमनोनिरविरतैस्तथा नितद्गवेषणाय गच्चतीति अपनीतचरकः । अनिप्रहविशेषधा
निमेषेरचेच नियमाणैरिव प्रवचनकार्यानुपयोगिमित्यादि.
कम् । इहोत्तरम्-सन्ति देवाः, तत्कृताऽनुग्रहोपघातादिदर्शरके, ०।
नात् । कामसक्तता च मोहसातकोंदयात् । इत्यादि । स्था०५ अवणीयवयण-अपनीतवचन-न० । कुरूपा नीतिवचनभेदे,
ग०१०। प्रव० १४० द्वार।
अथ (बानादीनां ) व्यासार्थमाहअवध-अवर्ण-त्रिकान विद्यते वर्णः पञ्चविधःसितादिरस्येत्य
काया वया य ते चिय, ते चेव पमायअप्पमाया य । वर्णम् । वर्णरहिते अमूर्तहव्ये, पो०१५विव० अश्लाघायाम, पं० व०४ द्वार । स्था० । अयशसि अकीतौं, निचू०१० उ०। वर्ण
मोक्खाहिगारियाणं, जोइसजोणीहि किंच पुणो । ताया अकरणे, औग एकदिग्ब्याप्यसाधुवादवादे,ग०२माधिक।
रह केचिदिग्धाः प्रवचनाशातनापातकमगणयन्त इत्यं भूत
स्यावर्ण युवते।यथा-पम्जीवनिकायामपिषट्रायाःप्राप्यन्ते, शा. अवणवंत-अवर्णवत-त्रि० । अन्लाघाकारिणि, स०३० समा
त्रपरिझायामपितएव,अन्येवध्ययनेषु बदुशस्त एवोपवण्यन्ते। भवणवा (ण)-अवर्णवादिन-पुं०। प्रवर्ण वदितुं शीलम- एवं व्रतान्यपि पुनः पुनस्तान्येव प्रतिपाद्यन्ते । तथा-त एम स्येत्यवर्णवाद।। अकीर्तिकरे, “ नाणस्स केवलीणं, धम्मा- प्रमादाप्रमादाः पुनः पुनर्वएयन्ते । यथोत्तराभ्ययने श्राचाराने यरियाण सव्वसाणं । माई अवसवाई, किदिवसियं भावणं च । एवं च पुनरुक्तदोषः। किंच-यदि केवलस्यैव मोक्षस्य सा. कुणई" ॥ १॥ ग०२ अधि० । वृ०।
धनार्थमयं प्रयासस्तर्हि मोकाधिकारिणां साधूनां सूर्यप्राण्या
दिना ज्योति शास्त्रेण,योनिप्राभृतेन चा किं पुनः कार्यम,न किधिअवयवाय-अवणेबाद-पुं०। अश्लाघायाम, ध.२ अधिका
दित्यर्थः। तेषामित्थं युवाणानामिदमुसरम-ह प्रवचने यत् त एम श्लाघाचादे, दश । “भवनवायं च परंमुहस्स, पञ्चक्नो "
कायादयो भूयो नूयः प्ररुप्यन्ते, तन्महता प्रयझेनामी परिपा(न भासिज्ज) अवर्णवादं चाश्लाघावादं परामुखस्य पृष्ठतः प्रत्य
लनीयाः, इदमेव धर्मरहस्यमित्यादरातिशयख्यापनार्थत्वास पु. ततश्च; न भाषेत इत्यर्थः । दश० ए ० ३ उ० ।
नरुक्तम् । “अनुवादाऽऽबरवीप्सा-नृशायविनियोगहेत्वस्याम् । मईदादिपञ्चकावर्ण वदन् दुर्लभबोधिः
ईचत्संन्नमविस्मय-गणनास्मरणवपुनरुक्तम्" ॥१॥ ज्योनिः पंचहि गणेहिं जीवा बभबोहियत्ताए कम्मं पकरेंति ।।
शास्रादेरेव शिष्यप्रवाजनादिषु शुभकार्योपयोगफलत्वात्परम्प
रथा मुक्तिफलमेवेति न कश्चिद्दोषः । गतो ज्ञानावर्णवादः । तं जहा-अरहंताणमवन्नं वदमाणे, अरहतपसत्तस्स ध
अथ केवस्यवर्णवादमादम्मस्स अवनं वदमाणे, आयरियनवायाणमवन्नं वदमा
एगंतरमुप्पाए, अन्नोनावरणया दुवेएई पि । णे, चाउन्निसंघस्स अवनं वयमाणे, विविकतवबंभचेराणं
केवलदंसपणाणे, एगेकाले गतं ।। देवाणं भवनं वदमाणे।
इह केवलिनामवर्णवादो यथा-किमेषां शानदर्शनोपयोगी क्रमेण "पंचहि" इत्यादि सुगमम,नवरं दुर्लभाबोधिर्जिनधर्मों यस्य स भवतः, उत युगपत। यद्याद्या पका-ततोयं समयं जानाति तंस. तथा,तद्भावस्तत्ता। तया दुर्लभवोधिकतया,तस्यैव वा कर्म मो- मयं न पश्यति,यं समय पश्यति तं समयं न जानातीत्येवमेकाहनीयादि, प्रकुर्वन्ति बध्नन्ति, महतामवर्णमश्लाघां वदन् । यथा- न्तरिते सत्पादेवयोरपि केवबज्ञानदर्शनयोरन्योन्यावरणता नवेत्। “नत्थी घरहंत त्ती,जाणतो कीस भुंजए नोए । पाइंडिय उवजी
कानावरणदर्शनावरणयोःसमूलका कषितत्वात् । अपरस्य चा. बरस समवसरणादिरूपाए ।एमाइ जिणाण अवमो" न च ते वारकस्याभावात्परस्परावारकतैबानयोःप्रामोतीति भावः मिथ नानवन, तत्प्रणीतप्रवचनोपलब्धेः। नापि भोगानुभवनादेदोषः, युगपदिति द्वितीयः पक्षःककी क्रियते,सोऽपिन क्षोदकमः।कुतः?, अवश्यवेद्यत्वात् तस्य । तीर्थकरनामादिकर्मणश्व निर्जरणोपाय- इत्याद-एककाले युगपदुपयोगद्वये मजीक्रियमाणे, वाशब्दः पका. त्वात्तस्य । तथा-वीतरागत्वेन समवसरणादिषु प्रतिबन्धाभावा- न्तरद्योतनार्थः। द्वयोरपिसाकारानाकारोपयोगयोरेकत्वं प्रामोति, दिति ॥ तथा-अहत्प्राप्तस्य धर्मस्य श्रुतचारित्ररूपस्य । प्राकृत- तुल्यकालभाबित्वादिति। अत्रोत्सरम-श्ह यथा जीवस्वाभाव्यादेः भाषानिवमेतत्,तथा-किंचारित्रेण,दानमेव श्रेय इत्यादिकमव- सर्वस्यापि केवसिन एकस्मिन् समये एकतर एयोपयोगो प्रव. णे वदन् । उत्तरं चात्र-प्राकृतभाषात्वं श्रुतस्य न दुष्टं, बालादीनां ति, न द्वा; “ सन्चस्स केवनिस्सा, जुगवं दो नस्थि उपभोगा" सुखाध्येयत्वेनोपकारित्वात् । तथा-चारित्रमेव श्रेयो, निर्वाणस्या- इति वचनात् । यथा चायमेकैकसमये उपयोग उपपद्यते, तथा नन्तरतुत्वादिति ॥ आचार्योपाध्यायानामवर्ण घदन् । यथा-गा- विशेषावश्यकादिषु श्रीजिनभरकमाश्रमणादिभिः पूर्वत्रिभिः लोऽयमित्यादि । न च बानत्वादि दोषः,बुख्यादिभिवृद्धत्वादिति । सप्रपञ्चमुपदर्शित इति नेदोपदर्शिता, अन्धगौरवभयात् । द्वितथा-चत्वारो वर्णाः प्रकाराःश्रमणादयो यस्मिन् स तथा । स एवं तीयपक्वानुपपत्तिनोदना वनभ्युपगतोपानम्नत्वादाकाशरोमन्थ. स्वार्थिकामाविधानाश्चातुर्वर्णः, तस्य संघस्यावर्ण पदन् । यथा- वमिव केवलं भवतः प्रयासकारिणीति ।