Abhidhan Rajendra kosha Part 1

Author(s): Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha

Page 919

( ७५०) अम्हिया अभिधानराजेन्द्रः।
अयण मयोः भोक्तृनोग्यत्वेनावस्थितयोरेकता अस्मिता । तदुक्तम्-'- चिय सोणिए । आउयं नरप कंखे, जहा पसं व पलए" ॥ ७॥ दर्शनशक्योरेकात्मतैवास्मिता" द्वा० २५ द्वा०।
उत्त०७०। अम्हे-वयम्-अस्मान-"जरशसोरम्हे अम्ह" । ४ । ३७६॥ अयकमित्र-अयःकमि-न। यो लोहं तन्मयं यत्कमिद्धं श्त्यपभ्रंशे भस्मदो जसि शसि च 'अम्हे' इत्यादेशः। प्राकृतेऽप्ये- तत् । लोहकटाहे, ओघ । वम्-"अम्हे थोवा रिउ बहुश्र,कायर एम्ब भगंति"।प्रा०पाद ।
प्रयकरय-अजकरक-पुं०। सप्तदशेमहाग्रहे,सू०प्र०२०पाहु। अम्हेच्चय-आस्माक-त्रि० । अस्माकमिदम । " युष्मदस्मदोऽन
कल्प००प्र०।०। "दो प्रयकरगा" स्था० २ ठा०२०) एश्चयः" ८।२।१४।। इत्यस्मदः परस्येदमस्यामः 'एश्चय'
प्रयकोहय-अयःकोष्टक-न० । सोहप्रतापनार्थे कुशूले, भ०१६ इत्यादेशः । अस्मदीये, प्रा० ४ पाद ।। अम्हो-अस्माकम्-" णे णो मज्क अम्द अम्हं अम्हे अम्हो"
श० १ उ० । उपा० । जी। ८।३।११४। इत्यामा सहितस्यास्मद 'अम्हो 'श्त्यादेशः।।
अयक्खंत-अयस्कान्त-पुं० । लोहाकर्षके चुम्बके मणौ, मा० प्रा०३ पाद ।
म०प्र०। प्रय-अज-पुं० । अजैकपाद्देवे, स च पूर्वान्नाद्रपदानकत्रस्य अयगर-अजगर-पुं० । शयुःपर्याये, तरःपरिसर्पविशेषे, प्रश्न देवता । ज्यो०६पाहु'दो प्रया' स्था०२०३०।। १ आश्र० द्वा०महाकायस, जं०२ वक्ष । “से किं तं अअनु० । सूर्यवंशीये रघुपुत्रे, वाच० ।
यगरा। अयगरा एगागारा पन्नत्ता, सत्तं अयगरा"। प्रका० अय-पुं० । अयनमयः। श्णू गतौ इति धातोः “एरच्” ३।३।।
१ पद । जी। ४६। इति [पाणि०] सूत्रेण अच् प्रत्ययः, श्रा०म० द्विा वेदने,
अयगोलय-अयोगोझक-पुं० श्रयो लोहं, तस्य गोलः पिएमोऽसाभे,प्राप्तौ च । विशेश्रा० म० । श्राव०। श्टफोन० । स्था० ।
योगोलः । निचू०१ उ०। अयःपिरामे, दशा०७ अ० सूत्र । १ ग०१ उ० । शुभे, स्था० १००।
अय-कृष्-धा-विसेखने, “कृषः क-साअाश्चाणच्छाअयस्-न । लोहे, नि० चू०५ १० । जी० । प्रश्न उत्त।
याश्चाः " ।४।१८७ । इति सूत्रेण कृषः अयञ्चादेशः। प्रयागर-अयाकर-पुं० । लोहाऽऽकरे, यत्र लोहमुत्पद्यते। अयञ्छश्-कृषति । प्रा०४ पाद । नि० चू०५ उ०॥ यत्र वा लोहकारो लोहं मापयति । स्था०७० | अयण-अयन-नागमने, प्रा०म०द्वि०। उत्स०। स्था० झा अयं-अयम्-पुं० । “उँस्त्रियोनवाऽयमिमिश्रा सौ" ॥८॥३॥७३॥ प्रापणे, अनु० । परिच्छेदे, नं० । ऋतुत्रयमाने, कर्म०४ कर्म । इति इदम शब्दस्य सौ अयादेशे अयं । प्रा०३पाद । "अयं परमो
पस्मासात्मके काले, तं० । जं० । भ० । अनु० । अयनानिषारमा
सिकानि दक्षिणायनोत्तरायणलकणानि । कल्प०५ क्व०। सेसे अण?" अयमिति प्राकृतत्वादिदम । औ०। .
साम्प्रतमयनपरिमाणं वक्तुकाम आहअयंत-आयत-त्रि०। आगच्चति प्रविशति, "जाव अयंतो निसाडियं कुणइ" प्रा० म०वि०।
हि मासेहि दिणयरो, तेसीयं चरइ ममममयं तु । प्रयंपुल-अयंपुल-पुं० । अजीविकोपासके गोशासकशिध्ये, | अयणम्मि उत्तरे दा--हिणे य एसो विही हो । भ०८ श०५ उ०।
पभिर्मासैदिनकरः सूर्यः व्यशीत्याधिक मामलशतं चरति। अयंसंघि-अयंसन्धि-वि० । " अयं संधीति " अयमिति प्रत्य- तथाहि-सर्वात्यन्तरमन्तरे द्वितीयमएमले यदा सूर्य उपसंक्रम्य गोचरापन्नः, आर्यकेतसुकुलोत्पत्तीन्द्रियनिवृत्तिश्रद्धासंवेग
चारं चरति तदा स नवस्य सूर्यसंवत्सरस्य प्रथमोऽहोरात्रः।
द्वितीयेन चाहोरात्रेण सर्वात्यन्तरात् तृतीयमण्डलं चरनि:पवं लकणः सन्धिः । आचा० १७०५ अ. १ उ० । 'अयंसम्धीति' सम्धान (सन्धिः) सन्धीयते वाऽसाविति सन्धिः ।
षभिर्मासैरूयशीत्यधिक मण्डलशतं चीर्ण नवति । एष दक्षिअयं सन्धिर्यस्य साधोरसावयंसन्धिः । नान्दसत्वाद् वि
णायनस्य षण्मासप्रमाणस्य पर्यन्तः । ततः सर्वबाह्यादू मएमभक्तरलुक । यथाकालमनुष्टानविधायिनि, यो यस्य वर्त
सादर्वागन्तरे हितीये मएमले यदोपसंक्रम्य सूर्यश्चारं चरति मानः कालः कर्तव्यतयोपस्थितस्तकरणतया तमेव संधत्ते।
तदा सतरायणस्य प्रथमो दिवसः। सर्ववाह्याद मामलाद,पतमुक्तं नवति-सर्वाः क्रियाः प्रत्युपेकणोपयोगस्वाध्याय
तनं तृतीयं मण्डलं हितीयेनाहोरात्रेण चरति, एवं धमिर्माभिक्काचर्याप्रतिक्रमणादिका असंपन्ना अन्योन्याबाधयाss
सैरुयशीत्यधिक मामलशतं सर्वाभ्यन्तरमएमलपर्यवसानम् । स्मीयकर्तव्यकाझे करोतीत्यर्थ इति । प्राचा०१ श्रु०२०५०।
एप दकिणस्मिन् उत्तरास्मिन् वा अयने विधिः प्रकारोभवति ।
अत्रार्थे च करणं विवतुः प्रथमतः तपक्षेपमाहअयकंत-अयस्कान्त-पु० । अयसां मध्ये कान्तः रमणीयः । कस्कादित्वात् सत्वम् । कान्तिलोह शति ख्याते लोहभेदे,
तेसीयं दिवसमयं, अयणे सूरस्स होइ पडिपुग्नं । बाच० । सन्निधिमात्रेण लोहाकर्षके, [चुम्बक] इतिख्याते प्रस्त- सुण तस्स कारगविहिं, पुयायरिओवएसणं ।। रभेदे च । अयसां प्रियत्वात्तथात्वम् । श्रा० म०प्र०। सूर्यस्यायनं दक्षिणमुत्तरं वा भवति परिपूर्ण ज्यशीत्यधिक अयकक्करलोड (ए)-अजकर्कर नोजिन-त्रि० । अजस्य ग- दिवसशतम् । कथमेतदवसीयते इति चेत् । उच्यते-ह गादेः कर्करमतिभ्रष्टं यश्चणकवेद तुज्यमानं कर्करायते तन्मेदो-| युगमध्ये दश सूर्यस्यायनानि भवन्ति,युगे च दिवसानामष्टाददन्तुरं पक्कं शवाकृतं मांसं,तद् भुङ्क्ते इत्येवंशीसोऽजकर्करभोजी।। शशतानि त्रिंशदधिकानि १७३० । ततौराशिकमवतारयतिभजादेः कर्करायितमांसभुजि, "यकारभोई य, तुन्दिवे । यदि दशभिरयनैरष्टादशादिवसशतानि त्रिंशदधिकानि बज्यन्ते,