Abhidhan Rajendra kosha Part 1

Author(s): Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha

Page 958

श्रवचय
अवचय- अपचय- पुं० [ अपचये, अनु० दश० । सूत्र०। देशयोपगमे, भ० ११ श० ११ ० कयोपगमे, सूत्र० १० २ ०
( ७८९ )
अभिधानराजेन्द्रः |
३ उ० ।
अवचिय- अपचित- त्रि० । शोषिते, उत० २५ प्र० । जीवप्रदे शैविरहिते, अनु० ।
अवचियमंससोणिय - अपचितमांसशोणित- नं० । शोषितमांसरुधिरे, उत्त० २५ प्र० ।
पश्चात् अयचुली ।
व्यवचुवी-भवी श्री० राजदन्तादित्यादयन्दस्य पूर्वनिपातः । भव किं० प्रवच्च - अपत्य - न० । न पतन्ति यस्मिन्नुत्पन्ने दुर्गतौ अयश:पङ्के वा पूर्वजास्तदपत्यम्। पुत्रादौ कल्प० क्ष० । पुत्रे, पुत्र्यां च । श्राव० १ ० । संयत्या अपत्ये जानते श्रनवनव्यवहारः
व्य० ।
सांप्रतमन्यं व्यवहारमुपदर्शयति
अदुवा प्रणयकुला, परिभज्जिकाम समणसमणीभ । असा पर ण लिया, करेति वाति-यवहारं ॥ अथवेति व्यवहारस्य प्रकारान्तरोपदर्शने । भ्रमणः अमी बेति द्वावप्यन्यान्यकुलौ अन्यतः भ्रमणः अन्यकुला अमणी, प्रतिभा प्रतिपतितुकामी स्वस्थाचार्येण च ती प्रभूतमशिष्टौ परं न स्थिती स्वस्वसममत्येन वागतिकव्यवहारं वागेत्रान्तः परिसमाप्तिर्वागन्तः, तत्र जवो वागन्तिकः; स चासौ व्यवहारश्च तं कुरुतः। तद्यथा- यानि भस्माकमपत्यानि जनिच्यन्ते तेषां मध्ये ये पुरुषास्ते सर्वे मम याः स्त्रियस्ताः सर्वा स्तव । अथवाऽभ्रमणीभूते ये पुरुषास्ते सर्वे मम स्त्रियः सर्वायदि भति-सयपत्यानि तपर्यायस्थानि ममेति तयोः संसारे स्थित्वा पुनः प्रयस्यां प्रत्युपस्थितयो देव वागन्तिकेन व्यवहारेण निश्चितं तदेव तयोः संभवति । अह न कतो तो पच्छा, तेसिं प्रस्तुठियाण ववहारो । गोणी प्रजाभिईबि खरए व खारिया य ॥ अथ न कृतः पूर्व नागन्तिको व्यवहारः, पश्चात्तयोः प्रव्रज्यायाम ज्युत्थितयोः स्वस्वकुलममत्वेन व्यवहारो प्रण्डनमभूत् । तत्र कामोदन्तमुद्ामिकारान्तं परिका टान्तं यान्तरान्तरोपन्यस्यन्ति संयत सत्कार-सवरहाते, कौटुम्बिक अथ चेयमन्या दृष्टान्तपरिपार्टीगोपीणं संगिलं, उन्नामला य नीयपरदेसं । तत्तो खेते देवी, रो अभिसेयणे चैव ।। संयतीसमाकुलाः गवां संग समुदायं दशन्तीकुर्वन्ति । सन्नन्तरे संकुलका या सामिला परदेशंौता कुर्वन्ति ततः पुनरपि संकुला बीज संकुलाः देवोऽभिषेचनं चैवेति।
ततः
तत्र भएमने जाते यथा संयतीसकुलका गोदृष्टान्तं कुर्वन्ति तथा प्रतिपादयति
-
संजइत्त जयंती, संमे मस्स जं तु गोणीए । जायति तं गोणिवह स्स होति एवम् एयाई ॥ (संजइत्ता) संयती सत्काः समानकुलकाः श्रुवते - अन्यस्य सत्केन
१९८
अवच
एमेन गोयतेऽन्यं तत् सबै गोपतेभवति यदू स्वामिनः। एवमनेनैव दन्तेनास्माकमप्येतान्यपत्यात्या भवन्ति, न युष्माकमिति ।
एवमुके -
बेतियरे
तू ज बटवाए असे । जं जायति मोले नो, दिने तं अस्सियस्सेव ।।
इतरे संयतसमानकुल का म्रुवते अस्माकमेतान्यपत्यानि भवन्ति यथा-मूल्ये असे दन्देनान्यसर के नाश्येन करवाया जायतेउपत्यं तद अम्बिकस्य व्यावहारिकैरेवमेव व्यवहारनिश्चयात् । एवमेतान्यप्यस्माकमिति ।
एवमुक्ते -
जस्स महिलाए जायति, उन्भामइलाऐं तस्स तं होइ । संजइइत जयंती, इयरो बंती इमं सुणसु ॥
यस्य मलाया नार्यायाः, उद्घामिलायाः स्वैरिण्याः, जायते सुतः परलय तस्य तत्सर्वमाभवति एवमस्माकमपि, इति ( संजइत्ता) संयनीसत्काः समानकुलका भणन्ति । इतरे ब्रुवन्ते इदं वक्ष्यमाणमुद्भ्रामिक कौटुम्बिककृतं शृणुततेणं कुटुंबिएणं, उन्नामइलेण दोएह वी दंगो | दिनो सावि व तस्सा, जाया एवम् एयाई ॥ येन स्वैरिष्या अपत्यानि जनितानि तेन कौटुम्बिकेन उद्घामिलेन राजकुले गत्या कथितम् - यथाऽहं देव ! तस्याः सर्वे भोगभरं हामि स्म, सोऽपि च तत्पतिर्मदीयेन भोगज्ञरेण निर्यूढवान्, तस्मात्प्रसादं कृत्वा मदीयान्यपत्यानि दापयतेति । तत एवमुक्ते राजा कुपितः, तथा भोगनरसंवाददर्शनत एवमिमावपत्याय का रणाविति द्वापि सर्वस्यापहरणतो दण्डितवान् तथा चाह द्वयोरपि दयमो दत्तो, दापित इत्यर्थः । सा चापत्यापहरणतोऽनम्यगतिका सती तस्य जाता । एवमस्माकमेतान्यपीति । पुरवि व संजता, वैति खरियाएँ प्रखरण । जं जायति खरियाहिव - तिस्स होति एवऽम्ह एयाई ॥ पुनरपि संपतीसरा सरिकायां गर्दन्यामन्यरकेय अन्यसत्न गर्दन जायते तत्सरिकाचिपतेर्भवतिमस्माकमप्येतानीति । तदेषं प्रथमहान्तपरिपाटी प्राचिता ॥ संप्रति द्वितीयां विभावयिषुः प्रथमतो गोषर्गदृष्टान्तं भावयतिगोणी संगियो, न प्रदवी अगोणं । जायाइँ वच्छागाईं, गोणादिवती प्रो एइंति |
गत्रां स्त्रीगवानां संगिनः समुदायो नष्टोऽटव्यां पतितः, तत्र च तस्यान्यगवेनान्यसत्तात्मकानि बसपाथि तानि गवेषणतः कथमपि य लाभ गवाधिपतयः सीवीस्वामिनोति न स्वामिनः। एवमेतान्यप्यस्माकमिति । एवमुके संवतसत्ता उखामिकारान्तं पूर्वोकमुपन्यस्यन्ति तथा चाऽऽद
उब्जामिय पुन्वुत्ता, हवा नीया उ जा परविदेसं । तसेच सा भवती एवं अहं तु प्रभवति ॥ उभ्रामिका पूर्वमुक्ता । यथा-सापत्या तस्य जाता । अथवा या