Abhidhan Rajendra kosha Part 1

Author(s): Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha

Page 914

अमावसा
( ७४५ ) अभिधानराजेन्द्रः ।
संप्रति द्वादशामावास्याविषयं प्रश्नसूत्रमादसा एतेसि पंचए संवद्धराणं दुबालसमं अमावास चंदे के नक्खणं जोएनि पुच्छाता अदाहिं, अहाणं चत्तारि दुसादस च वावद्विभागा मृदुत्तस्स वावगं च सत्तविहा बेत्ता चप्पष्णं चुलिया जागा सेसा । तं समयं च सूरेकेणं क्खत्तेणं जोएति पुच्छा ।। ता प्रदाए चेव । अदाए दस्म तं चैव ॥
( ता एसि णमित्यादि ) सुगमम् । भगवानाह - ( ता अद्दाहिमित्यादि कश्चन्द्रो द्वादशीममावास्यां परिसमापय ति तदानीमुमुहूर्त्तस्य द्वाि भागा द्वाधिना च सप्तपहिया दित्वा चतुि काभागाः शेषाः । तथाहि स एव ध्रुवराशिः ६६ । ५ । १ द्वादश्यमावास्या विश्यमानात द्वादशभिजातानि
1
राधिकानि मुहर्त्तानाम एकस्य च मु स्य षष्टिद्वाषष्टिभागाः, एकस्य च द्वापष्टिभागस्य द्वादश सप्तषष्टिभागाः ७६२ । ६० । १२ । एतस्माच्चतुर्भिः शतैर्द्विचत्वा रिनाम, एकस्य च मुर्त्तस्य पत्ता द्वाषष्टिभागैः पुनर्वस्वादीन्युत्तराषाढापर्यन्तानि नक्षत्राणि - यानि स्थितानि पश्चात श्रीणि शतानि पञ्चाशदधिकद्ि र्तानाम् एकस्य च मुहूर्त्तस्य चतुर्दश द्वाषष्टिभागाः, एकस्य च द्वाषष्टिनागस्य द्वादश सप्तषष्टिभागाः ३५० | १४ | १२ | तत
,
निः शतैर्नवसरेनाम पकस्य च मुर्तश्चतुरित्या द्वापष्टिभागैः, एकस्य च द्वाषष्टिभागस्य षट्षष्ट्या सप्तषष्टिभागेरजिदाद निरोपियनानि कानिि रिशन्मुहूर्ताः, एकस्य च मुहूर्त्तस्य एकपञ्चाशद् द्वाषष्टिभागाः, एकस्य च द्वाषष्टिभागस्य त्रयोदश सप्तषष्टिभागाः ४०/५१ । १३ ।
गिरि स्थिताः पादः शेष तथैव १०/५१।२३। तत आगतमानक्षत्रस्य चन्द्रेण सह संयु
चतुरस्य च दशसु द्वाषष्टिभागेषु, एकस्य च परिभागस्य चतुखाराति सपठिमागेषु ४ १० ५५ द्वादशी अमावास्या परिसमाप्तिमियति संप्रति सूर्यविषयं प्रश्नमाह - (तं समयं च समित्यादि) सुगमम् । नगवानाह - ( ता अद्दार वेव) आईयैव युक्त सूर्योऽपि द्वादशीममावास्यां परिसमापयति । शेषपाठविषये अतिदेशमाह-" श्रदाए जं चेव चंदस्स, तं चैव " चन्द्रस्य विषये श्रद्रायाः शेषमुक्तम्, तदेव सूर्यविषयेऽपि वक्तव्यम् । “श्रद्दाए चत्तारि मुहुत्ता, दश य वावट्टिभागा मुडुत्तस्स, वावहिनागं च सत्ताहिदा बेत्ता चप्पं चुणिया भागा सेसा " इति ।
चरमानिमामायास्वाविषयं प्रमा
ता एतेसि णं पंच एवं संवच्चराणं चरिमं वावट्टि अमामार्ग बंदे के एक्वणं जोएति पुच्छा ? ता पुराव्या पुणन्दमुस्स बाबीसं मृदुता, छायाली च वाद्विभागा दुस्स सेसा तं समयं च सूरे केणं एक्ख ते जोति पुच्छा ? १ । ता पुरणव्वगुणा चेत्र, पुराव्वमुस्स लंबाबीसं मुहुत्ता, बायालीसं च वात्रट्ठिनागा मुहुत्तस्स सेसा ।
पास समित्यादि) सुगमम् भगवानाह (ता पुन्यमु १८७
1
अमावसा
रणा इत्यादि) ता इति पूर्ववत् पुनर्वसुना गुनश्चन्द्रश्वरमांद्वा पष्टितमाममावास्यां परिसमापयति । तदानीं च चरमद्वापछितमामावास्यापरिमा
1
,
9
हूर्त्ताः, षट्चत्वारिंशश्च द्वाष्टभागाः मुहूर्तस्य शेषाः । तथाहि स एव ध्रुवराशिः ६६ । ५ । १ द्वापट्या गुण्यते, जातानि मुहूर्तानां चत्वारिंशच्छतानि हिनवत्यधिकानि एकस्य च मुहूर्तस्य द्वाषष्टिभागानां त्राणि शतानि दशांन्तराणि, एकस्य च द्वाषष्टिभागस्य द्वापष्टिसप्तषष्टिजागाः ४०६२ । ३१० । तत एतस्माच्चतुभिः शतैर्द्वाचत्वारिंशदधिकैर्मुहूर्त्तानाम, एकस्य स्वारिंशद्वाः प्रथमशोधन शुद्धम जातानाविपचाधिकानि मुद्दाम च मुहूर्त्तस्य द्वे शते चतुष्पष्टयधिके द्वापटिभागानाम् एकस्य च द्वापष्टिभागस्य द्वाषष्टिसप्तर्षाभागाः ३६५० | २६४ । ६२ । तनोऽनिजिदाद्युत्तराषाढापर्यन्त सकलन त्रपर्यायविषयं शोधनकम अशी शनानि एकोनविंशत्यधिकनि मुनीनाम एकस्प चतुर्विंशतिद्वाषष्टिभागाः एकस्य च द्वाभागस्य प सप्तषष्टिजागाः ८१९ । २४ । ६६ इत्येवं प्रमाणं चतुर्गुणयित्वा शोध्यते । स्थितानि पश्चात् त्रीणि शतानि चतुःसप्तयधिकानि नाम एकस्य व मुहूर्तस्य चतुष्पदधिक शतं द्वाषष्टिभागानाम् एकस्य च द्वाषष्टिभागस्य षट्पष्टिसप्तषष्टिभागाः ३७४ । १६४ । ६६ । ततो भूयस्त्रिभिः शतैर्मुनयः एकस्य न मुर्तस्य षष्टिभागैः एकस्य च द्वाषष्टिभागस्य षट्षष्टचा सप्तष्टिनाग ३०६ । २४ । ६६ अनिजिदादीनि रोहिणी पर्यन्तानि कानि स्थितानि पश्चात्सप्तषष्टितनाम, एकस्य च मुहूर्तस्य षोडश द्वाषष्टिजागाः ६७ । १६ । ततस्त्रिंशता मुहूर्तेर्मृगशिरः, पञ्चदशभिरार्द्रा शुद्धा, स्थिताः पश्चात् शेषा द्वाविंशतिर्मुहूर्ताः एकस्य च मुहूर्तस्य पोश द्वाषष्टिजागाः २२० १६ । तत श्रागतं चन्द्रेण सह संयुक्तं पुनर्वसु नक्कत्रं द्वाविशनौ मुहूनेषु. एकस्य च मुहूर्तस्य परिशतिभागेषु देशेषु चरम घायपरिसमापयति सूर्यविषयं प्रह्मसूत्रमा सम णमित्यादि) सुगमम् । भगवानाह - ( ता पुरणव्वसुणाचेच ति) सूर्य: पुनर्वसुना चैव सह योगमुपागतश्चरमां घाषष्टितमाममावास्यां] परिणमति । शेषे अतिदेशमाह- (पुणन्वसुस्स णं बाबीसं मुहुत्ता इत्यादि ) एतच्च प्राग्वद्भावनीम् । चन्द्रमसः सूयेस्य चामावास्याविषये नकत्रयोगपरिज्ञानहेतोः करणस्य समानत्वात् । चं० प्र० १० पाहु० ।
संतिक मुहर्त्तेषु गतेषु श्रमावास्यातोऽनन्तरा पीर्णमासी कल्वा मुषु गतेषु माया अनन्तरममावास्या ?, इत्यादि निरूपयति
1
3
ता अमावामाओ पुश्लिमासि बचारि पायाले मु नसतेावहिनागे मुटुस्स आहिनाव देजा ता अमावासाओ से अमावामा श्रद्धा पंचासी मुहुत्तसते, तीसं च वावद्विजागे मुहुत्तस्म अहियाति - देना; ता पुष्पिमासिपीओ अमावामा चत्तारि वाया मुमते तं चेन तापुसिमासिणं ओणं सिमासिण - हा पंचासीते मुदुत्तसते, तीसंच वावद्विभागे मुहुत्तस्स आहिता। एस णं एवइए चंदे मासे; एस णं एवइए सगले जुगे ॥
"