Abhidhan Rajendra kosha Part 1

Author(s): Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha

Page 840

अप्पाबहुय (ग) अभिधानराजेन्द्रः।
अप्पाबहुय (ग) या, वाउ० विसेसाहिया, रणप्फकाइयएगिदियतिरि- सर्वस्तोका आहारकशरीरिणः, उत्कर्षतोऽपि सहपृथक्वन कावजोणियणपुंसका अपंतगुणा ।।
प्राप्यमाणत्वात्। तेभ्यो वैक्रियशरीरिणाऽसंख्ययगुणाः; देवनार. सर्वस्तोका अन्तरद्वीपकमनुष्यस्त्रियो मनुष्यपुरुषाश्च, स्व
काणां कतिपयगर्नजतिर्यपञ्चन्छियमनुष्यवायुकायिकानां च वै
क्रियशरीरत्वात्।तेच्य औदारिकशरीरिणोऽसंध्येयगुणा,कहा. स्थाने तु द्वयेऽपि तुल्याः , युगलधर्मोपेतत्वात् । एवं देवकुरू
नम्तानामपि जीवानां यस्मादकमौदारिकं शरीरं ततः स पकत्तरकुर्वकर्मजूमकहरिवर्षरम्यकवर्षाकर्मजूमकडैमवतहरण्य
औदारिकशरीरी परिगृह्यते, ततोऽसंक्येयगुणा पवादारिकशरीबताकर्म नुमकमनुष्यस्त्रीपुरुषा यथोत्तरं संख्येयगुणाः, स्व
रिणो नानन्तगुणाः माह चमूबटीकाकारःौदारिकशरीरिभ्योखाने तु परस्परं तुव्याः। तत्यो भरतैरवतकर्मजूमकमनुष्यपु
शरीरा अनन्तगुणाः,सिकानामनन्तत्वात, औदारिकशरीरिणां रुपा दयेऽपि संख्येयगुणाः, स्वस्थाने तु परस्परं तुल्याः । ते
च शरीरापेकतया असंख्येयत्वादिति'। तेज्यो शरीरिणोऽनन्तज्यो भरतैरवतकर्मजूमकमनुष्यस्त्रियो दय्योऽपि संख्येयगुणाः,
गुणाः, सिमानामनन्तत्वात । तेभ्यः तैजसशरीरिणः कार्मणश. स्वस्थाने तु परस्परं तुल्याः। तान्यः पूर्वविदेदापरविदहक
रीरिणः अनन्तगुणाः, स्वस्थाने तद्वयेऽपि परस्परं तुख्याः। ते. मनूमकमनुष्यपुरुश द्वयेऽपि संख्येयगुणाः, स्वस्थाने तु पर
जसकार्मणयोः परस्पराविनानावित्वात् । इह तैजसशरीरं कास्परं तुल्याः । तेन्योऽपि पूर्वविदेहापरविदेहकर्मनूमकमनु
मणशरीरं च निगोदेवपि प्रतिजीवं विद्यते, इति सिकेज्योऽप्यज्यस्त्रियो दय्योऽपि संख्येयगुणाः, सप्तविंशतिगुणत्वात, स्व
नन्तगुणत्वम् । जी०६ प्रति०। (श्रीदारिकादिशरीराणां चाल्पबस्थाने तु परस्परंतुल्याः। ताभ्योऽनुत्सरोपपातिकोपरितनवेय.
दुत्वं 'सरीर' शब्दे वदयते) (संक्रमविषयमल्पबहत्वं 'संकम' कमध्यमवेयकाधस्तनप्रैवेयकाच्युतारणप्राणतानतकल्पदेवपु
शब्दे द्रष्टव्यम् ) ( समुदातविषयमल्सबहुत्वं 'समुग्घाय' शम्दे रुषाः यथोत्तरं संख्येयगुणाः, ततोऽधःसप्तमषष्ठपृथिवीनरयि
प्ररूपयिन्यते) कसहस्रारकल्पदेवपुरुषा महाशुक्रकल्पदेवपुरुषाः पञ्चमपृथि
[संशिद्वारमसंश्यसंझिनोसंझिनाथसंकिनामल्पबहुत्वम् । वीनैरयिफलान्तककल्पदेवपुरुषाश्चतुर्थपृथिवीनरयिकनपुंसकब्रह्मलोककल्पदेवपुरुषतृतीयपृथिवीनरयिकनपुंसकमाहेन्द्रकल्प- एएसिणं भंते ! जीवाणं सन्नीणं असत्राणं नोसन्नीणं सनत्कुमारकल्पदेवपुरुषद्वितीयपृथिवीनैरयिकनपुंसकान्तरद्धी- नोअसत्रीण य कयरे कयरेहितो अप्पा वा० ४? | गोयपनपुंसका यथोत्तरमसंख्येयगुणाः। ततो देवकुरुत्तरकुर्वकर्म
मा! सब्चत्याचा सन्नी, नोसनी नोअसम्रो अणंतगुणा, घूमकह रिवर्षरम्यकवर्षाकर्मनूमकहैमवतहरण्यवताकर्मनमकभरतरवतकर्मचमकपूर्वविदेहापरविदेहकर्मनूमकमनुष्यनपुंस
असन्नी अर्णतगुणा। काः यथोत्तरं सख्येयगुणाः, स्वस्थाने तु ये परस्परं तुल्याः। सर्वस्तोकाः संझिना,समनस्कानामेव संशित्वात् । तेन्यो नोसंतत ईशानकल्पदेवपुरुषा असंख्येयगुणाः, तत ईशानकल्पे दे. किनो नोऽसंझिनोऽनन्तगुणाः,उभयप्रतिषेधवृत्ताहि सिद्धाः,तंच वास्त्रियःसंख्येताभ्यः सौधर्मकल्प देवपुरुषस्त्रियःसंख्येते. संझिभ्योऽनन्तगुणा पवेति। तेभ्योऽसंझिनोऽनन्तगुणाः,वनस्पती भ्यो भवनवासिदेवपुरुषा असंख्येयगुणाः, तेन्यो जवनवासिदे- नांसिखेन्योऽप्यनन्तगुणत्वात्। प्रका० ३पद । (माहारादिसंकोवास्त्रियः संख्येयगुणाः । ताभ्योऽस्यां रत्नप्रभायां पृथिव्यां नैर- पयुक्तानां नैरयिकादीनामल्पबहुत्वं सन्ना'शब्दे वक्ष्यते) (सायिकनपुंसका असंख्येयगुणाः । ततः स्वचरतिर्यम्यानिकपुरुषाः मायिकादिसंयतविषयमांपबहुत्वं संजय' शब्दे एव द्रष्टव्यम) खचरतिर्यग्योनिकस्त्रियःस्थलचरतिर्यग्योनिकपुरुषाः स्थलचर- (संयमस्थानानामल्पबहुत्वं 'संजमट्ठाण' शब्दे भावयिष्यते) तिर्यग्योनिकनियः जलचरतिर्यभ्योनिकपुरुषाः जलचरतिर्यग्यो. [संयमद्वारम् ] संयतानामसंयतानां नोसंयतनिकत्रियो वाणमन्तरदेवपुरुषाः वाणमन्तरदेवस्त्रियो ज्योति
नोमसंयतानामल्पबहुत्वम्एकदेवपुरुषाः ज्योतिष्कदेवत्रियो यथोत्सरं संख्येयगुणाः । एएसिणं नंते जीवाणं संजयाणं असंजयाणं संजयासं. ततः खचरपश्चेम्लियतिर्यग्योनिकनपुंसका भसंस्येयगुणाः ।
जयाणं नोसंजयाणं नोअसंजयाण य कयरे कयरेहितो अप्पा ततः स्थलचरजलचरपश्चेन्जियतिर्यग्योनिकमपुंसकाः क्रमेण संक्येयगुणाः, ततश्चतुरिन्छियत्रीन्छियद्वीन्जियतिर्यग्योनिक
वा०४१। गोयमा!सम्बत्थोवा जीवा संजया, संजयासंजया नपुंसका यथोत्तरं विशेषाधिकाः। ततस्तेजस्कायिकैकेन्द्रिय- असंखेजगुणा, नोसंजता नोअसंजता अपंतगुणा, अतिर्यग्योनिकनपुंसका असंख्येयगुणाः, ततः पृथिव्यवायुका- संजता अणंतगुणा। यिकतिर्यग्योनिकनपुंसका यथोत्तरं विशेषाधिकाः । बनस्पतिकायिकैकेम्ब्यितिर्यग्योनिकनपुंसका अनन्तगुणाः, निगोद
सर्वस्तोकाः संयता,उत्कृष्टपदेऽपि तेषां कोटिसहमपृथक्त्वप्रजीवानामनन्तत्वात् । जी०२ प्रतिः।
माणतया लन्यमानत्वात । "कोटिसहस्सपुहु मणुयलोप शरीरमाधत्य सशरीराशरीरास्पबहुत्वचिन्तायाम
संजयाणं"शति वचनाता तेत्यः संयतासंयता देशविरतानस" सम्बत्थोवा ससरीरी, असरीरी अणंतगुणा"
स्पेयगुणाः,तिर्यकपश्शेन्द्रियाणामसंख्यातानां देशविरतिसद्भा
बात् । तेज्यो नोसंयता नोभसंयता अनन्तगुणाः, प्रतिषेध(२५)[शरीरद्वारम] श्राहारकादिशरीरिणाम:
प्रयवृत्ता दिसिद्धाः, ते चानन्ता इति । तेन्योऽसंयता अनन्तअप्पाबह-सम्बत्थाबा पाहारगसरीरी, वेगब्धियसरीरी। गुणाः, वनस्पतीनां सिद्धेन्योऽप्यनन्तत्वाद । प्रका०३ पद। असंखजगुणा, ओरालियसरीरी असंखेज्जगुणा, प्र
संस्थानानामरूपबहुत्वम्सरीरी अणंतगुणा, तेयाकम्मासरीरी दो वितुल्ला - एएसिणं ते! परिमंमझवट्टचउरंसतंसनायत अणित्येत्थापंतगुणा।
णं संगणाणं दबट्ठयाए पदेसट्टयाए दबहुपदेसट्टयाए क्य