Book Title: Sirikummaputtachariam
Author(s): Jinmanikyavijay, Chandanbalashreeji
Publisher: Bhadrankar Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002556/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirijiNamANikkavirahoM sirikunnAputacaribham navInasaMskaraNasampAdikA sAdhvI candanabAlAzrI nviinsNskrnnprerkaaH| paMnyAsa zrIvajrasenavijayagaNivaryAH . prakAzaka: bhadakara prakAzana -ahamadAbAda 2010_02 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirijiNamANikkaviraiaM aNaMtahaMsaviraDyaM vA sirikummAputtacariam 2010_02 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navInasaMskaraNaprerakAH paMnyAsa zrIvajrasenavijayagaNivaryAH navInasaMskaraNasampAdikA sAdhvI candanabAlAzrI 2010_02 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirikummAputtacariam * granthakArAH . paramapUjyAcAryavaryazrIhemavimalasUriziSya jinamANikyavijayamahArAjAH * navInasaMskaraNaprerakAH . paramapUjyapaMnyAsazrIvajrasenavijayagaNivaryAH * navInasaMskaraNasampAdikA. paramapUjyavyAkhyAnavAcaspatiAcAryabhagavantazrImadvijaya rAmacandrasUrIzvarANAM sAmrAjyavartI paramapUjyapravartinIzrIrohitAzrIjImahArAjAnAM ziSyaratnA ca sAdhvI candanabAlAzrI * prakAzakaH . bhadraMkara prakAzana ahamadAbAda 2010_02 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthanAma : sirikummAputtacariam granthakAra : zrIjinamANikyavijayamahArAjAH saMskRtachAyAnuvAdakartA : nyAyavyAkaraNatIrthapaNDita haragovindadAsaH gujarAtIbhAvAnuvAdakAraH paMDita amRta paTela hindIbhAvAnuvAdakAra : paNDita amRta paTela English Translated by : K. V. Abhyankar navInasaMskaraNapreraka : paramapUjyapaMnyAsazrIvajrasenavijayagaNivaryAH navInasaMskaraNa sampAdikA : sAdhvIzrIcandanabAlAzrI prakAzaka : bhadraMkaraprakAzana navInasaMskaraNa : vIra saM. 2535 vi.saM. 2065 mUlya : ru. 125-00 : 26+166 : BHADRANKAR PRAKASHAN, 2009 ( prAptisthAna) ahamadAbAda : bhadraMkara prakAzana 49/1 mahAlakSmIsosAyaTI zAhIbAga, ahamadAbAda-380004 phona : 079-22860785 ahamadAbAda : sarasvatI pustaka bhaMDAra hAthIkhAnA, ratanapola, ahamadAbAda-380001 phona : 079-25356692 akSarAMkana : virati grAphiksa, ahamadAbAda phona : 079-22684032 mudraka . : tejasa prinTarsa ahamadAbAda phona : 079-22172271 (mo.) 98253 47620 patra 2010_02 . Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramapUjyA samatAmUrti guruvaryAzrI pravartinI sAdhvI rohitAzrIjImahArAjanI puNyasmRtine sAdara samarpaNa 2010_02 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_02 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRtabhakti-anumodanA lAbhArthIne paramapUjya prazAMtamUrti AcAryabhagavaMtazrImadvijaya rAjendrasUrIzvarajI mahArAjAnA AzAvartinI paramapUjya saraLasvabhAvI sAdhvIzrI rohitAzrIjImahArAjAnA ziSyaratnA paramatapasvI para 1 aThThamatapanA ArAdhikA sAdhvIzrI nirmaLaguNAzrIjImahArAja tathA vyavahArakuzalA sAdhvIzrI akSitaguNAzrIjImahArAjanA sadupadezathI poravAla ArAdhanAbhavana jainasaMgha bhivaMDI ane umarA zrAvikA jainasaMgha surata jJAnadravyamAMthI A graMtha prakAzanano lAbha lIdhela che. Ape karelI zratabhaktinI amo hArdika anumodanA karIe chIe ane bhaviSyamAM paNa Apa uttarottara uttamakakSAnI zrutabhakti karatAM raho evI zubhecchA pAThavIe chIe. li. bhadraMkara prakAzana 2010_02 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "bhAvo bhavudahitaraNI, bhAvo saggApavaggapurasaraNI bhaviyANaM maNiciMtiaaciMtaciMtAmaNI bhAvo" // [sirikummAputtacarie / zlo0 6] "bhAvadharma saMsArasAgarathI pAra utAranAra che, svarga ane mokSanagaramAM javA mATeno mArga paNa bhAvadharma che, bhavikajanonAM manavAMchita pUranAra acijya cintAmaNi bhAvadharma che." ___ 2010_02 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya kuSmAputta-kUrmAputra pratyekabuddhakevalInuM A prAkRta bhASAmAM racita kAvya che. A kAvyamAM 198 gAthAo che. A kAvyanA kartAtapAgacchanAparamapUjaya AcArya bhagavaMta zrImadvijaya hemavimalasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna paramapUjya jinamANikyavijayamahArAjA ke paramapUjya jinamANikyavijayamahArAjAnA ziSyaratna paramapUjaya anaMtahaMsavijayamahArAjA che. jainavividhasAhityazAstramAlAnA 13mAM puSparUpe zrImasjinamANikayavinirmita-kuSmApurAcarie nyAya-vyAkaraNatIrtha paMDita haragoviMdadAsa dvArA saMzodhita ane saMskRtachAyAthI vibhUSita vIra saMvata 2445, vikrama saMvat 197pa, I. sa. 1919mAM prakAzita thayela che. tathA gujarAta kaoNleja dvArA pro. ke. vI. atyaMkare saMpAdita karela pustaka I.sa. 1933mAM prakAzita thayela che. kummApunnacariamnuM A navInasaMskaraNa uparokta baMne pustako jIrNa thaI gayelA hovAthI tenA AdhAre taiyAra karavAmAM Avela che. gujarAta kaoNlejanA saMskRta ane ardhamAgadhIbhASAnA pro. ke.vI. atyaMkare aneka pratonA AdhAre punaH saMpAdana karela hovAthI te pustakamAMthI A caritra ane ha.pratonA pAThabhedo navInasaMskaraNamAM lIdhAM che. 2010_02 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 jaina vividha sAhityazAstramAlAnA pustakamAMthI gurjaradezAntargata rAjadhanyapuravAstavya zreSThitrikamacaMdranA putra kalikAtA vizvavidyAlayamAM saMskRta-prAkRta adhyApakaparIkSaka nyAya-vyAkaraNatIrthanI padavIne pAmelA paMDita haragoviMdadAsa dvArA saMskRta chAyA karavAmAM AvI che te A navInasaMskaraNamAM saMskRtachAyAnuvAda tarIke ApavAmAM Avela che. bhAvadharmanA prabhAva para prakAza pAtharatuM dharmadeva-kUmaputranuM caritra tathA tharmadeva-fputravaritra bhAvatha a malzi A baMne gujarAtI ane hiMdI bhAvAnuvAda kAvyasAhitya vidvAna paMDita amRtabhAI paTele navA taiyAra karI Apela che, te AmAM lIdhela che. Kummaputta-Chariam aMgrejI anuvAda pro. ke. vI. atyaMkaranA pustakamAMthI lIdhela che. A rIte A navIsaMskaraNa prAkRtacAritra, saMskRtachAyAnuvAda, gujarAtI, hiMdI ane aMgrejI bhAvAnuvAda A pAMca bhASAothI samRddha thaIne ane pariziSTothI vadhu suzobhita banI amArI saMsthA dvArA prakAzita thaI rahela che te amArA mATe ati AnaMdano viSaya che. A navIsaMskaraNanuM saMpAdana kArya paramapUjaya, paramArAthyapAda zrImadvijayarAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna paramapUjaya adhyAtmayogI paMnyAsapravara zrIbhadraMkaravijayajI mahArAjAnA ziSyaratna hAlAranA hIralA paramapUjaya AcAryabhagavaMta zrI kuMdakuMdasUrIzvarajImahArAjAnA ziSyaratna paramapUjaya paMnyAsapravara zrIvajasenavijayajImahArAjasAhebanI preraNAthI paramapUjya, vyAkhyAnavAcaspati zrImadvijayarAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA sAmrAjyavartI tathA paramapUjaya saraLasvabhAvI pravartinI sAdhvI zrIrohitAzrIjImahArAjanA ziSyaratnA sAdhvI caMdanabAlAzrIjImahArAje karela che. 2010_02 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 1 pUjaya sAdhvI caMdanabAlAzrIjImahArAje potAnI nAdurasta rahetI tabIyatamAM paNa pUjaya paMnyAsajI mahArAjanA preraka paribaLane jhIlIne bhAvadharmanA prabhAva para prakAza pAtharatuM dharmadeva-kUrmAputranuM A prAkRta caritra caritra saMpAdita karIne prakAzita karavAno amArI saMsthAne je lAbha Apyo che, te badala amArI saMsthA temanI RNI che. temanA dvArA bhaviSyamAM paNa AvA uttamagraMtho saMpAdita thaIne prakAzita thatAM rahe ane amArI saMsthAne prakAzita karavAno lAbha maLato rahe evI ame abhilASA rAkhIe chIe. jaina vividha sAhityazAstramAlAthI - paM. haragoviMdadAsa dvArA saMzodhita-saMpAdita mudrita pustaka tathA gujarAta kaoNlejathI pro. ke. vI. atyaMkara dvArA saMpAdita mudrita pustaka AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira - kobAthI amane maLela che te badala ame temano AbhAra mAnIe chIe, temaja A navInasaMskaraNa prakAzananA suavasare ame pUrvanA saMpAdakono, prakAzakono, te te saMsthAono ane navInasaMskaraNanA prerakazrIno ane saMpAdikAzrIno paM. amRtabhAI paTelano, aMgrejI pUravAcana karI jarUrI zuddhikaraNa karI ApanAra azvinabhAI zAhano tathA A kAryanA akSaramudrAMkana mATe viratigrAphiksavALA akhilezabhAI mizrAno ane mudraNakArya mATe tejasaprInTarsavALA tejasabhAIno paNa khUba khUba AbhAra mAnIe chIe. gRhasthajIvanamAM ja bhAvadharmanI bhAvanA bhAvatAM bhAvatAM pratyekabuddha kevalI bananArA kUrmAputranA caritamAMthI viziSTa sAra grahaNa karI bhAvadharmanI dhArAmAM ArUDha banI kSapakazreNi mAMDI sau koI bhavyajIvo muktisukhane prApta karIe e ja zubhabhAvanA !! - bhadraMkara prakAzana 2010_02 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'prastAvanA ayaM dAna-zIla-tapo-bhAvarUpeSu dharmaprakAreSu bhAvadharmaprAdhAnyavyAvarNanapara: kUrmAputracaritanAmA laghIyAn kathAgranthaH zrIhemavimalasUriziSyeNa zrIjinamANikyAkhyena viduSA vinirmita iti granthasyAsyAntyagAthAyA vijJAyate / zrIhemavimalasUrayazca tapAgacchapaTTAvalyAdau vikramIyaSoDazazatAbyAM labdhasattAkatayA prasiddhAH ata etadgranthapraNayanasamayo'pi sa evAnumIyate / - haragovindaH / 1. jainavividhasAhityazAstramAlA (13) mudritapustake iyaM prastAvanA'sti / ___ 2010_02 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvadharmanuM mAhAbhya...! "dANANamabhayadANaM, nANANa jaheva kevalaM nANaM / jhANANa sukkajhANaM, taha bhAvo savvadhammesu" // [mApuraNa / sno. ] jema dAnamAM abhayadAna, jJAnamAM kevalajJAna, dhyAnamAM zukladhyAna zreSTha che; tema badhA dharmomAM bhAvadharma zreSTha che." bhAvadharmanAM prabhAva para prakAza pAtharatuM dharmadeva-kUrmAputranuM A caritra nAnuM paNa ati bhAvagarbhita hovAthI bhAvadharmanI vRddhine karanAruM che. jema jIrNa thaI gayelAM maMdirono jIrNoddhAra karavo e zrAvakajIvananuM paramakartavya che, tema jIrNa thaI gayelA graMthono jIrNoddhAra karavo e sAdhubhagavaMtonuM ane zrAvakonuM parama kartavya che, pUrvanA viziSTa zratadhara AcAryabhagavaMto Adi mahApuruSo dvArA aneka graMthonI racanA thaI che ane te te graMtho viziSTa kSayopazama dharAvatAM mahApuruSo dvArA saMpAdita thaIne prakAzita thayAM che. e ja rIte A kuSmApuracariam graMtha paNa navInasaMskaraNarUpe prakAzita karavAmAM Ave che. pUrvanA prakAzano jIrNa thaI gayelAM hovAthI A graMthanA navInasaMskaraNanuM kArya karavA mATe meM zrutapAsikA sAdhvIcaMdanabAlAzrIne preraNA karI ane 2010_02 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 temaNe paNa mArI preraNAne jhIlIne potAnI nAdurasta rahetI tabIyatamAM paNa zrutabhaktinuM A kArya saharSa karIne zrutapratyenI, pUrvanA mahApuruSo pratyenI uttamabhakti karIne mahAna puNyopArjana karavA sAthe sva-para upakAraka evuM A navInasaMskaraNanA saMpAdananuM kArya karIne svaAtmazreyaH sAdhyuM che. bhAvadharmanI ArAdhanA karatAM karatAM tattvane prApta karIne gRhasthAvasthAmAM vasatAM kUrmAputre kevalajJAnane prApta karyuM tema bhAvadharmanI ArAdhanAmAM lIna banIne ApaNe sau paNa zukladhyAna upara ArUDha thaIne kSapakazreNi prApta karIne, kevalajJAnane pAmIne, aSTakarmavinimukta banIne, nizuddhacetanAne prApta karI zAzvata sukhanA bhoktA banIe. e ja zubhakAmanA !! - paMnyAsa vajasenavijaya 2010_02 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya RSibhASitasUtranA sAtamA adhyayanamAM 'kummAputta' pratyekabuddha vize vAta che. temanA caritra upara A prAkRta kAvya che, AmAM 198 gAthAo che. A kRtimAM 53, 113, 161 saMskRtapagha, 121-122 apabhraMzamAM tathA be gadya bhAga ardhamAgadhImAM Ave che. bhAvadharmanA prabhAva upara prakAza pAtharatuM dharmadeva-kUrmAputranuM A caritra laghu paNa atibhAvagarbhita hovAthI rocaka che. dANa-tava-sIla - bhAvaNabheehi cauvviho havai dhammo / savvesu tesu bhAvo mahappabhAvo muNeyavvo / [mmAputtapariN / hto. 6] dAna, zIla, tapa ane bhAva A cAra prakAre dharma che. te dharmabhedomAM bhAvadharmano prabhAva ghaNo moTo che.' A pramANe paramAtmA mahAvIraprabhu dezanAmAM kahI rahyA che. ,, kummAputtacariya paramapUjaya AcAryavaryahemavimalasUrimahArAjAnA ziSyaratna 1. A saMpAdakIya lakhANamAM jai.bu.sA. itihAsa gujarAtI AvRtti bhA.6 tathA pAiabhASAo ane sAhitya navI AvRtti tathA jai. sA. saM. itihAsa navI AvRttimAMthI keTaluMka lakhANa sAbhAra uddhRta karIne lIdhela che. saMpA. 2010_02 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU.jinamANikyavijayamahArAjAe ke pachI emanA ziSyaratna pU. anaMtapaMsavijayamahArAjAe kuSmAputtariya 198 padyomAM racyuM che. paM. haragoviMdadAsanA saMskaraNamAM 186 paDyo che. (temAM vaccenA uddharaNa padyonA naMbara gaNyA nathI.) A kRtimAM bhAvanI zuddhino prabhAva varNavAyo che. gRhasthadazAmAM paNa kevaLajJAna meLavanAra ane jaghanya avagAhanAvALA kUrmAputranuM A caritra che. [pAIabhASAo ane sAhitya pR. 93] 2. hemavimalasUrinA ziSya jinamaNikya prA.mAM kUrmaputra caritra racyuM (pI. 3 naM. 588) jai.sA.sa.I. pRSTha 340. 3. paramapUjaya anaMtapaMcamahArAjAe saMskRtamAM dRSTAMtaratnAkara ane gujarAtImAM bAravratasajhAya ane ilAprakAratyaparipATI racyAno ullekha pro. ke. vI. atyaMkaranI pustakamAM aMgrejI prastAvanAmAM maLe 4. AnI eka hAthapothI vi. saM. 1596 jeTalI prAcIna maLe che. Ano upayoga pro. ke. vI. abhyakare emanI AvRttimAM karyo che. A AvRttimAM prAraMbhamAM aMgrejImAM prastAvanA che. aMtamAM RSimaMDalanI zubhavardhanagaNikRta vRtti (khaMDa-2)mAMthI saMskRtamAM "kUrmaputrarSikathAnaka' pariziSTa tarIke ApyuM che. tyArabAda aMgrejImAM TippaNo, pAIya-aMgrejI zabdakoza ane aMgrejI bhASAMtara apAyAM che. A mahattvanI AvRtti I. sa. 1931mAM pro. atyaMkare ja prasiddha karI che. A pUrve A kRti pa. haragoviMdadAsanI saMskRta chAyA sAthe jaivi. sA. zA. taraphathI vi. saM. 1975mAM (vI. 2500mAM pra. prAkRtabhASA pracArasamiti pArthaDIthI ane I. sa. 1991mAM pra. Agama ahiMsA samatA evaM prAkRta saMsthAna udayapurathI) chapAI che. [pAiabhASAo ane sAhitya pR. 93 TI.] 2010_02 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 kuSmAputrakathAnaka sAra - eka vakhata paramAtmA mahAvIrasvAmIe samavasaraNamAM dAna, tapa, zIla ane bhAvanArUpa cAra prakAranA dharmano upadeza ApI, kuSmAputa(kUrmAputronuM udAharaNa ApI kahyuM ke bhAvazuddhine kAraNe kUrmAputra gRhavAsamAM paNa kevalajJAna pAmyA hatA. kumAputta rAjagRhanA rAjA maheMdrasiMha ane rANI kummAnA putra hatA. temanuM asala nAma "dharmadeva' hatuM, paraMtu temane "kuSmAputta' nAmathI paNa sau bolAvatA hatA. temaNe bacapaNamAM ja vAsanAone jItI lIdhI hatI ane pachI kevalajJAna prApta karyuM hatuM. jo ke temane gharamAM rahetAM rahetAM ja sarvajJatva prApta karI lIdhuM hatuM, chatAM mAtA-pitAne duHkha na thAya te khAtara dIkSA grahaNa na karI. temane gRhasthAvasthAmAM kevalajJAna prApta thavAnuM kAraNa e hatuM ke temane pUrvabhavomAM potAnA samAdhimaraNanI kSaNomAM bhAvazuddhi jALavavAno abhyAsa karyo hato. kartA ane racanAkALa - A kAvyanA kartA tapAgacchanA paramapUjaya AcAryavaryazrImadvijaya hemavimalasUrimahArAjAnA ziSyaratna paramapUjaya jinamANikyavijayajI mahArAjA yA emanA ziSyaratna paramapUjaya anaMtakaMsavijayamahArAjA che keTalAka vidvAna paramapUjaya anaMtahasavijayamahArAjAne A kAvyanA vAstavika kartA mAne che, jayAre keTalAka temanA guru paramapUjya jinamANikyavijayamahArAjAne A kAvyanA kartA mAne che. kRtimAM racanAkALa jaNAvyo nathI, paraMtu tapAgacchapaTTAvalImAM paramapUjaya AcAryabhagavaMta zrImaddhijya hemavimalasUrimahArAjAne papamAM AcArya manAyA che ane temano samaya 16mI sadIno prAraMbha barAbara baMdha bese che, AthI prastuta kAvyano kALa 16mI sadIno pUrvAdha mAnI zakAya. [je. bu. sA. I. pRSTha | 167] 5. A kRtimAM kummApuranA pUrvabhavonI paNa kathA ApavAmAM AvI che. 2010_02 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 18 navInasaMskaraNa aMge - kummApukhtacariamUnA mudrita be pustako amane pU. AcAryazrI kailAsasAgarasUrijJAnamaMdira kobAthI prApta thayA. baMne pustako ghaNA varSo pUrve prakAzita thayelA hovAthI jIrNaprAyaH hAlatamAM jovA maLyA, tethI A aMge aneka sAhityagraMthonA saMpAdana kartA paramapUjya paMnyAsazrI vajasenavijayamahArAjasAhebane jANa karatAM teozrIe preraNA karI ke pratyekabuddhakevalI thayelA AvA uttama mahApuruSanA caritranuM navInasaMskaraNa taiyAra thAya to khUba upayogI thaze. pUjayazrInA e preraka paribaLane jhIlIne navInasaMskaraNanA saMpAdanano prAraMbha karyo. A navInasaMskaraNamAM gujarAta kaoNlejathI prakAzita thayela pro. ke. vi. atyaMkare "kuSmApukhtacariamu"nI dvitIyAvRtti aneka hastapratonA AdhAre saMzodhita karela hovAthI e mudrita pustakanA AdhAre A navInasaMskaraNa taiyAra karavAmAM Avela che. sau prathama A saMpAdanamAM kummApuracariam prAkRta kAvya che, tyArapachI prAkRta bhASAnA anabhijJa mATe "kummApuracariamUno paMDita haragoviMdadAse karela saMskRta chAyA jainavividhasAhityazAstramAlAthI prakAzita pustakamAM Apela che te saMskRtachAyAnuvAda saLaMga Apela che, tyArapachI prAkRta-saMskRta bhASAnA jeo anabhijJa che teo mATe gujarAtI ane hiMdI anuvAdanI AvazyakatA jaNAI, tethI A aMge kAvyasAhitya vidvAna paM. zrI amRtabhAI paTelane vAta karatAM teoe bhAvadharmanA prabhAva para prakAza pAtharatuM dharmadeva-kUrmAputranuM caritra (gujarAtI bhAvAnuvAda) tathA thaIva-putraratra mAvatha che pAbhyi (hiMdI bhAvAnuvAda) navA taiyAra karI ApyA te Apela che, tyArapachI vartamAnayuganI navI peDhIne 6. hastapratonA pAThabheda aMgenI mAhitI kaI kaI pratonA pAThabhedo lIdhela che te pAchaLathI pRSTha 23/24 upara alaga noMdha ApavAmAM Avela che. 2010_02 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 anulakSIne prAkRta, saMskRta gujarAtI, hiMdI bhASAnA anabhijJavargane paNa upakAraka bane te bhAvanAthI pro. ke. vI. atyaMkare potAnA saMpAdanamAM aMgrejI anuvAda karela che te Apela che. A rIte prastuta navInasaMskaraNa prAkRta, saMskRta, gujarAtI, hiMdI ane aMgrejI pAMca bhASAothI samRddha banela che. vaLI A navInasaMskaraNamAM pariziSTa1mAM paramapUjaya mu. zrI zubhavardhanagaNi praNIta RSimaMDalavRtti dvitIyakhaMDamAMthI saMskRta kUrmAputrarSikathAnaka tathA pariziSTa ramAM AsaDakavikRta vivekamaMjarI graMtha uparanI paramapUjya AcAryabhagavaMta zrImadvijaya bAlacaMdrasUrikRta vRttimAMthI saMskRta kUrmAputrarSikathAnaka 7. paramapUjaya jinaharSavijayamahArAjAnA ziSya paramapUjaya sAdhavijaya mahArAjAnA ziSya paramapUjya zubhavaddhanavijayamahArAjAe te sUrinA rAjyamAM RSimaMDala para vRtti racI che. temAM dvitIyakhaMDamAM kUrmaputrarSicaritra Apela che. [jai. saM. I. pRSTha 340 perA | 755] paramapUjaya AcAryabhagavaMta zrImadvijaya abhayadevasUrimahArAjA thayA temanuM dharmopadezAmRta pIne AsaDe potAnI vivekamaMjarI ane upadezakaMdalI racI. temanA ziSya paramapUjaya AcArya bhagavaMta zrImadvijaya haribhadrasUri mahArAjA SaDradarzano ane sAhityamAM niSNAta thayA, ane temanA ziSya pUjyaAcAryabhagavaMta zrImadvijya bAlacaMdrasUrimahArAjA thayA temaNe AsaDe racelA graMtho vivekamaMjarI ane upadezakaMdalI upara TIkAo racI, vivekamaMjarI TIkA saM. 124(7)mAM racI (kI. 2, 5; pI. 3, 100), ke je nAgaeNdragacchanA pUjaya AcAryavijayasenasUri mahArAje ane bRhad gacchanA pUjayaAcAryazrImadvijayapradyumnasUrimahArAjAe zodhI tathA temAM devAnaMdagacchanA pUjyakanakaprabhasUrimahArAjAnA ziSya pUjaya pradyumnasUrimahArAjAe sahAya karI te vivekamaMjarI TIkAmAMthI A kUrmAputrarSicaritra Apela che. [jai. saM. I. pRSTha 255 / perA 150-151] 2010_02 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 Apela che ane tyArapachInA pariziSTomAM prAkRtikAvyanA paghono akArAdikrama tathA uddharaNa, vize SanAmo vagereno akArAdikrama ApavAmAM Avela che. A rIte pAMca bhASAothI samRddha ane pariziSTothI suzobhita A graMthanuM navIna-saMskaraNa taiyAra karavAmAM Avela che. upakArasmaraNa - paramapUjya paMnyAsapravara zrIvajasenavijayamahArAjasAhebanA preraka paribaLane jhIlIne A navInasaMskaraNa taiyAra karavAmAM huM to mAtra nimittarUpa chuM. pUrvanA saMpAdakoe hastaprato uparathI atizramasAdhya kArya karIne aneka pratonA pAThabhedo ane saMskRtachAyA vagere sAthe prakAzano saMpAdita karIne prakAzita karelA che temanA phALe A kAryanuM sarva zreya AbhArI che. A navInasaMskaraNanA lAbhArthI mATe paramapUjaya saraLasvabhAvI pravartinI rohitAzrIjImahArAjanA ziSyaratnA mArA laghugurubhaginI paramatapasvI 1008 aThThamatapanI bhAvanAthI hAla para1 aThThamatapanA ArAdhikA sAdhvI zrInirmaLa guNAzrIjImahArAja ane emanA viveyaratnA sAdhvI akSitaguNAzrIjImahArAjanA sadupadezathI poravAla ArAdhanAbhavana - bhivaMDI jainasaMghe tathA umarA zrAvikA surata jainasaMghe lAbha lIdhela che. A rIte pUrvanA prakAzakono, saMpAdakazrIno kobA jJAnamaMdira saMsthAno, paramapUjya paMnyAsajI mahArAjano, gujarAtI - hiMdIbhAvAnuvAdakArano kRtajJabhAve upakAra smaraNa karuM chuM. kuSmApunnacariamanA A navInasaMskaraNanuM kArya je be mudrita pustakonA AdhAre karela che, temAM rahI gayelI azuddhionuM baMne pustakomAM pATha meLavIne zuddhikaraNa karavA yathAzakya prayatna karela che, Ama chatAM dRSTidoSathI ke anAbhogathI rahI gayelI kSationuM vAcakavarga parimArjana karI vAMcana kare ane je koI kSatio rahI gaI 2010_02 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 hoya te badala micchA mi dukkaDaM mAMguM chuM. prAMta aMtaranI e ja zubhabhAvanA vyakta karuM chuM ke AvA uttama mahApuruSo thaI gayA, jemaNe gRhasthajIvanamAM bhAvadharmanI zubhadhyAnadhArAmAM ArUDha banIne sarvajJatva prApta karI kevalajJAnane pAmIne aMtaramAM jJAnanA ajavALAM pAtharI paramaucityathI mAtA-pitAnA sopakama AyuSyane lakSamAM laIne mAtA-pitAnI uttamabhaktirUpe kevalI avasthAmAM gRhasthajIvanamAM rahIne mAtA-pitAnA pratibodha pAmyAM pachI pote aMte saMyamaveSane grahaNa karIne aSTakarmavinimukta banIne svazuddhasvarUpamAM sAdi-anaMtasthitie vAsa karyo. e rIte AvA uttamamahApuruSonA caritromAMthI sArane grahaNa karIne laghukarmI sau koI bhavyAtmAo sarvaviratidharma aMgIkAra karIne bhAvanI dhArAmAM ArUDha thaIne zukladhyAna dvArA kevalajJAnane prApta karI aSTakarmavinirmukta banI nijIzuddhacetanAno AsvAda karanArA banIe e ja zubhakAmanA...!! zivamastu sarvajagataH epha-2 jeThAbhAI pArka, - sA. caMdanabAlAzrI nArAyaNanagara roDa, pAlaDI, amadAvAda-7 vaizAkha suda-10, vi.saM. 2065, somavAra, tA. 4-5-2009. 2010_02 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagaduttamajiNavarassa dharmakahA "dANatavasIlabhAvaNabheA cauro havaMti dhammassa / tesu vi bhAvo paramo paramosahamasuhakammANaM // 190 // dANANamabhayadANaM nANANa jaheva kevalaM nANaM / jhANANa sukjhANaM taha bhAvo savvadhammesu // 191 // kammANa mohaNijjaM rasaNA savvesu iMdiesu jahA / baMbhavvayaM vayesu vi taha bhAvo savvadhammesu // 192 // gihavAse vi vasaMtA bhavvA pAvaMti kevalaM nANaM / bhAveNa maNahareNaM ittha ya amhe udAharaNaM" // 193 // [kummAputtacariye zloka 190/193] 2010_02 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1kammAputtaciraammAM vaparAyela hastapratonI noMdha ha.pra. Ja zAMtisAgara bhaMDAra, amadAvAdanI A prata sArI rIte vAMcI zakAya tevI che, I. saM. 1859, mAgasara suda-8, saM. 1915 lakhAyelI che. A pratamAM gujarAtI bAlAvabodha mu. dharmavijaya, ma. lakhela IM. saM. 1772, phAgaNa vada-4, saM. 1828nA lakhela che. ha.pra. hra jainAnaMda pustakAlaya, suratanI A prata I. saM. 1916. mAhasuda-1, saM. 1972nI lakhela che. AmAM kartA tarIke pU.mu.zrI anaMtahaMsa vi.ma.no ullekha che. ha.pra. rU ANaMdajI kalyANajI jainabhaMDAra, liMbaDInI A prata gotrAkA zaheramAM I. saM. 1800, mAgasara vada-6, saM. 1855nI lakhela che. AmAM kartA tarIke pU. mu. zrI jinamANica vi.ma.no ullekha che. A pratamAM lahiyAnA lakhANanI ghaNI azuddhio che. ha.pra. 1 DahelAno upAzraya, amadAvAdanI A prata che. AmAM I. saM. saMvat, tithi vi. nathI kartA tarIke pU. mu. zrI anaMtahaMsa vi.ma.no ullekha che A prata zuddha-suvAcya che. 1. gujarAta kaoNlejanA pro. ke. vI. atyaMkara dvArA saMpAdita I. saM. 1933mAM prakAzita thayela dvitIyAvRttinI aMgrejI prastAvanAmAMthI A. ha. pratonI noMdha ane sArAMzarUpe mAhitI Apela che. 2010_02 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ha.pra. gha DahelAnA upAzraya, amadAvAdanI A prata che. AmAM paNa I. sa. saMvat, tithi vi. nathI. A pratamAM azuddhi ghaNI che. ha.pra. 2 DahelAno upAzraya, amadAvAdanI A prata che suvAcya, zuddha che. I. saM. 1539. zrAvaNa sudapakSa saMvata 1596mAM A prata tapAgaccha mATe lakhAyelI che. e pramANe A pratamAM ullekha che. ha... che DahelAno upAzraya, amadAvAdanI A prata ghaNI jIrNa che emAM I. sa., saMvat tithi vi. nathI ane ghaNI azuddhivALI A prata ha.pra. ga DahelAno upAzraya, amadAvAdathI A prata che I. sa. 1596, aSADha suda pakSa saMvat 1653mAM lakhelI che. ha.pra. 8 ANaMdajI kalyANajI jainabhaMDAra, lIMbaDInI A prati I. saM. 1858, cautra zukla pakSa saMvat 1915mAM lakhelI che. AmAM prata vAMcanAre ghaNA sudhArA karelA jaNAya che. ha.pra. te ANaMdajI kalyANajI jainabhaMDAra, lIMbaDInI A prata I. sa. 1799, poSa suda 3 saMvata 1845mAM lakhelI A prata che. A rIte kula dasa hastaprato uparathI pAThabhedo nodhIne pro. ke. vI. abhyakare saMzodhita karIne A kuSmApukhtacariam prAkRta kAvya prakAzita karela che. A dase hastaprato eka ja parivAranI che, za, sUno bheda pADyo nathI. tethI za, sUnA pAThabhedo TippaNImAM noMdhyA nathI. jUnI jagyAe lIdho che. huM ane meM no bheda pADyo nathI A dasa pratomAMthI pro. ke.vI. atyaMkare DahelAnA upAzrayanI 1 ane saMjJaka ha.prato zuddha hovAthI A be pratono mukhya upayoga karIne e pATha kuSmApukhtacariamumAM lIdhela che. A be pratonI kaoNpI suvAcya ane zuddha che, temaja sarakhA samayanI nathI, judA judA samayanI che. paM. haragovidadAsa saMpAdita mudrita pustakanA je pAThabhedo che te A pustakamAM 2 saMjJaka ha.pratanA pAThathI sUcita thAya che. 2010_02 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya prakAzakIya prastAvanA viSayAnukramaNikA bhAvadharmanuM bhAhAtmya...!! saMpAdakIya kammAputtariammAM vaparAyela hastapratonI noMdha sirikummAputtacariam sirikummAputtacariassa saMskRtachAyAnuvAdaH bhAvadharmanA prabhAva para prakAza pAtharatuM dharmadeva-kUrmAputranuM caritra dharmadeva - kUrmAputracaritra bhAvadharma kA mAhAtmya Kummaputta Chariam 2010_02 pRSThakramAGkAH 7-8 11 13-14 15-21 23-24 1-27 29-50 51-78 79-106 107-137 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 [1] pariziSTam - zubhavardhanagaNipraNItAyA RSimaNDalavRttau dvitIyakhaNDe kUrmAputrarSikathAnakam 139-146 [2] pariziSTam - bAlacandrasUripraNItAyA vivekamaJjarIvRttau kUrmAputrarSikathAnakam 147-154 [3] pariziSTam - sirikummAputtacariye padyAnAmakArAdyanukramaH 155-162 [4] pariziSTam - sirikummAputtacariye uddharaNAnAmakArAdyanukramaH 163 [5] pariziSTam - sirikummAputtacariye vizeSanAmnAmakArAdyanukramaH 164-166 2010_02 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_02 sirikummAputtacariam Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_02 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirijiNamANikkaviraiaM aNaMtahaMsaviraiaM vA // sirikummAputtacariam // namiUNa vaddhamANaM, asuriMdasuriMdapaNayapayakamalaM / kummAputtacarittaM, vocchAmi ahaM samAseNaM // 1 // rAyagihe varanayare, nayaraihApattasayalapurisavare / guNasilae guNanilae samosaDho vaddhamANajiNo // 2 // daivehi samosaraNaM, vihiaM bahupAvakammaosaraNaM / maNi-kaNaya-raiyayasArappAyArapahAparipphuriaM // 3|| tattha niviTTho vIro, kaNayasarIro samuddagaMbhIro / dANAicaupayAraM kahei dhammaM paramarammaM // 4 // dANa-tava-sIla-bhAvaNabheehi cauvviho havai dhammo / savvesu tesu bhAvo mahappabhAvo muNeyavvo // 5 // bhAvo bhavudahitaraNI, bhAvo saggApavaggapurasaraNI / bhaviyANaM maNaciMtia-aciMtaciMtAmaNI bhAvo // 6 // bhAveNa kummaputto avagayatatto ya agahiyacaritto / gihavAse vi vasaMto, saMpatto kevalaM nANaM // 7 // 1. a. puttassa cariya, cha. puttacariyaM / 2. a. rekhA / 3. Ta. deviMda / 4. ba. samavasaraNaM / 5. a. vivihaM / 6. ka kha ca. rayaNasAraM / 7. ja ta ba. saarppaakaar| 8. cha Ta ba cauppayAraM / 9. kha. purisaraNI / 10. a ka ga ba. avagayatatto agahiacAritto, ta. avagayatitto agahiya / 11. ga. gihivAse / 2010_02 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kummAputtacariam itthaMtare iMdabhUI nAmaM aNagAre bhagavao mahAvIrassa jiDhe aMtevAsI goyamagutte samacauraMsasarIre vajjarisahanArAyasaMghayaNe keNayapulayanighasapamhagore uggatave dittatave mahAtve ghoratave ghoratavassI ghorabaMbhaceravAsI ucchUDhasarIre saMkhittaviulateulesse caudasapuvvI cauNANovagae paMcahi aNagArasaehiM saddhi saMparikhuDe cha-chaTheNaM appANaM bhAvemANe uThAe uThei / uThThittA bhayavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei / karittA vaMdai NamaMsai / vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI-bhayavaM, ko NAmaM kummAputto, kahaM vA teNa gihavAse vasaMteNa bhAvaNaM bhAvaMteNa aNaMtaM aNuttaraM nivvAghAyaM nirAvaraNaM kasiNaM paDipuNNaM kevalavaranANadaMsaNaM samuppADiaM / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre joyaNagAmiNIe sudhAsamANIe vANIe vAgarei 1. a pustake "itthaMtara iMdabhUI nAma.....payAhiNaM karei" ityAdikagadyagranthasya sthAne "teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNasya bhagavaA mahAvIrassa jid aMtevAsI iMdabhUI NAmaM aNagAre goyamo gotteNaM sattussehe samacauraMsasaMThANasaMThie vajjarisahanArAyasaMghayaNe kaNayapulayanighasapanhagora uggatave dittatave mahAtave urAle ghore ghoraguNe ghoratavassI ghorabaMbhaceravAsI ucchUDhasarIre saMkhittaviulateulesse caudasapuvI cauNANovagae savvakkharasaMnivAI paMcahi aNAgArasaehiM saddhi saMparikhuDe chaThUchaTheNaM appANaM bhAvebhANe samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMto uDDajANU ahosire jhANakoTTovagae saMjameNa tavasA appANaM bhAvemANe viharai / tae NaM se bhayavaM goyame jAyasaDDhe jAyasaMsae jAyakouhalle uppaNNasaDDhe uppaNNasaMsae uppaNNakouhalle saMjAyasaDDe saMjAyasaMsae saMjAyakouhalle samuppaNNasaDDe samuppaNNasaMsae samuppaNNakouhalle uTThAe uThei / uTThAe jeNeva samaNe bhayavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai / uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei / karittA vaMdai NamaMsai / vaMdittA NamaMsittA NaccAsaNNe NAidUre sussUsamANe abhimuhe viNaeNaM paMDaliuDe pajjuvAsamANe evaM vayAsI-'' iti pATho dRzyate / 2. ka ga gha ba. kaNagapulaganiyasa / 3. ta Ta. taullesse, ca. teullesse / 2010_02 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirikummAputtacariam goyama ! jaM me pucchasi kummAputtassa cariamecchariaM / aigaggamaNo houM samaggamavi taM nisAmesu // 8 // jaMbuddIve dIve bhArahakhittassa majjhayArammi / duggamapurAbhihANaM jagappahANaM puraM atthi // 9 // tattha ya doNanariMdo payAvalacchIi nijjiadiNido / NiccaM ariyaNavajjaM pAlai nikkaMTayaM rajjaM // 10 // tassa nariMdassa dumA nAmeNaM paTTarANiA atthi / saMkaradevassa umA, remA jahA vAsudevassa // 11 // dullabhaNAmakumAro sukumAro rammarUvajiyamAro / tesiM suo tthi guNamaNibhaMDAro bahujaNAdhAro // 12 // so kumaro nijuvvaNarAjamaeNaM pare bahukumAre / kaMdukamiva gayaNatale uccAlito sayA ramaI // 13 / / aNNadiNe tassa purassujjANe duggilAbhihANammi / suguru suloyaNaNAmA samosaDho kevalI ego // 14|| tatthujjANe jaikkhiNi bhaddamuhI nAma nivasae niccaM / bahusAlaRkkhavaDdumaahiThiabhavaNammi kayavAsA // 15 / / 1. a. macharIaM / 2. a ka kha ga. egaggamaNA / 3 a ga gha Ta hoU / 4. a. samagamacittaM / 5. ka ja ba. nisAmeha / 6. ka kha cha Ta ta ba pustakeSu 'tathAhi' iti adhikaH zabda: 'jaMbuddIve dIve' ityasya pUrvaM dRzyate / 7. ga ta pa. payAvalacchIa nijjia, a. payAvalacchIa tejiadiNaMdo / 8. kha ga gha pa ca. diNaMdo / 9 cha rmmaa| 10. a. dullaha, kha. dUlabha / 11. a. tesiM sUu ya atthI guNAgaro, ka ja. sUu atthi guNamaNibhaMDAro, gha sUnu tthi guNa0 / 12. a rAyamaeNa bahusukumAro / kaMdugaM giNhai gayaNatale uccAleo sayA ramai / / ca. nijuvvaNaparicario bahukumArehiM / 13. a. gidukamiva / 14. a. puraMmi ujjANe / 15. a ja Ta. jakkhaNI / 16. ta ba. bahusAlarukkhavaDadumaahaThiabhavaNammi, ka ca bahusAlavaNavaDadumaahaThia, a. bahusAlavaNammi ahe pAyAlavaNammi / 2010_02 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kummAputtacariam kevalakamalAkaliyaM saMsayaharaNaM suloaNaM suguraM / paNamiya bhattibhareNaM pucchai sA jaikkhiNI evaM // 16 / / bhayavaM puvvabhave haM mANavaI nAma mANavI AsI / pANapiyA paribhuggA suvelavelaMdharasurassa // 17|| Aukhae ittha vaNe bhaddamuhI nAma jakkhiNI jAyA / bhettA puNa mama kaM gaimuvvanno NAha Aisasu // 18 // tao suloyaNo nAma kevalI mehuravANIe bhaNai bhadde ! nisuNasu nayare ittheva hoNanaravaissa suo / uppanno tujjha pio sudullaho dullaho nAma // 19 // taM nisuNia bhaddamuhI bhaddamuhI nAma jakkhiNI hiThThA / mANavaIrUvadharA kumarasamIvammi saMpattA // 20 // daTThaNa taM kumAraM bahukumarucchAlaNikkatallicchaM / sA jaMpai hasiUNaM kimiNeNaM raMkaramaNeNaM // 21 // jai tAva tujjha cittaM vicittacittammi caMcalaM hoi / tA majjhaM aNudhAvasu vayaNamiNaM suNia so kumaro // 22 // 1. a suloyaNo sugurU / 2. a kha. jakkhaNI / 3. ka kha ga cha Ta ta ba. bhattA puNa majjha kahiM uppanno, gha ca. bhattA puNa majjha kahaM uppanno / 4. ga ca pustakayoH "tatto suloaNo nAma kevalI mahuravANIe bhaNai" iti AryArdhasadRzaM vAcyate tadanantaraM ca "bhadde nisuNasu....dullabho nAma" iti AryA paThyate, a pustake "tao suloaNo nAma kevalI mahuravANIe bhaNai / bhadde nisuNasu nayare ittheva hoNanaravaissa suu jAo" ityAryA dRzyate "uppanno....nAma" iti granthazca noplbhyte| ta pustake "tao suloaNo....bhaNai'' ityAryArdhameva pRthaktayA ekonaviMzatitamaM gaNitaM / 5. a. muhura / 6. a kha ta pa. heTThA / 7. a bhllicchN| 8. ga kimiNaM NaM / 9. a. jai tAoha vicittaM, ka ta. jai tA tujjha vi / ____ 2010_02 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirikummAputtacariam taM kaNNaM aNudhAvai tavvaaNakuUhalAkuliacitto / tappurao dhAvaMtI sA vi hu taM niavaNaM nei // 23 / / bahusAlavaDassa ahepaheNa pAyAlamajjhamANIo / so pAsai kaNagamayaM surabhavaNamaIvaramaNijjaM // 24 / / te ca kerisaM "rayaNamayakhaMbhapaMtIkaMtIbharabhariabhiMtarapaesaM / maNimayatoraNadhoraNitaruNapahAkiraNakabburiaM // 25 // maNimayakhaMbhaahiTiarpattaliAkelikhobhiajaNohaM / bahubhatticittacittiagavakkhasaMdohakayasohaM" // 26 // eyamavaloiUNaM surabhavaNaM bhuvaNacittacujjakaraM / aivimhayamAvanno kumaro ia ciMtiuM laggo // 27 // kiM iMdajAlameaM aiaM sumiNammi dIsae ahavA / ahayaM niyanayarAo iha bhavaNe keNa ANIo // 28 // iya saMdehAkuliaM kumaraM vinivesiUNa pallaMke / vinnavai 'vaMtaravahU sAmia vayaNaM nisAmesu // 29 / / ajja mae aJjamae cireNa kAleNa nAha diTTho si / surabhivaNe surabhavaNe niakajje ANio si tumaM // 30 // 1. ca ja. vaNassa / 2. ga gha cha Ta. ahopaheNa / 3. ka ca. taM kerisaM, a pustake 'taM ca kerisaM' iti nopalabhyate / 4. ka kha Ta ba. thaMbha / 5. a. vicchuriaM; Ta. abburiaM, kha kiraNakacchuriaM / 6. a puttaliyAkelisobhiyapatteyaM / 7. a. cittaujjoya / 8. a. ia ciMtao laggo / 9. cha ja ta. sumiNaM sumiNammi; ka ga gha Ta ba. sumiNaM sumaNammi; kha. sumaNaMsi maNammi / 10. ta ba. nayarIo; Ta. ahavA niynyraao| 11. a. vNtrivhuu| 12 a. ajja mae sukayattho; kha ga ca cha Ta ba. ajja mae ajja mae / 13. Ta. surabhavaNe siribhavaNe, ka ca ta surabhavaNaM surbhvnne| ___ 2010_02 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kummAputtacariam ajjaM cia majjha maNomaNoraho kappapAyavo phalio jaM sukayasukayavasao, ajja tumaM majjha milio si ||31|| ia vayaNaM soUNaM vayaNaM daLuNa sunayaNaM tIse / puvvabhavassa siNeho tassa maNammI samullasio // 32 // kattha vi esA diTThA puvvabhave pariciA(o) ya eayassa / iya UhApohavasA jAIsaraNaM samuppaNNaM // 33|| jAisaraNeNa teNaM nAUNaM puvvajammavuttaMto / kahio kumareNaM niapiyAi purao samaggo vi // 34 / / tatto niyasattIe asubhANaM puggalANa avaharaNaM / subhapuggalapakkhevaM karia surI tassarIrammi // 35 / / puvvabhavaMtarabhajjA lajjAi vimuttu bhuMjae bhoge / evaM visayasuhAI dunni vi visalaMti tattha ThiyA // 36|| caturvidhabhogasvarUpaM sthAnAGgepyuktam-caUhiM ThANehiM devANaM saMvAse paNNatte, taM jahA-deve NAma ege devIe saddhi saMvAsamAgacchijjA, deve NAmaM ege chavIe saddhi saMvAsamAgacchijjA, chavI NAmaM ege devIe saddhi saMvAsamAgacchijjA, chavI NAmaM ege chavIe saddhi saMvAsamAgacchijjA" // io a 1. Ta IhApohavasAo / 2. a ga pustakayoH "jAisaraNeNa teNaM....samaggo vi' ityAryA nopalabhyate / 3. Ta avahAro / 4. a. bhogaM / 5. a ga gha. uktaM ca sthAnAGgasUtre / 6. "caUhiM ThANehiM devANaM saMvAse paNNatte'' iti pAThaH sarveSveva asmadupalabdhahastalikhitagrantheSUpalabhyate; sthAnAGgasUtre tu (4-4-353; pR0 263) "cauvvidhe saMvAse paNNatte; taM0 divve Asure rakkhase mANuse...'' ityAdikaH suvistRtaH pATho dRzyate, yasya saMkSepa evAtra likhitaH iti bhAti; cha. sthAnAGgepyuktam-manuSyasuto gaM (1) cauThANehiM devANaM saMvAse paNNatte-taM jahA / 7. kha pustake "deve NAma ege chavIe'' ityAditRtIyacaturthabhaGgau dvivAraM paThitau / ____ 2010_02 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirikummAputtacariam aha tassammApiyaro puttaviogeNa dukkhiA niccaM / savvattha vi sohaMti a lahaMti na hi suddhimattaM pi ||37|| devehi avahariaM narehi pAvijjae kahaM vettha / jeNa narANa surANaM sattIe aMtaraM garuaM ||38|| aha tehi dukkhahiM ammApiyarehi kevalI puTTho / bhayavaM kaheha - amhaM so putto atthi kattha gao ||39|| to kevalI payaMpai-suNeha savaNehi sAvahANamaiNA / tumhANaM so putto avahario va~tarIe a ||40|| te kevalivaNaM aIva acchariavimhiA jAyA / sAhaMti-kahaM devA apavittaraM avaharati // 41 // yaiduktamAgame " cattAri paMca joyaNasayAiM gaMdho a maNuyalogassa / uDDuM vaccar3a jeNaM na hu devA teNa AyaMti // 42 // paMcasu jiNakallANesu ceva maharisitavANubhAvAo / jammaMtaraneheNa ya AgacchaMti hu surA ihayaM " // 43 // 1. a. savvattha vi sohiyaM puNa alahiyaM suddhimattaM pi / 2. ka vatthaM; ba vatyuM cha vuttaM / 3. kha ca cha ja maNo / 4. ka. ya vaMtarAe; a dha ca. viMtarIe / 5. a. avaharati NaM / 6. ka cha ta Ta pustakeSu " cattAri paMca joyaNasayAiM0" itiprakAraka: AryAdvayasya sthAne saMkSepaH paThyate / a pustake " yaduktamAgame - cattAri paMca.... surA ihayaM" iti pATho granthAntargato nopalabhyate / gurjarabhASATIkAyAM prathamA Aryaiva kevalamupalabhyate / kha pustake kevalaM prathamaivAryA samupalabhyate / 2010_02 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kummAputtacariam teu kevaliNA kahiaM tIse jammaMtarasiNehAi / te biMti tao-sAmiya aibalio kammapariNAmo // 44 // bhayavaM ! kayA vi hohI amhANa kumArasaMgamo kaha vi / teNuttaM-hohI puNa jayeha vayamAgamissAmo // 45 // ia saMbaMdhaM suNiuM saMviggA kumaramAya-piyaro ya / lahuputta Thavia rajje, tayaMtie caraNamAvannA // 46 // dukkaratavacaraNaparA parAyaNA dosavajjiyAhAre / nissaMgaraMgacittA tiguttiguttA ya viharaMti // 47 / / annadiNe gAmANuggAmaM viharaMtao a so nANI / tattheva duggilavaNe samosaDho tehi saMjutto // 48 // aha jakkhiNI avahiNA kumarassAuM viANiuM thovaM / taM kevaliNaM pucchai kayaMjalI bhattisaMjuttA // 49 // bhayavaM ! jIviyamappaM kahamavi tIrijjae'bhivaDDeuM / to kahai kevalI so kevalakaliatthavitthAro // 50|| "titthayarA ya gaNadharA cakkadharA sa-bala-vAsudevA ya / aibaliNo vi na sakkA kAuM Aussa saMdhANaM // 51 // jaMbuddIvaM chattaM meruM daMDaM pahU kareuM je / devA vi te na sakkA kAuM Aussa saMdhANaM / / 52 / / .. 1. ka. tA kevaliNA; kha ba. to kevaliNA / 2. ka jammaMtarassiNehAe / 3. a kha ta pa amhANaM kumAra / 4. Ta ba lahuputtaM / 5. a pa jIviyameyaM / 6. ka Ta titthayarA gaNadharA / 7. iyaM gAthA ba pustake na dRzyate / 2010_02 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirikummAputtacariam yaduktam "no vidyA na ca bheSajaM na ca pitA no bAndhavA no sutAH, nAbhISTA kuladevatA na jananI snehAnubandhAnvitA / nArtho na svajano na vA parijana: zArIrikaM no balaM, no zaktAH satataM surAsuravarAH sandhAtumAyuH kSamAH" // 53 // ia kevalivayaNAI suNiuM amarI visaNNacittA sA / niabhavaNaM saMpattA paNa?sevvassasattha vva // 54|| diTThA sA kumareNaM puTThA ya sukomalehi vayaNehiM / sAmiNi ! maNe visaNNA ajja tumaM heuNA keNaM // 55 / / kiM keNa vi dUhaviA ? kiM vA keNa vi na manniA aannaa?| kiM vA maha avarAheNa ? kuppasannA tumaM jAyA // 56 // sA kiMci vi akahaMtI maNe vahaMtI mahAvisAyabharaM / nibbaMdhe puNa puTThA vuttaMtaM sAhae sayalaM // 57 / / sAmiya ! mae avahiNA tuha jIviyamappameva nAUNaM / AusaruvaM kevalipAse puTuM ca kahiaM ca // 58|| eeNa kAraNeNaM nAha ! ahaM dukkhasalliyasarIrA / vihivisiammi vaMke kahaM sahissAmi tuha virahaM // 59 // kumaro jaMpai jakkhiNi ! kheaM mA kuNasu hiaamajjhammi / jalabiMducaMcale jIviammi ko mannai thirattaM // 60 // 1. a pustake "yaduktam-no vidyA....kSamAH" ayaM grantho na samupalabhyate / 2. kha ga gha ba ca ja ta. savvassasannu vva / 3. a pa bhAmiNi / 4. ka avarAheNaM kupasannA tumaM jAyA; ga gha cha Ta ta ba avarAheNaM kuppasannA / 2010_02 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kummAputtacariam jai majhuvari siNehaM dharesi tA kevalissa pAsammi / pANapie ! meM muMcasu karemi jeNa'ppaNo kajjaM // 61 / / to tIi sasattIe kevalipAsammi pAvio kumaro / abhivaMdia kevaliNaM jahArihaTThANamAsINo // 62 / / puttassa siNeheNaM cireNa avaloiUNa taM kumaraM / aha roiuM pavattA tattha ThiA mAya-tAyamuNI // 63 / / kumaro vi ayANaMto kevaliNA samahiaM samAilo / vaMdasu kumAra ! mAyA-tAyamuNI iha samAsINA // 64 / / so pucchai kevaliNaM pahu ! kahamesiM vayaggaho jAo / teNa vi puttaviogAikAraNaM tassa vajjariaM // 65 // ia suNia so kumAro moro jaha jaladharaM paloeuM / jaha ya cakoro caMdaM jaha cakko caMDabhANuM va // 66 / / jaha vaccho niasurabhiM, surabhiM surabhiM jaheva kalakaNTho / saMjAo saMtuTTho herisasamullasiaromaMco // 67|| niyamAya-tAyamuNiNaM kaMThammi vilaggiUNa royaMto / eyAi jakkhiNIe nivArio mahuravayaNehiM // 68 // niavatthaaMcaleNaM kumAranayaNANi aMsubhariyANi / sA jakkhiNI vilUhai aho mahAmohadullaliaM // 69 / / niamAya-tAyadaMsaNasamullasaMtappamoabharabhariaM / kevalanANisagAse amarI viNivesae kumaraM // 70|| 1. kha ca ja cha Ta ta. me muMcasu; a ta. me mucasuM / 2. ga mAsINA / 3. a ahA roiuM; kha airohiuM; ga Ta ahiroiddN| 4. Ta ba. jaha va / 5. ka gha ta ba harisavasullasia / 6. Ta muNINaM; ba muNINa / 7. Ta. sA jakhaNiyA vilUhai / 2010_02 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirikummAputtacariam aha kevalI vi savvesi tesimuvagArakAraNaM; kuNai / dhammassa desaNaM samaye'mayarasasAraNIsarisaM // 71 / / "jo bhavio maNuabhavaM lahiuM dhammappamAyamAyarai / so laddhaM ciMtAmaNi-rayaNaM rayaNAyare gamai / / 72 / / tathAhi eMgammi nayarapavare asthi kalAkusalavANio ko vi / rayaNaparikkhAgaMthaM gurUNa pAsammi abbhasai // 73 / / sogaMdhiya-kakkeyaNa-maragaya-gomeya-iMdanIlANaM / jalakaMta-sUrakaMtaya-mesAragallaM-'ka-phalihANaM // 74|| iccAiyarayaNANaM lakkhaNa-guNa-vaNNa-nAma-guttAi / savvANi so viANai viakkhaNo maNiparikkhAe // 75 // aha annayA viciMtai so vaNio kimavarehi rayaNehiM / ciMtAmaNI maNINaM siromaNI ciMtiatthakaro // 76 // tatto so tassa kae khaNei khANIo NegaThANesuM / taha vi na patto sa maNI vivihehi uvAyakaraNehiM // 77|| keNa vi bhaNiaM-vaccasu vahaNe caDiUNa rayaNadIvammi / tatthatthi AsapUrI devI tuha vaMchiyaM dAhI // 78|| so tattha rayaNadIve saMpatto ikkavIsakhavaNehiM / ArAhai taM deviM saMtuTThA sA imaM bhaNai // 79 / / 1. gha. aha kevalI savesiM / 2. ca. samaya amaya; ba. samae / 3. a laddhi; ka. ba. laddhaM ga ta. lahiuM / 4. ka ga gha cha ba pustakAni 'egammi0 ityAdeH prAk 'tathAhi' iti samadhikaM paThanti / 5. ba masAragabbhaMka / 6. a. kimavi uvAehiM / 7. cha ta ba khANIu Nega; ga Ta khANI aNega / ____ 2010_02 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 kummAputtacariam bho bhadda ! keNa kajjeNa ajja ArAhiA tae ahayaM / so bhaNai; devi ! ciMtAmaNIkae ujjamo aiso ||80|| devI bhaNei-bho ! bho ! natthi tuhaM kammameva sammakaraM / jeNappaMti surA vi a dhaNANi kammANusAreNaM // 81 // se bhaNai; jai maha kammaM havei ? to tujjha kIsa sevAmi / taM majjha desu rayaNaM; pacchA jaM hou taM hou / / 82 / / dattaM ciMtArayaNaM to tIe tassa rayaNavaNiassa / so niagihagamaNatthaM saMtuTTho vAhaNe caDio // 83 / / poapaesaniviTTho vaNio jA jalahimajjhamAyAo / tAva ya puvadisAe samuggao puNNimAcaMdo // 84|| taM caMdaM daTThaNaM nicitte ciMtae sa vANiyao / ciMtAmaNissa teaM ahiaM? aha vA mayaMkassa ? ||85 / / ia ciMtiUNa ciMtArayaNaM niakaratale gaheUNaM / niyadiTThIi nirakkhai puNo puNo rayaNamidaM ca // 86 / / ia avaloaMtassa ya tassa abhaggeNa karatalapaesA / aisukumAlamurAlaM rayaNaM raNAyare paDiaM // 87|| jalanihimajjhe paMDio bahu bahu sohaMtaeNa teNAvi / kiM kaha vi labbhai ? maNI siromaNI sayalarayaNANaM // 88 / / 1. a ca cha ta. esa / 2. a ca cha ta ba. tuha / 3. ka Ta ta. so bhaNai maha kammaM / 4. gha pustake "dattaM ciMtArayaNaM0" iti AryA na dRzyate / 5. a. vANio / 6. ka kha ga gha ba nirikkhai / 7. cha ba. aisukumAlapurAlaM; ka ca ja. aisukumAlasurAlaM; Ta. aisukumAlattaNao rayaNaM0 / 8. ba. paDiuM / ____ 2010_02 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirikummAputtacariam taha maNuattaM bahuvihabhavabhamaNasaehi kahakaha vi laddhaM / khaNamitteNaM hArai pamAyabharaparavasA jIvo // 89 // te dhannA kayapunnA je jiNadhammaM dharaMti niahiyae / tesiM cia maNuattaM sahalaM salahijjae loe" // 9 // ia desaNaM suNeuM sammattaM jakkhiNIi paDivannaM / kumareNa ya cArittaM guruyaM guruyaMtie gahiaM // 91 // therANaM payamUle caudasavvImahijjai kumAro / dukkaratavacaraNaparo viharai ammA-piUhi samaM // 92 // kumaro ammA-piyaro tinni vi te pAliUNa cArittaM / mahasukke suraloe avainnA maMdiravimANe // 13 // sA jaikkhiNI vi caiuM vesAlIe a bhamarabhUvaiNo / bhajjA jAyA kamalA nAmeNaM saccasIladharA // 94 / / bhamaranariMdo kamalAdevI ya duve vi gahiyajiNadhammA / aMtasuhajjhavasAyA tattheva ya suravarA jAyA // 95 // iMtazca rAyagihaM varanayaraM varanayaraMgaMtamaMdiraM asthi / dhaNadhannAisamiddhaM supasiddhaM sayalalogammi // 96 / / tattha ya mahiMdasiMho royA siMha vva arikariviNAse / nAmeNa jassa samaraMgaNammi bhajjai suhaDakoDI // 97 / / tassa ya kummAdevI devI via rUvasaMpayA asthi / viNaya-vivega-viyAra-ppamuhaguNAbharaNaparikaliyA // 98|| 1. ka ga Ta. gruaN| 2. a ta puvvamahijjae kumro| 3. Ta jakkhaNI vicaliU vesAlAe / 4. ka. tatazca - 5. ka ja rAyA sIha vva / 6. Ta. devIva surUva / 2010_02 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kummAputtacariam visayasuhaM bhuMjaMtANa tANa sukkheNa vaccae kAlo / jaha a suriMda-saINaM aha vA jaha vammaha-raINaM // 99 / / annadiNe sA devI niasayaNijjammi suttajAgariA / surabhavaNaM maNaharaNaM picchai sumiNammi acchariaM // 100 / / jo pabhAyasamae sayaNijjA uTThiUNa sA devI / rAyasamIvaM pattA jaMpai mehurAhi vaggUhiM // 101 // ajja ! ahaM surabhavaNaM sumiNammI pAsiUNa paDibuddhA / aiassa sumiNagassa ya bhavissaI ke phalavisese // 102 / / ia suNia haTThatuTTho rAyA romaMcaaMciasarIro / niamaiaNusAreNaM sAhai eArisaM vayaNaM // 103 / / devi ! tumaM paDipunne navamAse saDDasattadiNaahie / bahulakkhaNa-guNajuttaM puttaM pAvihisi jaganittaM // 104|| ia naravaiNo vayaNaM suNiUNaM haTTatuTThaniahiayA / naranAhaaNunnAyA sA jAyA niyagihaM pattA // 105 / / tattha ya kumArajIvo devAuM pAliUNa kummAe / uarammi sukayapuNNo sarammi haMsu vva avaiNNo // 106 / / rayaNeNa rayaNakhANI jaheva muttAhaleNa suttiuDI / taha teNaM gabbheNaM sA sohaggaM samuvvahaI // 107 // 1. ka cha ba. tANaM / 2. iyamAryA dvivAraM likhitA dRzyate 'kha' pustake / 3. ka kha ga gha ca cha ja jAgarayA 4. ka ca ja ba sayaNijjAu uTThiUNa; cha. sayaNejjA uTTiUNa / 5. a ka ga ta. mahurAi / 6. ka ta. eassa ya sumiNagassa ya; a. easayasumiNagassa ya / 7. ba. ko phalaviseso; Ta. kiM phalavisesaM / 8. a ga ta. jagamittaM; Ta jaganannaM / 9. a kha cha Ta devAu / 10. kha gha cha ba. haMsa vva / 11. ta. uvvinno| 2010_02 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 7 sirikummAputtacariam gabbhassa'NubhAveNaM dhammAgamasavaNadohalo tIse / uppanno suhapuNNodaeNa sohaggasaMpanno // 108 // to teNaM naravaiNA chadaMsaNanAiNo nayaramajjhe / saddAviA jaNehiM kummAe dhammasavaNakae // 109 / / NhAyA kayabalikammA kayakouyamaMgalAivihidhammA / niaputthayasaMjuttA saMpattA rAyabhavaNammi // 110 / / kayaAsIsapadANA naravaiNA dattamANasaMmANA / bhaddAsaNovaviThThA niyaniyadhamma payAseMti // 111 / / Iyaresi daMsaNINa ya dhammaM hiMsAisaMjayaM saNiuM / jiNadhammarayA devI aIva kheyaM samAvannA // 112 // yataH dadAtu dAnaM vidadhAtu maunaM, vedAdikaM cApi vidAGkarotu / devAdikaMdhyAyatu nityameva; naceddayA niSphalameva sarvam // 113 // na sA dIkSA, na sA bhikSA, na taddAnaM, na tattapaH / na tad dhyAnaM, na tanmaunaM, dayA yatra na vidyate // 114 // to naravaiNA''hUyA jiNasAsaNasUriNo mahAguNiNo / jiNasamayatattasAraM dhammasarUvaM parUveti // 115 / / 1. a dohilo; ka dohilA / 2. kha ca saMpatto / 3. ta. vAiNo / 4. a dhammassavaNakahAe / 5. a niyaUhayasaMyuttA / 6. a. kayaAsIsapahANA; ja. kayaAsaNappadANA / 7. ta. naravayaNA / 8. ba. iaresiM / 9. "yataH dadAtu" ityAdI dvau zlokau a pustake nopalabhyete; kha pustake niSphalameva sarvaM ityataH paraM "yataH zAstroktaM ca-dhammassa kAraNamUDho jIva jIvai parIhasai / dahiUNaM caMdaNatarU karei iMgalavANIye / malayapugalapeMDo samAlajaleMde karesI zuddhI / appavImalasAhAvo mayAlIjai mayalIe bhAve" ityadhikaM kimapi paThyate / 10. cha. dayAvinA niSphalameva savva / 11. a. jiNadhammAsAsaNa / 2010_02 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 kummAputtacariam tathAhi chajjIvanikAyANaM paripAlaNameva vijjae dhammo / jeNaM mahavvaesuM paDhamaM pANAivAyavayaM // 116 / / uktaM ca dazavaikAlike "tatthimaM paDhamaM ThANaM mahAvIreNa desi / ahiMsA niuNA diTThA savvabhUesu saMjamo" ||117 // upadezamAlAyAm "chajjIvanikAyadayAvivajjio neva dikkhio na gihI / jaidhammAo cukko cukkai gihidANadhammAo" // 118 / / ia muNivaravayaNAI suNiuM ghaNagajjiovamANANi / devIe maNamoro paramarasullAsamAvanno // 119 // paDipuNNesu diNesuM tatto saMpuNNadohalA devI / puttarayaNaM pasUyA suhalagge vAsarammi suhe // 120 // tatra cAvasare "tihAM vajjai tUra sutaDayaDaMta, geyaNaMgaNi gajjai gaDayaDaMta / varamaMgalabhuMgalabherisAda, napherI suNIi navaninAda // 121 / / 1. gha. itazca; a ta pustakayoH 'tathAhi' iti na dRzyate / 2. ta. jeNa mahavvayamUlaM / 3. a pustake 'uktaM ca dazavaikAlike' iti na dRzyate / 4. a ja pustakayoH 'upadezamAlAyAm' iti na dRzyate chajjIva0 ityAdeH prAk / 5. kha ba gihiMdANa; cha. gihadANa / 6. ga ba paramasamullAsa; Ta paramaM ullAsa / 7. ka. atra cAvasare; a pustake 'tatra cAvasare' iti nopalabhyate / 8. ba sutaDayaMta / 9. a ka kha cha Ta gayaNaMgaNa gajjai garuyaraMta; ta. gayaNaMgaNi gajjai garuyaruta / 10. ga. guruyarUMta / 11. ta. navaninAdI / 2010_02 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirikummAputtacariam virudAvali bollai baMdivRMda, cirakAlacaturanaranaMdavRMda / varakAmiNi naccai aisuramma, ia ucchava hUo puttajamma" // 122 // ammA-piUhi tassa ya dhammassuyadohalAnusAreNa / . nAmaM guNAbhirAmaM peyaTThiaM dhammadevu tti // 123 / / ullAvaNeNa kummAputtu tti paiTThiaM avaranAma / ia tassa satthayAiM dunni pasiddhAiM nAmAI // 124|| so paMcahi dhAIhiM hatthA hatthammi aMkao aMke / gihijjaMto kumaro savvesiM vallaho jAo // 125 / / bAvattari kalAo sayameva ahijjae sabuddhIe / ajjhAvao ya NavaraM saMpatto tattha sakkhittam // 126 / / kintu puvvabhavaMtarakayaceDabaMdhaNucchAlaNAikammavasA / so vAmaNao jAo duhatthadehappamANadharo // 127 // niruvamarUvaguNeNaM taruNIjaNamANasANi mohito / sohaggabhaggajutto kameNa so juvvaNaM patto // 128|| tAruNNe savvesiM visayavigArA bahuppagArA vi / so puNa visayaviratto kummAputto muNiyatatto // 129 / / hariharabaMbhAisurA visaehi vasIkayA ya savve vi / dhanno kummAputto visayA vi vasIkayA jeNa // 130 // 1. ka gha ca ja ta. biradAvali; a buradAvali / 2. a ga ca cha ta. bullai; kha bolei; ja Ta bolai / 3. ga ja Ta. cirakAli caturanaranaMdavRMdaH; Ta. cirakAlicaturanaranaMdanaMda / 4. kha Ta ba. puttajammi / 5. a ba ta. paiTThiaM / 6. a. sakhiyattaM / 7. ka. niruvamarUvadhareNaM / 8. ba. mohaMto / 9. a. kummAputto suNiyatatto; Ta kummAputto muNeyavyo / ___ 2010_02 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 jaM teNa puvvajamme suciraM paripAliaM sucArittaM / taM tassa vi tAruNNe visayavirattattaNaM jAyaM // 131 || aNNadiNammi muNIsaraguNijjamANaM suyaM suNaMtassa / kumarassa tassa vimalaM jAIsaraNaM samuppaNNaM // 132 // jAIsaraNaguNeNaM, saMsArAsArayaM muNaMtassa / khavagasseNigayassa vi sukkajjhANaM pavannassa // 133 // jhANAnaleNa kammiMdhaNanivahaM dussahaM dahaMtassa / kevalaNANamaNataM samujjalaM tassa saMjAyaM // 134 // jaii tAva caritamahaM gahemi; tA majjha mAya - tAyANaM / maraNaM havijja NUNaM suasogaviogaduhiANaM // 135 // tamhA kevalakamalAkalio niamAya - tAyauvarohA / ciThThai ciraM dharammi a, sa kumAro bhAvacAritto // 136 // kummAputtasariccho ko puto mAya - tAyapayabhatto / jo kevalI vi saghare Thio ciraM tayaNukaMpAe || 137|| kummAputtA anno ko dhanno jo samAya-tAyANaM / bohatthaM nANI vi hu ghare Thio'nAyavittIe // 138|| gihavAsasaMThiassa vi kummAputtassa jaM samuppannaM / kevalanANamaNaMtaM taM'puNa bhAvassa lali // 139 // 10 kummAputtacariam 1. ka. paripAliA / 2. ja ba visayesu virattaNaM jAaM / 3. ta. gaNijjamANaM / 4. ba. khavagasseNi gayassa / 5. ga jai tavacArita / 6. ka niyamAya varoho / 7. ka ba ghara cciya; Ta ghare ciya / 8. Ta ba bhAvacAritI / 9. a cha Ta. kummAputto anno / 10. Ta ta Thio nAya ( nyAya) vittIe / 11. cha. dullaMghaM / a ka ga va. dullaliaM / 2010_02 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 sirikummAputtacariam bhAveNa bharahacakkI tArisasuddhatamajjhamallINo / AyasaMgharaniviTTho gihI vi so kevalI jAo // 140 / / vaisaggi samArUDho muNipavare ke vi daTTha viharate / gihivesailAputto bhAveNaM kevalI jAo // 141 / / AsADhabhUimuNiNo bharahesarapikkhaNaM kuNaMtassa / uppannaM gihiNo vi hu bhAveNaM kevalaM nANaM // 142 / / merussa sarisavassa ya jattiyamittaM ca aMtaraM hoi / davvatthayabhAvatthANa aMtaraM tattiyaM NeyaM // 143 / / ukkosaM davvatthayamArAhia jAi accuaM jAva / bhAvatthaeNa pAvai aMtamuhutteNa NivvANaM // 144 / / aha maNuyakhittamajhe mahAvidehA havaMti paMceva / ikkikkammi videhe vijayA battIsabattIsaM // 145 / / battIsapaMcaguNiyA vijayA u sayaM havijja saTThijuaM / bharaheravayakkheve saMtarisayaM hoi khittANaM // 146 / / ukkosapae labbhai viharaMtajiNANa tattha satarisayaM / ia pAsaMgiamuttaM pakkaMtaM taM nisAmeha // 147 / / tattha ya mahAvidehe supasiddha maMgalAvaIvijae / nayarI a rayaNasaMcayanAmA dhaNadhannaabhirAmA // 148 / / 1. a gihavAso; Ta gha cha gihivAso / 2. ta ba vaMsaggasamArUDho / 3. ka. ba. muNivare; Ta, muNIvare / 4. ta. virahaMto / 5. a. ka. ja. ta. vijayA i sayaM / 6. ka saTThiyaM / 7. a kha ka ga gha ta ba, khittANi; cha. khettANi / 8. a tattha sattarIsayai; Ta gha ta. tattha sattarisayaM / 9. a appAsaMgiya; ga cha ja. iya. paasNgiy| 2010_02 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 kummAputtacariam tIe devAicco cakkadharo teavijiaAicco / causaThisahassaramaNIramaNo paribhuMjae rajjaM // 149 / / aNNadiNe viharaMto jagaduttamanAmadheyatitthayaro / varataruarappahANe tIsujjANe samosario // 150 // vemANia-joisa-vaNa-bhavaNehi vinimmiaM samosaraNaM / reyaNa-kaNaya-ruppamayappAgAratigeNa ramaNijjaM // 151 // soUNa jiNAgamaNaM cakkI cakko vva diNayarAgamaNaM / saMtuTThamaNo vaMdaNakae sameo saparivAro // 152 / / tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kariya; vaMdiya jiNaMdaM / jahajuggammi paese kayaMjalI esa uvaviTTho // 153 / / tatto bhaviajaNANaM bhavasAyaratAraNikkataraNi / dhammaM kahai pahU so suhAsamANIi vANIe // 154|| "bho ! bho ! suNaMtu bhaviA, kahamavi niggoamajjhao jIvo / niggaMtUNa bhavehi behuehi lahei maNuyattaM // 155 / / maNuatte vi hu laddhe, dulahaM pAvijja khittamAyariaM / uppajjati aNege jaM dassu-milakkhuyakulesu // 156 / / 1. ka ga gha ja ta ba. causaThThisahasaramaNI; kha Ta causaThasahassa / 2. gha varataruppaarappahANe; ba varataruniarapahANe; ga varataruaraabhihANe / 3. a tesujjANe, ca pustake 'tIsujjANe samosario' iti caraNaH 'vemANia.....ruppamaya' iti caraNatrayaM na nopalabhyate lekhakapramAdena / 4. a ka ta ba. joisavarabhavaNehiM / 5. gha ta. ba rayaNajjuNaruppa0 Ta. rayaNarayayasuvaNNamaya; a rayaNaMjaNa; ka rynnjjnnruppmy| 6. ka. ga. jiNidaM / 7. ka dhamma kahei / 8. a ja ba. samANIe / 9. ga muNaMtu bhaviyA / 10. a ba. nigoa; kha nIgoa / 11. ba. bahuehi lahai / ____ 2010_02 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirikummAputtacariam Ayariyakkhitte vi hu patte paDuiMdiyattaNaM dulahaM / pAeNa ko vi dIsai naro na rogeNa rahiataNU // 157 / / . patte vi peDutaNutte dulaho jiNadhammasavaNasaMjogo / guruguruguNiNA muNiNo jeNa na dIsaMti savvattha // 158 // laddhammi dhammasavaNe dulahaM jiNavayarayaNasadahaNaM / visayakahapasattamaNo ghaNo jaNo dIsae jeNa // 159 / / sadahaNe saMpatte kiriAkaraNaM sudullahaM bhaNiaM / jeNaM pamAyasattU naraM karataM pi vArei // 160 / / yata: pramAdaH paramadveSI pramAdaH paramo ripuH / / pramAdo muktipUrdasyuH pramAdo narakAyanam // 161 // te dhannA kayapuNNA je NaM lahiUNa sayalasAmaggi / caia pamAyaM cArittapAlagA jaMti paramapayaM" // 162 // ia suNiya jiNuvaesaM sammattaM ke vi ke vi cAritaM / bhAveNa desaviraI paDivannA ke vi kayapuNNA // 163 / / itthantare kamalA-bhamara-ddoNa-dumajIvA je purA gayA sukke / te caviya bharahakhitte veyaDDhe khearA jAyA // 164 // cauro vi bhuttabhogA cAraNasamaNaMtie gahiacaraNA / tattheva ya saMpattA jiNaMdamabhivaMdia niviTThA // 165 / / 1. ba. paDuttaNatte / 2. ka guruguNaguruo; a Ta guruguNaguNiNo / 3. a ka ba. savvasAmaggi / 4. ka ca cha ba jiNiMda / 2010_02 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kummAputtacariam taM daTThaNaM pucchai cakkadharo dhammacakkiNaM nAhaM / bhayavaM ! ke'mI cAraNasamaNA sumaNA kao pattA // 166 / / to jiNavaro payaMpai-narinda ! nisuNehi; cAraNA ee / veaDDa-bhArahAo samAgayA amha namaNatthaM // 167|| puMcchei cakkavaTTI bhayavaM ! veaDDa-bharahavAsammi / kiM ko vi atthi saMpai, cakkI vA kevalI vA vi // 168 / / jaMpai jiNo-na saMpai bharahe nANI nariMda cakkI vA / kiM puNa kummAputto gihavAse kevalI atthi // 169 / / cakkadharo paDipucchai; bhayavaM ! kiM kevalI ghare vasai / kehai pahU niaammApiupaDibohAya so vasai / / 170 / / pucchaMti cAraNA te; bhayavaM ! amhANa kevalaM atthi / pahuNA kahiaM; tubbhaM pi kevalaM atthi acireNaM // 171 / / sAmiya ! sivagaigAmia amhANaM kevalaM kayA asthi / ia kahie jagaduttamanAmajiNiMdo samuddisai // 172 / / jaiA kummAputto tumhANa kahissaI sayaM ceva / mahasukka-maMdirakahaM teiA bho ! kevalaM atthi // 173 // ia suNiaM muNiatattA tiguttiguttA jiNaM namaMsittA / tassa samIve pattA cauro ciTuMti tusiNIA // 174 / / te tAva teNa vuttA; bhaddA ! tujhaM jiNeNa no kahiaM / mahasukke jaM maMdiravimANasukkhaM samaNubhUaM // 175 / / 1. ba. tA jiNa / 2. a ka ja ta cakkavaTTI ya pucchai; ca. cakkavaTTI pucchai; kha dha Ta. te daTTaNaM pucchai cakkadharo cakkiNaM nAhaM / 3. ka kha ga gha ta. jaMpai / 4. a kevalI asthi / 5. ba sivapura; ga sivagaya / 6. a ta. taiA bhe / 2010_02 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirikummAputtacariam ia vayaNasavaNasaMjAyajAisaraNeNa cAraNA cauro / saMbhariapuvvajammA te khavagasseNimArUDhA // 176 / / kSapakazreNikramaH punarayam"aNa0 miccha mIsa sammaM aTTha napuMsitthiveyachakkaM ca / maveaM ca khaveI kohAIe ya saMjalaNe // 177 / / gai-ANupubvi do do jAInAmaM ca jAva cauriMdI / AyAvaM ujjoaM thAvaranAmaM ca suhumaM ca // 178 / / sAhAraNamapajjattaM niddAnidaM ca payalapayalaM ca / thINaM khavei tAhe avasesaM jaM ca aTThaNhaM // 179 / / visamiUNa niaTTo dohi a samaehi kevale sese / paDhame nidaM payalaM nAmassa imAu payaDIo // 180 // devagai-ANupuvvI viuvvi-saMghayaNapaDhamavajjAI / annayaraM saMThANaM titthayarAhAranAmaM ca // 181 // carame nANAvaraNaM paMcavihaM daMsaNaM cauvigappaM / paMcavihamaMtarAyaM khavaittA kevalI hoI" // 182 / / ia khavagaseNipattA samaNA cauro vi kevalI jAyA / te gaMtUNa jiNaMte kevaliparisAi AsINA / / 183 / / tatthuvaviTTho iMdo pucchai jagaduttamaM jiNAdhIsaM / sAmia ! imehi tubbhe na vaMdiA heuNA keNa // 184 / / 1. ba. khavayasseNi; gha khivagasseNi; Ta khavagaseNI samArUDhA / 2. ka ja ta puMveaM ca / 3. a gha sAhAramapajjaMtaM; cha sAhAraNapajjaMtaM; ja sAhAraNaapajjattaM / 4. aM aThThannaM / 5. TIkAgrantheSu 'nigaMTha' zadbo 'niyaMTha' zuddho vA dRzyate / 6. kha ga ba dohiM samaehiM; dohI samaehi / 7. ka jiNaMtaM / 8. a ka kha gha ba. parisAya AsINA; ja Ta parisAe / 9. iyamAryA cha pustake na dRzyate / ___ 2010_02 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 kummAputtacariam kahai pahU; eesi kummAputAu kevalaM jAyaM / eeNa kAraNeNaM eehi na vaMdiA amhe // 185 / / pucchai puNo vi iMdo; kaiA eso mehavvaI bhAvI / pehuNAiTuM sattamadiNassa taiammi paharammi // 186 / / ia kahiUNa niutto jagaduttamajiNavaro diNayaro vva / tamatimirANi haraMto viharaMto mahiale jayai // 187 / / tatto kummAputto gihatthavesaM vimuttu mahasatto / giNhai muNivaravesaM savisesaM nijjiakilesaM // 188 / / suravihiaNayakamale amale sama-levarahianiacitto / AsINo so kevalipavaro dhammaM parikahei / / 189 / / tathAhi "dANa-tava-sIla-bhAvaNabheA cauro havaMti dhammassa / tesu vi bhAvo paramo; paramosahamasuhakammANaM // 190 // dANANamabhayadANaM nANANa jaheva kevalaM nANaM / jhANANa sukkajhANaM taha bhAvo savvadhammesu // 191 / / kammANa mohaNijjaM rasaNA savvesu iMdiesu jahA / baMbhavvayaM vayesu vi taha bhAvo savvadhammesu // 192 // gihavAse vi vasaMtA bhavvA pAvaMti kevalaM nANaM / bhAveNa maNahareNaM ittha ya amhe udAharaNaM" ||193 / / 1. Ta mahavvae bhAvI / 2. ka. Ta. pahuNAdiTuM / 3. ca. kummAputto gihitthavesaM; ja kummAputta vimuttagihavAsaM mahAsatto; ta. kummAputto vimuttagihivesaM / 4. a pustake tathAhIti na dRzyate / 5. a dANasIlatavabhAvaNa / 6. cha ba pustakayorantaH iyamAryA nopalabhyate / 7. a cha bhAvA; gha bhAvvA / 2010_02 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirikummAputtacariam ia desaNaM suNittA avagayatattA ye mAyapiaro vi / paripAliyacArittA varasattA suggaI pattA // 194 // anne vi behuabhaviA AyaNNiya kevalissa vayaNAiM / sammattaM ca caritaM desacaritaM ca paDivannA // 195 // iha bohiabahuanaro kummAputto sa kevalippavaro / kevalipariyAyaM pAliUNa suciraM sivaM patto // 196 || kummAputtacaritaM vegakaraM suNei jo bhavio / so savvapAvarahio anaMtasuhabhAyaNaM havai // 197 // sirihemavimalasuhagurusarijiNamANikkasIsarayaeNaM / raia pagaraNameaM vAijjaMtaM ciraM jayau || 198|| // ia kummAputtacaritaM samattaM // 000 1. a kha ca ja Ta. samAyapiyaro, cha. samAgayA piyaro / 2. a khagha Tha bahUbhaviA / 3. desavirataM / 4. ka aha bohia; cha ja Ta ta ia bohia / 5. a. sirivijayamANikka / 6. ja. Ta. ta. sIsaraieNaM / a. ka. ba. sIsarAeNaM / 7. a. ka vAiaMtaM / 2010_02 27 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_02 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirikummAputtacariassa saMskRtachAyAnuvAdaH 2010_02 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_02 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirikummAputtacariassa saMskRtachAyAnuvAdaH natvA vardhamAnamasurendrasurendrapraNatapadakamalam / kUrmAputracaritraM vakSyAmyahaM samAsena // 1 // rAjagRhe varanagare nayarekhAprAptasakalapuruSavare / guNazilake guNanilaye samavasRto vardhamAnajinaH ||2|| devaiH samavasaraNaM vihitaM bahupApakarmApasaraNam / maNikanakarajatasAraprAkAraprabhAparisphuritam // 3 // tatra niviSTo vIraH kanakazarIraH samudragambhIraH / dAnAdicatuSprakAraM kathayati dharmaM paramaramyam // 4 // dAnatapa:zIlabhAvanAbhedaizcaturvidho bhavati dharmaH / sarveSu teSu bhAvo mahAprabhAvo jJAtavyaH ||5|| bhAvo bhavodadhitaraNI bhAvaH svargApavargapurasaraNiH / bhavikAnAM manazcintitAcintyacintAmaNirbhAvaH // 6 // bhAvena kUrmAputro'vagatatattvo'gRhItacAritraH / gRhavAse'pi vasan saMprAptaH kevalaM jJAnam ||7|| 2010_02 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kUrmAputracaritram atrAntare indrabhUti mA'nagAro bhagavato mahAvIrasya jyeSTho'ntevAsI gotamagotraH samacaturasrazarIro vajrarSabhanArAcasaMhananaH kanakapulakanikaSapadmagaura ugratapA dIptatapA mahAtapA ghoratapA ghoratapasvI ghorabrahmacaryavAsI utkSiptazarIraH saMkSiptavipulatejolezyazcatudazapUrvI caturjAnopagataH paJcabhiranagArazataiH sArdhaM saMparivRtaH SaSThaSaSThenAtmAnaM bhAvayannutthayottiSThati / utthAya bhagavantaM mahAvIraM trirAdakSiNapradakSiNaM karoti / kRtvA vandate namasyati / vanditvA namasyitvaivamavadat,-"bhagavan ! ko nAma kUrmAputraH ? kathaM vA tena gRhavAse vasatA bhAvanAM bhAvayatA'nantamanuttaraM nirvyAghAtaM nirAvaraNa kRtsnaM paripUrNaM kevalavarajJAnadarzanaM samutpAditam ? / tataH zramaNo bhagavAn mahAvIro yojanagAminyA sudhAsamAnayA vANyA vyAkaroti; gautama ! yad mAM pRcchasi kUrmAputrasya caritamAzcaryam / ekAgramanA bhUtvA samagramapi tad nizamaya // 8 // jambUdvIpe dvIpe bharatakSetrasya madhye / durgamapurAbhidhAnaM jagatpradhAnaM puramasti / / 9 / / tatra ca droNanarendraH pratApalakSmyA nirjitadinendraH / nityamarijanavarjaM pAlayati niSkaNTakaM rAjyam // 10 // tasya narendrasya drumA nAmnA paTTarAjyasti / zaGkaradevasyomA ramA yathA vAsudevasya // 11 // 1. "kanakasya suvarNasya yaH pulako-lavastasya yo nikaSaH = kaSapaTTe rekhAlakSaNaH, tathA, pamha tti padmagarbhastadvad gauro yaH sa tathA' iti vipAka zrutasya prathamAdhyayanaTIkAyAm / 2. "ucchUDhaM = ujjhitaM sarIraM yena, tatpratikarmatyAgAt" iti vipAkazrutaTIkAyAm chULa = kSiptam, (haimaprAkRtavyAkaraNe 2 / 127 sUtra draSTavyam / 2010_02 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 sirikummAputtacariassa saMskRtachAyAnuvAdaH durlabhanAmakumAra: sukumAro ramyarUpajitamAraH / tayoH suto'sti guNamaNibhANDAgAro bahujanAdhAraH // 12 // sa kumAro nijayauvanarAjamadena parAn bahukumArAn / kandukamiva gaganatale ucchAlayan sadA ramate // 13 / / anyadine tasya purasyodyAne durgilAbhidhAne / suguruH sulocananAmA samavasRtaH kevalyekaH // 14 // tatrodyAne yakSiNI bhadramukhI nAma nivasati nityam / bahuzAlavRkSavadrumAdha:sthitabhavane kRtavAsA // 15 // kevalakamalAkalitaM saMzayaharaNaM sulocanaM sugurum / praNamya bhaktibhareNa pRcchati sA yakSiNyevam / / 16 / / bhagavan ! pUrvabhave'haM mAnavatI nAma mAnavyAsam / prANapriyA paribhogyA suvelavelandharasurasya // 17 // Ayu:kSaye'tra vane bhadramukhI nAma yakSiNI jAtA / bhartA punarmama kutrotpanno nAtha ! Adiza ? // 18 // tataH sulocano nAma kevalI madhuravANyA bhaNita bhadre ! zRNu nagare'traiva droNanarapateH sutaH / utpannastava priyaH sudurlabho durlabho nAma // 19 // taM zrutvA bhadramukhI bhadramukhI nAma yakSiNI hRSTA / mAnavatIrUpadharA kumArasamIpe saMprAptA // 20 // 1. atra 'nisuNasu' 'nisuNia' ityetayoH 'nizRNu nizrutya' 'ityavadhAya 'zRNu' 'zrutvA' iti cchAyAnuvAdakAraNAnveSakairdezInAmamAlAyAH 4-27, 6-24 kArike dRzye / 2010_02 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 kUrmAputracaritram dRSTvA taM kumAraM bahukumArocchAlanaikatatparam / sA jalpati hasitvA kimanena raGkaramaNena ? // 21 // yadi tAvat tava cittaM vicitracitre caJcalaM bhavati / tadA mAmanudhAva vacanamidaM zrutvA sa kumAraH // 22 / / tAM kanyAmanudhAvati tadvacanakutUhalAkulitacittaH / tatparato dhAvantI sApi hi taM nijavanaM nayati // 23|| bahuzAlavaTasyAdhaHpathena pAtAlamadhyamAnItaH / sa pazyati kanakamayaM surabhavanamatIva ramaNIyam // 24|| tacca kIdRzam ? "ratnamayastambhapaGktikAntibharabhRtAbhyantarapradezam / maNimayatoraNadhoraNitaruNapabhAkiraNakarburitam // 25 // maNimayastambhAdhiSThitaputrikAkelikSobhitajanaugham / bahubhakticitracitritagavAkSasandohakRtazobham' ||26|| etadavalokya surabhavanaM bhuvanacittAzcaryakaram / ativismayamApannaH kumAra iti cintayituM lagnaH // 27|| kimindrajAlametat svapnaH sumanasi dRzyate'thavA / ahaM nijanagarIta iha bhavane kenAnIta: ? // 28 // iti sandehAkulitaM kumAraM vinivezya palyaGke / vijJapayati vanyataravadhUH svAmin ! vacanaM nizamaya // 29 / / adya mayA Rjumate ! cireNa kAlena nAtha ! dRSTo'si / surabhivane surabhavane nijakArya AnIto'si tvam // 30 // adyaiva mama manomanorathaH kalpapAdapaH phalitaH / yat sukRtasukRtavazato'dya tvaM mama milito'si // 31 // 2010_02 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 sirikummAputtacariassa saMskRtachAyAnuvAdaH iti vacanaM zrutvA vadanaM dRSTvA sunayanaM tasyAH / pUrvabhavasya snehastasya manasi samullasitaH // 32 // kutrApyeSA dRSTA pUrvabhave paricitazcaitasyAH / ityUhApohavazAjjAtismaraNaM samutpannam // 33|| jAtismaraNena tena jJAtvA pUrvajanmavRttAntaH / kathitaH kumAreNa nijapriyAyAH purataH samagro'pi // 34 // tato nijazaktyA'zubhAnAM pudgalAnAmapahAram / zubhapudgalaprakSepaM kRtvA surI taccharIre // 35 / / pUrvabhavAntarabhAryA lajjAdi vimucya bhuGkte bhogAn / evaM viSayasukhAni dvAvapi vilasatastatra sthitau // 36 / / caturvidhabhoga svarUpaM sthAnAGge'pyuktam"caturbhiH sthAnairdevAnAM saMvAsaH prajJaptaH, tadyathA-devo nAmaiko devyA sArdhaM saMvAsamAgacchati, devo nAmaikacchavyA sArdhaM saMvAsamAgacchati, chavirnAmaikA devyA sArdhaM saMvAsamAgacchati, chavirnAmaikA chavyA sArdhaM saMvAsamAgacchati itazca / atha tasyAmbA-pitarau putraviyogena duHkhitau nityam / sarvatrApi zodhayatazca labhete na hi zuddhimAtramapi // 37 // devairapahRtaM naraiH prApyate kathaM vastu ? | yena narANAM surANAM ca zaktAvantaraM guru // 38 // atha tAbhyAM duHkhitAbhyAmambA-pitRbhyAM kevalI pRSTaH / bhagavan ! kathayata; AvayoH sa putro'sti kutra gataH ? // 39 // tataH kevalI prajalpati; zRNutaM zravaNaiH sAvadhAnamanasau / yuvayoH sa putro'pahato vyantaryA ca // 40 // 2010_02 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 tau kevalivacanenAtIvAzcaryavismitau jAtau / kathayataH, kathaM devA apavitranaramapaharanti ? // 41 // yaduktamAgame kUrmAputracaritram " catvAri paJca yojanazatAni gandhazca manujalokasya / UrdhvaM vrajati yena na khalu devAstenAyanti // 42 // paJcasu jinakalyANeSvevaM maharSitapo'nubhAvAt / janmAntarasnehena cAgacchanti surA iha" // 43 // tataH kevalinA kathitaM tasyA janmAntarasnehAdi / tau brUtastataH svAmin ! atibalikaH karmapariNAmaH ||44|| bhagavan ! kadApi bhaviSyatyAvayoH kumArasaGgamaH kathamapi ? | tenoktaM; bhaviSyati punaryadeha vayamAgamiSyAmaH ||45|| iti sambandhaM zrutvA saMvignau kumAramAtR -pitarau ca / laghuputraM sthApayitvA rAjye tadantike caraNamApannau // 46 // duSkaratapazcaraNaparau parAyaNau doSavarjitAhAre / nissaGgaraGgacittau triguptiguptau ca viharataH // 47 // anyadine grAmAnugrAmaM viharaMzca sa jJAnI / tatraiva durgilavane samavasRtastAbhyAM saMyuktaH // 48 // atha yakSiNyavadhinA kumArasyAyurvijJAya stokam / taM kevalinaM pRcchati kRtAJjalirbhaktisaMyuktA // 49 // bhagavan ! jIvitamalpaM kathamapi zakyate'bhivardhitum ? | tataH kathayati kevalI sa kevalakalitArthavistAraH // 50 // aa "tIrthakarAzca gaNadharAzcakradharAH sa-bala-vAsudevAzca / atibalino'pi na zaktAH kartumAyuSaH sandhAnam // 51 // 2010_02 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirikummAputtacariassa saMskRtachAyAnuvAdaH 37 jambUdvIpaM chatraM, meruM daNDaM prabhavaH kartuM ye / devA api na te zaktAH, kartumAyuSaH sandhAnam // 52 // . yaduktam no vidyA na ca bheSajaM, na ca pitA no bAndhavA no sutAH; nAbhISTA kuladevatA, na jananI snehAnubandhinvitA / nA'rtho na svajano na vA parijanaH zArIrikaM no balaM; no zaktAH satataM surAsuravarAH, sandhAtumAyuH kSamAH" // 53 // iti kevalivacanAni zrutvA'marI viSaNNacittA sA / nijabhavanaM saMprAptA pranaSTasarvasvasArtheva // 54 // dRSTA sA kumAreNa pRSTA ca sukomalairvacanaiH / svAmini ! manasi viSaNNA'dya tvaM hetunA kena ? ||55|| kiM kenapi duHkhitA ? kiM vA kenApi na matA''jJA ? | kiM vA mamAparAdhena kuprasannA tvaM jAtA ? // 56|| sA kiJcidapyakathayantI manasi vahantI mahAviSAdabharam / nirbandhAt punaH pRSTA vRttAntaM kathayati sakalam / / 57|| svAmin ! mayA'vadhinA tava jIvitamalpameva jJAtvA / Ayu:svarUpaM kevalipArve pRSTaM ca kathitaM ca / / 58 // etena kAraNena nAtha ! ahaM duHkhazalyitazarIrA / vidhivilasite vakre kathaM sahiSye tava viraham ? // 59 / / kumAro jalpati yakSiNi ! khedaM mA kuru hRdayamadhye / jalabinducaJcale jIvite ko manyate sthiratvam ? // 60 // yadi mamopari snehaM dharasi tadA kevalinaH pArve / prANapriye ! muJca karomi yenAtmanaH kAryam // 61 / / 2010_02 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kUrmAputracaritram tatastayA svazaktyA kevalipAzrvaM prApitaH kumAraH / abhivandya kevalinaM yathArhasthAnamAsInaH // 62 / / putrasya snehena cireNAvalokya taM kumAram / abhirodituM pravRttau tatra sthitau mAtR-tAtamunI // 63 / / kumAro'pyajAnan kevalinA samadhikaM samAdiSTaH / vandasva kumAra ! mAtR-tAtamunI iha samAsInau // 64 / / sa pRcchati kevalinaM prabho ! kathamanayorcatagraho jAta: ? | tenApi putraviyogAdi kAraNaM tasmai kathitam // 65 // iti zrutvA sa kumAro moro yathA jaladharaM pralokya / yathA vA cakorazcandraM yathA cakrazcaNDabhAnuM vA // 66 // yathA vatso nijasurabhi; surabhi surabhi yathaiva kalakaNThaH / saMjAtaH saMtuSTo harSavazollasitaromAJcaH // 67|| nijamAtR-tAtamunyoH kaNThe vilagya rudan / etayA yakSiNyA nivArito madhuravacanaiH // 68 / / nijavastrAJcalena kumAranayanAnyazrubhRtAni / sA yakSiNI vimASTi; aho mahAmohadurlalitam // 69 / / nijamAtR-tAtadarzanasamullasatpramodabharabhRtam / kevalajJAnisakAze'marI vinivezayati kumAram // 70|| atha kevalyapi sarveSAM teSAmupakArakAraNaM karoti / dharmasya dezanAM; samaye'mRtarasasAraNIsadRzIm // 71 // "yo bhaviko manujabhavaM labdhvA dharmapramAdamAcarati / sa labdhvA cintAmaNiratnaM ratnAkare gamayati // 72 / / ___ 2010_02 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirikummAputtacariassa saMskRtachAyAnuvAdaH ekasminnagarapravare'sti kalAkuzalavANijaH ko'pi / ratnaparIkSAgranthaM gurUNAM pArve'bhyasyati // 73 / / saugandhika-karketana-marakata-gomedendranIlAnAm / jalakAnta-sUrakAnta-masAragarbhA-'Gka-sphaTikAnAm // 74 / / ityAdikaratnAnAM lakSaNaguNavarNanAmagotrANi / sarvANi sa vijAnAti vicakSaNo maNiparIkSAyAm // 75 / / athAnyadA vicintayati sa vaNika kimaparai ratnaiH / cintAmaNimaNInAM ziromaNizcintitArthakaraH // 76 / / tataH sa tasya kRte khanati khAnIranekasthAneSu / tathApi na prAptaH sa maNividhairupAyakaraNaiH // 77|| kenApi bhaNitaM vraja vahane Aruhya ratnadvIpe / tatrAsti; AzApUrI devI tava vAJchitaM dAsyati / / 78 / / sa tatra ratnadvIpe saMprApta ekaviMzatikSapaNaiH / / ArAdhayati tAM devIM; saMtuSTA sedaM bhaNati // 79 // bho bhadra ! kena kAryeNAdhArAdhitA tvayA'ham / sa bhaNati devi ! cintAmaNikRta udyama eSaH / / 80 / / devI bhaNati bho bho ! nAsti tava karmaiva zarmakaram / yenArpayanti surA api ca dhanAni karmAnusAreNa // 81 // sa bhaNati yadi mama karma bhavettatastvAM kasmAt seve ? / tad mahyaM dehi ratnaM pazcAd yad bhavatu tad bhavatu / / 8 / / dattaM cintAratnaM tatastayA tasya ratnavaNije / sa nijagRhagamanArthaM saMtuSTo vAhana ArUDhaH // 83 / / 2010_02 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 kUrmAputracaritram potapradezaniviSTo vaNig yAvajjaladhimadhyamAyAtaH / tAvacca pUrvadizi samudgataH pUrNimAcandraH // 84 / / taM candraM dRSTvA nijacitte cintayati sa vANijaH / cintAmaNestejo'dhikamathavA mRgAGkasya ? // 85 // iti cintayitvA cintAratnaM nijakaratale gRhItvA / nijadRSTyA nirIkSate punaH punA ratnaminduM ca // 86 / / ityavalokayatazca tasyAbhAgyena karatalapradezAt / atisukumArapravaraM ratnaM ratnAkare patitam / / 87|| jalanidhimadhye patito bahu bahu zodhayatA tenApi / kiM kathamapi labhyate maNiH ziromaNiH sakalaratnAnAm / / 88 / / tathA manujatvaM bahuvidhabhavabhramaNazataiH kathamapi labdham / kSaNamAtreNa hArayati pramAdabharaparavazo jIvaH // 89 / / te dhanyAH kRtapuNyA ye jinadharmaM dharanti nijahRdaye / teSAmeva manujatvaM saphalaM zlAghyate loke" // 90 // iti dezanAM zrutvA samyaktvaM yakSiNyA pratipannam / kumAreNa ca cAritraM guru gurvantike gRhItam // 91 / / sthavirANAM pAdamUle caturdazapUrvImadhIte kumAraH / duSkaratapazcaraNaparo viharatyambA-pitRbhyAM samam // 92 / / kumAro'mbA-pitarau trayo'pi te pAlayitvA cAritram / mahAzukre suraloke'vatIrNA mandiravimAne // 93|| sA yakSiNyapi cyutvA vaizAlyAM ca bhramarabhUpateH / bhAryA jAtA kamalA nAmnA satyazIladharA // 94 // 2010_02 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirikummAputtacariassa saMskRtachAyAnuvAdaH bhramaranarendraH kamalAdevI ca dvAvapi gRhItajinadharmI / antazubhAdhyavasAyau tatraiva ca suravarau jAtau // 95|| rAjagRhaM varanagaraM varanayaraGganmandiramasti / / dhanadhAnyAdisamRddha suprasiddhaM sakalaloke // 16 // tatra ca mahendrasiMho rAjA siMha ivArikarivinAze / nAmnA yasya samarAGgaNe bhajyate subhaTakoTiH // 97 / / tasya ca kUrmAdevI devIva rUpasampadAsti / vinaya-viveka-vicArapramukhaguNAbharaNaparikalitA // 98 / / viSayasukhaM bhuJjAnayostayoH sukhena vrajati kAlaH / yathA ca surendra-zacyorathavA yathA manmatha-ratyoH // 99 / / anyadine sA devI nijazayanIye suptajAgRtA / surabhavanaM manoharaNaM pazyati svapna Azcaryam // 100 // jAte prabhAtasamaye zayanIyAdutthAya sA devI / rAjasamIpaM prAptA jalpati madhurAbhirvAgbhiH // 101 / / Arya ! 'haM surabhavanaM svapne dRSTvA pratibuddhA / etasya svapnasya ca bhaviSyati kaH phalavizeSaH ? // 102 / / iti zrutvA hRSTatuSTo rAjA romAJcAJcitazarIraH / nijamatyanusAreNa kathayatyetAdRzaM vacanam // 103 // devi ! tvaM paripUrNAyAM navamAsyAM sArdhasaptadinAdhikAyAm / bahulakSaNaguNayuktaM putra prApsyasi jagannetram // 104 / / iti narapatervacanaM zrutvA hRSTatuSTanijahRdayA / varanAthAnujJAtA sA jAyA nijagRhaM prAptA // 105 / / 2010_02 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 yataH kUrmAputracaritram tatra ca kumArajIvo devAyuH pAlayitvA kUrmAyAH / udare sukRtapuNyaH sarasi haMsa ivAvatIrNaH || 106 || ratnena ratnakhAniryathaiva muktAphalena zuktipuTI / tathA tena garbheNa sA saubhAgyaM samudvahati // 107 // garbhasyAnubhAvena dharmAgamazravaNadohadastasyAH / utpannaH zubhapuNyodayena saubhAgyasaMpannaH // 108 // tatastena narapatinA SaDdarzanajJAyino nagaramadhye / zabdAyitA janaiH kUrmAyA dharmazravaNakRte // 109 // snAtAH kRtabalikarmANaH kRtakautukamaGgalAdividhidharmAH / nijapustakasaMyuktAH saMprAptA rAjabhavane // 110 // kRtAzIH pradAnA narapatinA dattamAnasaMmAnAH / bhadrA''sanopaviSTA nijanijadharmaM prakAzayanti // 111 // itareSAM darzaninAM ca dharmaM hiMsAdisaMyutaM zrutvA / jinadharmaratA devyatIva khedaM samApannA // 112 // dadAtu dAnaM vidadhAtu maunaM, vedAdikaM cAmi vidAGkarotu / 2 devAdikaM dhyAyatu nityameva, na ced dayA niSphalamena sarvam // 113 // na sA dIkSA, na sA bhikSA, na taddAnaM, na tat tapaH / na tad dhyAnaM, na tanmaunaM, dayA yatra na vidyate // 114 // tato narapatinA''hUtA jinazAsanasUrayo mahAguNinaH / jinasamayatattvasAraM dharmasvarUpaM prarUpayanti // 115 // tathAhi SaDjIvanikAyAnAM paripAlanameva vidyate dharmaH / yena mahAvrateSu prathamaM prANatipAtavratam // 116 // 2010_02 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirikummAputtacariassa saMskRtachAyAnuvAdaH uktaJca dezavaikAlike "tatredaM prathamaM sthAnaM mahAvIreNa dezitam / ahiMsA nipuNA diSTA sarvabhUteSu saMyamaH" ||117|| upadezamAlAyAm "SaDjIvanikAyadayAvivarjito naiva dIkSito na gRhI / yatidharmAd bhraSTo bhrazyati gRhe (hI )ndrANAM dharmAt" // 118|| iti munivaravacanAni zrutvA ghanagarjitopamAnAni / devyA manomora: paramasamullAsamApannaH // 119 / / paripUrNeSu dineSu tataH saMpUrNadohadA devI / putraratnaM prasUtA zubhalagne vAsare zubhe // 120 // tatra cA'vasare "tatra vAdyante tUrANi sutADyamAnAni, gaganAGgaNe garjanti gururutAH / varamaGgalabhuGgalabherIzabdAH, napheryAH zrUyante navaninAdAH // 121 // birudAvaliM kathayati bandivRndaM, cirakAlaM caturanaranandavRndam / varakAminyo nRtyanti atisuramyA, ityutsavo bhUtaH putrajanmani" // 122 // ambA-pitRbhyAM tasya ca dharmazrutadohadAnusAreNa / nAma guNAbhirAmaM pratiSThitaM dharmadeva iti // 123|| ullApanena kUrmAputra iti pratiSThitamaparanAma / iti tasya sArthake dve prasiddha nAmanI // 124 / / 2010_02 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 kUrmAputracaritram sa paJcabhirdhAtrIbhirhastAd haste'GkAdaH / gRhyamANaH kumAraH sarveSAM vallabho jAtaH // 125 / / dvAsaptatiM kalAH svayamevAdhIte svabuddhyA / adhyApakazca kevalaM saMprAptastatra sAkSitvam / / 126 / / kintu pUvabhAvAnta:kRtaceTabandhanocchAlanAdikarmavazAt / sa vAmano jAto dvihastadehapramANadharaH // 127 / / nirupamarUpaguNena taruNIjanamAnasAni mohayan / saubhAgyayuktaH krameNa sa yauvanaM prAptaH // 128 // tAruNye sarveSAM viSayavikArA bahuprakArA api / sa punarviSayaviraktaH kUrmAputro jJAtatatvaH // 129 / / hariharabrahmAdisurA viSayairvazIkRtAzca sarve'pi / dhanyaH kUrmAputro viSayA api vazIkRtA yena // 130|| yat tena pUrvajanmani suciraM paripAlitaM sucAritram / tat tasyApi tAruNye viSayaviraktatvaM jAtam // 131 / / anyadine munIzvaraguNyamAnaM zrutaM zRNvataH / kumArasya tasya vimalaM jAtismaraNaM samutpannam // 132 / / jAtismaraNaguNena saMsArAsAratAM jAnataH / kSapakazreNigatasya ca zukladhyAnaM prapannasya // 133 / / dhyAnAnalena karmendhananivahaM dussahaM dahataH / kevalajJAnamanantaM samujjvalaM tasya saMjAtam // 134 / / yadi tAvaccAritramahaM gRhNIyAM, tato mama mAtR-tAtayoH / maraNaM bhaved nUnaM sutazokaviyogaduHkhitayoH // 135 / / 2010_02 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirikummAputtacariassa saMskRtachAyAnuvAdaH tasmAt kevalakamalAkalito nijamAtR-tAtoparodhAt / tiSThati ciraM gRha eva sa kumAro bhAvacAritrI // 136 / / kUrmAputrasadRkSaH kaH putro mAtR-tAtapadabhaktaH / yaH kevalyapi svagRhe sthitizciraM tadanukampayA ? // 137|| kUrmAputrAdanyaH ko dhanyo yaH svamAtR-tAtayoH / bodhArthaM jJAnyapi hi gRhe sthito'jJAtavRttyA ? // 138|| gRhavAsasaMsthitasyApi kUrmAputrasya yat samutpannam / kevalajJAnamanantaM tatpunarbhAvasya durlalitam // 139 / / bhAvena bharatacakrI tAdRzazuddhAntamadhyamAlInaH / AdarzagRhaniviSTo gRhyapi sa kevalI jAtaH // 140 // vaMzAgrasamArUDho munipravarAn kAnapi dRSTvA viharataH / gRhivezelAputro bhAvena kevalI jAtaH // 141 // ASADhabhUtimunerbharatezvaraprekSaNakaM kurvataH / utpannaM gRhiNo'pi hi bhAvena kevalaM jJAnam // 142 // meroH sarSapasya ca yAvanmAnaM cAntaraM bhavati / dravyastava-bhAvastavAntaraM tAvajjJeyam // 143 / / utkRSTaM dravyastavamArAdhya yAtyacyutaM yAvat / bhAvastavena prApnotyantarmuhUrtena nirvANam / / 144 // atha manujakSetramadhye mahAvidehA bhavanti paJcaiva / ekaikasmin videhe vijayA dvAtriMzad dvAtriMzat / / 145 / / dvAtriMzatpaJcaguNitA vijayAstu zataM bhaveyuH SaSTiyutam / bharatairAvatakSetre saptatizataM bhavati kSetrANi // 146 / / 2010_02 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 kUrmAputracaritram utkRSTapade labhyate viharajjinAnAM tatra saptatizatam / iti prAsaGgikamuktaM prakrAntaM tad nizamayata // 147 / / tatra ca mahAvidehe suprasiddha maGgalAvatIvijaye / nagarI ca ratnasaJcayanAmA dhanadhAnyAbhirAmA // 148 / / tasyAM devAdityazcakradharastejovijitAdityaH / catuHSaSTisahasraramaNIramaNaH paribhunakti rAjyam / / 149 / / anyadine viharaJjagaduttamanAmadheyatIrthakaraH / varatarunikarapradhAne tasyA udyAne samavasRtaH // 150 / / vaimAnikajyautiSavarabhavanairvinirmitaM samavasaraNam / ratnArjunarUpyamayaprAkAratrikeNa ramaNIyam // 151 / / zrutvA jinAgamanaM cakrI cakra iva dinakarAgamanam / saMtuSTamanA vandanakRte sametaH saparivAraH // 152 / / trirAdakSiNapradakSiNaM kRtvA vanditvA jinendram / yathAyogye pradeze kRtAJjalireSa upaviSTaH // 153 / / tato bhavikajanAnAM bhavasAgaratAraNaikataraNyA / dharmaM kathayati prabhuH sa sudhAsamAnayA vANyA // 154 / / "bho bhoH zRNvantu bhavikA: ! kathamapi nigodamadhyato jIvaH / nirgatya bhavairbahubhirlabhate manujatvam // 155 / / manujatve'pi hi labdhe durlabhaM prApnuyAtkSetramAryam / utpadyante'neke yad dasyumlecchakuleSu // 156 / / AryakSetre'pi khalu prApte paTvindriyatvaM durlabham / prAyeNa ko'pi dRzyate naro na rogeNa rahitatanuH // 157 // 2010_02 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 sirikummAputtacariassa saMskRtachAyAnuvAdaH prApte'pi paTutve durlabho jinadharmazravaNasaMyogaH / guravo guruguNA munayo yena na dRzyante sarvatra // 158 / / labdhe dharmazravaNe durlabhaM jinavacanaratnazraddhAnam / viSayakathAprasaktamanA ghano jano dRzyate yena // 159 / / zraddhAne saMprApte kriyAkaraNaM sudurlabhaM bhaNitam / yena pramAdazatrurnaraM kurvantamapi vArayati // 160 // yata: pramAdaH paramadveSI, prasAdaH paramo ripuH / pramAdo muktipUrdasyu, pramAdo narakAyanam // 161 // te dhanyAH kRtapuNyA ye labdhvA sarvasAmagrIm / tyaktvA pramAdaM cAritrapAlakA yAnti paramapadam" // 162 // iti zrutvA jinopadezaM samyaktvaM ke'pi ke'pi cAritram / bhAvena dezavirati pratipannAH ke'pi kRtapuNyAH // 163 / / atrAntare kamalA-bhramara-droNa-drumAjIvA ye purA gatAH zukre / te cyutvA bharatakSetre vaitADhye khecarA jAtAH // 164 // catvAro'pi bhuktabhogAzcAraNazramaNAntike gRhItacaraNAH / tatraiva ca saMprAptA jinendramabhivandya niviSTAH // 165 / / tAn dRSTvA pRcchati cakradharo dharmacakriNaM nAtham / bhagavan ! ke'mI cAraNazramaNAH sumanasaH kutaH prAptAH ? // 166 // tato jinavara: prajalpati narendra ! zRNu cAraNA ete / vaitADhyabharatAt samAgatA mama namanArtham // 167 / / ____ 2010_02 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 kUrmAputracaritram pRcchati cakravartI bhagavan ! vaitADhyabharatavarSe / kiM ko'pyasti samprati cakrI vA kevalI vApi ? ||168 / / jalpati jino na samprati bharate jJAnI narendra ! cakrI vA / kintu kUrmAputro gRhavAse kevalyasti // 169 / / cakradharaH pratipRcchati bhagavan ! kiM kevalI gRhe vasati ? / kathayati prabhunijAmbA-pitRpratibodhAya sa vasati // 170|| pRcchanti cAraNAste bhagavan ! asmAkaM kevalamasti ? / prabhuNA kathitaM yuSmAkamapi kevalamastyacireNa // 171 / / svAmin ! zivapuragAmin ! asmAkaM kevalaM kadA'sti ? | iti kathite jagaduttamanAmajinendraH samuddizati // 172 / / yadA kUrmAputro yuSmAkaM kathayiSyati svayameva / mahAzukramandirakathAM tadA bhoH ! kevalamasti // 173 / / iti zrutvA jJAtatattvAstriguptiguptA jinaM namasyitvA / tasya samIpe prAptAzcatvArastiSThanti tUSNIkAH // 174 // te tAvat tenoktA bhadrAH ! yuSmAkaM jinena no kathitam / mahAzukre yad mandiravimAnasaukhyaM samanubhUtam // 175 / / iti vacanazravaNasaMjAtajAtismaraNena cAraNAzcatvAraH / saMsmRtapUrvajanmAnaste kSapakazreNimArUDhAH // 176 / / "ana0 mithyAtvaM mizraM samyaktvamaSTa napuMsakastrIvedau SaTkaM ca / puMvedaM ca kSapayati krodhAdikAMzca saMjvalanAn // 177|| 1. ana0 iti antAnubandhikaSAyacatuSkasya saMkSiptarUpam (paJcamakarmagranthasya 19-100 gAthe atrArthe dRzye / ) 2010_02 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirikummAputtacariassa saMskRtachAyAnuvAdaH 49 gatyAnupUvryau dve dve jAtinAma ca yAvaccaturindriyam / AtapamuddyotaM sthAvaranAma ca sUkSmaM ca // 178 / / sAdhAraNamaparyAptaM nidrAnidrAM ca pracalApracalAM ca / styAnaddhi kSapayati tadA'vazeSa yaccASTAnAm // 179 / / vizramya nivRtto dvayoH samayayoH kevale zeSayoH / prathame nidrAM pracalAM nAmna imAH prakRtI: // 180|| devagatyAnupUvyau vaikriyaprathamasaMhananavarjam / anyataratsaMsthAnaM tIrthakarAhAranAmanI ca // 181 / / carame jJAnAvaraNaM paJcavidhaM darzanaM caturvikalpam / paJcavidhamantarAyaM kSapayitvA kevalI bhavati" // 182 / / iti kSapakazreNiprAptAH zramaNAzcatvAro'pi kevalino jAtAH / te gatvA jinAntike kevalipariSadyAsInAH // 183 // tatropaviSTa indraH pRcchati jagaduttamaM jinAdhIzam / svAmin ! ebhiyUyaM na vanditA hetunA kena ? ||184|| kathayati prabhureteSAM kUrmAputrAt kevalaM jAtam / etena kAraNenaibhirna vanditA vayam // 185 / / pRcchati punarapIndraH kadaiSa mahAvratI bhAvI ? / prabhuNA''diSTaM saptamadinasya tRtIye prahare // 186 / / iti kathayitvA nivRtto jagaduttamajinavaro dinakara iva / tamastimirANi haran viharan mahItale jayati // 187 / / tataH kUrmAputro gRhasthavezaM vimucya mahAsattvaH / gRhNAti munivaravezaM savizeSaM nirjitaklezam // 188|| 2010_02 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 kUrmAputracaritram suravihitakanakakamale'male sama-leparahitanijacittaH / AsInaH sa kevalipravaro dharma parikathayati // 189 / / tathAhi "dAnatapa:zIlabhAvanAbhedAzcatvAro bhavanti dharmasya / teSvapi bhAvaH paramaH paramauSadhamazubhakarmaNAm // 190 // dAnAnAmabhayadAnaM jJAnAnAM yathaiva kevalaM jJAnam / dhyAnAnAM zukladhyAnaM tathA bhAvaH sarvadharmeSu // 191 / / karmaNAM mohanIyaM, rasanA savveSu indriyeSu yathA / brahmavrataM vrateSu api tathA bhAvaH savvadharmeSu // 192 / / gRhavAse'pi vasanto bhavyAH prApnuvanti kevalaM jJAnam / bhAvena manohareNAtra ca vayamudAharaNam" // 193 / / iti dezanAM zrutvA'vagatatattvau ca mAtRpitarAvapi / paripAlitacAritrau varasattvau sugati prAptau // 194 / / anye'pi bahubhavikA AkarNya kevalino vacanAni / samyaktvaM ca cAritraM dezacAritraM ca pratipannAH // 195 / / iti bodhitabahunara: kUrmAputraH sa kevalipravaraH / kevaliparyAyaM pAlayitvA suciraM zivaM prAptaH // 196 / / kUrmAputracaritraM vairAgyakaraM zRNoti yo bhavikaH / sa sarvapAparahito'nantasukhabhAjanaM bhavati // 197|| zrIhemavimalazubhaguruzrIjinamANikyaziSyarAjena / racitaM prakaraNametad vAcyamAnaM ciraM jayatu // 198 / / // kummAputtacariassa chAyAnuvAdaH sampUrNaH // 000 2010_02 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvadharmanA prabhAva para prakAza pAtharatuM dharmadeva-kUrmAputranuM caritra 2010_02 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_02 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvadharmanAM prabhAva para prakAza pAtharatuM dharmadeva-kUrmAputranuM caritra 1. jeonAM caraNa kamaLamAM, asuro ( dAnavo, daityo, ane mAnavo) tathA suronAM indro laLI-laLIne namana kare che. evA zrIvardhamAna jinane namaskAra karIne huM kUrmAputranuM caritra TUMkANamAM rajU karuM chuM. rAjagRhanagaramAM viraprabhu padhAryA. 2-4. rAjagRha nAmanuM zreSTha nagara che. (kAraNa ke, temAM badhA puruSo naya/ nItinI rekhA | maryAdAne pAmyA che, mATe zreSTha che. te nagaramAM (vanaspatinAM Arogyaprada hovuM vagere) guNothI garavuM evuM guNazilaka' nAmanuM udyAna che. tyAM vardhamAna jina samosaryA = padhAryA che. eTale devoe samavasaraNa = dharma upadeza sabhAnI racanA karI che. te samavasaraNamAM AvanArAnAM pApakarmo = rAgadveSa-moha moTe bhAge (apasaraNa karI jatAM-) nAza pAmatA. (ane e sUcavavA mATe te samavasaraNa) zreSTha maNi, sonA ane rUpAnAM traNa gaDhanI prabhAthI jhaLahaLatuM hatuM. (4) AvA samavasaraNamAM birAjamAna zrIvardhamAna jina sonAvaraNA-sonerI zarIre zobhatA hatA. ane samudra samAna gaMbhIra (dhvanie) dAna vagere cAra prakAranAM parama suMdara dharmano upadeza ApatA hatA. jemake- 5. dAna, zIla, tapa ane bhAva-A cAra (nuM pAlana karavAthI ApaNA jIvanamAM) dharma sarjAya che-utpanna thAya-che-pragaTa thAya 2010_02 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 che. te dharmabhedomAM bhAvadharmano prabhAva ghaNo moTo che. 6. kAraNa ke bhAvadharma ja saMsArasAgarathI pAra utAranAra che. svarga ane mokSanagaramAM javA mATeno mArga paNa bhAvadharma ja che. bIjI rIte kahIe to-svarga ane mokSane ApaNI AgaLa (s = saraNI) sarakAvI lAvanAra bhAvadharma ja che, eTale ja bhavikajanonAM manavAMchita pUranAra acittva cintAmaNi to bhAvadharma che. 7. juo--kUrmAputra nAmanA zrAddhavarye saMyama svIkAreluM na hatuM. gRhAvasthAmAM ja hatAM chatAM bhAvadharmathI tattvone jANIne kevalajJAna pAmyA... !! 8. Ama bhagavAna vardhamAna jina jyAre bhAvadharmanuM A rIte mahimAgAna karI rahyA hatAM tyAre gautamagotranAM zrIindrabhUti nAmanAM zrIvardhamAnajinanAM parama ane prathama ziSye sabhAmAM UbhA thaIne. prabhune traNa pradakSiNA daIne pachI vaMdana karyA-namana karyAM. (A rIte prazna pUchavA vagere mATe ziSya tarIkeno vinayadharma darzAvIne) pachI prabhu zrIvardhamAnane kUrmAputra viSe pUchyuM (ahIM zrIgautama indrabhUti kevA paramazramaNa hatA te darzAvIe chIe pachI kUrmAputra viSe prabhue jaNAvela hakIkata rajU karIzuM-saMpA.) // zrIindrabhUtigautamano prazna / / kUrmAputraratra A indrabhUti muni, prabhuvIranAM prathama ziSya hatA, temanuM gautama nAme gotra hatuM. temanuM zarIra 'samacaturasra' palAMThIe beThA hoIe to be khabhA ane be DhIMcaNa ema cAra, (asa--)khUNethI sarakhuM mALa dharAvatuM hatuM. asthipaMjaranuM baMdhAraNa (=saMghayaNa | saMhanana) paNa adbhuta hatuM kAraNake) asthinAM sAMdhA paraspara bhIDAyelA--parovAyelA (nArAya) hatA. temAM vacce eka asthi khIlAnI jema ArapAra gayeluM (vaja) hatuM, uparAMta tenI upara 2010_02 11 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvadharmanAM prabhAva para prakAza pAtharatuM dharmadeva-kUrmAputranuM caritra papa pATo bAMdhyo hoya tema eka asthipaTTa' paNa vIMTaLAyela hato (RSabha) AvuM asthipaMjara "vaja-RSabha-nArAca" evuM sArthaka zAstrIya nAma dharAvatuM hatuM. ane zarIranAM bAhya rUpa-raMga, to evA jhagArA mAre ke emane jonArane ema lAge ke sonAnAM TUkaDAone kaseTInA patthara upara ghasI ghasIne camakAvyAM hoya, (ane keTalAkane to ema paNa lAge-ke ho ho AmanuM rUpa to juo-vaccethI kApo mUko ane kamala-dala kevuM damake-evuM damake che.) AvA vyaktitvanAM svAmi gautamagaNadhara-indrabhUti hamezA chaThThane pAraNe chaThTha (be upavAsa + pAraNuM + be upavAsa) karatAM hatAM. eTale emano tapa-(Atmasiddhi mATenI kaThora sAdhanA) ugra (= karmalane kApavA mATe samartha hato. dIpra = dedIpyamAna hatomahAn hato ane ghora hato, AthI teo "ghora tapasvI' (evA vizeSaNane lAyaka) hatA. ane evA to ghora brahmacArI hatA "brahmacarya' (AtmaramaNatA) dhArI hatA ke zarIra (nI ALa-paMpALa, sAja-sajAvaTa)nAM tyAgI hatA. (AvA anupama guNone kAraNe) teomAM saMkSipta vipula tejolezyA (samagra zarIramAM phelAyelI vipula tejolezyA saMkSipta =) phelAI. 14 pUrva ane 4 jJAna yukta hatA. teonAM ziSya parivAramAM pa00 munino hatA.- AvA apratima munivara zrIindrabhUti gaNadhare pUchyuM ke he prabhu ! kUrmAputra koNa che? gRhastha avasthAmAM rahevA chatAM temaNe kevalajJAna kaI rIte prApta karyuM ? kaI rIte bhAvanA bhAvI ke temane ananta, anuttama vyAghAta ane AvaraNa vinAnuM, saMpUrNa-pratipUrNa evuM, mAtra jJAnAtmaka hovAthI zreSTha evuM "kevala' jJAnadarzana prApta thayuM ? tyAre zramaNa bhagavAna zrI mahAvIre yojanagAminI vANIne amRtamAM jhaboLI jhaboLIne javAba Apyo ke-he gautama ! 2010_02 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 kUrmAputracaritra indrabhUti ! Azcarya janaka evuM kUrmAputranuM caritra mane pUche che. to mana ekAgra karIne sAMbhaLa (have huM badhuM kahuM chuM.) - / / 'kUrmAputra' caritra prAraMbha H- pUrvabhavamAM durlabha rAjakumAra // 9-10. jaMbudrIpa nAmanA dvIpamAM--bharatakSetramAM, madhyakhaMDa (-madhyamAM Avela bhUmikhaMDa)mAM durgamapura nAmanuM vizvazreSTha nagara che. tyAM droNa nAmanAM rAjA che. temanA (samRddhi ane sainyabaLathI sarjAyela sattA varcasva=) pratApathI sUrya paNa jhAMkho paDI gayo che--zatruo nAza pAmyA hatA, AthI rAjya niSkaMTaka-nirupadrava banI gayuM hatuM. 11. zaMkarane pArvatI, viSNune lakSmInI jema te rAjAne drumA nAme paTarANI che. 12. temane durlabha nAmano putra che. atisukumAra evo te rUpathI kAmadeva karatAM caDhiyAto che, guNimaNino bhaMDAra che, eTale ghaNA lokono AdhAra banI gayo che. 13. chatAM te durlabha rAjakumAra potAnAM yauvanamada ane rAjamadane kAraNe ramata-ramatamAM bIjA rAjakumArone evo uchALato--ulALato ke jANe daDAne AkAzamAM uchALato hoya. // sulocana nAmanA kevalIgurubhagavaMtanuM Agamana ane durlabha rAjakumArano pUrvabhava / / 14. koI eka divase, te nagaranAM durkhila nAmanA udyAnamAM, sulocana nAmanA kevalIgurubhagavaMta padhAryA. 15. te udyAnamAM vizAla-vaDavAIothI gheghura evA vaDavRkSanI nIce maMdira che. temAM bhadramukhI nAme yakSiNI pahelethI rahetI hatI. 16. te yakSiNI bhakti purvaka praNAma karIne kevalajJAnI (hovAthI) saMzayane dUra karanArA zrIsulocana gurubhagavaMtane A pramANe pUche che-ke 2010_02 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvadharmanAM prabhAva para prakAza pAtharatuM dharmadeva-kUrmAputranuM caritra pa7 17. he bhagavan! huM pUrvabhavamAM suvela nAmanA velaMdharanI (lavaNa vagere samudramAM AvatI bharatIne aTakAvavAnuM kArya, je vyaMtara devone "janmanAM kArya tarIke saMbhALavAno AcAra che. tenI) mAnavatI nAme mAnavastrI hovA chatAM) bhoga pAtra evI prANapriyA hatI. 18. AyuSya pUruM thatAM huM to A vanamAM bhadramukhI nAme yakSiNI thaI chuM. paraMtu mAro pati kyAM janmyo che te Apa jaNAvo-tyAre kevalIbhagavaMta sulocanamunijI madhuravANIthI kahe che ke19. he bhadra : tAro (pUrvabhavano) priyatama (A bhavamAM) A nagarInAM droNa nAmanA rAjAnAM durlabha' nAme putra tarIke avataryo che. | kumAranuM apaharaNa, ane punaH AgamanI eMdhANI | 20-23. te sAMbhaLIne kalyANamukhI evI bhadramukhI yakSiNI prasanna thaI. ane (pUrvabhavanuM) mAnavatInuM rUpa dhAraNa karIne, durlabha rAjakumAra pAse pahoMcI gaI (21) tyAre durlabha bIjA rAjakumArone uchALavAnI ramata ramato hato. tyAre te joIne kaMIka hasIne bhadramukhI bole che ke AvA raka(=rAMka | bApaDA)nI sAthe tuM ramata zuM kare che. (22) jo tAruM citta citra-vicitra bAbatomAM caMcala (lAlAyita | icchuka) thaI jAya che, to mArI pAchaLa doTa lagAva-AvuM sAMbhaLIne kumAranuM citta kutUhalathI kheMcAI gayuM. ane te kanyAnI pAchaLa pAchaLa doDavA mAMDyo. AgaLa AgaLa doDatI te kanyA(rUpe rahelI bhadramukhI yakSiNI) kumArane potAnAM vanamAM AvelA maMdiramAM laI gaI. (23) 24. tyAMthI-vaDavAIo vALA gheghura = vizAla vaTavRkSanI nIcenA raste thaIne pAtAlanI aMdara-potAnAM divya vAsabhavanamAM laI gaI. rAjakumAra to suvarNamaya atiramaNIya te surabhavanane joto ja rahyo, ane te kevuM suMdara che ? te juo- 2010_02 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 kUrmAputraratra 25-26. A surabhavananI aMdara ratnonAM staMbhonI hAramALA hatI. enI kAMtithI cAre bAjue jhagamagATa phelAyo hato. A staMbhonI upara, raMga-beraMgI maNionAM toraNo hatA. te toraNonAM gADha ane svaccha kiraNo = tejalisoTAthI te surabhavana raMgIna thaI gayuM hatuM. te ratnastaMbho upara rahelI, vividha krIDAnI aMgabhaMgaaMgamaroDa darzAvatI pUtaLIothI jonArAo acaMbAmAM paDI jatA hatA. tathA te surabhavanamAM ghaNAM gavAkSa = gokha-gokhalA hatAM. temAM ghaNI jAtanAM citro dorelA hatA, jethI surabhavananI aMdara apAra zobhA sarjAI hatI. 27. vizvamAM AzcaryakArI surabhavana joIne rAjakumAra durlabha ghaNuM Azcarya pAmIne vicAravA lAgyo. 28. zuM A(surabhavana pote eka) indrajALa che. ke pachI A svapna che (jo A surabhavana satya hakIkata che to) mArI nagarIthI ahIM mane koNa lAvyuM ? 29. Ama saMdehamAM paDelA kumAra durlabhane palaMgamAM besADIne bhadramukhI yakSiNIe jaNAvyuM ke--svAmi ! mArI vAta sAMbhaLo. 30. he mArA bhoLIyA kaMta ! Aje meM ghaNA samaya pachI tamane joyA che. mArA (premanAM) kArya = svArtha mATe, A surabhi = saurabhavALA vanamAM / sugaMdhanAM vanasamA A surabhavanamAM tamane huM lAvI chuM. 31. mAruM manoratharUpa kalpavRkSa Aje phaLyuM che, ane AcarelA sukRtane kAraNe tame Aje mane maLyA cho. 32. AvA te (bhadramukhI)nAM vacana sAMbhaLIne ane tenA (snehabharyAM hovAthI) zubha evA nayanavALA (vadanane) mukhane nirakhIne kumAranAM manamAM pUrvabhavano sneha uchaLI Avyo. 2010_02 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvadharmanAM prabhAva para prakAza pAtharatuM dharmadiva-kUrmaputranuM caritra 59 33. ane "meM Ane kyAMka joI che? ke pUrvabhavamAM huM Ano paricita hoIza. "evo UhApoha (tarka-vitarka = vicAraNA-gaDamathala) karatAM kumArane jAtismaraNa = pUrva bhavonuM smaraNa thaI AvyuM. pUrvabhava yAda Avyo. 34-36. te jAtismaraNa = pUrvabhavanAM jJAnathI pUrvabhavano vRttAntane jANIne rAjakumAra durlabhe potAnI (pUrvabhavanI) priyapatnIne pUrvabhavanI badhI vAta jaNAvI. (35) tyAre te yakSiNIe potAnI vaikriya (pudgalomAM caya-apacaya karIne kaMI navuM sarjana | visarjana karavAthI) zaktithI kumAranAM zarIramAMthI azubha pudgalo dUra karyA ane zubha pudgalo umeryA-dAkhala karyA. pachI (36) pUrvabhavanI patnI hovAthI niHsaMkoca bhogo bhogave che. Ama banne jaNA viSayasukha bhogave che. ahIM devI ane mAnava vaccenAM saMvAsa (=kAmabhoga)nA prasaMge kavi AgamapAThanuM pramANa Ape che-ke sthAnAMga nAmanA AgamanAM (4-4-353mAM) sUtramAM cAra prakAranAM bhoganuM svarUpa darzAvela che.-jemake "cAra sthAnathI devone saMvAsa saMbhave che-(1) deva, ane devI vacce, (2) deva ane (audArika zarIra dhArI-mAnavastrI ke pazumAdA) chavi vacce, (3) "chavi' (dArika zarIradhArI puruSane devI vacce, (4) chavi ane chavi' vacce." 37-38. A bAju rAjakumAra durlabhanAM viyogamAM tenAM mAtA-pitA duHkhI thatA hatA. temaNe badhe durlabhanI zodhakhoLa karAvI paNa, kyAMya tenI khabara jarApaNa na maLI. (kAraNa ke) (38) devo e apaharaNa karelI-laI lIdhelI vastu, mANasane kyAMthI maLe ? hakItamAM mAnavo ane devonI zaktimAM ghaNo taphAvata hoya che. 39. kumAranA duHkhiyA mAtApitAe kevalIbhagavaMtane pUchyuM : ke he bhagavad ! Ama amane jaNAvo ke amAro putra kyAM gayo che ? 2010_02 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F0 kurmAputracaritra 40. tyAre kevalIbhagavaMte pharamAvyuM ke tame kAna mAMDIne, ekAgra manathI sAMbhaLo-ke vyaMtarIe tamArA putranuM apaharaNa karyuM che. 41-43. kevalIbhagavaMtanuM A vacana sAMbhaLIne teone ghaNuM Azcarya thayuM. ke devo apavitra evA mAnavanuM apaharaNa zA mATe kare ? kAraNa ke AgamamAM jaNAvAyuM che ke-"manuSya lokanI durgadha 900 yojana UMce jAya che, jethI devo ahIM AvatA nathI. joke tIrthaMkara bhagavaMtanAM kalyANako, koIka mahAmunino tapa, ke pUrva bhavanAM sneha-ke AvA koIka kAraNasara devo manuSyalokamAM Ave che." bRihat saMgrahaNI--caMdrasUri-gA. 190, 188.] 44. tyArabAda kevalIbhagavaMte teone vyaMtarIno kumAra sAtheno pUrvabhavano sneha saMbaMdha jaNAvyo. tyAre teo badhA bolI uThyA. aho karmanAM pariNAma ati baLavAnuM hoya che. 45. mAtA pitAe pUchyuM ke kumArano meLApa amane pAcho kyAre thaze? to kevalIbhagavaMte jaNAvyuM ke--ame ahIM pharIthI AvIzuM tyAre (tamane kumArano meLApa thaze.) / kumAranAM mAtA-pitAnI dIkSA ane teonuM punarmilana !' 46. Ama banelI ghaTanA (saMbaMdha) sAMbhaLIne durlabhakumAranAM mAtA pitA vairAgya pAmyA. bIjA nAnA rAjakumArane rAjya upara sthApIne, kevalIguru sulocana muni pAse dIkSA svIkArI. 45. ugra-zreSTha tapa ane cAritramAM | tapanAM AcaraNamAM-tatpara thayA. athavA ema paNa kaho ke "emanAM tapa ane cAritra" para = utkRSTa hatA. eTale ja nirdoSa AhAranI gaveSaNA)mAM tatpara rahetA hatA, ane mana-vacana-kAyAnI "gupti' (zAstrokta rIte kAbUmAM) rAkhatA hatA. Ama AvI rIte vihAra (= saMyamapUrvaka jIvana pasAra) karatA hatA. 2010_02 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvadharmanAM prabhAva para prakAza pAtharatuM dharmadeva-kUrmAputranuM caritra 61 48. koI eka divase gAmogAma vicaraNa-vihAra karatAM karatAM kevala jJAnI sulocanamuni-rAjakumAra durlabhanAM saMyamI banelA mAtA pitA sAthe durgila vanamAM padhAryA. 49. tyAre kumAranuM AyuSya alpa che evuM avadhijJAnathI jANIne bhadramukhI yakSiNI, kevalIbhagavaMtane hAtha joDIne bhaktipUrvaka pUche che. 50. he bhagavan ! alpa jIvita (jIvana | AyuSya) ne kaI rIte vadhArI zakAya ? tyAre kevalajJAnamAM prakAzamAM badhI bAbatone jANatA kevalIbhagavaMta kahe che ke - 51-53. ati baLavAna evA paNa tIrthakaro, gaNadharo-cakravartIo baladevo-vAsudevA (tUTelA). AyuSyanuM saMdhAna joDANa karI zakatA nathI. je devo jebUdvIpane chatra banAve, merune teno daMDa banAve evA samartha hoya che, teo paNa AyuSyane joDI zakatA nathI. kahevAya che ke "tUTelA AyuSyane sAMdhavA mATe-vidyA samartha nathI, auSadha samartha nathI, pitA samartha nathI, baMdhujano samartha nathI, putro samartha nathI, ISTa devatA ke kuladevatA samartha nathI, premALa mAtA samartha nathI dhana samartha nathI, svajano samartha nathI, sevaka-parijano samartha nathI, zarIrabaLa samartha nathI. are devo, dInavo ke emanA mAliko = indro paNa samartha nathI. 54. Ama kevalIbhagavaMtanAM vacana sAMbhaLI. (rAjakumAranuM AyuSya vadhArI nahI zakAya ema jANIne) vyaMtarInuM to sarvasva lUMTAI gayuM. ane mana khinna thaI gayuM ne potAnA bhavanamAM pahoMcI. tyAM papa-pa6. kumAre ene udAsa joI, premALa-mIThAM vacanothI pUchayuM-tuM Aje udAsa kema che? zuM koIe tane dUbhavI che? zuM koIe tArI 2010_02 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. kurmApunnacaritra AjJA (=vAta) mAnI nathI? ke pachI zuM mArA koIka aparAdhathI tuM nArAja thaI gaI che? 57. tyAre vyaMtaradevI kaMI paNa kahetI nathI, paraMtu manomana khUba ucATa anubhavI rahI che ane kumAranAM ati Agraha pachI kahe che. 58. he svAmi ! meM avadhijJAnathI ApanuM AyuSya alpa che' evuM jANIne kevalIbhagavaMta pAse AyuSyane vadhAravAnuM) svarUpa pUchyuM. ane kevalIbhagavaMte AyuSya vadhArI zakAya nahIM ema kahyuM. 59. A kAraNe he nAtha ! mane tana ane mana)mAM paNa A du:kha sAle che. are re bhAgyane jyAM vAMku paDyuM che tyAM huM tAro viraha kema sahI zakIza? 60. tyAre AzvAsana ApatAM) kumAra kahe che-- yakSiNI ! tuM manamAM jarA paNa kheda rAkhIza nahIM, ahIM kAraNa spaSTa che--jyAM A jIvana ja pANInAM parapoTA (jalabiMdu) jevuM caMcala che. tyAM koNa sthiratva (ApaNe sthAyI chIe evuM) mAne? 61. he "prANapriye ! jo tuM mArA upara sneha rAkhe che to mane kevalI bhagavaMta pAse, laI jA-mUkI de. jethI huM AtmAnuM kalyANa karuM. 62. tyAre vyaMtaradevI potAnI zaktithI kumArane, kevalIbhagavaMta pAse kumAranAM nagaranAM udyAnamAM laI gaI. kumAra paNa kevalI bhagavaMtane vaMdana karIne, potAne yogya Asane ( sthAne) bese che. 63. tyAre kumAranAM muniavasthAmAM rahelA mAtA-pitA tyAM beThA hatA. teo snehathI kumArane joIne raDavA lAgyA. 64. tyAre mAtA pitAne na oLakhI zakatA kumArane kevalI kahe che-he kumAra ! ahIM beThelA, muni banelA tArA mAtA-pitAne vaMdana kara. 65. eTale kumAra pUche che-he bhagavanmArA mAtA-pitAne vrata levAnI icchA kema thaI ? tenA javAbamAM kevalIbhagavaMte kumArane 2010_02 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvadharmanAM prabhAva para prakAza pAtharatuM dharmadeva-kUrmaputranuM caritra 63 putra viyoganuM kAraNa darzAvyuM. 66-67. e daramiyAna meghane joIne mora, caMdrane joIne cakora, sUryane joIne cakravAka = cakavo, potAnI mA gAyane joIne vAcharaDo, sugandha phelAvanAra surabhi = vasaMta Rtune joIne koyala AnaMda pAme che. tema kevalInAM vacanathI mAtApitAne joIne--oLakhI jaIne rAjakumAra durlabha evo AnaMda pAmyo ke AnaMdane kAraNe enA zarIramAM romAMca thaI gayo-ruvATA khaDA thaI gayA. 68. potAnA mAtA-pitA "muninAM kaMThe vaLagIne raDI paDyo. te vakhate yakSiNIe mIThI vANIthI chAno rAkhyo 69. enA AMsu bharyA netrone potAnAM vastranAM cheDA (=pAlava)thI lUche che. kharekhara mahAmohano vilAsa adbhuta che. 70. potAnA mAtA-pitAnAM darzanathI AnaMdita thayela kumArane yakSiNI kevalIgurubhagavaMta pAse besADe che. | manuSyabhavanI durlabhatA upara ciMtAmaNinuM dRSTAnta | 71. have badhAne upakAra thAya e mATe kevalIbhagavAna amRtarasanA pravAha samAna dharmadezanA Ape che- 72. je bhavikajIva mAnavabhava pAmIne dharmamAM pramAda kare che, te kharekhara ciMtAmaNiratnane meLave che ane pramAda karIne) samudramAM khoI nAMkhe che. 73-75. koI eka nagaramAM, koIka kalAkuzala vANiyo gurunI pAse ratnanI parIkSAno abhyAsa kare che. ane saugaMdhika, karkatana, marakata, gomeda, indranIla, jalakAMta, sUryakAnta, masAragarbha, aMka ane sphaTika vagere ratnonAM lakSaNa-guNadharma-varNa-nAma ane gotra (mULa ane vistAra) vagere bAbatamAM maNinI parIkSA karavAmAM niSNAta thayo. 2010_02 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 kUrmAputracaritra 76. have koIkavAra te vANiyo vicAre che ke bIjA ratnonuM kAma nathI. mAtra badhA ratnomAM ziromaNi ane sarva ciMtAne pUrI karanAra ciMtAmaNi che. 77. tethI ciMtAmaNi mATe Theka-ThekANe khANo khode che. ane ghaNA upAya karavA chatAM te kayAMya ciMtAmaNi prApta thatuM nathI. 78. tyAre koIke kahyuM-tuM jahAja dvArA ratnadvIpa jA tyAM "AzApUrI" devI che. je tArI vAMchA pUrI karaze. 79. te vANIyo ratnadvIpamAM pahoMce che. pachI 21 divasa upavAsa karIne AzApurI devInI ArAdhanA kare che. devI prasanna thAya che ane tene kahe che. 80. bhalA AdamI ! Aje te zA mATe mArI ArAdhanA karI? vANiyo kahe che ke--he devI ! ciMtAmaNi mATe meM A udyama karyo che. 81. devI kahe che ke-tane sukhakAraka karma ja nathI. kAraNake devo paNa tamArA karma mujaba ja dhana Ape che. 82. vANiyo kahe che-jo mAruM karma hota to tamArI ArAdhanA kema karuM? mATe mane ratna Apo. pachI je thavuM hoya te bhale thAya. 83-84. tethI devIe e ranavyApArI vANiyAne = jhaverIne ciMtAmaNiratna ApyuM, eTale rAjI thayela te potAnA ghare javA vahANamAM caDhyo. (84) ane vahANanAM tUtaka upara beTho. samudranI madhyamAM AvatA pUrvadizAmAM pUrNimAno caMdra ugyo. 85-87. te joIne vANiyo "A ciMtAmaNinuM teja vadhAre che ke A caMdranuM ?'-AvuM vicArI ne ciMtAmaNine hatheLImAM laIne, ciMtAmaNine ane caMdrane jovA lAgyo.Ama jotAM jotAM tenI hatheLImAMthI atikomaLa = lIsuM ane lapasaNuM te ratna sarakI gayuM, tenAM durbhAgye dariyAmAM paDI gayuM. 2010_02 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvadharmanAM prabhAva para prakAza pAtharatuM dharmadeva-kUrmAputranuM caritra 65 88-90. A udAharaNano sAra ghaTAvatA kevalIbhagavaMta kahe che ke, Ama dariyAnI majhadhAramAM paDI gayeluM-'sakalaratna ziromaNi' te ratna vANiyo ghaNuM zodhe to tene zu maLe ? nA maLe. tema ghaNAM sekaDo bhavo bhamyA pachI maLela mAnavabhavane pramAdavaza jIva thoDA ja samayamAM khoI nAMkhe che, paraMtu te puruSo dhanya che ke jeo potAnA hRdayamAM jinadharmane dhAraNa kare che-tevAono ja mAnavabhava saphaLa bane che-lokamAM vakhANavA lAyaka bane che. / kumAre saMyama svIkAryuM badhA "mahAzukramAM deva bane che 91. AvI kevalIbhagavaMtanI dezanA sAMbhaLIne yakSiNIe samyaktane ane kumAre guru pAse cAritrane svIkAryuM. 92. have durlabhamuni sthaviramunio pAse 14 pUrvono abhyAsa kare che. duSkara tapa-caraNamAM udyamazIla thAya che, mAtA-pitA muninI sAthe vihAra kare che. 93. durlabhamuni, tenA mAtA-pitA A traNeya jaNa cAritranuM pAlana karIne-chevaTe mahAzukra nAmanAM devalokamAM maMdira nAmanA vimAnamAM deva tarIke avataryA. 94. yakSiNI tyAMthI cyavIne-vaizAlI nagarImAM bhramara nAmanA rAjAnI kamalA nAmanI satya-zIlavatI rANI thaI. 95. bhramararAjA ane kamalArANI, jinadharma svIkArIne, aMte zubha adhyavAsane kAraNe mahAzukranAM maMdira vimAnamAM deva tarIke utpanna thayA. | rAjagRhImAM "kUrmA devInAM putra tarIke janma ! 96. rAjagRha nAmanuM zreSTha nagara che. temAM nagarajanonI) havelIo mAnuM vyavasthAtaMtra zreSTha hatuM-jethI te havelIo jAjaramAna (2) banI hatI. athavA nagaranAM suMdara vyavasthAtaMtra = nayane kAraNe, 2010_02 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kurmAputracaritra nagarajanonAM gharo-havelIo, devamaMdiro jAjaramAna banyA hatAM. tathA dhana-dhAnyathI samRddha evuM te nagara samagra jagatamAM prasiddha hatuM. arthAta A rAjagRha nagara tenAM zreSTha saMcAlana, jAjaramAna maMdiro ane dhana-dhAnyanI samRddhithI vizvavikhyAta banyuM hatuM. 97. te nagaramAM mahendrasiMha nAmano rAjA zatruo rUpI hAthIonAM mRtyu mATe siMha samAna hato. tenA nAmathI yuddha medAnamAM karoDo subhaTo bhAMgI paDatA hatA. sainikonI (nAkAbaMdhI mATenI) haroLo tUTI jatI hatI. 98. te mahendrasiMharAjAne kurmAdevI nAme rANI, rUpasamRddhithI devI jevI ane vinaya-viveka-vicAra vagere guNonAM AbhUSaNothI opatI hatI. 99. viSaya sukha bhogavatA te banneno samaya indra-indrANInI jema ke kAmadeva-ratinI jema sukhapUrvaka vyatIta = pasAra thAya che. 100. koI eka divase-potAnI zayAmAM ardha-sukha (=sukha jAgarikA) devI svapnamAM AzcaryakAraka ane manorama surabhavana dekhe che. 101. savAra paDatAM = prabhAta samaya thatAM ja rANI potAnI zayAmAMthI UThIne rAjA pAse jAya che, ane madhura vANIpUrvaka = mIThAza pUrvaka bole che. 102. he Arya ! (svAmi) meM svapramAM surabhavana joyuM che. A svapnanuM vizeSa phala zuM haze ? 103. A sAMbhaLatAM ja rAjA rAjInA reDa thaI gayA-"raMvADA khaDAM thaI gayA, ane potAnI mati mujaba A pramANe phalasUcaka vacana-vAkya kahe che. 2010_02 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvadharmanAM prabhAva para prakAza pAtharatuM dharmadiva-kUrmAputranuM caritra 67 104. he devi ! nava mAsa ane sADA sAta divase pUrAM thatAM, tame jaganAM netra samAna (jagatane potAnAM) netranI jema (priya) ghaNA guNavALA lakSaNavaMta putrane prApta karazo. 105. Ama rAjAnAM vacana sAMbhaLIne potAnA hRdayamAM khuza-khuza thatI rANI rAjAnI AjJA laI potAnA khaMDa(rUma)mAM gaI. 106. tyAre ja puNyazALI evo kumAra durlabhano jIva devalokanuM AyuSya pUruM karIne-sarovaramAM AvatA haMsanI jema, kurmAdevInAM kukSimAM Avyo. 107. ratnathI jema ratnanI khANa zobhe, motothI jema chIpa zobhe, tema te garbhathI rANI saubhAgyane dhAraNa kare che. 108. garbhamAM Avela jIva)nAM prabhAve zubha puNyano udaya thavAthI rANIne parama saubhAgyavaMta evo dharma-Agama zravaNano dohalo (=garbhamAM jIva jevo hoya tevI IcchA mAtAne thAya che) thayo. 109 tethI rAjAe kUrmArANIne dharmazravaNa thAya e mATe nagaramAM padarzananAM jJAnI puruSone bolAvyA. 110.te darzanazAstranAM jJAnI puruSo snAna karIne, balikarma karIne, kautuka maMgala (zubhakArya mATe dahI khAvuM vagere zubha kAryo karIne, pota potAnA dharmagraMtho laIne rAjabhavanamAM pahoMcyA. 111. ane rAjAne AzIrvAda Ape che, rAjA emane mAna-sanmAna Ape che, pachI bhadrAsana-sukhAsana upara besIne potapotAno dharma jaNAve che. 112. tyAre bIjA badhAno hiMsAdi yukta dharma sAMbhaLIne jinadharmarAgI devI khUba khinna thaI gaI. kAraNa ke113. dAna Apo, mauna rAkho, veda vagere bhaNo, deva vagerenuM dhyAna dharo, paraMtu jo 'dayA' (nuM pAlana karatAM) nathI to badhuM niSphaLa che. 2010_02 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 kurmAputracaritra 114. te dIkSA, "dIkSA' nathI, te bhikSA "bhikSA nathI, te dAna "dAna nathI, te tapa "tapa" nathI, te dhyAna dhyAna nathI, te mauna "mauna" nathI ke je (dIkSA vagere)mAM dayA nathI. 115-118. te (dayAvihIna dharmanirUpaNa)thI khinna thayelI rANIne joIne rAjAe mahAguNavaMta jainAcAryane bolAvyA. teo "jinasiddhAMtanAM tattvono sAra dharmarUpe prarUpita karyo. ke che jIvanikAyanuM pAlana ja dharma che. mATe (jaina zramaNane pALavAnAM pAMca) mahAvratomAM prANAtipAtaviramaNa (hiMsA-tyAga) prathama vrata che-A ja vAta dazavaikAlikasUtramAM darzAvI che-temAM A prathama sthAna zramaNa bhagavAna mahAvIradeve darzAvyuM che. nipuNa (sUkSmatAthI) sarva jaMtu-prANImAM pratye AcarelI ahiMsA ja saMyama che." upadezamAlAmAM paNa zrIdharmadAsajIgaNi A ja vAta rajU kare che ke-jo SajIvanikAyanI dayA vagarano hoya to te sAdhu paNa nathI ke gRhastha = zrAvaka paNa nathI, je yatidharmathI cUke che te gRhastha dharmathI paNa cUke che. 119. Ama munivaranAM-meghagarjanA samAna vacana (=vANI) sAMbhaLIne rANIno manamayUra ghaNo ullAsa harSa-AnaMda pAmyo. / kUrmAputrano janma, karmadoSathI vAmana hovuM, pUrvanAM saMskArathI vairAgya || 120. divaso pUrAM thatA, dohalAo saphaLa thatAM devI zubha divase, zubha lagna samaye putraratnane janma Ape che. 121. te (putra janma) avasare-moTo utsava thAya che. tyAM taDAtaDa taDa...taDa..vAMjitro vAgavA mAMDayA che, eno gaDa-gaDATa AkAzamAM gAje che. zreSTha mAMgalika bharI-bhUMgaLanAM zabdo saMbhaLAya che napherI (nagAruM)nAM navA navA nAda gAje che. 2010_02 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvadharmanAM prabhAva para prakAza pAtharatuM dharmadeva-kUrmAputranuM caritra 69 122. baMdijanonAM ToLeToLA biradAvalIo gAya che. (kalAmAM) catura = kalAkArono samUha AnaMda kare che. zreSTha nArIo atisuMdara nRtya kare che...!! 123. mAtA pitAe-mAtAne dharma sAMbhaLavAnI icchA = dohada thayela eTale (te putraratnanuM) "dharmadeva' evuM guNa-garavuM yathArtha nAma pADyuM. 124. ane lADamAM ene "kurmAputra bIjA hulAmaNA nAmathI badhA bolavatA. AthI tenA be sArthaka nAmo hatA. 125. pAMca dhAvamAtAo kumArane hAthohAtha laIne potapotAnAM khoLAmAM besADIne (ramADatI hatI) Ama badhI dhAvamAtAone vahAlo thayo hato. 126. (yogya samaye) pAThazALAmAM jaIne te svabuddhithI botera kalA bhaNI le che. temAM adhyApako mAtra sAkSIrUpa ja hatA. 127. paraMtu kUrmAputre pUrvanAM durlabhakumAranAM bhAvamAM nAnA ceTa-bALako ne bAMdhavAnuM ke uchALavAnuM karma karyuM hatuM. tethI A bhavamAM be hAthanAM zarIra vALo vAmana = ThIMgaNo thayo. 128. Ama chatAM nirupama rUpa-guNa ne kAraNe, yuvatIonAM manane mohI leto mugdha banAvato ane saubhAgyavaMta ane bhAgyavaMta te yuvAna banyo. 1ra9 yauvanamAM to badhAne viSaya vikAro thatA hoya che chatAM kUrmAputra kumAra to tattvane jANato hovAthI viSaya virakta che. 130. viSayo e to hari-hara-brahmA vagere badhA devone paNa harAvyA che, potAne vaza karyA che, eTale ja kUrmaputra to dhanya che kAraNa teNe to viSayone vaza karyA che. 2010_02 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ O kUrmAputracaritra 131. kAraNa ke teNe pUrvabhavamAM lAMbA samaya sudhI cAritrane suMdara rIte pALyuM hatuM, tethI yuvAnImAM paNa tene viSayothI vairAgya thayela che. che kUrmAputrane kevalajJAna thayuM juo bhAvadharmano prabhAva // 132. koIka divase (tenA nagaramAM) munio (padhAryA hatA. teo) nA svAdhyAya daramiyAna zrutane sAMbhaLatAM kumArane potAnA pUrvabhavanuM spaSTa jJAna thayuM. 133-134. pUrvabhavamAM pALelA sAdhudharmanI smRtithI sAdhudharmanAM guNathI A bhavamAM saMsAranI asAratAne jANatA te kUrmAputrakumAra (gRhastha veSamAM ja) kSapakazreNi upara ArUDha thayA, zukladhyAna pAmyA, dhyAna-pAvakathI duHsaha karma-invananuM dahana karatAM karatAM ujjavaLa evuM kevalajJAna pAmyA. 135. have kUrmAputre joyuM ke jo huM muniveSa svIkArIza to putraviyoganAM duHkhathI mAtA-pitAnuM maraNa thaze. 136.eTale kevalalakSmI prApta thavA chatAM paNa kUrmaputra, mAtA-pitAnA uparodhathI bhAvacAritrI thaIne gharamAM ja rahyA. 137. kUrmAputra samAna mAtRbhakta-pitRbhakta koNa haze ? ke je kevalajJAnI thayA pachI paNa mAtrane mAtra mAtA-pitA pratyenI "anukaMpAne kAraNe ja gharamAM rahyA che. 138. kurmAputra kevalIne dhanya che ke kevalajJAna pAmyA chatAM-mAtA pitAne bodha pamADavA mATe "pote kevala pAmyA che' tevI khabara koIne na paDe e rIte gharamAM rahyA che. 139, gRhavAsamAM rahevA chatAM kUrmAputrane je anaMta evuM kevalajJAna utpanna thayuM che, te kharekhara bhAvadharmano ja prabhAva che. 140. bharata mahArAjA cakravartI hovAthI, tevA prakAranAM cakravartIne yogya-antaHpura(nI rANIo sAthe viSayavilAsa)mAM magna 2010_02 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvadharmanAM prabhAva para prakAza pAtharatuM dharmadeva-kUrmAputranuM caritra 71 hatA. kyAreka ArIsAbhuvanakazIzamahelamAM potAnI sAjasajAvaTa mATe gayA hatA. tyAre "bhAvadharmane prabhAve ja kevalajJAna pAmyA hatA. 141. gRhastha IlAputra (potAnAM vyavasAyane kAraNe naTa tarIke) vAMsanI Toce caDhI gayA hatA. tyAMthI najara sAme paDatAM gharamAM AvelA ane saMyama jALavIne gocarI vahoratA munivarane joIne...bhAvadharma bhAvatAM bhAvatAM kevalajJAnI thayA. 142. nartakInAM rogane kAraNe ASADhAbhUti (pUrva avasthAmAM) muni (hatA. teo) bharata mahArAjAnuM nATaka bhajavatA hatA. ane (te vakhatano) bhAvadharma (haiyAmAM sparzI javA)thI temane kevalajJAna utpanna thayuM. 143. vAstavamAM (dravyastava=) dravyadharma karatAM (bhAvastava)=bhAvadharma ja ghaNo prabaLa che (dravyastava=)dravyadharma jo "sarasava" jevaDo che, to bhAvastava=bhAvadharma "meru jevaDo che.- Ama (dravyastava=) dravyadharmamAM ane (bhAvastava=)bhAvadharmamAM ghaNuM aMtara-taphAvata che. 144. utkRSTamAM utkRSTa (dravyastava=)dravyadharma(nA pAlanathI jIva) azruta = 12mAM devaloka sudhI ja jAya che ane (bhAvastava) bhAvadharmathI eka antamuhUrtamAM nirvANa pAmI jAya che. | kurmAputrane thayela kevalajJAnanI khabara kaI rIte paDe che? 14pa-147. A manuSya kSetramAM = aDhIdvIpamAM pAMca mahAvideha hoya che. temAM bharatakSetrA jevaDA 3245 = 160 vijaya (mahAvidehamAM kSetro) hoya che, temAM pAMca bharatakSetra ane pAMca airavatakSetra umeratAM 170 kSetromAMthI koIkamAM che-A 170 kSetromAM koIka eka vAra tIrthakarabhagavaMto vicaratA ja hoya che. A ADa vAta eTalA mATe kahI ke have "kUrmAputrane kevalajJAnI 2010_02 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 kUrmAputracaritra tarIke' jAhera karavA mATe mahAvidehathI cAraNamunio AvavAnA che. te ghaTanA have rajU thAya che. 148.jaMbudrIpanAM mahAvidehakSetramAM maMgalAvatI nAmanA prasiddha vijayamAM, dhana-dhAnyathI bharapUra, suMdara evI ratnacaMsayA nAmanI nagarI che. 149. te vijayamAM (potAnA tejathI sUryano paNa vijaya karI rahyA hoya tema.) sUryathI paNa vadhu pratApI ane 64 hajAra nArIono nAtha. devAditya nAmano cakravartI rAjA rAjya bhogave che, rAjasukha bhogave che. 150. koI eka divase 'jagaduttama' nAmanAM tIrthaMkara bhagavAna te nagarInAM udyAnamAM padhAryA. A udyAnamAM zreSTha ane pradhAna = (phaLa auSadha-upayogIpaNAne kAraNe) mahattvanAM tarunikuMja hatA. 151.vimAnavAsI, jyotiSI, bhavanapati ane (vANa=) vyaMtara devoe pota potAnAM adhikAra pramANe ratna, suvarNa ane rajatathI banela traNa gaDha (trigaDu) = ramaNIya samavasaraNanI racanA karI. 152. sUryanAM AgamanathI cakravAka pakSInI jema, cakravartI jinezvaranAM Agamanane sAMbhaLIne prasanna manapUrvaka saparivAra vaMdana mATe AvyA. 153. jinezvarabhagavAnane traNa pradakSiNA karIne, vaMdana karIne, be hAtha joDIne cakravartI potAne yogya sthAne beThA. 154. tyA2pachI prabhu bhavasamudrane taravA mATe ekamAtra nAva = naukA rUpa banatI sudhAsamAna vANIthI bhavyajanone dharma kahe che. jema ke-- 155. he bhavyajIvo ! tame sAMbhaLo--(jIvanI 'bhavabhramaNa'nI vArtA-) A jIva nigoda (=jyAM dareka jIvo zarUAtathI ja tIvra moha 2010_02 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvadharmanAM prabhAva para prakAza pAtharatuM dharmadeva-kUrmAputranuM caritra 73 nidrAmAM acetanarUpa thaIne rahelA hoya che. tyAM)thI kemeya karIne (potAnAM mohanIyakarmonAM bhogavaTAthI 'laghukarmabhAva' pAmIne) nIkaLIne, ghaNA bhavo bhamIne manuSya bane che. 156. manuSyapaNAmAM paNa meLavavAM atimuzkela evAM AryakSetra (jyAM dharmanI prApti thAya che te)mAM Ave che chatAM-dasyu-cora, mleccha vagere anAryakuLamAM janme che. 157. AryakSetramAM (AryakuLamAM) paNa pAMceya indriyo(nI kuzaLatA=) paripUrNa maLavI durlabha che.--'moTe bhAge koI paNa mAnavanuM zarI2 roga rahita hotuM nathI.'' 158. Ama chatAM indriya paNa maLe, Arogya paNa maLe chatAM jinadharmanAM zravaNano saMyoga maLavo durlabha che--kAraNa ke zreSTha guNavaMta evA guru tarIke zramaNamunio sarvatra hotA nathI. 159. jo ke dharmazravaNa (karavA) maLe paNa (dharma viSe) jinavacana uparanI zraddhA thavI muzkela che. kAraNake ghaNuM kharuM to mANaso viSayakathAmAM Asakta manavALA hoya che. 160-161. ane jinavacana upara zraddhA thAya chatAM, jinavacana mujabanI kriyA karavI khUba ja muzkela hoya che. te kriyAmAM pravRtta thavA icchatA manuSyane pramAdazatru aTakAve che. kAraNe ke- (161) 'pramAda ja parama(no) dveSI che. moTo zatru che. muktinagarI(mAM jatAM jIva)no lUMTAro che ane narakano mArga che. 162.te puNyavaMta puruSone dhanya che ke jeo 'mAnavabhava vagere sarva sAdhanasAmagrI meLavIne, pramAdano tyAga karIne--cAritradharmanuM `pAlana karIne 'paramapada' muktimAM jAya che. 163.Ama jinezvarabhagavAnano upadeza sAMbhaLIne keTalAka mAnavo samyaktva (=jIva-ajIva vagerenI sAcI samaja) pAmyA. keTalAka 2010_02 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kUrmaputracaritra puNyazALI jIvo cAritra ("jIva' viSenI sAcI samajane kAraNe- emanAM jIvonA saMrakSaNa mATe pApa pravRttino tyAga)no svIkAra kare che. to keTalAka aMzataH cAritra = zrAvakadharma (dazavirati)no svIkAra kare che. 164-165. A bAju-kamalArANI, bhramararAjA, droNarAjA ane kumArANI-jeo cAritra svIkArIne-ArAdhIne zukradevalokamAM deva thayA hatA. teo (4) cAre jIvo tyAMthI AyuSya pUrNa thatAM-cyavIne bharatakSetramAM AvelA vaitAdyaparvatamAM khecaravidyAdhara tarIke janmyA che. have (165) teoe bhogo bhogavIne pachI cAraNa (tapanAM prabhAvathI jemane AkAzagAminI vidyA prApta thAya che tema)nI pAse saMyamavrata svIkAryuM che, teo tyAM samavasaraNamAM AvyA che. jinezvarabhagavAnane vaMdana karIne- dharma zravaNa mATe beThA che. 166. temane joIne devAdityacakravartI "dharmacakrI' evA tIrthaMkara paramAtmAne pUche che ke he nAtha ! zubhamanavALA A cAraNazramaNo koNa che ? ane teo kyAMthI AvyA che. 167. tyAre jinezvarabhagavaMta rAjAne jaNAve che ke -A cAraNazramaNo bharatakSetranAM vaitAdyaparvatathI ahIM amane vaMdana karavA mATe AvyA che. 168. tyAre cakravartI vaLI pUche che ke-he bhagavan! bharatakSetranAM vaitAdyaparvatamAM ke bharatakSetramAM atyAre cakravartI ke kevalI che ? 169. bhagavAna jaNAve che ke-he rAjan ! bharatakSetramAM hamaNA jina nathI. kevalajJAnI muni nathI ke cakravartI nathI. paraMtu kurmAputra nAmanA kevalajJAnI gRhasthAvasthAmAM che. 2010_02 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvadharmanAM prabhAva para prakAza pAtharatuM dharmadeva-kUrmAputranuM caritra 7pa 17).cakravartI AzcaryathI pharI pUche che ke--kevalI ghare kema vase che ? teno javAba prabhu Ape che-kUrmaputra kevalI potAnA mAtApitAne pratibodha thAya eTalA mATe ghare vasI rahyA che. 171-173. te daramiyAna cAraNazramaNo bhagavAnane pUche che ke-amane kevalajJAna thaze. ? kevalajJAna (thavAnuM) che ? to emane prabhue jaldIthI kevalajJAna (thavAnuM) che-ema jaNAvyuM. (172) chatAM vizeSa spaSTatA mATe cAraNamunio e kevalajJAna thavAno samaya- pUchatAM jagaduttama" bhagavAne jaNAvyuM ke. (173) jyAre kurmAputra pote ja-mahAzukra devalokamAM "maMdira nAmanA vimAna(nAM tamArA utpanna thavA vagerenI) vAta kaheze, tyAre tamane kevalajJAna utpanna thaze. 174. Ama bhagavAna pAse potAnAM kevalajJAna aMgenI vAta jANIne, tattvanAM jANakAra, manogupti-vacanagupti-kAyaguptinAM dharanAra, te cAre ya zramaNamunio jinezvarabhagavaMtane namana karIne-(tyAMthI uThIne bharatakSetramAM kurmAputra kevalI pAse AvyA. ane mauna rAkhIne UbhA rahyA. 175. tyAre kurmAputra kevalI temane jaNAve che ke he bhadra ! kalyANavaMta munio ! tamane jinezvarabhagavAne nathI kahyuM? ke tame mahAzukra devalokamAM maMdiravimAnamAM devasukha bhogavyuM hatuM.' 176. Ama kUrmAputranAM vacana sAMbhaLavAthI jAtismaraNa utpanna thavAthI cAraNa munione pUrvabhava yAda Avyo, jethI bhAvollAsa vadhatAM kSapakazreNi upara ArUDha thayA. | kSapakazreNinuM svarUpa che 177. ahIM kSapakazreNimAM ArUDha thatAM pUrve jIva kyAM krame AgaLa vadhe che te "guNazreNI" uparanAM kramazaH ArohanuM varNana graMthakAra kare 2010_02 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 kurmAputracaritra che-sau prathama zuddha adhyavasAyavaMta jIva (anu.=)anaMtAnubaMdhi cAre kaSAyono nAza kare che tyAra bAda kramazaH mithyAtvamohanIya, mizramohanIya, samyakvamohanIya, aSTaka, napuMsakaveda-strIvedahAsyaSaka pachI puruSavedano kSaya kare che. tyAra bAda saMjavalana krodhAdi kaSAyono kSaya kare che. tyAra bAda 178.be gati be AnupUrvI, jAtinAmakarma yAvat caturindriya jAti, AtapanAmakarma, udyotanAmakarma sthAvaranAmakarma ane sUkSmanAmakarma (no kSaya kare che, ane 179. sAdhAraNa, paryAptanAmakarma, nidrAnidrA, pracalApracalA ane syAnaddhino kSaya kare che-tyArabAda "AThamAMthI je bAkI rahyuM hoya teno kSaya kare che. 180-182. tyAre thoDuMka aTakIne be samaya zeSa rahyA hoya che. temAM prathama samaye nidrA ane pracalAno ane nAmakarmanI A prakRtio-devagati, devAnupUrvI vaikriya, prathama (vaja-RSabhanArAca) sivAyanAM saMghayaNa, (prathama sivAyanA) bIjA saMsthAno tathA tIrthaMkaranAmakarma, AhArakanAmakarma (no kSaya kare che.) tathA bIjA samaye pAMca prakAranuM jJAnAvaraNIya, cAra prakAranuM darzana (darzanAvaraNIya) ane pAMca prakAranuM attarAyakarma-A badhAno kSaya kare che-A "kSapakazreNi (ghAtakarmone khapAvanAra zubha adhyavAsAyanI zreNiIne kAraNe kevalajJAnI thAya che. 183. Ama A rIte kSapakazreNie pahoMcelA cAre munio kevalI thayA. pachI jinezvarabhagavAna pAse jaIne kevalaparSadAmAM beThA. 184. tamAre tyAM upasthita Indra "jagaduttama" nAmanA te tIrthakara bhagavaMtane pUchyuM ke svAmi ! A badhAe Apane vaMdana kema na karyA? 2010_02 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvadharmanAM prabhAva para prakAza pAtharatuM dharmadeva-kUrmAputranuM caritra 77 185. tyAre bhagavAna Indrane jaNAve che ke A munio kUrmAputra (e kahelA pUrvabhavanAM vRttAntane sAMbhaLavAthI kevalajJAna pAmyA che. AthI kevalI evA A munioe amane vaMdana karyuM nathI. 186-187. tyAre indra pharIthI pUche che ke A kUrmAputra kevalI kyAre munivratanAM veSa)ne dhAraNa karaze ? tyAre bhagavAne jaNAvyuM ke AjathI sAtamA divasanAM trIjA prahare-kUrmAputra "muniveSa' dhAraNa karaze. Ama jaNAvyA pachI ajJAnarUpa aMdhakArane dUra karatAM sUrya samAna jagaduttamatIrthakara bhagavAne vihAra karyo. 188. tyAra pachI kurmAputra kevalI-gRhasthaveSa tyajIne muninAM zreSTha evA veSane dhAraNa kare che "muniveSa vizeSa rIte klezano vijaya kare che." 189. tyAra pachI devoe racelA nirmala suvarNa-kamala upara besIne kevalajJAna pAmyA hovAthI jemanuM citta sama che, lepa rahita che. evA kevalI pravara kUrmAputra dharmadezanA Ape che- 190. dAna, zIla, tapa ane bhAva-A cAra prakAro dharmanAM che temAM paNa bhAvadharma to azubhakarma (roga)ne dUra karavAnuM zreSTha auSadha che. mATe paramadharma che. 191-192. jema dAnamAM abhayadAna, jJAnamAM kevalajJAna, dhyAnamAM zukladhyAna zreSTha che; tema badhA dharmomAM bhAvadharma zreSTha che. (191) karmamAM mohanIyakarma, badhI indriyomAM jivA, tathA vratomAM brahmacaryavrata (prabhAvazALI) che, tema sarvadharmomAM bhAvadharma zreSTha che. (12) 193. gRhasthapaNAmAM hovA chatAM bhavya jIvo zreSTha evA bhAvadharmathI kevalajJAna pAme che, emAM ame ja udAharaNarUpa chIe. 2010_02 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 kUrmAputracaritra 194. Ama dezanA sAMbhaLIne kUrmAputranAM sattvazALI mAtA pitA paNa bodha pAmIne cAritra pALIne zubhagatine pAmyA. 19pa.bIjA paNa bhavya jIvo kevalInAM vacana sAMbhaLIne samyakta pAmyA, koIka sarvavirati pAmyA to koIka dezavirati pAmyA. 196-197. Ama ghaNA badhA mAnavone pratibodha karIne kUrmAputrakevalI bhagavAn kevalI tarIkeno dIrgha paryAya (=jIvanasamaya) pALIne zivagatine pAmyA. AvuM vairAgya utpanna karAvanAruM kUrmAputra kevalInuM caritra je bhavyajIva sAMbhaLe te sarva pApa rahita thaIne anaMtasukhanuM pAtra bane che. 198.zrIhemavimala zubhagurunA ziSya jinamANikya (nAM ziSyarAja anaMtahaMsa)nA dvArA A prakaraNanI racanA thaI tene vAMcatA jaya jayakAra thAo. | dharmadeva-kurmAputracaritra saMpUrNa | D B D 2010_02 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadeva-kUrmAputracaritra bhAvadharma kA mAhAtmya 2010_02 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_02 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadeva-kUrmAputra caritra bhAvadharma kA mAhAtmya asuro aura suro ke indra jisake caraNa-kamala ko namana karate haiN| ese zrIvIrajina ko namaskAra kara ke maiM kUrmAputra ke saMkSipta caritra ko kahU~gA / // rAjagRha nagara meM zrIvIraprabhu padhArate haiM / 2-3. rAjagRha nAmaka zreSTha nagara hai / jisameM rahanevAle loga naya-nIti kI rekhA-maryAdA vAle hai / rAjagRha nagara meM (svAsthyAdi guNa hetu) zreSTha 'guNazilaka' nAmaka bar3A udyAna hai / vahA~ jaba zrIvardhamAna jina padhArate haiM / (3) taba devone milakara dharma upadeza ke lie 'samavasaraNa' = dharmasabhA kI racanA karI / samavasaraNa meM AnevAloM ke pApa karma kA apasaraNa hotA hai; mAno yaha bAta sUcita karane ke vAste, yaha samavasaraNa, zreSTha maNi, suvarNa aura cA~dI ke bane hue 'tInagar3ha' se jhagamagAtA thaa| 4-7. (4) samavasaraNa meM birAjamAna zrIvardhamAna jinavara kA zarIra bhI suvarNa jaise varNavAlA hai| ataH suvarNa kI bhA~ti camaka rahA hai| aise zrIvIrajina samandara ke samAna gambhIra dhvani se, dAna Adi cAroM prakAra ke dharma kA upadeza pharamA rahe the-jaisA ki-dAna 2010_02 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kUrmAputracaritra zIla-tapa-bhAva yaha cAroM kA AcaraNa karane se jIvana meM dharma kA AvirbhAva hotA hai-dharma ujAgara hotA hai / dharma ke sabhI prakAroM meM bhAvadharma kA bar3A hI prabhAva rahA hai / (6) cUMki saMsArasAgara se pAra utArane vAlA bhAvadharma hai / svarga tathA mokSa kA mArga bhI bhAvadharma hI hai / ora to ora bhAvadharma hI bhavikajanoM kI maMzA pUrNa karane vAlA acintya cintAmaNiratna hai| (7) bhAvadharma ke prabhAva se hI kUrmAputra ko gRhastha hone para bhI, kevalajJAna prApta huA thA / jabaki unhoMne 'sAdhudharma' = dravya se muniveSa ko svIkArA nahI thA / kintu bhAva seM-tattvo ke jJAna ke rUpa meM pA liyA thA / 8. isI avasara para-bhAvadharma ke mahimAgAna ke calate zrIvIrabhagavAna ke parama aura prathama ziSya, gaNadhara mukhya, zrIindrabhUti gautama, sabhA meM khar3e hue, prabhu ko pradakSiNA kara ke, vandana-namana karate hue zrIvIra prabhu ko kUrmAputra ke bAre meM jijJAsA jatAI / // zrIindrabhUti gautama, evaM unake kUrmAputra viSayaka prazna // prabhuvIra ke prathama ziSya indrabhUtijI kA-gautama gotra thA, deha 'samacaturasra' [samAna 'cau-kona'vAlA thA / matalaba ki-pAlathI lagA ke beThane para donoM kandhe aura donoM ghuTanoM kA nApa eka samAna hotA ho] thA / asthirapiJjara [saMhanana saMghayaNa] bhI adbhuta thA / kyoMki-(nArAca=) haDDIyoM ke saba saMdhisthAna paraspara saMlagna ekameka jur3e hue the / (vajra=) pratyeka saMdhi sthAnoM ke bIcobIca eka asthi khIle ki taraha ArapAra paroyA huA thA / tathA (RSabha=)asthi saMdhiyoM ke upara eka 'asthipaTTa' lapeTA huA thA / yaha asthipiJjara "vajra-RSabha 2010_02 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadevakUrmAputra caritra bhAvadharma kA mAhAtmya 83 nArAca" (aisA sArthaka jaina pAribhASika) nAma vAlA thA / aura kasoTI ke pASANa para ghIsane para sone kI bhA~ti camaka rahA thaa| yaha indrabhUtijI bar3e tapasvI the-'chaTTha ke pAraNa meM cha?' [do dina upavAsa + pAraNA + do dina kA upavAsa] karate the, ghora brahmacArI the / zarIra kI sAja-sajAvaTa se pare the / 14 pUrvo kA zrutajJAnavAle the, uparAnta matijJAna-avadhijJAna aura mana:paryavajJAna vAle theM / 500 ziSyo ke guru theN| aise 'apratima muni' indrabhUtijI prabhu ko pUchate haiM ki 'prabho ! yaha kUrmAputra kauna hai, gRhastha avasthA meM rahate hue bhI, unako kevalajJAna prApta kaise huA ? aisI kauna sI 'bhAvanA' hai, ki jisake kAraNa, ananta, anupama, vyAghAta-AvaraNa rahita aura paripUrNa sampUrNa kevalajJAna prApta huA ? taba zramaNabhagavAna zrIvardhamAna jina amRta samAna, yojanagAminI vANI se pratyuttara dete hue pharamAte haiM, ki-he indrabhUti gautama ! yaha AzcaryakArI kUrmAputra kA caritra, aba sAvadhAna hokara sUno / // kUrmAputra caritra prArambha : pUrvabhava meM rAjakumAra durlabha // 9-10. jambUdvIpa ke, bharatakSetra meM madhyakhaNDa (madhya meM Aye hue bhU bhAga) meM durgamapura eka bar3A vizvazreSTha nagara thA / droNa vahA~ kA rAjA thA, usakA pratApa itanA thA, mAno usake Age sUraja bhI nisteja ho gayA ho / zatrugaNoM naSTa hue the / ata eva usakA rAjya 'niSkaMTaka' banA huA thA / 11. zaMkara ko pArvatI thI, viSNu ko lakSmI thI, isI taraha droNarAjA ___ ko 'drumA' nAma kI paTarAnI thii| 12-13. rAjA(droNa) rAnI(drumA) ko, durlabha nAmakA putra thA, usakA rUpa, kAmadeva se bhI bar3ha kara thA, vaha rAjakumAra logoM kA ___ 2010_02 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 kUrmAputracaritra AdhAra thA / guNamaNi bhaNDAra thA, phira bhI yauvanamada aura rAjamada se garviSTha huA thA, ata eva khela khela meM hI dUsare rAjakumAroM ko geMda kI taraha AkAza meM UchAlatA thA / aura UchAla uchAla kara apanA 'mada' prakaTa karatA thA / // kevalajJAnI zrIsulocana muni dvArA durlabha rAjakumAra ke pUrvabhava kA kathana / 14-15. koI eka divasa durgamapura nagara ke durgila udyAna meM kevalajJAnI sulocana munizrI padhAreM, usa (15) durgila udyAna meM eka bar3A vizAla varagada kA per3a thA, usake nIce eka mandira thA, usameM bhadramukhI nAma kI eka yakSiNI raha rahI thii| 16. aba yakSiNI ne bhakti meM praNAma karake kevalajJAnI (hone se) __ saMzaya chedanevAle zrIsulocanamuni ko pUchA ki17. he bhagavanta ! maiM pUrvabhava meM suvela nAma ke velaMdhara deva kI, mAnavatI nAma kI mAnavastrI hote hue bhI bhogapAtra prANapriya priyA thii| 18. AyuSya pUrNa hone se maiM isa udyAna meM bhadramukhI yakSiNI huI huuN| paraM ca 'merA pati kahA~ janamA hai ? mujhe patA nahI hai, to yaha bAta Apa dikhAveM / 19. taba kevalI bhagavanta zrI sulocana munine madhura bAnI meM kahA, ki he bhadramukhI ! terA (pUrvabhava kA) priyatama (isa bhava meM) isa hI nagarI ke droNa rAjA kA putra huA hai / usakA nAma durlabha hai| // kumAra kA apaharaNa // 20-24. isa bAta sUna, bhadramukhI yakSiNI prasanna ho gaI, aura (pUrvabhava kA) mAnavatI kA rUpa dhAraNa kara, durlabharAjakumAra ke 2010_02 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadeva - kUrmAputra caritra bhAvadharma kA mAhAtmya 85 pAsa pahu~ca gaI, taba vaha dUsareM kumAroM aura rAjakumAroM ko bhI UchAla UchAla khela rahA thA / yakSiNI yaha dekhakara kucha haMsa kara bolI- 'isa rAMka' kumAro ke sAtha khelane meM kayA ? tumhAre citta meM kucha vicitra kutUhala hai, to mere pIche doDanA zarU kro| yaha suna kara kumAra kutUhala se kanyA ke pIche pIche dor3ane lagA, Age Age dor3atI vaha kanyA (ke rUpa meM yakSiNI) kumAra ko apane vanameM le gaI / vahA~ se baroha ( var3avAI) ke jhuMDa ke kArana gahere, vizAla vaDa ke per3a ke nIce tahakhAne ke rAste meM pAtAla kI bhItara apane surabhavana meM le gaI / 25. vaha surabhavana kitanA sundara thA ? dekhie - surabhavana ke andara sundara, prakAzamAna - ratnastambho kI hAramAlA thI / stambho ke kone ke upari hisso meM, apane teja-puMja se sura bhavana ko jhagamagAte hue, taraha-taraha ke raMgIna maNiyoM se bane hue toraNa theM / 26. ratnastambho ke upara putalIyA thI - jo vividha krIDA ko pradarzana hetu, vividha aMga-maror3a karatI huI / logoM ko camatkRta kara rahI thI / ese surabhavana meM gorava - gavAkSa bhI bahota sundara theMbar3eM dila valubhAne vAle theM, kyoMki vahA~ phala-paudhe vageraha ke manahara citrAMkana kie gae theM / 27-28. rAjakumAra durlabha, isa adbhuta surabhavana dekha Azcarya seM soca meM par3a gayA - ki yaha surabhavana kyA indrajAla hai ? yA mujhe koI svapna AyA huA hai ? agara yaha surabhavana eka vAstavikatA hai; to mere nagara se yahA~ mujhe kauna le AyA ? 29 - 31. kumAra ko isa taraha saMdeha meM dekhakara bhadramukhI ne palaMga meM biThA kara kahA - he svAmi ! merI bAta sUno - (30) maiMne Apa ko 2010_02 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33. kUrmAputracaritra baDe dinoM ke bAda dekhA hai / aura maiM hI mere apane Apake prema ke kAraNa, Apa ko isa surabhita-sugaMdhita bana ke bhItara surabhavana meM le AI huuN| (31) Aja hI mere manoratha vRkSa ko phala lagane lage hai / mere sukRta ke prabhAva se Apa mujhe mIlA gaye ho| 32. bhadramukhI ke aise vacana sunane ke bAda, sneha sabhara mukha ko nirakhate nirakhate rAjakumAra ke manameM pUrvajanma kA sneha Ubhara aayaa| taba kumAra ko aisA UhApoha-tarkavitarka bhI hone lagA, ki maiMne isa yakSiNI ko kahIM na kahIM dekhA hai / aura maiM usakA paricita-pahecAnavAlA bhI huuN| taba kumAra ko jAtismaraNa (=pUrvabhava kA) jJAna huA / 34-36. jAtismaraNajJAna ke kAraNa kumAra ne apane pUrva janma ko jaanaa| aura pUrvajanma kI apanI priya patnI yakSiNI ko pUrvabhava kI bAta kahI / (35) taba yakSiNI ne apanI vaikriya (=pudgaloM meM caya-apacaya karake kucha nayA sarjana yA visarjana karane kI) zakti se kumAra ke tana meM se azubhapudgaloM ko haTA dIe aura zubha pudgaloM kA niveza kiyA / (36) aura pUrvabhava kI patnI hone se binA saMkoca viSaya sukha bhugatane lagI'isI taraha donoM vilAsa karane lageM / yahA~ devI aura manuSya ke bIca saMvAsa (=kAmabhoga) ke prasaMga se kavi Agama kA sandarbha dete hai ki sthAnAMga Agama ke (4-4-353) sUtra meM saMvAsa kA cAra (prakAra) vidhA dikhAI gaI hai-jaisA ki "cAra sthAnoM se devo meM saMvAsa sambhava hai| (1) deva aura devI ke bIca, (2) deva aura 'chavi' 2010_02 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39. dharmadeva-kUrmAputra caritra bhAvadharma kA mAhAtmya 87 [ =audArika dehadhArI mAnava strI yA mAdA pazu] ke bIca / (3) chavi (= audArika dehavAle puruSa) aura devI ke bIca, tathA (4) 'chavi' aura 'chavi' ke bIca / 37-38. isa ora nagara meM kumAra ke viraha meM rAjA-rAnI duHkhI ho gae the / aura cAroM ora DhuMDhane para bhI kumAra kA patA na lgaa| (38) cU~ki deva jisakA apaharaNa karate hai, usakA patA kaise lage ? vAstava meM devoM aura mAnavoM kI zakti meM bahota bar3A antara hotA hai| aba kumAra ke viyoga se duHkhI mAtA pitA ne kevalajJAnI munirAja ko 'kumAra ke bAre meM pUchA-he bhagavanta ! hamArA putra kahA~ guma ho gayA hai ? 40. taba kevalIgurubhagavanta ne kahA ki yaha bAta sAvadhAna ho kara suno-Apake kumAra kA vyantarI ne apaharaNa kiyA hai / 41-43. kevalIgurumahArAja ke vacana sunakara, rAjA-rAnI ko 'devoM ke apavitra mAnava ke apaharaNa karane se acaraja huA / (42) kyoMki AgamoM meM kahA gayA hai, ki "mAnava loga kI durgandha 900 (nava sau) yojana taka upara jAtI hai / isI kArana devo mAnava loka meM nahI Ate hai / (43) yadyapi tIrthaGkara bhagavantoM ke kalyANaka, (= tIrthaMkaro ke jIvana ke pA~ca zreSTha avasara-mAtA ke garbha maiM utpatti, janma, dIkSA, kaivalyajJAna, aura mokSa) mahAmuniyoM ke mahAtapa, pUrvabhava kA apanA rAga-sneha ityAdi kAraNoM se hI devo mAnavaloka meM Ate haiN"| 44. jaba kevalIbhagavanta ne vyantarI aura kumAra ke pUrvabhava kA sneha sambandha darzAyA / taba saba loga bola UThe 'aho karma kA pariNAma atIva balavanta hai| 2010_02 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 kUrmAputracaritra 45. mAtA-pitA ne kumAra ke punarmilana ke bAre meM pUchane para' hamAre phira se Ane ke samaya, Apako kumAra kA punarmilana hotA' aisA kevalI bhagavanta ne batAyA / 46. isa taraha kI ghaTanA sunakara, vairAgya pAkara, rAjA-rAnI ne apane choTe putra ko rAjya sauMpa kara, kevalI guru sulocanamuni ke pAsa dIkSA kA svIkAra kiyA / 47. ugra tapa aura cAritra meM tatpara hue, ugratapa ke AcaraNa meM tatpara hue aura unake tapa aura cAritra 'para' utkRSTa theM / ata eva nirdoSa AhAra kI gaveSaNA (bhikSA prApta) karane meM tatpara hote the| mana-vacana aura tana kI gupti zAstrokta paddhati se niyamana karane theM / isa tara vihAra (=saMyamapUrvaka jIvanayApana) karate the / 48. eka gA~va se dUsare gA~va meM vicaraNa karate karate kevalI sulocana muni durlabha kumAra ke dIkSita bane hue mAtA-pitA ke sAtha, eka dina durgila udyAna meM punaH padhAreM / 49. 'taba kumAra kA AyuSya alpa hai' aisA apane avadhijJAna se jAnakara bhadramukhI yakSiNI-kevalajJAnIgurubhagavanta ko natamastaka hokara pUchatI hai| 50. he bhagavan ! jo AyuSya alpa ho, use baDhAyA kaise jAtA hai ? taba kevalajJAna ke prakAza meM saba bAvatoM ko nihArate hue sulocana muni bole ki51-53. tIrthaMkara-gaNadhara-cakra vatI-baladeva-vAsudeva yaha saba atibalavanta hote hai phira bhI apanI tUTI Ayu kA saMdhAna nahI kara sakate / jo deva apanI tAkata se jambUdvIpa ko chatra bnaaveN| aura meru parvata ko daNDa, phira bhI apanI tUTalI Ayu ko sAMdha nahIM sakate / * tUTI huI Ayu ko jor3ane ke lie 2010_02 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 dharmadeva-kUrmAputra caritra bhAvadharma kA mAhAtmya na vidyA samartha hai na to auSadha, * na pitA samartha hai, na to bandhujana, * na putra samartha hai, na to iSTadeva, na premAI mAtA samartha hai, na to dhana, * na svajana samartha hai, na to sevaka parijana / are ! zArIrika bala bhI samartha nahI hai / ora to os-devo-dAnavo aura unake indra bhI samartha nahIM hai| 54. kevalIbhagavanta ke aise vacana sunakara vyantarI, mAno sarvasva curAyA gayA ho-mana khinna ho se apane bhavana meM calI gaI / 55-56. kumAra ne vyantarI ko rajo-gama meM DUbI huI dekha, mIThI javAna se pUchA-tuma udAsa kyoM ho ? kyAM kisI ne terA dila dubhAyA hai? kyAM kisI ne terI bAta nahIM mAnI hai? athavA mujha se koI aparAdha ho gayA hai ? tuma udAsa kyoM ho ? 57. itanA pUchane para bhI mana hI mana jyAdA ucATa se mauna rahatI hai, jaba kumAra ne gAr3ha anurodha kIyA-taba batAyA ki58. he svAmi ! maineM 'ApakI alpa Ayu ko avadhijJAna se jAnA, aura 'Ayu bar3hAnA nA mumakina hai' aisA kevalIbhagavanta se sunA, (59) yaha hI vajaha mere tana-mana meM cubhatI hai| yaha to vidhAtA kI vakratA hI hai-maiM ApakA viraha kaise jhIla pAU~gI ? 60-61. taba Azvasta karate hue kumArane yakSiNI ko kahA-tU manameM tanika bhI kheda mata kara / cU~ki yaha bAta to spaSTa hai ki yaha jIvana jala ke bulabule kI bhA~ti asthira hai; to sthiratA kI AzA kauna rakheM ? (61) he priye agara tujhe mujha se prema hai-to mujhe kevalIbhagavanta ke pAsa le jA / jahA~ maiM apanA Atma kalyANa kara pAu~ / ___ 2010_02. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 kUrmAputracaritra 62. isake bAda vyantaradevI, apanI zakti se kumAra ke apane nagara ke udyAna meM, kevalImuni ke pAsa, kumAra ko le gaI, aura kumAra bhI kevalIbhagavanta ko vandana kara, ucita sthAna para baitthaa| 63. muni bane hue rAjA-rAnI vahA~ baiThe the, kumAra ko dekhate hI snehavaza rone lge| 64. kumAra taba apane mAtA pitA = rAjA-rAnI ko pahecAna nahIM pAtA hai, isa lie kevalI ne kumAra ko apane mAtA-pitA jo muni bane hue hai-vandana karane ko kahA / 65. mere mAtA-pitA ko dIkSA grahaNa karane kI icchA kyoM huI ? kumAra ke pUchane para kevalIne kumAra ko 'putra viyoga kA kArana dikhaayaa| 66-67. isa daramiyAna megha ko dekha mora, indra ko dekha cakora, sUrya ko dekha cakravAka, apanI mA~ ko dekha bachar3A, sugandha phailAnevAlI vasanta ritu ko dekha koyala-Anandita hote haiM / vaise hI kumAra bhI kevalI ke vacana se apane mAtApitA ko pahecAna kara Anandita ho UThA aura usake roMgaTe khar3e ho gae / 68-69. muni bane hue apane mAtApitA ke gale lagakara ro par3A taba yakSiNI ne madhuravacanoM se cUpa kIyA, dilAsA diyA / (69) aura apane A~cala se unake A~su poMche-yahI to mahAmoha kA adbhuta vilAsa hai| 70. apane mAtA-pitA ke darzana se Andita bane kumAra ko yakSiNI kevalI guru ke pAsa biThAtI hai / // manuSyabhava cintAmaNiratna jaisA durlabha hai // 71. aba saba ke upakAra hetu, kevalIbhagavanta ne amRtarasa ke pravAha samAna dharmadezanA zurU kI 2010_02 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 dharmadeva-kUrmAputra caritra bhAvadharma kA mAhAtmya 72. jo bhavika jIva mAnavabhava pA kara, dharma meM pramAda karatA hai / vaha sacamuca cintAmaNiratna ko pAtA to hai / parantu pramAdavaza sAgara meM kho detA hai / isa para eka dRSTAnta sunIe73-75. koi eka nagara meM, koi kalAkuzala vaNika, guru ke pAsa ratna parIkSA kI vidyA kA adhyayana karatA hai / (74) aura saugandhika, karke tana, marakata, gomeda, indranIla, jalakAMta, sUryakAnta, masAragarbha, aMkaratna aura sphaTika jaise ratnoM ke lakSaNa-guNadharma-varNa-nAma aura gotra (mUla aura vistaraNa) Adi maNi-parIkSA meM nipuNa ho jAtA hai| 76. koi eka dina vaha jauharI socatA hai ki saba ratnoM meM ziromaNi, sarva cintA ko cUrane vAlA cintAmaNi ratna hI prApta karanA cAhie, dUsareM ratnoM se koI kAma nahIM / / 77. isalie cintAmaNiratna ko pAne ke lie ThikAne ThikAne para khAna khoda nikAlatA hai / kintu bahota prayAsa karane para bhI cintAmaNi ratna mIlatA nahIM hai| 78. taba kisI ne jahAja se ratnadvIpa jAne ko kahA / vahA~ AzApUrI devI hai jo terI AzA pUrI karegI / 79. vaha jauharI ratnadvIpa pahU~catA hai| bAda meM (21-) ikkIsa dina ke upavAsa kara ke AzApUrI devI kI ArAdhanA karatA hai / taba devI prasanna hotI hai, aura jauharI ko kahatI haibhale mAnuSa ! tune Aja merI ArAdhanA kyoM karI ? taba jauharI devI ko batAtA hai ki he devI ! maiMne cintAmaNiratna ke lie yaha udyama kiyA hai| 81. taba devI bolI ki tujha ko sukhakAraka karma (kA yoga) nahI 2010_02 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kUrmAputracaritra hai| isI kAraNa devo bhI tumhAre-apane karma ke anusAra hI dhana dete haiN| 82. devI kI aisI bAta sunate hI jauharI bolA-yadi merA karma aisA hotA, to maiM ApakI ArAdhanA kyoM karatA ? isa lie Apa mujhe ratna dejiegA, 'pIche jo honA, so ho' / 83-84. devI ne ratnoM ke vyApArI jauharI ko cintAmaNiratna de diyA, taba jauharI, khuza ho ghara jAne ko jahAja para car3hA aura jahAja kI pATana (Deka) para beThA / jahAja jaba sAgara ke bIcobIca AyA, taba pUnama kA cA~da pUrvadizA meM nIkalA / / cA~da ko dekhate hI jauharI socatA hai ki yaha cintAmaNi kA teja jyAdA hai ? ki cA~da kA ? isa bAta kA nirNaya karane ke lie vaha apanI hathelI meM rahe hue cintAmaNi ko aura candra ko dekhane lagA aura dekhate rahane para, usake hAtha se ghanA cIkanA vaha ratna, sAgara meM gira pdd'aa| 89-90. isa udAharaNa kA sAra samajhAte hue kevalIbhagavanta pharamAte hai, ki-isa taraha-jo sakalaratna ziromaNi cintAmaNi, sAgara meM gira par3A ho-kho gayA ho / vaha jauharI ko DhuMr3hane para mIlegA ? nahI na? isI taraha seMkaDo bhava bhaTakane ke pazcAt mIle hue mAnava bhava ko pramAda vaza, kho detA hai, kintu vaha puruSa dhanya hai; ki jo apane hRdaya meM jinadharma ko dhAraNa karate hai-unakA hI janma saphala hotA hai-vaha hI jagata meM prazaMsA pAtra banate hai| // kumAra kA saMyama grahaNa aura sabakA 'mahAzukra' devaloka meM deva bananA // 91. kevalIbhagavanta kA dezanA sunakara, yakSiNI ne guru ke pAsa samyaktva ko svIkAra kiyA aura kumArane saMyama ko / ___ 2010_02 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadeva-kUrmAputra caritra bhAvadharma kA mAhAtmya 92. aba durlabha muni sthaviramuniyoM ke pAsa 14 pUrvo kA adhyayana karate hai / duSkara tapazcaraNa meM udyamazIla ho apane mAtA-pitA muni ke sAtha vicaraNa karate hai / durlabha muni aura unake mAtA pitA = tIna loga cAritra pAlana karake, AyuSya ke pUrNa hote hI, mahAzukra nAma ke devaloka meM mandira nAma ke vimAna meM deva bane / 94. yakSiNI vahA~ se cyavana (= jaina pAribhASika = devo kI mRtyu) hote hI, vaizAlI nagarI meM bhramara nAma rAjA kI, kamalA nAma satya zIlavatI rAnI banI / 95. bhramara rAjA aura kamalA rAnI ne jinadharma kA svIkAra kiyA / anta samaya para zubha adhyavasAya ke kArane ve mahAzukra devaloka meM mandira nAma ke vimAna meM deva hue| // rAjagRhI nagarI meM kUrmAdevI rAnI ke putra-'kUrmAputra // ' 96. rAjagRha eka bar3A zreSTha nagara hai| vahA~ kI havelIyoM kA vyavasthA tantra zreSTha thA / jisase havelIyA~ maheloM ke jaisI (jAjaramAna=) prabhAvazAlI thIM / nagarI ke sucAru vyavasthAtantra se hI-nayanIti se nagarajanoM kI havelIyA~ devamandiroM kI taraha jAjvalyamAna thI / aura vaha nagara dhana dhAnya se samRddha thA; matalaba yaha hai ki vaha nagara-apane zreSTha saMcAlana tantra, jAjvalyamAna maMdira aura dhana dhAnya kI samRddhi se vizvavikhyAta banA huA thA / aisa rAjagRha nagara meM mahendrasiMha rAjA thA / jo zatrurUpI gajarAjoM ko mRtyu dene vAlA siMha thA / usake nAma se hI raNamedAna meM zatru-sainiko kI vyUharacanA kI nAkebandI tUTa jAtI thI / 2010_02 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 kUrmAputracaritra 98. mahendrasiMha rAja ko rAnI kUrmAdevI rUpa kI samRddhi se devAMganA jaisI thI / aura vinaya viveka pramukha guNa - AbharaNa se maNDita thii| 99. viSayasukhoM meM magna una donoM kA samaya indra-indrANI aura kAmadeva - rati kI taraha sukha meM pasAra ho rahA thA / 100. koi eka dina apanI zayyA meM ardhajAgRta avasthA meM devI ne svapna meM adbhuta manorama surabhavana dekhA / 101. subaha hote hI rAnI apanI seja se UTha, rAjA ke pAsa jAtI hai aura madhura vacanoM se rAjA ko kahatI hai ki 102. he svAmi ! he Arya ! maiMne Aja sapaneM meM surabhavana dekhA hai| isa svapna kA phala kyA hogA ? 103. rAnI kI yaha svapna kI bAta sunate hI rAjA khuza ho gayA / romAJcita ho UThA / aura apanI mati ke mutAbika socakara svapna ke phala darzaka vacana kaheM 104. he devI ! nava mAha aura sAr3he sAta dinoM ke bAda, Apa jagata ko Ananda denevAle netroM jese priya guNavanta aura lakSaNavanta putraratna ko prApta karogI / 105. rAjA ke aise zubha vacanoM ko sunakara khuza mijAja ho kara rAjA kI anumati se kUrmAdevI rAnI vAsa meM calI gaI / 106. taba hI usI vakta hI, durlabhakumAra kI puNyazAlI AtmA, deva loka kI Ayu pUrNa kara ke, kUrmAdevI kI kukSi meM AI; mAnoM 'sarovara meM rAjahaMsa AyA ho / 107. ratno kI khAna ratnoM seM aura sIpa motI seM, sundara lagane lagatI hai usI taraha rAnI bhI usa garbha se sundaratama lagane lagI...!! 2010_02 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 dharmadeva-kUrmAputra caritra bhAvadharma kA mAhAtmya 108. garbha-kukSi meM Ae hue jIva ke prabhAva se, zubha puNya kA udaya se hone se, rAnI ko parama saubhAgyavanta dharma zravaNa kA dohada huaa| 109. rAjAne kUrmArAnI ke dharma zravaNa hetu, nagara meM SaDdarzanoM ke jJAtA puruSoM ko Amantrita kie / 110. darzanazAstroM ke jJAnI puruSa kramazaH snAna-balikarma-kautukamaMgala ityAdi zubha kAryo ko karane ke bAda, apane apane dharmagranthoM ko lekara, rAja bhavana meM upasthita ho gae / 111. rAjA ko AsIsa dete hue paNDita loga, rAjA kI ora se mAna sanmAna hone para, sukhAsana para beThe aura apane apane dharma ko sunAte hai| 112. sabhI darzaniyoM ke 'hiMsAmaya dharma ko sunakara rAnI-jo jinadharma ke anurAgavAlI thI-nAkhuza ho gaI-kyoMki 113-114. dAna deveM, mauna rakkheM, veda vagairaha zAstra par3heM, deva kA dhyAna dhareM, agara dayA kA pAlana na kareM to sabakucha vyartha hai, (114) aura jaba dayA hI nahI hai-taba dIkSA bhI vAstava meM dIkSA nahIM hai| bhikSA bhI bhikSA nahIM hai / dAna bhI dAna nahIM hai / tapa bhI tapa nahIM hai / dhyAna bhI dhyAna nahIM hai| aura mauna bhI mauna nahIM hai !! 115-118. evaM prakAra se binA dayA ke dharma ke nirUpaNa se rAnI khinna huI / taba rAjAne mahAguNavanta jainAcArya ko bulavAe; unhoMne 'jina siddhAnta ke tattvoM kA sArAMza svarUpa (dayA-ahiMsAmaya) dharma sunAyA / (115) ki SaDjIvanikAya kA pAlanarakSaNa hI dharma hai| jaina zramaNoM ke pA~ca mahAvratoM meM prANAtipAta (hiMsA kA) viramaNa (tyAga) prathama vrata hai| (116) yaha hI bAta dazavaikAlikasUtra meM 2010_02 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kUrmAputracaritra kahI hai-'usameM yaha prathama sthAna zramaNabhagavanta mahAvIradeva ne pharamAyA hai-sarva jantuoM ke prati nipuNatA ke sAtha kI gaI ahiMsA hI saMyama hai / (117) upadezamAlA grantha meM zrIdharmadAsajI gaNi bhI yaha hI tathya ko UjAgara karate hai ki jo SaDrajIvanikAya ke prati dayAvihIna hai-vaha sAdhu bhI nahI hai / aura gRhastha bhI nahI hai| jo yatidharma se bhraSTa hotA hai / vaha gRhastha dharma se bhraSTa hotA hai / (118) 119. isa taraha munivara ke meghagarjanA samAna gambhIra vacana sunate hI rAnI kA manamayUra ullasita-AnaMdita ho UThA / // kUrmAputra kA janma karmavaza vAmanatA, saMskAra ke kArana vairAgya // 120. garbhAvasthA ke dina pUre hue, dohada bhI saphala hue, aura zubha dina tathA zubha lagna samaya para, kUrmAdevI ne putraratna ko janma diyA / 121-122. putra janma ke avasara para bar3A utsava huA, bAje bajane lage taDa...taDa...taDAtaDa...kI AvAja AkAza meM gUMjane lagI / zreSTha bherI-bhoMye, nagAr3e ke nAda bhI gAjane lage / (122) bandI loga prazastiyA~ gAne lage hai / pravINa kalAkara-Ananda magna hai; sundarIyA~ manahara nRtya karatI hai / 123. mAtA ko dharmazravaNa kI icchA huI thI-ata: mAtA-pitAne apane putra kA nAma 'dharmadeva' aisA guNAnvita sArthaka nAma rakkhA / 124. parivAra ke loga dulAra se kumAra ko 'kUrmAputra' kahA karate the to kumAra kA 'kUrmAputra' esA lAr3alA mu~habolA nAma bhI thA / 125. pA~ca dhAva kumAra ko hAthoMhAtha lekara, apanI apanI goda meM biThAkara lAr3a lar3A rahI thIM...-kumAra saba dhAva-mA~tAoM kA lADalA thA / 2010_02 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 97 dharmadeva-kUrmAputra caritra bhAvadharma kA mAhAtmya 126. (yogya umra meM) pAThazAlA meM kumAra apane buddhibala se 72 kalAoM kA zikSaNa pA letA hai / kalAcArya to sAkSI mAtra bana kara raha gae the / 127. pUrvabhava meM kUrmAputra ne anya choTe choTe baccoM ko UchAlane 'se jo karma bA~dhA thA, usake phalasvarUpa isa bhava meM vaha vAmana huA thA / 128. phira bhI apane anupama rUpa-guNa se kumAra yuvatIyoM ke mana ko mohita kara rahA thA / kyoMki vaha bhAgyavanta thA, saubhAgyavanta thaa| 129. yuvAvasthA-javAnI meM to saba logoM ko viSayavikAra pedA hote hai kintu kUrmAputra kumAra, yuvA hone para bhI viSayavirakta thA / cU~ki vaha tattvoM kA jJAtA thA / 130-131. kAma vikAroM ne to hari-hara-brahmA jaise sabhI devoM ko bhI parAsta kie hai / jaba ki kUrmAputra ne to kAma vikAroM ko parAsta kiyA hai / dhanya ho kUrmAputra ! (131) ApaneM apane gatabhava meM cAritradharma kA itanA sundara pAlana kiyA thA ki aba prApta bhava meM yuvAvasthA meM bhI Apa viSayoM se virakta ho / // kUrmAputra ko kevalajJAna bhAvadharma kA prabhAva // 132. kisI dina-(nagara meM) muni (padhAre theM / unhI) ke svAdhyAya ke daramiyA~, kumAra ne 'zruta' = zAstro ko sunA, aura use pUrvabhava kA jJAna = jAtismaraNajJAna huvA / 133-134. apane gatabhava meM AcaraNa kie hue sAdhudharma kI smRti seM, sAdhu ke guNoM ke kAraNa, kumAra ne aba saMsAra kI asAratA ko pahacAnI / aura gRhastha veSa meM hI raha rahe kUrmAputra kumArane kSapakazreNi (karmoM kA kSaya karanevAle dhyAna kI dhArAvizeSa) meM 2010_02 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 kUrmAputracaritra ArUDha (= magna) ho, zukladhyAnarUpa pAvana pAvaka se kliSTa karmoM kA dahana diyA aura ujjvala-nirmala kevala jJAna prApta kara liyA / 135. aba kevalajJAnI kUrmAputra meM dekhA ki-yadi maiM muniveSa kA svIkAra karU~gA, to putraviyoga meM mAtA-pitA kA maraNa hovegaa| 136. isI vajaha bhAvasaMyamI kUrmAputra, kevalajJAna kI lakSmI pAte hue bhI mAtApitA anurodhavaza gRha meM rahane lage / 137. kUrmAputra ke samAna, dUsarA kauna mAtRbhakta-pitRbhakta hogA, jo kevalajJAna pA kara bhI kevala apane mAtA-pitA ke prati prema (anukampA) ke kAraNa, ghara meM vasa rahe theM / 138. kevalajJAnI kUrmAputra dhanya hai-jo kevalajJAna prApta kara bhI mAtra mAtA-pitA ko pratibodha ho isalie ghara meM isa taraha se rahane lageM-ki kisI ko bhI unheM kevalajJAna prApta huA hai-aisA pratIta na ho sakA / 139. gRhavAsa meM basate hue kUrmAputra ne ananta kevalajJAna pAyA, vAha bhAvadharma kA prabhAva / 140. bharatamahArAjA cakravatI sArvabhauma samrATa the, aura apane yogya antaHpura (kI rAnIyoM ke sAtha viSaya vilAsa) meM magana the, kisI dina zIzamahala meM zrRGgAra karane ke vAste gae the...taba bhAvadharma ke prabhAva meM hI kevalajJAna pAyA thA / 141. gRhastha avasthA meM naTa ilAputra (apane vyavasAya kI vajaha se) bA~sa para car3he hue the / taba vahA~ se sAmane vAle ghara meM usakI najara par3I dekhA to usa ghara meM gaucarI = bhikSA ke lie Ae hue muni ko dekhA, jo saMyama ko rakhate hue the...aura taba aisA dekhakara ilAputra ko bhAvadharma kI bhAvanA seM kevalajJAna huA / 2010_02 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadeva-kUrmAputra caritra bhAvadharma kA mAhAtmya 142. nartakI ke prati rAga ke kAraNa ASADhAbhUti naTa, jo pahale muni theM, bharatacakravartI ke nATaka kA abhinaya karate karate, bhAvadharma hRdaya ko chU gayA...aura kevalajJAna utpanna ho gayA / / 143-144. vAstava meM dravyastava = dravyadharma se bar3hakara hai; bhAvastava = bhAvadharma0 dravyastava-sarasoM jaisA hai; bhAvastava merugiri jaisA hai-isI taraha dravyastava aura bhAvastava meM bar3A antara hai / (144) utkRSTa se bhI utkRSTa dravyastava dravyadharma (ke pAlana) se acyuta nAmaka bArahaveM devaloka taka hI zubhagati hotI hai / kintu bhAvastava = bhAvadharma meM to antarmuhUrta meM (= palabhara meM) hI mukti ho jAtI hai| // kUrmAputra ke kevalajJAna kI jAnakArI kaise hotI hai / 145-147. isa manuSyakSetra ke DhAI dvIpa meM, pA~ca pA~ca mahAvidehakSetra hai / jinhoM ke 160 'vijaya' = bharatakSetra pramANa-bhUmikSetra hote hai-usameM 160 ke sAtha pA~ca bharata aura pA~ca airavata ke milAne seM-170 kSetra hote hai-yaha 170 maiM kisI vakta eka hI samaya 170 jinezvara bhagavanta hote hai-yaha ADabAta kA hetu yaha hai ki 'kUrmAputra ko kevalajJAnI ke rUpa meM prasiddha karane ke lie cAraNa AkAzagAmI muni, mahAvideha meM AnevAle hai-jaisA ki 148. jambUdvIpa ke mahAvideha meM maMgalAvatI nAma prasiddha vijaya kSetra hai, vahA~ dhana dhAnya se samRddha, sundara ratnasaMcayA nAma kI nagarI 149. usa vijaya meM (apane teja se sUraja kA bhI vijaya kara rahA ho) sUraja se bhI jyAdA pratApavanta, aura 64 hajAra nArIyoM kA nAtha, devAditya nAma kA cakravartI rAjA hai / 2010_02 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 kUrmAputracaritra 150. kisI dina 'jagaduttama' nAma ke tIrthaMkara bhagavAna, usa nagarI ke udyAna meM padhAreM, udyAna ke tarunikuMja (apane phala aura auSadhIya upayogitA ke kAraNa) zreSTha aura pradhAna theM / 151. vimAnavAsI, jyotiSI, bhavanapati aura vAnavyaMtara devoM ne milakara apaneM apane adhikAra mujaba, ratna, suvarNa aura rajata se tIna gar3ha ke ramaNIya 'samavasaraNa' kI racanA kii| 152. sUrya ke Agamana seM cakravAka pakSI kI taraha cakravartI bhI jinezvara kA Agamana sunakara, prasanna mana seM, parivAra ke sAtha vandana ke lie AyA / 153. jinezvarabhagavanta ko tIna pradakSiNA kara, vandana kara, donoM hAtha jor3akara, cakravatI yogya sthAna para beThA / 154. aba prabhu ne bhava-sAgara ko tarane ke lie ekamAtra nA~va samAna, sudhAmadhura vANI meM dharma upadeza zuru kiyA / jaisA ki.... 155. he bhavya jIvoM ! sunoM (apanI bhava bhramaNa kI kahAnI)-yaha jIva, nigoda (jahA~ samagra jIva, tIvra moha nidrA ke kAraNa acetana ho rahe hote hai vahA~) se (apane mohanIya karmo ke) kisI na kisI taraha bhugatAna se 'laghukarmA' hokara) bhavabhramaNa kara Akhira meM manuSya bhava ko pAte hai| 156. mAnavabhava pAne para bhI ati durlabha 'AryakSetra' meM janma to prApta karate hai kintu caura-mleccha ityAdi anArya kuloM meM; utpanna hote haiN| 157. jaba AryakSetra meM Arya kuloM meM paidA hote hai-taba bhI pA~coM .. indriyoM kI paripUrNa (kuzala)tA pAnA to atIva muzkila hai / kyoMki Amatora para kisI bhI mAnava kA zarIra rogarahita ho aisA sarvathA asambhava hai / 2010_02 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadeva - kUrmAputra caritra bhAvadharma kA mAhAtmya 101 158. aise meM indriyoM kI kuzalatA hoM / tana kA Arogya ho / phira bhI jinadharma sunane kA saMyoga ho yaha bAta hI durlabha hai / kyoMki jinadharma ko sunAnevAle ' zreSTha guNavanta zramaNa bhagavanta kA sarvatra sarva kAla honA hotA hI nahIM hai / 159. 'jinavacana' zravaNa ho, para 'jinavacana' para zraddhA kA honA ora bhI durlabha hai- kyoMki bahota se logoM ke mana, viSayavikAroM meM hI Asakta hote haiM / 160-161. jinavacanoM para zraddhA to bhaleM hoM; kintu jinavacanoM ke anusAra jIvana jInA jIvana kI dharma kI kriyAe~ karanI, isake lie pramAda kA tyAga karanA, bar3A hI kaThina rAha hai- kyoMki dharma meM pravRtta hone ko cAhane vAle manuSya ko pramAda hI zatru kI bhA~ti rukAvaTa paidA karatA hai / ( 161) pramAda hI parama zatru hai, dveSI hai, mokSa nagara meM prasthAna karate prANI ko luTanevAlA bar3A cora hai, aura pramAda naraka kA mArga hai / 162. puNyavanta puruSoM ko dhanyavAda ki jinhoMne mAnavabhava vageraha saba sAmagrI ke pAne ke bAda, pramAda ko chor3akara cAritradharma kA pAlana karake paramapada = muktipada ko prApta karate haiM / 163. jinezvarabhagavanta kA aisA upadeza sunakara kitanoM ne mAnavo ne samyaktva (= jIva - ajIva kI sahI samaja) pAyA kitanoM ne cAritra ( = jIvAdi kI sahI samaja ke anusAra- dUsareM jIvo ke saMrakSaNa hetu, pApapravRtti kA tyAga ) ko svIkArA, to kitanoM ne aMzata: cAritra = zrAvakadharma kA svIkAra kiyA / 164. isa aura kamalA rANI, bhramara rAjA, droNa rAjA aura drumA rANI, cAritra dharma kI ArAdhanA ke kAraNa zukranAmaka devaloga meM deva huve the ve cAroM apanI Ayu pUrNa hote hI vahA~ se cyuta hokara 2010_02 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 kUrmAputracaritra (mara ke) bharatakSetra ke vaitADhyaparvata meM vidyAdhara kA janma pAte haiN| (165) viSaya sukhoM ke bhugatane ke bAda cAraNa (= tapa ke prabhAva meM AkAzagAminI ko prApta karane vAle) muni ke pAsa saMyamavrata kA aMgIkAra kiyA hai| aura aba yahA~ samavasaraNa meM jinezvara ke vandana hetu Aye hue hai-dharma zravaNa karate hai / 166. usa cAraNazramaNoM ko dekha, devAdityacakravartI ne dharmacakravartI jagaduttamatIrthaMkara ko prazna kiyA, he nAtha ! zubhamanavAleM ye zramaNa kauna hai / aura kahA~ se Aye hai / 167. taba jinezvara deva, cakravartI devAditya ko uttara dete hai ki ye cAraNazramaNa, bharatakSetra ke vaitADhyaparvata meM yahA~ hameM vandana karane Aye hue hai| 168. yaha sunate cakravartI pUchAne lagA, he bhagavanta ! bharatakSetra meM yA vaitADhyaparvata meM aba cakravartI yA kevalIbhagavanta hai / 169. bhagavanta ne cakravartI ko pharamAyA :- he rAjan ! bharatakSetra meM aba to koi jina hI hai, kevalajJAnI muni nahI hai, aura cakravartI rAjA bhI nahI hai| kintu kUrmAputra nAma ke kevalajJAnI hai-kintu gRhastha veSa meM hai / 170. taba cakravartI rAjA ne acaraja se pUchA :-kevalI hote hue veM mahAtmA kUrmAputra ghara meM kyoM raha rahe hai ? taba javAba dete hue bhagavanta yaha bAta dikhalAte hai-ki kUrmAputra kevalI hone para bhI 'apane mAtA-pitA ko pratibodha ho' isa hetu se ghara meM basa rahe hai| 171-173. isa bIca cAraNa zramaNoM ne bhagavanta ko pUchA, he bhagavanta ! hama ko kevalajJAna kaba hogA ?-nikaTa bhaviSya meM kintu (172) kisa niyata samaya para kevalajJAna hogA-aisA 2010_02 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadeva-kUrmAputra caritra bhAvadharma kA mAhAtmya 103 jijJAsA kA khulAsA dete hue, jagaduttama prabhu ne kahA-(173) jaba kUrmAputra, apane mukha seM, Apako yaha bAta kaheMge ki Apa saba mahAzukra devaloga ke mandira vimAna meM deva huA karate the aura vahA~ se Apa mAnavabhava meM Ae....aura zramaNatva pAyA hai......yaha sunate hI Apa ko kevalajJAna prApta hove gA / 174. isa taraha bhagavanta ke pAsa, apane bhAvi kevalajJAna kI bAta jAnakara, tattvoM ke jAnanevAleM, manogupti-vacanagupti-kAyagupti ko dhAraNa karanevAleM veM cAroM cAraNa zramaNoM ne jinezvarabhagavanta ko namaskAra kiyA aura vahA~ se UTha kara, bharatakSetra meM kUrmAputra kevalI ke pAsa Ae, aura mauna hI khar3e raha ge| 175. isI vakta kUrmAputra kevalI, cAraNa zramaNoM ko kahate hai,-he bhadra! munivaroM ! Apa ko kyA jinezvarabhagavanta ne yaha nahIM kahe haiM ki Apane mahAzukra devaloka ke mandira vimAna meM deva ke divya sukhoM kA bhoga anubhava kiyA huA hai / 176. kUrmAputra ke vacana sunate hI, jAtismaraNa jJAna utpanna hone se, cAraNa muniyoM ko pUrvabhava kA smaraNa ho gayA, bhAvollAsa bar3hate hI, veM mahAmuni 'kSapakazreNi' para ArUr3ha hue = karmoM kA sarvanAza karane vAlA ugra prabala dhyAna Arambha kiyA.... // kSapakazreNi kA svarUpa // yahA~ prasaMgopAtta granthakAra yaha dikhAte haiM ki kSapakazreNi kA Arambha kara ke AtmA kisa taraha 'guNazreNi' ko kramazaH prApta karatI hai :177-182. saba se pahele-zuddha adhyavasAyavanta AtmA (ana0) anantAnubandhi = ananta saMsAra kA anubandha jisase hotA haicAroM krodha-mAna-mAyA-lobha-kaSAyoM kA nAza karatI hai, usake ____ 2010_02 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 kUrmAputracaritra bAda kramazaH mithyAtva mohanIya-mizramohanIya samyaktvamohanIya, aSTaka, napuMsakaveda, strIveda hAsyaSaTka, puruSaveda, saMjvalana krodhAdi 4 kaSAyoM, (178) do azubhagati, do AnupUrvI, caturindriya, Atapa, udyota, sthAvara, sUkSma, (179) sAdhAraNa, paryAptA, nidrAnidrA, pracalApracalA, styAnaddhi kA kSaya karake AThoM karmoM meM se 'zeSa' kA kSaya karane ke bAda (180) kucha kSaNoM ke vizrAma ke pazcAt-prathama 'samaya' meM pracalA, nidrA, nAmakarma kI prakRtiyoM-(181) devagati-devAnupUrvI, vaikriya, vraja-RSabhanArAca ke binA-dUsare saMghayaNa, aura prathama ko chor3a dUsare saMsthAnoM, tIrthaMkaranAmakarma aura AhArakanAmakarma kA kSaya karake, (182) dUsare 'samaya' meM pA~co prakAra ke jJAnAvaraNIya karmoM, cAroM prakAra ke darzanAvaraNIya karmoM aura pA~co prakAroM ke antarAya karmoM kA kSaya kara kevalajJAna prApta karatI hai / 183. isa prakAra 'kSapakazreNi' ko prApta cAroM munivaroM ko kevala jJAna prAdurbhUta huA / aura mahAvideha meM A kara jinezvara ke sAnnidhya meM kevali parSadA meM beTha gae / 184. taba vahA~ upasthita indra ne jagaduttamajinezvara ko-'muniyoM ne ___ Apa ko kyoM vandana kiyA nahI ?-pUchA 185. bhagavanta ne indra ko isake uttara meM kahA, yaha muniyoM ko kUrmAputra ne sunAe hue pUrvabhava ke vRttAnta seM, kevalajJAna huA hai| isalie yaha kevalI muniyoM ne hameM vandana kiyA nahIM hai / 186-187. taba phira se indra kI,-'kUrmAputra kevalI kaba muni vrata kA veSa dhAraNa kareMge ?-jijJAsA ko zAnta karate hue, bhagavanta kahate hai,-Aja se sAtaveM dina tIsare prahara kUrmAputra muniveSa dhAraNa kareMge....aura ajJAna andhakAra ko dUra karate hue, 2010_02 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadeva-kUrmAputra caritra bhAvadharma kA mAhAtmya 105 sUryasamAna jagaduttama tIrthaMkarabhagavanta ne vahA~ se anya vihAra kiyA / 188. aba sAtaveM dina, kUrmAputra kevalI neM, gRhasthaveSa chor3a, muniveSa dhAraNa kiyA / 'muniveSa hI klezoM kA vizeSata: vijaya karatA 189. muniveSa ke svIkAra karate hI kUrmAputra kevalI ko upadeza hetu beThane ke lie suvarNa kamala kI, devoM ne racanA kI; kevalajJAna ke kAraNa, sama aura nirmala citta, kevalipravara zrI kUrmAputra muni ne dharma upadeza denA Arambha kiyaa....| 190. dAna-zIla-tapa aura bhAva ke cAroM prakAra ke dharma meM se _ 'bhAvadharma' eka aisA zreSTha auSadha hai jo bhAvaroga karmoM ko dUra karane meM ananyatama hai / ataH paramadharma hai / 191-192. jaise saba prakAra ke dAnoM meM abhayadAna, jJAnoM meM kevalajJAna, dhyAnoM meM zukladhyAna zreSTha hai / vaise hI bhAvadharma sarvaprakAra ke dharmoM meM zreSTha hai / (192) tathA karmoM meM mohanIya karma, indriyoM meM jihvendriya, aura vratoM meM brahmacaryavrata (prabhAvazAlI hai) isI taraha-bhAvadharma hI sarvadharmo meM parama prabhAvazAlI hai| 193. 'koI eka bhavyAtmA ko to-gRhastha avasthA meM rahate hue bhI, kevala bhAvadharma ke kAraNa hI, kevalajJAna prApta hotA hai / isa bAbata meM hama hI udAharaNa hai| 194. kUrmAputra kevalI kI dharmadezanA sunaneM seM, kUrmAputra ke satyavanta mAtA-pitA ne pratibodha hone se, cAritra kA svIkAra aura zubha pAlana kara ke, zubhagati prApta kI / 2010_02 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 kUrmAputracaritra 195. kevalI ke vacana sunakara, koI bhavya jIvoM ne samyaktva ko, koI bhavya jIvoM ne sarvabirati svIkAra lI. yA dezavirati koMprApta kiyA / 196-197. isa prakAra bahota bahota mAnavoM ko pratibodha dekara, kevalI paryAya (jIvanasamaya) kA pAlana kara, kUrmAputra kevalIAyu ke pUrNa hote hI zivagati ko prApta hue (197) kevalipravara kUrmAputra ke aise vairAgyotpAdaka cAritra ko, jo bhavyajIva sunatA hai vaha sarva pApoM se mukta ho - ananta sukha kA pAtra bana jAtA hai / -- 198. ' zrIhemavimala' nAma ke zubhaguru ke ziSya jinamaNikya (ke ziSyarAja anantahaMsa) ke dvArA isa prakaraNa kI racanA huI hai jisako par3hane se jaya jayakAra ho ... // dharmadeva - kUrmAputracaritrasampUrNa // 2010_02 000 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kummaputta Chariam 2010_02 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_02 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kummaputta--Chariam (The Story of Kurmaputra) After bowing down to Vardhamana Swami whose lotus-like feet are saluted by heads of demons and gods, I shall briefly relate the life of Kummaputta (the son of Kurma). (1) Once Vardhamana Jina entered the temple of the Yaksha named Guna, in the garden Guna-silpaka in the limits of the excellent city of Rajagriha where all prominent people lived within the limits of the law. (2) The Gods, thereupon, constructed there the Assembly Hall, which led to the elimination of many sinful acts and which was refulgent with the lustre of three ramparts respectively made up of excellent gems, gold and silver. (3) Profound as the sea, and possessed of a body resplendent like gold, the valiant (Vardhamana) took his seat there and began to expound Religion which is very attractive being characterized by the four constituents, charity and others. (4) (He said) :-- The Religion is of four kinds by virtue of its four constituents charity, austerity, character and thought, out of which thought should be looked upon as the most powerful (in its results). (5) 2010_02 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 Kummaputtachariam Thought (of the purest kind) is the boat to cross the sea of worldly life; thought is the road to the cities of Heaven and Liberation; thought is the Chintamani (desire-yielding) gem, yielding things, contemplated in their minds by the faithful, however difficult to obtain they may be. (6) It was by reason of pure thought that Kummaputta who conceived the Truth, obtained Perfect Knowledge although he had not taken to the actual life of monks and was staying in his house. (7) At that time there lived the seniormost pupil of the Lord Mahavira, named Indrabhuti, a houseless monk, known as Gautama by his family name, *[seven hands tall], of a stature measuring equal in the four distances, possessed of a bodily frame with bones held up by broad bone-pieces fastened by hard, naillike bones, fair in complexion like a lotus or like the line on the touch-stone of a piece of gold, of fierce, resplendent and great penance, * [noble, terrible, of terrific qualities] of terrific austerities, living a life of very hard celibacy, regardless of body, holding contracted (i.e. in full control) the vast mass of the flash (of his penance) possessed of the knowledge of the fourteen Purva books, endowed with the four knowledges, (holding sway over all the letters of the alphabet), surrounded by five hundred houseless monks, elevating his soul by frequent observances of Shashtha fasts [and trying to realize by intuition the soul by self * The rectangular brackets contain the meanings of important readings noticed in the manuscripts. 2010_02 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kummaputta-Chariam 111 restraint and penance of sitting in a posture of meditation with knees upwards and head bent down in a place not far away from the Divine Mahavira. At that instant, the sage Gautama had faith, doubt and curiosity produced, sprung up and risen in mind). He started by getting up. Having done it, he went to the place where the Divine Mahavira was, and having approached the Divine Mahavira, he moved reverentially round him thrice. Having done it, he bowed down and greeted him. Having done it, (sitting neither far away, nor very near in his front, and waiting upon him with reverence and with waiting upon him with reverence and with hands folded] he said the following-"Divine sir, who was Kummaputta and how did he, residing in his house, obtain the infinite, unexcelled, unobstructed, unveiled, full, complete and excellent Kevalajnana and Kevaladarsana ? Then the Divine monk Mahavira by a voice which extended to the distance of one Yojana and which was pleasing like nectar expounded as follows: Gautama, hear with concentrated mind, the whole of the wonderful life of Kummaputta about which you are making me a query. (8) In the continent Jambudvipa, at the centre of the holy region of Bharata, there was the city named Durgamapura which was a principal city in the world. (9) There, king Drona, who excelled the Lord of the day by the splendour of his glory, was ruling over his kingdom without any trouble, being always free from enemies. (10) 2010_02 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 Kummaputtachariam That King had the principal queen named Druma who was to him as Uma to God Sankara, or Rama to Vasudeva. (11) They had a son named Durlabha, very delicate, surpassing Cupid by his lovely appearance, a mine of virtues and a support of many people. (12) That son, by the foolish pride of his royal birth and youth, used always to enjoy himself by tossing up like balls in the sky a number of other princes. (13) One day there came to his garden named Durgila, one Kevali preacher named Sulochana. (14) In that garden there always stayed a female Yaksha by name Bhadramukhi, having her residence in an underground palace underneath a Banian tree famous by the name Bahusala. (15) Having saluted with ardent devotion the great preacher Sulochana, endowed with the lotus of Kevala Knowledge and capable of removing doubts, she put to him the following question:- (16) Divine Sir, in my previous existence, I was a woman by name Manavati, an object of enjoyment to the Velandhara God Suvela who loved me as his life. (17) At the expiry of that life of mine, I became a Yaksha female named Bhadramukhi in this grove. Kindly, tell me, Divine Lord, where and in what condition my husband is born. (18) Then the omniscient sage named Sulochana says with a sweet voice "hear me, good lady, your beloved husband is born 2010_02 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kummaputta-Chariam in this very city as the son of the King Drona, Durlabha by name, who is very difficult to be approached." (19) Having heard it, the Yaksha female of an auspicious face by name Bhadramukhi, became full of delight and having assumed the form of the woman Manavati, she arrived near the prince. (20) 113 Seeing the prince engaged in tossing up many boys she said to him with a smile "What is the use of this your play with these wretched fellows? (21) If your mind is agitated for observing miraculous things, then follow me closely." Having heard these words, the prince ran after her with his mind disturbed with wonder caused by her words; and she, too, running in his front took him to her own grove. (22-23) Taken quite to the centre of the nether world by a road lying underneath the Banian tree known by the name Bahusala, he saw there an extremely charming celestial palace, made up of gold. (24) And, how was that palace? It had its interior region filled up with a mass of gems; it was variegated with powerful rays proceeding from the line of arches studded with jewels. (25) It disturbed (the mental peace of ) a number of people by the sportive appearance of female statues placed on the jewelled pillars, and it had its beauty enhanced by a number of windows decorated with paintings of various types. (26) 2010_02 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 Kummaputtachariam At the sight of that residence of gods which excited wonder in the mind of everybody in the world, the prince became extremely amazed and began to think thus:- (27) "Is this a magical creation, or, is this witnessed by me in a dream ? By whom have I been brought to this place from my own city ?" (28) Having placed on a couch the prince whose mind was disturbed with such doubts, the Vyantara female requested him-- "My Lord, kindly hear my words. (29) Today, after a long time you are seen, my lord, possessed of a straightforward mind. You have been brought (by me) for my purpose to this palace of gods in this fragrant grove. (30) Today, indeed, is my mind's desire--a desire-yielding-tree no doubt-has borne fruit inasmuch as you have met me as a result of my merit arisen from my good deeds." (31) Having heard these words and having seen her face with beautiful eyes, there arose in his mind love (for her) of the previous birth. (32) 'She was possibly seen somewhere', 'She was, methinks, a familiar person in the previous existence. With these doubts and surmises there arose in him the remembrance of his former existence. (33) By virtue of his remembrance of the former birth he came to know the incidents of his previous life, the whole of which he then related to his beloved. (34) 2010_02 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kummaputta-Chariam 115 Then, having taken away by her own power from his body the inauspicious atoms and having put in their place auspicious ones, the Divine lady, his wife in the previous existence, enjoyed herself in his company having cast aside the feeling of shyness and the like. Both of them staying at that place enjoyed various pleasures of life in this way. (35, 36) The nature of the four kinds of enjoyments has thus been stated in the Sthananga Sutra:-Co-habitation has been described to be of four kinds with respect to gods:- for example, a god may co-habit with a goddess; or, a god may co-habit with a lower female (woman or a female lower animal); or, a lower male (man or a male lower animal) may co-habit with a goddess; or, lastly, a lower male may co-habit with a lower female. On the other hand, the parents of the prince who were always miserable on account of the loss of their son, sought him everywhere, but they could not get any information even. (37) How can a thing, taken away by gods, be obtained by men ? for, there is a vast difference indeed between the powers of gods and men. (38) Then, by the parents, who were so afflicted, the omniscient sage was asked "Divine Sir, tell us kindly where our son is gone". (39) Then, the omniscient sage said "hear with attentive minds and ears:-- that son of yours has been kidnapped ? by a Vyantara female". (40) 2010_02 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 Kummaputtachariam They were greatly struck with wonder by the words of the omniscient sage and remarked--"how would gods take away a man who is so impure ?" (41) For, it has thus been stated in the Scriptures the smell of the human world spreads upwards to the extent of four or five hundreds of Yojanas; it is on account of this that gods do not come here. (42) The gods come here on the the occasions of the five auspicious functions of Jinas or by virtue of the austerities of great sages, or by dint of affection cherished in the past existences. (43) Then the omniscient sage related the account of her affection and the like in the previous existence, on hearing which they exclaimed-"Extremely potent, my Lord, is the result of deeds indeed. (44) Divine Sir, will there take place any day our reunion in any way with our own son ?" The sage saids "the reunion would take place when we shall again come over here." (45) Having heard this account (of the love-affair of the Yaksha female) the parents of the prince became averse to worldly affairs, and, having appointed their younger son to the throne, they took to life of monks in the presence of the sage. (46) Devoted to practising austere penance and intent on eating food free from faults, they moved with their minds free from the taint or colour of attachment and well-guarded in mind, word and deed. (47) 2010_02 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kummaputta-Chariam 117 A certain day, that omniscient sage in the course of his moving from town to town, arrived, at that very garden called Durgila, accompanied by them. (48) The Yaksha female, on the other hand, ascertaining by Avadhi Knowledge the short period of the life of the prince, asked the omniscient sage with folded hands and with great devotion:(49) "Divine Sir, is it possible to have this short period of life lengthened by any means ?" The omniscient sage, who knew the details of all things by his omniscience said thereupon as follows. (50) "Neither the prophets nor the Heads of monks, nor sovereign kings, nor Baladevas, nor even the Vasudevas, however powerful they be, are able to join the pieces of life when broken up. (51) Even gods, who are powerful enough to use the Jambu Continent as umbrella and Meru Mountain as the staff, are not able to join the broken pieces of life. (52) For, it has thus been stated:-- Neither learning, nor medicine, neither father, nor kinsmen, neither favourite family deity, nor mother full of the stream of affection, neither wealth nor bodily strength, none, not even the best of the gods, are ever able to join the broken (pieces of) life.' (53) Having heard these words of the omniscient sage, that goddess, dejected at heart, arrived at her own place having lost as it were the store of all her possessions. (54) 2010_02 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 Kummaputtachariam After being seen, she was questioned with tender words by the Prince:-" Mistress of my heart, why are you dejected at heart to-day ? (55) Are you troubled by anybody or is your order not obeyed by anybody, or, is it by any fault of mine that you have become ill-affected at heart ?" (56) Speaking nothing, yet carrying in her heart a load of serious pain, when asked with pressure, she related the whole story thus. (57) "My lord, having known by virtue of my Avadhi knowledge your period of life to be short, I made inquiry of an omniscient sage who explained it. (58) This is the reason why I have got my body pricked with darts of grief. Crooked being the ways of destiny how can I bear your separation ?" (59) The prince said "Well Yaksha lady, do not be pained at heart. Who would think of permanence in this life which is fleeting as the drop of water ? (60) If you really bear affection towards me, then leave me, dear one, near the omniscient sage, so that, I shall be able to do service to my own self." (61) Then, with her power, the prince was taken by her near the omniscient sage, where, after bowing down to the omniscient sage, he took a proper seat. (62) 2010_02 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kummaputta-Chariam 119 Seeing the prince after a long time, the two sages viz. the parents of the prince who were there, began to weep bitterly on account of the strong filial affection. (63) The prince, too, who did not know anything, was specially asked by the omniscient sage--"well, pay your respects, prince, to these sages--your parents--sitting here." (64) The prince then asked the omniscient sage---"My lord, how have they come to accept the monk's vow ?'; and the sage, too, related to him at length the whole reason, separation from the son etc. etc. (65) Hearing it, the prince became delighted and horripilated with joy like a peacock at the sight of the cloud, or, like the Chakora bird at the sight of the moon, or like the Chakravaka bird to see the Sun, or, like a calf to see its mother cow, or, like a cuckoo to see the sweet fragrant spring season. (66-67) Clinging to the neck of the sages, viz. his parents, and weeping, he was consoled by that Yakshri female with sweet words. (68) That Yaksha lady wiped the eyes of the prince bedimmed with tears by the skirts of her garment. Lo ! the working of the Great Delusion ! (69) The Goddess left near the omniscient sage the prince who was replete with excessive delight arising at the sight of his parents. (70) 2010_02 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 Kummaputtachariam Then the omniscient sage, too, seeing that it was the proper occasion preached a religious sermon similar to the the stream of nectar putting all of them under great obligation in the following words :-(71) "That individual, who being capable of getting release, and having got human existence, becomes carelss in religious practice, drops into the ocean the Desire-yielding-gem which, in fact he has got. (72) To illustrate this--In a great city there was once, a merchant skilled in various arts. He studied at the house of the preceptor the book on the test of gems. (73) By learning how to test gems, that clever merchant came to know all the marks, qualities, colours, names and whereabouts of Saugandhika, Karketana, Marakata, Gomeda, Indranita, Jalakanta, Suryakanta, Masaragalla, Anka, Sphatika and many other gems. (74-75). Once, the merchant thought to himself "what is the use of other gems ? The Desire-yielding-gem is the crest-gem of all gems accomplishing, as it does, the object of thought." (76) Then, for obtaining that gem he dug mines at various places; but, he was not able to find it with all his various efforts. (77) Then some one said to him 'get into a ship and sail to Ratnadvipa; there is the goddess named Asapuri who will give you your desired object. (78) He went to that Ratnadvipa and propitiated that Goddess by twenty one fasts. Pleased with that, she said unto him--(79) 2010_02 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kummaputta-Chariam 121 'Well, good man, with what motive have I been worshipped by you ??. He said "This my effort is directd, O Goddess, to the acquisition of the Desire-yielding-gem.' (80) Then the Goddess said--Well, dear boy, your store of action is not in fact such an one as is conducive to your welfare; because, gods, too, bestow wealth upon men in accordance with their action.' (81) Then he said 'If I had a store of meritorious actions, where was the necessity to adore you? You therefore, give me, please, the gem, then come what may.' (82) Then she gave to that merchant of gems the Desire-yieldinggem and he, pleased at heart, embarked the ship for sailing homeward. (83) Seated on the deck of the ship when he came well-nigh in the middle of the sea, the moon of the full-moon-night rose on the eastern horizon. (84) When he saw the moon, that merchant thought in his mind as to whether the refulgence of the gem was superior or that of the moon. (85) With this thought he took in his hand the Desire-yieldinggem and carefully observed with his eyes the moon again and again and the gem over and over. (86) While he was observing it in that way, as his ill-luck would have it, there slipped from the palm of his hand into the sea that extremely delicate priceless gem. (87) 2010_02 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 Kummaputtachariam Was it possible for him to catch hold of the gem, the crestgem of gems, when it had fallen into the sea however carefully he made a search for it? (88) Similarly, a living being, being entirely subjected to a lot of mistakes, loses in a moment the human life which he obtains with considerable difficulty after hundreds of transmigrations. (89) Blessed and virtuous, indeed, are those who cherish the Religion of the Jina in their heart. It is their human life that is praised as endowed with fruit in this world." (90) Having heard this sermon, the Yaksa female accepted the Faith, while the prince took the initiation to the vow of the monks, so hard to practise, in the presence of the preceptor. (91) The Prince studied from the revered old preceptor the Fourteen Purvas, and practising hard penance, he moved in the company of his parents. (92) All the three-the prince and his parents-observed the life of monks, and, as a result, went to the Mandira Vimana of the Mahasukra Heaven. (93) That Yaksha female, too, dropped down from Heaven and became the wife of King Bhramara having got the name Kamala and possessive of truth and character. (94) Afterwards, king Bhramara and queen Kamala, both, having followed the Faith of Jina and having auspicious thought at the time of death, became gods in that very Heaven. (95) 2010_02 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kummaputta-Chariam 123 There was the excellent city Rajagriha, a splendid mansion indeed of excellent Justice, full of wealth, corn and the like, and very famous on the whole earth. (96) There ruled king Mahendrasimha, a lion as it were for destroying the elephants in the form of enemies, by whose very name there was routed on the battlefield the line of the enemies. (97) There was his queen Kurma like a goddess in beautiful appearance, and possessed of ornaments in the form of good qualities such as modesty, discrimination, thoughtfulness and other. (98) They passed their time happily, enjoying themselves with various worldly pleasures like Indra and Sachi or like Cupid and Rati. (99) A certain day, the queen was in her bed partly asleep and partly awake, when she saw in her dream the wonderful and lovely mansion of the gods. (100) In the morning, the queen got up from her bed and having gone to the king spoke thus with sweet words. (101) "I woke up this morning after having beheld in my dream the Residence of Gods : what will be the special fruit of such a dream?" (102) The king became pleased and gratified at this, and with his body full of horripilation, spoke as follows according to his knowledge :-(103) 2010_02 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 Kummaputtachariam "Well, queen, after full nine months and seven-and-a-half days, you will get a son possessed of many auspicious signs and virtues who would be, in fact, an eye to the world [a friend of the world, or, the Sun in fact in this world]." (104) Having heard these words of the king and being pleased and gratified at her heart, the queen with the permission of the king arrived at her residence. (105) After having lived the life of a god, the soul of the prince, full of well-achieved merit, got there into the womb of Kurma just as a swan into a lake. (106) The queen bore an excessive splendour by virtue of that foetus, just as a mine of gems with a gem or a mother o'pearls with a big pearl. (107) By the innate power of the foetus and by the rise of her auspicious merit there arose in her the auspicious desire in pregnancy to hear about Faith and Scriptures. (108) Then, by the king there were summoned through his servants the Doctors of the Six Philosophies present in the city for speaking about Religion to Queen Kurma. (109) All of them, after taking bath and making offerings and performing many wonderful and auspicious rites, arrived at the Royal Palace with their respective books. (110) Having bestowed blessings (upon the king and the queen) and being well received and honoured by the king, they exhibited their respective religious beliefs having occupied auspicious seats. (111) 2010_02 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kummaputta-Chariam 125 After hearing the beliefs of other religions characterized by injury to living beings, the queen who was devoted to the Religion of Jina, became extremely dejected at heart. (112) For, let one give charities, let one observe the vow of ascetics, let one master the Veda and the like, let one always meditate on gods and the like; if one has no compassion, everything is of no avail. (113) There can be no initiation, no begging, no charity, no austerity, no meditation, no life of sages, where there is no compassion. (114) Then there were invited by the king the learned Doctors of Jain Faith possessed of high virtues and they began to expound the nature of the Faith--the essence of the doctrine of the Faith of the Jina--as follows :-(115) "The protection of the six groups of living beings verily constitutes Religion. It is with this reason that the vow of abstinence from harm to living beings is placed first among the five Great Vows." (116) It is said in the Dasavaikalika--"The following has been pointed out by Mahaviraswami as the first religious item, viz. a complete abstinence from injury, which is nothing else but a selfrestrained action regarding all living beings." (117) It is also observed in Upadesamala--"A man devoid of compassion towards the six groups of living beings is neither an initiated monk nor a house-holder; he becomes fallen from duties 2010_02 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 Kummaputtachariam of monks; he is also fallen from the religious duty of (virtuous) householders viz. charity." (118) On hearing these words of the great sage which were similar to the rumbling of clouds, the peacock in the form of the mind of the queen obtained extreme satisfaction and joy. (119) When the requisite number of pregnancy days was over, the queen, who had all her desires in pregnancy satisfied, gave birth to an excellent son on an auspicious day at an auspicious moment. (120) On that occasion then there was sounded the drum with sharp sounds, which roared with great noise in the courtyards of heaven; there proceeded the auspicious sounds of Bhungala and kettle drum; there was heard the Napheri with its novel sounds. (121) A host of bards shouted lines of praise; groups of clever men with delight shouted blessing of long life; lovely women danced beautifully, thus was celebrated the birth festival on the birth of the son. (122) There was given by his parents to their son the name 'Dharmadeva' in conformity with the pregnancy desire of hearing religious sermons which was a sweet one in consideration of his virtues. (123) In everyday addresses, his second name was decided as Kummaputta. Thus his two appropriate names became famous. (124) 2010_02 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 Kummaputta-Chariam That prince, borne from arm to arm and lap to lap by five nurses, became dear to all. (125) He studied all the seventy two arts himself with his own sharp intelligence, the teacher having obtained no doubt the position of a simple witness. (126) However, as a result of his action of binding down and tossing up the princes in his previous existence, he became a dwarf having got a height measuring only two hands. (127) Possessed of gracefulness and good luck, he attained to youth in course of time, bewitching the minds of young women by virtue of his unparalleled countenance. (128) Everyone experiences in his youth various mental changes wrought by the objects of sense; but Kummaputta, who knew the true nature of objects remained indifferent to objects of sense. (129) Gods Hari, Hara, Brahama and others, all were subject to the influences of objects of sense; blessed indeed was Kummaputta who subjected in fact the objects of sense. (130) The vow of monks, which he had observed in his previous birth for a long time, became the cause of his indifference to objects of sense in the present existence even in his youth. (131) A certain day, when he was hearing the gospel expounded by the eminent sage, the prince had the memory of his previous existence sprung up in him. (132) 2010_02 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 Kummaputtachariam Although as a result of his contemplating on the unsubstantial nature of the worldly existence by virtue of his remembrance of his past existence, he had occupied a place on the Ladder of Spiritual Progress of the Annihilator of actions, yet, on his engaging himself in pure meditation and consuming the unbearable mass of the fuel of actions by the fire of meditation, there arose in him the infinite resplendent Omniscience. (133-134) He thought-'If I would take to the rigid life of a monk, that would certainly result into the death of my parents who would be pained by the separation from their son.' (135) Consequently, although he was in possession of the Lotus of Omniscience, yet, on account of the pressure of his parents, he remained at his house observing mentally the life of monks. (136) What son is like Kummaputta devoted to the feet of his parents, who, although omniscient, remained long at his residence out of compassion for them? (137) Who, other than Kummaputta is blessed, who, for the enlightenment of his parents, remained incognito at his residence although possessed of Omniscience? (138) The fact that the infinite Omniscience arose in the case of Kummaputta although he stayed in his house, was nothing else but a powerful working of his pure mental condition. (139) It was on account of his pure mental condition that the sovereign Bharata who was so engrossed in his harem got Omniscience, although he was a householder, while he was actually sitting in his Mirror-house. (140) 2010_02 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kummaputta-Chariam 129 Similarly, llaputra, living as a householder, became omniscient by virtue of his pure mental condition at the sight of some (two) eminent sages roaming for alms whom he saw while he was occupying the top of the Bamboo. (141) In the same way, there arose Omniscience in the case of Asadhabhuti while he was enacting the part of king Bharata as a result of his extremely pure mental condition although he was a householder. (142) It should be known that there exists as much difference between the material worship and the mental one as there exists between the Meru mountain and the mustard seed. (143) By material worship a man can go at the most to the Achyuta Heaven; while by mental worship he may get Absolution within one Muhurta even. (144) There are situated in the human world only five Mahavidehas (holy places); in each Mahavideha there are thirtytwo holy places named Vijaya. (145) By multiplying thirtytwo by five, the Vijaya places in all become one hundred and sixty. By adding to these the five in Bharata and the five in Airavata, the holy places in all become one hundred and seventy. (146) (One for each holy place) there can be at the most one hundred and seventy Jinas at a time. All this has been said merely because there arose an occasion for it; now hear about the direct subject matter in hand. (147) 2010_02 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kummaputtachariam In the holy place Mangalavati Vijaya situated in the famous Mahavideha there was a city by name Ratnasamchaya abounding in wealth and corn. (148) 130 In that city the sovereign king Devaditya who excelled the Sun in lustre, ruled over his kingdom by enjoying himself in the company of sixtyfour thousand beautiful ladies. (149) A certain day, there arrived in course of his movements at the garden of the city which had many excellent trees, the Prophet named Jagaduttama. (150) There was prepared the reception hall by the Vaimanika, Vyantara and Bhavanapati gods which was lovely by its three ramparts made up respectively of gems, gold and silver. (151) The sovereign king on having heard the arrival of Jina became delighted at heart like the Chakravaka bird on the rise of the Sun, and he started with his retinue for paying his respects. (152) Having moved round the Prophet thrice, keeping him to the right, and having bowed down, he sat at the appropriate place with folded hands. (153) Then the Lord, with a voice, which was as sweet as nectar and which was the sole boat to cross the sea of worldly life, preached the Religion to the faithful devotees :-(154) "Hear ye, devotees, the embodied soul, getting out with difficulty from the store-house of souls, obtains the life of a human being after many existences. (155) 2010_02 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kummaputta-Chariam 131 Having got the human existence, it is difficult for a man to get the country of the Aryas which is difficult to secure, as many men are born in families of Dasyus and Mlechhas. (156) Even after being born in the region of the Aryas, it is difficult to be endowed with sound senses as generally no man is seen with body entirely free from diseases. (157) Even after being possessed of a healthy body, it is difficult to get an occasion of hearing the Jain Faith, as there are not seen everywhere preceptors who are sages endowed with high virtues. (158) Although an occasion of hearing Religion is obtained, it is difficult to have faith in the precious preaching of the Prophet, as there is seen the majority of men with minds engaged in worldly talks. (159) Even after having faith, practice is held to be still more difficult, as the great enemy in the form of carelessness prevents a man from actually doing the religious actions. (160) For, Carelessness is the greatest hater, Carelessness is the greatest enemy, Carelessness is the greatest thief waylaying a man on the path to the city of Liberation; Carelessness, lastly, is the path leading on to hell. (161) Blessed indeed are those, meritorious indeed are those, who, having got all the requisites and giving up Carelessness attain to the highest abode having observed the life of monks." (162) 2010_02 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 Kummaputtachariam On hearing this advice of the Jina, some got faith, some took to Monk's Life, while some meritorious people accepted mentally the partial observance of the Five Vows. (163) On the other side, the embodied souls of Kamala, Bhramara, Drona, and Druma, who had already gone to sukra Heaven, dropped down and became Khechara beings on Vaitadhya mountain in the Holy Bharata Region. (164) All the four, who had enjoyed themselves with various worldly pleasures and who had taken to Monks' Life as a result of the preaching of a Charana sage arrived at that very place and took their seats after paying their respects to the Great Jina. (165) On beholding them, the Sovereign king asked the Sovereign Lord of Religion :-"Divine Sir, who are these Charana sages with pure minds and whence have they come here ?" (166) Then the Great Jina said "Hear, Great King. These are aerial beings who have come down here from the Vaitadhya mountain to pay their respects to us." (167) Then the Sovereign asked :-"Divine Sir, is there at present any sovereign king or an omniscient monk in the Land of Bharata which has got the Vaitadhya mountain in it ?" (168) The Jina replied--"There is neither an omniscient sage nor a sovereign ruler at present in the Bharata Land; but there is Kummaputta who is omniscient although a householder. (169) 2010_02 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kummaputta-Chariam Then the sovereign king again asked-"well, Divine Sir, does an omniscient sage live in his house ?" The Divine Lord replied:"he sticks to his house with a view to enlighten his mother and father." (170) Then the Aerial beings asked - -"Divine Lord, is there Omniscience for us ?" to which the Lord replied :-"you, too, will have omniscience ere long." (171) 133 They again asked "Thou, Divine Lord, who art a traveller on the path to the Blessed Abode, when shall we have omniscience?" (172) On being thus asked, the monk named Jagaduttama said: "when Kummaputta will himself relate to you the account of Mahasukra Heaven, at that time you will have Omniscience." (173) On hearing this, and having come to know the Religious truth (or tenets), they became controlled in mind, word and body and having bowed down to Jina they approached Kummaputta and there all the four stood quite near him. (174) They were then addressed by Kummaputta "Dear Sirs, the Jina has not verily told you what kind of happiness of residence in Heaven you experienced in the Mahasukra Heaven." (175) Being reminded of their past existences on hearing these words, the four Charana sages remembered their previous existences and mounted upon the Ladder of the Annihilator of Actions. (176) 2010_02 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 Kummaputtachariam The following is the description of the ascent on the ladder which the Annihilator of Actions climbs :-He first annihilates the four varieties of the passions or Kasayas (anger, pride, deceit and greed) which cause eternal transmigration; then the false faith, the mixed faith and the faith; then, the eight varieties of the Kasayas which come in the way of the Five Vows, then the neuter passion, the female passion, the six emotions and the male passion; then, the four varieties of the four passions which cause temporary excitement. (177) Then he annihilates two varieties of Gati and two of Anupurvi; then four out of the five Jatikarmas from Ekendriya upto Chaturindriya; then Atapa, Uddyota, then Sthavara and Suksma. (178) Then, he annihilates the Sadharana and the Aparyapta kinds of Nama-potencies; then deep sleep, deep walking sleep, and somnambulism; and then, whatever there has remained of the eight Kasayas (during the course of which he had destroyed all these latter). (179) Then he, being much exhausted, stops a while and when there remain two moments only for his Omniscience, in the first moment he destroys sleep and walking sleep and the following Nama-potencies, viz. Devagati and Devanupurvi, Vaikriya Sarira, the Samhanana karmas excluding his own Samsthana, the Tirthamkara Namakarma and Aharaka variety of Sariranamakarma; while in the second moment after annihilating the fivefold 2010_02 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kummaputta-Chariam 135 Jnanavarana, the remaining four kinds of Darsanavarana and the five-fold Antaraya, he becomes omniscient. (180-182) Having mounted, in this way, the rising scale of spiritual progress of the Annihilator of Karma potencies, all those four monks became possessed of Omniscience and having approached Jina they took their seats in the assembly of the omniscient. (183) Then Indra who sat there made the following question to Jagaduttama, the Lord of the Jinas; "Divine Sir, why have you not been saluted by these people ?" (184) To which the Divine Lord replied--"These have the Intuitive Omniscience from Kummaputta. It is on account of this reason, viz. that they have got Intuitive Omnisciecne, that I was not saluted by them." (185) Then Indra again asked :-"When will he be taking the Great Vow (viz. the order of the monks) ?" The Lord replied that he would take it in the third period of the seventh day. (186) Having said this, the best of the Jinas named Jagaduttama returned; and remained glorious on the earth in his movements dispelling, like the Sun, masses of darkness in the form of ignorance. (187) Then the magnanimous Kummaputta gave up the dress of the householder and took that of the monks, which specifically overcame the troubles of the world. (188) With his mind free form all taints, that best of the Omniscient took his seat on a clean louts made up of gold by the 2010_02 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 Kummaputtachariam gods and began to deliver his religious sermon as follows :(189) "Religion is constituted of four parts charity, penance, conduct and thought; but, among them, thought is the most important, being in fact, the most efficient medicine for inauspicious deeds. (190) Just as the bestowal of safety of life is the best of all gifts, or, the Omniscience is the best of all the five knowledges, or, pure meditation is the best of all meditations, in the same way (pure) thought is the best of all religious things. (191) Also, just as enticing potency (Mohaniya Karma) is the most difficult to eliminate, or, the tongue the most difficult among all senses to control, or, the vow of celibacy the most difficult among all vows to practise, in the same way it is most difficult to possess pure thought among all religious achievements. (192) Beings, entitled to Emancipation, obtain Pure Intuition by the lovely pure thought even though they be staying in their houses; we can quote ourselves as the best example to illustrate this fact." (193) Having heard this sermon, the parents too, who came to know the truth, observed the rigid life of monks and having their souls well exalted they obtained an extremely auspicious position. (194) Many other persons, entitled to spiritual elevation, heard those words of the omniscient, and, some of them adopted an 2010_02 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kummaputta-Chariam attitude full of faith, some accepted the life of monks, while some adopted partial observance of the Five Vows. (195) That pre-eminent Kevali Kummaputta, who thus enlightened many men, lived the life of a monk for a long time and eventually went to the Eternal Blessed Region. (196) 137 That devotee, who hears this life of Kummaputta which is conducive to indifference for worldly affairs, becomes free from all sins and becomes a recipient of unlimited happiness. [an object of happiness to Anantahamsa the writer]. (197) This short narrative is composed by Jina Manikya the foremost pupil of the worthy blessed peceptor Hemavimala which, being read by people, many live long. [This short narrative is composed by the favourite pupil (Anantahamsa) of Jinamanikya who had Shri Hemavimala as his blessed preceptor; read by people, may it live long]. (198) mmm 2010_02 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_02 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [1] zubhavardhanagaNipraNItAyA RSimaNDalavRttau dvitIyakhaNDe kUrmAputrarSikathAnakam // do-rayaNipamANataNU jaghaNNaogAhaNAi jo siddho / tamahaM tiguttiguttaM kummAputtaM NamaMsAmi ||(Rssimnnddl / 125) vyAkhyA-tamahaM kUrmAputrarSi namaskaromi / taM kIdRzam ? tiguttiguttaM tribhirguptibhirguptam / taM kam? yaH kUrmAputro jaghanyAvagAhanAyAM jaghanyadehamAne siddhaH siddhiM gataH / kIdRzaH ? dorayaNipamANataNU- dvau ratnI hastau tatpramANaM tanuryasya / siddhau gacchatAM jIvAnAmAmavagAhanA zarIraM tridhA-paJcazatadhanuHpramANadehA muktAvutkRSTAvagAhanA[ yAM] yAnti, jaghanyAvagAhanAyAM dvihastapramANadehA muktau yAnti, tayorantarAle madhyamAvagAhaneti gAthArthaH / / bhAvArthastu kathAnakAdavaseyastaccedam durgamapure purAbhUd droNanarendraH sureNa sadRzabalaH / patnI drumAbhidhAsyAtmajo'bhavad durlabhastvanayoH // 1 // kandukavannijaceTAn sa loThayan anyanRpakumArAMzca / svairaM cikrIDa ciraM durlalitaH pUrvapuNyabharAt // 2 // suranRpatinataH suguruH sulocanastatra durgilodyAne / samavAsArSIt kevalasaMzayahad yugavaronyedyuH // 3 / / 2010_02 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 kummAputtacariam tatrodyAne yakSiNyekA nAmnA ca bhadramukhyabhavat / bahuzAlAkhyavaTadroradha:kSamAsaudhavAsaparA // 4 // kevalividvijJAtAzeSapadArthaM sametya sA suguruM / papraccha bhaktinamrA sulocanaM praNitamAdhAya / / 5 / / mAnuSyapi pUrvabhave mAnavatI nAma munipatebhUvam / prANapriyA suvelAbhidhasya velandharasurasya // 6 // svalpAyu:kSayayogAt tAdRkpuNyakSayAcca samakAlam / bhadramukhI nAmAhaM mRtvA yakSaNyabhUvamiha // 7 // suvelAkhyaH suraH svAmin ! kimAste kathayeti me / kevalyAha tatazcyutvA bhadre sa tvadanudrutam // 8 // droNanRpasya su[ta] samasti samprati ca vallabho jAtaH / asminnagare sulabho nAmnA khalu durlabho'pyeSa // 9 // evaM nizamya samyag hRSTA sA yakSiNI guruM natvA / kRtamAnavatIrUpA yayau tato durlabhasamIpe // 10 // manujotkSepakrIDAparAyaNaM taM nirIkSya sovAca / rakhairebhiH kimaho mAmanudhAvAzu ceccittam // 11 // sa tAmanvacalat tUrNaM nizamyeti ca durlabhaH / tatpura: sApi dhAvantI tamAneSIdvane nije // 12 // bahuzAlavaTasyAdho vatsamAnayati sma sA / pAtAlavividhasvarNamaNImayamimaM gRham // 13 / / tanmaNImayamAlokya bhavanaM bhUpabhUstataH / vismito'cintayadatra kenAnItosmyahaM drutam // 14 / / atha vismitacittAya tasmai bhUpasute mudA (bhUpasutAya sA) / vinivezya svapalyaGke pratipattimatha vyadhAt // 15 // 2010_02 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-1 RSimaNDalavRttau kUrmAputrarSikathAnakam 141 tato bhadramukhI devI prAha taM hRSTamAnasA / prAk puNyayogataH (puNyenAgataH) svAminnadya dRSTazcirAdbhavAn // 16 / / kumArastAmathAlokya dRSTeyaM kvApyaho mayA / vimRzanniti sasmAra jAti prAgjanmanaH kSaNAt // 17|| tasyAM prAgbhavabhAryAyAmanurAgaM tato dadhau / kumAra: sutarAM; yatprAksnehastyaktuM na zakyate // 18 // azubhAn pudgalAn hRtvA kSiptvA ca zubhapudgalAn / tattanau yakSiNI tena sAkaM bhogAn bhunakti sA // 19 // itaH zokAkulenaitAt pitrA sa tvavalokitaH / sarvatrApi na labdho'yaM labhyate kva surairhatam // 20 / / vimuktAhArayo rAja-rAjyoH putraviyogataH / kevalyakathyatAtmIyaparIvAreNa so'dbhutaH // 21 // tato'tIvaviyogA? gatvA kevalisaMnidhau / apRcchatAM yathAsthAnamupavizyedamAdarAt // 22 // svavazo rakSaNe kenApahRto durlabhoGgajaH / bhagavanno tataH kRtvA kRpAmiti nivedaya // 23 // jJAnyAha vAM kumAraH sa yakSiNyApahRtodhunA / jJAnI tAbhyAM punaH pRSTastatsvarUpaM jagau tataH // 24 // miliSyati kadA nau sa svAmiMstAvUcatuH punaH / iha bhUyo yadaiSyAmo miliSyati sa vAM tadA // 25 / / saMvignau tAviti zrutvA durlabhAnujamAtmajam / nyasya rAjyetha bhejAte cAritraM jJAnino'ntike // 26 // vijahatuH samaM dezAnudezaM jJAninAmunA / parIsahasahau tapyamAnau po[0mAnopo0]Savratodyatau // 27 // 2010_02 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 kummAputtacariam punarapyAgamattatra durgame nagare kramAt / kevalI durgilodyAne samaM tAbhyAM kadAcana // 28 // alpamAyuH kumArasyAvadhermatvA'tha yakSiNI / samAgatya tatopRcchajjJAninaM satvaraM tadA / / 29 / / AyurvardhayituM svalpaM kathaMcicchakyate vibho ! / saMdhAtumIzaterhantopyAyu heti kevalI // 30 // zrutvaitad bhraSTasarvasvavannirutsAhamAnasA / yakSiNI svagRhaM prAptA pRSTAddhA[ca] kumareNa sA // 31 // khinnavad dRzyase kiM tvaM sAvAdInnAtra kAraNam / sAdaraM ca tataH pRSTA kevaliproktamAha sA // 32 // tataH saMvegamApannaH prAha kevalisaMnidhau / priye mAM naya tUrNaM sA'naiSIttaM jJAnisaMnidhau // 33 / / jJAninaM taM praNamyaiSa nyaSIdat tatpurastataH / ArodiSAtAM taM vIkSya pitarAvasya mohataH // 34 // vandasva pitarAvetau ityevaM prAha kevalI / kathayAmAsa pRSTaH san tatsvarUpaM ca kevalI // 35 // sotkaNThaM kumaraH prAgvadAliGgya pitarau nijau / rudan nikAmaM yakSiNyA kaSTAdatha nyavAryata // 36 // svavastrAMcalake taM sAzrudRzau tasya nimArNya ca / jJAnikramAbjamUle ca nyavezyata punastayA // 37 // vyadhAt sa kevalI mohaviSapIyUSasaMnibhAm / tatkAle tatprabodhAya dezanAM dharmapezalAm // 38 / / yakSiNI tannizamyAtha lalau samyaktvamAdarAt / gurvantike vrataM bheje pRSTvA tAM kumarastvasau // 39 // 2010_02 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 pariziSTam-1 RSimaNDalavRttau kUrmAputrarSikathAnakam tapastIvra prakurvANaH parISahasahaH sadA / caturdazApi pUrvANi kumArSiH papATha saH // 40 // kumAra-pitaraH kAlaM kRtvAyuHpUrtitaH kramAt / vimAne mandirAkhye te mahAzukrebhavan surAH // 41 // vaizAlyAM kamalAkhyA strI bhUtvA sA yakSiNI tataH / nUnaM bhramarabhaLa sA vimAne'tra suro'bhavat // 42 // zriyo gRhamito rAjagRhaM puravaraM tviha / / mahendrasiMhastatrAbhUn nRpaH siMha ivotkaTaH // 43 / / kUrmAdevyAstu tatrAsya panyAH kukSAvavAtarat / bhavanasvapnamanvAkRccyutvA sa kumarAmaraH // 44 // patyustaM svapnamAcakhye kUrmAdevI prage mudA / rAjA vakti priye bhAvI zrINAM bhavanamaGgajaH // 45 / / vahantI hRSTacittA sA garbha dharmAgamazrutau / prAkpuNyodbhavakaM hArdaprItikRddohadaM dadhau // 46 // SaDdarzanIgatAnsUrInAhnayannRpatiH svayam / zrAvayAmAsa tAM rAjI tattaddharmAgamaM sadA // 47 / / svaM svaM hiMsAtmakaM dharmaM tenuH paJcApi te tadA / zrAvaMzrAvamiyaM khedamedurAtmAbhavad bhRzaM // 48 // bhaktyAhvayattato jainAnmunIndharmAgamaM tataH / azrAvayannarAdhIzastAM rAjJI muditAzayaH // 49 // sarvajantUdayAsAraM zRNvantyAgamamArhatam / paramAnandagaM svaM sA mene saMsAramAsthitA // 50 // navamAseSvatho hyardhASTameSu divaseSu sA / ajIjanatsutaM rAjJI merucUlA sudruvat // 51 // 2010_02 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 kummAputtacariam mAnAtigAni dAnAni dadAnaH kAmamarthinAM / mahAjanmotsavaM cakre tasya bhUmipatirmudA // 52 // sudohadAnusAreNa mahotvasavapura:saram / tannAma vidadhe bhUmAn dharmadeva iti sphuTam // 53 / / punarullapane kUrmAputra ityajaniSTa saH / pAlyamAnaH zizuH paJcadhAtrIbhirvRddhimAgamat // 54 // prAkceTabandhanakrIDopAttakarmanibandhanAt / dvihastovaMtanurjajJe sa kumAraziromaNiH // 55 / / sakalA: sa kalAH kAlAdacirAcca kalAbhRtaH / saMjagrAha mRjAmAtrAdyathAdarzo'khilAH prabhAH // 56 / / bhRzameva vazI jajJe prAgbhavAbhyastasaMyamAt / yauvanastho'pi bhogecchAvimukhaH sarvadA punaH // 57 / / kadAcijjinasiddhAntaM zRNvAno yatinAM gaNAt / sa jAtimasmaraccApi mayaiSa prAgiti zrutaH // 58 / / tataH sarvANi karmANi kSapaka zreNiyogataH / kSiptvA sa kevalajJAnaM prApa mokSanibandhanam // 59 / / ced grahISyAmi cAritraM vyavahArakRte tataH / vakSasphoTAdinA nUnaM pitarau ha mariSyataH // 60 // tiSThAmyajJAnavRttyAhaM prabodhAyAnayostataH / tasthAviti sa bhagavAn kUrmAputro hi mandire // 61 / / ito videhabhuvyasti purI surapurIsamA / sanmaGgalAvatI nAmavijaye ratnasaJcayA // 62 / / tatrAditya ivaujasvI devAdityAbhidho'bhavat / cakrI sAdhitasaMpUrNavijayAkhilabhUpatiH // 63 / / 2010_02 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 145 pariziSTam-1 RSimaNDalavRttau kUrmAputrarSikathAnakam jagaduttamanAmArhaJ jagatyAM viharannitaH / purIparisarAvanyAM tasyAM ca samavAsarat // 64 // samAgAdvandituM tIrthakaraM tatra ca cakrabhRt / kRtAJjaliryathAsthAnaM niSasAda yathAvidhi // 65 // kamalA-bhramara-droNa-drumadevIsurA itaH / vaitADhye bhArate jAtAzcyutvA kheTanRpAGgajAH // 66 / / catvAro'pi vrataM lAtvA cAraNazramaNAntike / tadA vanditumIyuste jagaduttamatIrthapam // 67|| praNamyaiSUpaviSTeSu cakrI papraccha tIrthapam / dharmAMzA iva keveyuH kuto'mI cAraNarSayaH // 68 / / vaitADhyAd bhAratAdete svAmyukte prAha cakrabhRt / astyarhankevalI cakrI vA vibho bharatedhunA // 69 // vibhurAha jinazcakrI jJAnI tviha na kopyaho / kUrmAputraH paraM rAjagRhesti sa tu sarvavit // 70 // vratI sa kiM na cakryukterhannAhAghavivarjitaH / svapitroH pratibodhAya gRhe tiSThatyasau ciram // 71 // cAraNAH prAhurAkaghaityarhannutpatsyate na vA / kevalaM no jinaH prAha nUnamutpatsyate zubhAH ! // 72 // prAhuste nu kadA svAmin ! svAmI provAca he zubhAH / tanmandirakathAM kUrmAputrAdicchata bho yadA 73|| vismitAste tato natvA jinaM cAraNasAdhavaH / kUrmAputrAntike gatvA yAvanmaunena saMsthitAH // 74 / / proktAste tAvatA tena bhadrAstIrthakareNa vaH / mandiraM tadanAkhyAtaM tanmahAzukragaM kila // 75 / / 2010_02 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 kummAputtacariam nizamyaivamime jAtajAtismRtyA zubhAzayAH / kevalajJAnino jAtAH kSapakazreNisaMzrayAt // 76 / / jinaM gatvAtha te tasthuH punaH kevaliparSadi / harirAha tato'rhantaM nAnaman kimimedhunA // 77 / / svAmyAhaiSAM samutpannaM kUrmAputrAddhi kevalam / jagAdendraH kadA kUrmAputro bhAvI mahAvratI // 78 // saptame'hni dinAdasmAttRtIyaprahare hare / grahISyati munerveSaM kUrmAputro hi kevalI // 79|| pitarau svau kramAt kUrmAputrastu bhagavAnitaH / saMbodhya prApayaddIkSAM dAnA iti mahattarAM // 80 / / kUrmAputraH kevalI bhavyalokAn, saMbodhya svairvAgvilAsairanekAn / zailezyA svaM bhUrikarmAvazeSa, kSiptvA kSipraM prApa mokSaM cidAtmA // 81 / / [zAlinI] kUrmAputracaritraM pavitramAkarNya bho janA bhavinaH / zivasukhadAyini dharme yatnaM kurutAmidaM satatam // 82 // [AryA] iti kUrmAputrarSikathAnakaM samAptam / / 000 2010_02 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [2] bAlacandrasUripraNItAyA vivekamaJjarIvRttau kUrmAputrarSikathAnakam // purAsId durgamapure droNo nAma narezvaraH / " drumAdevIbhavazcAsya suto'bhUd durlabhAbhidhaH // 1 // sa tu durlalitaH prAptAn gRhe sevAdikarmaNo / loThayan kandukIkRtya ceTAMzcikrIDa sarvadA // 2 // anyadA durgilodyAne'bhidhAnena sulocanaH / tatraitya samavAsArSIt kevalI sUriruttamaH // 3 // tatra bhadramukhI nAma yakSiNyekA'bhavad vane / bahuzAlavaTasyAdhobhUmibhavanavAsinI // 4 // kevalAlokabhAsvantaM sa sametya sulocanam / bhaktyA praNamya papraccha padmakozIkRtAJjaliH // 5 // ahaM mAnavatI nAma mAnuSyapi purA prabho ! / velandharasurasyA''saM suvelAkhyasya vallabhA // 6 // tAdRkpuNyakSaye svasyAyuHkSaye cAgate samam / mRtvA bhadramukhI nAma yakSiNyahamihA'bhavam // 7 // 2010_02 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 kummAputtacariam suvelaH kathamAste sa svAminiti nivedaya / athAkhyat kevalI bhadre ! cyutvA sa tadanantaram / / 8 / / suto droNanRpasyAste jAtaste vallabhaH khalu / AkhyayA durlabho'pyeSa sulabho'traiva pattane // 9 // zrutveti yakSiNI hRSTA natvA kevalinaM tataH / kRtvA mAnavatIrUpaM sA yayau durlabhAntikam // 10 // mAnuSodrAvaNakrIDAparaM taM vIkSya sA jagau / niHsattvaiH kimabhIbhizceccitraM mAmanudhAva tat // 11 // durlabho'pi nizamyeti drutaM tAmanvadhAvata / / dhAvantI tatpuraH sApi vyAmohyAnyAn vane yayau // 12 // tatra sA bahuzAlAkhyavaTakoTaravartmanA / gatA pAtAlamanvAyi tena sUcIva tantunA // 13 // bhUpabhUrbhuvanaM tatra maNImayamalokata / / AdAya sAramarkendurociSAmiva nirmitam // 14 // athAsmai vismayasmeralocanAya sulocanA / nivezitAya palya3 sArghyapAdyAdi nirmame // 15 // tato bhadramukhI smeramukhI prAJjalirAha tam / dIpAlIdinavad nAtha ! vIkSito'si cirAd mayA // 16 / / tAmAlokya kumAro'pi kvApIyaM vIkSitA mayA / vimRzanniti saMsmRtya jAti tAmanvarajyata ||17|| pudgalAnazubhAn hatvA kRtvA ca zubhapudgalam / tamathAraMsta sA snehAd guNasyUteva tattanau // 18 // itaH kumArapitarau jJAtvA tadgamanaM zucA / vizvagapyagaveSiSTAM nAlabhetAM ca taM kvacit // 19 // 2010_02 . Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam - 2 vivekamaJjarIvRttau kUrmAputrarSikathAnakam tayoH putraviyogArtivimuktAzanapAnayoH / tadaiva mantriNA proktaM kevalyAgamanaM mudA // 20 // tatastau prAvRSeNyAbdAvavAzrujalavarSiNau / gatvA kevalinaM natvopavizya tamapRcchatAm // 21 // bhagavan! kuladIpo nau bhAnurbhUnabhasoriva / kumAro durlabhaH kvAgAt kRpAM kRtvA nivedaya ? ||22|| kevalI prAha yakSiNyA'pahRto vAM kumArakaH / kathaM tAvUcatuH kevalyAkhyaccAkhilametayoH // 23 // UcAte tau kadA nau sa miliSyatyAha kevalI / yadeSyAmyahaM bhUyastadA vAM sa miliSyati // 24 // zrutvetyathaitau saMvignau durlabhAnujamaGgajam / rAjye nivezya bhejAte vrataM kevalisaMnidhau // 25 // samaM kevalinA dezAnudezaM tau vijahRtuH / tapyamAnavadhIyAnau sahamAnau parISahAn // 26 // vihArakramayogeNa kadAcid durgamaM puram / kevalI punarapyetya durgilodyAnamAsthita // 27 // yakSiNyavadhinA matvA kumArasyAyuralpakam / sA''gatya sAdaraM natvA'pRcchat kevalinaM tadA ||28|| prabho ! vardhayituM zakyaM svamalpAyuH kathaJcana ? | kevalI prAha nArhanto'pyAyuH sandhAtumIzate // 29 // nirutsAhA karasrastasarvasvevAtha yakSiNI / gatAM svaM bhavanaM pRSTA sA kumAreNa sAdaram ||30|| priye ! kimasi khinneva sA'bravIdevameva hi / tato'pi sAgrahaM pRSTA sA''khyat kevalibhASitam // 31 // 2010_02 149 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 kummAputtacariam saMvigno'sAvatha prAha draSTavyaH kevalI sa me / ityAgrahI sa nItazca yakSiNyApi tadantike // 32 // natvA kevalinaM so'pi nyaSIdat tatpadAntike / taM vIkSya pitarAvasyA'rodiSAtAM ca mohataH // 33 // kevalI prAha taM vatsa ! vandasva pitarAvimau / kimetaditi sa proce kevalyAkhyacca tat tathA // 34 // tataH kumAraH sotkaNThaM prAgvadAliGgya tau syAt / / pravRtto rodituM kRcchrAd yakSiNyA'yamavAryata // 35 // devadUSyAJcalenAsya saMpramAW dRzau tadA / nyavezyata sa pAdAbjamUle kevalino'nayA // 36 // kelyapi hi saMsAraviSanAzasudhArasam / vidadhe pratibodhAgAvezanaM dharmadezanam // 37 // tad nizamya ciraM samyag yakSiNI zrAvikA'bhavat / tAmApRcchaya kumArastu bheje gurvantike vratam // 38 // tapyamAnastapastIvra sahamAnaH parISahAn / adhIyAnaH kumArarSiH sa caturdazapUrvyabhUt // 39|| kAlaM kRtvA yathAkAlamamI pitRkumArakAH / mahAzukre'bhavan devA vimAne mandirAbhidhe // 40 // yakSiNI sApi vaizAlyAM bhUtvA strI kamalAbhidhA / tatrAbhUttadbhaveSTena bhramareNa samaM suraH // 41 // itazcAsti puraM rAjagRhaM lIlAgRhaM zriyaH / rAjA mahendrasiMho'bhUttatra siMha ivaujasA // 42 // kUrmAdevIti rAjyasya tasyAH kukSAvavAtarat / cyutvA kumAradevo'tha bhavanasvapnasUcitaH // 43 / / 2010_02 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 pariziSTam-2 vivekamaJjarIvRttau kUrmAputrarSikathAnakam svapnaM taM bharturAcakhyau kUrmAdevI nizAtyaye / rAjA vyAkhyacca te devi ! bhAvI zrIbhavanaM sutaH // 44 // tato'syA hRSTamanaso vahantyA garbhamuttamam / dharmAgama zrutau jAtasauhado dohado'bhavat // 45 // pratyekaM bhaTTamukhyAMzcAhUya darzanino'nvaham / tattaddharmAgamaM rAjJI zrAvayAmAsa bhUpatiH // 46 / / svaM svaM dharmAgamaM te tu paJcApyuccairvyapaJcayan / taM tu hiMsAtmakaM rAjJI zrAvaM zrAvamakhidyata // 47 // tato jainAn munIn bhaktyA''hUya taddharmadezanAm / zrAvayAmAsa vasudhAvAsavastAM kSamAzacIm // 48 // jantujAtadayArUpaM zRNvantI sA jinAgamam / saMsArasthApi mene svaM mahAnandapade gatam // 49 // atho navasu mAseSu dineSvardhASTameSu ca / rAjyasUta sutaM kalpadrumavad merucUlikA // 50 // rAjyAGgAni vimucyAnyat pUrNapAtraM vitanvatA / tasya janmotsavazcakre sumahIyAn mahIbhujA // 51 // tataH sUnurasau rAjJA mahotsavapUrassaram / dohadAnuguNaM dharmadeva ityabhyadhIyata // 52 // kUrmAputra iti khyAtaH punarullApanairayam / dhAtrIbhiH paJcabhiH pAlyamAnaH zizuvardhata // 53 // janabandhanakhelAtaH puraupAya'ta karma yat / kharvanAmnA'munA jajJe dvihastoccavapustu saH // 54 // kalAcAryAzrayAdeva sa kalAH sakalA api / svata evA''padAdarzo majAmAtrAdiva prabhAm // 55 // 2010_02 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 kummAputtacariam AsanmamuktacAritravazAdeSa vazI bhRtam / nikaTe palvalAdInAM zADvalAH syuna kiM drumAH ? // 56 // vimukho viSayecchAyAM yauvanastho'pyabhUdayam / kalpate pazudharmAya pazureva na tAdRzAH // 57 // harSI saiddhAntikarSINAM savidhaM na mumova saH / kiM citramathavA yo'bhUd garbhastho'pyAgamaspRhaH // 58 / / zRNvAno'nvahamevAsau yatibhyo jainAmAgamam / zrutapUrvamidaM kvApItyUhayA jAtimasmarat // 59 / / tatazca kSapaka zreNIrUDho'jJAnatamovyayAt / sa jAtakevalAloko lokAlokamalokata // 60 // vyavahAramalaGkartuM grahISyAmi yadi vratam / tadimau pitarau vakSaH sphuTitvA hi mariSyataH // 61 / / ajJAtavRttyA tiSThe tadetayoH pratibodhaye / ityasthAd bhagavAn kUrmAputraH sadana eva saH // 62 // ito mahAvidehoAmasti svastiniketanam / vijaye maGgalAvatyAM nagarI ratnasaJcayA // 63|| devAdityo'bhavattasyAmAditya iva tejasA / cakrIti viditaH kAmaM vijayena mahIbhujAm // 64 // jagatyAM viharannarhan jagaduttamasaMjJitaH / tadaitya samavAsArSIt purIparisare vane // 65 // taM dharmacakriNaM cakravartI vanditumAyayau / tadvidhAya yathAsthAnaM niSasAda kRtAJjaliH // 66 // ito droNadrumAdevyau kamalAbhramarau ca te / cyutvA bharatavaitADhye'bhavan vidyAdharAGgajAH // 67 // 2010_02 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 pariziSTam-2 vivekamaJjarIvRttau kUrmAputrarSikathAnakam cAraNazramaNIbhUya catvAro'pi samAhitAH / jagaduttamatIrthezaM te'pIyurvandituM tadA // 68 / / natvA vibhuM niSaNNeSu teSu papraccha cakrabhRt / kuto'mI nAtha ! catvAro dharmAMzA iva cAraNAH ? // 69 // amI bharatavaitADhyAd nAthokte cakrabhRjjagau / bharate tIrthakRccakrI kevalI vAsti samprati ? // 7 // svAmyUce tIrthakRccakrI kevalI cAtra ko'pi na / kintu rAjagRhe kUrmAputro'sti kevalI gRhI // 71 // cayUce sa vratI kiM na svAmyUce'vadyavarjitaH / gRhe'sti pratibodhAya pitrorduSpratikArayoH // 72 / / zrutveti cAraNAH procu svAmin ! kevalino vayam / bhaviSyAmo na vA svAmI proce bhadrAH ! bhaviSyatha // 73 / / te tu prAha kadA nAtha ! nAtho'pyAha mahAzayAH ! / kUrmAputrAd yadA vittha tanmandirakathAnakam // 74 / / tataste vismitA natvA svAminaM cAraNarSayaH / kUrmAputraM gatA yAvattaM natvA maunamAsire // 75 / / tAvacca tena te proktA mahAsattvAH ! jinena vaH / nedaM mandiramAkhyAyi mahAzukragataM hi tat // 76 // zrutveti te'pi saJjAtajAtismaraNavartmanA / kSapaka zreNimAsAdya kevalajJAnino'bhavan // 77 / / bhUyastIrthakaraM gatvA te'sthuH kevaliparSadi / tato jinaM jagAdendro'dhunA kiM nAnamantramI ? ||78|| svAmyUce kevalaM kUrmAputrAdeSAmajAyata / zakro'thAha kadA kUrmAputro'sau pravrajiSyati ? // 79 / / 2010_02 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 kummAputtacariam svAmyUce saptame hyasmAdahni yAme tRtIyake / bhaviSyati hare ! kUrmAputraH zramaNakevalI // 80 // itazca bhagavAn kUrmAputraH svapitarau kramAt / prabodhya prAvrajat tau ca pravrajyAnuttaraM gatau // 81 / / kUrmAputro bhagavAnapi surasaMdohapUjito bhuvanam / paritaH prabodhya kairavamiva zivamUrdhAnaminduvat prApa // 82 // iti kUrmAputrarSikathAnakaM samAptam // 000 ____ 2010_02 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [3] sirikummAputtacariye padyAnAmakArAdyanukramaH padyAMzAH zloka-patrAGkaH a 102-16 30-7 177-25 132-20 14-5 150-22 48-10 ajja ! ahaM surabhavaNaM ajja mae aJjamae ajjaM cia majjha aNa0 miccha mIsa samma aNNadiNammi muNIsara aNNadiNe tassa purassu aNNadiNe viharato annadiNe gAmANuggAmaM annadiNe sA devI anne vi bahuabhaviA ammA-piUhi tassa ya aha annayA viciMtai aha kevalI vi savvesi aha jakkhiNI avahiNA aha tassammApiyaro aha tehi dukkhiehiM aha maNuyakhittamajjhe 195-27 123-19 76-13 71-13 49-10 37-9 39-9 145-21 A Aukhae ittha vaNe Ayariyakkhitte vi hu patte 18-6 157-23 ___ 2010_02 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 AsADhabhUimuNo ia avaloaMtassa ia kahiUNa niutto ia kevalivayaNAI ia khavagaseNipattA ia ciMtiUNa ciMtArayaNaM ia desaNaM suNittA ia desaNaM suNeuM ia naravaNo vayaNaM ia muNivaravayaNAI ia vayaNaM soUNaM ia vayaNasavaNasaMjAyajA ia saMbaMdhaM suNiuM ia suNia so kumAro ia suNia tuTTho ia suNiaM muNiatattA ia suNiya jiNuvaesaM iccAiyarayaNANaM lakkhaNa iya saMdehAkuliaM kumaraM iyaresi daMsaNINa ya iha bohiabahuanaro ukkosaM davvatthayamArAhia ukkosapae labbhai viharaMta ullAvaNeNa kummAputtu tti eeNa kAraNeNaM nAha ! 2010_02 ps e kummAputtacariam 142-21 87-14 187-26 54 - 11 183-25 86-14 194-27 91-15 105-16 119-18 32-8 176-25 46-10 66-12 103-16 174-24 163-23 75-13 29-7 112-17 196-27 144-21 147-21 124-19 59-11 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 73-13 27-7 pariziSTam-3 sirikummAputtacariye padyAnAmakArAdyanukramaH egammi nayarapavare eyamavaloiUNaM surabhavaNaM ka kattha vi esA diTThA kamalA-bhamara-ghoNa-humajIvA kammANa mohaNijjaM kayaAsIsapadANA kahai pahU eesiM kiM iMdajAlameaM eaM kiM keNa vi dUhaviA ? kumaro ammA-piyaro kumaro jaMpai jakkhiNi kumaro vi ayANaMto kummAputtacarittaM veraggakaraM kummAputtasariccho kummAputtA anno ko keNa vi bhaNiaMkevalakamalAkaliyaM 33-8 164-23 192-26 111-17 185-26 28-7 56-11 93-15 60-11 64-12 197-27 137-20 138-20 78-13 16-6 gai-ANupubbi do do gabdhassa'NubhAveNaM gihavAsasaMThiassa vi gihavAse vi vasaMtA goyama ! jaM me pucchasi 178-25 108-17 139-20 193-26 8-5 cauro vi bhuttabhogA cakkadharo paDipuccha cattAri paMca joyaNasayAI 165-23 170-24 42-9 2010_02 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 kummAputtacariam 182-25 carame nANAvaraNaM chajjIvanikAyadayAvivajjio chajjIvanikAyANaM paripAlaNameva 118-18 116-18 jai tAva carittamahaM gahemi jai tAva tujjha cittaM jai majjhuvari siNehaM jaiA kummAputto tumhANa jalanihimajjhe paDio jaha vaccho niasurabhi jaM teNa puvvajamme jaMpai jiNo-na saMpai bharahe jaMbuddIvaM chattaM meruM jaMbuddIve dIve jAisaraNeNa teNaM jAIsaraNaguNeNaM jo pabhAyasamae sayaNijjA jo bhavio maNuabhavaM 135-20 22-6 61-12 173-24 88-14 67-12 131-20 169-24 52-10 9-5 34-8 133-20 101-16 72-13 jhANAnaleNa kambhidhaNanivahaM 134-20 pahAyA kayabalikammA 110-17 tau kevaliNA kahiaM tatto kummAputto tatto niyasattIe tatto bhaviajaNANaM 44-10 188-26 35-8 154-22 2010_02 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam-3 sirikummAputtacariye padyAnAmakArAdyanukramaH tatto so tassa kae tattha niviTTho vIro tattha ya kumArajIvo tattha ya doNanariMdo tattha ya mahAvidehe tattha ya mahiMdasiMho tatthimaM paDhamaM ThANaM tatthujjANe jakkhiNi tatthuvaviTTho iMdo tamhA kevalakamalAkalio tassa nariMdassa dumA tassa ya kummAdevI taha maNuattaM bahuvihabhavabhamaNa taM kaNNaM aNudhAvai taM caMdaM daTTaNaM nicitte taM daTTaNaM pucchai cakkadharo taM nisuNia bhaddamuhI tAruNNe savvesiM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kariya titthayarA ya gaNadharA tihAM vajjai tUra sutaDayaDaMta tIe devAicco cakkadharo te kevalivayaNeNaM aIva te tAva teNa vuttA te dhannA kayapuNNA je te dhannA kayapunnA je to kevalI payaMpaito jiNavaro payaMpaito tIi sasattIe 159 77-13 - 4-3 106-16 10-5 148-21 97-15 117-18 15-5 184-25 136-20 11-5 98-15 89-15 23-7 85-14 166-24 20-6 129-19 153-22 51-10 121-18 149-22 41-9 175-24 162-23 90-15 40-9 167-24 62-12 2010_02 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 to teNaM naravaDaNA to naravaDaNA''hUyA kummAputtacariam 109-17 115-17 therANaM payamUle 92-15 21-6 83-14 113-17 dRTThaNa taM kumAraM datta ciMtArayaNaM to tIe dadAtu dAnaM vidadhAtu maunaM dANa-tava-sIla-bhAvaNabheehi dANa-tava-sIla-bhAvaNabheA dANANamabhayadANaM diTThA sA kumareNaM dukkaratavacaraNaparA dullabhaNAmakumAro devagai-ANupuvvI devi ! tuma paDipunne devI bhaNei bho ! bho ! devehi avahari devehi samosaraNaM 190-26 191-26 55-11 47-10 12-5 181-25 104-16 81-14 38-9 3-3 na sA dIkSA, na sA bhikSA namiUNa vaddhamANaM niamAya-tAyadaMsaNaniavasthaaMcaleNaM niyamAyatAyamuNiNaM niruvamarUvaguNeNaM no vidyA na ca bheSajaM na ca pitA 114-17 1-3 70-12 69-12 68-12 128-19 53-11 paDipuNNesu diNesuM patte vi paDutaNutte dulaho 120-18 158-23 ____ 2010_02 . Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 pariziSTam-3 sirikummAputtacariye padyAnAmakArAdyanukramaH paMcasu jiNakallANesu pucchaMti cAraNA te pucchai puNo vi iMdo pucchei cakkavaTTI bhayavaM ! puttassa siNeheNaM cireNa puvvabhavaMtarakayaceDabaMdhaNu puvvabhavaMtarabhajjA poapaesaniviTTho pramAdaH paramadveSI 43-9 171-24 186-26 168-24 63-12 127-19 36-8 84-14 161-23 battIsapaMcaguNiyA vijayA u bahusAlavaDassa ahepaheNa bAvattarrikalAo 146-21 24-7 126-19 bhadde ! nisuNasu nayare bhamaranariMdo kamalAdevI bhayavaM ! kayA vi hohI bhayavaM ! jIviyamappaM bhayavaM puvvabhave haM bhAveNa kummaputto bhAveNa bharahacakkI bhAvo bhavudahitaraNI bho ! bho ! suNaMtu bhaviA bho bhadda ! keNa kajjeNa 95-15 45-10 50-10 17-6 7-3 140-21 155-22 80-14 26-7 maNimayakhaMbhaahiDia maNuatte vi hu laddhe merussa sarisavassa ya 156-22 143-21 2010_02 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 kummAputtacariam rayaNamayakhaMbhapaMtIkaMtI rayaNeNa rayaNakhANI rAyagihaM varanayaraM rAyagihe varanayare 25-7 107-16 96-15 2-3 laddhammi dhammasavaNe dulahaM 159-23 vaMsaggi samArUDho virudAvali bollai baMdivRMda visamiUNa niaTTo visayasuhaM bhuMjaMtANa vemANia-joisa-vaNa 141-21 122-19 180-25 99-16 151-22 sa bhaNai jai maha saddahaNe saMpatte kiriAkaraNaM sA kiM ci vi akahatI sA jakkhiNI vi caiuM sAmiya ! mae avahiNA sAmiya ! sivagaigAmia sAhAraNamapajjattaM niddAnidaM sirihemavimalasuhagurusiri suravihiaNayakamale so kumaro nijuvvaNa so tattha rayaNadIve so paMcahi dhAIhiM so pucchai kevaliNaM pahu soUNa jiNAgamaNaM sogaMdhiya-kakkeyaNa 82-14 160-23 57-11 94-15 58-11 172-24 179-25 198-27 189-26 13-5 79-13 125-19 65-12 152-22 74-13 ho hariharabaMbhAisurA 130-19 2010_02 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [4] sirikummAputtacariye uddharaNAnAmakArAdyanukramaH UddharaNam zloka-patrAGkaH caUhiM ThANehiM devANaM [sthAnAGgasUtra] cattAri paMca joyaNasayAI [ bRhatsaMgrahaNI/gA. 192] 42-9 chajjIvanikAyadayA [ upa.mA./gA.430] 118-18 tathimaM paDhamaM ThANaM [ dazavai./a.6-gA.9] 18-117 dadAtu dAnaM vidadhAtu maunam [ ] 113-17 na sA dIkSA, na sA bhikSA, [ ] 114-17 no vidyA na ca bheSajam [ ] 53-11 paMcasu jiNakallANesu [bRhatsaMgrahaNI/gA. 190] 43-9 prAmadaH paramadveSI, [ ] 161-23 000 2010_02 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam [5] sirikummAputtacariye vizeSanAmnAmakArAdyanukramaH patrAGkaH [ devI] [muNi] [siTThiputta] [aNagAra] [khitta] [raNNI ] 15, 23 vizeSanAma AsapUrI AsADhabhUi ilAputta iMdabhUi eravaya kamalA kamalAdevI kummaputta kummAputta kummA kummAdevI goyama jagaduttama jaMbuddIva jiNamANika [ rAyaputta] 3, 4, 5, 19, 20 24, 26, 27 [raNI] 15 [gaNahara] [titthayara] [ dIva] [sIsa] 22, 24, 25, 26 5, 10 27 2010_02 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam - 5 sirikummAputtacariye vizeSanAmnAmakArAdyanukramaH duggala [ ujjANa ] duggala [ vaNa ] [ paTTarAjJI ] dumA humA dullabha devAicca doNa hoNa dhammadeva bhaddamuhI bhamara bharaha bhAraha bharaha bharasara | bhAraha maNuyakhitta mahasukka mahAvIra mahiMdasiMha mahAvideha maMgalAvai maMdira mANavaI | [ rAjakumAra ] [ cakradhara ] [ nariMda] [ rAyaputta ] [ jakkhiNI ] [ bhUvai ] [ khitta ] [ cakkI ] [ khitta ] [ khitta ] [ suraloa ] [ titthayara ] [ rAyA ] [ khitta ] [vijaya ] [ vimANa ] [ mANavI ] 2010_02 165 10 5, 23 5, 6 22 5, 6, 23 19 5, 6 15, 23 21, 24 21 5 21 15, 24 15 21 21 15, 24 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 kummAputtacariam meru rayaNasaMcaya rAyagiha vaddhamANa vijaya videha [pavvaya] [nayarI] [nayara] [titthayara] [khetta] [khitta] [titthayara] [pavvaya] [nayarI] [ kevalI] vIra veaDDa vesAlI suloyaNa suvelavelaMdhara hemavimala [sura] [Ayariya] 000 2010_02 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MOR253 47620 Tejas Printers AHMEDABAD 2010_02_