Book Title: Saddrushti Dvantrinshika
Author(s): Yashovijay Upadhyay, Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004684/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA viracita saddaSTidvAtriMzikA zabdazaH vivecana covIzamI batrIzI 24 vivecaka : paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjA viracita dvAtrizadvAciMzikA aMtargata saddaSTidvArgizikA zabdazaH vivecana mULa graMthakAra tathA TIkAkAra laghuharibhadrasUri mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjA AzIrvAdadAtA + vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka sva. pa. pU. AcAryadeveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA SadarzanavettA prAvacanika-pratibhAdhAraka sva. pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAja tathA vartamAna zrutamarmajJAtA vidvAna pa. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI mahArAja vivecanakAra - paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA saMkalana-saMzodhanakArikA che 5. pU. bhaktisUrIzvarajI mahArAjanA samudAyanA prazAMtamUrti gacchAdhipati pa. pU. premasUrIzvarajI mahArAjAnA AjJAvartinI sAdhvIjI surendrazrIjI mahArAjanA ziSyA sAdhvIjI bodhiratnAzrIjI : prakAzaka : rAtigI. 5, jena marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA zabdazaH vivecana * vivecanakAra * paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA vIra saM. 2534 * vi. saM. 2064 AvRtti : prathama * nakala : 500 mUlya : rU. 45-00 Arthika sahayoga "paramArAdhyapAda pUjyapAda AcAryadeveza zrImad vijaya rAmacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA samudAyavartI siddhahasta lekhaka paramapUjya AcAryadeveza zrImad vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna tapasvI munirAja zrI prazamapUrNavijayajI mahArAja sAhebanI pAvana preraNAthI zrI AlavADA jaina saMgha taraphathI A pustakanA prakAzanamAM jJAnakhAtAnI rakama maLI che." : mukhya prAptisthAna : sItAvyuM. ka 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phtehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. * mudraka navaraMga prinTarsa AsToDIyA, amadAvAda-1. phona H (mo.) 9428500401 (ghara) 26614603 84 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FH prAptisthAna H * amadAvAda : gItArtha gaMgA zrInaTavarabhAI ema.zAha(AphrikAvALA) 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phleTa naM. 501, bloka-e, riddhivinAyaka TAvara, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. vijayanagara relve krosiMganI pAse, nAraNapurA, 8 (079) 26604911, 32911471 amadAvAda-13. (079) 27478512 muMbaI: zrI nikuMjabhAI Ara. bhaMDArI zrI himAMzubhAI ena. zeTha viSNu mahala, trIje mALe, e-241, azoka samrATa, trIje mALe, garavAre pevelIyananI sAme, daphatarI roDa, gauzALA lena, bInA javelarsanI DI-roDa, carcageTa, muMbaI-400010. upara, malADa (I.), muMbaI-400097. 8 (022) 22814048 8 (022) 39438434 | (mo.) 9322264851 jAmanagara : zrI lalitabhAI dharamazI. zrI udayabhAI zAha 302, caMdanabALA epArTamenTa, C/o. mahAvIra agarabattI varkasa javAharalAla naheru roDa, C-9, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, sarvodaya pArzvanAthanagara, jAmanagara-361001. jaina derAsara pAchaLa, muluMDa (va), muMbaI-80. (0ra88) ra678513 8 (022) 25380014, 25689030 * surataH DaoN. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa, bAbu nivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001. = (0261) 3228623 * rAjakoTa : zrI kamalezabhAI dAmANI. jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. 8 (0281) 2233120 * BANGALORE: Shri Vimalchandji C/o. J. NEMKUMAR & COMPANY Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-53. = (080) (O) 22875262, (R) 22259925 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya che. gItArtha gaMgA"nuM mukhya lakSya to ApaNA upakArI pUrvAcAryo jevA ke pa. pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAja sAheba, 5. pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAja sAheba Adi racita jainazAstromAM patharAyelAM vividha paramArthabhUta tatvonAM rahasyonuM naya, vikSepa, vyavahAra, nizcaya sApekSa arthagAMbhIryapUrNa vizleSaNa karavAnuM che, jethI zrI jainasaMghane te te padArthonA sarvAgI bodhamAM sahAya maLe. A kArya atyaMta vistAravALuM ane gahana che, ghaNAM sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto AmAM sahAya karI rahyAM che, zrAvako ane zrAvikAo paNa sau saune yogya kAryo saMbhALI rahyAM che, te anusAra kAma bahAra AvI rahyuM che ane kramasara AvatuM raheze. daramyAna zrI saMghamAMthI jijJAsu mumukSuo tathA zrAvako-zrAvikAo taraphathI evI mAMga vAraMvAra Ave che ke pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAja sAhebanAM tathA pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI mahArAja sAhebanAM judA judA viSayo paranAM apAyelAM vyAkhyAno tathA paMDitavarya zrI pravINabhAI motAe vividha zAstrIya viSayo para karelAM vivecato chapAvIne taiyAra karavAmAM Ave to sakaLa zrI saMghane cokkasa lAbhadAyI nIvaDe. AvI vinaMtIone lakSyamAM rAkhIne TrasTa nakkI karyuM che ke AvAM vyAkhyAno tathA vivecakonAM pustako prakAzita karavAM ane tene mAtra eka saMlagna pravRtti tarIke svIkAravI. A kAma gItArtha gaMgAnA mukhya lakSathI saheja phaMTAya che, bodhanI vividhatA ane saraLatAnI daSTie paNa bhinna prakAre che, chatAM tattvajijJAsu mATe hitakArI hovAthI tema ja ati mAMgane kAraNe uparyukta vinaMtI lakSamAM rAkhIne A pravRtti cAlu rAkhela che. tatvajijJAsu jIvo mATe AvAM pustako samyagujJAna-darzana-cAritranI ArAdhanAmAM upayogI thaze, tevI AzA sahita - 5, jena marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. TrasTIgaNa gItArtha gaMgA (sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che.) Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ s& gItArtha gaMgA dvArA prakAzita as vyAkhyAnanA graMtho (gujarAtI) vyAkhyAnakAra :- pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI (moTA paMDita) ma. sA. 1. Azrava ane anubaMdha 2. pugala vosirAvavAnI kriyA 3. cAritrAcAra vyAkhyAnakAra - pa. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI (nAnA paMDita) ma. sA. 1. yogadaSTisamuccaya 2. karmavAda karNikA 3. sadgati tamArA hAthamAM ! 4. darzanAcAra 5. zAsana sthApanA 6. anekAMtavAda 7. praznottarI 8. cittavRtti 9. cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe 10. manovijaya ane Atmazuddhi 11. bhAgavatI pravajyA paricaya 12. bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna) 13. bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, vidhvajaya, siddhi, viniyoga) 14. lokottara dAnadharma "anukaMpA" 15. kudaratI AphatamAM jenanuM kartavya 16. dharmarakSA pravacana zreNI bhAga-1 pa. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI (nAnA paMDita) ma. sA. saMpAdita 1. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo lekhaka :- pa. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI (nAnA paMDita) ma. sA. 1. jainazAsana svataMtra dharma ke saMpradAya ? Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (hindI) vyAkhyAnakAra :- pa. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI (nAnA paMDita) ma.sA. 1. jainazAsana sthApanA 3. zrAvaka ke bAraha vrata evaM vikalpa 2. cittavRtti 4. praznottarI lekhaka :- pa. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI (nAnA paMDita) ma.sA. 1. jinazAsana svataMtra dharma yA saMpradAya ? - - - - | saMpAdaka :- pa. pU. gaNivarya zrI arihaMtasAgarajI mahArAja sAhaba 1. pAkSika aticAra ENGLISH Lecturer : H. H. GANIVARYA SHRI YUGBHUSHANVIJAYJI M. S. 1. Status of religion in modern Nation State theory Author: H. H. GANIVARYA SHRI YUGBHUSHANVIJAYJI M. S. 1. Is Jaina Order Independent Religion or Denomination ? che ke ka. gItArtha gaMgA dvArA prakAzita anya pustakonI yAdI 1. zrI sametazikharajInI saMvedanA saMkalanakartA H jyotiSabhAI zAha 2. zrI navapada ArAdhanA vidhi saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha 3. svataMtra bhAratamAM dharma parataMtra !! (guja.) saMkalanakartA dharmatIrtha rakSA samiti 4. svataMtra bhArata meM gharma parataMtra !!!!! (hindI) saMkalanakartA dharmatIrtha rakSA samiti 5. Right to Freedom of Religion !!!!! saMkalanakartAH dharmatIrtha rakSA samiti (aMgrejI) 9. "rakSAdharma' abhiyAna (guja.) saMkalanakartA: dharmatIrtha rakSA samiti 7. "Rakshadharma' Abhiyaan (aMgrejI) saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo ke gItArtha gaMgA dvArA prakAzita na the vivecananA graMtho (gujarAtI) vivecanakAra :- paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA | 1. yogaviMzikA zabdazaH vivecana 2. adhyAtmaupaniSat prakaraNa zabdazaH vivecanA 3. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 4. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 5. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 6. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha 7. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha 8. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecana 9. samyakatva SasthAna caupaI zabdazaH vivecana 10. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 11. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 12. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 13. phUpadaSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecanA 14. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUtra 1-2) 15. sUtranA pariNAmadarzaka yanaleza bhAga-1 16. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) 17. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 18. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 19. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 20. dAnadrAviMzikA-1 zabdazaH vivecana 21. mitrAdvAciMzikA-21 zabdazaH vivecana 22. yogazataka zabdazaH vivecana 23. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 24. yogabhedadvAbiMzikA-18 zabdazaH vivecana 25. yogavivekadvAciMzikA-19 zabdazaH vivecana Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. sAdhusAmaadvAciMzikA-6 zabdazaH vivecana 27. bhikSudrAviMzikA-27 zabdazaH vivecana 28. dIkSAdvAciMzikA-28 zabdazaH vivecana 29. yogadaSTinI sajhAya zabdazaH vivecana 30. kevalibhaktivyavasthApana dvAbiMzikA-30 zabdazaH vivecana 31. pAtaMjalayogalakSaNavicAradvAciMzikA-11 zabdazaH vivecana 32. jJAnasAra zabdazaH vivecana 33. saMthArA porisa sUtrano bhAvAnuvAda ane hiMsASTaka zabdazaH vivecana 34. jinamahattvadvAciMzikA-4 zabdazaH vivecana 35. samyagdaSTidvAciMzikA-15 zabdazaH vivecanA 35. yogalakSaNadvAciMzikA-10 zabdazaH vivecana 36. muktiaSaprAdhAnyadvAbiMzikA-13 zabdazaH vivecanA 37. apunabaMdhakadvAciMzikA-14 zabdazaH vivecana 38. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-1 39. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-2 40. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-3 41. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-2 42. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-3 43. yatilakSaNasamuccaya prakaraNa zabdazaH vivecana 44. devapuruSakAradvAciMzikA-17 zabdazaH vivecana 45. tArAditrayadvAciMzikA-22 zabdazaH vivecana 46. kutarkagrahanivRttidvAciMzikA-23 zabdazaH vivecana gItArtha gaMgA aMtargata gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita graMtho 1. dharmatIrtha bhAga-1 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'dvAdiMzadvAaizikA' graMthanI saSTidvAciMzikA'nA | zabdazaH vivecananA saMkalana-saMpAdananI veLAe prAstAvika vizvakalyANakara zrI jinazAsananA gaganane jJAnAlokathI prakAzita ane prabhAvita karanArA aneka mahApuruSomAM svaparadarzananiSNAta, prakAMDa vidvAna, vistRta-sacoTa-spaSTa-saMdehamukta sAhityanA samartha sarjaka, sarvanayamaya vANI vahAvanAra, nyAyavizArada, nyAyAcArya mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjAnuM AgavuM sthAna che. teozrInA vizALa sAhityajagatamAM judA judA batrIza viSayo upara viSayavAra 32-32 arthagaMbhIra zlokothI karAyela vizada chaNAvaTavALo, tathA 5050 zloka pramANa, adbhuta, adhyayanIya, 'tattvArtha dIpikA' nAmanI svopajJavRttithI samalaMkRta, A 'dvatrizaddhAtrizikA' graMtha, pU. upAdhyAyajInI eka Master Piece - uttama namUnArUpa amara kRti che. jainAgamo upara jabarajasta ciMtana-manana karI tenAM rahasyone tarkabaddha rIte prakAzita karanAra samartha zAstrajJa sUripuMgava pU.haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAnA mumukSujanapriya yogazataka, yogavizikA, yogabiMdu, yogadRSTisamuccaya ityAdi yogagraMthonA padArtho, mahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjAe tarkabaddha rIte saMkalana svarUpe, samavatAra svarUpe ane saMvAdI svarUpe saMgrahIta karyA che; jemAMthI prAjJa mumukSuone ati AkarSaNa kare tevA yogadaSTisamuccaya' graMthanA padArthono anupama ane vizada saMgraha A kAtrizikA graMthanI 20 thI 24 ema kula pAMca kAtrizikAmAM karela che. 1444 graMthanA praNetA sUripuraMdara pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajIe lagabhaga dareka darzananA yogagraMthonuM UMDuM ciMtana, manana ane nididhyAsana karyA bAda te badhAnA nicoDa ane samanvayarUpe A "yogadaSTisamuccaya' graMthanI racanA karI che, jemAM dareka darzananA anuyAyIone mAnya bane evI zailIthI yogamArgane prAraMbhathI aMta sudhI AvarI lIdho che. tethI yogamArgamAM praveza karavA icchanArane A graMtha jeTalo upayogI che, teTalo ja upayogI temAM praveza karelAne sthiratA ane vikAsa sAdhavA mATe paNa che. pU. upAdhyAyajI mahArAje A graMthanI ATha Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddhiAtrizikA/prastAvanA dRSTiomAMthI 21mI dvAtrizikAmAM mitrAdaSTinuM varNana karyuM, tyArabAda 22mI kAtrizikAmAM tArAdRSTi, balAdRSTi ane dIprASTinuM varNana karyuM che. A cAra dRSTiomAM mithyAtva avasthA hovA chatAM maMdamithyAtvane kAraNe temAM rahelA yogIonA guNono spaSTa vikAsa jovA maLe che. A cAra dRSTithI AgaLa vikAsa karavA icchatA jIve kutarkagrahano tyAga karavA dvArA AvedyasaMvedyapadane jItavuM joIe, tethI ra3mI dvAtrizikAmAM kutarkagrahanivRttinI vAta karI; ane zeSa cAra dRSTio sthirAdaSTi, kAntAdRSTi, prabhAdraSTi ane parASTi aMge A 24mI "saddaSTiAtrizikA'mAM prakAza pADela che. tattvano sAco bodha e samyajJAna che, tattvanI sAcI pravRtti te samyagu cAritra che ane tattvano sAco bodha thayA pachI te ja sAcuM che, te ja satya che evI ruci pragaTe te sAcI rUci che. tattvano sAco bodha jIvanamAM AtmasAt kare te ja AtmAno mokSa thAya. tethI mokSanuM mULabhUta kAraNa samyagbodha che, tene "dRSTi" nAma ApyuM. sAco bodha pAMcamI sthirAdaSTimAM prApta thaI, aMtima A cAre dRSTiomAM che arthAt sthirAdi dRSTiomAM saMvega mAdhurya ane adhyAtmasukhano rasAsvAda vadhato jAya che. tethI te cArenuM varNana karatI A dvAaizikAnuM nAma "saddaSTiddhAtrizikA' sArthaka che. mokSamArgane ke yogamArgane nahIM prApta karelA jIvone AdhyAtmika guNano AMzika paNa rasAsvAda hoto nathI; tethI temanA je kaMI guNo hoya te paNa laukika guNa kahevAya. yogamArgane prApta mithyAdRSTi jIvomAM tAttvika vairAgya che, AMzika viveka guNa paNa pragaTyo che, je lokottara guNarUpa che. te jIvo aMze aMze paNa mokSanA guNano, adhyAtmanA sukhano rasAsvAda mANe che, ane sthirAdidRSTiprApta jIvomAM saMpUrNa viveka hoya che. cothA guNasthAnakathI caudamAM guNasthAnaka parvatano vikAsa sthirAdi cAra dRSTiomAM gUMthAyela che. sthirAdaSTi - bhrAMtidoSa dUra thatAM ja anAdikALanI rAga-dveSanI graMthino bheda karI jIva samakita pAme che, ane cothA guNasthAnakamAM Ave che tyAre A dRSTi prApta kare che. A dRSTine prApta yogIno heya-upAdeyano sUkSma viveka haMmezAM ekadhAro eka sarakho rahe che. tethI temanA vivekanI sthiratAne anulakSIne ane Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA|prastAvanA 3 tattvano sthira nirNaya thavAne kAraNe A dRSTinuM sArthaka evuM'sthirA'nAma Apela che. ahIM vedya evA padArthonuM yathArtha saMvedana thAya che. cothI dIprAdyaSTimAM prApta bodha dIpaka saddeza che. dIpakano prakAza jhINI vastu batAvI zakato nathI, pavanamAM kaMpAyamAna thAya che ane vaMToLamAM bujhAI jAya che; jyAre A dRSTimAM bodha ratnanA prakAza jevo sthira che, je kyAreya bujhAto nathI. A yogInI zraddhA kyAreya kaMpAyamAna thatI nathI, tethI apratipAtI, pravardhamAna ane nipAya bodha che. vaLI nizcayanayanuM praNidhAna A dRSTimAM Ave che, tethI A dRSTiprApta yogIono bodha praNidhAna yonivALo che ane UMDo sUkSma ane graMthibhedanA kAraNe marmagrAhI hoya che. tattvane jovAmAM bAdhaka tamograMthino bheda thavAnA kAraNe temanAmAM jvalaMta viveka hovAthI ane asthira bhogothI cittanuM nivartana thavAthI saMsAranI tamAma ceSTA, bALakanI dhULamAM ramavAnI kriyA tulya lAge che. 'suranara sukha te duHkha karI lekhave, vaMche zivasukha eka.' indriyanA bhogo saMsArarUpI sarpanI phaNAnA ATopa tulya bhAse che. tethI tenuM AkarSaNa naSTaprAyaH hoya che ane jagatamAM sarvazreSTha tattva hoya to te eka Atmatattva ja temane bhAse che arthAt rAgAdi upadravorahita evI jIvanI nirAkULa avasthA ja tattva che, tema bhAse che. tethI zaktianusAra yogamArgamAM pravRtti che. 'namunthuNaM' sUtranuM 'bohidayANaM' pada ahIM saMgata thAya che. A sthirAdaSTinuM varNana graMthakArazrIe zloka-1 thI 7mAM karyuM che. kAntAdRSTi :- kAnta eTale manohara-priya. A dRSTimAM rahelA jIvonA pariNAma atizaya kAnta-manohara hoya che, temano svabhAva upazAMta hoya che. teo prakRtigata saujanya ane suMdaratAdi guNothI sahune priya hoya che. te apekSAe A dRSTinuM 'kAntA' nAma sArthaka che, athavA kAntA eTale patnI. jIvano anAdikAlIna avinAbhAvI svabhAva, tenI mULa prakRti samatA che. saMsAramAM patnI jema sukhane ApanArI che, tema A dRSTiprApta yogIne samatA nAmanI patnInA saMyogathI sukha hoya che. tethI paNa A dRSTinuM 'kAntA' nAma sArthaka che. pAMcamI sthirAdaSTimAM eka ratnanA prakAza jeTalo bodha hato, jyAre A dRSTimAM jhagArA mAratAM ghaNAM ratnono prakAza che; eTale sthirA karatAM aneka Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddhiAtrizikA/prastAvanA gaNo vizuddha bodha che. adhyavasAyonI vizuddhi dvArA sAdhaka yogIo zIghratAthI aMtara kApIne aMte mULa zuddha svarUpane prApta karatA hoya che. prakRtithI A jIvo sthitaprajJa hoya che arthAt jitadvandra hoya che. mana upara saMpUrNa vijaya hovAthI tene jyAM goThavavuM hoya tyAM goThavI zake che. mokSane anukULa ja sadA citta varte che. niraMtara tattvaciMtana karanArA, jJAnagarbhita vairAgyavALA, asamaMjasa pariNAmarahita ane AkSepakajJAnavALA A yogI hoya che. kAntAdRSTivALA aviratinA udayavALA ke dezaviratinA udayavALA yogIonI bhogamAM pravRtti hovA chatAM zuddha AtmA pratye AkSepa kare tevuM AkSepa jJAna hovAthI bhogo saMsAranA kAraNa banatA nathI; kema ke karmajanya bhogone mAyodaka samAna jANatA hovAthI temane Asakti hotI nathI. tIrthaMkara paramAtmAo garbhathI chaThThI dRSTimAM hoya che. A kAntAdRSTinuM varNana graMthakArazrIe 8 thI 10 zlokamAM karela che. prabhASTi - "pra' eTale prakRSTa ane "bhA' eTale teja. A dRSTimAM sUryanI upamAvALo prakRSTa jJAnano prakAza hovAthI tenuM "prabhA' nAma sArthaka che. A dRSTimAM vartatA yogIone dhyAna sadA zubha vartatuM hovAne kAraNe dhyAnathI thanAruM samatAnuM sukha sadA varte che. prazamasAra sukhanA svAmI, pratyakSa nirvikalpadazAmAM rahenArA, samAdhiniSTha anuSThAnavALA, AtmatatvanI anubhUtirUpa tattvapratipattivALA, nizcayanayanA samyaktvanA dhAraka, jJAna, rUci ane pariNatirUpa ratnatrayInI ekatAvALA, 'dhyAnane suvuM'nI anubhUti karanArA, sampravRttipadanA dhAraka A yogIo hoya che. A prabhASTinuM varNana graMthakArazrIe zloka-18 thI 25mAM karyuM che. parAdaSTi - parASTi eTale adhyAtmanA vikAsanuM aMtima sopAna. samatAnA parama AsvAdane anubhavI rahelA evA prabhAdRSTivALA jIvo samatAnA AsvAdamAM ja lIna banelA samatAnA AsaMgane choDI zakatA nathI. teo jyAre AsaMgane choDe che tyAre parASTine prApta kare che. "parA =zreSTha ane "dRSTi'=ratnatrayIno bodha. A dRSTimAM yogI sarvottama jJAnaprakAza kevaLajJAna, kevaLadarzana, ane sarvottama cAritrarUpa ayogI avasthAne prApta kare che, mATe tenuM 'parASTi" Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddhiAtrizikA/prastAvanA nAma sArthaka che. saMpUrNa nirvikalpadazAnA uttama sukhane anubhavanArA, sarvadA dhyAnamAM rahenArA, parAkASThAnI samAdhine pAmelA, nirAcArapadavALA=doSa nahIM lAgato hovAne kAraNe prAyazcittarUpe paNa jemane koI AcAra sevavAnA nathI evA, caMdanagaMdhanyAye sahaja pravRttivALA, sarva utsukatAthI rahita, kSayopazamabhAvanA dharmonA tyAgathI kRtakRtya thayelA, zreNI para caDhI kevaLajJAna, kevaLadarzana pAmI, yathAbhavya paropakAra karI yoganI paryanta dazArUpa zailezI avasthA prApta karavApUrvaka yoganI lakSyasiddhine pAmelA, bhavavyAdhino kSaya karanArA A yogI bhAvanirvANane pAme che arthAt sarvayogaziromaNi ayogayogathI bhavopagrAhI karmano kSaya karI paramAnaMdanA sthAnabhUta mokSane prApta kare che. A parASTinuM varNana graMthakArazrIe zloka-29 thI 32mAM karyuM che. A ATheya yogadaSTio hakIkatamAM AMtarika bodhanI pArAzIzI che. bodhanI nirmaLatA ane baLavattA jema jema vadhe, tema tema jIva upara uparanI dRSTimAM praveza karI mokSamArge kramasara AgaLa vadhI mokSane prApta kare che. - ATha daSTinA bodha vagere viSayaka saMkalana - dRSTi bodhanI tulyatA yogaga guNaprApti naSTa cittadoSa 1 mitrA tRNAgni kaNa yama adveSa kheda 2 tArA chANano agni niyama jijJAsA 3 balA lAkaDAno agni Asana zuzruSA kSepa 4 dIpA dIvAnI prabhA prANAyAma zravaNa utthAna pa sthira ratnanI prabhA pratyAhAra bodha bhrAnti 6 kAntA tArAnI prabhA dhAraNA mImAMsA anyamudde 7 prabhA sUryanI prabhA dhyAna parizuddha pratipatti roga 8 parA caMdranI prajA samAdhi tattvaviSayaka pravRtti AsaMga prathamanI cAra dRSTiomAM yogamArgano bodha viparyAsathI yukta hovAthI truTivALo che jyAre sthirAdi cAra dRSTiomAM viparyAsa vagarano bodha hovAne kAraNe pUrNa bodha che. AtmAnA zuddha bhAvane pragaTa karavAne anukULa bodhano udvega Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 sadRSviAtriMzikA/prastAvanA prAraMbha pahelI dRSTithI thAya che ane uttarottara prakarSane pAmIne AThamI dRSTimAM parAkoTIno hoya che jenA baLathI yogI saMsArasAgarathI pAra pAme che. yogamArgasaMdarzaka guruvaryonI satata varasatI divya kRpAvRSTi ane nirmaLa amIdraSTithI, ane yogamArgamarmajJa ane mane yogamArgano bodha karAvavAmAM dharmabodhakara evA sva. pa. pU. moTA paMDita mahArAja pU. mojitavijayajI mahArAjAe jagADelI jJAnayoganI sAdhanAnI rucithI, pa. pU. haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA ane pa. pU. yazovijayajI mahArAjAnA saMvegavardhaka yogagraMthonA abhyAsamAM niraMtara mAro yatna thato rahyo. mAruM jaMghAbaLa kSINa thatAM mAre amadAvAda mukAme sthiravAsa ka2vAnuM thayuM. tethI sUkSmaprajJAsaMpanna, satata yogagraMthonA paThana-pAThanamAM rata, paMDita pravarazrI pravINabhAI pAse adhyayana karatAM karatAM temanI preraNA ane kRpAthI, teozrI jainazAsananA jJAnanidhine ajavALIne je yogamArgane jagata samakSa vaheto mUkavAnuM kArya karI rahyA che, te graMthonA zabdazaH vivecananuM lekhana kArya karI tenI saMkalanA karavAnI puNya taka prApta thaI, jenA kAraNe nAdurasta tabiyatamAM paNa prasannatA jaLavAI rahI. kharekhara ! mArA jIvanamAM cittanI prasannatA mATe svAdhyAyarUpI saMjIvanIe auSadhanuM kArya karela che. A zrutabhaktinuM kArya yogamArgamAM mane 2ta banAvI aMte mane pUrNa banAve, tevI yogInAtha paramAtmA pAse prArthanA karuM chuM. A graMthanA gujarAtI vivecananA prasaMzodhananA kAryamAM zrutopAsaka, zrutabhaktikAraka, suzrAvaka zrI zAMtilAla zivalAla zAhano suMdara sahayoga prApta thayo che ane sAdhvIjI daSTiratnAzrIno tathA sAdhvIjI ArjavaratnAzrIno A graMthanA sarjanamAM suMdara sahAyakabhAva prApta thayo che. 'dvAtriMzikA' graMthanuM vivaraNa lakhavAmAM ke saMkalana-saMzodhanAdi kAryamAM chadmasthatAne kAraNe taraNatAraNa jinezvara devonI AjJAviruddha ke graMthakArazrInA Azayaviruddha padArthanuM nirUpaNa thayela hoya to 'micchA mi dukkaDaM' mAMguM chuM. prAMte AtmapariNatinI nirmaLatA mATe karAyela graMthanA paThana-pAThana-zravaNamanana-ciMtana-nididhyAsanathI huM paNa yogamArgane prApta karI pUrNa banuM, ane sAdhaka Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAciMzikA/prastAvanA bhavabhIru jijJAsu jIvo paNa prathama guNasthAnakarUpa mithyAtva avasthAnI AdhyAtmika bhUmikAonuM mArmika jJAna kare, sAdhanAnI gerasamaja dUra kare, ane samyabodha pAmI anukrame svadoSone dUra karI, guNone prApta karI, avedyasaMvedyapada upara vijaya meLavI, vedyasaMvedyapada prApta karI vahelAmAM vahelA paramapadanA mArge AgaLa vadhI parama ane carama vizrAMtisthAnane pAmo, e ja aMtaranI zubhakAmanA. - "pjAma sarvagIvAnAma' vi. saM. 2064, mAgazara suda-11, mauna ekAdazI, tA. 20-12-2007, guruvAra 302, vimalavihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7. vairAgyavAridhi pa. pU. bhaktisUrIzvarajI mahArAjAnA paTTAlaMkAra gacchAdhipati pa. pU. premasUrIzvarajI mahArAjAnA AjJAvartinI sAdhvIjI jaya-lAvaNyahemazrIjI ma. sA.nA ziSyA tapasvIratnA, svAdhyAyapriyA pa. pU. sA. surendrazrIjI ma.sA.nA ziSyA bhavavirahaththu sAdhvIzrI bodhiratnAzrIjI chaG) Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddhiAtiMzikA/saMkalanA 'dvAciMzadvAaizikA' graMthanI ra4mI saddaSTidvAciMzikA'nA padArthonI saMkalanA 21mI ane raramI dvAaizikAmAM mitrAdi cAra dRSTio batAvI. te cAra dRSTiomAM rahelA yogIo yogamArgamAM hovA chatAM avedyasaMvedyapadavALA che, ane te avedyasaMvedyapadanA jayathI kutarkanI nivRtti thAya che. tethI avedyasaMvedyapadano jaya karavA mATe zuM yatna karavo joIe, te "kutarkagrahanivRtti' nAmanI pUrvanI 23mI batrIzImAM batAvyuM. tethI e phalita thayuM ke avedhasaMvedyapadanA jayathI kutarkanI nivRtti thAya che, ane tenA phaLabhUta kramasara saduddaSTio pragaTe che; je saddaSTio cAra che, ane tenuM varNana prastuta kAtrizikAmAM karela che. sthirAdaSTi - A cAra saddaSTimAM prathama sthirAdaSTi che, jemAM pratyAhAra nAmanuM yogAga pragaTe che. pratyAhAra eTale sUkSmabodhapUrvaka indriyono viSayothI parAkSukhabhAva; ane pratyAhAra nAmanuM yogAMga jyAre suabhyasta thAya che, tyAre jema atyaMta mAMsAhArano tyAgIne mAMsa sanmukha paDeluM hovA chatAM khAvAno adhyavasAya thato nathI, tema viSayonI sAthe indriyono saMparka thavA chatAM viSayo indriyone sparzatA nathI. te vakhate yogInA cittamAM "mane indriyo vaza che, huM indriyone vaza nathI' evI pratIti thAya che, ane jyAM potAnuM hita dekhAya tyAM indriyone pravartAve che; paraMtu indriyone vaza evo jIva potAnA hitanI upekSA karIne paNa indriyothI prerAIne ahitamAM pravRtti kare che, tema A yogI indriyothI prerAIne ahitamAM pravRtti karatA nathI. vaLI graMthino bheda thayelo hovAthI sthirAdaSTivALA yogInuM vivekavALuM citta hoya che, tethI saMsAranI sarva ceSTA tene lajjAspada lAge che. vaLI, mohanA saMzleSa vagaranA jJAna ekasvabhAvavALuM AtmAnuM svarUpa, tene paramArtharUpe dekhAya che, ane vikalpothI utpanna thayeluM dekhAtuM A jagata upadravarUpa dekhAya che. vaLI, sthirAdaSTivALA yogIne bhogo sApanI phaNAnA Abhoga jevA dekhAya che, tethI bhogo pratyenuM AkarSaNa teone naSTaprAya hoya che. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddhiAtrizikA/saMkalanA kAntAdaSTi :- kAntAdRSTimAM dhAraNA nAmanuM yogAMga pragaTe che. dhAraNA eTale cittane ucita sthAne sthApIne mokSarUpa lakSyanI niSpattine anukULa AtmAno manovyApAra, dhAraNA nAmanA yogAMgane kAraNe A dRSTimAM rahelA yogIo ekAgra manavALA hoya che. A dRSTimAM AkSepakajJAna hovAne kAraNe bhogo paNa karmabaMdhanuM kAraNa banatA nathI, ane mane haMmezAM mRtadharmamAM varte che, tethI citta sadA mokSane anukULa varte che. vaLI kAntAdRSTimAM zrutamAM nitya mana hovAthI dharmazakti baLavAna hoya che; ane karmanA udayathI bhogamAM pravRtti hoya topaNa bhogazakti nirbaLa hoya che, tethI bhogakALamAM paNa dharmazakti haNAtI nathI. vaLI dhAraNA nAmanA yogAMgane kAraNe dharmakriyAmAM anyamuddoSa prApta thato nathI. vaLI kAntAdRSTimAM sadvicAraNArUpa mImAMsA pragaTela hoya che. tethI kyAreya asamaMjasa pariNAma thato nathI, paraMtu sadA mohanAzane anukULa yatna varte che. prabhAdaSTi - prabhASTimAM dhyAna nAmanuM yogAMga pragaTe che. dhyAna eTale lakSyane anukULa cittanI ekAgratA. A dRSTimAM rahelA yogIone dhyAna pratye atyaMta ruci hoya che, dhyAnanA ATha doSomAMthI "roga' nAmano doSa gayelo hoya che, ane A yogIo asaMgaanuSThAnarUpa sampravRttipadane vahana karanArA hoya che. vaLI prabhASTivALA yogIonuM citta sadA dhyAnamAM hovAne kAraNe dhyAnathI thanAruM samatAnuM sukha sadA varte che. vaLI prabhASTivALA yogImAM je asaMgaanuSThAna che, tene sAMkhyadarzanavALA prazAMtavAhitA' kahe che, bauddhadarzanavALA "visabhAga parikSaya' kahe che, zivadarzanavALA "mokSamArga' kahe che ane mahAvratI darzanavALA "dhruvamArga" kahe che=dhruva evA mokSano mArga kahe che. sAMkhyadarzanakAro prazAMtavAhitA utpanna karavA mATe cittavRttino nirodha svIkAre che. A cittavRttino nirodha karavA mATe zAstrAnusArI anuSThAno karIne nirodhanA saMskAro prAdurbhAva karavAmAM Ave ane vyutthAnanA saMskAro Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. saddaSTidvAciMzikA/saMkalanA tirobhAva karavAmAM Ave, tyAre virodha pragaTe che, ane tenAthI prazAMtavAhitA utpanna thAya che. vaLI, jema nirodhanA pariNAmathI prazAMtavAhitA utpanna thAya che, tema cittanI ekAgratAthI pragaTa thayela samAdhinA pariNAmathI prazAMtavAhitA atizayita thAya che. tethI e phalita thAya ke prabhASTivALA yogIo nirodha pariNAma, ekAgratA pariNAma ane samAdhi pariNAmamAM yatna kare che, jethI asaMgaanuSThAnanI prApti thAya che ane kramasara vRddhi thAya che. parAdaSTi - prabhASTimAM samAdhi pariNAma hato ane parASTimAM samAdhi nAmanuM yogAMga pragaTe che. tethI jijJAsA thAya ke samAdhi pariNAma ane samAdhi yogAMga vacce zuM taphAvata che ? samAdhi pariNAma ane samAdhi yogAMga vacceno taphAvata :- prabhASTivALA yogImAM vartatA samAdhi pariNAmamAM vikSepano atyaMta abhibhava hoya che, ane zuddha AtmAne pragaTa karavAnI ekAgratA varte che, jethI sudaDha dhyAna pravarte che; ane prabhASTivALA yogI parASTimAM Ave che tyAre paramAtmA sAthe dhyAtA, dhyeya ane dhyAnano abheda thAya tevA vizeSa prakAranA dhyAnane pAme che, je samAdhi nAmanuM yogAMga che. tethI e phalita thAya ke samAdhipariNAmakALamAM "dhyeya paramAtmA che, dhyAtA huM chuM ane dhyAtA evo huM dhyAna karuM chuM,' te prakAre traNanA bhedanI prApti che; ane samAdhi nAmanA yogAMDakALamAM yogInuM citta potAnuM paramAtmasvarUpa AvirbhAva karavA mATe atyaMta pravarte che. tethI dhyAtA paNa pote che ane dhyeya paNa potAnuM svarUpa che, ane dhyAtA ane dhyeya vacce potAnuM dhyAna ekatAne pAmeluM che. tethI dhyAtA, dhyeya ane dhyAna traNa pRthaka bhAsatA nathI, jenA baLathI parASTivALA yogI krame karIne kSapakazreNI prApta kare che ane aMte kevaLajJAnane prApta kare che. vaLI, A parASTivALA yogIo nirAcArapadavALA che. tethI teone pratikramaNAdi sAdhunA koI AcAro nathI. jema koI mANase bhojana karI lIdheluM hoya ane tRpta hoya tyAre bhojananI pravRtti hotI nathI, tema AcArathI Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 sadraSTidvAtrizikA/saMkalanA jItavA yogya karmo parASTivALA yogIe jItI lIdhelAM che, tethI AcAranuM sevana parASTivALA yogIne nathI, paraMtu dhyAnamAM sudaDha yatna karIne mohanA umUlanano yatna hoya che. vaLI, A yogI kSapakazreNI upara caDhe che, tyAre kSayopazamabhAvavALA dharmono tyAga karIne kevaLajJAna prApta kare che, jethI kRtakRtya thAya che; ane aMte sarva yogono nirodha karIne bhavopagrAhI karmono kSaya karIne paramaAnaMdanA sthAnabhUta mokSane prApta kare che. chadmasthatAne kAraNe A graMthanA vivecanamAM vItarAga paramAtmAnI AjJAviruddha ke graMthakArazrInA Azayaviruddha jANatAM-ajANatAM kaMI paNa lakhAyuM hoya to trividha-trividhe " micchA mi dukkaDa' mAMguM chuM. - pravINacaMdra khImajI motA vi. saM. 2064, mAgazara suda-11, mauna ekAdazI, tA. 20-12-2007, guruvAra 302, vimalavihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddhiAtrizikA/anukramaNikA 8 anukramaNikA A 1-34 1-4 blioka naM. viSaya pAnA na.) 1 thI 7. asthirAdaSTinuM varNana: sthirAdaSTinuM svarUpa : sthirAdaSTimAM pragaTa thatA pratyAhAranuM svarUpa. sthirAdRSTimAM yogIone pratyAhArathI bALakrIDA tulya jaNAtI saMsAranI samagra ceSTA. 7-9 sthirAdaSTimAM yogInA AtmatattvanA bodhanuM svarUpa. 9-13 (i) sthirAdRSTimAM yogIne bhoganA svarUpano bodha. (ii) nizcayanayanI dRSTithI puNya ane pApanuM samAna phaLa. (iii) vyavahAranayanI dRSTithI puNya ane pApanA bhedanuM svarUpa. 13-17 (i) dharmanA sevanathI thatA bhogo paNa prAyaH pramAdanA janaka. (ii) zuddha dharmanA sevanathI prApta thatA bhogothI dharmasAra cittanI upapatti. 17-25 (i) bhogathI icchAnA zamanano abhAva. (i) pratipakSabhAvanAthI bhoganI icchAnuM zamana. (iii) bAhya tyAgamAtrathI icchAnI viratino abhAva. 25-34 8 thI 17.| II kAntAdaSTinuM varNana: 34-56 kAntAdRSTinuM svarUpa. 34-36 kAntAdaSTimAM pragaTa thatI dhAraNAnuM svarUpa. 37-40 AkSepakajJAnane kAraNe kAntAdRSTivALA yogIone bhogathI paNa cittanI zuddhi. * 0 40-43 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 sadraSTiddhAtrizikA/anukramaNikA blioka naM. viSaya pAnA naM. 43-43 13-14. 47-49 15. 16. 11-12. | kAntAdRSTivALA yogInA bhogaviSayaka pAramArthika bodhanuM svarUpa. bhogamAM viparyAsabuddhivALAnI mokSamArganI pravRttinuM svarUpa. kAntAdRSTimAM bhogapravRttithI paNa dharmanI zaktino anAza. kAntAdRSTimAM vartatI mImAMsAnuM svarUpa. 17 thI rapa.|III prabhASTinuM varNana: prabhASTinuM svarUpa. 18. prabhASTimAM yogInA dhyAnanuM svarUpa. pAramArthika sukhadu:khanuM lakSaNa. prabhASTimAM sadA dhyAna. | prabhASTimAM vartatA sadbhavRttipadanuM svarUpa. asaMgaanuSThAnanAM bhinnabhinna darzanane abhimata bhinna bhinna nAmo. 23 thI 25. sAMkhyadarzanane abhimata prazAMtavAhitAnI prAptinA upAyo. nirodhanuM svarUpa. 24. samAdhipariNAmanuM svarUpa. ekAgratApariNAmanuM svarUpa. 25. prabhASTivALA yogIne nirodha pariNAma, samAdhi pariNAma ane ekAgratAnA pariNAmamAM yatnathI prazAMtavAhitAnI prApti. 49-54 pa4-56 pa-87 57-58 58-60 10-12 ka2-14 20. 2.' 64-67 67-69 99-87 22 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 saddaSTidvAciMzikA/anukramaNikA blioka naM. viSaya pAnA naM. 27 thI 32. IV parAdaSTinuM varNana: 88-105 parASTinuM svarUpa. 88-90 27. parASTimAM pragaTa thatA samAdhi nAmanA yogAMganuM svarUpa. 90-93 parASTimAM pragaTa thatA nirAcArapadanuM svarUpa. 94-93 parASTinI pUrvanI dRSTionA yogIonA bhikSATanAdi AcAra karatAM parASTivALA | yogIonA bhikSATanAdi AcArano bheda. 97-100 30. parASTivALA yogIne dharmasaMnyAsathI kevaLajJAnanI prApti. 170-102 31-32. parASTivALA yogIone kevaLajJAnanI prApti | pachI yoganirodha dvArA mokSapadanI prApti. 102-105 29. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM hrI~ aha~ namaH / OM hrI~ zrIzaGkezvarapArzvanAthAya namaH / g namaH | nyAyavizArada-nyAyAcArya-zrImadyazovijayopAdhyAyaviracita svopajJavRttiyutA dvAtriMzadvAtriMzikA antargata rAvavRdiglezao-24 pUrva dvAciMzikA sAthe saMbaMdha : anantaramavedyasaMvedyapadajayAt kutarkanivRttirbhavati saiva ca vidheyetyuktaM, atha tatphalIbhUtAH sadRSTIvivecayannAha - artha : avedyasaMvedyapadanA jayathI kutarkanI nivRtti thAya che, ane te ja kutarkanI nivRtti ja, karavI joIe, e pramANe anaMtara kahevAyuM AgaLanI kutarkagrahanivRtti dvAviMzikAmAM, kahevAyuM. have tenA phaLabhUta kutarkanI nivRttinA phaLabhUta, saddaSTinuM vivecana karatAM graMthakArazrI kahe che - bhAvArtha : pUrvaddhAtrizikAmAM kahyuM ke kutarka mahAanarthaphaLavALo che, tethI kutarkanI nivRtti karavI joIe. vaLI, te kutarkanI nivRttino upAya zuM che ? tenuM vistArathI varNana pUrvaddhAtrizikAmAM karyuM. tethI e pramANe yatna karavAmAM Ave to avedyasaMvedyapadanA jayathI kutarkanI nivRtti thAya che, ane kutaMkanI nivRtti thavAthI tenA phaLabhUta saddaSTio pragaTa thAya che. tethI have te saddaSTio kevI che ? tenA svarUpanuM vivecana graMthakArazrI kare che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAciMzikA/zloka-1 -: sthirAdaSTi :avataraNitArtha : saddaSTi paikI prathamanI sthirAdaSTinuM svarUpa graMthakArazrI jaNAve che - zloka : pratyAhAra: sthirAyAM syAddarzanaM nityamabhramam / tathA niraticArAyAM sUkSmabodhasamanvitam / / 1 / / anvayArtha - sthirAya sthirAdaSTimAM pratyAhAra=pratyAhAra hoya che sUkSmano samanvita sUkSmabodhathI samanvita prama--bhramarahita TarzanaM darzana thA=thAya che tathA= ane niraticArAva=niraticAramAM niSNanitya darzana che. III zlokArdha : sthirAdaSTimAM pratyAhAra hoya che. sUtmabodhathI samanvita bhramarahita darzana thAya che ane niraticAramAM nitya darzana che. II1iaa. TIkA : pratyAhAra iti-sthirAyAM dRSTau pratyAhAraH syAt vakSyamANalakSaNaH, tathA niraticArAyAM darzanaM nityam=apratipAti, sAticArAyAM tu prakSINanayanapaTalopadravasya taduktopAyAnavabodhakalpamapi bhavati, tathAticArabhAvAt, ratnaprabhAyAmiva dhUlyAderupadravaH, abhramaM-bhramarahitaM, tathA sUkSmabodhena samanvitam / / 1 / / TIkArya : sthirAya .... samanvitam B sthirAdaSTimAM vakSyamANa lakSaNavALoH AgaLamAM kahevAze e lakSaNavALo pratyAhAra che, ane niraticAramAM darzana nitya apratipAti hoya che. vaLI sAticAramAM prakSINa thayelAM nayanapaTalathI upadravavALAne takuttopAvInavavadhavapatrizAstramAM kahelA saMsAranA ucchedanA upAyanA anavabodhakalpa paNa, darzana che; kema ke te prakAranA aticArano Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saSTidvAciMzikA/zloka-1 bhAva che-yogamArganA samyagbodhamAM glAni thAya te prakAranA aticArano bhAva che. sAticAramAM anavabodha thAya che. temAM dRSTAMta batAve che - ratnanI prabhAmAM dhULa AdinA upadravanI jema arthAt ratnanI prabhA upara dhULa Adi UDe to prabhA jema jhAMkhI thAya, tema sthirAdRSTivALAno bodha ratnaprabhA jevo hovA chatAM, sAticAra evI sthirAdaSTimAM darzanamohanIyakarmarUpa dhULa AdinA upadravane kAraNe, yogamArgano sUkSmabodha hovA chatAM bodha kaMIka glAsa pAme che. abhrama=bhramarahita, ane sUkSmabodhathI samanvita sthirAdaSTino bodha hoya che, ema avaya che. 1II bhAvArtha :sthirAdaSTi : sthirAdRSTimAM pratyAhAra nAmanuM yogAMga pragaTa thAya che, jenuM varNana svayaM graMthakArazrI AgaLa kare che. vaLI sthirAdRSTi (1) keTalAkane niraticAra hoya che ane (2) keTalAkane sAticAra hoya che. niraticAra sthirAdaSTinuM darzana=bodha :- niraticAra sthirAdRSTimAM pragaTa thayeluM darzana nitya hoya che arthAt pratipAtane pAmatuM nathI. jema kSAyika samyagdaSTine pragaTa thayeluM darzana pratipAtane pAmatuM nathI athavA to tIrthaMkarAdi jIvonI jema keTalAkane kSayopazamabhAvavALuM paNa nirmaLa darzana pragaTe che, je pragaTa thayA pachI kyAreya jatuM nathI, paraMtu kevaLajJAnanI prApti sudhI rahe che, tethI nitya che. mATe sthirAdRSTimAM darzana nitya che. sAticAra sthirAdaSTinuM darzana=bodhaH- sAticAra sthirAdaSTimAM pragaTa thayeluM darzana anitya paNa che; kema ke tattvane jovA mATenI aMtaraMga cakSu kaMIka prakSaNa thayelI hovAne kAraNe tattvane jovAmAM upadrava thAya che. AthI tevA jIvone zAstramAM kahelA saMsAranA ucchedanA upAyomAM koIka sthAnamAM anavabodha jevuM paNa darzana thAya che arthAt kaMIka tattvano bodha hovA chatAM spaSTa bodha nahIM Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAciMzikA/zloka-1-2 hovAthI kaMIka anavabodha jevuM paNa darzana thAya che. tethI tattvanA darzanamAM aticAra thAya che, te apekSAe sAticAra sthirAdRSTimAM darzana anitya kahela che. jema ratnanI prabhA dhULanA upadravathI nAza pAmatI nathI topaNa dhUMdhaLI thAya che, tema tattvane jovAno nirmaLa bodha sAticAra sthirAdRSTimAM dhUMdhaLo thAya che. sAticAra ke niraticAra sthirAdaSTivALAno bodha - sthirAdaSTino bodha sUkSmabodhathI yukta hoya che ane bhramarahita hoya che. Azaya e che ke sAticAra ke niraticAra sthirAdaSTivALA jIvo avedyasaMvedyapadanA jayathI vedyasaMvedyapadane pAmelA hoya che, tethI teone sUkSmabodha hoya che ane te bodha bhramarahita hoya che. tethI bhramarahita bodhavALA jIvo yogamArgamAM ucita pravRtti karIne hita sAdhI zake che, ane saMsAramArganI pravRtti kramasara kSaNa-kSINatara karIne saMsArano uccheda karI zake che. Ama chatAM sAticAra bhUmikAmAM je sUkSma bodha che, te kaMIka plAnatA pAmelo che, te apekSAe sthirAdRSTino bodha anitya paNa kahela che. AvA avataraNikA : pUrvazloka-1mAM kahyuM ke sthirAdaSTimAM pratyAhAra hoya che. tethI pratyAhAranuM svarUpa batAve che - zloka :viSayAsamprayoge'ntaHsvarUpAnukRtiH kila / pratyAhAro hRSIkANAmetadAyattatAphala: / / 2 / / anvayArtha: vinaM=kharekhara viSayAsone viSayono asaMprayoga thaye chate viSayonA grahaNanA abhimukhapaNAnA tyAgathI IndriyonuM svarUpamAtramAM avasthAna thaye chate uttarAttitA =AnI AdhInatAnA phaLavALo IndriyonI svAdhInatAnA phaLavALo antaHsvarUpAnuvRti =aMtaHsvarUpanI anukRtirUpatra IndriyonA potAnA svabhAvamAM rahevAnA anusaraNarUpa pIvAnA pratyAhAra:Indriyono pratyAhAra che. rA. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - saddaSTidvAtrizikA/zloka-2 zlokArtha : kharekhara ! viSayono asaMprayoga thaye chate IndriyonI svAdhInatAnA phaLavALo, aMtaHsvarUpanI anukRtirUpa Indriyono pratyAhAra che. IlI TIkA : viSayeti-viSayANAM cakSurAdigrAhyANAM rUpAdInAm, asaMprayoge tadgrahaNAbhimukhyatyAgena svarUpamAtrAvasthAne sati, antaHsvarUpAnukRti:-cittanirodhanirodhyatAsaMpatti:, kila hRSIkANAM-cakSurAdInAmindriyANAM pratyAhAraH thata - pacAsaMprayone vittasvarUpAnuvAra phandriyALAM pratyAhAra?" ri-14]. iti, kIdRzo'yamityAha-etadAyattatAphala: indriyavazIkaraNaikaphalaH, abhyasyamAne hi pratyAhAre tathAyattAnIndriyANi bhavanti yathA bAhyaviSayAbhimukhatAM nIyamAnAnyapi na yAntIti, taduktaM - "tataH paramA vazyatendriyANAm" [2-12] pheti rA TIkArya : viSayALAM ..... vaoNndriyALa" (2-16) ti viSayono cakSu AdithI grAhya rUpAdino, asaMprayoga thaye chate tahaNanA AbhimukhyanA tyAgathI arthAt viSayonA grahaNanA abhimukhapaNAnA tyAgathI, svarUpamAtramAM avasthAna thaye chate arthAt IndriyonuM svAsvarUpamAtramAM avasthAna thaye chate, aMtaHsvarUpAnukRti-cittanA virodhathI virodhyatAnI prApti arthAt IndriyonI nirodhyatAnI prApti, kharekhara ! haSikono=cakSu Adi indriyono, pratyAhAra che. je kAraNathI kahevAyuM che=je kAraNathI pAtaMjala yogasUtra'-2-54mAM kahevAyuM che - svaviSayanA asaMprayogamAM=asaMyogamAM, cittanA svarUpano anukAra=cittanA nirodhathI nirodhyatAnI prAptinuM anusaraNa. indriyono pratyAhAra che." (pA.yo.mU. 2-54) Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTiDhAtrizikA/zloka-2 rUti zabda pAtaMjala yogasUtra'nA uddharaNanI samAptimAM che. A=pratyAhAra, kevo che ? ethI kahe che - AnI AdhInatAnA phaLavALo IndriyonA vazIkaraNa eka phaLavALo, pratyAhAra che, ema anvaya che. kharekhara ! pratyAhAra abhyasyamAna hote chate te prakAre indriyo Ayana=AdhIna, thAya che, je prakAre bAhya viSayanI abhimukhatAne laI javAtI paNa Indriyo bAhya viSayamAM jatI nathI arthAt bAhya viSayomAM saMzleSa pAmatI nathI. rUti zabda pratyAhAranA svarUpakathananI samAptimAM che. te kahevAyuM che=pratyAhAra hote chate indriyo AdhIna thAya che te pAtaMjala yogasUtra-2-55mAM kahevAyuM che - "tenAthI=pratyAhArathI, IndriyonI paramavazyatA prApta thAya che." (pA.yo.. 2-55) rUti zabda uddharaNanI samAptimAM che. rA bhAvArtha :sthirAdaSTimAM pragaTa thatA pratyAhAra yogAMganuM svarUpa - avedyasaMvedyapadano jaya thavAthI yogIone je rIte padArtho saMsthita che, te rIte saMvedana thAya che, arthAt vedya evA padArthanuM yathArtha saMvedana thAya che. A vedyasaMvedyapada sUkSmabodhavALuM hoya che, ane sUmabodha potAnA bodhane anurUpa tattva pratye rucivALo hoya che, ane tattva pratyenI rUci tattvamArgamAM pravRtti karAve che. vaLI, sthirAdRSTivALA yogIone sUkSmabodha hovAnA kAraNe indriyono pratyAhAra tattvarUpe dekhAya che, tethI teonI pravRtti indriyonA pratyAhAravALI hoya che. AthI sthirAdRSTivALA jIvo prAyaH cAritrI ja hoya che te indriyono pratyAhAra prastuta zlokamAM batAve che - sthirAdRSTivALA yogIonI indriyo viSayonA grahaNanA abhimukhapaNAno tyAga kare che. tethI indriyo potAnA svarUpamAtramAM avasthAna pAme che arthAt viSayagrahaNanI utsukatA nahIM hovAthI indriyo zAMta varte che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadRSTidvAtriMzikA| zloka-2-3 vaLI, indriyo svarUpamAtramAM avasthAna pAmI, tethI aMtaHsvarUpanI anukRti thAya che arthAt jIvanuM je aMtaraMga svarUpa che, tenuM anusaraNa indriyo kare che. ataHsvarUpanI anukRti thAya che tenuM tAtparya TIkAmAM spaSTa kare che cittano nirodha thavAne kAraNe indriyonI nirodhyatAnI prApti che arthAta sthirAiSTivALA yogIone sukSmabodha thayelo hovAthI temane indriyonA viSayo asAra lAge che, tethI teonuM citta nirodha pAmeluM che, jethI viSayone abhimukha bhAvavALuM nathI, ane cittanA nirodhane kAraNe indriyomAM nirodhyatAnI prApti thaI arthAt indriyo viSayo pratyenI utsukatA vagaranI thaI. tethI indriyonI sAthe viSayono saMparka thAya topaNa padArthano bodhamAtra thAya che, paraMtu rAgAdithI AkuLa bodha thato nathI, je indriyono pratyAhAra che. vaLI indriyono pratyAhAra suabhyasta thAya tyAre indriyo te rIte AdhIna thAya che ke je rIte te indriyone bAhya viSayonI abhimukha laI javAmAM Ave topaNa jatI nathI. Azaya e che ke je lokoe mAMsAhArAdi padArthono atyaMta tyAga karyo che ane jeonuM citta mAMsAhAra pratye leza paNa abhimukhabhAvavALuM nathI, tevA jIvo 'huM mAMsAhAra khAuM' e pramANe manathI vicAra kare topaNa teone jema mAMsa khAvAnI vRtti utpanna thatI nathI; tema je yogIonuM citta pratyAhAra sevI sevIne suabhyasta thaI gayuM che, teonI indriyo atyaMta svAdhIna thayelI che, tethI viSayo tarapha sahaja to jatI ja nathI, chatAM, tevA yogIo 'mAruM citta keTaluM niSpanna thayuM che' teno nirNaya karavA arthe indriyone viSaya sAthe joDavA prayatna kare topaNa te indriyo bAhya viSayone abhimukha jatI nathI; mAtra je viSaya sAthe saMparka kare te viSayano bodhamAtra thAya che, paraMtu te viSayano saMzleSa thato nathI. A pratyAhAranuM phaLa che. IIII avataraNikA : pUrvazloka-2mAM pratyAhAranuM svarUpa ane phaLa batAvyuM. have pratyAhArane kAraNe vedyasaMvedyapadavALA yogIone bhaveceSTA kevI dekhAya che, te zloka-3 mAM batAve che . Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . saddaSTidvAtriMzikA/bloka-3 zloka H ato granthivibhedena vivekopetacetasAm / trapAye bhavaceSTA syAd bAlakrIDopamAkhilA ||3 // anvayArtha : civimenena=graMthinA vibhedane kAraNe, vivejJatacetasA=vivekathI yukta cittavALA yogIone ataH=AnAthI=pratyAhArathI, vAnazrIkopamA= bAlakrIDAnI upamAvALI kavitA=samagra mavaceSTA=saMsAranI ceSTA pAye= lajjA mATe svAr=thAya che. / / 3 / / zlokArtha : graMthinA vibhedane kAraNe vivekathI yukta cittavALA yogIone, AnAthI arthAt pratyAhArathI, bAlakrIDAnI upamAvALI samagra bhavaceSTA lajjA mATe thAya che. II3II TIkA H ata iti - ataH = pratyAhArAt, granthivibhedena vivekopetacetasAM bhavaceSTA'khilA cakravartyAdisukharUpApi bAlakrIDopamA bAladhUligRhakrIDAtulyA, prakRtyasundaratvAsthiratvAbhyAM pAyai syAt / / 3 / / TIkArya : ataH pratyAhArAt trapAye svAt / / graMthinA vibhedane kAraNe vivekathI yukta cittavALA yogIone, AnAthI=pratyAhArathI, bAlakrIDAnI upamAvALI=bALakanI dhULanA gharanI krIDAtulya, cakravartI AdinA sukharUpa paNa samagra bhavaceSTA, prakRtithI asuMdarapaNuM hovAnA kAraNe ane asthirapaNuM hovAnA kAraNe lajjA mATe thAya che. ||3|| bhAvArtha: vedhasaMvedhapadavALA yogIne pratyAhAra yogAMga pragaTa thavAthI bAlaceSTArUpa jaNAtI bhavaceSTA : aveghasaMvedyapada jitAye chate jIvamAM tattvane jovAmAM bAdhaka evo tamograMthino Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAciMzikA/zloka-3-4 bheda thAya che, ane tamograMthino bheda thavAthI yogIne AtmAnI nirAkuLa avasthA tattvarUpa dekhAya che tethI AtmAnI te avasthAno tIvra rAga utpanna thAya che. AvA yogIo tattvanuM bhAvana karIne indriyonA pratyAhAravALA thAya che. vaLI, pratyAhAra nAmanA yogAMganI prAptithI, sthirAdRSTivALA yogIne bALakane dhULanAM ghara karavAnI krIDAtulya, saMsAranI cakravartI AdirUpa sarvottama avasthA paNa lajjA mATe thAya che; kema ke viveka khUlelo che, ane indriyo pratyAhAra pariNAmavALI che. tethI bAhya bhogo prakRtithI asuMdara ane asthira dekhAya che, ane asthira evA te bhogothI teonuM citta nivartana pAmela che. tethI bALaka avasthAmAM dhULamAM ramavAno pariNAma jema yuvAvasthAmAM nivartana pAme che, tema vivekavALI avasthAmAM yogIonuM citta bhavanI krIDAthI nivartana pAmeluM hoya che. lal avataraNikA : pUrvazloka-3mAM kahyuM ke sthirAdaSTimAM graMthibhedane kAraNe vivekayukta citta hovAthI saMsArI kriyA asAra jaNAya che. have vivekayukta cittavALAne tattva zuM dekhAya che ? te batAve che - zloka : tattvamatra paraMjyotisvibhAvaikamUrtikam / vikalpatalpamArUDhaH zeSa: punarupaplavaH / / 4 / / anvayArtha : atra=ahIM sthirAdRSTimAM svamavevamUrtiA=jJasvabhAva-eka-mUrtika paraMDyoti =paraMjyoti tattvatattva dekhAya che. punA=vaLI vivetanyArUDha: 35rtava=vikalpatalpaArUDha upaplavanarAgAdinA vikalparUpI zayyA upara ArUDha evA bhramano viSaya zeSa bhavaprapaMca dekhAya che. III zlokArca - ahIM arthAt sthirAdaSTimAM jJasvabhAva-eka-mUrtika pasaMjyoti tattva dekhAya che, bhavaprapaMca vikalparUpI zayyA upara ArUDha evA bhramano viSaya dekhAya che. III Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. saddaSTiDhAtrizikA/zloka-4 TIkA : tattvamiti-atra=sthirAyAM jJasvabhAva ekA mUrtiryasya tattathA, jJAnAdiguNabhedasyApi vyAvahArikatvAt, paraMjyotirAtmarUpaM tattvaM paramArthasat, zeSaH punarbhavaprapaJco vikalpalakSaNaM talpamArUDha upaplava: bhramaviSayaH, pridRshymaanruupsyaamAvAn bhAjapA TIkArya : tra ... parimAnarUpamAvA che. ahIM sthirAdaSTimAM, jJasvabhAva ekamUrti che jene te tevuM che=jJasvabhAva-ekamUrtivALuM tattva che, ema dekhAya ahIM prazna thAya ke jIvanuM tattva-jIvanuM pAramArthika svarUpa, to jJAnadarzana-cAritrarUpa che, tethI jJAna-darzana-cAritra ekamUrtika na kahetAM jJasvabhAvaekamUrtika tattva che, tema kema kahyuM ? tethI kahe che -- jJAnAdika guNonA bhedavuM paNa vyAvahArikapaNuM hovAthI jJasvabhAvaekamUrtika tattva dekhAya che ema avaya che arthAt vyavahAranayathI jJAna, darzana, cAritrano bheda che, paramArthathI jJAnathI darzana-cAritrano bheda nathI. tethI jJasvabhAvaekamUrtika tattva dekhAya che, ema avaya che. vaLI A jJasvabhAvaekamUrtika tattva kevuM che ? te batAve che -- paraMyoti evuM AtmarUpa tatva paramArtha sat che. vaLI zeSa evo bhavaprapaMca vikalparUpa zayyA upara ArUDha thayelo upaplava che=bhramano viSaya che; kema ke paridazyamAna svarUpano abhAva che arthAt dekhAtA padArthamAM rAgAdi vikalpathI 'A padArtha mane ISTa che ane A padArtha mane aniSTa che' e prakAre dekhAtA svarUpano abhAva che. ka jJAnAvALakhedrasthApi - ahIM 'va thI darzana, cAritranuM grahaNa karavuM, ane 'pa'thI e kahevuM che ke paramArthathI jJAnAdi guNono abheda to che, paraMtu jJAnAdi guNono bheda paNa vyavahArika che, pAramArthika nathI. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9G saddaSTidvAciMzikA/zloka-4 bhAvArtha : jIvane tamograMthino bheda thAya che tyAre tattva dekhAya che, ane te tattva sthirAdRSTivALA yogIne kevuM dekhAya che ? te batAve che - saMsAravartI jIvonI be avasthA che - (1) karmaupAdhirahita zuddha AtmAnI zaktirUpe vidyamAna avasthA, ane (2) karmarUpa upAdhinA kAraNe vartatI karmopAdhisahita pravartamAna AtmAnI avasthA. (1) sthirAdaSTivALA yogIonuM karmaupAdhirahita zuddha AtmAnuM darzana - sthirAdRSTivALA yogIo zuddha Atmatattvane jue che. tethI teone potAno AtmA jJasvabhAvaekamUrtika che, tevuM dekhAya che arthAt jIvano zeya padArthone jANavAno eka svabhAva che, paraMtu "A joya padArtha mane iSTa che ane A zeya padArtha mane aniSTa che" te prakAranA vikalpo karavAno jIvano svabhAva nathI. A prakAranuM tattva sthirAdaSTiprApta yogIne dekhAya che. ahIM prazna thAya ke jIvano svabhAva to jJAna, darzana ane cAritraguNa svarUpa che. tethI "AtmA ratnatrayInA svabhAvavALo che' tema na kahetAM jJasvabhAvaekamUrtika che' tema kema kahyuM ? tethI TIkAkAra kahe che -- paramArthathI jJAnathI atirikta darzana-cAritra nathI. vaLI jJAnAdi guNono bheda paNa vyavahAranayanI dRSTithI che, ane ahIM to paramArthathI jIvanuM svarUpa kevuM che ? te batAvavuM che. tethI kahyuM ke jIva jJasvabhAvaekamUrtivALo che. vaLI A jJasvabhAvavALo AtmA kevo che ? te batAve che -- jJasvabhAvavALo AtmA paraMjyoti svarUpa che arthAt prakRSTa jJAnanI jyoti svarUpa che=kevaLajJAnasvarUpa che. tethI kevaLajJAnamAM tamAma yonuM jJAna thAya che. AnAthI e batAvavuM che ke jJasvabhAvavALo AtmA paNa yatkiMcit zeyanuM jJAna karavAnA svabhAvavALo nathI, paraMtu tamAma zeyonAM jJAna karavAnA svabhAvavALo che. AthI paraMjyoti=prakRSTa jyoti che, ane AtmAnuM jJasvabhAvaekamUrtika paraMjyoti svarUpa A tattva paramArthathI sat che arthAt karmavALI avasthAmAM Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 saddaSTidvAtriMzikA/zloka-4 AtmAnuM A svarUpa karmothI AvRta hovAne kAraNe pratyakSa anubhavAtuM nathI, topaNa jIvanA pAramArthika svarUpano vicAra karIe to jIvanuM paramajyotirUpa jJaekasvabhAva pAramArthika svarUpa zaktirUpe vidyamAna che. sthirAdRSTivALA yogIonuM karmaupAdhi sahita evA AtmAnuM darzana H saMsAravartI jIvanI karmaupAdhivALI A bIjI avasthA ahIM 'zeSaH' zabdathI grahaNa karela che; kema ke zuddha avasthA batAvyA pachI jIvanI zeSa avasthA azuddha avasthA che, ane te azuddha avasthA eTale jIvamAM potAnAmAM UThatA rAgAdibhAvo, rAgAdinI lAgaNIo, ane deha sAthenA saMbaMdhane kAraNe 'huM rUpavALo chuM', 'huM bAhya samRddhivALo chuM' ityAdi rUpa jIvanA bhAvo. A azuddha avasthA e jIvano bhavaprapaMca che; je jIvanI vAstavika avasthA nathI, paraMtu upaplavavALI avasthA che=bhramanA viSayabhUta avasthA che, ane A upaplava thavAnuM kAraNa jIvamAM vartatA rAgAdi vikalpo che. tethI kahyuM ke 'rAgAdi vikalparUpa zayyAmAM ArUDha thayelo evo upaplava-bhramano viSaya, zeSa che=bhavaprapaMca che'; kema ke saMsArI jIvone 'A bhogya padArtho ramya che ane A bhogya padArtho aramya che' e prakAre dekhAya che, paraMtu paramArthathI padArthanuM tevuM svarUpa nathI. jema zveta vastu sarva jIvone zvetarUpe samAna dekhAya che, paraMtu zveta vastu koIne 2kta ke kALI dekhAtI nathI. tethI padArthamAM raheluM zveta svarUpa vAstavika che; paraMtu koIka padArtha koIka jIvane ramya dekhAya che, to vaLI te ja padArtha koIka anya jIvane aramya dekhAya che. tethI ramya-aramyarUpe dekhAtA padArthonuM svarUpa bhramano viSaya che; ane A bhrama thavAnuM kAraNa jIvamAM vartatA rAgAdi vikalponA kallolo che. A rAgAdi vikalponA kallolonA kAraNe AtmAmAM upaplava thAya che, tethI rAgAdithI AkuLa thayelA AtmAnuM jJAna bAhya padArthomAM e rIte pravarte che ke jenA kAraNe koIka padArtho ramya lAge che to koIka padArtho aramya lAge che; paraMtu 52mArthathI AtmA mATe bAhya koIpaNa padArtha ramya nathI ke koIpaNa padArtha aramya nathI, padArthamAtra AtmAnA jJAnano viSaya che. A prakArano viveka graMthibhedane kAraNe samyagdaSTi AtmAne pragaTa thayelo hovAthI tene potAno AtmA sadA jJAnamaya paraMjyotisvarUpe dekhAya che, ane Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA/bloka-4-5 13 potAnAmAM UThatA rAgAdinA vikalpo upaplavarUpa che, tema paNa dekhAya che. AthI ja samyagdaSTi jIvo rAgAdine paravaza thaIne bhogAdimAM pravRtti karatA hoya topaNa teono bodha temane te vikalponA uccheda mATe ane vikalpothI para jJasvabhAva evA AtmAne pragaTa ka2vA mATe preraNA kare che. AthI samyagdaSTinuM jJAna AtmAne sadA nirvikalpa avasthA pratye javA mATe ane mohathI UThatA rAgAdi kallolone dUra karavA preraNA kare che. saMkSepa H vyavahAranayathI ane nizcayanayathI ratnatrayInuM svarUpa :(1) vyavahAranayathI ratnatrayInuM svarUpa H bhagavAnanA vacanAnusAra ruci te darzana che, bhagavAne batAvelA zrutajJAnano yathArtha bodha te jJAna che, ane te zrutajJAnathI niyaMtrita je ucita kriyAo karavAmAM Ave, te cAritra che. (2) nizcayanayathI ratnatrayInuM svarUpa H mohanA tyAgathI rAgAdithI anAkuLa evI cetanAnuM saMvedana te darzana che, te jJAna che ane te ja cAritra che. tethI jIvano jJa-eka-svabhAva che, tema kahela che. I[4]I avataraNikA : graMthibhedane kAraNe vivekathI yukta evA sthirAdRSTivALA yogIne AtmAnuM zuddha svarUpa ane AtmAnuM upaplavavALuM svarUpa kevuM dekhAya che ? te zloka-4mAM batAvyuM. have sthirAdRSTivALA yogIne vivekane kAraNe vyavahAranayanI ane nizcayanayanI dRSTithI saMsAranA bhogo kevA dekhAya che ? te batAve che - - zloka H bhavabhogiphaNAbhogo bhogo'syAmavabhAsate / phalaM hyanAtmadharmatvAttulyaM yatpuNyapApayoH / / 5 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 saddaSTidvAciMzikA/zloka-pa anvayArtha - asthAAmAM sthirAdeSTimAM bhavamonamono mobhavarUpI sApanI phaNAnA Abhoga jevA bhoga mavamAsatedekhAya che. =je kAraNathI puSpApa: panna puNya ane pApanuM phaLa manAtmadharmavAanAtmadharmapaNuM hovAthI tunya samAna che. pA. zlokArca - sthirAdaSTimAM bhavarUpI sApanI phaNAnA Abhoga jevA bhoga dekhAya che, je kAraNathI puNya ane pApanuM phaLa anAtmadharmapaNuM hovAthI samAna che. ApA TIkA : bhaveti-asyAM sthirAyAM, bhoga: indriyArthasukhasambandhaH, bhavabhogiphaNAbhoga:= saMsArasarpaphaNATopo'vabhAsate, bahuduHkhahetutvAt nAnupahatya bhUtAni bhogaH sambhavati, tatazca pApaM, tato dAruNaduHkhaparampareti, dharmaprabhavatvAd bhogo na duHkhado bhaviSyatItyatrAha yad-yasmAt puNyapApayoyorhi phalaM anAtmadharmatvAttulyaM, vyavahArataH suzIlatvakuzIlatvAbhyAM dvayovibhede'pi nizcayata: saMsArapravezakatvena kushiiltyAvizeSAt jAkA noMdha - mavAmo: zabdano artha : bhavabhogI=saMsArarUpI sarpa, tenI phaNAno Abhoga=ATopa. TIkArya : vasthA--sthirAyAM. tyAvizeSAt AmAM sthirAdaSTimAM, bhogaIndriyonA arthathI arthAt viSayothI thatA sukhano saMbaMdha, bhavabhogiphaNAbhoga-saMsArarUpI sarpanI phaNAno ATopa, bhAse che; kema ke bahu duHkhano hetu che. jIvone haNyA vinA bhoga saMbhavato nathI ane tethI=jIvonI hiMsAthI, pApa che. tethI=pApathI, dAruNa duHkhanI paraMparA che. ti=e hetuthI, saMsAranA bhogo bahu duHkhanA hetu che, ema saMbaMdha che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA/mloka-5 zlokanA uttarArdhanuM utthAna kare che dharmaprabhAvapaNuM hovAthI=dharmanA sevanathI utpanna thayelA hovAthI, bhogo duHkhane denArA thaze nahIM, rUtyatra=e prakAranI zaMkAmAM, kahe che 15 -- je kAraNathI puNya ane pApa baMnenuM phaLa anAtmadharmapaNuM hovAthI tulya che; kema ke vyavahArathI-vyavahAranayathI, suzIlapaNA ane kuzIlapaNA dvArA baMneno=puNya ane pApano, vibheda hovA chatAM paNa, nizrcayathI= nizcayatayathI saMsArapravezakapaNArUpe kuzIlapaNuM avizeSa che=samAna che. / / 5 / / * 'vikherepi' - ahIM 'vi'thI e kahevuM che ke vyavahAranayathI puNya-pApano suzIla-kuzIlapaNArUpe bheda hovA chatAM paNa nizcayanayathI bheda nathI. je noMdha :- zlokamAM je 'yat' zabda che teno 'tad' sAthe saMbaMdha A pramANe che kAraNathI puNya-pApanuM phaLa anAtmadharmapaNuM hovAne kAraNe tulya che, te kAraNathI puNya paNa duHkhane denAruM che, tema adhyAhAra che. bhAvArtha: sthirAdRSTivALA yogIone vyavahAranayathI ane nizcayanayathI bhogonuM darzana H sthirAdRSTivALA yogIonI vivekadRSTi khulelI che. tethI saMsAranA bhogonuM svarUpa kevuM che, teno vicAra kare che tyAre teone dekhAya che ke jIvone indriyonA viSayono saMparka thAya che tyAre rati utpanna karAve tevA sukhano anubhava thAya che; paraMtu A sukha paNa jokhamI che. jema sarpanI phaNA ramya dekhAtI hoya, jovAmAM gamatI hoya, topaNa teno ATopa=phuMphADo jokhamI che; kema ke jo sApa karaDe to mRtyu thAya; tema bhoga bhavarUpI sarpanI phaNAnA AToparUpa che; kema ke A bhogothI karmabaMdha thAya che ane dAruNa duHkhanI paraMparA prApta thAya che. Azaya e che ke saMsAramAM bhogonI prApti jIvonI hiMsAthI thAya che, te jIvonI hiMsAthI pApa baMdhAya che ane te pApa dAruNa duHkhonI paraMparA prApta karAvanAra che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 saddaSTiDhAtrizikA/zloka-5 jIvonI hiMsAthI bhogonI prApti, jIvonI hiMsA ) pApabaMdha > dAruNa duHkhonI paraMparA. mATe A bhogo pratye AsthA rAkhIne nizcita jIvI zakAya nahIM. A prakAranI bhogone jovAnI dRSTi hovAthI sthirAdaSTivALA yogI bhogothI dUra rahevA yatna kare che. vaLI sthirAdRSTivALA yogI vicAre che ke dharmanA sevanathI cakravartIpaNuM ke tIrthaMkarapaNuM ke devalokanA bhogo maLe to te bhogo pApa baMdhAvIne durgatinAM kAraNa banatA nathI, tethI te apekSAe bhogo jokhamI nathI; topaNa puNyathI prApta thayelA uttama bhogo ke pApathI prApta thayelA anartho baMne AtmAnA dharma nathI, tethI anAtmadharmarUpe baMne samAna che, mATe bhogo asAra che. bhogo kema asAra che ? tene vizeSa spaSTa karavA mATe kahe che - vyavahAranayathI puNya suzIla che; kema ke A puNya jIvane uttama devabhava, uttama manuSyabhava ane tIrthakarAdi bhavonI prApti karAve che; ane pApa kuzIla che; kema ke naraka, tiryaMca ke kumanuSyatva AdinI prApti karAve che. tethI vyavahAranaya puNyanA phaLane suMdara kahe che ane pApanA phaLane asuMdara kahe che. vaLI puNyanA udayathI maLela bhogo paNa anarthanA kAraNa nathI, mATe suzIla che, ane pApanA udayathI maLela bhogo anarthanA kAraNa che, mATe kuzIla che. | nizcayanayathI puNyanA udayathI maLelA bhogo ke pApanA udayathI maLelA bhogo jIvane saMsAramAM praveza karAvanAra hovAthI jIva mATe kuzIlarUpa che arthAt jIvanuM A kutsita svarUpa che; kema ke sarvakarmarahita zuddha avasthAne prApta karavI te jIvanuM lakSya che, ane A puNyakarma ane pApakarma jIvane te avasthAthI dUra rAkhI manuSyAdi janmanI prApti karAve che arthAt saMsAramAM praveza karAve che. tethI, puNyabaMdha paNa sAro nathI ane pApabaMdha paNa sAro nathI, puNyanuM phaLa paNa sAruM nathI ane pApanuM phaLa paNa sAruM nathI, vastutaH sarvakarmarahita avasthA te jIvanI sArI avasthA che. sthirAdRSTivALA yogIo A pramANe nizcayanayanI dRSTithI puNya ane pApanA svarUpano vicAra karIne sarvakarmarahita zuddha avasthA pratyenA potAnA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 saddaSTidvAciMzikAzloka-pa-6 rAgane daDha kare che, jethI sarvakarmarahita zuddha-avasthA-svarUpa mokSano abhilASA prakarSavALo thAya che. ApaNA avataraNikA : pUrvazloka-pamAM kahyuM ke samyagdaSTi bhogone bhavarUpI sApanI phaNAnA Abhoga jevA jue che, kema ke bahu duHkhanA hetu che. tyAM vicArakane prazna thAya ke je bhogo dharmanA sevanathI prApta thayA nathI, paraMtu yathAkathaMcit akAmanirjarA AdithI prApta thayelA che athavA to azuddha dharmanA sevanathI prApta thayelA che, te bhogo to pApapravRtti karAvIne ahitanA kAraNa bane che. tethI tevA bhogo jIva mATe anartharUpa bane, paraMtu dharmanA sevanathI prApta thayelA bhogo tevA anarthakArI nathI, AvA prakAranI koIne buddhi thAya, ane te buddhithI te vyakti bhUtakALanA puNyathI maLelA bhogomAM niHzaMka pravRtti kare to teno vinAza paNa thAya. tethI dharmathI maLatA bhogo paNa kaI rIte vinAzanuM kAraNa bane che ? te daSTAMtathI batAve che - zloka : dharmAdapi bhavana bhoga: prAyo'narthAya dehinAm / candanAdapi sambhUto dahatyeva hutAzanaH / / 6 / / anvayArtha : pi mava mora=dharmathI paNa thato bhoga dharmanA sevanathI baMdhAyelA puNyathI paNa thato bhoga prAva ghaNuM karIne dinA--jIvone sanarthAya anartha mATe che, nApikacaMdanathI paNa samUta:=utpanna thayelo dutAzana =agni hatveva bALe ja che. lidA zlokArtha : dharmathI paNa thato bhoga prAyaH jIvone anartha mATe che. caMdanathI paNa utpanna thayelo agni bALe ja che. IIkA - 'dharmA' - ahIM'pa'thI e kahevuM che ke dharmanA sevana vagara paNa yathAkathaMcit baMdhAyelA tuccha puNyathI prApta thatA bhogo to anartha mATe che, paraMtu dharmanA sevanathI paNa prApta thatA bhogo prAya: anartha mATe che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 saddaSTidvAciMzikA/zloka-1 kavandranApi' - ahIM 'pa'thI e kahevuM che ke anya kASThathI thayelo agni to bALe che ja, paNa caMdanathI paNa thayelo agni bALe che. TIkA : dharmAditi-dharmAdapi bhavana bhogo devalokAdau prAyo bAhulyena, anarthAya dehinAM tathApramAdavidhAnAt, prAyograhaNaM zuddhadharmAkSepi(pya)bhoganirAsArthaM, tasya pramAdabIjatvAyogAt; atyantAnavadyatIrthakarAdiphalazuddheH puNyazu(si)ddhyAdAvAgamAbhinivezAddharmasAracittopapatteriti / TIkArya : ghapi.... ghasAracittopapariti . devalokAdimAM dharmathI paNa thato bhoga=dharmanA sevanathI baMdhAyelA puNyanA kAraNe paNa prApta thato bhoga, prAyaH bahulatAthI, jIvone anartha mATe che; kema ke te prakAranA pramAdanuM vidhAna che=bhoganA prAptikALamAM bhoga pratye saMzleSa thAya te prakAranA pramAdane te bhogo kare che. prAyanuM grahaNa zlokamAM prAyaH zabdanuM grahaNa, zuddhadharmathI AkSepya bhoganA nirAsa mATe che zuddhadharmanA sevanathI prApta evA bhoganA nirAsa mATe che, kema ke teno zuddha dharmathI AkSipta evA bhogano, pramAdamAM kAraNapaNAno ayoga che. ahIM prazna thAya ke dharmathI AkSipta puNya te prakArano pramAda karAve che, to zuddha dharmathI AkSipta puNya pramAdanuM bIja kema banatuM nathI ? temAM hetu kahe che - atyaMta anavadya tIrthaMkarAdi phaLanI zuddhithI atyaMta nirava evA tIrthaMkarAdibhAvArUpa phaLanA kAraNabhUta evI zuddhithI, puNyasiddhi AdimAM puNyaniSpatti AdimAM, AgamanA abhinivezane kAraNe dharmasAra evA citanI utpatti hovAthI zuddhadharmathI AkSipta bhoga pramAdanuM bIja banatA nathI, e prakAre avaya che. 'tti' zabda kathananI samAptimAM che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA/bloka-6 noMdha :- (1) TIkAmAM 'zuddhadharmAkSepi' zabda che, tenA sthAne 'yogadRSTisamuccaya' graMtha gAthA-160nA tADapatrInA pAThamAM 'zuddhadharmAkSe' zabda che, te zuddha jaNAya che. tethI te pramANe artha pharela che. (2) TIkAmAM 'puNyazu cAvo' zabda che, tenA sthAne 'pusiddhayAro' pATha 'yogadRSTi samuccaya' zloka-160nI TIkAmAM che, je zuddha jaNAya che. tethI te pramANe artha karela che. * 'revalogo' ahIM 'vi'thI manuSyalokanuM grahaNa karavuM. * 'atyantAnavadyatIrthavarAvitazuddhe' - ahIM 'vi'thI gaNadharAdinuM grahaNa karavuM. * 'pusicAvo' - ahIM 'Avi' padathI puNyanA udayanuM grahaNa karavuM. bhAvArtha : - 19 (1) dharmanA sevanathI prApta bhogo paNa prAyaH pramAdanA janaka : pUrvazloka-pamAM kaheluM ke sthirAdRSTimAM bhoga bhavabhogInI phaNAnA Abhoga jevA dekhAya che. AvA bhogo sAmAnyarUpe pApAnubaMdhIpuNyathI maLelA hoya che, AthI te bhogo bhogavIne te jIva duraMta saMsAramAM bhaTake che; paraMtu dharmanA sevanathI jIvane sudevatva ane sumAnuSatva maLe che ane uttarottara dharmanI vRddhi dvArA aMte mokSaphaLa maLe che. tethI dharmanA sevanathI prApta thayelA bhogo anartharUpe nathI, tevI buddhi thAya. tenA nivAraNa mATe kahe che ke dharmathI paNa prApta thayelA bhogo prAyaH jIvane mATe anarthanuM kAraNa che; kema ke te bhogothI durgaMta saMsA2nI prApti nahIM hovA chatAM paNa bhogakALamAM bhogono kaMIka saMzleSa thAya tevo pramAdano pariNAma thAya che, jethI bhoganA saMskAro paDe che, je bhoganA saMskAro mokSanI prAptimAM vilaMbananuM kAraNa bane che. tethI e phalita thAya ke dharmathI maLelA bhogo paNa jIvane kaMIka pramAda karAvIne saMsAranA bhavonI prAptirUpa anartha karAve che, mATe te bhogo paNa jIvane iSTa nathI. ahIM dharmathI thatA bhogo prAyaH jIvane anartha mATe che, tema kahyuM. tenuM kAraNa zuddha dharmathI AkSepya bhogo anarthanuM kAraNa nathI, tema batAvavuM che; kema ke zuddha dharmanA sevanathI prApta thayelA bhogo pramAdanuM kAraNa banatA nathI. ahIM prazna thAya ke dharmathI thatA bhogo jema pramAdanuM kAraNa bane che, tenI jema zuddha dharmathI thatA bhogo pramAdanuM kAraNa kema banatA nathI ? tethI kahe che - Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 saSTidvArnAizikA/zlokazuddha dharmanA sevanakALamAM baMdhAtuM puNya vizuddha koTinuM hoya che te puNya jyAre vipAkamAM Ave che tyAre Agama pratyeno abhiniveza utpanna thAya che, jethI AgamanA abhinivezavALA te jIvo devalokAdimAM bhogo bhogavatA hoya tyAre paNa dharmapradhAna cittanI upapatti che. zuddha dharmanA sevanathI prApta thatA bhogonA sevanakALamAM dharmapradhAna citta hovAne kAraNe tevA jIvomAM evI zuddhi varte che ke je zuddhi atyaMta anavadya evA tIrthaMkarAdi phaLanI prAptinuM kAraNa bane che. AthI tIrthakaranA jIvo pUrvabhavamAM devalokamAM bhogAdi sevatA hoya tyAre paNa tIrthakara nAmakarma bAMdhatA hoya che, ane bhogakALamAM paNa bhoganI asAratA spaSTa jonArA hoya che, ane te bhogakarma bhogavIne paNa AgamamAM abhinivezavALuM citta hovAne kAraNe saMsAranA ucchedane anukULa evI zaktino saMcaya kare che. TIkA : sAmAnyato dRSTAntamAha-candanAdapi tathAzItaprakRteH sambhUto dahatyeva hutAzanaH dahanasya dAhasvabhAvAparAvRtteH, prAya etadevaM, na dahatyapi kazcitsatyamantrAbhisaMskRtAddAhAsiddheH sakalalokasiddhatvAditi vadanti, yuktaM caitannizcayato yenAMzena jJAnAdikaM tenAMzenAbandhanameva, yena ca pramAdAdikaM tena bandhanameva, samyaktvAdInAM tIrthakaranAmakarmAdibandhakatvasyApi tadavinAbhUtayogakaSAyagatasyopacAreNaiva sambhavAt / indriyArthasambandhAdikaM tUdAsInamevetyanyatra vistaraH / / 6 / / TIkArya : sAmAnyato ..... vistara? | sAmAnyathI daSTAMtane kahe che=vyAptigrAhaka dRSTAMta nahIM, paraMtu bodha karavAmAM upayogI evA prakAranA sAmAnyathI daSTAMtane kahe che - tevA prakAranA zIta prakRtivALA evA caMdanathI paNa utpanna thayela agni bALe che ja; kema ke vanasya agninA, dAha svabhAvanI aparAvRtti che. AgacaMdanathI thayelo paNa agni, prAyaH Avo che=prAyaH bALavAnA svabhAvavALo che. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 saddaSTidvAciMzikA/zloka-1 agni bALavAnA svabhAvavALo prAyaH kema che ? tethI kahe che - zva--koIka agni, nathI paNa bALato; kema ke satyamaMtrathI abhisaMskRta agnithI dAhanI asiddhinuM sakala lokasiddhapaNuM che, e pramANe vidvAno kahe che; ane A zuddha dharmathI AkSepya evA bhogo jIvane anartha mATe tathI e, yukta che. kema yukta che ? te yuktithI batAve che - nizcayathI nizcayanayathI je aMzathI jJAnAdi che te aMzathI abaMdhana ja cheHkarmanA baMdhano abhAva ja che, ane je aMzathI pramAdAdi che te aMzathI baMdhana ja che. ahIM prazna thAya ke je aMzathI jJAnAdi che te aMzathI karmabaMdha nathI ja, tema kema kahI zakAya ? kema ke samyaktvAdi tIrthakara nAmakarmAdinA baMdhanAM kAraNo che. tethI jJAnAdika paNa baMdhanAM kAraNa che, tema mAnavuM paDe. tethI kahe che - tadavinAbhUta=samyakatva AdinI sAthe avinAbhUta yogakaSAyagata evA tIrthaMkara nAmakarmAdinA baMdhakatvanuM paNa samyaktvAdimAM upacArathI ja saMbhavapaNuM hovAne kAraNe jJAnAdika karmabaMdhanAM kAraNa nathI, upacArathI samyaktvAdine tIrthaMkara nAmakarmanA baMdhanuM kAraNa kahevAya che, ema saMbaMdha che. zuddha dharmanA sevanathI je yogIo devalokamAM gayelA che, ane tyAMnA bhogo bhogave che, chatAM teone nizcayanayathI karmabaMdha nathI ema pUrvamAM sthApana karyuM, tyAM prazna thAya ke devabhavamAM viSayonI sAthe teone saMbaMdha che, tatkRta karmabaMdha thaze. mATe bhogo anarthakArI nathI, tema kema kahI zakAya ? tethI kahe che - vaLI jiyArthaqnyAviM=IndriyonI sAthe arthanA saMbaMdho Adika udAsIna ja cheHkarmabaMdha pratye udAsIna ja che akAraNa ja che, e pramANe anyatra vistAra che. ligi ja jJAnaviM' - ahIM 'di'thI darzana ane cAritranuM grahaNa karavuM. pramADavaM' - ahIM 'di'thI ajJAnanuM grahaNa karavuM. " sa tvarinAM' - ahIM 'rithI sarAga saMyamanuM grahaNa karavuM. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 saddaSTidvAciMzikA/zloka-6 tIrthavaranAmavarSAvinyatvesthApi'-ahIM'di'thI devalokanI prAptinA kAraNabhUta evA karmabaMdhanuM grahaNa karavuM, ane sabhyatvAdimAM tIrthaMkara nAmakarmanuM baMdhakapaNuM paNa upacArathI che, vAstavika nathI, teno 'mA'thI samuccaya che. "ndriyArthasanyAdri' - ahIM 'dri'thI mahArAjyAdi bhoganuM grahaNa karavuM. bhAvArtha : dharmathI thanArA bhogo anartha mATe che, te batAvavA mATe sAmAnyathI dRSTAMta batAve che - Azaya e che ke vyAptigrAhaka dRSTAMtamAM vyAptinI prApti hoya che. jema parvatamAM agninI siddhi mATe anumAna karAya che tyAre mahAnasanuM=rasoDAnuM dRSTAMta ApavAmAM Ave che, jemAM dhUma ane agninI vyApti hoya che. A dRSTAMta tevuM nathI; ane tevuM dRSTAMta ApavuM hoya to e batAvavuM paDe ke je koI jIve dharmanuM sevana karyuM hoya, ane tenAthI bhogonI prApti thaI hoya, ane te sarva bhogathI te jIvane avazya anarthanI prApti thatI hoya; paraMtu evuM A dRSTAMta nathI, paNa padArthane samajavA mATe sAmAnyathI A dRSTAMta che. te batAvavA mATe ahIM kahyuM ke sAmAnyathI dRSTAMtane kahe che - tevA prakAranI zIta prakRtivALA evA caMdanathI paNa utpanna thayelo agni bALe che; kema ke agninA dAha svabhAvanI aparAvRtti che arthAt agnino bALavAno svabhAva che. ahIM caMdanathI thato agni bALe che, ema batAvIne e kahevuM che ke caMdana prakRtithI zItaLa che, Ama chatAM tenAthI thato agni zItaLa nathI, paNa bALavAnA svabhAvavALo che; tema dharma paNa AtmAne mATe hitakArI che, topaNa te dharmathI prApta thatA bhogo jIvane pramAda karAvanArA che, mATe anarthane karanArA che. tethI sthirAdRSTivALA yogI te prakAre bhoganuM svarUpa vicArIne bhogathI dUra rahevA yatna kare che, jethI bhoga pratyenA valaNathI potAnI yogamArganI pravRtti zithila thAya nahIM. dharmanA sevanathI bhogonI prApti thAya che, ane te bhogonI prAptimAM sAmAnya rIte jIvone kaMIka pramAdano pariNAma paNa varte che, tethI te bhogothI karmabaMdhanI prApti thAya che; paraMtu zuddha dharmathI prApta thayelA bhogo bhogavatI Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAciMzikA/bloka-1 23 vakhate citta dharmasAra vartatuM hovAne kAraNe karmabaMdha thato nathI. A vAta caMdanathI thayelA agninA dRSTAMtamAM kaI rIte saMgata che ? te batAvavA mATe kahe che - jema koI vyakti agnine maMtrathI abhisaMskRta kare to tenI dAhazakti pratibaddha thaI jAya che, tethI agni paNa bALavAnuM kArya karI zakato nathI, tema zuddha dharmathI prApta thayelA bhogo paNa yogIo te rIte bhogave che ke bhogo bhogavatAM leza paNa bhogakRta saMzleSa teone thato nathI, tethI karmabaMdha paNa thato nathI. A vAtane dRDha karavA mATe graMthakArazrI kahe che -- nizcayanayathI je aMzathI jJAnAdika che, te aMzathI karmano abaMdha ja che; ane je aMzathI pramAdAdi che, te aMzathI karmabaMdha ja che. AnAthI e prApta thAya ke zuddha dharmanA sevanathI yogIne prApta thayelA devalokAdinA bhogakALamAM citta aviratinA udayavALuM hovA chatAM te mahAtmAnuM citta AgamanA abhinivezavALuM hoya che, tethI samyajJAna ane samyagu ruci vartatI hoya che ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanA vigamanathI aMzathI cAritra paNa vidyamAna che. vaLI bhogakALamAM pramAdavALo upayoga nathI, paraMtu potAnI ratnatrayInI vRddhi thAya tevo upayoga che. AthI bhogakALamAM paNa apramAdabhAvathI potAnA guNonI vRddhi mATeno yatna cAlu che. tethI guNasthAnakakRta karmabaMdha hovA chatAM pramAdakRta ke ajJAnakRta karmabaMdha nathI, tethI zuddha dharmathI AkSipta evA devalokanA bhogakALamAM paNa karmabaMdhanI prApti nathI. have je loko mokSanA arthe saMyama pALIne devalokamAM gayA che, paraMtu pUrvabhavamAM tevo zuddha dharma sevyo nathI, tethI devabhavamAM bhogo bhogavatI vakhate AgamanA abhinivezavALuM citta nathI, teone cittamAM bhogono kaMIka saMzleSa thAya che, te aMzamAM teomAM pramAda varte che. tethI pramAdakRta karmabaMdha che, topaNa mokSArthe sevelA dharmathI thayelA bhogo mokSamArganA bAdhaka nathI, paraMtu bhogakALamAM thayelA pramAdane kAraNe teone vilaMbathI mokSanI prApti thAya che. AnAthI e phalita thayuM ke pravRttikALamAM ajJAna ane pramAda vartato hoya to karmabaMdha thAya che, ane pravRttikALamAM ajJAna ane pramAda na vartatA hoya to, je samyajJAna che ane te samyajJAnane anukULa apramAdabhAvathI je yatna che, Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 saddaSTidvAiizakA/zloka-6 te pravRttithI ratnatrayInI vRddhi thAya che; paraMtu karmabaMdha thato nathI, phakta guNasthAnakakRta karmabaMdha thAya che. tethI avirati guNasthAnakavALA, dezavirati guNasthAnakavALA ke sarvavirati guNasthAnakavALA mahAtmAo dharmasAra cittavALA hoya to leza paNa pramAda vagara potAnI bhUmikAne anurUpa yogamArganI pravRtti karatA hoya che, ane kvacit aviratinA udayane kAraNe bhogAdinI pravRtti karatA hoya topaNa citta apramAdabhAvavALuM hovAthI karmabaMdha thato nathI; jyAre viratinA pariNAmavALA paNa muni jyAre pramAdavALA hoya che, tyAre paDilehaNAdi kriyA karatA hoya topaNa pakAyanI virAdhanAkRta karmabaMdha thAya che. tethI e phalita thAya ke samyagbodha ane apramAdabhAvathI yatna thato hoya to mokSamArgane anukULa prayatna cAlu che, samyagbodha hovA chatAM pramAda vartato hoya to karmabaMdha thAya che, ane samyagbodhamAM khAmI hoya to ajJAnakRta paNa karmabaMdha thAya che. ahIM prazna thAya ke zuddha dharmanA sevanathI devalokAdi bhavamAM gayelA yogIo bhogakALamAM paNa pramAdavALA nathI, mATe teone karmabaMdha nathI, tema kahevAmAM Ave to bhogonI sAtheno saMbaMdha zuM kArya kare che ? tethI kahe che - indriyono viSayonI sAtheno saMbaMdha karmabaMdha pratye udAsIna che, mATe devalokamAM karAtA bhogothI leza paNa karmabaMdha nathI. Azaya e che ke jIvanA aMtaraMga pariNAmathI karmabaMdha thAya che; ane dharmasAra cittavALA yogIone Agama pratye abhiniveza hoya che, tethI je kaMI mana, vacana, kAyAnI pravRtti kare che te AgamavacanAnusAra kare che, ane AgamavacanAnusAra pravRtti thatI hovAne kAraNe cittamAM leza paNa pramAda nathI. tethI indriyono je viSayo sAtheno saMbaMdha che te karmabaMdha pratye kAraNa nathI, paraMtu karmabaMdha pratye udAsIna che. AthI AvA yogIo nirlepabhAvamAM vartatA hoya che. tethI temane koI mahArAjyanI prApti thAya to rAjyanI vRddhikRta paNa teone karmabaMdha thato nathI; kema ke citta AgamathI niyaMtrita che ane viSayonA bhAvone sparzatuM nathI; paraMtu je yogIomAM kaMIka pramAdabhAva varte che, tevA yogIone viSayonI sAtheno indriyono saMbaMdha pramAda karAvIne karmabaMdha karAve Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAciMzikAzloka-6-7 25 che, ane potAne moTA rAjyanI prApti thAya to mahAna rAjavI chuM' evI kaMIka buddhi karAvIne karmabaMdhanuM kAraNa bane che; paraMtu indriyono viSaya sAthe saMbaMdha thAya teTalA mAtrathI indriyo karmabaMdha karAvatI nathI. liaaaa avataraNikA : vaLI sthirAdaSTivALA jIvo AgamanA abhinivezavALA hoya che. tethI jema bhogonI asAratAno vicAra kare che, tema bhogonA sevanathI thatI bhogonI IcchAnI nivRtti, e IcchAonA nAzano upAya nathI, paraMtu bhogonA tyAgamAM yatna karIne dharmanA sevanathI thatI IcchAonI nivRtti e IcchAonA nAzano upAya che, tevI buddhine sthira kare che. te sthira karavA arthe zuM vicAre che ? te batAve che - bloka : skandhAtskandhAntarArope bhArasyeva na tAttvikI / icchAyA virtibhogaatttsNskaaraantikrmaat / / 7 / / anvayArtha : nyAkhyAntarArope=skaMdhathI skaMdhAMtaranA AropamAM mArace=bhAranI jema morA--bhogathI rUchAyA virati=IcchAnI virati tAttviI rakatAtvikI nathI; kema ke tatsAratimA-tenA saMskArano atikrama che=bhoganA saMskArano nAza nathI. IIkA zlokArtha : skaMdhathI aMghAMtaranA AropamAM bhAranI jema bhogathI IcchAnI virati tAtvikI nathI; kema ke bhoganA saMskArano nAza nathI. IIchA TIkA - skandhAditi-skandhAt skandhAntarArope bhArasyeva bhogAdicchAyA viratirna tAttvikI, tatsaMskArasya karmabandhajanitA(janakA)niSTabhogasaMskArasyAnatikramAt, tadatikramo hi pratipakSabhAvanayA tattanUkaraNena syAt, na tu vicchedena Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 saddaSTidvAciMzikA/zloka-7 prasuptatAmAtreNa veti, itthaM bhogAsAratAvibhAvanena sthirAyAM sthairyamupajAyate, satyAmasyAmaparairapi yogAcAryaralaulyAdayo guNA: procyante / TIkArya : nyA .... projo . skaMdhathI skaMdhAsaranA AropamAM mAraceva jema bhAranI tAtvikI nivRtti nathI, tema bhogathI IcchAnI virati tAtvikI nathI; kema ke tasaMskArano-karmabaMdhajanaka aniSTa evA bhoganA saMskArano anatikrama che nAza nathI; kije kAraNathI, pratipakSabhAvanA dvArA=bhoganA AkarSaNanI pratipakSabhAvanA dvArA, tenA tanUkaraNathI=bhoganA saMskAranA takUkaraNathI, teno atikrama thAya=bhoganA saMskArano nAza thAya, paraMtu vicchedathI nahIM=bhoganI pravRttithI thatA bhoganI icchAnA vicchedathI nahIM, athavA prasuptatAmAtrathI tahIM suSupta evI bhoganI IcchAmAtrathI nahIM. ti' zabda kathananI samAptimAM che. A rIte pUrvamAM varNana karyuM ke bhogathI bhoganI virati tAtvikI nathI e rIte, bhoganI asAratAnA vibhAvana vaDe, sthirAmAM sthirAdaSTimAM, dhairya thAya che= pratyAhAranuM sthirapaNuM thAya che. A hote chate pratyAhAranuM dhairya hote chate, bIjA paNa yogAcAryo vaDe avya darzananA paNa yogAcAryo vaDe, alaulyAdi guNo kahevAyA cheHsthirAdaSTimAM alaulyAdi guNo kahevAyA che. noMdhaH- "pharmavanyajJanAganiSToLa saMskArasthAtima' e prakArano pATha TIkAmAM che, tenA sthAne "vazvanananiSTano saM sthADanatikSamA' pATha hoya tema bhAse che. tethI te pramANe artha karela che. bhAvArtha : sthirAdaSTivALA yogI vicAre che ke bhogamAM pravRtti karIne bhoganI icchAnI nivRtti thAya che, te icchAnI nivRtti tAtkAlikI che, paraMtu tAttvikI nathI arthAt mokSanuM kAraNa bane tevI icchAnI atyaMta nivRtti nathI. jema koI mANasanA khabhA upara bhAra hoya ane te bhAranI pIDAne dUra karavA te bhArane bIjA khabhA upara mUke, tyAre je khabhA upara bhAra hato tyAM kSaNabhara pIDAnI nivRtti thAya che, topaNa bIjA khabhA upara bhAra javAne kAraNe tyAM pIDA utpanna Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtrizikA/bloka-7 27 thAya che. tethI eka khabhA uparathI bhArane upADIne anya khabhA upara mUkavAthI kSaNika pIDAnI nivRtti thAya che, paNa te AtyaMtikI nathI, paraMtu khabhA uparanA bhArane dUra karavAmAM Ave ane bIjA khabhA upara na mUkavAmAM Ave to bhArathI thatI pIDAnI atyaMta nivRtti thAya che, tema bhoga bhogavIne je icchAnI nivRtti thAya che, te atyaMta nivRtti nathI, paraMtu bhogakALamAM anubhavAyelA madhurapaNAnA vedananA saMskAro AtmA upara rahe che, tethI amuka kALa pachI pharI te icchA ubhava pAme che. mATe bhogathI thatI icchAnI nivRtti tAtkAlikI che, paNa tAttvikI nathI. tethI eka khabhA uparanA bhArane bIjA khabhA upara mUkavAthI thatI pIDAnI nivRtti jevI kSaNika che; paraMtu saMsAranA svarUpanuM samyak paryAlocana karIne, "sarva icchAnA upadravathI rahita mokSa, jIva mATe paramArtha che," tevo sthira nirNaya karIne, mokSano upAya bane te rIte svabhUmikAne anurUpa ucita anuSThAna sevavAmAM Ave, ane tenAthI icchAno uccheda thAya, te icchAno uccheda uttarottara vRddhi thaIne icchAnA pUrNa ucchedamAM vizrAMta thanAra che. Azaya e che ke bhoganI pravRtti karavAthI bhoganI icchA kSaNabhara nAza pAme che, topaNa karmabaMdhanA janaka evA aniSTa bhogonA saMskAro AtmA upara paDe che, tethI te bhoganA saMskArathI pharI bhoganI icchA pragaTa thAya che. mATe bhoganI icchAnI tevI virati tAtvikI nathI; paraMtu bhoganI icchAnI nivRttinA arthe bhoga pratyenAM je AkarSaNo che tenAthI pratipakSa arthAt viruddha bhogonA anarthonuM bhAvana karavAmAM Ave, to te bhAvanathI AtmA upara bhogonA AkarSaNanA viruddhanA saMskAronuM AdhAna thAya che, ane jema bhogonA AkarSaNanA viruddhanA saMskAronuM AdhAna AtmA upara adhika adhika thAya, tema tema bhogonA AkarSaNanA saMskAro kSINa kSINatara thAya che, ane A rIte pratipakSanA bhAvana dvArA bhoganA saMskAro kSINa kSINatara thaIne aMte vinAza pAme che. tethI bhoganI icchAnI nivRttino pAramArthika upAya bhoganI pravRtti nathI, paraMtu pratipakSa bhAvanA che. vaLI bhoganI pravRttithI bhoganI icchAno viccheda kSaNabhara thAya che, topaNa AkAlabhAvI nathI, tethI te icchAnI virati tAttvikI nathI. tema bhogamAM Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 saddaSTidvAciMzikA/zloka-7 pravRtti na karavAmAM Ave ane bhoganI sAmagrIthI dUra rahevAmAM Ave, to bhoganI icchA suSupta rahe che; paraMtu bhoganI icchA suSupta rahe eTalAmAtrathI bhoganI icchAnI nivRtti tAttvikI nathI; paraMtu bhoganI icchAne prasupta karIne pratipakSabhAvana karavAmAM Ave, to bhoganA AkarSaNanA nAzaka evA viruddha saMskAro paDe, ane te viruddha saMskAro baLavAna bane tyAre icchAnI virati tAttvikI thAya che. A rIte sthirAdRSTivALa yogIo bhoganI asAratAnuM bhAvana kare che ane tenA dvArA te yogIone pragaTa thayelo pratyAhArano pariNAma sthira thAya che; ane jyAre pratyAhArano pariNAma zairyabhAvane pAme che, tyAre anya darzanakAro vaDe je alaulyAdi guNo kahevAyA che, te sarva sthirAdaSTivALA yogIomAM pragaTa thAya che. TIkA : tho - "alaulyamArogyamaniSThuratvaM, gandhaH zubho mUtrapurISamalpam / kAntiH prasAdaH svarasaumyatA ca, yogapravRtteH prathamaM hi cihnam / / maitryAdiyuktaM viSayeSvacetaH, prabhAvavaddharyasamanvitaM ca / dvandvairadhRSyatvamabhISTalAbho, janapriyatvaM ca tathA paraM syAt / / doSavyapAya: paramA ca tRptiraucityayogaH samatA ca gurvI / vairAdinAzo'tha RtambharAdhIniSpannayogasya tu cihnametat" / / iti / ihApyetadakRtrima guNajAtamita evArabhya vijJeyam / / 7 / / TIkArya : thoDAM ... vicam je pramANe kahevAyuM che=je pramANe anya darzanakAro vaDe kahevAyuM che. (1) nIcalolupatAno abhAva, (2) mAro--zarIranuM Arogya, (3) niSpharavaM dayALupaNuM, (4) zuno nya: yoganA kAraNe zarIramAM zubha gaMdhano udbhava, (5) mUtrapurISamajya--mUtra-vijhAnI alpatA, (6) kAnti:=yoganA sevananA kAraNe Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadRSTidvAtriMzikA|zloka-7 saumyatA, (7) prasAra=prasannatA, (8) svarasaumyatA=yoganA sevanane kAraNe madhurabhASitA, yoganI pravRttinuM prathama cihna che=pUrvamAM varNana karyuM evA bhAvonI prApti e yoganI pravRttinuM prathama cihna che." / / 1 / / "tathA paraM svA=ane bIjuM thAya zuM thAya ? te batAve che - - (9) meviyuvataM=maitryAdiyukta citta, (10) viSayeSu aneta:=viSayomAM cetanAno abhAva, (11) pramAvava=prabhAvavALuM citta, (12) ane dhairya samanvita=dhairyathI samanvita cittayogamArganI pravRtti karavAmAM dhairyathI samanvita citta, (13) dvandedhRtvam anukULapratikULamAM anAkuLapaNuM, (14) amiSTanAma:=icchitano lAbha, (15) narnAprayatna= lokomAM priyapaNuM thAya." / / 2 / / 29 '(16) poSavyapAyaH doSano vizeSarUpe apagama, (17) ane paramatRpti=5ramatRpti= bhogAdithI thatI tRpti karatAM vizeSa prakAranI tRpti, (18) vityayoga:=aucityayoga=sarvatra ucita vyApAra, (19) nurvA samatA ghu=ane zreSTha koTInI samatA, (20) verAvinAza:=vairAdino nAza=sAMnidhyamAM AvanArA jIvonA vairAdino nAza, (20)RRtamparAdhIH=atyaMta tattvane sparzanArI buddhi=apekSAe prAtibhajJAna ane kevaLajJAna, niSpannayoganAM ApUrvamAM varNana karAyAM e, cihna che." / / 3 / / (yo.da.sa. zloka-161 vRtti, yogabiMdu zloka-55 vRttimadhye) 'rUti' zabda uddharaNanI samAptimAM che. ahIM paNa=yogamArgamAM paNa, A=pUrvanA zlokomAM alaulyAdi je varNana karAyA e, akRtrima guNono samudAya phatavAramya=ahIMthI ja AraMbhIne=sthirAdRSTithI ja AraMbhIne jANAvo. / / 7 / / bhAvArtha : pAMcamI sthirAdaSTi pragaTa thAya tyAre pratyAhArano pariNAma svairyabhAva pAmatAM bIjA AcAryoe alaulyAdi guNo pragaTa thAya, tema kahyuM. tethI temanA vacananI sAkSI traNa zlokathI Ape che. temAM prathama zlokamAM yoganA prAthamika guNo batAvyA, bIjA zlokamAM tyArapachI yoganA sevanathI thatA guNo batAvyA ane trIjA zlokamAM niSpannayogavALAmAM thatA guNo batAvela che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA|zloka-7 sAkSInA prathama zlokamAM kahyuM ke yogapravRttinuM A prathama cihna che. tethI e prApta thAya ke pAramArthika yoganI pravRtti sthirAdaSTithI thAya che; kema ke sthirAiSTimAM viparyAsa vinAno bodha che, tattvanI sthira ruci che ane zakti anusAra yogamArgamAM pravRtti che; jyAre sthirAdRSTinI pUrvamAM=prathamanI cAra dRSTimAM, bodhamAM kaMIka viparyAsa hovAthI samyag yogamArganI pravRtti nathI. vaLI, sthirAdaSTivALA yogI yogamArgamAM pravRtti kare che tyAre teonI yoganI pravRttithI je guNo pragaTe che te ahIM batAve che. vaLI, sthirAdaSTivALA keTalAka yogIo aviratinA udayavALA hoya che, teomAM pratyAhAra yogAMga hotuM nathI. tethI tevA yogIone ahIM grahaNa karela nathI, paraMtu sthirAdaSTimAM rahelA pratyAhAra yogAMgavALA ane bhoganI asAratAnA vibhAvanathI pratyAhArano thairyabhAva jemane prApta thayo che evA viratidharane grahaNa karIne ahIM alaulyAdi guNo kahyA che, je A pramANe 30 anya darzana dvArA kathita alaulyAdi guNonI sthirAdaSTimAM prApti : (1) alaulya H- pratyAhAravALA yogIo AhArAdinI pravRtti karatA hoya tyAre kyAMya lolupatA na hoya tevA uttama cittanI prApti temane hoya che. (2) Arogya :- yogamArganI pravRttine kAraNe citta zAMtarasavALuM hoya che ane cittanA svAsthyane kAraNe prAyaH ArogyanI prApti thAya che. kvacit karma baLavAna hoya to citta svastha hovA chatAM rogAdinI prApti thaI zake; paraMtu je jIvonuM baLavAna karma nathI, teone uttama cittane kAraNe ArogyanI prApti thAya che. = (3) aniSThuratva H- aniSThuratva arthAt dayALu citta. yogamArgamAM pravRtta evA sthirAdaSTivALA yogInuM citta dayALu hoya che. (4) zubhagaMdha :- yogamArganI pravRttine kAraNe yogIonuM uttama citta hoya che, tethI dehamAM paNa prAyaH zubhagaMdha pragaTe che, je yoganuM kArya che. (5) mUtra ane viSTAnI alpatA :- yogInA yoganA sevanathI AhArAdi paNa prAyaH sAta dhAturUpe pariNamana pAme che ane malAdirUpe alpa pariNamana pAme che. tethI yogIone mUtra ane viSTAnI alpatA hoya che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA|zloka-7 31 (6) kAMti :- yogamArganI pravRttine kAraNe pUrve zarIranI je suMdaratA hoya temAM prAyaH atizayatA thAya tevI kAMti pragaTe che; kema ke yoganA sevanathI saumyatAnI vRddhi thAya, te rIte AhArAdinAM pudgalo pariNamana pAme che. (7) prasAdaH- yogamArganI pravRtti karanAra yogInuM citta haMmezAM prasannatAvALuM hoya che. (8) svarasaumyatA H- yogamArganI pravRtti karanArA yogIone kudaratI zarIranI racanAnA anusAre je prakArano svara prApta thayo hoya, temAM yoganA sevanathI saumyatA pragaTe che. tethI temanA vacanaprayogamAM saumyatAnuM darzana thAya che. yogamArganI pravRttinAM A prathama cihno che. tethI e phalita thAya ke sthirAdRSTivALA yogIo yogamArgane yathArtha joIne yogamArganI prAthamika pravRtti kare che, jenA phaLarUpe uparyukta ATha guNonI prApti thAya che. A yogamArganI prAthamika pravRtti karyA pachI yogIo jema jema yogamArganuM AgaLa sevana kare che, tema tema navA navA guNo pragaTa thAya che, te A pramANe - (9) maitrI Adi yukta citta H- yogIo ucita pravRtti karavAnI prakRtivALA hoya che. tethI yoganA sevananA kAraNe jagatanA tamAma jIvo pratye maitrI Adi bhAvo pragaTe che. maitrI :- jIvonuM hita thaI zake tyAM hita ka2vAno prayatna thAya che, ane jyAM hita karavAnuM zakya na hoya tyAM paNa temanuM hita karavAno pariNAma hoya che. Avo maitrIbhAva temanAmAM hoya che. pramoda :- guNavAna jIvonA guNo pratye pakSapAtano pariNAma temane thAya che. karuNA :- du:khI jIvo pratye temane karuNA thAya che. mAdhyasthya H- temane ayogya jIvo pratye paNa dveSa thato nathI, ane prayatnathI sudhare tevuM na jaNAya to upekSAno pariNAma thAya che. AnAthI e prApta thAya ke jenuM citta maitrI Adi cAra bhAvothI atyaMta vAsita hoya tevo jIva jIvamAtra sAthe ucita pravRtti karI zake che, ane ucita pravRttimAM je kaMI skUlanA thAya che, tenuM kAraNa vivekapUrvakanA maitrI Adi bhAvonI nyUnatA che. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA/zloka-7 (10) viSayomAM aceta H- yoganA sevanathI viSayonI pravRttimAM citta acetana jevuM bane che. prAyaH yogIo viSayonI pravRtti karatA nathI; topaNa pAMce indriyo vidyamAna che ane jagatamAM tenA viSayo paNa vidyamAna che ane te viSayono indriyonI sAthe saMparka paNa anAyAse thato hoya che, chatAM citta nirlepa hovAthI viSayomAM temanI cetanA pravartatI nathI. tethI padArthano bodhamAtra thAya che, paraMtu autsakyapUrvaka viSayomAM pravRtti thatI nathI. (11) prabhAvavALuM citta H- yogamArgamAM pravRtta thayelA yogIo jagata pratye nirapekSabhAvavALA hoya che, temanI pravRtti anya jIvo upara prabhAva paDe tevI hoya che. 32 -- (12) dhairya samanvita citta :- saMsArano uccheda ati duSkara che, sAdhanA ati duSkara che, topaNa yoganA sevanathI yogIomAM duSkara evA paNa yogamArgane sevavAne anukULa dhairyathI yukta citta hoya che. (13) dvandva adhRSTatA H- zAtA-azAtAnAM dvandvo ke anukULa-pratikULa bhAvonAM dvandvomAM yogIonuM citta vyAkuLa thatuM nathI. AvuM uttama citta temane yoganA sevanathI pragaTe che. (14) abhISTa lAbha H- yogIo yoganuM sevana karatA hoya che, ane tenAthI teone yogamArganA atizaya arthe je je abhISTa hoya che, tenI prAptine anukULa evI puNya-prakRtio jAgRta thAya che, jethI potAne abhISTa evI sAmagrI prApta thAya che. (15) janapriyatna H- yogIonuM citta ane AcAro uttama hovAthI lokomAM teo priya bane che. tethI yoganA sevananuM phaLa janapriyatva che. naM. 1 thI 8 yoganA prAthamika guNo che. tyArapachI naM. 9 thI 15. yoganA sevanathI prApta thatA guNo che. have AgaLa niSpannayogavALAnA guNo naM. 16 thI 21mAM batAve che (16) doSavyapAya H- doSavyapAya arthAt doSono vizeSa rIte apagama. niSpanna yogIo prAyaH sarvatra asaMgabhAvavALA hoya che. tethI rAgAdi doSo vizeSa rIte teomAMthI dUra thayelA hoya che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtrizikA/zloka-7 33 (17) parama tRpti:- niSpannayogavALA yogIonuM citta asaMgabhAvavALuM hovAthI AtmAne niSpanna karavAne anukULa dhyAnAdithI evI parama tRptine anubhave che ke jevI tRpti cakravartI Adine potAnA bhogothI paNa anubhavAtI nathI. (18) aucitya yoga - niSpanna yogIo rAgAdithI anAkuLa hovAne kAraNe sarvatra ucita vyApAra karanArA hoya che. jIva je kaMI manathI, vacanathI ke kAyAthI anucita vyApAra kare che tenuM bIja rAgAdi AkuLatA che, ane niSpanna yogInA rAgAdi bhAvo atyaMta naSTaprAya che, tethI sahaja prakRtithI teo ucita pravRtti kare che. (19) gurtI samatA - gurtI samatA arthAt zreSTha samatA. niSpanna yogIo sahaja prakRtithI dhyAnamAM vartatA hoya che ane tethI dhyAnanA baLathI samatAnI vRddhi thAya che, ane vRddhi pAmelI samatA uparanI kakSAnA dhyAnamAM sahaja pravartAve che. tethI niSpanna yogIonI samatA uttarottara prakarSane pAmatI jAya tevI zreSTha koTInI hoya che. (20) vairAdi nAza :- yoganuM sevana karIne siddhayogI banelA evA te yogIonA sAMnidhyamAM AvanArAM hiMsaka prANIomAM paNa vairAdino nAza thAya che. (21) RtaMbharA buddhi - yoganA sevananA prakarSathI RtaMbharA prajJA pragaTe che, je pratibhajJAna ane kevaLajJAnasvarUpa che. uparyukta 21 guNonuM varNana karyA pachI aMtamAM graMthakArazrI jaNAve che ke ahIM paNa=yogamArgamAM paNa, A pUrvanA traNa zlokomAM alaulyAdi guNo varNana karAyA e, akRtrima guNono samudAya ahIMthI mAMDIne ja=pAMcamI sthirAdaSTithI mAMDIne ja jANavA. Azaya e che ke pAMcamI dRSTivALA yogI vedyasaMvedyapadane pAmelA che, tethI tattvane spaSTa jue che ane svazakti anusAra tattvanI niSpattimAM udyamavALA hoya che. tethI pAMcamI dRSTithI AraMbhIne upara varNana karAyelA guNono prAraMbha thAya che, ane te sarva guNo kRtrima nathI hotA, paraMtu yoganA sevanathI pragaTelA hoya che, ane te guNo uttara uttaranI dRSTimAM kramasara vadhe che. joke niSpanna Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 saddaSTidvAciMzikA/zloka-7-8 yogInA guNo pAMcamI dRSTimAM hotA nathI, topaNa bIjabhUmikAnA A guNo pAMcamI dRSTimAM paNa che. tethI ahIM kahyuM ke A akRtrima guNono samudAya pAMcamI dRSTithI pragaTa thAya che. llNA -: kAnAdaSTi :avataraNikA - sthirAdRSTinuM varNana zloka-1 thI 7mAM karyA pachI krama prApta kAntAdaSTinuM svarUpa batAve che - zloka : dhAraNA prItaye'nyeSAM kAntAyAM nityadarzanam / nAnyamut sthirabhAvena mImAMsA ca hitodayA / / 8 / / anvayArtha: vettAva kAntAdRSTimAM nityavarzananitya arthAt apratipAti darzana=bodha, ane thAra=dhAraNA yogAMga ceSAM avyonI prIta prIti mATe thAya che, sthiramAvena ra=ane sthirabhAva hovAne kAraNe=dhAraNAkRta svairya hovAne kAraNe ja nyamuda tyamud nathI=anuSThAnamAM atyamud doSa nathI, divodayA mImAMsA=ane hitodayavALI mImAMsA che. dA. zlokArca - kAntAdaSTimAM nityadarzana ane dhAraNA anyanI prIti mATe che, ane sthirabhAva hovAne kAraNe anyamud nathI ane hitodayavALI mImAMsA che. IITA TIkA - dhAraNeti-kAntAyAmuktarItyA nityadarzanaM tathA dhAraNA vakSyamANalakSaNA anyeSAM prItaye bhavati tathA sthirabhAvena nAnyamud=nAnyatra harSaH, tadA tatpratibhAsAbhAvAt, hitodayA samyagjJAnaphalA mImAMsA ca sadvicArAtmikA bhavati / / 8 / / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA/bloka-8 TIkArya : jAntAyA .. mati / / ukta rItithI=zloka-1mAM batAvyuM te rItathI, kAntAmAM=kAntAdRSTimAM, nityadarzana, ane AgaLamAM kahevAze evA lakSaNavALI dhAraNA, anyanI prIti mATe thAya che; ane sthirabhAvane kAraNe=dhAraNAyogAMgathI pragaTelA sthirabhAvane kAraNe, anyamud nathI= sevAtA dharmaanuSThAnathI anyatra harSa nathI; kema ke tyAre=sevAtA dharmaanuSThAnakALamAM, tenA pratibhAsano abhAva che-sevAtA dharmaanuSThAnathI anya anuSThAnanA pratibhAsano abhAva che, ane samyajJAnanA phaLavALI hitodayA sadvicArAtmikA mImAMsA hoya che. III bhAvArtha : kAntAdaSTinuM darzana=bodha :- pAMcamI sthirAdaSTimAM batAvyuM ke niraticAra sthirAdraSTimAM nityadarzana che, te ja rIte kAntAdRSTimAM paNa nityadarzana che. kAntAdRSTimAM pragaTa thatuM dhAraNAyogAMga :- kAntAdRSTimAM dhAraNA nAmanuM yogAMga pragaTa thAya che. 35 kAntAdRSTimAM pragaTa thayela nityadarzana ane dhAraNAyogAMga bIjAnI prIti mATe thAya che. AnAthI e prApta thAya ke kAntAdRSTivALA yogIone je tattvanuM darzana che, ane je dhAraNA nAmanuM yogAMga che, tenAthI teonI sarvatra vartatI cita pravRtti yogya jIvone prIti utpanna kare che. kAntAdRSTimAM anyamud doSano abhAva :- kAntAdRSTivALA yogIo dhAraNAyogAMgane kAraNe sadanuSThAnakALamAM sthirabhAvavALA hoya che. tethI je anuSThAna pote seve che, tenAthI anyatra prItine dhAraNa karatA nathI arthAt dhAraNAyogAMgane kAraNe sevAtA anuSThAnane atyaMta prItipUrvaka seve che; kema ke te vakhate sevAtA anuSThAnathI anya anuSThAnano pratibhAsa thato nathI. Azaya e che ke sevAtA anuSThAnathI anya anuSThAnamAM citta jAya to kSepadoSa prApta thAya, te anyamuddoSa nathI. vastutaH je yogIo sevAtA anuSThAnathI anya anuSThAnano, sevAtA anuSThAnanA kALa daramyAna vicAra Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 saddaSTidvAciMzikA/zloka-8 paNa karatA nathI, teone paNa anya anuSThAna pratye adhika prIti hoya to, je anuSThAna pote seve che te anuSThAnamAM mAnasaupayoga vartato hoya to paNa temAM prIti ullasita thatI nathI, kema ke tenI prIti anya anuSThAnamAM adhika varte che; jethI aprItipUrvaka A anuSThAnanuM sevana thAya che, te anyamud doSa che; ane kAntAdRSTivALA yogIo je anuSThAna je vakhate seve che, temAM cittanuM atyaMta sthApana hovAne kAraNe sevAtA anuSThAnamAM ja atyaMta prIti varte che, paraMtu anya anuSThAnamAM prIti hotI nathI. tethI kAntAdRSTimAM anyamudde nAmano doSa nathI. vastutaH vivekI evA kAntAdRSTivALA yogIone yogamArganAM sarva anuSThAno pratye samAna prIti hoya che, ane je vakhate je anuSThAna baLavAna hitano hetu hoya temAM tyAre pravRtti hoya che. tethI tevA yogI je vakhate je anuSThAna seve, temAM ja atyaMta prItine dhAraNa kare che, tethI temane anyamuddoSa hoto nathI. kAntAdRSTimAM mImAMsA guNa - kAntAdRSTimAM samyajJAnanA phaLavALI hitodayA saddavicArAtmaka mImAMsA pragaTe che. Azaya e che ke jIvamAM samyajJAna pragaTyuM ane tenA phaLarUpe mImAMsA guNa pragaTyo, A mImAMsA tattvAtattvanA sUkSma Uha svarUpa che, tethI saddavicArAtmIkA che; ane A mImAMsA samyajJAnanA phaLarUpa hovAne kAraNe hitodayavALI che=hitanI paraMparAne karanArI che; kema ke samyajJAna sUkSma padArthonI mImAMsA karIne hitanI paraMparA utpanna kare che. yogadRSTisamuccaya' graMtha zloka-162mAM kahela che ke 'kAntAdRSTimAM pragaTa thayela nityadarzanAdi anyanI prIti mATe hoya che." have A zlokano evo artha karIe ke "kAntAdRSTimAM nityadarzana che, ane dhAraNA anyanI prIti mATe che" to "yogadaSTisamuccaya' graMthanA zloka sAthe virodha Ave. tethI tenA parivAra mATe e artha karela che ke "kAntAdRSTimAM nityadarzana ane dhAraNA anyonI prIti mATe thAya che. tethI "yogadRSTisamuccaya' graMthanA pATha sAthe virodha na Ave, ane e artha thAya ke kAntAdRSTinAM nityadarzanAdi anyanI prIti mATe che, tema dhAraNA paNa anyanI prIti mATe che, ane tema svIkAravAmAM koI virodha nathI. IIII Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. saddaSTidvAciMzikA/zloka-9 avataraNikA : pUrvazloka-8mAM kahyuM ke kAttAdaSTimAM dhAraNA nAmanuM yogAMga pragaTe che. tethI have dhAraNA yogAMganuM svarUpa batAve che - zloka - dezabandho hi cittasya dhAraNA tatra susthitaH / priyo bhavati bhUtAnAM dharmaikAgramanAstathA / / 9 / / anvayArtha - vijJAcakacittano vezavanyo di dezabaMdha thAra=dhAraNA che, tatra tyAM dhAraNAmAM sthita =samyam vyavasthita evA yogI mUtAnAM priyA=jIvone priya tathA=ane thAzramanaE=dharmamAM ekAgramanavALA mavati thAya che. III zlokArtha : cittano dezabaMdha dhAraNA che, dhAraNAmAM susthita evA yogI jIvone priya ane dharmamAM ekAgramanavALA thAya che. II9ll TIkA - dezeti-deze nAbhicakranAsAgrAdau, bandho viSayAntaraparihAreNa sthirIkaraNAtmA, di cittaza thArapA, yAda - "revanyaci dhArA" (yo.phU. 3-2) . taa= dhAraNAyAM susthitaH maitryAdicittaparikarmavAsitAnta:karaNatayA, svabhyastayamaniyamatayA, jitAsanatvena parihataprANavikSepatayA, pratyAhatendriyagrAmatvena RjukAyatayA, jitadvandvatayA, saMprajJAtAbhyAsAviSTatayA ca samyagvyavasthita: bhUtAnAM jagallokAnAM priyo bhavati, tathA dharmakAgramanA bhavati / / 9 / / TIkArya : te nAmira ....... mati , dezamAM=nAbhicakra, nAsAgra Adi dezamAM, cittano baMdha=viSayAMtaranA parihAra vaDe cittatA sthirIkaraNarUpa baMdha, dhAraNA che. je kAraNathI kahe che=je kAraNathI pAtaMjala yogasUtra-3-1mAM kahe che - Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 saddaSTidvAtrizikA/zloka-9 cittano dezabaMdha dhAraNA che." (pA.yo.mU. 3-1) tyAM=dhAraNAmAM, susthita evA yogI=maitrAdi bhAvo vaDe cittanA parikarmathI vAsita aMtaHkaraNapaNuM hovAthI, suabhyasta yamaniyamapaNuM hovAthI, jitaAsanapaNuM hovAthI, parihata prANavikSepapaNuM hovAthI, pratyAhata indriyasamUha hovAthI, RjukAyApaNuM hovAthI, jitaAddhapaNuM hovAthI ane saMprajJAta samAdhinA abhyAsamAM AviSTapaNuM hovAthI, samyaguvyavasthita evA kAnAdaSTivALA yogI, bhUtone jagatanA lokone, priya thAya che ane dharmamAM ekAgramanavALA thAya che. III bhAvArtha :kAntAdaSTimAM pragaTa thatA dhAraNAyogAMganuM svarUpa, sahabhAvI guNo ane kAya : kAntAdRSTivALA yogIo saMprajJAtasamAdhi arthe abhyAsa karatA hoya tyAre, cittane nAbhicakra ke nAsAgrAdimAM sthApana karIne viSayAMtaranA parihArapUrvaka sthira kare che, te cittanI dhAraNA che, paraMtu koI yogI mAtra nAbhicakrAdimAM cittane viSayAMtaranA parihArapUrvaka sthira kare, ane nAbhicakrAdine jovA mATeno mAtra yatna kare, te dhAraNA ahIM grahaNa karavAnI nathI. te spaSTa karavA mATe dhAraNAmAM susthita yogI kevA hoya che ? te graMthakArazrI batAve che. (1) maityAdicittaparikarmavAsita antaHkaraNa - kAntAdRSTivALA yogIo maitrAdi cAra bhAvanAothI cittane parikarSita kare che. tethI teonuM aMtaHkaraNa maityAdi bhAvothI vAsita hoya che, jenA kAraNe maitrAdibhAvone sparzavAthI aMtaHkaraNamAMthI svArthano pariNAma UThato nathI, ane koI jIvanuM hita thatuM hoya to tenuM hita karavAno pariNAma thAya che, ane koInuM ahita na thAya te rIte pravRtti karavA citta preraNA kare che. vaLI temane sAmAnya jIvonI jema potAne thatA lAbhamAtrathI guNavAna pratye prIti thatI nathI, paraMtu guNanA pakSapAtathI guNavAna pratye prIti thAya che; ane teonuM aMtaHkaraNa saMsAramAM bhaTakatA jIvonuM hita karavAnI buddhirUpa karuNAvALuM hoya che, paraMtu jagatanA jIvonI viDaMbanA joIne teo pratye upekSA kare tevuM kaThora haiyuM hotuM nathI; ane Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 saddaSTidvAciMzikA/zloka-9 ayogya jIvone joIne paNa teonA prati heSa thato nathI, paraMtu mAdhyacya rahe che. AvA yogIo maityAdi bhAvothI susthita che. (2) suabhyasta yamaniyama - kAntAdRSTivALA yogIoe yamaniyamano sAro abhyAsa karela che, tethI yamaniyamanI AcaraNA teonI prakRtirUpe varte che. A yama ane niyamanI AcaraNA pahelI ane bIjI dRSTinuM yogAMga che, je kAntAdRSTimAM khIlelI avasthAmAM hoya che. (3) jitaAsana - kAntAdRSTivALA yogIoe asat tRSNArUpa Asanano jaya karelo hoya che. A trIjI daSTinuM yogAMga che, je kAntAdRSTimAM khIlelI avasthAmAM hoya che. (4) parihaMta prANavikSepa - kAntAdRSTivALA yogIe prANavikSepano tyAga karela hoya che arthAt bhAvarecaka, bhAvapUraka ane bhAvakuMbhaka karIne zubha bhAvo AtmAmAM sthira karelA che. tethI bhAvaprANono vikSepa na thAya tevo sthirabhAva A dRSTimAM varte che. A cothI dRSTinuM yogaga che, je kAntAdRSTimAM khIlelI avasthAmAM hoya che. (5) pratyAhat indriyagrAma - kAntAdRSTivALA yogIono indriyono samudAya pratyAhAra yogAMgavALo hoya che arthAt pAMca indriyo saMvRtacArI hoya che. A pAMcamI dRSTinuM yogAMga che, je kAntAdRSTimAM khIlelI avasthAmAM hoya che. () RjukAya :- kAntAdRSTivALA yogI kAyAne zithila karIne RjukAyavALA hoya che=kAyAne sahajabhAvamAM rAkhanAra hoya che. (7) jitadvandra:- kAntAdRSTivALA yogIo rAga-dveSa, rati-arati Adi dvandrone jitelA hoya che. (8) saMprajJAta abhyAsAviSTaH- kAntAdRSTivALA yogIo saMprajJAtasamAdhinA abhyAsamAM yatnavALA hoya che. saMprajJAtasamAdhinA svarUpa mATe juo yogAvatAra dvAtriziko. uparyukta guNasamudAyavALA yogI dhAraNAyogAMgamAM susthita che= samyagu vyavasthita che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA|zloka-9-10 uparyukta guNasamudAyavALA kAntAdRSTivALA yogIo jagatanA jIvAna priya bane che; kema ke jenI prakRti taddana niHspRha che, vaLI jeo yogamArgamA sudaDha yatnavALA che, tevA yogIone joIne lokone prIti thAya che, tathA A dRSTinA yogIo dharmamAM ekAgramanavALA hoya che; kema ke dharmAnuSThAnakALamAM cittane niyata sthAne rAkhIne yogamArganI niSpatti arthe prakarSathI abhyAsa karanArA che. IIII 40 avataraNikA : kAntAdRSTimAM pragaTa thatA dhAraNAyogAMganuM svarUpa batAvyuM ane te dhAraNAyogAMgane kAraNe kAntAdRSTivALA yogIo dharmamAM ekAgramanavALA hoya che ema batAvyuM. have kAntAdRSTivALA yogIo kvacit aviratinA udayathI bhogamAM pravRtti karatA hoya topaNa sthirAdRSTivALA yogIo karatAM kAntAdRSTivALA yogIonA bhogamAM zuM bheda che ? te batAvavA arthe kahe che zloka : asyAmAkSepakajJAnAnna bhogA bhavahetavaH / zrutadharme manoyogAcceSTAzuddheryathoditam / / 10 / / anvayArtha H asvAr=A hote chate=kAntAdRSTi hote chate zrutadharme manovoAt zrutadharmamAM manoyoga hovAne kAraNe=nitya manano saMbaMdha hovAne kAraNe AkSepavajJAnAt= AkSepakajJAna hovAthI=nitya evA zuddha AtmA pratye AkSepa kare tevuM jJAna hovAthI mona=bhogo mavahetavaH=bhavanA hetuo na=nathI; kema ke ceSTAzuddha:=ceSTAnI zuddhi che=pravRttimAM mananuM nirmaLapaNuM che, covitam=je kAraNathI kahevAyuM che=je kAraNathI pU. A. haribhadrasUri vaDe kahevAyuM che. ||10|| Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA/mloka-10 zlokArtha : kAntAdRSTi hote chate zrutadharmamAM manoyoga hovAne kAraNe AkSepakajJAna hovAthI bhogo bhavanA hetuo nathI; kema ke ceSTAnI zuddhi che, je kAraNathI pU. A. haribhadrasUri vaDe kahevAyuM che. / / 10 / I TIkA H = asvAmiti-gusyAM=AntAyAM=AyaceSTAvA anyaparatve'pi, zrutadharme=Ame, manoyogAt nityaM manaHsambandhAt, AkSepakajJAnAn nityapratibandharUpacittAkSepakArijJAnAt, na bhogA - indriyArthasambandhA bhavahetavo bhavanti, ceSTAyAH pravRtteH zuddheH = manonairmalyAt / yathoditaM haribhadrasUribhiryogadRSTisamuccaye / / 10 / / TIkArya : 41 asyAM yogadRSTisamuye ! A hote chate=kAntAdRSTi hote chate, kAyaceSTAnuM anya5rapaNuM hovA chatAM paNa=dharmapravRttithI anya bhogapravRttiparapaNuM hovA chatAM paNa, zrutadharmamAM=AgamamAM, manoyoga hovAthI--nitya manano saMbaMdha hovAthI, AkSepakajJAta thavAne kAraNe=nitya evA zuddha AtmA pratye pratibaMdharUpa cittanA AkSepane karanAra jJAna thavAne kAraNe, indriyonA arthanI sAthe saMbaMdharUpa bhogo, bhavanA hetuo thatA nathI; kema ke ceSTAnI=pravRttinI, zuddhi che arthAt bhoganI ceSTAmAM mananuM nirmaLapaNuM che, je pramANe pU. A. haribhadrasUri vaDe 'yogadRSTisamuccaya' graMthamAM kahevAyuM che, je svayaM graMthakArazrI AgaLanA zlokomAM batAvaze. / / 10 / / * 'anyaparatve''i- ahIM 'pi'thI kAyaceSTAnA dharmapa25NAno samuccaya karavo. bhAvArtha : kAntAdRSTivALA yogIo kvacit aviratinA udayavALA paNa hoya, kvacit dezivaritavALA paNa hoya ane kvacita sarvavirativALA paNa hoya; sarvavirativALA yogIone bhoganI koI pravRtti nathI, paraMtu dezavirativALA ke aviratinA udayavALA kAntAdRSTivALA yogIone bhogamAM pravRtti che; topaNa sthirAdaSTi karatAM vizeSa prakArano bodha hovAne kAraNe kAntAdRSTivALA yogIonuM mana Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 saddaSTidvAciMzikA/zloka-10 zratadharmamAM nitya hoya che. tethI te yogIone zuddha AtmA pratyeno AkSepa kare tevuM jJAna pragaTa thayeluM hoya che, ane tenuM citta AtmAnI zuddha avasthA pratye sadA AkSipta hoya che. mATe bhogaekanAzya karma hoya to karmanA nAza mATe bhogamAM pravRtti thAya, chatAM bhogakALamAM bhoganI pravRttithI leza paNa pramAda utpanna thato nathI. tethI bhogo bhavanA kAraNa banatA nathI, kema ke bhoganA pravRttikALamAM mana nirmaLa varte che arthAtu potAnA sAdhyanI prApti mATe apramAdabhAvavALuM varte che. ahIM vizeSa e che ke : (1) kUrmAputra kevaLajJAna thayA pachI cha mahinA gRhastha avasthAmAM rahyA. te vakhate temanI saMsAranI pravRtti cAlu che. tethI bAhyathI aviratinI pravRtti dekhAya, paNa tattvathI aviratino udaya nathI. tethI temanuM citta pUrNa vItarAgabhAvavALuM che. mATe temane aviratikRta koI karmabaMdha nathI, phakta yogakRta eka sAmayika-eka samayano karmabaMdha che. (2) kAntAdRSTivALA je jIvo aviratinA udayavALA che, teo bhoganI pravRtti kare che tyAre, aviratiApAdaka pratyAkhyAnIya ke apratyAkhyAnIya karmano udaya che; topaNa bhogakALamAM leza paNa pramAda nathI ane ajJAna paNa nathI. tethI teone aviratikRta karmabaMdha che, paraMtu pramAdakata ke ajJAnakRta leza paNa karmabaMdha nathI. (3) sthirAdRSTivALA je jIvo aviratinA udayavALA che, teo paNa aviratinA udayathI bhogamAM pravRtti kare che; Ama chatAM kAntAdRSTi jevuM AkSepaka jJAna nahIM hovAne kAraNe bhoganI pravRttithI kyAreka kaMIka pramAda paNa thAya che. tethI bhogakALamAM aviratikRta ane pramAdakata karmabaMdha thAya che, paraMtu ajJAnakRta karmabaMdha nathI. (4) sthirAdaSTithI pUrvanA jIvone aviratithI bhogamAM pravRtti thAya che tyAre, pramAda paNa utpanna thAya che ane ajJAna paNa varte che. tethI teone aviratikRta, pramAdakRta ane ajJAnakRta karmabaMdha thAya che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA|zloka-10-11-12 43 (5) bhAvamuninI aviratinI koI pravRtti nathI, tethI aviratikRta koI karmabaMdha nathI; Ama chatAM, paDilehaNAdi kriyAmAM kvacit pramAda vartato hoya to pramAdathI karmabaMdha che, paNa ajJAna nathI tethI ajJAnakRta karmabaMdha nathI. 10 // avataraNikA : pUrvazloka-10mAM kahyuM ke 'je kAraNathI pU. A. haribhadrasUri vaDe kahevAyuM che.' tethI A. haribhadrasUri mahArAjanuM kathana je 'yogadRSTisamuccaya' graMtha zloka-165 thI 168mAM che, te ahIM zloka-11 thI 14mAM batAve che - zloka H mAyAmbhastattvataH pazyannanudvignastato drutam / tanmadhyena prayAtyeva yathA vyAghAtavarjitaH / / 11 / / bhogAn svarUpataH pazyaMstathA mAyodakopamAn / bhuJjAno'pi saGgaH san prayAtyeva paraM padam / / 12 / / anvayArtha : joto mAvAmastattvataH pazyan=mAyArUpI jaLane tattvathI=mAyAjaLarUpe ja, sata: anuddhi na:=tenAthI anugni=mAyArUpI jaLathI anudvigna vyApAtanitaH=vyAghAtarahita pathika, yathAje pramANe tanmadhyena tenI vaccethI= mAyAjaLanI vaccethI vruta=zIghra prayAtyeva= =jAya che ja. |11|| tathA=te pramANe mAyovajopamAn monAnuM svarUpataH pazyan=mAyAjaLanI upamAvALA bhogone svarUpathI joto, muggAno'pi =ibhogavato paNa amAra san=asaMga chato, paraM pava=mokSa tarapha prayAtyeva=jAya che ja. / / 12 / zlokArtha : mAyArUpI jaLane mAyAjaLarUpe ja joto, mAyArUpI jaLathI anudvigna, vyAghAta rahita thayelo pathika, je pramANe mAyAjaLanI vaccethI zIghra jAya che ja. II11|| te pramANe mAyAjaLanI upamAvALA bhogone svarUpathI joto, bhogavato paNa asaMga chato, mokSa tarapha jAya che ja. 119211 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA/zloka-11-12 * 'mukhkhAno'pi' kAntAdRSTivALA yogIo aviratinA udayavALA hoya tyAre karmathI AkSipta bhogo paNa bhogave che, ane jeone aviratiApAdaka karma baLavAna nathI, teo bhogano tyAga karIne saMyamamAM yatna kare che; teono ahIM 'vi' thI saMgraha che. 44 TIkA H mAyAmbha iti- mAyAmbhastattvato=mAyAmbhastvenaiva pazyan anudvignaH, ttomAvAmaso druta-zIvra, tanmadhyena=mAyAmmomadhyena prayAtyeva=na na prApti, thetyudaahrnnopnyaasaarthH, vyAghAtavarjito mAyAmbhasastattvena vyAghAtAsamarthatvAt / / 11 / / TIkArya : mAyAmbhastattvato vyAdhAtAsamarthannAt|| mAyAjaLane tattvathI= mAyAjaLarUpe ja, joto, tenAthI=mAyAjaLathI, anudvigna zIghra tenI vaccethI= mAyAjaLanI vaccethI, je pramANe jAya che ja, nathI jato ema nahIM. kaI rIte jAya che ? e batAvavA mATe janAranuM vizeSaNa batAve che vyAghAtarahita thayelo jAya che. ahIM prazna thAya ke vyAghAtavarjita kema jAya che ? tethI kahe che mAyAjaLanuM tattvathI vyAghAta karavAmAM asamarthapaNuM che. 'vathA' udAharaNanA upanyAsa mATe che, tethI AgaLa 'tathA'thI kahe ||11|| D* ..... TIkA - bhogAniti - bhogAn indriyArthasambandhAn svarUpataH pazyan samAropamantareNa, tathA - tenaiva prakAreNa, mAyodakopamAnasArAn bhuJjAno'pi hi karmAkSiptAn asaGgaH san prayAtyeva paraM padaM, tathA'nabhiSvaGgatayA'paravazabhAvAt / / 12 / / TIphArtha H bhogAnindriyArthasambandhAn uparavazamAvAt / / tathA=te ja prakAre prayAjaLanI upamAvALA asAra, indriya ane arthanA saMbaMdharUpa bhogone ..... Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAciMzikA/zloka-11-12 45 svarUpathI=samAropa vagara, joto, karmathI AkSipta evA bhogone bhogavato paNa asaMga chato bhogo pratyenA saMzleSa vagarano chato, paraM pada=mokSa pratye jAya che ja; kema ke te prakAranuM bhoganA pravRttikALamAM bhoga pratye saMzleSa na thAya te prakAranuM, anabhiLaMgapaNuM hovAthI=rAgano abhAva hovAthI, aparavazabhAva che. I12II bhAvArtha : kAntAdaSTivALA yogInA bhogaviSayaka pAramArthika bodhanuM svarUpa : kAntAdRSTivALA yogIonuM citta haMmezAM zrutamAM hoya che. tethI zrutajJAna je rIte padArthone batAve, te rIte teone padArtha dekhAya che. tenA kAraNe kAntAdRSTivALA yogIo bhogone kaI rIte jue che, te dRSTAMtathI batAve che - jema koI musAphara anya sthAne jato hoya ane vacamAM mAyAjaLa AvatuM hoya arthAt pANI nahIM hovA chatAM pANIno pratibhAsa thAya tevI sphaTikavALI bhUmi AvatI hoya, ane janAra musAphara "A mAyAjALa che, vastutaH pANI nathI tema joto hoya to te mAyAjaLathI udvega pAmato nathI, paraMtu vyAghAta vinA te mAyAjaLamAMthI jAya che ja=pasAra thAya che ja; kema ke pANI jevuM dekhAtuM sphaTika gamanamAM vyAghAta karavA mATe asamartha che. tema kAntAdRSTivALA yogIo indriyo sAthe saMbaMdhamAM AvatA bhogone svarUpathI jue che arthAt A bhogo sukhanA kAraNa che, te prakAranA samAropa vinA jue che, tethI nirmaLa zratavivekavALI temanI dRSTimAM 'bhogo sukhanA upAya che,' tevI buddhi pedA karAvatA nathI, paraMtu "mAyAjaLa atAttvika che, tema bhogo atAttvika che," mATe asAra che, tema temane dekhAya che. Azaya e che ke jema sthAnAMtara gamanamAM mAyAjaLa vyAghAta karavA mATe asamartha che, tema asaMgabhAva tarapha javA mATe karAtA yatnamAM bhogo skUlanA karavA asamartha che, tema jotA kAntAdRSTivALA yogIo karmathI AkSipta evA bhogone bhogavatA hovA chatAM paNa bhogamAM saMzleSa pAmatA nathI, paraMtu bhogakALamAM paNa asaMgabhAvane anukULa yatna karatA hoya che. tethI paramapada Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 saddaSTidvAciMzikA/bloka-11-12 pratye javA mATeno yatna skUlanA pAmato nathI arthAt bhogo pratyeno abhinkaMga nahIM hovAne kAraNe bhogane vaza thaIne lakSya taraphanA yatnamAM skUlanA thatI nathI. ahIM vizeSa e che ke pANInA bhramane utpanna karAve tevI sphaTikanI bhUmi joIne, pANInA bhramavALo musAphara tyAMthI javA mATe prayatna karI zakato nathI, paNa je musApharane jJAna che ke pANI jevuM dekhAtuM A sthaLa pANIvALuM nathI, tethI javAmAM koI vAMdho nathI, te musAphara koI jAtanA vyAghAta vinA gamanakriyA kare che; tema chaThThI dRSTivALA yogIo jANe che ke dekhAtA pudgalAtmaka padArthomAMthI koI bhAva nIkaLIne potAnA AtmAmAM praveza pAmato nathI ke jethI te pugalanA baLathI potAne sukha prApta thAya; paraMtu asaMgabhAvavALuM citta sukhanuM bIja che. A prakAranI zratanI pariNatine kAraNe bhogone te rIte jue che ke bhogomAM sukhanA upAyanI buddhi thatI nathI; Ama chatAM bhogaekanAzya evA karmathI AkSipta bhogo prApta thayA hoya, ane aviratipAdaka karma udayamAM vidyamAna hoya, ane tenA vipAkathI aviratinI pravRttirUpa bhoganI pravRtti karatA hoya, topaNa bhoganA pAramArthika svarUpano bodha hovAne kAraNe, bhogakALamAM citta saMzleSa pAme tevo rAgano pariNAma temane hoto nathI, paraMtu bhogakALamAM paNa bhoga pratye saMga vagaranuM citta hoya che. mATe bhogakriyA dvArA bhogakarmano nAza karIne A mahAtmAo paramapada tarapha gamana karatA hoya che. sthirAdRSTivALA yogIone bhoganI asAratAno bodha hoya che, ane aviratiApAdaka karma na hoya to teonI bhogamAM pravRtti hotI nathI, paraMtu keTalAka yogIone aviratiApAdaka karma hoya che, tethI bhogamAM pravRtti paNa hoya che, chatAM bhogano cittamAM saMzleSa nathI, paraMtu bhogakALamAM kaMIka pramAda paNa thAya che; ane kAntAdRSTivALA yogIo aviratinA udayavALA hoya ane bhoganI pravRtti karatA hoya topaNa bhogakALamAM pramAda thato nathI. tethI sthirAdRSTivALA yogIone aviratikRta ane pramAdakRta karmabaMdha thAya che ane chaThThI kAntAdRSTivALA yogIone mAtra aviratikRta karmabaMdha thAya che, paraMtu pramAdakRta karmabaMdha thato nathI. II11-1dA Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA/bloka-13-14 avataraNikA : zloka-10mAM batAvyuM ke kAntAdRSTivALA yogIonuM citta nitya zrutadharmamAM hoya che, tethI teonA bhogo bhavanA hetu thatA nathI, ane te vAtane dRSTAMtathI zloka-11-12mAM batAvI. have vyatirekathI te kathanane dRDha karavA mATe jeone bhogo sukhatA upAyarUpa dekhAya che, teo dharmanI pravRtti ka2tA hoya topaNa mokSamArgamAM yatna karI zakatA nathI, te batAvavA arthe kahe che zloka H 1 bhogatattvasya tu punarna bhavodadhilaGghanam / mAyodakadRDhAvezastena yAtIha kaH pathA / / 13 / / sa tatraiva bhayodvigno yathA tiSThatyasaMzayam / mokSamArge'pi hi tathA bhogajambAlamohitaH / / 14 / / anvayArtha : puna:=vaLI motattvastha tu=bhogane tattvarUpe jonArAnuM modhita Dvanam na=bhavasamudranuM ullaMghana nathI. mAyovRddhAveza: =mAyAjaLamAM deDhaAvezavALo koNa pathika=mAyAjaLamAM 'A jaLa che' evA dRDha nirNayavALo koNa pathika tena pathA=te mArgathI hra=ahIM=iSTasthAne yAti=jAya ? / / 13 / / 47 sa=a=mAyAjaLamAM jaLatA dRDha AvezavALo modinaH=bhayathI udvigna= AgaLa javAthI DUbI javAnA bhayathI udvigna thayelo yathA=je pramANe tatreva=tyAM ja=te mArgamAM ja asaMzaya=nakkI titi=Ubho rahe che, tathA=te pramANe mozanammAnamohita =bhoga jaMbAlathI mAhita thayelo=bhoganA samudAyamAM mUMjhAyelo mokSamArge'pi =imokSamArgamAM paNa AgaLa jatAM aTake che. 119811 zlokArtha : vaLI bhogane tattvarUpe jonArAnuM bhavasamudranuM ullaMghana nathI. mAyAjaLamAM 'A jaLa che' evA dRDha nirNayavALo koNa musAphara te mArgathI ISTasthAne jAya ? / / 13 / / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 saddaSTidvAciMzikA/zloka-13-14 mAyAjALamAM jaLanA daDha AvezavALo, AgaLa javAthI DUbI javAnA bhayathI udvigna thayelo je pramANe te mArgamAM ja nakkI Ubho rahe che, te pramANe bhoganA samudAyamAM mUMjhAyelo, mokSamArgamAM paNa AgaLa jatAM aTake che. II14ll TIkA - bhogeti-bhogatattvasya tu=bhogaM paramArthatayA pazyatastu na bhavodadhilaGghanaM, mAyodakadRDhAveza: tathAviparyAsAt, tena yAtIha kaH pathA yatra mAyAyAmudakabuddhiH zarUA. TIkArca - morAtattvastha ... mudravuddhiA vaLI bhogatatvavALAne=bhogane paramArtharUpe jonArAne, bhavodadhilaMghana nathI. te prakArano viparyAsa hovAne kAraNe mAyAjaLamAM daDha AvezavALo evo koNa musAphara yatra jemAM=je mArgamAM, mAyAmudravuddhi=mAyAmAM jaLabuddhi che mAyAjALamAM jaLanI buddhi che, tene pathA te mArgathI rU= ahIM ISTasthAnamAM yAMti jAya ? it13mA noMdha :- zlokamAM "mAyoTIveza:' e ' nuM vizeSaNa che, ane te mArgathI jato nathI, te batAvavAmAM hetuarthaka vizeSaNa che, ane tethI ja TIkAmAM tenuM tAtparya kholatAM kahyuM ke te prakArano viparyAsa hovAthI te mArgathI jato nathI. TIkA : sa iti-sa-mAyAyAmudakasamAvezaH, tatraiva pathi, bhayodvignaH san, yathetyudAharaNopanyAsArthaH, tiSThatyasaMzayaM tiSThatyeva jalabuddhisamAvezAt, mokSamArge'pi hi jJAnAdilakSaNe tiSThatyasaMzayaM, bhogjmbaalmohito=bhognibndhndehaadiprpnycmohita rUArtha sArA TIkArya : samayathI ..... phartha: "jathI' e zabda udAharaNane batAvavA mATe che. te mAyAmAM jaLasamAvezavALo mAyAjALamAM jaLabuddhivALo, tyAM ja Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTihAusiMzikA/zloka-13-14-15 pathamAM ja, bhayodvigna chato, je pramANe asaMzaya rahe ja che; kema ke jaLabuddhino samAveza che=jaLabuddhinI upasthiti che, te pramANe bhogajaMbAlamohita=bhoganA kAraNa evA dehAdi prapaMcathI mohita, jJAnAdi svarUpa mokSamArgamAM paNa saMzaya vitA Ubho rahe che, e pramANe artha che. 14 bhAvArtha : je jIvo dharmamAM pravRtti kare che ane bhogasukhamAM sukhabuddhine dhAraNa kare che, te jIvone bhoga paramArtharUpe dekhAya che. tethI teonI dharmapravRttithI paNa bhavasamudranuM ullaMghana nathI; kema ke bhogamAM paramArtha buddhi hovAthI bhavasamudranA ullaMghananA kAraNabhUta evI nirlepadazAne anukULa dharmasevananI pravRtti thatI nathI. A kathanane dRSTAMtathI batAve che : koI pathika mAyAjaLamAM "A jaLa che' evA daDha nirNayavALo hoya, te musAphara te sthAnane oLaMgIne sAme javAnI icchAvALo hoya topaNa te mArgathI jato nathI; kema ke mAyAjALamAM "A vAstavika pANI che" evo viparyAsa che. tethI te sthAnamAMthI javA te yatna karato nathI, paraMtu DUbI javAnA bhayathI udvigna thayelo tyAM ja nakkI Ubho rahe che. te rIte je jIvo bhoganA kAraNabhUta evA deha Adi samudAyamAM mohavALA che, teo dharmanI pravRtti kare topaNa cittane nirlepa karavA arthe yatna karI zakatA nathI, ane citta nirlepa thayA vinA mokSamArganI pravRtti thatI nathI.I13-14 avataraNikA : zloka-1ramAM sthApana karyuM ke kAttAdaSTivALA yogI bhoga bhogavatA chatA asaMgabhAvavALA paramapada tarapha jAya che. tyAM prazna thAya ke bhoganI pravRtti mokSanI viruddha che, ane dharmanI pravRtti mokSane anukULa che, tethI kAttAdaSTivALA yogIo dharmanI pravRtti karatA hoya tyAre mokSa tarapha jAya che, paraMtu bhogavI pravRtti kare che tyAre paNa mokSa tarapha jAya che, tema kema kahI zakAya ? tethI kahe che - zloka - dharmazaktiM na hantyasyAM bhogazaktirbalIyasIm / hanti dIpApaho vAyurvvalantaM na davAnalam / / 15 / / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA/zloka-15 anvayArtha : asyAM=AmAM=DAntAdRSTimAM bhogazakti:- bhogazakti balIyasIm dharmazakti= jajavAna khevI dharmazaktine na hanti = gatI nathI, dIpApaho vAyuH = hIvAne bujhAvanAra evo vAyu jvalantaM davAnalam = moTI navAjAvAjA hAvAnajane na fa=egial dal. 119411 50 zlokArtha : kAntAdRSTimAM bhogazakti, baLavAna evI dharmazaktine haNatI nathI. dIvAne bujhAvanAra vAyu moTI jvALAvALA dAvAnaLane haNato den. 119411 TIDao : - dharmazaktimiti - asyAM kAntAyAM, karmAkSiptatvena nirbalA bhogazaktiH, anavaratasvarasapravRttatvena balIyasIM dharmazaktiM na hanti, virodhino'pi nirbalasyAkiJcitkaratvAt, atra dRSTAntamAha- dIpApaho- dIpavinAzako vAyurjvalantaM davAnalaM na hanti, pratyuta balIyasastasya sahAyatAmevAlambate, itthamatra dharmazakterapi balIyasyA avazyabhogyakarmakSaye bhogazakti: sahAyatAmevAlambate tu nirbalatvena tAM viruNaddhIti / yadyapi sthirAyAmapi jJAnApekSayA bhogAnAmakiJcitkaratvameva, tathApi tadAMze pramAdasahakAritvamapi teSAM kAntAyAM tu dhAraNayA jJAnotkarSAnna tathAtvamapi teSAM, gRhiNo'pyevaMvidhadazAyAmupacArato yatibhAva eva cAritramohodayamAtrAtkevalaM na saMyamasthAnalAbha:, na tu tadvirodhipariNAmalezato'pItyAcAryANA " mAzaya: / / 15 / / TIDArtha : asyAM cAryANAmAzayaH / / khamAM = antAdRSTimAM, urbhathI AkSiptayAguM hovAne kAraNe=svarasapravRttithI nahIM paraMtu karmAkSiptapaNuM hovAne kAraNe, nirbaLa evI bhogazakti, anavarata svarasapravRttapaNuM hovAne kAraNe, baLavAna evI dharmazaktine haNatI nathI; kema ke virodhI paNa nirbaLanuM akiMcitkarapaNuM che. ahIM=nirbaLa bhogazakti baLavAna evI dharmazaktine haNatI nathI, emAM dRSTAMtane kahe che ***** - Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAciMzikA/zloka-15 pa1 dIpavinAzaka=dIvAne bujhAvanAra, pavana, moTI javALAvALA dAvAnaLane haNato nathI, UlaTuM baLavAna evA tenI=dAvAnaLanI, sahAyatAne ja kare che. e rIte=dIvAno vinAza karanAra vAyu vALAvALA dAvAnaLane sahAya kare che e rIte, ahIM kAttAdRSTimAM, bhogazakti, avazyabhogyakarmanA kSayamAM baLavAna evI dharmazaktinI paNa sahAyatAne kare che; paraMtu nirbaLapaNuM hovAne kAraNe=bhogazaktinuM nirbaLapaNuM hovAne kAraNe, teno dharmazaktino, virodha karatI nathI. "ti' zabda kathananI samAptimAM che. joke jJAnanI apekSAe sthirAmAM paNasthirAdRSTimAM paNa bhogonuM akiMcitkarapaNuM che ja, topaNa tyAre=bhogakALamAM, teonuM bhogonuM, aMzamAM pramAdAsahakArIpaNuM paNa che. vaLI kAttAmAMkAntAdaSTimAM, dhAraNAne kAraNe= dhAraNAyogAMgane kAraNe, jJAnano utkarSa hovAthI, teonuM bhogonuM, tathApaNuM paNa nathI=aMzamAM pramAdasahakArIpaNuM paNa nathI. gRhasthane paNa AvI dazAmAM=kAttAdaSTinI dhAraNAyogAMgane kAraNe thatI jJAnanI utkarSadazAmAM, upacArathI yatibhAva ja che. cAritramohanA udayamAtrathI kevaLa saMyamasthAnano lAbha nathI, paraMtu teno virodhI pariNAma lezathI paNa nathI yatibhAvano virodhI pariNAma lezathI paNa nathI, e pramANe AcAryono Azaya che. ll15 A virodhanokapi' - ahIM 'pa'thI e kahevuM che ke virodhI che paNa nirbaLa che, tethI akiMcitkara che, virodhI na hoya to to akiMcitkarapaNuM che, paraMtu ahIM virodhI paNa nirbaLanuM akiMcitkarapaNuM che. ka "dharmazapaterapi' - ahIM ''thI e kahevuM che ke bhogazakti saMsArazaktinI sahAyatAne to kare che, paraMtu ahIM bhogazakti baLavAna evI dharmazaktinI paNa sahAyatAne kare che. kathirIyAmapa' - ahIM 'pa'thI e kahevuM che ke kAntAdRSTimAM to bhogonuM akiMcitkarapaNuM che, paraMtu sthirAdaSTimAM paNa jJAnanI apekSAe bhoganuM akiMcitkarapaNuM che. che 'pramAlidAratvamA' - ahIM 'pa'thI e kahevuM che ke sthirAdaSTimAM bhogo bhogya karmano nAza to kare ja che; paraMtu aMzathI pramAdanA sahakArI paNa thAya che. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA|zloka-15 * 'na tathAtvani' ahIM 'pi'thI e kahevuM che ke kAntAdRSTimAM bhogonuM akiMcitkarapaNuM to che ja, paraMtu sthirAdaSTinI jema aMzathI pramAdasahakArIpaNuM paNa nathI. * 'vRttiLo'pi' - ahIM 'pi'thI kAntAdRSTimAM rahelA munione to yatibhAva che, paraMtu gRhasthone paNa upacArathI yatibhAva che. 52 * 'dvirodhiparimalezato'pa' - ahIM ''ithI e kahevuM che ke kAntAdRSTimAM rahelA gRhasthane yatibhAvano virodhI pariNAma ghaNo to nathI, paraMtu lezathI paNa nathI. bhAvArtha : bhogazakti karatAM dharmazaktinuM baLavAnapaNuM : kAntAdRSTimAM karmathI AkSipta bhogo hovAne kAraNe bhogonI zakti nirbaLa che. Azaya e che ke kAntAdaSTivALA yogIonuM nitya zrutamAM mana che, tethI aMzathI paNa pramAdamAM sahakArI na thAya tevA avazya bhogya evA karmothI AkSipta bhogo hoya che, mATe teonA bhogomAM bhogazakti nirbaLa che. vaLI teo satata svasathI dharmamAM pravRtta hoya che; kema ke nitya zrutadharmamAM teonuM mana che, tethI teomAM vartatI dharmazakti bhogazakti karatAM baLavAna che. jIvamAM vartatI bhogazakti ane dharmazakti paraspara vadhya-ghAtakabhAvathI rahelI che. jema sarpa ane noLiyo baMne sAthe rahe che, chatAM je baLavAna hoya te nirbaLano ghAta kare che; tema kAntAdRSTivALA yogIomAM bhogazakti ane dharmazakti baMne sAthe rahelI che, chatAM baLavAna evI dharmazakti nirbaLa evI bhogazaktino ghAta kare che. Azaya e che ke kAntAdaSTivALA yogIomAM aviratiApAdaka karmanA udayathI vartatI bhogazakti nirbaLa che; kema ke bhogazaktine pramAdano sahakAra nathI. tethI nirbaLa banelI bhogazakti baLavAna evI dharmazaktino nAza karI zakatI nathI. jema paraspara virodhI evA sarpa ane noLiyAmAM je nirbaLa hoya te anyano nAza karavA asamartha che, tema paraspara virodhI evI dharmazakti ane bhogazaktimAM nirbaLa evI bhogazakti dharmazaktino nAza karavA asamartha che. uparyukta kathanane puSTa karavA dRSTAMta batAve che Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA/mloka-15 jema dIvAno nAza karavA mATe samartha evo vAyu, jvALAvALA dAvAnaLane bujhavI zakato nathI, UlaTuM te dAvAnaLane prajvalita ka2vAmAM sahAya kare che; tema kAntAdRSTimAM rahelA yogIonI bhoganI pravRtti dharmazaktine haNatI nathI, UlaTuM dharmazaktimAM bAdhaka evA avazyabhogya karmano kSaya karIne dharmazaktine atizayita karavAmAM sahAya kare che; tethI avazyabhogya karmano kSaya thavAthI A dRSTivALA yogIomAM pUrva karatAM uttaramAM adhika dharmazakti pragaTa thAya che. tethI kAntAdRSTimAM guNasthAnakanI vRddhi thAya che joke sthirAdaSTimAM sukSmabodha che, tethI sthirAdRSTimAM raheluM samyajJAna mokSa pratye jIvane AkarSaNa utpanna kare che, ane 'mokSanA upAya sevavA jevA che, anya kaMI sevavA jevuM nathI.' tevI sthirabuddhi utpanna kare che, tethI tevA sUkSmabodhane kAraNe teonA bhogo paNa kiMcitkara che; topaNa kAntAdRSTivALA yogIo jevo atizaya bodha nathI. tethI bhogakALamAM aMzathI pramAda sahakArI bane che arthAt bhogamAM sArabuddhi karAve tevo pramAda nathI, topaNa bhogakALamAM bhogamAM kaMIka prIti utpanna karAve tevo pramAda thAya che. tethI anavarata zrutadharmamAM teonuM mana pravRtta rahI zakatuM nathI, paraMtu bhoganA saMzleSavALuM citta bane che, te aMzathI bhoganI pravRtti pramAdanA sahakA2vALI che. tethI bhoganI pravRtti sarvathA akiMcitkara nathI, paraMtu kaMIka aMzathI dharmazaktine nirbaLa kare che. jyAre kAntAdRSTimAM to dhAraNA nAmanuM yogAMga hovAne kAraNe jJAnano utkarSa vartI rahyo che, tethI bhogakALamAM aMzathI paNa pramAda nathI. tethI apramAdabhAvathI dharmazaktimAM yatna vartI rahyo che, mAtra bhogaekanAzya evA aviratiApAdaka karmane kAraNe apratyAkhyAnIya ke pratyAkhyAnIya cAritramohanIya karmano udayamAtra varte che. tethI saMyamasthAnano yatna thato nathI, topaNa apramAdabhAvathI dharmamAM sudRDha yatna thAya che, ane AthI kAntAdRSTimAM rahelA gRhasthane paNa upacArathI yatibhAva ja che. 53 Azaya e che ke 'yatamAna hoya te yati arthAt mokSamArgamAM je satata yatamAna hoya te yati' e prakArano 'yati' zabdano artha karIe, to kAntAdRSTimAM rahelA gRhastho bhoganI pravRtti kare che tyAre leza paNa pramAda karatA nathI; paraMtu Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa4 saddaSTiAtrizikA/zloka-15-16 apramAdabhAvathI yogamArgamAM yatamAna che. tethI bhoganA pravRttikALamAM paNa bhoganA saMzleSavALuM citta banatuM nathI, paraMtu apramAdabhAvathI bhogyakarmanA nAzane anukULa yatnavALuM citta varte che. mATe upacArathI teone yati kahevAya arthAt paramArthathI yati to sarvavirativALA munio che, ane aviratinA udayavALA kAntAdRSTivALA gRhastho yati nathI, paraMtu muninI jema apramAdabhAvathI yogamArgamAM yatamAna che, mATe upacArathI teone yatibhAva che. vaLI, kAntAdRSTivALA yogI bhogamAM yatna kare che tyAre yatibhAvathI viruddha pariNAma lezathI paNa nathI arthAt yogamArgamAM pramAda karAve tevo yatibhAvathI virodhI pariNAma teone lezathI paNa nathI, e prakArano AcAryano Azaya che. 1paII avataraNikA : zloka-8mAM batAvyuM ke kAntAdaSTimAM dhAraNAyogAMga pragaTe che, kriyAno atyamud doSa jAya che ane mImAMsA nAmano guNa pragaTe che. tyArapachI dhAraNAyogAMganuM svarUpa batAvyuM. have kAnAdaSTimAM pragaTa thayela mImAMsA guNa kevo che ? te batAve che - zloka : mImAMsA dIpikA cAsyAM mohadhvAntavinAzinI / tattvAlokena tena syAnna kadApyasamaJjasam / / 16 / / anvayArtha : masyAM =ane AmAM=kAttAdRSTimAM tattvAnona tatvano prakAza hovAne kAraNe, moradhdhAntavinAzinI=moharUpI aMdhakArano vinAza karanAra mImAMsA tapiva=mImAMsA dIpikA che; tene te kAraNathI vApi kyAreya paNa samagnasam na thA=asamaMjasa na thAya. ll16 zlokArca - ane kAntAdRSTimAM tatvano prakAza hovAne kAraNe moharUpI aMdhakArano vinAza karanAra mImAMsA dIpikA che; te kAraNathI kyAreya paNa asamaMjasa na thAya. II16I Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa saddaSTidvAciMzikA/zloka-16 TIkA - mImAMseti-mImAMsA sadvicAraNA, dIpikA cAsyAM kAntAyAM mohadhvAntavinAzinI-ajJAnatimirApahAriNI, tattvAlokena-paramArthaprakAzena, tena kAraNena, na kadApyasamaJjasaM syAt, ajJAnanimittako hi tadbhAva iti / / 16 / / TIkArca - mImAMsA davARUTI .... tamAva rUti che ane AmAM=kAtAdaSTimAM, tattvano Aloka hovAne kAraNe= paramArthano prakAza hovAne kAraNe jIvatA pAramArthika svarUpano bodha hovAne kAraNe, mohablAsa vinAzinI=ajJAnarUpa aMdhakArano nAza karanArI=thogamArgamAM akhkhalita pravRtti karavAmAM bAdhaka evA ajJAnarUpI aMdhakArano nAza karanArI, savicAraNArUpa mImAMsA dIpikA che. te kAraNathI kyAreya paNa asamaMjasa na thAya-kyAreya paNa karmabaMdhane anukULa evI pramAdanI pravRttirUpa asamaMjasa na thAya. hI=je kAraNathI, ajJAnanimittaka teno bhAva che= pravRttiviSayaka pramAdanA vivartanamAM samartha evA jJAnanA abhAvanimittaka asamaMjasa pravRttino saddabhAva che. rUti' zabda kathananI samAptimAM che. 16 bhAvArtha :mImAMsAguNanuM svarUpa ane kArya - sthirAdRSTivALA yogIo karatAM kAntAdRSTivALA yogIone paramArthanuM prakAzana ghaNuM adhika che. tenA kAraNe teone sadvicAraNArUpa mImAMsA vartatI hoya che, ane jema aMdhakArano nAza dIvAthI thAya che, tema asamaMjasa pravRtti karAve tevA ajJAnarUpI aMdhakArano nAza A mImAMsA dIpikAthI thAya che, ane mImAMsA dIpikAthI ajJAnarUpI aMdhakArano nAza thavAthI A dRSTimAM kyAreya asamaMjasa pravRtti thatI nathI. Azaya e che ke saMsArI jIvo karmabaMdhane anukULa je kaMI asamaMjasa pravRtti kare che, te ajJAnane kAraNe kare che, ane te asamaMjasa pravRtti karIne ahitanI paraMparA utpanna kare che; jyAre Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paka saddaSTidvAsiMzikA/zloka-16-17 sthirAdRSTivALA yogIone sUkSmabodha che, tethI teo saMsArI jIvonI jema asamaMjasa pravRtti karatA nathI; topaNa aviratinA udayathI bhogomAM pravRtti kare che tyAre kaMIka pramAda paNa thAya che, je teo mATe asamaMjasa pravRttirUpa che; kema ke ahIM yogamArganI pravRtti ucita pravRttirUpa che, ane te sivAyanI sarva pravRtti asamaMjasa pravRttirUpa che. tethI sthirAdaSTivALA yogInI bhogakALamAM aMzathI je pramAdanI pravRtti che, te yogamArganI pravRttine kaMIka plAna kare che, mATe asamaMjasa che; ane kAntAdRSTimAM rahelA yogIo bhogakALamAM paNa pramAda thAya tevI koI asamaMjasa pravRtti karatA nathI. tethI bhogaekanAzya karma na hoya to kyAreya bhogamAM pravRtti karatA nathI, ane bhogaekanAzya karma hoya to te karmanAzanA upAyarUpe bhogamAM pravRtti kare che, paraMtu pramAdane vaza thaIne bhogamAM pravRtti karatA nathI. tethI kAntAdRSTivALA yogIone yogamArgane bAdhA kare tevI asamaMjasa pravRtti kyAreya hotI nathI, kema ke asamaMjasa pravRttino sadbhAva ajJAnanimittaka che, ane kAntAdRSTivALA yogIomAM asamaMjasa pravRttinA kAraNabhUta ajJAna nathI, mATe asamaMjasa pravRtti nathI. I16nA -: prabhASTi :avataraNikA : sthirAdaSTinuM varNana zloka-1 thI 7mAM karyuM. tyArabAda kAttAdRSTinuM varNana zloka-8 thI 16mAM karyA pachI krama prApta prabhASTinuM svarUpa batAve che - zloka : dhyAnasArA prabhA tattvapratipattiyutA rujA / varjitA ca vinirdiSTA satpravRttipadAvahA / / 17 / / anvayArtha - dhyAnasAra=dhyAna nAmanA yogAMgathI manohara, tattvapratipattiyukatatvapratipatithI yukta, runA anatA=rum doSathI vajita satravRttipIvadA ra=ane Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ K saddaSTidvAciMzikA/zloka-17 satpavRttipadane dhAraNa karanArI pramA=prabhASTi vinirdiSTa =kahevAyelI che. ll17thA zlokArya : dhyAna nAmanA yogAMgathI manohara, tapratipattithI yukta, ru doSathI varjita ane sapravRttipadane dhAraNa karanArI prabhASTi kahevAyelI che. ll17 TIkA :___ dhyAneti-dhyAnena sArA-rucirA prabhA, tattvapratipattyA yathAsthitAtmAnubhavalakSaNayA yutA, rujA varjitA, vakSyamANalakSaNasatpravRttipadAvahA ca vinirdiSTA 27T TIkArya : dhyAnena e. ravinirviSTA dhyAnathI sAra=dhyAnathI manohara, prabhAdaSTi che. vaLI te kevI che ? te spaSTa kahe che - yathAsthita AtmAnubhavasvarUpa tattvamatipattithI yukta che sarva vikalpothI para jJAnamaya jayotisvarUpa simita samudra jevI AtmAnI je avasthA che, teno dhyAna dvArA anubhava che jemAM tevI tasvapratipattithI yukta che. vaLI rugu doSathI rahita cheHdhyAnamAM vartatA roga doSathI rahita che, ane AgaLamAM kahevAze tevA sampravRttipadane lAvanArI prabhASTi kahevAI che. I17aa. bhAvArtha prabhASTimAM pragaTa thatuM dhyAna yogAMga:- prabhASTivALA yogIone dhyAna nAmanuM yogAMga prApta thAya che, tethI teo sadA dhyAnamAM ekAgra hoya che. prabhASTimAM tattvapratipatti guNa - prabhASTivALA yogIone sarva vikalpothI para kevaLajJAnanI jyotisvarUpa evA AtmAnA yathAsthita svarUpanA anubhavarUpa tattvanI pratipatti nAmano guNa prApta thAya che. tethI dhyAnakALamAM kevaLajJAnanI jyotisvarUpa AtmAnA zuddha bhAvone jovA mATe sadA pravRtta hoya che. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa8 saddaSTidvAciMzikA/zloka-17-18 prabhASTimAM roga doSano abhAva:- kriyAnA ATha doSomAMthI roga nAmano doSa gayelo hoya che, tethI prabhASTivALA yogIonuM dhyAna roga doSathI sarvathA rahita hoya che. roga eTale pIDA athavA bhaMga; teone dhyAnamAM glAni thAya, tevI pIDA paNa nathI ane bhaMga paNa nathI, paraMtu ammalita dhyAnanI dhArA cAle che. vaLI prabhASTi asaMgaanuSThAnarUpa sapravRttipadane dhAraNa karanArI che. sa-vRttipadanuM vizeSa svarUpa svayaM graMthakArazrI AgaLa zloka-21mAM batAvaze. ahIM vizeSa e che ke kAntAdRSTivALA jIvone koIka nimittane pAmIne kriyAmAM upayoganI plAni Ave evo roga doSa AvI zake, paraMtu niyamo roga doSa hoya tevo niyama nathI; paNa prabhASTimAM to roga doSa sarvathA hoto nathI. tethI lakSyane anurUpa sarva ucita anuSThAno alanAnA sparza vagara yathArtha karI zake che. AtmAmAM anAdithI mohajanya aneka doSo che te doSo nimitta pAmIne udayane prApta thAya che ane je guNasthAnaka sudhI teno udayano saMbhava hoya te guNasthAnaka sudhI te doSano udaya thaI zake che tyArapachI te doSano udaya thato nathI ane je guNasthAnaka pachI te doSano nAza thAya che te guNasthAnakamAM teno udaya thAya to atijaghanya pramANamAM hoya che jema syAnaddhitrikano udaya chaThThA guNasthAnaka sudhI che ane chaThThA guNasthAnakavALA munine teno udaya atijaghanya hoya che ane vedano udaya navamA guNasthAnaka sudhI che tethI tenI asara koI mahAtmAne thAya topaNa navamA guNasthAnakamAM tenI mAtrA nahivatuM hoya che. tema kAntAdRSTivALA jIvo sudhI roga doSanI saMbhAvanA che. tethI kAntAdRSTimAM rogadoSanI prApti thAya to ati alpamAtrAmAM hoya che. AvA avataraNikA : zloka-17mAM prabhASTinuM svarUpa batAvyuM ane kahyuM ke prabhAdaSTi dhyAna nAmanA yogAMgavALI hoya che. tethI have prabhASTimAM vartatA dhyAna yogAMganuM svarUpa batAve che - Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA/zloka-18 zloka H cittasya dhAraNAdeze pratyayasyaikatAnatA / dhyAnaM tataH sukhaM sAramAtmAyattaM pravartate / / 18 / / anvayArtha H dhArAveze=dhAraNAnA viSayamAM cittasva=matamAM pratyayasya= pratyayanI= jJAnanI tAnatA=ekAkAratA dhyAnaM=dhyAna che. tataH=tenAthI=dhyAnathI AtmAvartta=svAdhIna sAra=utkRSTa evuM suE=sukha pravartate=pravarte che. / / 18 / / zlokArtha : : dhAraNAnA viSayamAM manamAM jJAnanI ekatAnatA dhyAna che. tenAthI svAdhIna, utkRSTa evuM sukha pravarte che. 185 * ahIM pittasya zabdamAM SaSThI saptamI arthamAM che. TIkA H Che cittasyeti-cittasya= manaso dhAraNAdeze = dhAraNAviSaye, pratyayasyaikatAnatA visadRzapariNAmaparihAreNa sadRzapariNAmadhArAbandho dhyAnaM, yadAha - " tatra pratyayaMtAnanA dhyAna" kRti [rU-2], tata=tasmAt sua sAra mu=kaSTa, AtmAyattaM - parAnadhInaM pravartate / / 18 / / TIkArya H dhAraNAdezamAM=dhAraNAnA viSayamAM, cittamAM=manamAM, pratyayanI jJAnatI, ekatAnatA arthAt visardeza pariNAmanA parihArathI sadeza pariNAmanI dhArAmAM baMdha=sadeza pariNAmanI dhArAmAM cittano baMdha, dhyAna che. je kAraNathI kahe che=je kAraNathI pAtaMjala yogasUtra-3-2mAM kahe che - "tyAM=dhAraNAdezamAM, jJAnanI ekatAnatA dhyAna che." tenAthI=dhyAnathI, sAra=utkRSTa, AtmAyatta=parane anadhIna evuM, sukha pravarte che. / / 18 / / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u0 saddaSTiDhAtrizikA/zloka-18-19 bhAvArtha - kAntAdRSTivALA yogIonuM citta haMmezAM zrutamAM hoya che, tethI zrute batAvela dizAnA baLathI asaMgabhAva tarapha javAne anukULa teono yatna hoya che. tethI teonA dhAraNA nAmanA yogAMgano viSaya asaMgabhAvane anukULa evuM AtmAnuM svarUpa che; ane kAntAdRSTivALA yogIonA dhAraNAnA viSayabhUta padArthamAMga asaMgabhAvavALA AtmasvarUpamAM prabhASTivALA yogIone dhyAna nAmanuM yogAMga varte che. tethI kAntAdRSTivALA yogIo dhAraNA yogAMgathI je rIte lakSya tarapha jatA hatA, tenA karatA prabhAdRSTivALA yogIo dhyAna nAmanA yogAMgathI lakSya tarapha atizayathI jAya che. 18 avataraNikA : pUrvazloka-18mAM kahyuM ke prabhASTivALA yogIone dhyAnathI utkRSTa evuM svAdhIna sukha hoya che. tethI have kharekhara, svAdhIna sukha e ja sukha che, avya sukha nathI, e batAvavA arthe kahe che - zloka : sarvaM paravazaM duHkhaM sarvamAtmavazaM sukham / etaduktaM samAsena lakSaNaM sukhaduHkhayoH / / 19 / / anvayArtha : paravaza sarva paravaza evuM sarva duHkha che, mAtmavAM sarva sua Atmavaza evuM sarva sukha che. samAsena=saMkSepathI suluyasukhaduHkhanuM A takSai=lakSaNa 3 taMtra kahevAyuM che. ll19 zlokArca - paravaza evuM sarva duHkha che, Atmavaza evuM sarva sukha che. saMkSepathI sukhaduHkhanuM A lakSaNa kahevAyuM che. 19ll Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadRSTidvAtriMzikA/bloka-19 TIkA H sarvamiti-sarvaM paravazaM parAdhInaM duHkhaM, tallakSaNayogAt sarvamAtmavazam= aparAdhInaM sukhaM, ata eva heto: etaduktaM muninA samAsena = saGkSepeNa lakSaNaM, svarUpaM sukhaduHkhayoH, itthaM ca dhyAnajameva tattvataH sukhaM, na tu puNyodayabhavamapItyAveditaM bhavati / tadAha " puNyApekSamapi hyevaM sukhaM paravazaM sthitam / tatakSya du:svamavetavuM dhyAnanuM tAttvi suvum" / / (yo.TTa.sa. 27rU) / / / / TIkArya H - sarva paravazaM sudham" / / paravaza=parAdhIna, evuM sarva duHkha che; kema ke tenA lakSaNano yoga che=duHkhanA lakSaNano yoga che. Atmavaza=aparAdhIna evuM sarva sukha che. A ja hetuthI munio vaDe saMkSepathI sukhaduHkhanuM lakSaNa=svarUpa A=paravaza e duHkha, ane svavaza e sukha e, kahevAyuM che; ane A rIte=pUrvamAM sukhaduHkhanuM lakSaNa batAvyuM e rIte, dhyAnathI utpanna thayeluM tattvathI sukha che; paraMtu puNyodayathI thayeluM paNa nahIM, e pramANe Avedita thAya che=batAvAyeluM thAya che. tene kahe che-tene 'yogadRSTisamuccaya graMtha' zloka-173mAM kahe che -- 1 "A rIte puNyanI apekSAvALuM paNa sukha paravaza raheluM che, ane tethI=paravaza che tethI, A du:kha ja che=puNyanI apekSAvALuM sukha du:kha ja che." to prazna thAya ke sukha zuM che ? tethI kahe che "dhyAnathI utpanna thayeluM sukha tAttvika che=pAramArthika che." / / 19 / / bhAvArtha : pAramArthika sukhaduHkhanuM lakSaNa : parane AdhIna je kaMI bhAvo thAya te du:kha che. tethI saMsArI jIvone bhogathI je sukha thAya che, te parAdhIna hovAne kAraNe du:kha che. - Azaya e che ke karmanA kAraNe jIvamAM Aveza thAya che, ane te Avezane AdhIna thaIne jIva zrama kare che, ane te zramathI AvezanuM kaMIka zamana thAya che, Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 saddaSTidvAciMzikA/zloka-10-20 tethI saMsArI jIvone kSaNabhara sukhano anubhava thAya che; topaNa saMsAranuM bhogajanya sukha parAdhIna hovAthI duHkha che. te rIte karmane vaza je kaMI zAtA Adino anubhava che, te paNa svAdhIna nathI, mATe duHkha che; kema ke duHkhanA lakSaNano yoga che; ane AtmAne vaza evuM sarva sukha che; kema ke te sukha koI anya padArthane AdhIna nathI, paraMtu jIvanA svabhAvabhUta che. A rIte dhyAnathI ja sukha thAya che, paraMtu puNyanA udayathI sukha thatuM nathI. A kathanathI e phalita thAya ke dhyAna e jIvanI svAbhAvika prakRti che; ane jIvanI svAbhAvika prakRti sukharUpa che, mATe prabhASTivALA yogIone te svAdhIna sukha varte che. e prakArano pUrvazloka sAthe saMbaMdha che. AnAthI e phalita thAya ke yogIo dhyAnamAM vartatA hoya tyAre, ghANImAM pIDAtA hoya ke upasargo thatA hoya, topaNa dhyAnathI thanAruM sukha teone hoya che. upasargone kAraNe azAtAnI prApti hovAthI teone duHkha che, te to sthUladRSTithI vyavahAra pravarte che. paramArthathI to teo dhyAnathI thanArA sukhano anubhava kare che, ane te sukha ja prakarSane pAmIne siddhaavasthAmAM pUrNabhAvarUpe sadA avasthita che. II1lA. avataraNikA : zloka-17mAM prabhASTimAM dhyAna nAmanuM yogAMga pragaTe che tema kahyuM, tyArapachI te dhyAnanuM svarUpa zloka-18mAM batAvyuM, ane te dhyAnathI utkRSTa sukha thAya che, tethI pAramArthika sukha ane duHkha zuM che? tenuM lakSaNa zloka19mAM kahyuM. have prabhASTimAM vartatA bodhamAM dhyAna sadA hoya che, te dRSTAMtathI batAve che - zloka : dhyAnaM ca vimale bodhe sadaiva hi mahAtmanAm / sadA prasRmaro'nabhre prakAzo gagane vidhoH / / 20 / / anvayArtha : va ane vimane vo vimalabodha hote chate nirmaLa bodha hote chate madatminA mahAtmAone=prabhASTivALA yogIone, sadaiva di=sadA ja Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAciMzikA/zloka-20 dhyAnaM dhyAna hoya che. mana ane vAdaLo rahita AkAza hote chate vitha praveza caMdrano prakAza sadA prakRmI=sadA phelAyelo hoya che. 20mAM zlokArtha : ane vimalabodha hote chate mahAtmAone sadA ja dhyAna hoya che. vAdaLo rahita AkAza hote chate, caMdrano prakAza sadA phelAyelo hoya che. Il20|| TIkA - dhyAnaM ceti-vimale bodhe ca sati mahAtmanAM sadaiva hi dhyAnaM bhavati, tasya tanniyatatvAt dRSTAntamAha-anabhre abhrarahite gagane vidhoruditasya prakAza: sadA prasRmaro bhavati, tathAvasthAsvAbhAvyAditi / / 20 / / TIkArya : vimatte vo... vAmAvyAditi ane vimalabodha hote chate mahAtmAone= prabhASTivALA yogIone, sadA ja dhyAna hoya che; kema ke tenuM dhyAnanuM, tabiyatapaNuM che=vimalabodhanI sAthe niyatapaNuM che. daSTAMtane kahe che - vAdaLA rahita AkAza hote chate udita evA caMdrano prakAza=udaya pAmelA evA caMdrano prakAza, sadA phelAyelo hoya che; kema ke te prakAranI avasthAnuM svabhAvapaNuM che-vAdaLo vitAnuM AkAza hoya to . caMdranA prakAzanuM phelAyelI avasthArUpe rahevAnuM svabhAvapaNuM che. ll20. bhAvArtha :prabhAdaSTimAM sadA dhyAna - prabhAdRSTivALA yogIone sadA dhyAna hoya che; kema ke dhyAnanuM nirmaLa bodhanI sAthe sadA niyatapaNuM che. A vAtanI puSTimAM dRSTAMta batAve che - AkAzamAM vAdaLo na hoya tyAre udaya pAmelA caMdrano prakAza phelAya che, tema vimala bodhamAM pratibaMdhaka evAM karmarUpI vAdaLo dUra thAya tyAre sadA dhyAnarUpI Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 saddaSTidvAtriMzikA/bloka-20-21 prakAza AtmAmAM varte che. tethI prabhAdaSTivALA yogIo sadA ja dhyAnamAM hoya che. 20nA avataraNikA : zloka-17mAM batAvyuM ke prabhAdRSTi satpravRttipadane dhAraNa karanAra che. tethI have prabhAdRSTimAM vartatA satpravRttipadanuM svarUpa batAve che - zloka H satpravRttipadaM cehAsaGgAnuSThAnasaMjJitam / saMskArataH svarasataH pravRttyA mokSakAraNam / / 21 / / anvayArtha: ==ane du=ahIM=prabhAdRSTimAM asAnuSThAnasaMnitam satpravRttipavuM= asaMgaanuSThAnasaMjJAvALuM satpravRttipada saMskRtaH=saMskArane kAraNe svarasata!= svarasathI pravRttvA=pravRtti dvArA mokSAra=mokSanuM kAraNa che. / / 21 / / zlokArtha : ane ahIM=prabhAdRSTimAM, asaMgaanuSThAnasaMjJAvALuM satpravRttipada saMskArane kAraNe svarasathI pravRtti dvArA mokSanuM kAraNa che. II21] TIkA H saditi-satpravRttipadaM ceha-prabhAyAM = asaGgAnuSThAnasaMjJitaM bhavati, saMskArataH prAcyaprayatnajAt svarasataH - icchAnairapekSyeNa pravRttyA = prakRSTavRttyA mokSakAraNaM, yathA dRDhadaNDanodanAnantaramuttarazcakrabhramisantAnastatsaMskArAnuvedhAdeva bhavati, tathA prathamAbhyAsAd dhyAnAnantaraM tatsaMskArAnuvedhAdeva tatsadRzapariNAmapravAho'saGgAnuSThAnasaJjJAM labhata iti bhAvArtha: / / 21 / / TIkArya : satpravRttipadaM bhAvArtha: / / ane ahIM=prabhAdRSTimAM, satpravRttipada asaMgaanuSThAnasaMjJAvALuM che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upa saddaSTidvAciMzikA/zloka-21 vaLI te pada kevuM che ? te spaSTa kare che - prAcyaprayatathI utpanna thayelA saMskArane kAraNe asaMgaanuSThAnanI prApti pUrve sevAyelA vacanAnuSThAnanA prayatnathI utpanna thayelA saMskArane kAraNe, svarasathI icchA nirapekSathI, pravRtti dvArA AtmabhAvamAM javAne anukULa dhyAnarUpa prakRSTa pravRtti dvArA, mokSanuM kAraNa che=prabhASTimAM pragaTa thayeluM saspravRttipada mokSanuM kAraNa che. je pramANe daDhAMDanA todana pachI=daDha rIte daMDanA bhamAvyA pachI, tenA saMskAranA anuvedhathI ja-daDha rIte daMDanA bhramaNanA saMskAranA anuvedhathI ja, uttaramAM cakranI bhraminuM saMtAna cheauttaramAM daMDa vagara cakrabhramaNano pravAha che, te pramANe prathamanA abhyAsathI thatA dhyAna anaMtara-vacanAnuSThAnamAM levAyelA dhyAnanA abhyAsathI thatA dhyAna pachI, tenA saMskAranA atuvedhathI ja=prathama abhyAsanA saMskAranA anuvedhathI ja, tatsadaza pariNAmano pravAha-dhyAnasadaza pariNAmano pravAha, asaMgaanuSThAna saMjJAne pAme che, e prakAre bhAvArtha che. 21 bhAvArtha - satyavRttipada-asaMgaanuSThAnaH prabhASTi satyavRttipadAvaha che, ema kahyuM. tethI sampravRttipada zuM che ? te spaSTa kare che - asaMgaanuSThAnasaMjJAvALuM satyavRttipada che. Azaya e che ke jIvanuM sampravRttimAM rahevuM eTale sarvathA asaMgabhAvamAM rahevuM; kema ke jIvanuM vAstavika svarUpa sarvathA saMga vagaranuM che. AthI siddhanA jIvo saMpUrNa saMga vagaranA che, ane te avasthAne pragaTa kare tevI sapravRtti asaMgaanuSThAnarUpa che. vaLI A asaMgaanuSThAna mokSanuM kAraNa kaI rIte che ? te spaSTa kare che - mokSano arthI jIva bhagavAnanA vacanAnusAra pravRtti kare che tyAre bhagavAnanA vacanano rAga hoya che, tethI asaMgaanuSThAna nathI paraMtu vacanAnuSThAna che. vaLI, asaMgaanuSThAnamAM jIvane kyAMya saMgabhAva nathI, paraMtu sarvathA saMgarahita Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAciMzikA/zloka-21 evI AtmAnI avasthAmAM javA mATeno prayatna hoya che, ane A prayatna vacanAnuSThAnakALamAM karAyelA prayatnathI utpanna thayelA saMskArone kAraNe thAya che. vaLI, A prayatna karmathI prerAIne thato nathI, paraMtu jIvanA svarasathI thAya che. tethI icchAthI thayela nathI; paraMtu icchA vagara sahaja rIte thAya che. Azaya e che ke vacanAnuSThAnakALamAM "huM bhagavAnanA vacanAnusAra yatna karuM' tevI icchAthI dhyAnAdimAM pravRtti thAya che. tethI vacanAnuSThAna icchAnirapekSa thatuM nathI; paraMtu mokSamAM javAnI prazasta icchA che, te icchAnA baLathI mokSanA upAyabhUta anuSThAna sevavAnI icchA thAya che. tethI vacanAnuSThAnakALamAM bhagavAnanA vacanAnusAra anuSThAna karavAno abhilASa varte che, jyAre asaMgaanuSThAnakALamAM dhyAnamAM pravRtti karavAnI icchA hotI nathI, paraMtu jIvanA svarasathI dhyAnamAM pravRtti thAya che, ane A pravRttinuM kAraNa vacanAnuSThAnanA sevanakALamAM AtmA upara paDelA dhyAnanA saMskAro che. tethI e phalita thAya ke vacanAnuSThAnanA prayatnathI thayelA saMskAronA kAraNe svarasathI mokSane anukULa evI dhyAnamAM prakRSTa pravRtti asaMgAnuSThAnakALamAM thAya che. have asaMgAnuSThAna prakRSTa prayatnathI mokSanuM kAraNa che, temAM dRSTAMta batAve che - dRDha prayatnathI daMDane cakra upara bhamADavAmAM Ave, to jema bhramaNanA saMskArane kAraNe uttaramAM daMDane jamADavAnuM choDI devAmAM Ave topaNa, pUrvamAM daMDathI cakramAM bhramaNanA saMskAro paDelA te saMskAranA anuvedhathI ja pachIthI cakranuM bhramaNa cAlu rahe che; tema vacanAnuSThAnakALamAM dhyAnano abhyAsa karAya che, te dhyAnanA saMskArano anuvedha hovAne kAraNe, vacanAnuSThAnanA dhyAna pachI tenA sadaza pariNAmanA pravAharUpa dhyAna varte che, arthAt vacanAnuSThAnakALamAM jema dhyAnano pravAha hato, tatsadaza dhyAnanA pariNAmano pravAha varte che, te asaMgaanuSThAna saMjJAne prApta kare che. ahIM vizeSa e che ke daMDathI cakranuM bhramaNa karavAmAM Ave che, tyArapachI daMDane bhamAvavAnI pravRtti choDI devAmAM Ave topaNa cakranuM bhramaNa cAlu rahe che. tenI jema asaMgaanuSThAnavALA jIvonI dhyAnamAM pravRtti prayatna vagara Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ww saddaSTidvAciMzikA/zloka-21-22 sahajabhAvathI thAya che, teTalA aMzamAM daMDa dvArA cakrabhramaNanuM dRSTAMta che. vastutaH daMDathI cakrane bhagAvyA pachI daMDane jamADavAnuM mUkI devAthI cakranuM bhramaNa cAlu rahe che, ane te cakrabhramaNa kramasara ghaTatuM jAya che, ane amuka kALa pachI e cakranuM bhramaNa aTakI paNa jAya che; ane vacanAnuSThAnamAM dhyAnane anukULa karAyelA prayatnathI asaMgaanuSThAnakALamAM je dhyAnano yatna thAya, te prayatna vagara sahaja che, topaNa vacanAnuSThAnakALamAM vartatA dhyAna karatAM prakRSTa dhyAnarUpa che, ane uttarottara dhyAnanuM saMtAna adhika adhika baLavAna thAya che; paraMtu cakrabhraminI jema maMdagativALuM thatuM nathI. tethI daMDathI thatI cakrabraminuM dRSTAMta phakta vagara daMDe cakrabhramaNa thAya che, teTalA aMzamAM ja grahaNa karavAnuM che. ra1 avataraNikA : asaMgaanuSThAnane kahenArA te te darzanane abhimata nAmone kahe che - zloka : prazAntavAhitAsaGgaM visabhAgaparikSayaH / zivavartma dhruvAdhveti yogibhirgIyate hyadaH / / 22 / / anvayArtha : =AkaasaMgaanuSThAna prazAntavAditAsaMnna vimAnarikSaya: zivavarna dhruvAdhyA=prazAtavAhitA saMjJAvALuM, vibhAgaparikSaya, mokSamArga, dhruvaadhva tie pramANe yorjiA=yogIo vaDe jIvate kahevAya che. rA. zlokArca - AkaasaMgaanuSThAna prazAMtavAhitA saMjJAvALuM, visabhAgaparikSaya, mokSamArga, dhruvaadhva e pramANe yogIo vaDe kahevAya che. rasA TIkA : prazAnteti-prazAntavAhitAsajhaM sAGkhyAnAM, visabhAgaparikSayo bauddhAnAM, zivavartma zaivAnAM, dhruvAdhvA mahAvratikAnAM, iti evaM hi yogibhiradA asaGgAnuSThAnaM gIyate / / 22 / / Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 saddaSTidvAsiMcikA/zloka-22 TIkArya : sAMkhyadarzananA mata pramANe prazAMtavAhitA saMjJAvALuM, bauddhadarzananA mata pramANe visabhAgaparikSaya, zaivadarzananA mata pramANe zivamArgasukhano mArga, mahAvratikonA mata pramANe dhruvaadhvA-dhruvapadanI prAptino mArgati parva hiM pUrvamAM varNana karyuM e rIte yogIo vaDe AkaasaMgaanuSThAna, kahevAya che. rerA bhAvArtha :asaMgaanuSThAnanAM bhinna bhinna darzanane abhimata bhinna bhinna paryAyavAcI nAmo : bhinna bhinna darzanakAro asaMgaanuSThAnane bhinna bhinna nAma vaDe svadarzanamAM jaNAve che, te prastuta zlokamAM jaNAve che. je A pramANe - (2) prazAMtavAditA :- prabhASTivALA yogI sarvathA saMgarahita thaIne dhyAnamAM sahaja pravartatA hoya che, tyAre cittamAM kaSAyono atyaMta upazamabhAva vartato hoya che, tethI temano cittano pravAha prazAMtavAhitAvALo che. tene sAme rAkhIne sAMkhyadarzanavALA yogIo asaMgaanuSThAnane prazAMtavAhitA kahe che. (2) vimA parikSaya:- saMganA kAraNe cittano pravAha je visadaza varte che, te visabhAga che, ane teno kSaya te vibhAgaparikSaya. tethI asaMgabhAvavALA cittano sadeza pravAha satata varte tevI je cittanI avasthA, te vibhAgaparikSaya che. Azaya e che ke cittano pravAha bhinna bhinna viSayone sparze che, tyAre visabhAga saMtati varte che, ane prabhASTivALA yogIo asaMgabhAvamAM hoya che, tethI cittano pariNAma vibhAganA parikSayavALo hoya che arthAt eka sadaza ja cittanI pariNati varte che, je pUrvapUrva karatAM vizuddha-vizuddhatara jIvanA pariNAmarUpa che. tethI bauddho asaMgaanuSThAnane vibhAgaparikSaya kahe che. bauddha matAnusAra dareka padArtha pratikSaNa vinazvara che, topaNa uttaramAM potAnA sadRza saMtAnane utpanna kare che, tyAre sabhAga saMtati varte che; ane jyAre Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAciMzikA/zloka-22-23-24 videza saMtAnane utpanna kare che, tyAre vibhAga saMtati utpanna thAya che; ane prabhASTimAM cittanI saMtati vizuddha-vizuddhatara sadaza saMtAnane utpanna kare che, tethI vibhAganA parikSayavALI hovAthI sabhAga saMtati varte che. (3) zivatve - zivavarma=zivamArga. ziva eTale upadrava vagaranI avasthA= mokSa. teno je mArga e zivavirbha che. zaivadarzanavALA asaMgaanuSThAnane zivamArga kahe che. (4) dhruvAdhyA :- dhruvaadhvA=dhruva avasthAno mArga. AtmAnI sarvakarmarahita avasthA te dhruva avasthA che. tenI prAptino mArga te dhruvaadhyA che. mahAvratiko *asaMgaanuSThAnane dhruvaadhvA kahe che. zA avataraNikA : zloka-17mAM kahyuM ke prabhASTi sapravRttipadAvaha che. tyArapachI zloka21mAM prabhAdraSTimAM vartatuM satyavRttipada zuM che? te batAvyuM, ane sapravRttipadane judA judA darzanakAro judAM judAM nAmothI kahe che, te zloka-22mAM batAvyuM; ane zloka-22mAM kahyuM ke asaMgaanuSThAnarUpa satyavRttipadane sAMkhyadarzanavALA prazAMtavAhitA kahe che. tethI have zloka-23 thI 25 sudhImAM sAMkhyadarzananA mata pramANe prazAMtavAhitAnI prAptinA nirodha, samAdhi ane ekAgratA kAraNa che arthAt prazAMtavAhitA pratye virodha kAraNa che, ane prazAMtavAhitAne atizaya karavA mATe samAdhi kAraNa che, ane samAdhi pratye ekAgratA kAraNa che, te batAvavA arthe, ane prabhASTivALA yogIo virodha, samAdhi ane ekAgratAmAM kevI rIte yatna kare che ? te batAvavA arthe kahe che - zloka : prazAntavAhitA vRtte: saMskArAt syAnirodhajAt / prAdurbhAvatirobhAvau tadvyutthAnajayorayam / / 23 / / sarvArthataikAgratayoH samAdhistu kSayodayau / tulyAvekAgratA zAntoditau ca pratyayAviha / / 24 / / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA|zloka-2 -2324-25 anvayArtha : hRda=ahIM=adhikRta darzananA matamAM arthAt sAMkhyadarzananA matamAM vRttaH nirodhanAt saMbhArAt=vRttinA nirodhathI utpanna thayelA saMskArathI prazAntavAhitA svA=prazAMtavAhitA thAya. tacutthAnanayoH prAdurbhAvatiromAvA=nirodhathI utpanna thayelA ane vyutthAnathI utpanna thayelA saMskArono prAdurbhAva ane tirobhAva= nirodhathI utpanna thayelA saMskArono prAdurbhAva, ane vyutthAnathI utpanna thayelA saMskArono tirobhAva gava=A=nirodha che. 70 tu=vaLI sarvArthatApratayo:=sarvArthatAno ane ekAgratAno kSacoLyo samAdhi = kSaya ane udaya samAdhi che arthAt sarvArthatAno kSaya ane ekAgratAno udaya samAdhi che, ca=ane tulyo zAntovito pratyA=sadeza evA zAMta ane udita pratyayo pratA=ekAgratA che. / / 23-24 / / zlokArtha : ahIM=adhikRta sAMkhyadarzananA matamAM vRttinA nirodhathI utpanna thayelA saMskArathI prazAMtavAhitA thAya. nirodhathI utpanna thayelA ane vyutthAnathI utpanna thayelA saMskArono AvirbhAva ane tirobhAva A=nirodha che. vaLI sarvArthatAno ane ekAgratAno kSaya ane udaya samAdhi che, ane sadeza evA zAMta ane udita pratyayo ekAgratA che. II23-24 / / zloka H asyAM vyavasthito yogI tryaM niSpAdayatyadaH / tatazceyaM vinirdiSTA satpravRttipadAvahA / / 25 / / anvayArtha : gasyAM AmAM=prabhAdRSTimAM vyavasthito yonI=vyavasthita evo yogI avaH trayaM=A traNa=tirodha, samAdhi ane ekAgratArUpa A traNa, niSmAvati= niSpAdana kare che=sAdhe che, tataT=ane tethI vaM=A=prabhAdRSTi satpravRttipAvA=satpravRttipadane vahana karanArI che. 25 / / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTiDhAtrizikA/bloka-23-24-25 zlokArya : AmAM prabhAdeSTimAM, vyavasthita evo yogI A traNa nirodha, samAdhi ane ekAgratA e traNa sAdhe che, ane tethI A prabhASTi, sapravRttipadane vahana karanArI che. ripaII noMdha:- zloka-24nA aMte phUDha zabda che, teno zloka-24nI TIkAmAM artha karatAM kahyuM ke rUDha=dhakRtadarzane arthAt ahIM=adhikRta darzanamAM ane te adhikRta darzana eTale satpavRttipadane prazAMtavAhitA kahenAra sAMkhyadarzana che, ane te sAMkhyadarzanamAM prazAMtavAhitA cittanI vRttionA nirodhathI utpanna thayelA saMskArathI thAya che, te zloka-23nA pUrvArdhamAM batAvela che; ane nirodha zuM che ? te zloka-23nA uttarArdhamAM batAvela che. prazAMtavAhitAne atizaya karavA mATe samAdhi Avazyaka che, tethI zloka-24nA pUrvArdhamAM samAdhinuM svarUpa batAvyuM, ane samAdhinA svarUpamAM ekAgratAno praveza che, tethI samAdhi mATe ekAgratA Avazyaka che, tethI zloka-24nA uttarArdhamAM ekAgratAnuM svarUpa batAvyuM. tyArapachI prabhASTimAM rahelA yogI nirodha, samAdhi ane ekAgratAmAM yatna karIne sampravRttipadanI prAptirUpa prazAMtavAhitAne sAdhe che, te zloka-25mAM spaSTa kare che. zloka-23nI TIkA : prazAnteti-prazAntavAhitA parihatavikSepatayA sadRzapravAhapariNAmitA, vRtteH= vRttimayasya cittasya, nirodhajAt saMskArAt syAt, tadAha - "tasya prazAntavAhitA saMskArAt" [3-10], ko'yaM nirodha evetyata Aha-tadvyutthAnajayo:-nirodhajavyutthAnajayoH saMskArayoH prAdurbhAvatirobhAvau vartamAnAdhvAbhivyaktikAryakaraNAsAmarthyAvasthAnalakSaNau ayaM-nirodhaH, calatve'pi guNavRttasyoktobhayakSaya(sya) vRttitvAnvayena cittasya tathAvidhasthairyamAdAya nirodhapariNAmazabdavyavahArAt, taduktaM - "vyutthAnanirodhasaMskArayorabhibhavaprAdurbhAvau nirodhakSaNacittAnvayo nirodhapariNAmaH" [3-1] kRti pArarUA. zloka-23no TIkArya : prazAntavAditA .... (5:yo.phU. rU-1) parihatavikSepa paNuM hovAne kAraNe sadaza pravAhanI pariNAmitA=cittavRttimAM vikSepano parihAra thayelo hovAne kAraNe cittamAM sadaza pravAhanA pariNAma, prazAMtavAhitA che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAciMzikA/zloka-23-24-25 A prazAMtavAhitA zenAthI thAya che ? te batAve che - vRttinA=vRttimaya cittanA, nirodhathI utpanna thayelA saMskArathI thAya che=prazAMtavAhitA thAya che. tene kahe che-prazAMtavAhitA zenAthI thAya che ? tene pAtaMjala yogasUtra3-10mAM kahe che - "tenA=cittanA, saMskArathI=nirodhanA saMskArathI, prazAntavAhitA thAya che." zlokanA uttarArdhanuM utthAna kare che - A virodha ja zuM che? ethI kahe che - tenAthI ane vyutthAnathI utpanna thayelA evA=nirodhathI utpanna thayelA ane vyutthAtathI utpanna thayelA evA, saMskAronA vartamAna adhvanI vartamAna kSaNanI, abhivyakti=prAdurbhAva ane kArya karavAmAM asAmarthyarUpa avasthAna svarUpa=tirobhAva, A nirodha, che arthAt cittanI vartamAna kSaNamAM virodhanA saMskAranI abhivyaktirUpa nirodhanA saMskArano prAdurbhAva ane vyutthAnanA saMskAronuM kArya karavAmAM asamartha avasthArUpa vyutthAnanA saMskArono tirobhAva te virodha che. pUrvamAM nirodhanuM svarUpa batAvyuM. tyAM prazna thAya ke sAttvika, rAjasI ane tAmasI guNavRttivALuM citta haMmezAM cala che. tethI citta niruddha che, tema kema kahI zakAya ? tethI prazAMtavAhitAkALamAM vartatA cittamAM nirodha zabdano vyavahAra kema che ? temAM hetu batAve che -- guNavRttivALA evA cittanuM calapaNuM hovA chatAM paNa, kahevAyelA ubhayanA pUrvamAM kahelA virodhanA saMskAranA ane vyutthAnanA saMskAranA, vRttipaNAno avaya hovAne kAraNe=nirodhathI utpanna thayelA saMskAranA prAdurbhAvano ane vyutthAnathI utpanna thayelA saMskAronA tirobhAvato cittamAM vartavApaNAno avaya hovAne kAraNe, cittanA tevA prakAranA vairyane grahaNa karIne=nirodhanA saMskAranA prAdurbhAvarUpa ane vyutthAnanA saMskAranA tirobhAvarUpa dhairyane grahaNa karIne, virodha pariNAma zabdano vyavahAra che=cittamAM virodha pariNAma che, e prakAranA zabdano prayoga che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA/zloka-23-24-25 te kahevAyuM che=zlokamAM batAvyuM te nirodhanuM svarUpa 'pAtaMjala yogasUtra'3-9mAM kahevAyuM che "vyutthAna ane nirodhanA saMskArono abhibhava ane prAdurbhAva, ane nirodhakSaNavALA cittano anvaya, nirodha pariNAma che." 'kRti' zabda uddharaNanI samAptimAM che. / 23 / / - noMdha :- zloka-23nI TIkAmAM 'patnei'tti muLavRttasya' pachI vatomayakSayavRttitvAnvayena zabda che, tyAM '3vatomayasya vRttittvAnvayena' e pramANeno pATha hovAnI saMbhAvanA lAge che, tethI te pramANe artha karela che. 73 * 'vatattvavi' - ahIM 'pi'thI e kahevuM che ke guNavRtta evA cittanuM calapaNuM na hoya to to nirodhapariNAma zabdano vyavahAra thAya, paraMtu guNavRtta evA cittanuM calapaNuM hovA chatAM paNa tevA prakAranA svairyane grahaNa karI nirodhapariNAma zabdano vyavahAra thAya che. zloka-23no bhAvArtha : prazAMtavAhitAnuM svarUpa H- sAMkhyadarzana asaMgaanuSThAnane prazAMtavAhitA kahe che, ane prazAMtavAhitAno artha kare che ke cittamAM vikSepono parihAra thAya tyAre sadeza pravAhano pariNAma varte te prazAMtavAhitA che. tethI e prApta thAya ke 'A padArtha mane iSTa che, A padArtha mane aniSTa che', evI buddhine kAraNe iSTa pratyeno pakSapAta ane aniSTa pratyeno dveSa karAve tevA vikalpo jIvamAM thAya che, ane te sarva vikalpono parihAra thAya tyAre jIvamAM nirvikalpa dazA pragaTe che. nirvikalpadazAkALamAM zeyanuM jJAna thAya eTalo jJAnano upayoga varte che, tethI zeyanA bodhasvarUpa jJAnano pravAha varte che, ane te jJAnano pravAha jJeyanA bodhasvarUpa sarvakALamAM sadeza che, te prazAMtavAhitA che. nirodhanuM svarUpa H- jIvamAM vyutthAnadazA=bAhyadazA varte che, tethI vyutthAnanA= bAhyadazAnA saMskArono pravAha cAlato hoya che. A vyutthAnathI utpanna thayelA saMskAronA pravAhanA nirodha mATe yogIo zAstravacanAnusAra sadanuSThAnomAM pravRtti kare che, je cittano nirodha karavAnI kriyA che; ane A nirodha karavAnI Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 saddaSTidvAciMzikA/zloka-23-24-25 kriyAthI AtmAmAM nirodhanA saMskAro utpanna thAya che; ane te saMskAro jyAre ghaniSTha thAya che, tyAre vyutthAnathI utpanna thayelA saMskAro tirobhAva pAme che ane nirodhanA saMskAro prAdurbhAva pAme che; tethI yogInuM citta nirodhavALuM bane che arthAt te yogInA cittamAM vyutthAnanA saMskAro naSTaprAya hovAthI te saMskAro kArya karavAmAM sAmarthya vagaranA thayelA hoya che, ane nirodhanA saMskAro abhivyakta thayelA hoya che, tethI niruddhadazAvALuM citta che. mATe AtmAmAM prazAMtavAhitAno pravAha cAle che. ahIM vizeSa e che ke sAMkhyadarzana pramANe citta sAttvika, rAjasika ane tAmasika vRttivALuM che; ane cittamAM jyAre sAttvika prakRti adhika hoya, tyAre tAmasika ane rAjasika prakRti gauNa bane che, ane jyAre rAjasika pravRtti adhika hoya tyAre sAttvika ane tAmasika prakRti gauNa bane che, ane jyAre tAmasika prakRti adhika hoya tyAre sAttvika ane rAjasika prakRti gauNa bane che; ane cittanI A vRttio cala che, tethI guNavRttivALuM citta calasvabhAvavALuM che. vaLI, jainadarzananI prakriyA pramANe dracitta pulAtmaka che, ane saMsArI jIvo dravyacittane avalaMbIne matijJAnano upayoga pravartAve che, je upayoga bhAvacittarUpa che; ane te matijJAnanA upayogarUpa bhAvacitta rAgathI, dveSathI ke sattvathI AkrAMta hoya che. saMsArI jIvonuM citta rAgathI ke dveSathI AkrAMta hoya tyAre sattva gauNa hoya che, tethI teonuM citta to cala che ja paraMtu yogIonuM citta sattvane pradhAna karIne, rAga-dveSane gauNa karIne pravartatuM hoya che, tyAre paNa matijJAnanA upayogasvarUpa cala citta che; kema ke matijJAnano upayoga mananarUpe varte che, tethI dhyAna avasthAmAM paNa rahelA yogInuM citta niruddha che, ema kahI zakAya nahIM. AvI zaMkAne sAme rAkhIne khulAso kare che ke asaMgaanuSThAnavALA yogIonuM citta guNavRttinI apekSAe cala hovA chatAM, vyutthAnadazAnA saMskAro tirodhAna pAmelA che ane nirodhanA saMskAro prAdurbhAva pAmelA che, te apekSAe sthirabhAvavALuM che; ane tene AzrayIne asaMgaanuSThAnavALA yogIonuM citta nirodhapariNAmavALuM che, te prakArano vyavahAra che. vastutaH kevaLajJAnamAM AtmA saMpUrNa sthiraavasthAvALA jJAnanA upayogavALo che, paraMtu jyAM sudhI matijJAnano upayoga che, tyAM sudhI te upayoga calasvabhAvavALo Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTiDhAtrizikA/zloka-23-24-2pa 75 che; chatAM mohanA vikalpo niruddha thayelA che, te apekSAe asaMgaanuSThAnavALA yogIonuM citta nirodhavALuM che, tema kahela che. 23 zloka-24nI TIkA : sarvArthateti-sarvArthatA=calatvAnnAnAvidhArthagrahaNaM cittasya vikSepo dharma, ekAgratA-ekasminnevAlaMbane sadRzapariNAmitA, tayoH kSayodayau tu atyantAbhibhavAbhivyaktilakSaNo samAdhi: udriktasattvacittAnvayitayA'vasthitaH samAdhipariNAmo'bhidhIyate, yaduktaM- "sarvArthataikAgratayoH kSayodayau cittasya samAdhipariNAmaH" [3-11], iti pUrvatra vikSepasyAbhibhavamAtraM, iha tvatyantAbhibhavo-anutpattirUpo'tItAdhvapraveza, ityanayorbhedaH, iha-adhikRtadarzane / tulyau-ekarUpAlambanatvena sadRzau, zAntoditau atItAdhvapraviSTavartamAnAdhvasphuritalakSaNau ca pratyayau ekAgratA ucyate samAhitacittAnvayinI, taduktaM - "zAntoditau hi tulyapratyayau cittsyaikaagrtaaparipaIT" rUi-22] pAra4 zloka-24no TIkArca - sarvArthatA .... pariNAma calapaNuM hovAne kAraNe judA judA prakAranA arthanA grahaNarUpa cittano vikSepadha" sarvArthatA che, eka ja AlaMbanamAM sadeza pariNAmikA ekAgratA che. te beno=sarvArthatA ane ekAgratAno, vaLI kSaya ane udaya-atyaMta abhibhavarUpa kSaya ane abhivyakti svarUpa udaya arthAt sarvArthatAnA atyaMta abhibhavarUpa kSaya, ane ekAgratAnI abhivyakti svarUpa udaya, samAdhi kahevAya che=udriktasatvacinaavayIpaNAnaDe avasthita=udraka pAmelA sAtvika citanA avayIbhAva vaDe avasthita, evo samAdhipariNAma kahevAya che. je kAraNathI kahevAyuM che je kAraNathI pAtaMjala yogasUtra-3-11mAM kahevAyuM che - "sarvArthatA ane ekAgratAno kSaya ane udaya cittano samAdhipariNAma che." "ti' zabda uddharaNanI samApti mATe che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA/bloka-23-24-25 ahIM prazna thAya ke pUrvazloka-23mAM nirodhanuM svarUpa batAvyuM, ane prastuta zloka-24mAM samAdhinuM svarUpa batAvyuM. te bemAM zuM bheda che ? ethI kahe che 76 'pUrvatra DacanayormevaH' pUrvatra=nirodhamAM, vikSepano abhibhavamAtra che, ane ahIM=samAdhimAM vaLI anutpattirUpa atIta adhvamAM praveza atyaMta abhibhava arthAt vikSepano atyaMta abhibhava che. ethI A beno-tirodha ane samAdhino bheda che. ..... 'E=adhikRtavargane' zloka-24nA aMte 'da' zabda che, jeno anvaya zloka23-24 sAthe che. teno artha A pramANe che Gga =adhikRta darzanamAM=sAMkhyadarzana matamAM, prazAMtavAhitA, nirodha, samAdhi ane ekAgratAnuM svarUpa zloka-23-24mAM batAvyuM, e pramANe che, ema anvaya che. --- - tulayAveka pariNAmaH samAhita-citta-anvayI=samAdhivALA cittamAM anvayI, tulya evA=ekarUpa AlaMbanapaNA vaDe sadeza evA, zAMtaudita pratyayo=atIta adhdhapraviSTa arthAt atIta kSaNa praviSTa ane vartamAna ardhI sphurita arthAt vartamAna kSaNamAM sphurita rUpa, zAMtaudita pratyayo, ekAgratA kahevAya che. te kahevAyuM che=ekAgratAnuM lakSaNa pAtaMjala yogasUtra-3-12mAM kahevAyuM che "cittanA zAnta-udita tulya pratyayo ekAgratA pariNAma che." bhAvArtha : prazAMtavAhitA nirodhathI thAya che, te zloka-23mAM batAvyuM. tethI jijJAsA thAya ke nirodha zuM che ? tethI zloka-23nA uttarArdhamAM nirodhanuM svarUpa batAvyuM. have nirodhathI pragaTa thayelI prazAMtavAhitAne atizaya karanAra samAdhinuM svarUpa batAve che samAdhinAM be aMgo che : (1) sarvArthatAno kSaya, ane (2) ekAgratAno udaya. (1) sarvArthatA :- sarvArthatA eTale cittanuM calapaNuM hovAne kAraNe judA judA prakAranA arthone citta je grahaNa kare che te sarvArthatA che, ane cittano A Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTihAviMzikA/bloka-23-24-25 77 vikSepadharma che arthAt vikSipta thayeluM citta ghaDIka A arthane grahaNa kare to ghaDIka anya arthane grahaNa kare che. A prakAre sarva arthane grahaNa karavuM evo cittano je dharma che, te sarvArthatA che. tethI e phalita thAya ke citta sarvArtha che ane cittamAM sarvArthatA che. (2) ekAgratA :- ekAgratA eTale eka AlaMbanamAM sadRza pariNAmitA arthAt eka vastune AlaMbana karIne cittamAM eka sarakho pariNAma dhAraNa karavo e ekAgratA che. AnAthI e phalita thAya ke sadaza pariNAmavALuM citta ekAgra che ane cittamAM ekAgratA che. jyAre sAdhaka yatnapUrvaka sarvArthatAno kSaya kare ane ekAgratAno udaya kare tyAre citta samAdhivALuM thAya che. sarvArthatAno kSaya zuM che ? te spaSTa kare che - sarvArthatAno atyaMta abhibhava te kSaya che. ekAgratAno udaya zuM che ? te spaSTa kare che -- ekAgratAnI cittamAM abhivyakti=cittamAM ekAgratA pragaTa thaI, te ekAgratAno udaya che. samAdhi vakhate sAdhakanA cittamAM sarvArthatAno kSaya ane ekAgratAno udaya varte che, ane te vakhate udrikta sattvavALuM citta anvayIrUpe avasthita che=cittanA sAttvika, rAjasika ane tAmasika dharmamAMthI sAttvika dharma udraka pAme che, ane tevuM sAttvikadharmavALuM citta sarvArthatAnA kSaya ane ekAgratAnA udayamAM anvayIpaNArUpe avasthita che, te samAdhino pariNAma kahevAya che. AnAthI e phalita thAya ke jema suvarNanA kuMDaLamAMthI mugaTa banAvAya che, tyAre kuMDaLano kSaya ane mugaTano udaya thAya che, ane kuMDaLanA kSaya ke mugaTanA udayamAM suvarNa avasthita che; tema sarvArthatAvALuM citta jyAre ekAgratAvALuM bane che, tyAre sattvanA udrakavALuM citta anvayI hoya che. tethI sattvanA udrakavALA cittamAM sarvArthatAno kSaya ane ekAgratAno udaya varte che, ane te baMnemAM sattvanA udrakavALuM citta anvayI che, te samAdhino pariNAma che. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtrizikA/bloka-23-24-2pa nirodha ane samAdhino taphAvata : nirodhamAM vikSepanA saMskAro tirobhAva pAmelA hoya che, paraMtu teno atyaMta abhibhava=atyaMta nAza nathI hoto; jyAre samAdhimAM vikSepanA saMskArono atyaMta abhibhava thAya che arthAt pharI vikSepanA saMskAro utpanna na thAya, te rIte abhibhava thAya che. atyaMta abhibhavano artha spaSTa kare che - vikSepano atIta adhvamAM praveza cheHvikSepavALuM citta atItakALanuM banyuM. have pachI yogInuM vikSepavALuM citta kyAreya thavAnuM nathI. tethI vikSepano atIta adhvamAM praveza thayo, te vikSepano atyaMta abhibhava che. ahIM 'adhya' zabdano prayoga karavAnuM tAtparya e che ke cittanA gamanano adhva=mArga "kSaNo che, jethI citta dareka kSaNamAM judA judA padArthone grahaNa karavAmAM pravRtta che; ane jyAre cittamAM vartato vikSepa atItamArgamAM praveza kare=cittanI atIta kSaNarUpa mArgamAM praveza kare, tyAre vikSepano atyaMta abhibhava kahevAya. tethI e phalita thAya ke samAdhivALuM citta thayA pachI have pachI vikSepavALuM citta kyAreya thavAnuM nathI; jyAre nirodhamAM to vikSepanA saMskArono tirobhAva hovAne kAraNe sAmagrI maLe to pharI vikSepa thAya, ane sAmagrI na maLe to na paNa thAya, jyAre samAdhimAM to vikSepanA saMskAro nAza pAmelA che, samAdhikALamAM sarvArthatAno kSaya thAya che ane ekAgratAno udaya thAya che. tethI ekAgratA zuM che ? te spaSTa kare che - ekAgratA pariNAmanuM svarUpa - citta jyAre koI padArtha upara vicAra karatuM hoya che tyAre pUrvano vicAra zAMta thAya che ane vartamAnano vicAra udita thAya che. tethI e prApta thAya ke pUrvano vicAra atIta adhvamAM praviSTa thayo te pUrvano vicAra zAMta thayo kahevAya; ane vartamAnamAM karAto vicAra vartamAna adhvamAM skurita che, tethI vartamAnano vicAra udita che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtrizikA/bloka-23-24-25 AvA prakAranuM je jJAna che te zAMta-udita-pratyayavALuM che, ane AvuM jJAna sarva jIvone sadA vartatuM hoya che, kema ke koI eka padArthanuM jJAna kare che tyAre pUrvanA jJAnano vicAra zAMta thAya che, ane vartamAnamAM je jJAnano upayoga che, te skurita thAya che; paraMtu jyAre ekarUpa AlaMbanathI zAMta-udita pratyaya thAya che, tyAre ekAgratA hoya che arthAt koI eka vastu upara cittane sthApita karIne pUrvano upayoga zAMta thAya ane vartamAnano upayoga udita thAya, tyAre te citta ekAgra kahevAya, ane te cittamAM ekAgratA rahe che; ane A ekAgratA saMsArI jIvone rAgAdithI padArthane jotA hoya tyAre paNa hoI zake. tenI vyAvRtti mATe kahe che ke samAhita cittamAM anvayavALI ekAgratA ahIM grahaNa karavAnI che. tethI e phalita thAya ke sarvArthatAnA pariNAmono atyaMta abhibhava thAya, ane koI eka vastunuM AlaMbana karIne taviSayaka citta ekAgrapariNAmavALuM hoya, ane te vakhate cittamAM samAdhino pariNAma anvayI hoya, tevI ekAgratA ahIM grahaNa karavAnI che; ane AvI ekAgratA samAdhikALamAM vartatI hoya che. AnAthI e prApta thAya ke saMsArI jIvomAM ArtadhyAna ke raudradhyAnakALamAM je ekAgratA Ave che, te ekAgratAmAM sarvArthatAno kSaya nathI; ane samAdhikALamAM je ekAgratA Ave che, temAM sarvArthatAno kSaya che. AthI ja saMsArI jIvo viSayomAM ekAgra thayA pachI calacittavALA thAya che tyAre, sarva padArthomAM citta bhaTakatuM hoya che; ane samAdhikALamAM je ekAgratA Ave che, te vakhate sarvArthatAno atyaMta kSaya thayelo hoya che, tethI samAdhivALuM citta sadA sarvArthatAnA pariNAma vagaranuM bane che. saMkSepa - (1) saMsArI jIvonI viSayomAM vartatI ekAgratA vakhate vikSepano abhibhava nathI, (2) yogIo jyAre cittano nirodha kare che, tyAre vikSepano tirobhAva che ane (3) yogIo jyAre samAdhi prApta kare che, tyAre vikSepano atyaMta abhibhava che. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 TIDa : caivamanvayavyatirekavavastvasambhavaH, yato'nyatrApi dharmalakSaNAvasthApariNAmA dRzyante, tatra dharmiNaH pUrvadharmanivRttAvuttaradharmApattirdharmapariNAmaH, yathA mRllakSaNasya dharmiNaH piNDarUpadharmaparityAgena ghaTarUpadharmAntarasvIkAra:, lakSaNapariNAmazca yathA tasyaiva ghaTasyAnAgatAdhvaparityAgena vartamAnAdhvasvIkAraH, tatparityAgena vA'tItAdhvaparigrahaH, avasthApariNAmazca yathA tasyaiva ghaTasya prathamadvitIyayoH kSaNayoH sadRzayoranvayitvena / calaguNavRttInAM guNapariNAmAnAM dharmIva (dharmI eva) zAntoditeSu zaktirUpeNa sthiteSu sarvatra sarvAtmakatvavadavyapadezyadharmeSu kathaJcid bhinneSvanvayI dRzyate yathA piNDaghaTAdiSu mRdeva pratikSaNamanyAnyatvAdvipariNAmAnyatvaM / tatra kecitpariNAmAH pratyakSeNaivopalakSyante yathA sukhAdayaH saMsthAnAdayo vA keciccAnumAnagamyA yathA karma (dharma) saMskArazaktiprabhRtayaH dharmiNazca bhinnAbhinnarUpatayA sarvatrAnugama iti na kAcidanupapattiH, tadidamuktaM" etena bhUtendriyeSu dharmalakSaNAvasthApariNAmA vyAkhyAtAH " [3-13] zAntoditAvyapadezyadharmAnupAtI dharmI [3-14] " kramAnyatvaM pariNAmAnyatve hetuH" iti [ 3-15] / / 24 / / zloDa-24no TIkArtha : na caiva anvayitvena / / jane jA rIte - nirodhanaM sva3pa jatAyuM, samAdhinuM svarUpa batAvyuM, ekAgratAnuM svarUpa batAvyuM ane temAM cittane anvayI rAkhyuM ane dharmane vyatirekathI rAkhyA e rIte, anvaya-vyatirekavALI vastuno asaMbhava che ema na kahevuM, je kAraNathI anyatra paNa=citta sivAyanA dekhAtA evA anya ghaTAdi padArthomAM paNa, dharma, lakSaNa ane avasthA pariNAma=dharmapariNAma, lakSaNapariNAma ane avasthApariNAma dekhAya che. tethI anvaya-vyatirekavALI ghaTAdi vastuo paNa che, tema cittamAM paNa anvaya-vyatireka pariNAmano saMbhava che, ema anvaya che. dharmapariNAma, lakSaNapariNAma ane avasthApariNAma batAve che tyAM=dharma, lksse| khane avasthApariNAmamAM, ..... sahaSTidvAtriMzikA / zloDa-23-24-25 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAciMzikA/zloka-23-24-25 (1) dharmapariNAma : dharmInA pUrvadharmanI nivRttimAM uttaradharmanI Apatti prApti, gharmapariNAma che. jema mRsvarUpa evA dharmInuM piMDarUpa dharmanA parityAgathI ghaTarUpa dharmAntarano svIkAra e dharmapariNAma che. (2) lakSaNapariNAma : jema te ja ghaTanA anAgata adhvatA parityAga dvArA ghaTa thayA pahelAM ghaTa anAgata kSaNamAM hato te anAgata kSaNanA parityAga dvArA, vartamAna adhvano svIkAra-ghaTa banyo tyAre ghaTanI vartamAna kSaNano svIkAra, athavA tenA parityAga dvArA atIta adhvano parigraha ghaTanA vartamAna adhvanA parityAga dvArA atIta adhvano svIkAra, te lakSaNa pariNAma che. (3) ane avasthApariNAma - jema sadaza evI prathama ane dvitIya kSaNamAM te ja ghaTanA anvayIpaNA vaDe avasthApariNAma che="ghaTanI avasthA sadaza che jemAM evI prathama ane dvitIya kSaNamAM ghaTatuM anvayIpaNuM hovAne kAraNe ghaTamAM avasthApariNAma che. utthAna : anvayavyatirekavALI vastuno asaMbhava nathI, temAM yukti ApI ke anyatra paNa dharmapariNAma, lakSaNa pariNAma ane avasthA pariNAma dekhAya che. mATe nirodha pariNAmAdimAM anvayavyatirekavALI vastuno saMbhava che, ema pUrvamAM sthApana karyuM. have saMsArI jIvonA cittamAM paNa anvaya-vyatireka pariNAma kaI rIte saMbhave che ? te batAvIne nirodhamAM, samAdhimAM ane ekAgratAmAM anvayavyatirekavALuM citta svIkAravAmAM koI anupapatti nathI, te batAvavA arthe kahe che. TIkArya : vAvRttinAM ...... setu" rUti kathaMcita bhinna evA=dharmI karatAM kathaMcit bhinna evA, zAMta dharmamAM, udita dharmamAM ane sarvatra sarvAtmakatvavALA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 saddaSTidvAtriMzikA/bloka-23-24-25 evA avyapadezya dharmamAM=vyapadeza na thaI zake evA zaktirUpe sthita dharmamAM, calaguNavRttivALA evA gaNapariNAmonuM dharmI ja=guNapariNAmonuM dharmI evuM citta ja, anvayI dekhAya che. je pramANe piMDaghaTAdimAM pratikSaNa anyaatyapaNuM hovAthI mATI ja vipariNAma anyatva che arthAt mATI ja judA judA pariNAmane kAraNe anyatvarUpa che, te pramANe zAMta, udita ane zaktirUpa rahelA dharmomAM pratikSaNa anyaatyapaNuM hovAthI cittarUpa dharmI vipariNAma anyatva che, ema pUrvanA kathana sAthe saMbaMdha che. 'taMtra' tyAM=calaguNavRttivALA guNapariNAmonA dharmImAM, keTalAka pariNAmo pratyakSathI dekhAya che, je pramANe sukhAdi athavA saMsthAnAdi, ane keTalAka=keTalAka pariNAmo, anumAnagamya che, je pramANe dharmasaMskAra, zakti vagere, ane bhinna bhinnarUpe dharmIno sarvatra anugama che=dharmInuM sarvatra ghaTAdi bAhya padArthomAM ane calavRttivALA cittAdimAM anusaraNa che. tethI koI anupapatti nathI=nirodhapariNAmamAM, samAdhipariNAmamAM ane ekAgratApariNAmamAM anvayavyatirekI vastu svIkAramAM koI asaMgati nathI. te A kahevAyuM che=te pUrvamAM yuktithI sthApana karyuM ke nirodhapariNAmAdimAM anvayavyatirekavALI vastuno asaMbhava nathI, te 'pAtaMjala yogasUtra' 3-13-14-15 sUtramAM kahevAyuM che ..... - "AnAthI=pUrvamAM nirodhapariNAma, samAdhipariNAma ane ekAgrapariNAma batAvyo enAthI, bhUta=pAMca mahAbhUta ane indriyomAM dharmapariNAma, lakSaNapariNAma ane avasthApariNAma vyAkhyAna karAyAM." (pA.yo.sU. 3-13) dharmapariNAma, lakSaNapariNAma ane avasthApariNAmamAM anvayI evA dharmanuM svarUpa batAve che. "zAMta, udita ane avyapadezya evA dharmomAM anupAtI=anusaranAra dharmI che." (pA.yo.mU. 3-14) dharmIno anya anya pariNAma che, te batAvavA arthe kahe che "kramaanyapaNuM=dharmonA kramanuM anyapaNuM, pariNAmanA anyapaNAmAM hetu che=anumApaka hetu che." (pA.yo.mU. 3-15) 'kRti' zabda uddharaNanI samAptimAM che. ||24aa Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA/bloka-23-24-25 bhAvArtha : pUrvamAM nirodhano pariNAma, samAdhino pariNAma ane ekAgratAno pariNAma batAvyo, tyAM cittane anvayathI svIkAryuM ane prAdurbhAva-tirobhAvAdirUpe dharmone svIkAryA. e rIte citta anvayavyatirekavALuM prApta thayuM arthAt citta cittarUpe anvayI ane te te dharmono cittamAM vyatireka=5raspara bheda, prApta thayo. tethI anvaya-vyatirekavALI vastunI prApti thaI, ane te anvaya vyatirekavALI vastuno asaMbhava nathI, te batAvavA mATe kahe che 83 je kAraNathI dekhAtA anya ghaTAdi padArthomAM paNa dharmapariNAma, lakSaNapariNAma ane avasthApariNAma dekhAya che, tethI e prApta thAya ke ghaTAdi padArthomAM dharmapariNAma, lakSaNapariNAma ane avasthApariNAma dekhAya che, arthAt anugata koIka padArtha dekhAya che, tethI jema anvaya-vyatirekano saMbhava ghaTAdi padArthomAM che, tema nirodhAdi pariNAmomAM paNa anvayI citta svIkAravAmAM koI virodha nathI. bAhya padArthomAM vartatA dharmapariNAmanA baLathI anvayavyatirekavALI vastu batAve che. (1) dharmapariNAma :- dharmInA pUrvadharmanI nivRtti thaye chate utta2dharmanI prApti te dharmIno dharmapariNAma che. jema mATIrUpa dharmI pUrvamAM piMDarUpa hatI, te piMDarUpa dharmano parityAga karIne ghaTarUpa dharmAMta2ne prApta kare che. tethI piMDarUpa ane ghaTarUpa dharmamAM mATI anvayI che, mATe dharmapariNAmanA baLathI anvaya-vyatirekavALI vastu siddha thAya che. tema nirodhAdi traNa pariNAmomAM paNa AvirbhAva-tirobhAvAdi avasthAomAM anvayI citta svIkAravAmAM koI virodha nathI. have bAhya padArthomAM vartatA lakSaNa pariNAmanA baLathI anvaya-vyatirekavALI vastu batAve che - (2) lakSaNapariNAma H- anya padArthonI vyAvRtti karanAra lakSyamAM rahelo dharma te lakSaNa, ane lakSyamAM te lakSaNa AvyA pachI bIjI, trIjI Adi kSaNomAM te lakSaNa anuvRttirUpe rahe to te lakSaNapariNAma che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G saddaSTidvAciMzikAzloka-23-24-25 jema ghaTa utpanna thayo na hato tyAre te anAgata adhvamAM hato, ane jyAre ghaTa utpanna thAya che tyAre anAgata adhvanA parityAgathI vartamAna adhvano svIkAra kare che, te prathama kSaNano lakSaNa pariNAma che; ane bIjI kSaNamAM jo ghaTa nAza pAme nahIM to te lakSaNa pariNAma bIjI kSaNamAM paNa rahe che tyAre, anAgata adhvanA parityAgapUrvaka prathama kSaNavALA vartamAna ghaTamAM vartato lakSaNapariNAma atIta adhvano svIkAra kare che arthAt bIjI kSaNamAM te prathama kSaNavALo lakSaNa pariNAma atIta kSaNavALo bane che. A prakAranA prathama ane dvitIya kSaNa lakSaNapariNAmamAM ghaTanA anuvRttirUpe che. tethI ghaTa anvayI che ane prathama kSaNanA lakSaNapariNAmano ane bIjI kSaNanA lakSaNapariNAmano vyatireka che=prathama kSaNanA lakSaNapariNAmano ane bIjI kSaNanA lakSaNapariNAmano paraspara bheda che te vyatireka che tema nirodhAdi traNa pariNAmomAM paNa AvirbhAvatirobhAvAdi avasthAomAM anvayI citta svIkAravAmAM koI virodha nathI. have bAhya padArthomAM vartatA avasthA pariNAmanA baLathI anvaya-vyatirekavALI vastu batAve che -- (3) avasthApariNAma:- avasthA pariNAma eTale ghaTa utpanna thayA pachI je AkArarUpe avasthita hoya te AkArarUpe ja pachInI kSaNomAM rahe, to te ghaTano avasthA pariNAma che. jema koI ghaTa utpanna thayo hoya ane bIjI kSaNamAM te rUpe ja avasthita hoya to ghaTanI prathama ane dvitIya kSaNa saza che, ane te baMne sadaza avasthA pariNAmamAM anvayI ghaTa che. tema nirodhAdi traNa pariNAmomAM paNa AvirbhAva-tirobhAvAdi avasthAomAM anvaya-vyatireka svIkAravAmAM koI virodha nathI. avasthA pariNAma ane lakSaNapariNAmano taphAvata - ghaTanI avasthAmAM koI parivartana thAya to pUrvanI ghaTanI avasthAno pariNAma uttaramAM nathI, Ama chatAM ghaTa uttaramAM paNa ghaTanA lakSaNavALo che. jema ghaTamAMthI ekAda kAMkarI kharI jAya to ghaTanuM lakSaNa pUrvanA ghaTamAM paNa hatuM ane uttaranA ghaTamAM paNa che, paraMtu avasthA pariNAma nathI; kema ke avasthAmAM pheraphAra thayo che. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 saddaSTidvAciMzikA/zloka-23-24-25 ahIM vizeSa e che ke mATIrUpa dharmI piMDarUpa dharmano tyAga karIne ghaTarUpa dharmAntarano svIkAra kare che, tema nirodhamAM cittarUpa dharmI vyutthAnanA saMskArorUpa dharmano tyAga karIne nirodhanA saMskArorUpa dharmAntarano svIkAra kare che; ane mATI piMDarUpa dharmano tyAga karIne ghaTarUpa dharmAntarano svIkAra karyA pachI ghaTarUpe avasthita rahe, to ghaTamAM lakSaNa pariNAma ane avasthA pariNAma varte che; tema cittarUpa dharmI vyutthAnanA saMskArorUpa dharmano tyAga karIne nirodhanA saMskArorUpa dharmAntarano svIkAra karyA pachI nirodhanA saMskArorUpe avasthita rahe to nirodhano pariNAma varte che. te batAvavA mATe "pAtaMjala yogasUtramAM nirodha na kahetAM nirodhalakSaNavALA cittano anvaya te nirodhapariNAma" ema kahela che. tema samAdhimAM paNa samAdhi na kahetAM "udrikta sattva citta anvayIpaNA vaDe avasthita samAdhipariNAma' kahela che, ane ekAgratAmAM paNa ekAgratA na kahetAM "samAhita cittamAM anvayI evI ekAgratAne grahaNa karIne ekAgratA pariNAma' kahela che. "vatna guNavRttinAM' dareka saMsArI jIvanuM citta koIka vicAra kare che tyAre, pUrvano vicAra zAMta thAya che, ane je vicAra kare che te udita che, ane je vicAro atyAre nathI, te vicAro zaktirUpe avasthita che; ane je vicAro zaktirUpe avasthita che, te sarvatra sarvAtmakatvavALA avyapadezya dharmo che arthAt zaktirUpe rahelA dharmo koI eka padArthaviSayaka nathI, paraMtu sarva padArthaviSayaka che. mATe sarvAtmakatvavALA che. vaLI cittamAM koIka UThelo vicAra zAMta thAya tyAre kahevAya ke "A vicAra zAMta thayo ane cittamAM koI navo vicAra UThyo hoya tyAre kahevAya ke "A vicAra udita thayo." tema zaktirUpe rahelA vicAromAM A vicAro zaktirUpe rahelA che" ane "A vicAro zaktirUpe rahelA nathI', evo vyapadeza thato nathI. tethI zaktirUpe rahelA vicArAtmaka cittanA dharmo avyapadezya che. AnAthI e phalita thayuM ke zAMta, udita ane zaktirUpa rahelA evA dharmomAM dharmI evuM citta anvayI che. vaLI zAMta, udita ane zaktirUpe rahelA A dharmo cittathI kathaMcit bhinna che; kema ke citta eka che ane dharmo traNa che. tethI cittathI A dharmo kathaMcit Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 saddaSTidvAciMzikA/zloka-23-24-2pa bhinna che. vaLI A dharmo cittathI kathaMcit abhinna che; kema ke cittarUpa dharmI te te rUpe pariNamana pAme che. mATe cittarUpa ja A dharmo che, mATe cittathI kathaMcit abhinna che. vaLI, A citta calaguNavRttivALuM che arthAt cittamAM sAttvika, rAjasika ane tAmasika e traNa guNavRttio parivartana pAmanArI che. tethI kyAreka sAttvikaguNavRtti pradhAnarUpe vartatI hoya, to kyAreka rAjasikaguNavRtti pradhAnarUpe vartatI hoya, to kyAreka tAmasIguNavRtti pradhAnarUpe vartatI hoya. tethI citta calaguNavRttivALuM che, ane calaguNavRttivALA cittamAM vartatA guNapariNAmonuM dharmI citta che, ane te citta zAMta, udita ane zaktirUpe sthita evA sarvadharmomAM anvayI che. tethI dareka jIvanA cittane AzrayIne vicArIe to anvayavyatirekavALI vastuno asaMbhava nathI. dareka jIvanA cittane AzrayIne anvaya-vyatirekavALI vastuno asaMbhava nathI, te dRSTAMtathI batAve che - je pramANe piMDa-ghaTAdimAM mR dravya ja pratikSaNa anya anyarUpe thatuM hovAthI mRdu dravyanuM vipariNAma anyapaNuM che; tema zAMta, udita ane zaktirUpe avasthita dharmomAM cittanuM pratikSaNa anya anyarUpapaNuM hovAthI cittanuM vipariNAma anyapaNuM che. temAM cittamAM keTalAka pariNAmo pratyakSathI dekhAya che, jema sukhaduHkhAdi pariNAmo ane saMsthAnAdi pariNAmo. vaLI cittamAM keTalAka pariNAmo anumAnagamya che, je pramANe dharma, saMskAra ane aneka bhAvo karavAnI zakti vagere. A pratyakSathI dekhAtA sukhAdi pariNAmomAM ane anumAnathI gamya evA dharma, saMskAra ane zaktirUpa pariNAmomAM, bhinnabhinnarUpapaNA vaDe sarvatra=saMsArI jIvonA cittamAM ane nirodhapariNAmavALA, samAdhipariNAmavALA ane ekAgrapariNAmavALA yogInA cittamAM sarvatra, dharmI evA cittano anugama che. ethI koI anupapatti nathI yogamAM vartatA nirodhapariNAmamAM, samAdhipariNAmamAM ane ekAgratApariNAmamAM anvayevyatirevALI vastu svIkAravAmAM koI anupapatti nathI. rajA Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAciMzikA/zloka-23-24-25 zloka-25nI TIkA - asyAmiti-asyAM prabhAyAM vyavasthito yogI trayamado nirodhasamAdhyekAgratAlakSaNaM niSpAdayati-sAdhayati, tatazceyaM prabhA satpravRttipadAvahA vinirdiSTA, sarve: prAprazAntavAditAthA parva siddha pArakA zloka-25no TIkArya : rahyAM ..... va siddhaH || AmAM=prabhASTimAM vyavasthita yogI Aga nirodha, samAdhi ane ekAgratAsvarUpa A, traNa pariNAmo niSpAdana kare che sAdhe che, ane tethI=prabhAdaSTimAM rahelA yogI A traNanuM niSpAdana kare che tethI, A=prabhASTi, sapravRttipadane vahana karanArI kahevAyelI che; kema ke sarva prakAre virodhAdi traNamAM yatna karavArUpa sarva prakAre, prazAMtavAhitAnI ja siddhi che. rapA. zloka-2pano bhAvArtha - prabhASTimAM rahela yogI prathama bhUmikAmAM nirodhapariNAmavALA hoya che. nirodha pariNAmamAM vyutthAnanA saMskAro tirodhAna thayelA hoya che, ane nirodhanA saMskAro pravartatA hoya che; ane A bhUmikAmAMthI jIva kaMIka AgaLa Ave che tyAre, cittamAM ekAgratAno yatna thAya che, ane tenA phaLarUpe samAdhimAM yatna thAya che; ane samAdhimAM thatA yatnathI vyasthAnanA saMskAro atyaMta abhibhava thAya che ane ekAgratAno pariNAma atizayita atizayita thAya che. A rIte prabhAdRSTivALA yogIo nirodha, samAdhi ane ekAgratAne sAdhatA hoya che, tethI A pravRtti satmavRttipadane lAvanAra che arthAt prazAMtavAhitAne lAvanAra che; kema ke nirodhAdi traNamAM karAtA yatnathI jIvamAM sarva prakAre prazAMtabhAva pragaTe che. tethI asaMgaanuSThAnanuM prazAMtavAhitA nAmAntara che, ema zloka-22mAM kahela che. 1rapA Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 saddaSTidvAtrizikA/bloka-20 - parASTi :avataraNikA : sthirAdaSTinuM varNana zloka-1 thI 7mAM karyuM. tyArabAda kAntAdRSTinuM varNana zloka-8 thI 16mAM karyuM. tyArabAda prabhASTinuM varNana zloka-17 thI 25 sudhI karyuM. have krama prApta parASTinuM svarUpa batAve che - zloka : samAdhiniSThA tu parA tadAsaGgavivarjitA / sAtmIkRtapravRttizca taduttIrNAzayeti ca / / 26 / / anvayArtha - tu vaLI pUrA=parAdaSTi samAdhiniSThA=samAdhiniSTha che=samAdhimAM Asakta che, talAsavinatA taAsaMga vivajita che=samAdhimAM AsaMgadoSathI rahita che, sAtamIvRtapravRttizva=ane sAtmIkRta pravRttivALI che savagaNa ekatvapariNata pravRttivALI che, taduttIzaya =ane taduttIrNa AzayavALI che=pravRttithI uttIrNa AzayavALI che. parA zlokArca - vaLI parAdaSTi samAdhiniSTha che, samAdhimAM AsaMgadoSathI rahita che, ane sAtmIkRta pravRttivALI che ane tadutIrNa AzayavALI che. riko TIkA : samAdhIti-parA tu dRSTiH samAdhiniSThA vakSyamANalakSaNasamAdhyAsaktA, tadAsaGgena-samAdhyAsaGgena vivarjitA, sAtmIkRtapravRttizca-sarvAMgINaikatvapariNatapravRttizca candanagandhanyAyena, taduttIrNAzayeti ca sarvathA vizuddhayA pravRttivAsavitAmAna zAradA TIkArya : para 7 dRSTi: .... vAsattiAmAna | vaLI parAdaSTi samAdhimAM niSThAvALI che zloka-27mAM kahevAze, tevA svarUpavALI samAdhimAM Asakta Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 saddaSTidvAciMzikA/zloka-26 cheHsthira che. temAM AsaMgathI samAdhimAM AsaMgadoSathI, rahita che, ane sAtmIkRta pravRttivALI cheHcaMdanagaMdhavyAyathI sarvAMgiNa ekatvapariNata pravRttivALI che je samAdhimAM yatna thaI rahyo che, te samAdhimAM saMpUrNa rIte ekatvapariNata pravRttivALI che, ane tadutIrNa AzayavALI che tenAthI uttIrNa AzayavALI che je samAdhimAM pravRtti kare che, tenAthI uttIrNa AzayavALI che; kema ke sarvathA vizuddhine kAraNe=yogamArganI pravRttinI sarva prakAre vizuddhi thavAne kAraNe, pravRttivAsaka cittano abhAva che. 26 bhAvArtha :parAdaSTimAM pragaTa thatuM samAdhi yogAMga : parASTi AThamI dRSTi che. temAM samAdhi nAmanuM AThamuM yogAMga pragaTe che, jenuM svarUpa graMthakArazrI AgaLa zloka-ra7mAM batAvavAnA che. samAdhiniSTha - A parASTi samAdhimAM Asakta hoya che. ahIM Asakta eTale rAgabhAvathI Asakta nahIM, paraMtu sahajabhAve zaktinA prakarSathI samAdhimAM niSThAvALI parASTi hoya che, te batAvavA mATe parASTine samAdhimAM Asakta kahela che. AsaMgadoSathI vivarjita - yogamArganI pravRttinA bAdhaka ATha doSo che, je kramasara pratyeka dRSTimAM jAya che. temAMno aMtima AsaMga nAmano doSa=AtmabhAvothI anyatra saMgano bhAva te AsaMga nAmano doSa, A parASTimAM jAya che. tethI parASTivALA yogI dhyeyanI sAthe tanmayabhAvane pAmIne upara uparanI bhUmikAmAM javAmAM vyAghAtaka evA AsaMgadoSa vinA vItarAgatA tarapha jatA hoya che. parASTimAM sAtmIkRta pravRtti guNa: dhyeya evA paramAtmA sAthe tanmayabhAvarUpa samAdhimAM parASTivALA yogIo rahelA che, te samAdhinI pravRtti caMdanagaMdhanyAyathI potAnA AtmA sAthe ekatvarUpe pariNAma pAmelI che arthAt jema caMdanamAM gaMdha sahajabhAve rahe che, paraMtu te gaMdhane utpanna karavA mATe anya koI pravRttinI AvazyakatA nathI, tema jIva Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 saddaSTidvAciMzikA/zloka-26-27 potAnA sahaja svabhAvathI dhyeya evA paramAtmA sAthe sarvAgathI ekatva pariNata pravRttivALA bane che. vaLI parASTivALA yogIo je samAdhimAM pravRtti kare che, te samAdhinI pravRttithI uttIrNa AzayavALA che; kema ke cittamAM sarvathA vizuddhi hovAne kAraNe pravRttivAsaka cittano abhAva che arthAt "A pravRtti huM karuM" evA AzayavALuM citta nathI. tethI samAdhimAM pote yatna karI rahyA che, te paNa "huM A samAdhimAM yatna karuM evA AzayavALA nathI, paraMtu jIvanI prakRtithI sahaja rIte samAdhimAM yatna varte che. IIkA avataraNikA : parASTimAM pragaTa thatAM samAdhi nAmanA yogAMgane kahe che - zloka : svarUpamAtranirbhAsaM samAdhirdhyAnameva hi / vibhAgamanatikramya pare dhyAnaphalaM viduH / / 27 / / anvayArtha : svarUpamatranarmAsaM=svarUpamAtra nirmAsavALuM=dhyeya evA paramAtmAnA svarUpamAtra nirmAsavALuM, dhyAnameva didhyAna jasamathi =samAdhi che.vimAnanati]=vibhAgano atikrama karIne=yoganA ATha aMgonA vibhAgano atikrama karIne dhyAnapatta dhyAnanuM phaLa samAdhi che, ema pare= bIjA=anya viku =kahe che. ll27LA zlokArtha : dhyeyanA svarUpamAtranA nirmAsavALuM dhyAna ja samAdhi che. vibhAgano anatikrama karIne dhyAnanuM phaLa samAdhi che, ema anya kahe che. ll27ll TIkA - svarUpeti-svarUpamAtrasya-dhyeyasvarUpamAtrasya nirbhAso yatra tattathA, arthAkArasamAvezena bhUtArtharUpatayA nyagbhUtajJAnasvarUpatayA ca jJAnasvarUpazUnyatApatteH dhyAnameva hi samAdhiH / taduktaM - "tadevArthamAtranirbhAsaM svarUpazUnyamiva samAdhiH" www:jainelibrary.org Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 saddaSTidvAtriMzikA/mloka-27 iti ( 3-3) / vibhAgamaSTAGgo yoga iti prasiddhamanatikramyAnullaMghya pare dhyAnAM samAdhiriti vipuH / / 27 / / TIkArya : svarUpamAtrasya..... vivuH ||svarUpamAtrano=dhyeyanA svarUpamAtrano nirbhAsa che jemAM te=dhyAna tevuM che=svarUpamAtra nirbhAsavALuM che; kema ke arthAkArano samAveza hovAne kAraNe, bhUtArtharUpapaNuM hovAthI ane tyabhUta jJAnasvarUpapaNuM hovAthI jJAnasvarUpanI zUnyatAnI prApti che arthAt potAnA sAghya evA paramAtmAnA svarUparUpa artha, tenA AkArano samAveza hovAne kAraNe= paramAtmAnA svarUpanA AkArano potAnA upayogamAM samAveza hovAne kAraNe, potAnuM sAdhya evuM paramAtmAnuM svarUpa potAnAmAM vidyamAna che, tethI e svarUpa sadbhUtArtha che, ane AvuM bhUtArtharUpapaNuM hovAthI ane potAnA upayogamAM 'huM paramAtmAnA svarUpanuM jJAna karuM chuM' e prakAranA jJAnanA svarUpanuM gauNapaNuM hovAthI, parAdRSTimAM vartatA samAdhinA upayogamAM 'paramAtmAnuM huM jJAna karuM chuM' e prakAranA jJAnanA svarUpanI zUnyatAnI prApti che, ane parArdaSTimAM vartatA samAdhinA upayogamAM paramAtmAnuM AvuM svarUpamAtra nirbhAsavALuM dhyAna ja samAdhi che. te kahevAyuM che=svarUpamAtra nirbhAsavALuM dhyAna ja samAdhi che, te 'pAtaMjala yogasUtra'-3-3mAM kahevAyuM che - "dhyeyarUpa arthamAtranA nirvyAsavALuM svarUpazUnya evuM te ja=dhyAna ja, samAdhi che." 'kRti' zabda 'pAtaMjala yogasUtra'nA uddharaNanI samAptimAM che. 'aSTAMga yoga che,' e prakAranA prasiddha vibhAgano anatikrama karIne nahIM oLaMgIne, dhyAnanuM phaLa samAdhi che e pramANe bIjAo kahe che. ra7nA bhAvArtha: parArdaSTimAM pragaTa thatA carama yogAMga samAdhinuM svarUpa : dhyAnavizeSa e samAdhi che. kevA prakAranuM viziSTa dhyAna samAdhi che ? te spaSTa karavA mATe kahe che 11 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA/zloka-27 svarUpamAtranA nirvyAsavALuM dhyAna ja samAdhi che. tethI e prApta thAya ke prabhAdRSTimAM dhyAna hatuM, ane ahIM svarUpamAtranA nirvyAsavALuM dhyAna che, je viziSTa dhyAna che. tethI prabhAdRSTimAM vartatA dhyAna karatAM viziSTa evuM je dhyAna te samAdhi che; ane Avo artha karIe to yoganAM ATha aMgo che, temAM sAtamuM aMga dhyAna che, ane AThamuM aMga paNa viziSTa dhyAna bane. tethI yoganAM ATha aMgo na rahe, paraMtu sAta aMga banI jAya. tethI yoganAM ATha aMgo je prasiddha che, tenA vibhAgano atikrama karyA vagara bIjAo 'svarUpamAtranA nirvyAsavALuM dhyAnavizeSa samAdhi nathI, paraMtu dhyAnanuM phaLa samAdhi che,' ema kahe che, ane dhyAnanA phaLarUpa A samAdhimAM svarUpamAtrano nirbhAsa thAya che ema keTalAka kahe che, tethI e phalita thAya ke svarUpamAtranA nirvyAsavALuM dhyAnavizeSa samAdhi che ema keTalAka kahe che, ane dhyAnanA phaLarUpa svarUpamAtranA nirvyAsavALI samAdhi che, ema anya kahe che. 92 svarUpamAtranA nirvyAsavALuM dhyAna ja samAdhi che ema kahyuM, tyAM svarUpa zabdathI dhyeyanuM svarUpa grahaNa karavAnuM che; ane Ama kahevAthI dhyeyanA svarUpathI anya koI vastuno nisa nathI, evo ekAgra upayoga grahaNa karavAno che. tethI e phalita thAya ke parAdaSTivALA yogIo 'paramAtmA ja dhyeya che' ane 'dhyeya evA paramAtmAnuM huM dhyAna karuM chuM' evA upayogavALA nathI, paraMtu paramAtmabhAva potAnA AtmAmAM vartI rahyo che, phakta karmathI e paramAtmabhAva tirohita che ane svaupayoganA baLathI potAnA AtmAmAM tirohita rahelA paramAtmabhAvane AvirbhAva ka2vAmAM teo upayogavALA hoya che. AnAthI e prApta thAya ke prabhAdRSTimAM vartatA dhyAnamAM dhyeya evA paramAtmA judA bhAse che, ane 'te paramAtmAnuM huM dhyAna karuM chuM, tethI huM dhyAtA chuM ane mAro jJAnano upayoga dhyAnarUpa che.' AvA nirvyAsavALuM dhyAna che; ane parAdRSTimAM dhyeyanA svarUpamAtra nirbhrAsavALuM dhyAna che, paraMtu potAnAthI pRthag dhyeya che, tevo nirmAsa nathI. vaLI potAnAthI pRthak evA dhyeyano huM dhyAtA chuM, tevo nirvyAsa nathI, ane dhyeya evA paramAtmAnuM huM dhyAna karuM chuM, tevo paNa nirvyAsa nathI; paraMtu potAnA AtmAmAM karmathI tirohitarUpe raheluM paramAtmasvarUpa dhyeya che, ane te dhyeyasvarUpane svaupayoganA baLathI sphurAyamAna karavA mATe Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAaizikA/zloka-27 93 pote upayukta che, te vakhate potAnAmAM sattArUpe raheluM paramAtmarUpa dhyeyanuM svarUpamAtra potAne dekhAya che. AvuM dhyAnavizeSa samAdhi che. svarUpamAtranirmAsavALuM dhyAnavizeSa samAdhi che' temAM yukti ApI ke upayogamAM arthAkArano samAveza che arthAt potAne sAdhanA dvArA zuddha AtmA AvirbhAva karavo e prAptavya artha che, ane AvA arthano AkAra teonA upayogamAM skurAyamAna thaI rahyo che, mATe te dhyAnanA upayogamAM arthakArano samAveza che. tethI e phalita thAya ke zuddha AtmAne jovA mATeno A upayoga che. vaLI, zuddha AtmAne jovA mATeno A upayoga hovAne kAraNe te upayogano viSaya bhUtArtharUpa che arthAt potAnAmAM te bhAvo sadbhatarUpe vidyamAna che, taviSayaka A upayoga che, mATe bhUtArtharUpa che; ane "huM A svarUpanuM dhyAna karuM chuM' e prakAranuM jJAnanuM svarUpa gauNa thaI gayuM che, paraMtu dhyeya evA paramAtmAnA svarUpamAtrane jovA mATe upayoga vartI rahyo che. tethI A upayogamAM jJAnanA svarUpanI zUnyatAnI prApti che arthAt dhyAnanA A upayogamAM "huM paramAtmAnA svarUpanuM dhyAna karI rahyo chuM e prakAranuM jJAnanuM svarUpa nathI, paraMtu dhyeya evA paramAtmAnuM svarUpamAtra nirbhAsa thAya che. tethI prastuta dhyAnamAM dhyeyanA svarUpamAtrano nirmAsa che, paraMtu "huM dhyeyanuM dhyAna karuM chuM" evA jJAnanA svarUpavALo nirmAsa nathI, ane AvuM dhyAnavizeSa ja samAdhi che. samAdhipariNAma ane samAdhiyogAMgano bheda : ahIM vizeSa e che ke "pAtaMjala yogasUtra-3-3mAM samAdhi nAmanuM AThamuM yogAMga batAvyuM, 3-9mAM nirodhapariNAma batAvyo, 3-11mAM samAdhipariNAma batAvyo ane 3-12mAM ekAgratApariNAma batAvyo. A traNa pariNAmo arthAt nirodhano pariNAma, samAdhino pariNAma ane ekAgratAno pariNAma, prabhASTimAM pragaTa thAya che, tema upAdhyAyajI mahArAjAe batAvyuM, ane parASTimAM samAdhi nAmanuM AThamuM yogAMga pragaTa thAya che te batAvyuM. tethI e prApta thAya ke samAdhipariNAma judo che ane samAdhi nAmanuM AThamuM yogAMga juduM che. samAdhipariNAmamAM vikSepano atyaMta abhibhava hoya che ane citta ekAgrapariNAmavALuM hoya che, jyAre samAdhi nAmanA AThamA yogAMgamAM dhyeyanA svarUpamAtrano nirmAsa hoya che. rabA Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 saddaSTiDhAtrizikA/zloka-28 avataraNikA : parAdaSTinuM svarUpa zloka-26mAM batAvyuM ane parASTivALA yogI samAdhivALA hoya che, ema paNa zloka-26mAM kahyuM. tethI zloka-27mAM samAdhi nAmanA AThamA yogAMganuM svarUpa batAvyuM. have parASTivALA yogIonI anya vizeSatA batAve che - zloka - nirAcArapado hyasyAmata: syAnAticArabhAk / ceSTA cAsyAkhilA bhuktabhojanAbhAvavanmatA / / 28 / / anvayArtha : sthAA daSTimAM yogI tivAramA na thA=aticAravALA nathI mata =AthI=aticAravALA nathI AthI niravIrapa dikavirAcArapadavALA yogI che; =ane AnI=parAdaSTivALA yogInI mumonanAmAvava-- bhaktane bhojananA abhAvanI jema vinA veSTA=samagra ceSTA matA kahevAI che= bhaktane bhojananA abhAvanI jema parAdaSTivALA yogIne sarva ceSTAno abhAva che. 28 zlokArca - A daSTimAM yogI aticAravALA nathI. AthI nirAcArapadavALA che ane parAdaSTivALA yogInI bhaktane bhojananA abhAvanI jema samagra ceSTA kahevAI che. 28ll TIkA : nirAcAreti-asyAM dRSTau yogI nAticArabhAk syAt, tanibandhanAbhAvAt ato nirAcArapadaH, pratikramaNAdyabhAvAt ceSTA cAsyaitadRSTimato'khilA bhuktabhojanAbhAvavanmatA, AcArajeyakAbhAvAt tasya bhuktaprAyatvAtsiddhatvena tadicchAvighaTanAt / / 28 / / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAaizikA/zloka-28 TIkArca - cAMdo .... tacchiAviSaTanA I. A dRSTimAM parASTimAM yogI aticAravALA nathI; kema ke aticAranA kAraNano abhAva che-aticAranA kAraNIbhUta khedAdi AThe doSono abhAva che. AthI=parAdaSTimAM yogIne aticAra nathI AthI, nirAcArapadavALA che; kema ke pratikramaNAdino abhAva che-pratikramaNAdi AcArono abhAva che ane AvI A dRSTivALA yogInIparASTivALA yogInI, bhaktane bhojananA abhAvanI jema vitA vedA=samagraceSTA sarva pravRttio ma=manAI che arthAt bhaktane jema bhojanakriyA nathI tema A dRSTivALA yogIne koI ceSTA nathI; kema ke AcArajeya karmano abhAva che. kema AcArajeya karmano abhAva che, temAM hetu kahe che - tenuM bhaktaprAyaHpaNuM hovAthI siddhapaNuM che=AcArathI nAzya evA karmonA nAzanuM siddhapaNuM che. ahIM prazna thAya ke AcArathI nAzya evA karmonA nAzanuM siddhapaNuM hoya eTalA mAtrathI te yogI zAstravihita pravRtti kema karatA nathI, temAM hetu kahe che - tenI IcchAnuM vighaTana che, arthAt zAstravihita pravRttinI icchAno abhAva che. 28 bhAvArtha - parASTimAM nirAcArapada : pAdRSTimAM rahelA yogIne aticAra karAve tevA karmo nathI, mATe yogamArgamAM alanA karAvanArAM karmone jItavA arthe zAstramAM je pratikramaNAdi AcAro batAvyA che, te AcAro parAdaSTivALA yogIone nathI, tethI nirAcArapadavALA che. ahIM prazna thAya ke teonI ceSTAo kevI che ? tethI kahe che - parASTimAM rahelA yogIonI saMpUrNa ceSTA bhaktane bhojanakriyAnA abhAvanI jema kahevAyelI che arthAt bhaktane bhojananI ceSTA hotI nathI, tema parASTivALA Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA/bloka-28 yogIone zAstravihita koI kriyAo nathI, paraMtu dhyeya evA potAnA AtmAne pragaTa karavA mATe samAdhi nAmanA yogAMgamAM yatnamAtra hoya che. G9 bhuktane bhojanakriyAnA abhAvanI jema teone koI ceSTA kema nathI ? temAM yukti batAve che -- parAdRSTivALA yogIone AcArathI jItavA yogya karmo nathI. kema nathI ? tethI kahe che - te karmonuM bhuktaprAyapaNuM che arthAt te karmo bhogavAIne naSTa thaI cUkyAM che, tethI AcA2 sevIne te karmono nAza karavAnuM teone siddha thaI cUkyuM che; ane je vastu potAne siddha thaI hoya tenI icchA hotI nathI. jema bhUkhyo mANasa bhojana karI le pachI tene bhojananI icchA hotI nathI, tema parAdaSTivALA yogIoe AcArathI jItavA yogya karmo jItI lIdhAM hovAthI, AcArathI karmone jItavAnI icchA hotI nathI; paraMtu vItarAgatAnA pratibaMdhaka avazeSa saMjvalana kaSAyo jItavAnA bAkI che, tenA nAzanI icchA che. joke saMjvalana kaSAyomAM paNa keTalAka saMjvalananA kaSAyo aticAraApAdaka hoya che, keTalAka saMjvalana kaSAyo aticAraApAdaka nathI, paraMtu saMyamanI vRddhimAM kAraNa evI zAstra vihita pravRtti karAve che. A baMne prakAranA saMjvalana kaSAyono nAza zAstravihita AcArathI thAya che; ane teono nAza karyA pachI avazeSa rahelA saMjvalananA kaSAyo AcArathI nAza thAya tevA nathI, paraMtu dhyeyamAtramAM tanmayabhAvarUpa samAdhithI nAza thAya tevA che; ane parASTimAM rahelA yogIone evAM avazeSa karmo mAtra hoya che, je samAdhinA yatnathI krame karIne nAza pAme che. tethI parASTimAM rahelA yogI avazeSa saMjvalana kaSAyone jItavAnI icchAthI samAdhimAM yatna kare che; ane te samAdhikALamAM dhyeyasvarUpamAtramAM nirvyAsavALuM dhyAna pravarte che, je dhyAna prakarSane pAmIne vItarAgatAnI prAptinA pratibaMdhaka avazeSa saMjvalana kaSAyono nAza kare che. tethI parAddaSTimAM rahelA yogIone dasamA guNasthAnaka sudhI saMpUrNa rAgAdino uccheda nathI, ane vyakta vikalpAtmaka icchA paNa nathI, paraMtu je vidyamAna rAgAdi che tenA kAraNe lakSyanI prAptimAM sudRDha yatna karAve tevI vikalpa vinAnI kSayopazamabhAva pAmelI icchAthI dhyAnamAM pravRtti thAya che, jenA baLathI teo kSapakazreNI upara caDhIne kevalI bane che. II28 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA/zloka-29 avataraNikA : kathaM tarhi bhikSATanAdyAcAro'tretyata Aha -: - avataraNikArya to kevI rIte bhikSATanAdi AcAra tra=ahIM=5rAdaSTimAM che ? ethI kahe che bhAvArtha : pUrvazloka-28mAM kahyuM ke bhuktane bhojanakriyAnA abhAvanI jema parArdaSTimAM sarva AcArono abhAva hoya che. tyAM prazna thAya ke to pachI kaI rIte bhikSATanAdi AcAra parASTimAM che ? ethI kahe che zloka H ratnazikSAdRganyA hi tanniyojanadRgyathA / phalabhedAttathAcArakriyApyasya vibhidyate / / 29 / / 97 anvayArtha : yathA=je pramANe ratnazikSAvRnyA di=ratnanI zikSAgrahaNanI dRSTithI anya ja tatriyonanAtenA niyojananI dRSTi che=ratnanA vyApAranI dRSTi che, tathA te pramANe tamevA phaLanA bhedathI asva=AnI=parAdRSTivALA yogInI AcArayiApi=AcArakriyA paNa vimidyate=judI paDe che. IIRGII zlokArtha : je pramANe ratnanI zikSAgrahaNanI dRSTithI anya tenA vyApAranI dRSTi che, te pramANe phaLanA bhedathI parAdaSTivALA yogInI AcArakriyA paNa judI paDe che. aa2aa * 'bhASAAipi' - ahIM 'pa'thI e kahevuM che ke parAdaSTivALA yogInI dhyAnanI kriyA to pUrvanA yogI karatAM vilakSaNa che, paraMtu bhikSATanAdi AcArakriyA paNa vilakSaNa che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 saddaSTikAtrizikAzloka-29 TIkA : ratneti-ratnazikSAdRzo'nyA hi yathA zikSitasya satastanniyojanadRk, tathAcArakriyApyasya bhikSATanAdilakSaNA phalabhedAdvibhidyate, pUrvaM hi sAmparAyikakarmakSayaH phalaM, idAnIM tu bhavopagrAhikarmakSaya iti / / 29 / / TIkArca - ratnazikSAzocA . varmakSaya ti pA je pramANe ratnanI zikSA grahaNanI dRSTithI anya ja zikSita chatAnI tenA niyojananI dRSTi che-ratnanA vyApAranI dRSTi che, te pramANe AvI=parAdaSTivALA yogInI, bhikSATanAdirUpa AcArakriyA paNa phaLanA bhedathI judI paDe che; je kAraNathI pUrvamAM parASTithI pUrvamAM sAMparAyika karmakSaya phaLa che, vaLI hamaNAM parASTimAM, bhavopagrAhI karmakSaya phaLa che. ti' zabda kathananI samAptimAM che. ra9 ja "mikSATanavatsasaT' - ahIM ''thI zarIranA anya dharmorUpa AcAronuM grahaNa karavuM. bhAvArtha :parAdaSTivALA yogInA bhikSATanAdi AcArano anya yogInA AcArathI bheda : jema koI puruSa ratnanI parIkSA mATe abhyAsa karato hoya tyAre ratnonA paraspara bhedane grahaNa karavAne anukULa tenI dRSTi hoya che, ane "kayA ratnamAM kevA guNo che ? ane kevA doSo che ? te jANavAnI dRSTi hoya che; ane jyAre ratnanI parIkSAmAM te nipuNa thAya che, tyAre mAtra te prakAre ratnanA bhedane jANavA mATe te puruSano yatna hoto nathI, paraMtu "kayA ratnanI kharIdIthI mane adhika dhananI prApti thAya te rIte ratnanA vyApAranI dRSTithI ratnane jue che, tethI ratnanI zikSA lenAranI dRSTi karatAM zikSita evA ratnanA vyApArInI ratnanA vyApAranI dRSTi judA prakAranI hoya che; tema parASTivALA yogInI bhikSATanAdirUpa kriyA phaLabhedane kAraNe judA prakAranI che arthAt parASTinI Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA/zloka-29 pUrvanA yogIonI AcArakriyA karatAM parAdRSTivALA yogIonI bhikSATanAdirUpa AcArakriyA judA prakAranI che. AnAthI e prApta thAya ke prabhAdRSTi sudhInA yogIonI bhikSATanAdi kriyAnuM phaLa juduM che, ane parAdRSTivALA yogInuM bhikSATanAdi kriyAnuM phaLa juduM che. have te phaLabhedane spaSTa kare che - 99 parAdRSTinI pUrvanA yogIonI bhikSATanAdi kriyA sAM5rAyika karmakSayanA phaLavALI che, ane parAdRSTivALA yogIonI bhikSATanAdi kriyA bhavopagrAhI karmakSayanA phaLavALI che. tethI e phalita thAya ke prabhAdaSTi sudhInA yogIo bhikSATanAdi AcAro sevIne AcArajeya evA saMjvalana kaSAyanA kSayane kare che, ane parAkraSTivALA yogIone paNa saMjvalana kaSAya hovA chatAM teonI bhikSATanAdi AcAranI kriyAthI saMjvalana kaSAyano kSaya nathI, paraMtu samAdhi nAmanA yogAMgathI saMjvalana kaSAyano kramasa2 kSaya thAya che, ane bhikSATanAdi kriyAthI bhavopagrAhI karmono kSaya thAya che arthAt jema bhavane dhA2Na karAvanAra AyuSyakarma che tema dehane TakAvavA AhAranI pravRtti karAvIne dehane TakAve tevAM dehanibaMdhana karmo che, ane dehane TakAve tevA dehanibaMdhanakarma bhikSATanAdi kriyAthI kSaya pAme che; kema ke te prakAre AhArAdinA grahaNathI te karma potAnuM phaLa batAvIne nAza pAme che. tethI jIvana-mRtyu pratye samapariNAmavALA evA paNa parAdRSTivALA yogIo bhavanA dhAraNanuM kAraNa bane tevA dehanibaMdhanakarmanA kSaya arthe dehane TakAvavAne anukULa AhArAdimAM yatna kare che, ane tenA dvArA dehane dhAraNa karAvanAruM evuM AyuSyakarma bhogavAIne nAza pAme che. ahIM vizeSa e che ke saMjvalana kaSAyano vipAkodaya mAtra hoya paraMtu kSayopazamabhAva na hoya, tyAre te saMjvalana kaSAya munione aticAra utpanna kare che; ane lAgelA aticAro prati muni jugupsA kare athavA aticAra sAmAnya pratye jugupsA kare, ane te jugupsA tIvra bane to te mahAtmAonA aticAraApAdaka saMjvalana kaSAyano kSayopazama thAya che; paraMtu je munione saMjvalana kaSAyanA vipAkodaya vakhate ja saMjvalana kaSAyano kSayopazamabhAva Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 saddaSTidvAtriMzikA/zloka-29-30 paNa varte che, te munione saMjvalana kaSAyakRta aticAronI prApti nathI; paraMtu kSayopazamabhAvane pAmelA evA te saMjvalana kaSAyo zAstrAnusArI ucita AcAromAM dRDha prayatna karavA preraNA kare che. tethI zAstrAnusArI ucita AcArone sevIne te yogIo AcArajeya karmone jIte che, AvA yogI parAdaSTimAM hoya che tethI saMjvalana kaSAya atizaya kSayopazamabhAvane pAmela che; te vakhate bhikSATanAdi AcArathI aziSTa evA kSayopazamabhAvane pAmelA saMjvalana kaSAyano nAza thato nathI, paraMtu bhavopagrAhI karmono nAza thAya che, ane samAdhi nAmanA yogAMganI pravRttithI AvA yogIonA avazeSa rahelA saMjvalana kaSAyano kramasara nAza thAya che.2lA avataraNikA : pUrvazloka-29mAM kahyuM ke ratnanI zikSA grahaNa karanAranI dRSTi karatAM ratnano vyApAra karanAranI dRSTi judI che; tema pa2AdRSTivALA yogItA AcAro paNa anya yogI karatAM judA che, mATe parAdRSTivALA yogIo nirAcArapadavALA che. have jema ratnanI zikSAne grahaNa karyA pachI ratnanA vyApArathI dhananI prApti thAya che, tema parAdRSTivALA mahAtmA kaI rIte AtmasaMpatti prApta kare che ? te batAve che zloka H kRtakRtyo yathA ratnaniyogAdratnavid bhavet / tathA'yaM dharmasaMnyAsaviniyogAnmahAmuniH / / 30 / / anvayArtha : yathA=je pramANe raniyomA=ratnanA niyojanathI=ratnanA vyApArathI ratnavi=ratnano vyApAra karanAra kRtakRtyo mave=kRtakRtya thAya che=dhanADhya thAya che,tathA te pramANe ayaM mahAmuni=A mahAmuni=parAdRSTivALA mahAmuni dharmasaMnyAviniyoAtra=dharmasaMnyAsanA viniyogathI=kSayopazamabhAvanA dharmonA tyAganA vyApArathI kRtakRtya thAya che. / / 30|| Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 saddaSTidvAciMzikA/zloka-30 zlokArtha : je pramANe ratnanA vyApArathI ratnano vyApAra karanAra kRtakRtya thAya che=dhanADhya thAya che, te pramANe parAdaSTivALA mahAmuni dharmasaMnyAsanA viniyogathI kSayopazamabhAvanA dharmonA tyAganA vyApArathI kRtakRtya thAya che. II3oll TIkA : kRtakRtya iti-yathA ratnasya niyogAt-zuddhadRSTyA yathecchavyApArAt vaNig (ratnavid) ratnavANijyakArI, kRtakRtyo bhavet, tathA ayaM-adhikRtadRSTistho dharmasaMnyAsaviniyogAt dvitIyApUrvakaraNe mahAmuniH kRtakRtyo bhavati / / 30 / / TIkArya : yathA ... mati | je pramANe ratnanA niyogathI zuddha daSTithI yatheccha vyApAra karavAthI, ratnane jANanAra=ratano vyApAra karanAra, kRtakRtya thAya che, te pramANe A=adhikRta dRSTimAM rahelA=parAdaSTimAM rahelA, mahAmuni, dvitIya apUrvakaraNamAM dharmasaMnyAsanA viniyogathI kSayopazamabhAvanA dharmonA tyAganA vyApArathI kRtakRtya thAya che=kSAyika guNavALA thAya che. 30 noMdhaH- TIkAmAM 'vaLa zabda che, tenA sthAne zloka mujaba"ratnavi zabda joIe. bhAvArtha :parAdaSTivALA rogIone dharmasaMnyAsathI kevaLajJAnanI prApti : ratnazikSA lenAra jyAre ratnanI parIkSAmAM nipuNa bane che, tyAre ratnonI pAramArthika parIkSA karI zake tevI zuddha dRSTine prApta kare che; tethI ghaNA durlabha ratnone paNa te pArakhI zake che, ane tenA kAraNe tevAM ratnonI kharIdI karIne vyApAra karavAthI te ranano vyApArI kRtakRtya thAya che arthAt potAnA vidyAbhyAsanA phaLarUpa vipula dhanane meLave che, ane mAne che ke "mArA abhyAsanuM phaLa mane maLyuM, tethI huM kRtakRtya chuM.' tema parASTivALA yogIoe atyAra sudhI je dharmanuM sevana karyuM, tenA baLathI karmanA nAza mATenI je nipuNa kaLA teoe Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 saddaSTidvAciMzikA/zloka-30-31 prApta karI, te kaLAnA baLathI dvitIya apUrvakaraNamAM dharmasaMnyAsano viniyoga karIne kRtakRtya thAya che; arthAt jema ratnano vyApArI potAnI vidyAnA phaLarUpe yatheccha vyApAra karIne vipula dhana maLavAthI kRtakRtya thAya che, tema A mahAmuni potAnI yogamArganI nipuNatAnA baLathI kSayopazamabhAvanA dharmono tyAga karIne, kSAyikabhAvanA dharmone prApta karIne, kRtakRtya thAya che. Il3nA avataraNikA : pUrvazloka-30mAM kahyuM ke A mahAmuni dharmasaMnyAsanA viniyogathI kRtakRtya thAya che. have te dharmasaMnyAsanA viniyogathI zuM prApta kare che ? te batAve che - zloka : kevalazriyamAsAdya sarvalabdhiphalAnvitAm / paraM parArthaM sampAdya tato yogAntamaznute / / 31 / / anvayArtha: sarvatnathipattAnvitA--savelabdhitA phaLathI yukta vatnatrayazkevaLazrIe= kevaLajJAnanI lakSmIne mAsIdya-prApta karIne paraMparArtha prakRSTa parArthane sapAgha= saMpAdana karIne tataetyArapachI yogAnta manu yoganA aMtane prApta kare che=mokSasAdhaka evA yogamArganI aMtima bhUmikAne prApta kare che. 31. zlokArca - sarva labdhinA phaLathI yukta kevaLajJAnanI lakSmIne prApta karIne prakRSTa parArthane saMpAdana karIne tyArapachI yoganA aMtane prApta kare che. ll11 TIkA - kevaleti-kevalazriyaM kevalajJAnalakSmIm, AsAdya-prApya, sarvalabdhiphalAnvitAM sarvotsukyanivRttyA paraMparArthaM yathAbhavyaM samktvAdilakSaNaM sampAdya tato yogAntaM= yogaparyantam, aznute-prApnoti / / 31 / / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 saddaSTidvAciMzikA/zloka-31 TIkArya : vartAzraghaM .... prAkhoti | sarva sukyanI nivRtti hovAne kAraNe, sarva labdhinA phaLathI yukta evI kevaLazrIne kevaLajJAnanI lakSmIne prApta karIne, yathAbhavya jIvonI yogyatA anusAra, samyaktvAdi svarUpa prakRSTa parArtha saMpAdana karIne tyArapachI yoganA aMtane yogamArganA paryAne, nute prApta kare che. 31TI bhAvArtha - parASTivALA yogIo jyAre kSapakazreNI upara caDhe che, tyAre kSayopazamabhAvanA dharmono tyAga karIne kSAyikabhAvanA dharmone prApta kare che, ane sarva labdhionA phaLathI yukta evI kevaLajJAnalakSmIne prApta kare che. ahIM prazna thAya ke kevaLajJAna sarva labdhinA phaLathI yukta che, tema kema kahyuM? tethI kahe che - kevaLajJAnakALamAM sarva sukyanI nivRtti che, ane sarva labdhionuM pAramArthika phaLa sukyanI nivRtti che. jyAre AtmA kevaLajJAnane prApta kare che tyAre saMpUrNa utsukatAnI nivRtti thayelI che, tethI sarva labdhionA phaLarUpa lUkyanI nivRtti ane tenAthI yukta kevaLajJAnane A parAdaSTivALA yogI prApta kare che. ahIM vizeSa e che ke jIvamAM je kaMI paNa kSayopazamabhAvanI labdhio pragaTe che, te jJAnAvaraNIyakarmanA ane vIryAntarAyakarmanA kSayopazamathI pragaTe che. vartamAnamAM paNa jIvomAM je kaMI matijJAna che, te matijJAna paNa jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamanI labdhi che; ane jeo caudapUrvI thAya che, teo pAse viziSTa prakAranI jJAnanI labdhi che. te sivAya avadhijJAna ke mana:paryavajJAna pragaTe che, te paNa viziSTa prakAranI jJAnanI labdhi che. vaLI vartamAnamAM paNa jIvo pAse je vIrya pravartAvavAnI zakti che, te vIryAntarAyakarmanA kSayopazamabhAvanI labdhi che, ane vIryAntarAyakarmanA kSayopazamavizeSathI aNimAdi labdhio pragaTe che. A sarva labdhio bhautika kSetramAM vAparavI te tenuM pAramArthika phaLa nathI, paraMtu jenI pAse je labdhi pragaTI che, te labdhine potAnAmAM vartatA Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaSTidvAtriMzikA|zloka-31-32 aukyadoSanI nivRttimAM vA52vI e labdhino pAramArthika upayoga che, ane prApta thayelI labdhiothI autsakyanI nivRtti thAya te labdhionuM pAramArthika phaLa che. jeo potAne pragaTa thayelI labdhiono utsukatAnI nivRttimAM upayoga kare che, teo prApta thayelI labdhionA pAramArthika phaLane prApta kare che; ane kevaLajJAnanI prApti samaye saMpUrNa utsukatAnI nivRtti thayelI che, tethI sarva labdhionA phaLathI yukta kevaLajJAna che; ane kevaLajJAna pAmyA pachI je prakAranI zrotAnI yogyatA che te pramANe samyaktvAdinI prAptirUpa te zrotAnA prakRSTa parArthane kevaLI saMpAdana kare che, ane tyArapachI ucita kALe mokSanI prAptinA kAraNIbhUta evA yoganA paryaMtane prApta kare che arthAt mokSanI sAthe AtmAne joDe evA yoganirodharUpa yogano aMtima vyApAra kare che. II31II zloka H 104 tatrAyogAdyogamukhyAd bhavopagrAhikarmaNAm / kSayaM kRtvA prayAtyuccaiH paramAnandamandiram / / 32 / / anvayArtha : taMtra=tyAM=yoganA paryaMtabhAgamAM, yogamudhdhAt prayogAt=yogamAM mukhya evA ayogathI-avyApArathI mavopaprAddivarmAn=bhavopagrAhI karmono kSayaM tvA=kSaya karIne urdhva =lokanA aMte, paramAnandranvi=paramAnaMdarUpa sthAnamAM prayAti = f=jAya che. / / 32 / / zlokArtha : tyAM=yoganA paryaMtabhAgamAM yogamAM mukhya evA avyApArathI bhavopagrAhI karmono kSaya karIne lokanA aMte paramAnaMdarUpa sthAnamAM jAya che. II3cA TIkA : tatreti-tatra-yogAnte-zailezyavasthAyAM, ayogAd = avyApArAt yogamukhyAt bhavopagrAhiNAM karmaNAM kSayaM kRtvA, uccaiH = lokAnte, paramAnandamandiraM prayAti 2250 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 saddaSTidvAtrizikA/zloka-32 TIkArca - tatra yojo ..... prAti | tyAM yoganA aMte-zelezI avasthAmAM, yogamAM mukhya evA ayogathI avyApArathI, bhavopagrAhI karmono kSaya karIne lokanA aMte paramAnaMdarUpa sthAnamAM jAya che. li32aaaa bhAvArtha :parASTivALA yogIone yoganirodha dvArA mokSapadanI prApti - parASTivALA yogI dharmasaMnyAsanA vyApArathI kevaLajJAna pAmyA pachI ucita kALe zailezI avasthArUpa yoganI prakRSTa bhUmikAne prApta kare che, ane te zailezI avasthAmAM yogamAM mukhya evA ayogathI=avyApArathI, bhavopagrAhI karmono kSaya kare che arthAt ayogI avasthAne pAmyA pachI e ayogI avasthAnA baLathI ayogI avasthAnI caramakSaNamAM bhavopagrAhI karmono kSaya kare che, ane bhavopagrAhI karmono kSaya thavAthI sarva karmothI rahita evA te yogI lokanA aMte paramAnaMdanA sthAnabhUta mokSamAM jAya che. ll3zA iti sadRSTidvAtriMzikA / / 24 / / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrIyo ghoDApurA, bhvopgraahikrmnnaam| kSayaM kRtvA prayAtyuccaiH, paramAnandramandiram " "tyAM=yoganA paryata bhAgamAM=zailezI avasthAmAM, yogamAM mukhya evA ayogathI=avyApArathI, bhavopagrAhI karmono kSaya karIne lokanA aMte paramAnaMdarUpa sthAnamAM jAya che." : prakAzaka : Rail DESIGN BY 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380009. Teli./pheksa : (079) 26604911, phona : (079) 32911401 E-mail : gitarthganga@yahoo.co.in 9824048680 9428500401.