Book Title: Moharajaparajayam
Author(s): Chaturvijay
Publisher: Central Library
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009527/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2066 (I. 2010). zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra - saMyojaka- bAbulAla saremala zAha hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. (mo.) 9426585904 (o) 22132543 (rahe.) 27505720 pRSTha 296 160 164 202 48 306 322 668 516 268 456 420 14. 638 192 428 070 406 prAyaH jIrNa aprApya pustakone skena karAvIne seTa naM.-2 nI DI.vI.DI.(DVD) banAvI tenI yAdI yA pustaat parathI upl stGnels srI zAze. krama pustakanuM nAma bhASA kartA-TIkAkAra-saMpAdaka 055 | zrI siddhahema bRhaddati bRdanyAsa adhyAya-6 pU. lAvaNyasUrijIma.sA. 056 | vividha tIrtha kalpa pU. jinavijayajI ma.sA. 057 bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA | pU. pUNyavijayajI ma.sA. 058 | siddhAntalakSaNagUDhArtha tatvalokaH zrI dharmadattasUri 059 | vyApti paJcaka vivRti TIkA zrI dharmadatasUri 06080 saMjIta rAmamA zrI mAMgaroLa jaina saMgIta maMDaLI 061 | caturviMzatIprabandha (prabaMdha koza) saM zrI rasikalAla hIrAlAla kApaDIA 062 | vyutpativAda Adarza vyAkhyayA saMpUrNa 6 adhyAya | zrI sudarzanAcArya 063 | candraprabhA hemakaumudI pU. meghavijayajI gaNi 064 | viveka vilAsa saM/4. zrI dAmodara goviMdAcArya 065 | paJcazatI prabodha prabaMdha saM | pU. mRgendravijayajI ma.sA. 066 | sanmatitatvasopAnam pU. labdhisUrijI ma.sA. 067 | 6:zabhAdIzuzanuvAI pU. hemasAgarasUrijI ma.sA. 068 | moharAjAparAjayam saM pU . caturavijayajI ma.sA. 069 | kriyAkoza saM/hiM zrI mohanalAla bAMThiyA | kAlikAcAryakathAsaMgraha | saM/Y4. | zrI aMbAlAla premacaMda 071 | sAmAnyanirukti caMdrakalA kalAvilAsa TIkA zrI vAmAcaraNa bhaTTAcArya 072 | janmasamudrajAtaka saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina | 073 | meghamahodaya varSaprabodha saM/hiM | zrI bhagavAnadAsa jaina 074 | sAmudiinai uiya thI 4. zrI himmatarAma mahAzaMkara jAnI 0758na yitra supma lA1-1 4. zrI sArAbhAI navAba 0768nayitra padmasAga-2 4. zrI sArAbhAI navAba 077 | saMgIta nATaya 3pAvalI 4. zrI vidyA sArAbhAI navAba 078 mAratanAM na tIrtho sanatanuzilpasthApatya 14. zrI sArAbhAI navAba 079 | zilpayintAmalilA-1 14. zrI manasukhalAla bhudaramala 080 dazalya zAkhA -1 14. zrI jagannAtha aMbArAma 081 | zilpazAkhalAsa-2 14. zrI jagannAtha aMbArAma 082 | zalya zAstralA1-3 | zrI jagannAtha aMbArAma 083 | yAyurvahanAsAnusUta prayogIlA-1 14. pU. kAntisAgarajI 084 lyAeR8 14. zrI vardhamAna pArzvanAtha zAstrI 085 | vizvalocana koza saM./hiM zrI naMdalAla zarmA 086 | BthA ratna zAsa-1 zrI becaradAsa jIvarAja dozI 087 | BthA ratna zA1-2 zrI becaradAsa jIvarAja dozI 088 |istasajIvana | saM. pU. meghavijayajIgaNi e%caturvizatikA pUja. yazovijayajI, pU. puNyavijayajI sammati tarka mahArNavAvatArikA | saM. AcArya zrI vijayadarzanasUrijI 308 128 532 376 374 538 194 192 254 260 238 260 114 910 436 336 4. 230 322 089 114 560 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "aho zrutajJAnama" graMtha jIrNoddhAra 78 moharAjAparAjayam : dravyasahAyaka : jinazAsana ziratAja, kalIkAla kalpatarU, sanmArga saMrakSaka, pUjyapAda AcArya bhagavaMta zrImada vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA samudAyanA mAtRhRdayA karUNAsiMdhu pU. sA. jayarekhAzrIjI ma.sA.nA madhurabhASi suziSyA sA. pIyUSarekhAzrIjI ma.sA.nI preraNAthI 2060 nA cAturmAsamAM zrI mANIbhadra sosAyaTImAM upAzrayamAM ArAdhanA karatI zrAvikAonA jJAnakhAtAnI upajamAMthI saMyojaka : zAha bAbulAla saremala beDAvALA zrI AzApUraNapArzvanAtha jaina jJAna bhaMDAra zA. vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-380005 (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 (rahe.) 27505720 saMvata 206 I.sa. 2010 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GAEKWAD'S ORIENTAL SERIES Edited under the supervision of the Curator of State Libraries, Baroda. "Aho Shrutgyanam" NO. IX. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "Aho Shrutgyanam Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaHpAlaviracitaM moharAjaparAjayam MOHARAJAPARAJAYA OF YASAHPALA EDITED BY MUNI CHATURAVIJAYAJI WITH INTROUDCTION AND APPENDICES BY C. D. DALAL, M. A. PUBLISHED UNDER THE AUTHORITY OF THE GOVERNMENT OF HIS HIGHNESS THE MAHARAJA GAEKWAD OF BARODA. CENTRAL LIBRARY BARODA. 1918. "Aho Shrutgyanam Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Published by Janardan Sakharam Kudalkar, M. A., LL. B., Curator of State Libraries, Baroda, for the Baroda Government, and Printed by Manilal Itcharam Desai, at The Gujarati Printing Press, No. 8, Sassoon Buildings, Circle, Fort, Bombay. Price Rs. 2-0-0 "Aho Shrutgyanam" Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohaparAjayarUpakavastusaGkSepaH athAnyadA kRtaprAbhAtikakRtyaH paTTagajAdhirUDhaH zrIrAjarSiH zrIguruvandanArthamAyAtaH zAlAdvAre kAzcana karnI devakanyAmiva lIlAvilAsinIM dRSTavAn cintitavAMzceti-nissImanavanavollA silAvaNyAmRtasAraNI / prINayantI mamAtmAnaM kasyaiSA kanyakA'dbhutA ? // tato vanditAH zrIgurupAdAH / mIliteSu sakalasabhyeSu papraccha sUrIn "bhagavan ! dvAri dRSTapUrvA hRtamanmanAH kasyeyaM kanyA ? kiM nAmnI ? " / tataH sUrirapi rAjakuJjaraM rAgAtizayollAsinaM jJAtvA tanmanovilobhanAya tasyA: kulazIlAdi prAha, " he caulukyacandra ! dattAvadhAnaH zRNu / vimalacittAhvaM puraM vinayasAlamaryAdAparikholbaNam / tatrAIddharmanAmA nRpaH, yanmahimaivam -- 'sukulajanmavibhUtiranekadhA, priyasamAgama iSTaparamparA / nRpakule gurutA vimalaM yazo, bhavati dharmanarezvarasevayA // " << asau sevyamAnastyAjayatyavastupratibandham, pravartate satkriyAsu, pAlayatyAtmavatsvAzritamityAdiguNayogAtsurAjeti prasiddhaH / tasyAsti viratiH patnI devendrairapi alabhyadarzanA samagraihikAmutrikasaukhyaprAptihetuH / tayozca zamadamAdayastanUjA: / athaikadA tayoH putrIjanma / tena khinnamanovRttI vIkSya sutApitAmaho vizvavedI jinaH prAhaH, " sutA jAtA iti kiM khedaM vahatha ? iyaM sutAdRpya - dhikA bhavitrI yuvayoH svabhartuzca lokottara pratiSThAprApakatvena / tato hRSTAH sarve / kRto janmotsavaH / kRpAsundarIti nAma dattam / jAtA samprati yauvanasthA / tAdRGmanomatavarA'prAptervRddhakumArIti loke prasiddhA / atha rAjA prAha "bhagavantaH ! atrAgamanakAraNaM nivedayantu / sUrayaH procuH sAvadhAnaiH zrotavyam / rAjan ! rAjasacittapure mohanAmA nRpA'pasado rAjyaM bhunakti / sa ca mohacaraTo lIlayA'pi rAjAnaM raGkayati / zakAdInapi svAjJAkAriNaH karoti / mahato'pi dAsIkurute / pravartayati mahApApakriyAsu / kiM bahunA - vaidhe jagati ko'pyasti na devo, nApi mAnavaH / yastadAjJAM vinA sthAtuM zaknoti kSaNamapyaho ! // 1 // tasyA'viratijAyA jagatrayavallabhadarzanA sukhAsevyA ca / tayoH sutAH kopAdyAH / putrI hiMsAnAmnIti / evamanayordharmamohanRpayoranAdisiddho vairibhAvaH kaTakabandhazca pravartate / dvayorapyanizaM yuddhotsavaH / paraM kadAcit kasyacijjayaH, aparasya tu parAjayaH / gatazca bhUyAnanehA / atrAntare zrIcaulukyo yuddhavIratayocchrAsitamanovRttiH proce, bhagavan ! samyagavagamyamAno'yaM prabandhaH prINayati mama sabhyAnAM cAntarAtmAnam / paraM dvayornRpayorekadA sainyAdisvarUpaM zrotumutsukA manovRttiH, tatprasaya prabhavo "Aho Shrutgyanam" Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedayantu ityukte rAjJA sUrayaH he paramArhata ! vicAracaturmukha ! zrIkumArapAla ! sUkSmAbhogena paribhAvanIyametannirUpyamANam / tathAhi dharmanarendrasya sadAgamo mantrI sadAsadbuddhidAnadakSo'parAvartyaJcAparairnRpAntaraiH / vivekacandraH senAdhyakSo vipakSakSodadIkSitaH / zubhAdhyavasAyaH paricArakaH / samyaktvayamaniyamAdyAH bhaTAH / kimucyate bahu, rAjan ! dhIrazAntaH zrIdharmabhUmIndraH / atha mohanRpateH kadAgamo mantrI sarvadurbuddhimUlamandiram | ajJAnarAziH senAnIH / mithyAtvaduradhyavasAyA bhaTAH / dhIroddhatazcAyaM mohaH / evaM sati saMprati procchalatprabala duSTeSTavighAtaka kalikAlasahAyikarAlavilasitaiH samajani samujjIvito moharAjaH / pravartitaM sarvatra svAjJaizvaryam / parAbhUya nirvAsitaH zrIdharmanRpatiH saparikaraH / rAjA - kimaprataH ? | sUriH- bhrAmaM bhrAmaM sarvatra AntaH kApi sthitimalabhamAnaH sAmprataM zrIgurjaranAthadharitrIziromaNIyite zrImati pattanamahAsthAne'smadA zramamAzritya manAk svasthI - bhavan samayAkaroti zrIdharmabhUbhug / zrIcaulukya ! tava saurAjyAbhyudayena tu saMjAtabalotsarpaNaH svaM prauDhimAnamAsAdayiSyatyeveti manyAmahe tvAmeva zaraNAgatavajrapaJjaraM rAjAnaM iti sUrInduvaco'mRtaiH punarnavIbhavan kRpAsundarIprauDhi zrutvA saMjAtasahasraguNadRDhAnurAgaH kadA mayeyaM pariNetavyA iti cintAvazitAtmA gurUnnatvA svabhavanamalaGkRtavAn / tadanu--- sA vAci sA ca hRdi sA pathi sA ca dhAnni, sA vyoni sA payasi sA bhuvi sA ca dikSu | svapne'pi sA zazimukhI parivartate me, kiM vA'parairajani tanmayameva vizvam // iti paThan kRpAsundarIvirahaparavazo'yaM bhUpa iti jJAtaH zrIudayanAdimantrimaNDalena / jJApitavAyaM vRttAntaH zrIgurubhyaH / AkAritaH zAlAyAM bhUpAlaH parivArazca maM0 udayanAdiH / kathitaM guruNA rAjan ! preSyate kazcidAptaH pradhAnapuruSaH zrIdharmanarendrapArzve / mArgyate dharmanandinI / satkArya mahAdareNa kA'pi susthAne nivArayate mahotsava pUrvamAnIya zrIdharmaH / mahAnto hi svapadabhraSTA nimajanti lajjAmahAmbudhau nApi kurvanti mahadbhiH saha saMbandhAdi, yadetaiH kimapi gRhItaM bhAvIti cakita durjanavaconicayeSu / tata evaM kRte prIto dAsyati kRpAsundarIM bhavate zrIdharmanRpaH ityAdi / svaparivAreNa saha paryAlocya tena prahito matiprakarSaH pradhAnAptapUruSaH / gato'sau zrIhemAcAryAzramanivAsinaH zrIdharmabhUpasya pArzve / niveditazca kRpAsundarI darzanAdivRttAntaH / tadanu mArgitA dharmasutA / jJApitAH zrI caulukyaguNA evam / yathA- samyaktvadhArI karuNaika sindhurbandhurjanAnAM paramArhatazca / cAturyagAmbhIryamukhairguNaughairagAdhadeho bhuvanAdhivIraH // 1 // iti matiprakarSeNokte zrIdharmabhUpaH prAha, satyametad bho matiprakarSa ! kimucyate zrI caulukyacandrasya lokottaraguNasaMpadabhirAmasya yogyatA / parameSA puruSadveSiNI svabhAvato duSpUrapaNabandhapratijJAtapANigrahA, tena manAg mano dolAyate / matiprakarSa:8 - kaH paNabandhaH ? iti zrotumicchAmi / "Aho Shrutgyanam" Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma: iha bharahanivAo jaM na keNAvi cattaM muyai mayadhaNaM jo taMpi pAvikamUlaM / niyajaNavayasIma moyae jo ya jUya ppamuhavasaNacakaM so varo mujjha hou / matiprakarSaH-pratijJAtameva zrIhemapAdAmbujasamakSaM nirvIrAdhanamokSaNaM saptavyasananirvAsanaM ca devena iti saMpUrNa eva paNabandhaH // kiJcA'bhakSyamayaM tyaktvA, paranArIparAGmukhaH / svadeze paradeze ca, hiMsAdikamavArayat / / iti zrutvA mudito dharmabhUpaH / niveditaM viratipalyAH / pRSTAH sadAgamazamAdimahattarAH / zrI. dharmAsanasthAbhiretat zrutvA muditAmaitrIsamatAsakhIbhirjApitaM kRpAsundaryAH / iti siddhaprAyaM prayojanamiti nizcitya dharmavisRSTaHprAptaH zrIkumAranRpAbhyarNa mtiprkrssH| vijJaptaH samapro'pi puruSadveSapaNabaMdhAdivyatirekaH / niSpannaprAyamidamityAdyakSarairamRtAyamAnaiH punaH kathyatAM punaH kathyatAmiti ityAdi vadan paramamudambhodhimagnaH samajani bhUjAniH / tato mahatA mahena pravezitazca zrIdharmabhUpAla: saparikaraH svarAjadhAnImaNDape / atha samprApte zubhalagne nirmalabhAvavAribhiH kRtamaGgalamajjanaH satkIrticandanAvaliptadeho naikAbhigrahollasadbhUSaNAlaGkato dAnakaGkaNarociSNudakSiNapANiH saMvegaraGgadgajAdhirUDhaH sadAcArachanopazobhitaH zraddhAsahodarayA kriyamANalavaNottAraNavidhiH trayodazazatakoTIvratabhaGgasubhagajanyalokaparivRtaH zrIdevagurubhaktidezaviratijAninIbhirgIyamAnadhavalamaGgalaH krameNa prAptaH paussdhaagaardvaartornne| paJcavidhasvAdhyAyavAcamAnAtodyadhvanipUre prasarpati viratizvazvA kRtaprokSaNAcAraH zamadamAdizAlakadarzitasaraNiH mAtRgRhamadhyasthitAyAH zIladhavalacIvaradhyAnadvayakuNDalanavapadIhAratapobhedamudrikAdyalatAyAH kRpAsundaryAH saMvat 1216 mArgazudidvitIyAdine pANiM jamAha zrIkumArapAlamahIpAlaH zrImadahadevatAsamakSam / tataH zrI AgamoktazrAddhaguNapraguNitadvAdazavatakalazAvaliM vicAracArutoraNAM navatattvanavAGgavedI kRtvA prabodhAgniM pradIpya bhAvanAsapistarpitaM zrIhemAcAryo bhUdevaH savadhUkaM nRpaM pradakSiNayAmAsa " catvAri maGgalam " iti vedocArapUrvam / tataH jAmAtre dadivAn dharmaH, pANimocanaparvaNi / saubhAgyArogyadIrghAyurbalasaukhyAnanekazaH // 1 // evaM mahena saMpUrNe, paannigrhnnmnggle| praNemivAMsaM rAjarSi, surirAjojjvazAditi // 2 // yA prApe na purA nirIkSitumapi zrIzreNikAdyairnRpaH, ___ kanyAM tAM pariNAyito'si nRpate ! tvaM dharmabhUmIzituH asyAM prema mahadvidheyamanizaM khaNDyaM ca naitadvaco, yasmAdetaduruprasaGgavazato bhAvI bhRzaM nirvRtaH // 3 // "Aho Shrutgyanam" Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tataH zrIkumAra bhUpaH svasadanaM prApya vidhinA kRpAsundarIdevyAH paTTabandhaM vyadhAt / tAM ca sarvaprakAraiH prItikAriNIM pazyana svAtmAnaM dvAravantaM tathaiva mene kRtajJaziromaNiH rAjarSiH / athaikadA priyamatiprItaM premaparavazaM ca jJAtvovAca dharmanandinI, he priyatama ! sthApaya punaH svasthAne me janakaM, mohaM jitvA pUrayAsmanmanorathAMzca / satAM hi pratipannaM merucUlAsahodaram | yataH -- tathA 4 jaM jassa kathaM jaM jassa jaMdhiyaM jaM ca jassa paDivannam / taM pAlanti taha ciya, pattharareha va suyaNajaNA // 66 prArabhyate na khalu vighnabhayena nIcaiH, prArabhya vighnabhayato viramanti madhyAH / vinnaiH sahasraguNitaiH pratihanyamAnAH, prArabdhamuttamajanA na parityajanti // priyApraNayavANI zravaNaprotsAhitaH zrIcaulukyo yuddhavIratAmAtmanyAvirbhAvayan zrIdharmabhUpena samaM vimRzya prArabdhavAn mohaM pratyabhiSeNanodyogam / AkAritaH saddhyAnasenAdhyakSaH / sajjIkAritAntaraGgacaturaGgasenA / vAditA jainezvaravANI saMgrAmabherI / bhilanti sma sarvato yamaniyamAdibhaTAH / prakSaritAH pavanavegAH zubhAdhyavasAyaturagAH / garjanti sma sthairyadhairyAstikyAne kapAH / prasthitaH zubhavelAyAM vijayayAtrocitaveSabhRd jinAjJAvazIrSako navaguptiguptAGgaH satvakhaDgabrahmAstramUlottaraguNabA - praguNitArjavArjitadhanurAdiSaTtriMzatpraharaNadurlakSyaH zrIhemAcAryakRtarakSAvidhiH viMzativItarAgastavAntarddhAnakAriguTikArpaNajAtamohajayanizcayaH zrIdharmazamadamavivekAdimahAsubhaTavikaTamUrtirjagadajeyamanojaya gajAdhirUDhaH zrIcaulukyaH prAptaH kApi moharAjAsane pradeze / nivezitaH skandhAvAraH / preSitazca jJAnadarpaNanAmA dUtaH / ajJAnarAzipratihAreNa nIto'sau moharAjaparSadi / dRSTo moharAjaku JjaraH / sa caivam-- 'krUrAcAracatuSkaSAyacaraNo mithyAtvakAyasthitI raudrAtAdhyavasAyalocanadharo mInadhvajodyatkaraH / rAgadveSaradAGkuro bhavavanakroDe parikrIDatAm, keSAM mohamata jo na tanute vaidhuryadhurya manaH // " bhASitaH pArzvasthena mohanRpamantriNA kadAgamena, bho dUta ! kastvaM ? kena ca prahitaH ? kimartham ? cetyukte jJAnadarpaNa: prAha, haMho mohamantrin ! jJAnadarpaNAhvayaH zrI caulukya cakravartinA'bhyamitrINanRpazreNiziromaNinA prahito'smi / jJApitaM ca zrI caulukyasiMhena, yaduta bho moha ! tvayA'dya duSkalibalAvaSTambhena parAbhUya nirvAsitaH zrIdharmanRpatiH sa ca nyAyaniSThaH samAzritaH sAmpratamasmAdrAjadhAnIm / bahUpakRtazca zrIgurugirA / tuSTena ca zrIdharmabhUbhujA gurUparodhapreritena dattA kRpAsundarI nijasutA zrIkumAra bhUmIbhuje / jAtaH saMbandhabandhaH / samprati tu zaraNAgatavapara Azritavatsalazca samIhate zvazuraM svarAjye'bhiSektuM kRtajJacUDAmaNiH zrIcaulukyakulaparvataH / "Aho Shrutgyanam" Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samprApta eva tvAmabhiSeNayituM sasainyazrIdharmasahAyaH zrIcaulukyastvatpurAsanne / tasmAttatrAgatya tadAjJAmAlyasurabhitaM kuru svaziraH / tadanu zrutvaitanmohamahArAjo mukhamodikApUrva prAha, re dUta ! vAcATa kimevaM pralapasi ? ko'yaM puSTiTTibhaH kumArapAlaH ? yadevaM nirvAsitavarAkadharmanRpAdhamaprerito mAM tribhuvanAgajeyaparAkramamabhibhavitumabhivAJchati / na khalu sakalatribhuvanAbhogAkramaNAlakINapratApavaibhavaH zrImohabhUmIpAlaH parolajherapIdRzairnRpakITakairbhApayitavyaH / re dUtAdhama ! yAhi jJApaya svarAjJe samAgata eva mohH| jJAnadarpaNaH proce-re mohanRpapAza ! kimevaM garjasi ? zRNu " yastvAM prAk saparigrahaM nihatavAn dhyAnAgnizastratviSA, tatpAdAmbujaSaTpado vijayate caulukyacandro nRpaH / yenedaM tava vallabhaM nijapurAdezAca nirvAsitam, dyUtAdyaM viTapeTakaM zitimukhaM tatki mudhA garjasi ? / moharAjaH punarUce-re dUta! asau dharmaH paraM kena, mukhena prAptavAniha / yo mayA lIbapaJcakre, sthAnabhraSTo nijIjasA // 1 // varSIyastvAtpuro jIvanmukto'yaM sAmprataM mayA / kariSyate raNamukhe, nizcitaM prathamAhutiH // 2 // yuktaM dho'tivRddhatvAjajJe maraNasammukhaH / paraM parArtha tvadrUpaH, kiM mumUrSati mUrkhavat ? // 3 // huM jJAtaM dharmanandinyA preritastAtasampade / mriyate'yaM hahA! yoSidvazyAnAM kiyatI hi dhIH // 4 // matkareNa martavyamebhiriti vidhilipisatyIkaraNAyAyAta evAhaM tvatpRSTha eva / tvamapi svasvAminaM dharma ca raNotsale darzayeH ityAdinitsitaH samAyAto jJAnAdazoM nRpapArthe / moho'pi durdhyAnasenAnyAdivRto mAtsaryAbhedyakavacadhArI duSkRtyapramAdAstraparaMparAbhAsuro nAstikyadvipArUDhaH kuzAsavAditravanitrAsitAnekalokaH krodhAdikoTibhaTarakSitaH samAyAtaH zrIcaulukyasenAsanne / nivezitaM sainyam / AhUya protsAhitA rAgakezaripramukhA evaM vadanti sma / tathAhirAga:-- aho ! jAprati mayi ko dharmaH ? kaH kumArapAlaH ? yataH-- ahalyAyAM jAraH surapatirabhUdAtmatanayAM prajAnAtho'yAsIdabhajata guroriMdurabalAm / iti prAyaH ko vA na padamapade kAryata mayA, zramo madvANAnAM ka iva bhuvanonmAdividhiSu // ityukta krodhaH andhIkaromi bhuvanaM badhirIkaromi, dhIraM sacetanamacetanatAM nayAmi / "Aho Shrutgyanam" Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Lao kRtyaM na pazyati na yena hitaM zRNoti, dhImAnItamapi na pratisaMdadhAti // atrAntare lobhadambhAbhimAnAdayo bhujAsphoTATopa kolAhalAkulamilAmaNDalaM kurbANA garjanti sma / zrIcaulukyasiMho'pi jJAnadarpaNAdavagatasamapravairibalaprotsAhottejitAtmA tRNamAtraM mohabhUpaM gaNayan nijasainyaM vinA'pi mohaM jigISuH zrIguruprasAdita (yogazAstra) vAkavacaM paridhAyAntardhAnakAriviMzattivItarAgastavarUpadivya guTikAJzcopayujya sahajAntarddhAnapATavapaTu zrImadAryadharmarAjAmAtyapuNyaketujJAnadarpaNAdisvalpasahAyaH sainyapracchannavRttyA pratasthe / prAptazca kSaNAdeva pratyarthiskandhAvAram / rAjA - bho jJAnadarpaNa ! darzaya mohabhUmIzAzrayam, yena karomi taM hatapratApaM helayA / jJAnadarpaNa: - deva ! purastAdAlokamAtrAdapi kAtaranara kRtajvaramidaM moharAjasaudham / iha pravizyate / tataH praviSTAH sarve'pi / sthitAH pracchannavRttyA / kiyadvelaM dRSTo moharAjaH paritaH parivArazca / zrutAstadullApA evam / tathAhi--- moha: - " puMskITaH kila ko'pi tiSThati sa ca zrImohabhUmipateH prApto vairipadaM raNAya hatako niHzaGkamuttiSThate / dordaNDAtrijagadviluNThanakalAzauNDAstadekhirA durbuddherasamaJjasaM vyavasitaM daivazya re ! pazyata // " patra pApaketvamAtyaH -- he deva ! manuSyamAtramiti mA'vamaMsthA jagadekavIraM zrIcaulukya nRpatim / pazya pazya - yataH- " avAtaraddharApIThe, janasya sukRtodayAt / bhAvitIrthaGkaraH ko'pi rUpeNAsya mahIpateH // " mohaH (sakrodham ) - " vajrAbhineva kSapitAH yatpratApena bhUbhRtaH / mohaH so'hamaho ! kaSTaM zRNomyariparAkramAn // " iti vadan kopavazAnmohaH samAdAya khaDgamAsanAdutthAya ca are ! kvA'sau durAtmA madvairipoSakaH ? / atrAntare rAgasUnuH tAta ! kimidamasthAnakkezavaizasam ? / mayaiva nanu viddhi siddhamarivadhakAryam / garjagajendra bhramataH payodavRnde'pi yaH sajjayati kramaM svam / dRggocaraM tasya gatA mRgAre:, kimakSatA yAti kuraGgajAtiH // dveSaH - deva ! martyamAtra tapasvini kathaM mahAn sambhramaH ? / kiM na viditamAtmasU norvikramalalitam ? | yataH -- dantApAtairmahato mahIdhAna samUlakAeM kaSati kSitau yaH / " Aho Shrutgyanam" Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSudrumonmUlanamAtramasya, na pUrayetkelimapi dvipasya // ityAdinA pareSvapi nivArayatsu moharAjaH proce-kiM bahunA kSudrakSmApatikoTikITapaTalIkuDDAkadorvikramA___''dhmAtasvAntamamuM culukyanRpatiM hatvA raNaprAGgaNe / svargakhIgaNagItavikramaguNaH kartA'smi niSkaNTakam, ___ sAmrAjyaM bhuvanatraye'pi nitamAmekAtapatraM punaH / / dharma:-durAtman ! viphalamanoratho bhuuyaaH| puNyaketu:-pratihatamamaGgalam / jJAnadarpaNa:--sarvathA zAsanadevatA: kurvantu rakSAM rAjarSeH / rAjA-avasaraprAptopasarpaNo'yaM kalitazastraH samprati mohabhUpaH / apaharaNaM hyazane kulavataM khalu caulukyAnAmiti vicintya mukhAguTikA AkRSya prakaTIbhUya ca jagAda, rere durAtman ! kazmalAcAra ! mohAdhama ! sa eSa gUrjaranarezvaro'haM yamAttazastrastvamanviSyasi / zRNu eSo'haM bhuvanopakArakaraNavyApArabaddhAdaro, __ hArasphAramarIcisodarayazaskAmo ripornigrahAt / so'haM mohamamuM kRtAntanagaraM neSyAmi vaH pazyatAm , re re paJcazarAdayaH ! kRtadayAtrAyadhvamAtmaprabhum // rAjAnamudAyudhaM dRSTvA palAyitA raagaadyH| mohaH (sakrodham )-are re ! manuSyakITa ! cirAdanviSyatA prApto'si tadeSa na bhaviSyasi / zrIcaulukyaH (sAkSepa)-apasara re durAtman ! parivAravanazyanna nivAryase / no cedamunA brahmAstreNa yamAtithIkArya eva / mohaH rAgadveSamanobhavapramRtayastiSThantu vA yAntu vA, kiM tairnAma na me kacit paramukhaprekSI jayADambaraH / eko'pyeSa tavAhamAhavatale trailokyajiSNurvyayam zanislapa ! nazyato'pi nizitairneSye vrataprANitam / / caulukyA akhaM zIghramare ! vimuJca samare tvaM yAhi cejIvitum vAJchasyatra tavaiva nazyati jane zastraM na me valAti / no cedetadakAla eva bhavitA saGgrAmasImAGgaNam pratyauH pratipakSapakSmaladRzAM netrAmbubhiH paGkilam // moha:-- dRSTaH pUrvamahaM tvayA na kathamapyuzcairabhAgyodayAt , "Aho Shrutgyanam" Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 tatkiM na prasabhaM zruto'pyarivadhUvaidhavya dIkSAguruH / yenaivaM puragopuraikasuhRdA vakreNa valganalam dhatse suptamRgArijAgaravidhiM svaM hantumeva svayam // caulukyaH - are moha ! kimevaMvidhavAgDambaramAtramAtanoSi, muzca mudhva prathamaM prahAraM datto'yaM tavAvakAzaH / apraharatsu praharaNakalAkuzalA na khalu caulukyA: / vizva pratijJAM me, jitvA tvAM pradhane'dhunA / dharmaM cetsthApaye rAjye, tadA'haM vIrakuJjaraH // 1 // tannizamya bhRzaM kruddho, moho vIradhurandharaH / astrANi varSituM lagno jalAnIva payodharaH // 2 // rAjA'pi pratyastraistAni nirAkRtavAn / evaM raNotsave zrIrAjarSirbrahmAstramAdAya yAvanmohaM nipAtayati tAvat taistaiH zastrairamoSaiH svajanadhanavadhUsaGgasAmrAjyamukhyaiH, kuNThIbhUtairnRbhartuH pavimayakavacaM bibhrato yogamaGge / muktvA lajjAM raNaM ca dvipa iva sahasA siMhanAdena dainyAd, gIrvANairddazyamAnaH sadayamayamapakrAntavAn moharAjaH // sarve ( saharSa ) - priyaM naH priyaM naH ( sahasopasRtya ) jayatu jayatu rAjarSiH / samyagdRSTidevAH puSpavRSTiM vyadhuH / sarvatra jayajayAravaH / zrIparamArhato dharmarAjaM praNamyovAca, zrIdharmabhUmIndra ! tvadanugrahAnnistIrNapratijJo'smi tadalaGkuru svarAjadhAnI nirmalamanovRttimiti vijJaptaH paramAM mudamadhigataH san zrIdharmo'pi svarAjya padavImAropitaH prAha zrIkumArabhUpam, rAjan ! bhUyaH kiM te priyaM karomi ? | zrIcaulukya:-- nirvIrAdhanamujjhitaM vidalitaM dyUtAdilIlAyitam, devAnAmapi durlabhA priyatamA prAptA kRpAsundarI / dhvasto moharipuH kRtA jinamayI pRthvI bhavatsaMgamAt, tIrNaH saGgarasAgaraH kimaparaM tatsyAdyadAzAsmahe // tathA'pIdamastu -- zrIzvetAmbarahemacandravacasAM pAtre mama zrotasI, zrIsarvajJapadAravindayugale bhRGgAyitaM cetasaH / tvatputryA kRpayA samaM paricaya yogastvayA sarvadA, bhUyAnme bhuvane yazaH zazisakhaM mohAndhakAracchide // evaM zrIdharmabhUpaM svarAjye nivezya dharmazAlAyAmAgatya vanditAH zrIgurupAdAH / vijJaptaH sarvost mohavijaya zrIdharmasthApanAdivRttAntaH / zlAghitazcettham / yathA "Aho Shrutgyanam" Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satpAtraM paricintya dharmanRpatistubhyaM svaputrI dau tadyogAttvamajAyathAkhibhuvane shlaaghypriyaasnmH| smRtvAsyopakRti nihatya ca ripuM mohAkhyamatyutkaTaM rAjye'pyenamadhAH kRtajJa ! suciraM caulukya ! nndyaasttH|| iti zrIgurudattAzIrvAdamuditamanAH svasaudhamalaGkRtavAn / tadanu svajanakarAjyasthApanavairimohamAritiraskArasatatAtmAjJAkAritAdiguNasaMpattoSitayA pratidinapravardhamAnapremaprakarSAtizayayA kRpAsundarIdevyA saha nissImasaukhyAmbudhimano dharmasAmrAjyAdvaitamayaM vizvaM cakAra / II niSputro mriyate yo yastasya tasya htaashyaaH| putratA pratipadyante nRpAH kaSTaM dhanAzayA // tadayaprabhRti muktameva mayA mRtasarvasvam , bhavatu me tRtIyavratAnIkAraH saMsAratAraNAyeti pratipaMdya rAjaparSadi sarvasAmantAdisamakSaM paJcakulamAkArya pRSTvA ca prativarSa dvAsaptatilabhadravyAyapadaM jJAtvA santoSapoSitAtmA rudatIvittaM muktavAn, pATitaM ca paTTakapatram / tathA niHzUkaiH zakitaM na yannRpatibhistyaktuM kacit prAktanaiH, palyAH kSAra iva kSate patimRtau yasyApahAraH kila / ApAthodhi kumArapAlanRpatirdevo rudatyA thanaM, bibhrANaH sadayaM prajAsu hRdayaM muJcatyayaM tatsvayam // iti mRtasvaparihArapaTaho dApito'STAdazadezeSu / athAnyadA sarvAvasarasabhAmupeyuSi zrIcaulu. kyadeve pratIhAraH prAha-deva ! mahAjano dvAre tiSThati devadarzanArthI / rAjA-pravezaya sdyH| tataH pratIhArAhUtAzcatvAro mahattarA Agatya rAjAnaM praNamya labdhAsanA vailakSyopalakSitA upvissttaaH| rAjA-ko heturadya rAjasabhA''game ? / kimidaM vailakSyamiti kiM ko'pi parAbhavo'samAdhiopadravo vA ko'pi ? / tadanu mahAjanA: kutaH prajAnAM rAjendra ! tvayi zAsati medinIm / parAbhavo'samAdhirvA jAyate janavatsala ! // 1 // kadAcidandhakAraH syAdvizve bhAsvati bhAsvati / paraM tvadudaye svAmin ! na kiJcidasamaJjasam // 2 // paramatratyo gUrjaranagaravaNigmUrddhanyaH kuberazreSThI devapAdavidito bahusvarNakoTiSvamaH samudre samA. gacchan kathAzeSatayA svAmipAdAnAmasevakatAmagAditi tatparicchado niSputra Akrandanasti / tadRha "Aho Shrutgyanam" Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyaM rAjA yadyAtmasAt kurute tadA tasyauddhadehikaM kriyate / kiyattaddhanam ? iti pRSTe'tipuSkalamityAhuste mhttraaH| tataH kRpApariNIto rAjA svacetasi cintitavAnevam AzAbandhAdahaha ! suciraM saJcitaM klezala:: keyaM nItirnupatihatakA yanmRtasvaM haranti / krandannArIjaghanavasanakSepapApotkaTAnA mAH kiM teSAM hRdi yadi kRpA nAsti tarika trapA'pi / tato bho mahattarAH! mayA mRtasvagrahaNaM tRtIyavratapratipattyaksare zrIgurupAdapArzve pratyAkhyAtam, paraM kautukAttasya vyavahAriNo gRhaM gRhasAraM ca vilokayAmaH, ityuktvA mahattarAdiparivRtaH sukhAsanAdhirUDhastagRhamAjagAma rAjakuJjaraH / tadanu sauvarNakalazaparamparAkaNakiGkiNIkANavAcAlitanyomamaNDalaM koTidhvajAvalihastizAlAturagazAlAdivirAjitaM taM kuberagRhaM vilokya prAha nRpaH paryAyastuhinAcalasya yamakaM pIyUSakuNDasya ca __ kSIrAbdherabhidhAntaraM pratikRtiH zItAMzulokasya ca / vIpsA candanakAnanodarabhuvo'bhyAsazca dhArAgRha syArhacaityamidaM prapaJcayati naH zaityaM vapuzcetasoH / / tatra caitye marakatamaNimayIM zrInemijinapratimAM namaskRtavAn / rAtnasauvarNakalazasthAlArAtri kamaGgalapradIpAdidevapUjopakaraNAdi vilokya kuberapustikAsthaM parigrahaparimANapatraM vAcitavAn / yathA gurupAdakamalamUle gRhamedhijanocitAnimAniyamAn / pratipadyate kubero vairAgyataraGgitasvAntaH // 1 // jantUn hanmi na vacmi nAnRtamahaM steyaM na kurve parastrI____oM yAmi tathA tyajAmi madirAM mAsaM madhu mrakSaNam / naktaM nAni parigrahe mama punaH svarNasya SaTkoTaya stArasyASTa tulAzatAni ca mahArhANAM maNInAM daza // 2 // kumbhakhArIsahasre dve, pratyeka snehdhaanyyoH| - paJcAyutAni vAhAnAM sahasramapi hastinAm // 3 // ayutAni gavAmaSTau 80000 paJca paJca zatAni ca / halATTasadmanAM yAnapAtrANAmanasAmapi // 4 // pUrvajopArjitA lakSmIriyatyastu gRhe mama / ito nijabhujopAttAM kariSye pAtrasAtpunaH // 5 // evaM kuberavyavahAriRddhipatravAcanena hRtahRdayo rAjA gRhAGgaNe yAvadAgacchati tAvatA kuberamAtA guNazrIH puttakubera ! guNAyara ! gaosi taM kattha dehi paDivayaNam / "Aho Shrutgyanam" Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 hA vaccha ! piccha lacchI tae viNA jAi rAyaharaM // etat zrutvA rAjA cintitavAnevam narakAntaM bhavedrAjyamityAyai yadudIryate / tannUnaM rudatIvittasamAkarSaNapApmanA // pRSTavAMzva ke ete striyau ? | mahAjana :- deva ! kuberamAtA guNazrIreSA, aparA tu kamalazrIstajjAyA / atrAntare--- vIkSya taMtra kuberasya jAyAmAkrandakAriNIm / mAtaraM ca hA vatsa ! ka gato'sIti vAdinIm // tatrAsane ca siMhAsanAdhirUDhaH prAha - he mAtaH ! kimevaM zokavikuvA'si ? yataH - kITAdyAvadindraM maraNamasumatAM nizcitaM bAndhavAnAm, sambandhazcaikavRkSoSitabahuvihaga vyUha sAGgatya tulyaH / pratyAvRtirmRtasyopalatala nihitapluSTabIjapraroha prAyA prApyeta zokAttadayamakuzalaiH klezamAtmA mucaiva // ityupadizya pRSTA, kaH samAyAtaH ? / guNazrIrAha vAmadevanAmA mitram / AkAritazca sa rAjJA praSTazca samudragamanAdi vRttam / vAmadevo'pi natvA vijJapayati sma / deva ! zrIcaulukyacandra ! itaH kuberavyavahArI caturSu mahattareSu gRhasAraM nyAsIkRtya bhRgupurAt paJcapaJcazatamanuSyopaitapazcazatapratrahaNaiH prAptaH parakUlam / tatra caturdazakoTisvarNalAbhaH / tataH pratinivRttAnAM pratikUlavAyunA paJcazatapravahaNAni pAtitAni viSamagirivalayasaGkaTe / pUrvamapi tatra kasyacit paJcazatapravahaNAni patitAni santi / potAnAmanirgamena bADhaM viSaNNaH saparivAraH kuberasvAmI / atrAntare samAgataH kazcinnauvitto nAvArUDhaH / bhaNitaM ca tena, bho lokAH ! darzayAmi nirgamopAyam / bhaNitazca kubereNa bho bAndhava ! kutaH samAyAtaH ? kiM nAma ca ? iti / tatastenoktam, astyatrAsanne paJcazRGgo dvIpaH / tatra sarayasA rAjA / tena caikadA mRgayAgatena hatA sagarbhA mRgI / mRgo'pi tanmaraNaM dRSTvA svayaM mRtaH / tena vairAgyeNa satyasAgaranRpeNa svadeze'mAripaTaho dApitaH / adya pUrvapreSita kIramukhAdyuSmadApa jJAtvA'haM nautAso nAviko nirgamopAyadarzanAya prahito'smi rAjJA / kumArabhUpaH aho ! mahAtmano mahatI kRpA sarvasattvAdhAriNI / tataH kim ? | vAmadevaH -- deva kuberasvAminA nirgamopAyaM pRSTaH / prAha nAvikaH, etasya gireH kaTake dvAramasti / tena pravizya gireH paratrapArzve gamyate / tatra puramudvasamasti / tatra ca jinacaitye gatvA paTahA vAdyante / teSAM mahatA nisvanena girizRGgasuptA rAtrau bhAru pakSiNaH samuDDIyante / teSAM pakSavAtena pravahaNAni mArge patiSyantIti / tadanu kuberasvAminA tatra gamanAya pRSTAH sarve janAH, ko'pi na pratipadyate / tato'samasAhasI paramakRpAparavazaH kubera eva gataH / nAviko ktamanuSThitaM tatra gatvA / nirgatAni sahasrapravahaNAni bhRgupure ca prAptAni kSemeNeti / mato'prataH kuberasvarUpaM nAvagacchAmi / evaM viMzatikoTisvarNASTakoTiraupya sahasra tulA mitaratnAdikuberavanaM nRpagRhAnupatiSThate, ityukte mahattarairnirIhaziromaNiH taddravyaM tRNavadgaNayyaivaMvidhAsamadayAsAsadhanI sa puruSottamaH jIvanneva samAgadhyatIti guNazriyamAzvAsya yAvatA paJcAnnirgacchati arear " Aho Shrutgyanam" Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 kubero vimAnAdhirUDhaH sajAyaH samAgAt / vimAnAdavatIrya mAtuH pAdau praNamya rAjAnaM praNanAma | rAjA sarvo'pi mahAjanaH aho ! mahadAzcarya kuberaH samAyAta iti vadanti / rAjA ca pRSTavAn / he sAhasaghana ! zUnyapUre kimabhUt ? / kuberaH - svAmin ! tatra pure ekatra prAsAde kanyA dRSTA pRSTA ca / tayA coktam---atra pAtAlatilakapure pAtAlaketurvidyAdharo rAjA / pAtAlasundarI bhAryA / tayoH sutAM pAtAlacandrikAnAnI mAM kanyAM viddhi / sa ca matpitA mAMsalolupatayA kiyatA kAlena mArjArIbhakSitapUrva saMskRtamAMsAbhAvAdbandhukItyakta bAlamAMsabhakSaNasaMjAtamahAmAMsAzanavyasano rAkSaso'jani / nagaraM sarve bha kSitam | samprati svAhArAya kApi gato'stIti / atrAvasare pAtAlasundarI samAyAtA / pAtAlaketurapi bhAryayA paryavasAya kanyAM pariNAyito'ham / mayApi pAtAlaketuH pratibodhitaH / tena vidyAvareNa vimAnamAropya sabhAryo'hamatrAnIya muktaH / sa ca svasthAnaM prAptaH iti zrutvA vismitaH zrI caulukyaH prAha 1 nirmUlyaM gaNitaM nijaM paraparitrANe tRNaM jIvitaM pANau kRtya nabhazvarIyamacirAtkalyANinI prINitA / prAptaH koNatAM nRpo vidhivazAddharmAdhvani sthApita: svaM dhAmanusRtaM kubera ! bhavatA kiM kiM kRtaM nAdbhutam ? // gRhANa ca svalakSmI kuberadatta ! ityabhinandya guruvandanAya jagAma - tatkartavyaM nRpopajJaM vijJAya janatAmukhAt / uccaizca matkRtazcitte hemAcAryastamUcivAn // 1 // na yanmuktaM pUrvai raghunaghuSanAbhAkabharata pramRtyurvInAthaiH kRtayugakRtotpattibhirapi / vimuJcan saMtoSAttadapi rudatIvittamadhunA, kumArakSmApAla ! tvamasi mahatAM mastakamaNiH // 2 // aputrANAM dhanaM gRhNan putro bhavati pArthivaH / tvaM tu santoSato mubhvan satyaM rAjapitAmahaH // 3 // itthaM zrIguruNA narezvarazatairAzAsyamAno mudA nirvIrAbhiranekadhA ca sakalairlokaiH sa lokottaraH / lakSANAM draviNasya reNuvadiha dvAsaptatiM varjayan pratyabdaM stutibhAjanaM na hi bhavetkasya prazasyAtmanaH // 4 // (From Jinamandana's Kumara pala pra band ha., "Aho Shrutgyanam" Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION. AzAvartiSu maNDaleSu vipuleSvaSTAdazasvAda rA dabdAnyeva caturdaza prahRmarI mArIM nivAryojasA / kIrtistambhanibhAMzcaturdazazatI saMkhyAvihAra stithA kRtyA nirmitavAn kumAranRpatirjeno nijainovyayam // The present work the Moharajaparajaya or the Over-coming of King Moha is a drama in five acts describing the conversion of Kumarapala, the Chaulukya king of Gujarat to Jainism, his prohibition of injury to animals and the stopping of the old practice of confiscating the properties of those dying heirless, through the religious instructions of the great Hemachandra. The form of the play-The play is allegorical and resembles in subject-matter and treatment the Christian plays of medieval Europe. The Sanskrta literature, too, has got such other plays, the most well-known of which is the Prabodhachandrodaya of Krshnamisra composed in the reign of Kirtivarmadeva, the Chandel king, about 1065 A. D. i. e. about a century earlier than the present drama, All the dramatis persone except the king, his jester and Hemachandra are abstract qualities good as well as evil. Such personification of abstract qualities is familiar to the readers of the "Pilgrim's Progress." The author and the date of the composition of the dramaThe author of the drama is Yasahpala, son of Dhanadeva and Rkmint of the Modha Bania caste. His father Dhanadeva is styled as Mantrin and the author describes himself as a swan in the lotus-feet of Chakravarti Ajayadeva. Chakravarti Ajayadeva is the same as Ajayapala, the successor of king Kumarapala, who is also styled as Chakravarti on page 16 of the present work. The Gurjara kings Siddharaja and Bhimadeva II also assumed the title of Chakravartin. Ajayadeva reigned from A.D. 1229 to 1232. The date of the composition of the drama should be, thus, put between these years. The drama was first acted on the occasion of the festival of the idol of God Mahavira of the Kumaravihara (the temple erected by Kumarapala) at Tharapadra (the modern Tharad in the Palanpur Agency) of which place the author would appear to be a governor or resident. The analysis of the play-The play begins with a salutation to the three Tirthankaras-Rshabha, Parsva and Mahavira. Then follows the usual Other works of this type are:-(1) Prabodhachandrodaya, (2) Sankalpasryodaya by Venkatanatha, (8) Mayavijaya by Anant Narayana Suri, (4) Janasarryodaya by Vidichandra, (5) Juanschandrodays by Padmasundara, (6) Chaitanyachan drodaya by Kavi Karnapura. "Aho Shrutgyanam" Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi task for 1. elates to biruire about the dialogue between the staze-manager and his wife about the representation of the present drama and its author. The prelude being over, the king Kumarapala enters the stage with his jester. The king remembers Hemachandra with gratitude. The jester takes him to task for his religiousity. Joanadarpana, a spy sent to inquire about the return of the enemy king Moha, then comes and relates to him the news got by him. He tells him that he went to the camp of the enemy but for long he could not even get entrance, as the clever guard y was on his watch incessantly day and night. He, however, at last got entrance under the guise of a sage. There he was received by the circle of heretics (raugogo), but could not for many days get any news about Moha. Once he saw the mobilization of the army of the enemy iar an attack on the capital of faan . He, too, accompanied the army, which i besieged later, the capital of fan. Vivekachandra occupied the i fort named at. A fierce battle ensued. The enemy obstructed the great river farat. The city was consequently much agitated but the preceptors opened the secret wells of FETT, and the people were, as it were, given a new life. But Cupid and others of the city joined the side of Moha and gave him the news. The enemy then covered the wells with th:, tied the wheels of fat, prohibited the entrance of the triessengers gara etc., and made holes in the fort. Inside also the stock of food and fuel in the form of th and faga fell short. face in consultation with his ministers, Vimarsha and others, requested the enemy through the messenger 77 for giving the Dharmadvara. The enemy granted his request and far left the city with his bride afa : and his daughter . The enemy then completely occupied the capital. It was not know where Vivekachandra was at the tinie. Kumarapala is delighted to hear the name of act. Continuing further the spy told him that he saw a lady, who told him that she was Hett, the daughter of afta through his queen of and the wife of Chakravarti Kumarapala. She complained about Kumarapala's in difference towards her brother tar and herself. Once she and her nurse gomaet were taken by the king's man in to the forest on the sea-shores. There she fell into the sea, but was saved, and afterwards took the vow of an ascetic and stayed in forest. Ouce her brother sin came from the king and informed her that the king had become attached to the Jain Muni and he was advised by him to remove kIrtimArI far away and banish pratApa. - * in anger joined the army of Moha, who through her instigations made a vow that either he should not be or he should kill Kumarapala on the battlefield. He had adopted the means of making a split in his subjects and had won over to his side the whole court. Now he will make an invasion. Par asked Jnanadarpana of the result. Jnanadarpana said that Moha himself had indicated his defeat by his words "Either I should not be or Kumarapala should die at my hands.?! "Aho Shrutgyanam Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vii there. er, pained to hear this, went away and he (Jaanadarpana) came King Kumarapala then expresses his determination to overcome King . Behind the stage a bard describing the mid-day Sun indicates that it is time of worship, and the king and the spy leave the stage. The Second Act. The minister gogg enters the stage and says that he has accomplished the work of uprooting enemies and that the news about has been conveyed to Kumarapala, who has been made very angry with him. The friendly astrologer ge has, moreover, said that the king by marrying kRpAsundarI, the daughter of viveka, will overcome moha, the enemy of the three worlds. Thus the overthrow of the enemy depends upon the marriage. But syavasAyasAgara, who is sent to bring vivekacandra, is tarrying. vyavasAyasAgara comes and tells him that faa has been brought by him with his wife and daughter to the capital and has been given residence in the penance-grove of Hemachandra and that he has been introduced to the king before the preceptor. Thus the king gets an opportunity of seeing , who looked at him with love. The king gives residence to fa in his drawing room. Here ends the interlude. tree The king now enters with the jester. The king shows intense love for and in order to divert himself he enters the garden, where the great grew. Here he sees a sprinkling the tree with the pot of medita tion with her companion . The king approaches and the eyes of both meet together. When she goes to touch the tree, the king takes hold of her hand. When she is engaged in sprinkling, the king's pleasure-parrot relates to her friend that Kumarapala has taken vows of stopping the practice of confiscating the property of those dying heir-less and the banishment of the seven vices from his kingdom. In the meanwhile the queen sqft enters the garden with her companion ar and sees the king with us. The queen is much enraged and the king tries to appease her by falling at her feet but his overtures are not accepted and the queen goes away in fury. The king also then leaves the garden on account of twilight. e The third act. The minister go manages to hide one of his servants. behind the image of the goddess whom the queen goes to worship to get the boon of making que disfigured. The servant behind the deity tells her that the marriage of with Kumarapala should be accomplished, as through that only he would be able to overcome and that she should personally go and request vivekacandra for the hand of his daughter and that kRpAsundarI being the daughter of far, the sister of her mother ear, she should not entertain jealousy. The queen then approaches fa, who, while accepting the offer, tells her about the vow of his daughter about the stopping of the practice of confiscating the property of those dying heirless, and the banishment of the seven vices. The queen consents to accomplish this and through her servant ser requests the king to do these things. The king consents. "Aho Shrutgyanam" Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viii At this time four merchants approach the king and request him to send. some officer to take possesion of the properties of a big millionaire of the capital named Kubera, who was supposed to be dead in a sea-voyage. The king goes to his mansion and is much pleased to see his immense property consisting of gold, silver, pearls, horses, elephants etc. The king consoles Kubera's mother and issues a general order to stop the practice. Meanwhile Kubera suddenly comes with his newly married wife in an air-ship and all are delighted to see him return safely. The Fourth Act. t enters the stage longing to see her younger daughter nagarabhI, and meets vanarAjI, a friend of nagarabhI, who takes her to nagarabhI. ft asks her mother why she has been changed. ant relates how her lord Kumarapala has adopted the Jain faith and has given up flesh-eating and hunting and thus she has also become a Jain. et describes to her the nagarazrI nature of the Jain religion and consequently adopts the Jain faith. ? asks her why she has put on special dress and ornament. af replies that the king has just returned from his pilgrimage to Mts. Satrunjaya and Girnar and that there is a festival to celebrate his entrance in the city. Both of them then meet, who feels uneasy and is diverted by her friends somatA, and vanarAjI dezabhI contracts friendship with kRpAsundarI Noises of hunting and fishing are heard and disgusted at these begins to go. away but is stopped. But a fresh noise of the cry of Dharmakunjara, a police officer newly appointed by the minister go to search out the men of the enemy, make them able to depart. Then enters the police officer (dANDapANika dharmakuara with two footmen (yama & niyama) and some other man, who inadvertently gives his real name eer, and from the pill of lac with him a letter is found. The man is taken to the king and there the letter is read. It is addressed to af by King, who informs him that a new man mithyAtvarAzi in the form of a sApasa is sent to his help and he is to be utilised along with four other men kAma, garva, chapa & Daulya sent to him and that the carrier He is sent to hasten him in this work. The king orders are to be chained. gr tells him that oft has requested him to banish the vices. for stopping the entrance of the men of the enemy and also for fulfilling the vow of . The king orders him to take hold of the vices Gambling, Flesh-eating, Drinking and Slaughter. Theft and Adultery have been already expelled from the city. Concubinage may, however, be overlooked as it is immaterial if it goes or stays. are goes in search of them and finds q with his wife asatyakandalI, maNa, jAinTaka, sanA and mArI gathered together. All these talk about the change in the king's religion and the rumours of Vi siezes them. their banishment. I predicts 12 years' banishment. all and brings them before the king. All plead their cause and tell him how the ancient kings and even his ancestors Vanaraja and others were addicted "Aho Shrutgyanam" Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ix to them. They also tell him that they brought large revenues to the State. The king does not listen to them at all and orders their banishment. The fifth act, King fan enters the stage and expresses his joy at the marriage of his daughter with Kumarapala, which Jinamandana says occured in Samvat 1216.1 He then approaches the king. Jnanadarpana, who was sent to inquire about the movements of the enemy, enters and gives his report. He went there as a bard of Kumarapala and cajoled King Moha, Moha's force consists of T, , 75, ata, na, Taru, e, f ETC, atr, 71, pApaketu, zoka and zuGgArirasa. The vices, too, have joined him. kIrtimaJjarI and pratApa have instigated king Moha for an attack on Kumarapala. Moha is coming forwards, though disuaded by his minister in. The minister goquc enters and gives to the king as a steel armour and farfastarptafa as divine pills for keeping in the mouth, all sent by Hemachandra, so that he may be invulnerable and invisible to the enemy. King Kumarapala 110w attended by puNyaketu, vivekacandra and jJAnadarpaNa, who shows the camps of Raga and others, comes near the residence of Moha. King Moha is with his minister 49 and hearing the reports of his spy FTTH, who tells him about the marriage of 4 with Kumarapala and the prophecy that after the marriage Kumarapala will overcome Moha, he calls his warriors. Kumarapala removes the pills from his mouth and becomes visible. A fierce battle takes place, wherein Kumarapala overcomes Moha, who flies away with his army. The king then enters, makes Viveka to re-enter his capital wataalafat, which was wrested from him by Moha. Historical Information to be derived from the play. Kumarapala wandered abroad through curiosity and got the empire of Gujarat through kis luck. He delighted the hearts of the people plunged in sorrow by the death of Siddharaja.2 Kuntarapala built Tribhuvanavihara and 32 other royal temples for the expiation of the sin of Aesh-eating to which he was much addicted before his conversion.3 Kumarapala overcame the king of Sambhar through his valor.4 The blessed Tyagabhaca (Charity?), best among princes, (1) kRpAsundaryAH saMvat 1216 mArgazudidvitIyAdine pANiM jagrAha zrIkumArapAlamahIpAla: zrImadahaddevatAsamakSam / Jinabandana's Kumarapalaprabandhs. eko yaH sakalaM kutUhalitayA babhrAma bhUmaNDala prItyA yatra pativarA samabhavatsAmrAjyalakSmI: svayam / zrIsiddhAdhipaviprayogavidhurAmaprINayadyaH prajA parat fafcat a rotaufanist : H 1-28 (3) UT #rifes for geofarofa a IV-p. 93 jittiyA diyA ittie jiNavihAre kArAvasutti / ado ede vihArA rannA kArAvidatti / (4) da yetak nampariaticas ! IV-p. 106 "Aho Shrutgyanam Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ who had resorted to the king of Sambhar, has undertaken an expedition against Kumarapala at this time of his conversion. The period of banishment of the vices was of 12 years showing that after Kumarapala's death the State influence of Jainism declined. 2 The Chaulukya kings lived in the same palaces as those of the Chavda kings. Hemachandra's new grammar Siddha-Hema had already commenced to be studied in Gujarat.4 The Yogasastra and Vimsati-Vitaragastutis were composed by Hemachandra for Kumarapala.5 Condition of the society in Gujarat as depicted in the play. The Banias of the capital (Anhilwad) were very affluent. There were many millionaires and over the mansions of the Kotisvaras (those possessing a crore and more) there were hoisted huge banners with ringing bells. Their grandeur was quite royal. They had elephants and horses and maintained alms-houses. The staircases were constructed of crystal stone and temples with crystal floor were attached to the mansions. Pictures illustrating events from the lives of the Jinas were painted on their walls. There were also boxes made of crystal for putting religious books. The Jain millionaries took vows to keep a certain amount of wealth and property in their possession and the surplus was to be spent away in religious works. Kubera had vowed to keep six crores of gold coins, 800 Tulas of silver and 8 'Tulas of valuable jewels, 2000 Kumbhas of grain, 2000 Kharis of oil, 50000 horses, 1000 elephants, 80000 cows, 500 each of ploughs, shops, houses, carriages and waggons.6 The merchants earned enormous wealth by sailing to foreign waters. When a person died (1) ( 2 ) ( 3 ) X dhanyastyAgabhaTaH kumAratilakaH zAkambharImAzrito yo'sau tasya kumArapAlanRpatezcaulukyacUDAmaNeH / yuddhAyAbhimukho'bhavajjayavidhistvAsyaM vidhiH prekSate prodgarjan viphalaM zaradUdhana iva tvaM kevalaM valgasi // V-36 dhaNiyasAsaNAnuvattiya ! bArasavarasiyaM pavAsavasaNadudaM vo dIsadi / IV p. 102 ii dhavalaharesu ciraM cAvukkaDarAyalAlio vasio | IV-47 (4) kaivisesanavanibaddha visuddha siddhahemaNAmaheyavAgaraNapaDhaNatthaM uvaNIdo uvajjhAyarasa kumAro | I-p. 2 (5) deva ! prasAdanAmno rAjapuruSasya haste prahitamidaM guruNA zrIhemacandreNa bhavato yuddhazraddhAlumanaso yogazAstraM nAma vajrakavacam / imAzca vItarAgastutisaMjJA viMzatirdivyagulikAH / (6) gurupAdamUlakamale gRhamedhijanocitAnimAnniyamAn / pratipadyate kubero vairAgyataraGgitasvAntaH // tadyathA--- jantUn hanmi na vacmi nAnRtamahaM steyaM na kurve para zrIrno yAmi tathA tyajAmi madirAM mAMsaM madhu mrakSaNam / naktaM nAbhi parigrahe mama punaH svarNasya SaT koTayastArasyASTa tulAzatAni ca mahArhANAM maNInAM daza // 39 // "Aho Shrutgyanam" Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xi heirless his property was confiscated to the State. The State-officers took possession of the house, a Panchakula was appointed and it was only after all the things were taken away by the State-officers, that the dead body could be removed. This gave much trouble to the people. Prostitution was not considered a great sin. Gambling was very common even among kings and the public. On religious occasions the people gambled freely. Five kinds of gambling are described. 1 andhaya which is daily resorted to by kings on squares with a small piece of cloth on their privities. 2. nAlaya which is played by bankers with plenty of gold. 3. caturaGga which seems to be the same as chess. 4. akSa dice, with which the Kauravas won a kingdom. 5. varADa playing with cowries common with boys.2 The descriptionof gamblers too is given,Of some, handa, feet and ears are chopped off. Of others, eyes are removed. Some are without nose and lips, of some all the limbs are cut off, while others go naked. 3 Among the gamblers were to be counted the following royal personages 1 Son of the king of Mewar, 2 Brother of the king of Soratha,3the Lord of Chandravati, 4 Nephew of the king of Nadol, 5 Nephew of the king of Godhra, 6 Sister's son of the king of Dhara, 7 Maternal uncle of the king of Sakambhati, 8 Step-brother of the king of Konkan, 9 Brother-in-law of the che li other. Sam kumbhakhArIsahasre dve pratyeka snehadhAnyayoH / paJcAyutAni vAhAnAM sahasramapi hastinAm // 40 // ayutAni gavAmaSTau paJca paJca zatAni tu / ilAhasadmanAM yAnapAtrANAmanasAmapi // 41 // pUrvajopArjitA lakSmIriyatyastu gRhe mama / ito nijabhujopAttAM kariSye pAtrasAtpunaH // 42 // (1) vezyAvyasanaM tu varAkamupekSaNIyam / na tena kiJcidgatena sthitena vA / (2) eyaM aMdhiyanAma rUvaM pasayacchi ! caccare piccha / jaM sevijai niccaM kayakovINehiM nivaIhiM // 5 // avaraM mayacchi! picchasu maha rUvaM itthanAlayaM nAma / uvaNIyakaNayakoDIhiM seviyaM vaNiyaputtehiM // 6 // taiyaM niyasu niyaMniNi ! iNamo cauraMgayaM ti maha rUvaM / jastha arikannakaDuyA khaDakkhaDA amayasAricchA // 7 // dacche ! imaM niyacchasu cautthamakkhAbhihANayaM rUvaM / kurutaNayA bhUmivaI jassa pasAraNa saMjAyA // 8 // paMcamayaM maha rUvaM varADanAma imaM nihAlesu / sevAi jassa DimbhA gayaMpi kAlaM na yANaMti // 9 // (3) kevi kaTTiyacaraNakarakanna, kivi kaDiyanayaNajaya, kevi nakaaharihi vivajiya.! kivi lUNasavvAvathava kevi jeva khavaNaya alajiya / / IV-11 "Aho Shrutgyanam" Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xii king of Cutchba, 10. Sister's son of the king of Marwar, and 11 uncle of the Chaulukya King. They delighted so much in gambling that even if there died in their house father, mother, wife or son, they went on gambling without any sorrow. 2 Sadraka won his empire through gambling. 3 Four sects are given as advocates of the principle of slaughter, 1. kaula advocating unrestrained use of Hesh and wine. 2. kApAlika preaching cannibalism i, e. eating fresh of a man in the scull of a sobie man. 3. rahamANa Dhanika says there is no sin in eating flesh. 4 ghaTacaTaka who preaches that one who forces the soul from the prison of the body, attains the highest goal. Nastika says there is no soul, and there is no sin in killing a man. Therein lies religious merit. This is the doctrine of Bphaspati.5 On festive cccasions the citizens had to water the highroad of the Market, and decorate the shops with pearl-necklaces and beautiful clothes. They had to put golden pots at prominent places and the courtezans used to dance on decorated platforms. 6 (1) esa mevADhanivadikumAro / esa suravAhivasahodaro / esa caMdAvadIpadI / esa nddddulnriNdnttuo| esa guddaharAyabhAyanaMdaNo / esa dhaaraahiraaymaaginnijo| esa sAyaMbharIbhUvAlamAdulago / esa kuMkaNAhivavemAuo / esa kacchabhUmIbhuyaMgasAlao / esa marumaNDalAkhaMDaladuhidAnaMdaNo / esa puNa cAlukkanivajaNayamAdugo / IV p. 80 (2) jai marai ghare jaNao vA paNaiNI va putto vA / tahavi ime maha sevaM na muyaMti karaMti ya na soyaM // IV. 12 (3) majjha pasAeNaM piya suddayadeveNa vIrapavareNa / nijiyariucakkeNaM egacchattaM kayaM rajaM // IV-29 (4) Principles of this or a similar sect are given in the yrtti of the first verse of the Nandi Sutra. (5) khajai maMsaM aNudiNu pijai majaM ca mukkasaMkappaM / aNivAriyamaNapasaro eso dhammo mae diho / uttamapurisakavAle muMjaI jo purisajaMgalaM nicaM / so pAvaha sivaThANaM iya narakAvAliNA kahiyaM // jai pijaha gocchoraM palAsaNe taya natthi so doso / ittha ya liMgiyavahaNe dhammo dihu tti dhaNieNa // taNuguttiharA jIyaM pihagaM jo kuNai dhammio kahavi / so pAvaha paramagaI iya ghaDacaDageNa daMsio dhammo / jIvo natthi na kassavi hiMsijaha jaMpi taMpi nahu pAvaM / punnaM nahu iya dhammo suraguruNA payaDio bhuvaNe // IV-22-26 (6) paurAH kuryurvipaNipadavImastapAMzu payobhi muktAhArai ciravasanaihaTazobhAM vidathyuH / "Aho Shrutgyanam" Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xiii Vanaraja was much addicted to drinking and so also were all the Chapotkata kings.1 Kumarapala was much addicted to flesh-eating in his youth and during his wanderings he maintained himself chiefly on flesh. Hemachandra, the spiritual preceptor of Kumarapala-Hemachandra's is a great personality in the history of Jainism. He occupies a very high place among the Jain Acharyas and laymen, who contributed towards the spread and glorification of the Jain faith. Hemachandra was born in Samvat 1145 in the family of a leading family of Modha Bania of Dhandhuka (in the Ahmedabad District). His name was Changadeva, and his parents' Pahini and Chachcha. Once Devachandra Suri of the Purnatalla Gachehha came to Dhandhuka. Among the Jains who came for paying their respects and hearing his lectures, there was one young lad, Changadeva, with his maternal uncle Nemichandra. Changadeva hearing the lecture requested him to initiate him. The Suri asked who he was. His maternal uncle said that he was his sister's son. While he was in his mother's womb she saw in a dream a mango tree grown in her house. The tree, after it began to put forth flowers and fruits, was removed to a great garden, where it began to favour many persons with its shadow, sprouts, flowers, and choice fruits. The boy's heart was turned to religion. The Acharya replied that the boy should enter the order as he would, thereby, be able to do good to the people like a Tirthankara and asked him to take the permission of his father for initiation. Chachcha, however, refused but the boy persisted, and followed the Acharya and took the vow at Cambay. This event occurred in Samvat 1154. His name was kept as Somadeva. He learnt in a few years all the scriptures. Devachandra Suri, seeing the wonderful intellect of the pupil, made him a Suri in Samvat 1162 at Nagor. As the colour of his body was like that of gold and his face delighted the people like the moon, he was called Hemachandra. Hemachandra and Siddharaja. Hemachandra through his learning and ready-wit got easy access in the court of Siddharaja and it was through his request that Hemachandra composed a new Sanskrita grammar Siddha-Hema. Hemachandra's religious lectures had such an influence on him that he partially leaned towards Jainism and it was through his instruction that he built two Jain temples 1 Rajavihara in the capital and 2 Siddhavihara at Siddhapura. Siddharaja always took delight in his company and never was content even for a moment without seeing Hemachandra, whose words poured out like nectar. sthAne sthAne kanakakalazAn sthApayeyurbhavantaH paNyastrIbhiH surasakhAn maJcakAn bhUSayeyuH // IV-19 (1) vanarAjasthAI bahumato'bhUvamityupasthitamamunA | iya dhavalahare ciraM cAbukavarAyalAlio vsibho| IV-47 (2) bAlattAu vi tuha deva ! nizccamaccaMtavallaho ahayaM / maha sAhijeNa tayA kayAI desaMtarA tae | "Aho Shrutgyanam" Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xiy Hemachandra and the conversion of King Kumarapala-Hemachandra had, however, coniplete sway over Siddharaja's successor, Kumarapala. 'i'he work begun by Hemachandra in Siddharaja's time was com. pleted in the reign of Kumarapala. Siddharaja only favoured Jainism but it was during the reign of Kumarapala that Jainism was adopted as the religion of the State. Kumarapala took the twelve vows of a Jaio layman and stopped the practice of the killing of animals throughout his kingdom and also the territories of his tributaries. He erected many big temples throughout his kingdom. The practice of confiscating the property of those dying heirless was also abolished and gambling, drinkiug, flesh-eating, stealing, and adultery were prohibited by royal edicts. Hemachandra's Literary work. Hemachandra was, however, more known to the literary world through his literary works. He was an encyclo. paedic author and his writings are said to have amounted to three crores and a half verses, His first work was Siddha-Hema Sabdanusasana in eight chapters composed at the request of Siddaraja to commemorate his name. Hemchandra himself wrote a big commentary on this work, commonly called Ashtadasa Sahasri, and a Nyasa amounting to 84,000 granthas. In order to illustrate the rules of the new grammar and also to sing the giory of the Chaulukya kings he composed a mahakavya named Dvyasraya. The Prakrta portion dealing with Kumarapala's reign was added later on in Kumarapala's reign. The other aceessories to his grammar were also coniposed at the same time. The Abhidhanachintamani with Anekartha Sangraha, Desinamamala and Nigbantu, the Kavyanusasana with the Viveka, the Chhandonusasana, and the Pramanamimausa were also composed during Siddharaja's time. Thus the main part of his literary activity was done during Siddharaja's reign. The works composed in the reign of Kumarapala were of a religious nature. The Yogasastra and the Vitaragastutis were written for instructiog Kumarapala (1) 2190 991% 9HTRITE THITHTHIRI chando'laGkaticUDAmaNI ca zAne vibhuLadhita // ekArthAnekArthA dezyA nirdhaNTa iti ca catvAraH / vihitAzca nAmakozAH bhuvi kavitAnaTayupAdhyAyAH // yuttaraSaSTizalAkA narezavratagRhivratavicAre / adhyAtmayogazAstraM vidadhe jagadupakRtividhitsuH // lakSaNasAhityagaNaM vidadhe ca dvayAzrayaM mahAkAvyam / cakre viMzatimuccaiH sa vItarAgastavAnAM ca // iti tadvihitagranthasaGkhathaiva hi na vidyate / nAmApi na vidantyeSAM mAdRzA mandamedhasaH / / prabhAvakacarita "Aho Shrutgyanam Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XV and similarly the Trisashatisalakapurushacharitra was also composed at Kumarapala's request1. Hemachandra died in Samvat 1229, at the mature age of 84, only six months before Kumarapala. King Kumarapala. Kumarapala was the second son of Tribhuvana pala, son of Devapala, son of Kshemaraja, the elder brother of Siddharaja's father Karnadeva. Tribhuvanapala had loyally stood by Siddharaja during his minority. Siddharaja had no son and it was predicted by prophesiers that Kumarapala will succeed him but Siddharaja did not like him on account of the low caste of his mother Kasmira Devi and hence tried his best to see him away from the world. Kumarapala had to quit his house and wander under the guise of a tApasa in distant lands. Frequently his life was in serious danger but he managed somehow to escape. After Siddharaja's death the ministers, finding him the fittest claimant, put him on the throne. Kumarapala was born in Samvat 1149 and was anointed as king in 1199 at the mature age of fifty. The first ten years of his reign were occupied in overcoming internal enemies. Kumarapala was a great warrior and he extended the kingdom of Gujarat. It is mentioned in the Mahaviracharita of Hemachandra that the conquest of Kumarapala will extend to Turkistan in the North, the Ganges in the East, Mount Vindhya in the South and the ocean in the West. The most (1) jiSNuzcedidazArNamAlava mahArASTrAparAntAnkurUn sindhUnanyatamAMzca durgaviSayAn dorvIryazaktyA hariH / caulukyaH paramAIto vinayavAn zrImUlarAjAnvayI taM natveti kumArapAlapRthivIpAlo'bravIdekadA ! pAparddhidyUtamadyaprabhRti kimapi yannArakAyurnimittaM tatsarvaM nirnimitoSakRtikRtadhiyAM prApya yuSmAkamAjJAm / svAminnuya niSiddhaM dhanamasutamRtasyAtha muktaM tathArha - caityairuttaMsitA bhUrabhavamiti samaH samprateH sampratIha // pUrva pUvarjasiddharAjanRpaterbhaktisTazo yAcyA sAGgaM vyAkaraNaM suvRttisugamaM cakrurbhavantaH purA / maddhetoratha yogazAstramamalaM lokAya ca dvayAzraya cchando'laGkRtinAmasaGgrahamukhAnyanyAni zAstrApyapi // lokopakArakaraNe svayameva yUyaM sajA: stha yadyapi tathA'pyahamarthaye'daH / mAhagjanasya paribodhakRte zalAkA puMsAM prakAzaya vRttamapi triSaSTeH // tasyoparodhAditi hemacandrAcAryaH zalAkA puruSetivRttam / dharmopadezaikaphalapradhAnaM nyavIvizaccArugirI prapaJce || triSaSTizalApuruSacaritraprazasti (2) sa kauberImAturuSkamaindrImAtridazApagAm | yAmyAmA vindhyamAvAdhi pazcimAM sAdhayiSyati // IV - 52. " Aho Shrutgyanam" Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xvi conspicuous of his victories were those over the Sambhara king Armoraja, and the Silhara king Mallikarjuna. During his reign the kingdom of Gujarat had reached its highest glory. The enemies having been subdued, he could devote himself to religious matters. Minister Bahadadeva introduced to him the great Hemachandra, whose great learning gratified his religious curiosity. Daily he heard his religious sermons and the doctrine of non-injury went straight into his heart. He adopted the Jain faith and took the vows of a Jain layman. The date of this event is given by Jinamandana as Samyat 1216 the second day of the bright half of Magha. He was zealous in this new faith adopted by him and built many Jain temples throughout his kingdom, issued orders for the prohibition of slaughter in his kingdom and also stopped the seven vices. Two such edicts of non-injury to animals issued by Kumarapala's feudatories of Marwad :-(1) by Panapakea and (2) by Ablanadeva dated Samvat 1207--have come to light (vide appendix III). He made pilgrimages to Mts. Satrunjaya and Girnar. He died in Samvat 1229 at the nature age of 80. The Mss. Material. The present edition of the Moharajaparajaya is based on the following three mss. desiguated as A, B, & C. A is a paper ms. comtaining the complete text belonging to the Mss. collection of Pravartaka Kartivijayaji at Baroda. It consists of 25 leaves. It is a recent copy made from an oid ms. It is generally correct both in the Sanskrta and Prakrta portions. B is an incomplete palmi-leaf ms. belonging to the Deccan College Mss. Library. It consists of 105 leaves, of which leaves 65, 67-69, 73, 75, 80, 83-91 are missing. For a detailed description of the ms., see Kielhorn's Report on the search for Sanskrta mss. in the Bombay Presidency during the year 1880-81. The ms. is not dated but from the style of writing it appears to have been written in the middle of the 13th century. C is an incomplete, mutilated and much damaged ms, from the Deccan College Mss. Library. Many pages have, owing to dampness, stuck to gether. It consists of 44 leaves and is dated Samvat 1579. The colophon ruos as under:___ saMvat 1579 varSe zrIcitra (kUTe) zrIkharataragacche zrIjinavardhanasarisantAne zrIjinacandrasarizrIjinasAgarasUrizrIjinaharSasarizrIjinacandrasariziSyeNa vimalalAmamuninA mohaparAjayanATakamalekhi / This ms. seems to have been copied from the palm-leaf ms. B. Both these mss. belonged to a collection of the Kharatara Gachchha bought by Dr. Kielhora at Pattan. They are on the whole correct and reliable. The Prakrta portion, too, is generally correct. NL. "Aho Shrutgyanam Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xvii CONTENTS (1) mohaparAjayavastusaGkSepa : (2) Introduction (3) Contents (4) Dramatis persona (5) Text (6) Appendices. (7) Index of names of historical importance occurring in the Mohaparajaya... (8) Corrigenda "Aho Shrutgyanam" 1-12 v--xvi xvii i-li 1-135 1-17 19 20 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "Aho Shrutgyanam Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtrANi sUtradhAraH-nAndIpAThaka naTI-sUtradhArapatnI rAjA-aNahilapurapattanAdhipatirmahArAjaH kumArapAla: puNyaketu:-kumArapAlAmAtyaH vidUSakaH-kumArapAlanarmasacivaH pratIhAraH-karmavivaranAmA kumArapAlapratIhAraH puruSaH-lokAcAranAmA kumArapAlasevakaH yogI jJAnadarpaNanAmA kumArapAlapaNidhiH jJAnadarpaNa:-kumArapAlapraNidhiH vaitAlika:--stutipAThakaH vyavasAyasAgaraH-vivekanapatyAnayanAyAmAtyapuNyaketumeSitaH kazcidrAjapuruSaH kRpAsundarI-vivekacandranRpaputrI kumArapAlapatrI vA somatA-kRpAsundarIpriyasakhI zukaH-saMvaranAmA rAjazukaH rAjyazrI:-kumArapAlapraNayinI raudratA--rAjyazrIpriyasakhI vyavasthA-rAjyazrIlekhahArikA vaNijaH- ) mahattaravaNijaH / aNahilapurapattanavAstavyA nAgarikAH mahAjanaH kubera:-nagarazreSThI guNazrI:-kuberazreSThimAtA vAmadevaH--kuberaveSThisakhA kamalazrI:-kuberazreSThibhAryA pAtAlaketuH-vidyAdharAdhirAjaH pAtAlasundarI-pAtAlaketupatnI pAtAlacandrikA-kuberaSThipariNItA pAtAlaketuvidyAdharaputrI "Aho Shrutgyanam" Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezazrI:-- nagarazrI:vanitA- 1 hai kRpAsundarInagarazriyoH priyasakhI vanarAjIdANDapAzikaH-puNyaketumantriNA vipakSapuruSagaveSaNArtha niyuktaH dharmakuJjaranAmA rAjapuruSaH padAtI-rAjapuruSo puruSaH- saMsArakanAmA moharAjalekhahAraka: dyUtakumAra:jAGgalaka:- vyasanAni madyazekhara:-) asatyakandalI-dyUtakumArabhAryA zunA- bhaginyau mAriHkaula:kApAlikArahamANa:- hiMsAdharmaprarUpakAH siddhAntA mArisevakAH ghaTacaTakaHnAstika:-) vivekacandraH-janamanovRtyadhipatiH moharAjaH-janamanovRttyAkrAmaka: vivekacandraripuH pApaketuH-moharAjAmAtyaH pratihArI-aviratikalAnAnnI moharAjamatihArI kadAgamaH-moharAjapraNidhiH rAgakesarI- moharAjaputrau veSagajendraHmadanadevaH-moharAjasakhA kalikandalAdayaH-moharAjakaTakAdhipatayaH "Aho Shrutgyanam" Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaHpAlaviracitaM moharAjaparAjayam / 00000000 amaravisarazIrSakrIDadApIDaratna pracurarucirarocizcAmaraizcambyapAdam / ramayati zivalakSmInirmalaM cinmayaM yaM sa jayati vRSalakSmA nAbhijanmA jinendraH // 1 // uttaMsayati muktiM yaH sUktimartha ivojvlH| nato'smi tasmai zrIpArzvasvAmine paramAtmane // 2 // api ca--- yaH saMrambhabhavalisthapuTitaM cakre na bhAlasthalaM / bhrUbhaGgaM na muhurbabandha nayane ninye na tAmradyutim / naucairvAcamuvAca varma na dadhe darre na cAstraM kare vyAmohaM nRpamevameva jitavAn vIraH sa vastrAyatAm // 3 // (nAndyante) sUtradhAra:-( sAnandaM parikramya ) kathamadyApi cirayati mama prANezvarI ? / . (pravizya) naTI--( savinayaM ) (1) ANavedu ajautto ko niogo aNuciTThIyadu tti| sUtradhAraH- sAkSepa) kathamajani bhavatyAH kAlakSepaH ? / (1) AzApayatu AryaputraH ko niyogo'nuSThIyatAmiti / 1B & C bhayo. 2 B & C niyogo. "Aho Shrutgyanam" Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaHpAlaviracitaM [ prathamo naTI -- ( 1 ) acchariyaM acchariyaM jaM dANi idaM pi visumaridaM ajjeNa NaM / mahImohaNAbhihANeNa bharadahadgeNa paurapayaMDaparicchadeNa pADhapoDhimAe vasIkado nAyarajaNo / taM ca parAjeduM vaMchaMdi me vaccho bhuvaNamallo | navaraM duradhIvijjo aNuvAsidagurukulo a / ado sugurusevajjiyavijjaM karemi tti maMtiya mae saddhiM ajjeva ajjeNa kavisesanavanibaDavisuddha siddhamaNAmaheghavAgaraNapaDhaNatthaM uvaNIdo uvajjhAyarasa kumAro / puttavijJAgahaNamahasavasaMvRttasaMgIdANaMdasaMdANidAe na muNido mae kAlakkhevo / sUtradhAraH -- ( saharSaM) Aye ! sAdhu smArito'smi / mama hi vismRtamidamadya satha evopasthitenA'munA sakalarasAntaratiraskAriNA navenotsavarasena / naTI -- ( sAnandaM ) (2) taM imaM khIrammi sakkarukkero jaM Usave UsarvataraM / tA kahaMdu ajjo kiM ciya taM / sUtradhAraH- -Aye ! adyAhaM sabahumAnamAhUya samAdiSTo'smi sakalasurAsurAdhirAja nirvyAjanirvarttitapAdapadmasevadevAdhidevapraNAmapraNayapraNavanartitAtizayasaMpadA tribhuvanavanavihAriyazaH siMhena bhagavatA zrIsaGgena ? | naTI - ( 3 ) kiM ciya ANattaM bhagavadA saMveNa ? | sUtradhAraH - AyeM ! zrUyatAmidamAdizati sma tatrabhavAn zrIsaGghaH / yadadya marumaNDalakamalAmukhamaNDanakarpUra patrAGkurathArApadrapurapariSkAra zrIkumAravihArakoDAlaGkArazrIvIrajinezvarayAtrAmahotsavaprasaGgasaGgatamastokaM sAmAjikalokaM kasyApi nistuSarasopaniSannisyandino rUpakasyA'bhinayadarzanena paramapramodasaMpadaM saMprApayeti / - ( 1 ) AzcaryamAzvaryaM yadidAnImidamapi vismRtamAryeNa khalu mahImohanAbhidhAnena bharatahatakena pracurapracaNDaparicchadena pAThaprauDhimnA vazIkRto nAgarajanaH / taM ca parAjetuM vAJchati me vatso bhuvanamalaH | navaraM duradhItavidyo'nupAsitagurukulazca / ataH sugurusevArjita vidyaM karomIti mantrayitvA mayA sArddhamadyaivAryeNa kativizeSanavanibaddhavizuddhasiddha he manAmadheya vyAkaraNapaThanArthamupanIta upAdhyAyA kumAraH / putravidyA grahaNamahotsava saMvRttasaGgItAnandasandAnitayA na jJAto mayA kAlakSepaH / (2) tadidaM kSIre zarkarotkaro yadutsave utsavAntaram / tasmAtkathayatvArthaH kiM khalu tat / ( 3 ) kiM khalu AjJaptaM bhagavatA saGkena / 1 A accharIyaM accharIyaM. 2 B & C rokero. 3 B & C 'ku. "Aho Shrutgyanam" Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam / naTI-(1) anja ! avi asthi ko vitAdiso ahiNavapabaMdho jassa ahiNayaraseNa bhagavado saMghassa sAsaNaM saMpADiya kayattho haivasi / sUtradhAraH-(smRtimabhinIya) Arye ! astyeva zrImoDhavaMzAvataMsena zrIajayadevacakravarticaraNarAjIvarAjahaMsena mantridhanadevatanujanmanA rukmiNIkukSilAlitena sarvatomukhanistuSazemuSIvilAsavAsabhavanena nirvyAjarAjanItinitambinIvadanavibhramamaNidarpaNena vyApArikamalAkucakalazamuktAphailahArayaSTinA sArasArasvatodArasAraNIsekasukumArasmerakAvyakandalapraroheNa paramArhatena yaza:pAlakavinA vinirmitaM moharAjaparAjayo nAma nATakam / naTI-(sAkUtaM ) (2) aja ! moharaujaparAjau tti nAmaM pi dAva suMdaraM / tA kimittha vannIyadi tti sodumicchAmi / sUtradhAraH-(sotsAhaM) Arya ! samAsataH zrotumavadhehi tAvat / iha hipadmAsadma kumArapAlanRpatirjajJe sa candrAnvayI jainaM dhammamavApya pApazamanaM zrIhemacandrAguroH / nirvIrAdhanamujjhatA viddhatA dyUtAdinirvAsanaM yenaikena bhaTena mohanRpatirjigye jagatkaNTakaH // 4 // naTI-(3)aja ! jadi evaM tA edassa rAesiNo paramabodhisattassa aJcanbhudacarideNa vicchAidAI cirNdnnmhaanriNdllidaaii| sUtradhAraH-Arye ! evamevaitat, kaH sandehaH / kizcAparamapi kimekamatra na pravekamAkalayAmaH / yataH (1) Arya ! apyasti ko'pi tAdRzo'bhinavaprabandho yasyAbhinayarasena bhagavataH saGghasya zAsanaM saMpAdya kRtArthoM bhavasi / (2) Arya ! moharAjaparAjaya iti nAmApi tAvatsundaram / tataH kimatra varNyate iti shrotumicchaami| (3) Arya ! yadyevaM tadA etasya rAjarSeH paramabodhisatvasyAtyadbhutacaritena vicchAyitAni cirantanamahAnarendralalitAni / A abhiNa.2 A bhosi. 3 B&C phalayaSTinA. A moharAyaparAjaya tti.6 A vanIyavihi tti. 6 B&Cotre zro.. "Aho Shrutgyanam" Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaHpAlaviracitaM [prathamo. thArApadrapuraM nisargacaturaM caityeSu sarvottama kiJcaitajinamandiraM rasamayaM caulukyavRttaM svayam / jaGghAlaH kavirAjavartmasu yazaHpAlaH pravINaH kavi maTTayAH kuzalAH kalAsu tadaho ! diSTayA prasanno vidhiH // 5 // naTI-(1)ajja ! evaM nedaM / avaraM pi kiM pi pucchissaM / sUtradhAraH ---(sollAsaM) visrabdhaM brUhi / naTI-(2) kiM ti ediNA kaviMdeNa sayaM pyeva appA na vnnnnido| sUtradhAraH--Arye ! tasya khalvazeSasatpuruSapariSacchiraHzekharasyetarataralakavisArthavanna svavarNanaghaNTApathe nirargalaM valgati vANIvANiNI / asau hi paraireva stUyamAnamAtmAnaM labhate / tathA ca zrImoDhAhvayavaMzajaH sa jayati zrImAn yazaHpAla i tyudyavRttaguNena pUruSamaNistejasvinAmagraNIH / svacchatvAtpratibimbaDambaramabhUtkeSAM na yatrA'dbhute bhittyAntarguNasaMkramaM vihitavAn klezAnpunaH kazcana // 6 // (iti nepathye gIyate / ) (3) supasannacaMdapAyassa bhodu bhaI vasaMtarAyassa / bhuvaNammi laDapasaro dalio sisiro riU jeNa // 7 // sUtradhAraH-(zrutvA sapramodaM ) aye ! kathamupakrAntameva kuzIlavaiH, yadiyaM nistandracandramAkiraNadhoraNIdhavalitadharAtalasya labdhaprasaraziziravairivijayAvarjitorjitakIrteH Rtucakravartino'vatAravyAjenaidaMyugInajainasaGghamadhyamUrddhanyazrIhemacandragurupAdaprasAdaprAdurbhUtaprabodhasya janitajagadrohamoharipurAjaparAjayaprarohadasapatnavIravratasya sakalamahIpAlamaulilIlAlAlitazAsanasya svAminaH (1) Arya ! evametat / aparamapi kimapi prakSyAmi / (2) kimityetena kavIndreNa svayamevAtmA na varNitaH / suprasanacandrapAdasya bhavatu bhadraM vasantarAjasya / bhuvane labdhaprasaro dalitaH zizira Rturyena / / "Aho Shrutgyanam" Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam / zrImatkumArapAladevasya prAvezikI dhruvA / tadehyAvAmapyanantarakaraNIyAya sajIbhavAvaH / (iti niSkAntau / ) prstaavnaa| (tataH pravizati rAjA vidUSakazca ) rAjA-(zirasyaJjaliM nivezya ) . zrIhemacandraprabhupAdapadmaM vande bhavAbdhestaraNaikapotam / lalATapadvAnnarakAntarAjyAkSarAvalI yena mama vyalopi // 8 // vidUSakaH-(svagataM )(1) adimittaM khu gahIdo esa dhmmgghenn| jaM dANi guru guru tti palavaMto na viramaditA annakadhAe akvivissaM / (prakAzaM) bho rAyaM ! piccha piccha vammahamahArAyapiyavayaMsao patto vasaMtasamao / iha hi(2) kIlAvaNesu kamalAkulamaMdiresu rolaMbarolavavaesanimaMtidANaM / / dolAhirUDharamaNIkalagIdikhIri tittI ciraM taruNakannadiyANa bhodi // 9 // rAjA-(anAkarNitakena) aho ! uDumarasaMsAramarusthalIkalpataromurorupAsanAmRtAnAmatRpto'smi / vidUSakaH-(svagataM sodvegaM) (3) kaMdhaM maha vayaNamaNAyaniya tahiM yyevai se nibaMdhI tA ko uvAo / adhavA payarDa leva bhaNissaM dAva / (prakAzaM ) bho vayassa!NicchidaM chalido'si edehiM pAsaMDipisAehiM / jado nAvikkhasi rajnaM, (1) atimAtraM khalu gRhIta eSa dharmapraheNa / yadidAnI guro guro iti pralapan na viramati tadanyakathAyAmAkSepyAmi / bho rAjan ! pazya pazya manmathamahArAjapriyavayasyaH prApto vasantasamayaH / (2) krIDAvaneSu kamalAkulamandireSu rolambaravavyapadezanimantritAnAM / . dolAdhirUDharamaNIkalagItikSIratRptizciraM taruNakarNadvijAnAM bhavati / (3) kathaM mama vacanamanAkarNya tatraiva tasya nirbandhastataH ka upAyaH / athavA prakaTameva bhaNiSyAmi tAvat / bho vayasya ! nizcitaM chalito'si etaiH pAkhaNDipizAcaiH / yato nApekSase rAjyam , 1B&CkathaM.2B&Cjeva.. B&Cnidho.4B&CpAsaMDapi. "Aho Shrutgyanam" | Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaHpAlaviracitaM [ prathamo na saMbhAvasi avarohaM, na bahu mannasi saMgIdarasaM / adhavA maha jjeva ikkassa apunnodaeNa Idiso taM jAdo'si / jado jappamudi tassa seyaMbaradhuttassa daMsaNaM saMvRttaM tappamudi nisAe na bhuMjasi / divA vi aNiDamadhuramadikaMtavelaM abahuvaMjaNaM idaru vva jaM vA taM vA jemasiM / tA sacamedaM varassa khalu bhoyaNe jannajatA paMsuti / ado pasIda paDivajja pagidiM / rAjA - (vihasya ) dhigmUrkha ! na yuktamuktavAnasi / grAmINa iva nAgarakavRttasyA'labdhAsvAdo'si prazamarasasya / pazya pazya, mithyAtvatimiracchannamupadezazalAkayA / jJAnacakSurgururdiSTyA mamedamudghATayat // 10 // api ca kiM rAjyena gurorupAstiranizaM cellabhyate nirbharA kiM zuddhAntapurandhibhirdhRtivadhUsaGgo yadi prApyate / kiM saGgItarasena cejjinavacaH pIyUSamApIyate mohAhUhi yathA tathA mama punalInaM mano brahmaNi // 11 // kizca ucchiSTaM kriyate caradbhirabhito yatpretabhUtAdibhirdhvAntaklAntadRzo na yatra patataH pazyanti jantUnaNUn / bAdhante smRtayo yadAhuradhamaM yadvaidyavidyAvida stanniH zUkamanAH karoti nRpazuH kazcinnizAbhojanam // 12 // anyaca- hRdye apyannapAnIye syAtAmubAra mUtrasAt / ataH sAretarAhAravicArAvasaraH kutaH // 13 // na saMbhAvayase'varodham, na bahu manyase saGgItarasam, athavA mamaivaikasyApuNyodayenedRzastvaM jAto'si / yato yatprabhRti tasya zvetAmbaradhUrttasya darzanaM saMvRttaM tatbhRti nizAyAM na bhujhe / divApi asnigdhamadhuramatikrAntavelamabahuvyaJjanamitara iva yadvA tadvA jemasi / tataH satyametad varasya khalu bhojane janyayAtrAyAM pAMzuriti / ataH prasIda pratipadyasva prakRtim ! 1 A jemesi "Aho Shrutgyanam" Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH ] moharAjaparAjayam | vidUSakaH - (svagataM ) ( 1 ) asajjho esa vAhI / tA uvikkhissaM / ( prakAza ) bho vayassa ! cirAdo chuhAkarAlidona sakkuNomi tae saha cattariyaM kA | nam / ( nepathye ) ho pratIhAra ! nivedaya madAgamanaM manujezvarasya / pratIhAraH - bhoH ! saMprati paramArhato devo nAbhinandati bhavAdRzAM darza ( punarnepathye ) ho pratIhAra ! bahu manyate nitamAmasmaddarzanaM paramayogI devaH / api ca, matsamAgamasukhamavalokate vaH svAmino manorathasiddhiH / rAjA - ( zrutvA ) kasko'tra bhoH ! | ( pravizya ) puruSaH- - (2) ANavedu devo / rAjA - lokAcAra ! yAhi jAnIhi ka eSa maddarzanamabhilaSati / puruSaH- (3) jaM devo ANavediti / (niSkramya pravizya ca ) deva ! duvArapAlapaDikkhalido jogiMdo ko vi / rAjA - (svagataM sAvajJaM ) kimanena / athavA pazyAmastAvat / ( prakAzaM ) bhadra ! madAjJayA karmavivaraM pratIhAramuktvA mocayitvA puraskRtya cainaM pravezaya / puruSaH-- (4) jaM devo ANavediti / (niSkramya yoginA saha punaH pravizya ca ) ido ido edu tattabhavaM / yogI - (parikrAman savimarza) aho ! sAdhUktam, tasyAjananirevAstu nRpazormoghajanmanaH / avikarNo yo yoga ityakSarazalAkayA // 14 // ( 1 ) asAdhya eSa vyAdhistata upekSiSye / bho vayasya ! cirAtkSudhAkarAlito na zaknomi tvayA saha caTattaritaM karttum | ( 2 ) AjJApayatu devaH / ( 3 ) yaddeva AjJApayatIti / deva ! dvArapAlapratiskhalito yogIndraH ko'pi / ( 4 ) yaddeva AjJAyatIti / ita ita etu tatrabhavAn / "Aho Shrutgyanam" Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazapAlaviracitaM [prathamo- (puro'valokya ca saharSe) sa eSa niHzeSadharmavIrapravaro rAjarSiH kumArapAladevaH / asya hi amandamudyatpulakADarAbhiH surIbhiruccairupavINitAni / zRNotyajasraM caritAitAni dhunvan ziraH so'pi surAdhirAjaH // 15 // rAjA-(vilokya sapratyabhijJaM ) kathamayaM moharipusvarUpanirUpaNAya niyukto muniveSo jJAnadarpaNo nAma mamaiva praNidhiH / vidUSakaH-( vilokya sabhayaM ) (1) bho egeNa pAsaMDiNA tumaM chlido| esa dudIo mamaM chaliduM edi tA nassissaM / rAjA-ayi kAtara ! mA bhaiSIH / nanu matsamIpastho'si / vidUSakaH-(sAvaSTambhaM) (2) adhavA tuha vayaMsa mhi tA na bIhissaM / jadi esa mamaM chaliduM dhAvissadi tato nUNamediNA daMDakaDeNa tADissaM ti / (daNDakASThaM parAmRzati) rAjA-vayasya ! alamalamalIkArambheNa, abhyAgataH khalvayaM nArhatyavamAnanAm / vidUSakaH-(3) evaM bhodu| puruSaH-(4) esa devo, uvasappa nnN| yogI-( upasal ) rAjarSe ! yogenAviyukto bhuuyaaH| rAjA-yogin ! idamAsanamAsyatAm / lokAcAra ! tvamapi svniyogmlngguru| (puruSo niSkrAntaH) (1) bho ekena pAkhaNDinA tvaM chalitaH / eSa dvitIyo mAM chalayitumeti tato naGkhyAmi / (2) athavA tava vayasyo'smi tato na bheSye / yadi eSa mAM chalayituM dhAviSyati tato nUnametena daNDakASThena tADayiSyAmIti / (3) evaM bhavatu / (4) eSa devaH, upasarpamam / 1 B & C vayaMsa mhi. 2 B & C alamalIkasaM. "Aho Shrutgyanam' Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam / rAjA-(svagataM ) uttAnaprakRtibaMTustainaiva rahasyazravaNAhaH bhavatu taavt| (prakAzaM) yogin ! kaccidAtyantikaH ko'pi dhrmprtyuuhheturydsmaansmaarssiiH| yogI-(svagataM ) sAdhu samayajJaziromaNe ! sAdhu / (prakAzaM) rAjan !, na dharmaviplavaH ko'pi tvayi zAsati medinIm / udite pUSNi puSNAti tamaHstomaH kimudgamam // 16 // kintu draSTavyo varNAzramagururiti / vidUSakaH-(1) bho vayassa! ciTTha tumaM / ahaM dAva pucchissaM / mahallaM me koduhllN| rAjA-evamastu / vidUSakaH-(2) bho sAhesu niysmyrhssN| yogI-na khalvahaM tava rahasyamAkhyAtumAgato'smi / vidUSakaH-(3) adha annassa kassa ? / yogI-api tu mahArAjasya / vidUSakaH-(4) ahaM pi mahArAyapiyamittu mhi jai paraM imAo thoveNa prihiiyaami| rAjA-kizcAnupapannamatra / yogI-bhadra ! na khalu rAjamitramiti rahasyaM zrotumarhati,apitu yogyaH / vidUSakaH-(5) acchariyaM acchariyaM jaM ahaM mahAbhaNo'vi arjuggo| yogI-brAhmaNaH zUdra iti na kiJcidetat / yataH saptadhAtumaye dehe samAne sarvadehinAm / brAhmaNo'yamayaM zudra iti keyaM vicAraNA ? // 17 // (1) bho vayasya ! tiSTha tvam / ahaM tAvatprakSyAmi / mahanme kutUhalam / (2) bhoH kathayasva nijasamayarahasyam / (3) athAnyasya kasya ? / (4) ahamapi mahArAjapriyamitramasmi yadi paramasmAt stokena parihiNomi / (5) AzcaryamAzcarya yadahaM mahAbrAhmaNo'pyayogyaH / 1 B & C stannaiSa. 2 B & C kvApi, 3 B & C joggo. "Aho Shrutgyanam" Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaHpAlaviracitaM [ prathamo vidUSakaH-(1) adha kadhaM juggo homi? / yogI-yadyasmAsu gurubuddhiM bdhnaasi| vidUSakaH-(2) maha baMbhaNI dAvamamaM suraguru tti vaahraidi|tdhaavibhodu| yogI-tarhi ehi prapadyasva yogidIkSAm / vidUSakaH-(3) na khu na khu cauveyaputtago bhoduM suddadikkhaM pavajjiya appANaM vigovissN| rAjA-vayasya ! mA maivam, ___ yathA tathA svArthaniSTharbhavitavyaM vickssnnaiH| zrUyate rAsabhasyApi mamarda caraNau hariH // 18 // tat kriyatAmetat / vidUSakaH-(4) jadi evaM tA dehi me niyadikkhaM / yogI-tarhi samIpamupasarpa / (vidUSakaH tathAkaroti) yogI-pata me paadyoH| vidUSakaH-( sadainyaM) (5) parittAyadha bho! parittAyadha maM / niyabaMbhaNIe viNA jo annassa calaNesu AjammaM na paDido so'haM mohe, pAsaMDiNA pAesu pauDIyAmi / rAjA-vayasya ! kimevamavivekavAnasi ? | praNAmo hi prathame prANA vinyvrtsy| (1) atha kathaM yogyo bhavAmi ? / (2) mama brAhmaNI tAvanmAM suragururiti vyAharati tathApi bhavatu / (3) na khalu na khalu cAturvedaputrako bhUtvA zUdradIkSAM pratipadyAtmAnaM vigopiSye / (4) yadi evaM tato dehi me nijadIkSAm / (5) paritrAyakha bhoH ! paritrAyasva mAm / nijabrAhmaNyA vinA yo'nyasya caraNeSu Ajanma na patitaH so'haM mohayitvA pAkhaNDinA pAdayoH pAtye / 1 B & C joggo. 2 B& C rati. 3 B& C pADiyAmi. "Aho Shrutgyanam" Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH ] moharAjaparAjayam / vidUSakaH-(1) evaM pi bhodu / ( pAdayoH patati / ) yogI-(zirasi hastaM vidhAya ) bhoH! samutkhana zikhAm , apanaya kaNThAyajJopavItaM, yena yogamudrAmAropayAmi / vidUSakaH-(sakrodhaM ) (2) A dAsIeputtaga! pAsaMDahadaga! sihaM janopaivIdaM ca avaharidumicchasi / kiM teNa suvannageNa jeNe kannacchedo bhodi| ( iti dUrIbhavati / ) rAjA-vayasya ! nirupacaritaM hi vo brAhmaNyaM na khalu yajJopavItAdibAhyaliGgasavyapekSaM, tadalamasthAnasaMrambheNa / vidUSakaH-(3) NaM Idisassa rAulassa dUreNa paNAmo kIradi / jattha baMbhaNA vi evaM viDaMbijjaMti tA gaimissaM / (iti niSkAmati / ) rAjA-(svagataM ) gacchatu tAvat / yogI-svAmin ! nirmakSikaM jAtam / rAjA-jJAnadarpaNa IMta AsyatAm / (jJAnadarpaNaH yogiveSaM vimucyopasarpati / ) rAjA-bhadra jJAnadarpaNa ! kaccidadhigataM kiJcana riporitivRttam ? / jJAnadarpaNaH-deva ! sarvamapi / rAjA-tarhi vistarataH shrotumicchaami| jJAnadarpaNaH-deva ! zrUyatAm / itastAvanniSkramya gato'smi moharAjazibiram / tatra ca cireNApi na prAptavAn pravezam / (1) evamapi bhavatu / (2) AH dAsyA:putraka ! pAkhaNDahataka ! zikhAM yajJopavItaM cApahartumicchasi ? / kiM tena suvarNakena yena karNacchedo bhavati / (3) nanu IdRzo rAjJo dUreNa praNAmaH kriyate / yatra brAhmaNA api evaM viDambyante, tato gamiSyAmi / 1 B& CdegvaM bho. 2 B&C dattvA. 3 B pavIyaM. 4 A jado. 5 B&C gacchissaM. A iva A. 6 "Aho Shrutgyanam" Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 mantriyazapAlaviracitaM [ prathamorAjA-upapannametat, niSiddhAsaMstutajananirgamapravezA hi shibirniveshaaH| jJAnadarpaNa:-atha kim ? tatra hi divAnizaM bhrAmyanna vizrAmyati mohanarendranirUpito nipuNaH pramAdo nAma kttkaarksskH| rAjA-atha kaM pravezopAyamakArSIH / jJAnadarpaNaH-deva ! vimRzyavizvasanIyAM munimudrAmAdRtya praviSTo'smi / rAjA-varNiliGginaH praNidhayo bhavantIti na kenApi paryanuyukto'si / jJAnadarpaNaH-deva ! dUre paryanuyogaH pratyutasatkRto'smi paakhnnddmnnddlen| rAjA-(sakautukaM ) AH ! kathaM tatra pAkhaNDasaMbhavaH ? / jJAnadarpaNaH-deva! durAtmanA mohena vijitya svacaraNasevAvratadAnena dIkSitAH sarve'pi darzaninaH / rAjA-aho ! niravadhiH ko'pi tasya mahimA / yataHyazcakre bhuvanatrayaM kamalabhUH zaGke sa cakre na yaM yenAkAri vidhina yaM sa kRtavAn manye mahAbhairavaH / tasmAdeSa jagadvilakSaNakalAkauzalyazaktyA surAn daiteyAnuragAnarAMzca satataM sarvAnkarotyAtmasAt // 19 // ( punaH sautsukyaM ) ttsttH| jJAnadarpaNaH-nItazcAsmi tairmohamahArAjAsthAnam / dRSTazca sa mohmhiipaalH| rAjA-sAdhu pAkhaNDamaNDala ! sAdhu, akAri yuktaM pAkhaNDairyatvaM mohasya darzitaH / svajAteH pakSapAto hi kriyate vAyasairapi // 20 // bhadra ! varNaya tasya vaibhavam / jJAnadarpaNaH-deva ! kimekamasya varNayAmi / yataH 1 B&CkhaNDima. "Aho Shrutgyanam" Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH] moharAjaparAjayam / dagdhaM yena purAtanaM tRNamivAyatnAtpurANAM trayaM ___ yasya prajvalato nabhastalamidaM dhUmyAyate srvtH| yatra trINyapi viSTapAnyupayayuH sAnyAyyalezazriyaM mohe tatra jalAtmatAM sa gatavAn byakSasya netrAnalaH // 21 // api ca balalIlAyitaM dRSTvA tasya mohamahIpateH / kAndizIko bhavatyeva kAlindIsodaraH prabho! // 22 // api ca-- amarAH kiGkarAyante dAsAyante ca dAnavAH / dInAstapodhanAstasya puro vIraziromaNeH // 23 // rAjA-(saromAJcaM) hRdaya ! diSTayA vardhAmahe saMgrAmamahotsavena / (iti srbhsmutthaatumutshte|) jJAnadarpaNaH-deva ! mA maivaM varNaneyaM tasya nAsti pratyakSa prtipkssH| rAjA-( salajjaM ) tatastataH / jJAnadarpaNaH-evaM ca bahUnyapi ahAni sthitvA na kiJcittanmantramadhigatavAnasmi / rAjA-gUDhamantratA hi jIvitaM raajniiteH| jJAnadarpaNaH-athAnyeArakasmAnirbharaM prAdurbabhUva bhairavaH snnaahbheriirvH| tadAkarNanAkulamilatsainikacakravAlazcacAla kasyApyabhimukhaM mohamahIpAlaH / rAjA-(savismayaM ) ttsttH| jJAnadarpaNaH-ahamapi kutUhalAtsahaiva calitavAn / gatvA cAnena paryaveSTi vivekacandrAhvayanRpaterjanamanovRttirnAma raajdhaanii| rAjA-ahaha ! nirvyAjamojAyitaM vijigISUNAm / jJAnadarpaNa:---sahasopasthitaM ca paracakramAlokya pryaakulo'bhvtpaurlokH| rAjA-tataH kaccidabhyamitrINatAM prapanno vivekarAjaH ? / "Aho Shrutgyanam" Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mantriyazaHpAlaviracitaM [ prathamojJAnadarpaNaH-nahi nahi, api tu sadAcAranAmnaH prAkArasya madhyamadhyAsya sthitH| rAjA-AH ! kathaM tAdRzo'pi durgAzrayaNamAcarati ? / jJAnadarpaNa:-asau hi purApi ripuNA nipuNapraNItabhedopAyena nitAntaM nItastanimAnam , tenedamAdRtavAn / rAjA-dezakAlajJastarhi na garhAmarhati / jJAnadarpaNaH-antarbahisthayozca balayoH pratyahaM prAvartata ghoraH smrsNmrdH| raajaa-ttsttH| jJAnadarpaNaH-atha tasyAH puryAH paryantavAhinyasti dharmacintA nAma mahAnadI / tAM cAgatya vairivarUthinI rurodha / tavagrahAca balavatyapi paryAkulIbhUtA purii| rAjA-dhik, STamApatitam / jJAnadarpaNa:-atha bahuzrutairgurubhiH puruSairudaghATyanta sadAgamanAmAnaH prayatnaparipAlitA guptkuupaaH| tebhyaH svapravaNazravaNapraNAlakhyadvAreNAntaH prAvezyata yogasalilam / tena ca punaH pratyujjIviteva prjaa| rAjA-(saharSa ) ata eva hi rAjakuleSu gurupuruSaparigrahaH prazasyate / jJAnadarpaNaH-viditazcAyamarthaH praiH| rAjA-kathamiva ? / jJAnadarpaNaH tadrAjadhAnIjanmAno manobhavAdayaH,te hi sarva sNvidnti| samAnazIlatayA punarmoharAja prapedire / rAjA-upapadyate tarhi / jJAnadarpaNa:-atha ripubhirupetya rajasAcchAditAH kUpAH / baDAzcAvinayaprabhRtayo ghAH / pratiSiddhAzca prabodhaprabhRtipraNidhisaJcArAH / pAtitAni pratikalaM prAkAre chidrANi / antarapi pratanUbabhUvaturyamaniyamarUpe yavasendhane / 1B& C vatparyA.. "Aho Shrutgyanam" Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam / rAjA-aho ! mahAtmano manovacasoragocaraH ko'pi vysnotkrH| jJAnadarpaNa:-balavavarodhadausthyAca vivekacandreNa rAjJA vimarzapramukhairamAtyaiH saha sthApitaH siddhaantH| rAjA-kimabhyamitrINatAM pratipadya yoddhavyamiti ? / jJAnadarpaNaH-nahi nahi, api tu yAcitaH kAlanAmno dUtasya mukhena dharmadvAraM mohraajH| rAjA-nItireSA balIyasA prArabdhasya videzo vA tadanu pravezo veti chayI gatiH / tataH kimanena prapannam ? / jJAnadarpaNaH-kimanyaddattameva dharmadvAram / rAjA-tAdRzAmapi tAdRzaH kSatradharmaH / jJAnadarpaNa:-athaikayA zAntinAmnyA devyA kRpAsundarInAmnyA ca prANavallabhayA kanyayA samaM nagarIto nirgato vivekcndrH| rAjA-kaSTaM bhoH ! kaSTam / api ca- . azraddheyamasaMbhAvyamacintyamapi helyaa| nayate prAJjalaM vartma devAya vidhaye namaH // 24 // jJAnadarpaNaH-pravizya cAdhyAsitA moharAjena janamanovRttinagarI / rAjA-api jJAyate ka sa prApto vivekarAja iti ? / jJAnadarpaNa:-ataH paraM prayatnagaveSitA'pi na prAptA ttprvRttiH| rAjA-(sotkaNThaM) AH kiM bhaviSyati kadApi mana:kalApi__ meghaH sudhArasamayaH samayaH sa ko'pi / yasmin vivekanRpatiM nijarAjadhAnI mAnIya nAma gamayAmi purA purI svAm // 25 // jJAnadarpaNaH-deva ! kiM na saMbhAvyate tvayi ? / rAjA-(svagataM ) na jAne kuto'pi vivekanRpatikulanabhastalazazikalAM kRpAsundarImupazrutyApi kimapi dravatIva me cetazcandrakAntaH / api ca 1 A pustake-'api ca' iti nAsti / "Aho Shrutgyanam" Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaHpAlaviracitaM [ prathamoAjanmano'pyahaha ! nirjitacandradhAmnA nAmnApi yA paricayaM na jagAma nAma / enAM vivekanRpatestanayAM nizamya ceto mamedbhudakaNThata kasya hetoH ? // 26 // (prakAzaM) bhadra ! purastAtkathaya / jJAnadarpaNaH-atha tatrApi kazcana svasaMbaddhamudntamadhigacchan nizcalIbhUya sthito'smi tAvat / / rAjA-sAdhu anuSThitam / anirvedo hi saMvananabIjAkSaraM siddheH| jJAnadarpaNaH-aparezuzca, devAnAmapi vismayaM vidadhatIM vaivarNyaromodgama svedotkampamayIrdazAzca dizatI kSoNIzvarANAmapi / saundaryeNa tapasvinAmapi manasyutpAdayantI spRhAM gaurAgI taruNI svabhAvasubhagAmadrAkSamekAmaham // 27 // sA ca vRddhayaikayA vanitayA yUnA ca nareNaikenAnugamyamAnA mAmetya praNanAma / dattAziSA ca pRSTA mayA 'bhadre ! kA tvamasi?' uktaJcAnayA bhagavan ! mahatI me kathA / tathApi samAsataH shRnnu|ahN hi saccaritranarendranandinI nItidevIkukSisaMbhavA zrImatkumArapAladevacakravartipraNayinI kIrtimaJjarI nAma / ' atha mayoktaM 'kalyANi! ka eSa kumArapAlaH' iti / rAjA-sAdhu jJAnadarpaNa ! sAdhu / mamaiva manasA saha saMpradhArya prynuyuktvaansi| jJAnadarpaNa:-pratyapAdi ca tayA 'bhagavan ! vairikulakAlaketuM kimeta. mapi kSatrapradhAnaM rAjAnaM na jAnAsi ? / AzcaryamAzcaryam, eko yaH sakalaM kutUhalitayA babhrAma bhUmaNDalaM prItyA yatra patiMvarA samabhavatsAmrAjyalakSmIH svayam / zrIsiddhAdhipaviprayogavidhurAmagrINayadyaH prajAM kasyAsau vidito na gUrjarapatizcaulukyavaMzadhvajaH // 28 // athAvAci mayA 'Arye ! sAdhu jJApito'smi / saMpratyasmaraM taM gUrjarezvaraM 1 A & C kiJcana. "Aho Shrutgyanam" Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sGkaH ] moharAjaparAjayam / 17 rAjarSim ' | purastAtkathaya / kIrttimaJjarI prAha, 'bhagavan! imAM guNAvalIM nAma mamaiva dhAtrIM viddhi / yadaGkalAlitAhaM vRddhimAgatA / amuM ca pratApaM nAma me bhrAtaramavehi / atha sa bharttA mUlAdapi vIrazrIvilAsara saikalAlaso'bhUt / mama tu sa bAlyAdapi prANapriyaH samajani / tadanena dagdhAsmi pratidinaM darzitapratipreyasIyasaMpadA / api ca kavibhirabhito baddhA kaNThe dhRtA bata ! bandibhiH kimapi gamitA daNDairmUcrchA budhairavamAnitA / taditi kupatestasyAsaktA kathaM na viDambitA tadapi manasApyasmin premA na me lathatAM gataH // 29 // idaM cAparamAkarNaya taceSTitam ' niSkAmaniSkalaGkAyA mamotkIrttanaparvaNi / vrIDAnamramukhAmbhojaH zrayatyeSa vilakSatAm // 30 // anyadA ca niSkRpanRpanirUpitena tyAganAmnA rAjapuruSeNa guNAvalIDitIyA nItvA muktAsmi jaladhivelAvaneSu / bhartRnirvAsanadoSaduHkhAcca durAroheerror mahAmahIdhareSu bahuzo'pi dattavatI mahArNaveSu jhampAm / agamaM ca rasAtalam / apataM ca pannagImukheSu / tathApi na vipannA / tatsatyaM maraNamapi duSprApaM pApakarmaNAm / tatazca prAptA bhagavato nAradasya nikaTam / tena ca nItA surasa - danam / tatrApi na kiJcitsaMvRttam / tataH prAptA martyalokam / sthitA vaikhAnasa - vratamAdAya tapovaneSu / anyedyurupAgato nRpasamIpAdayaM pratApo nAma mama bhrAtA / tena cedaM nyavedi, 'bhagini ! saMpratyajani jainamunipriyaste praNayI / taizcaivaM vipratAritaH / yathA dUrAddUraM prApaya kIrtti kalyANahetave svasya / nirviSayaM cAjJApaya bandhumamuSyAH pratApAkhyam // 31 // tacAtabuddhyA parigRhya nirvAsito'ham / tavApi dUraprApaNArthamanupadameSyati dharmazekharanAmA navadaNDapAzikaH / tadehi varaM svayaM dUrIbhavAvaH' iti / taccAkarNya saroSamuktaM mayA, 'bhrAtaH ! sthitAhamiyantaM kAlaM kulavrate / adhunA puna: pazya yatkaromi ityuktvA prAptA vizvajayino mohannRpaternikaTam / taistaizca vacanaprapaJcairaM grAhitastadupari saMrambhaM mohamahIpatiH / kRtA cAnena sarvasamakSamapratimA pratijJA / yathA 3 "Aho Shrutgyanam" Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 mantriyazaH pAlaviracitaM ahaM vA na bhavAmyeSa jagadvikramaghasmaraH / na sa vA bhavati kSudraH kSatriyaH samarAGgaNe // 32 // prayuktazca tatprakRtiSu bhedopAyaH / vazIkRtaM cAkhilaM tadrAjamaNDalam | saMprati kariSyate sa tadupari yAtrAm / tadbhagavan ! kathaya kataro'nayojayazrIkucakalazayoH kariSyati muktAhAralIlAyitam ? / nirargalajJAnanayano hi munijano bhavati' iti / mayAvAci, 'bhadre ! nanu prathamamAtmAbhAvavacasA sUcita eva moharAjena svAtmanaH parAjayaH / kIrtimaJjarI 'hA ! dhikaSTam, evaM cennAsti me vizvatraye'pyavasthiti: ' ityuktvA gatA sA vanitA / ahamapi prApto devasyAntikam' iti / rAjA - kalInAmAlayo mUlaM vairANAM padmApadAm / satyaM raktA viraktAzca viSameva striyo nRNAm // 33 // api ca sAkSAtkAre jhagiti jagatAM jAgarUkaM trayANAM tArtIyIkaM prakRtivizadaM tvanmayaM ya'sya cakSuH / so'haM mohaM samarazirasi nyasya vizvaikazatruM nirvekSyAmi praNayanibiDAM nirvRtiM nirvizaGkaH // 34 // ( nepathye ) vaitAlika: zItAMzoH svaparigraheNa mahatA mAhAtmyadAnodyato vidviSTojjvalarAja maNDalasarojinyAH priyaMbhAvukaH / vizvAndhakaraNasya zazvadgadGkArastamaHsaMcaya vyAdhestArakavartmamadhyamadhunA dhAnnAM patiH prAJcati // 35 // rAjA - (Urdhvamavalokya) adhi ! kathaM lalATaMtapastapanastadatikrAmati bhaigavato vItarAgasya saparyAkSaNaH ? | jJAnadarpaNa ! tvayA satataM mama saMnihitena bhAvyam / ( iti niSkrAntAH sarve 1 ) prathamo'GkaH / [ dvitIyo PIPA " Aho Shrutgyanam" Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH ] moharAjaparAjayama / dvitIyo'GkaH / ( tataH pravizati puNyaketuH 1 ) puNyaketuH -- (svagataM ) avijJAtasukhAsvAdAH pAravazyavisaMsthUlAH / cintAkliSTatayA kaSTaM jIvanti hRtamantriNaH // 1 // bhavatu tAvat / mayA hi svAminaH sakalAdhikAracintAsvavahitena sarva suvihitameva / tathA ca utkhAtAnyarimaNDalAni suhRdaH saMvardhitA: proddhRtAH prodvRttA api kaNTakAH prakRtayo nyAdhye niyuktAH pathi / adhyakSAH pratimaNDalaM niyamitAH sausthyaM ca nItAH prajA nirvyAjaM baladurga kozanicayAH puSTi parAM prApitAH // 2 // athavA jagajigISAjAgarUkamahini moharAje svAminaH pratipanthini kimiva suvihitam ? | ( punaH sAvaSTambhaM ) tatrApi sarvaM sughaTitameva / yataH, grAhito nipuNajJAnadarpaNapraNidhimukhena riporitivRttaM devaH / prApitazca tadupari paraM saMrambham | abhyamitrINe ca caulukyacakravarttini ka iva sa mohahataka: ? / kizca; saMprati parigRhItena gurUpadezanAmnA Aptanaimittikena niveditametat / yathAvivekarAjatanayAM pariNIya kRpAM nRpaH / bhUrbhuvaH svastrIzatruM moharAjaM vijeSyate // 3 // 19 iti / tannUnaM kRpAsundarIsaGgamasavyapekSo vipakSapratikSepaH / vivekasaMparkanimittA kRpAsundarIprAptiH / aparatrAlabdhapadaH saMprati gUrjaramaNDalamalaMkurute vivekanRpatiriti ca zrutiH / tadAnayanAya vyApArito vyavasAyasAgaraH / sa ca na jAne kimadyApi cirayati ? iti / ( tataH pravizati vyavasAyasAgaraH / ) vyavasAyasAgaraH - (puro vilokya sollAsaM) (1) eso so puNNakedu amaco, jo nimisa pi nisAsu vi na suyai pahurajjakajaciMtAe / eyarasa lahai ko caraNareNukaNakaraNilesaM pi ? // 4 // ( 1 ) eSa sa puNyaketuramAtyaH / yo nimiSamapi nizAsvapi na svapiti prabhurAjyakAryacintayA / tasya labhate ko caraNareNukara jilezamapi ? | "Aho Shrutgyanam" Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaHpAlaviracitaM [dvitIyouvasappAmi NaM dAva / ( upamRtya) jayadu jayadu amacco / puNyaketuH-(vilokya saharSe ) aye ! kathaM cintAnantaramevopanato vyavasAyasAgaraH? / bhadra! idamAsanamAsyatAm / ( vyavasAyasAgaraH prnnmyopvishti|) puNyaketuH-bhadra ! kathaya kiM kiM kRtavAnasi ? / vyavasAyasAgaraH-(1) evaM vinnviiydi| hado dAva amaccAdeseNa gaDaya gavesido tesu tesu ThANesu viveynivo|adiniguuddhpNcaarutti cirAdo scvidoy| puNyaketuH-evamevaitat , RddhimAnayazAsthAnacyutAH prijnojjhitaaH| videzavAsinazchannaM vicaranti manasvinaH // 5 // tatastataH / vyavasAyasAgaraH-(2) vayaNavinnAsaviNayAdIhiM kado acireNa hidahidao / niyantido dIvaMtaragamaNavavasAyAdo / annadA patthudA mae rAesiNo kumArapAlanaravahaNo guNasaMkahA / jaithA (3) tassa bhuyApallaMkaTTiyAi suhmiiliycchijuylaae| phaNimaNikIlaNadukkhaM vimhariyaM puhavidevIe // 6 // evaM ca uppAdidA bAdaM devammi daMsaNukaMThA / ANIdo so samaM devIe taNayAe ya cAlukarAyahANiM / Thido bhagavado sirihemacaMdassa tavovaNe / rAesiNA saha kArido gurusamIve daMsaNaM / upasarpAmi nanu tAvat / jayatu jayatu amAtyaH / (1) evaM vijJApyate / itastAvadamAtyAdezena gatvA gaveSitasteSu teSu sthAneSu vivekanRpaH / atinigUDhapracAra iti cirAtsatyApitazca / (2) vacanavinyAsavinayAdibhiH kRto'cireNa hRtahRdayaH / niyantrito dvIpAntaragamanavyavasAyataH / anyadA prastutA mayA rAjarSeH kumArapAlanarapaterguNasaMkathA / yathA--- tasya bhujAparyaGkasthitayA sukhamIlitAkSiyugalayA / phaNimaNikrIDanaduHkhaM vismRtaM pRthivIdevyA // evaM cotpAditA vADhaM deve darzanotkaNThA / AnItaH sa samaM devyA tanayayA ca caulukyarAja 1B&Csuai. B2&0pacAroti.3 B&CjadhA.4B&C yAe.5 B&C'dhArNi. "Aho Shrutgyanam" Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam | puNyaketuH -- ( sarabhasaM ) bhadra ! kimucyate ? caturo'si mahApuruSasaMyoja navyavahAravartmasu / yataH 'GkaH ] itaretaramutkaNThitamanasoH svapadapradhAnayorubhayoH / abhyarhitAsu bhUmiSvadhikurute darzanaM prathamam // 7 // atha tatra kacinnetrapathamavAtaratkRpAsundarI devasya / vyavasAyasAgaraH --- ( 1 ) adha kiM ? / avi ya, tIe vi sANurAyaM suciraM nivvannio devo / puNyaketuH - ( saharSa ) yadyevaM nAyakayoH punardarzanaprakAra paricintanamevaikamavaziSyate / vyavasAyasAgaraH- -(2) taM pi saMpannaM ti paribhAvedu amaco | puNyaketuH -- ( savitarka ) kathamiva ? | 21 vyavasAyasAgaraH - (3) jado mahadA nibaMdheNa viveyanivo deveNa nIdo niyamandiraM / vAsido sapaNayaM niyacittasAlAe / puNya ketuH - ( sapramodaM ) diSTayA saMpUrNAstarhi me manorathAH / sAdhu bho vyavasAyasAgara ! sAdhu / yadevamatigahanamapi kAryamaklezena sampAditavAnasi / yadi vAkimatra citraM yanmantrA duHsAdhA api mantriNAm / sidhyanti helyA dakSairAsairuttarasAdhakaiH // 8 // tadgaccha punarvivekarAjasya bhava pAripArzvikastvam / vayamapi prastutArthamanusandhAtumudyacchAmaH / ( iti niSkrAntau / ) viSkambhakaH / dhAnIm / sthito bhagavataH zrIhemacandrasya tapovane / rAjarSiNA saha kArito gurusamIpe darzanam / ( 1 ) atha kiM ? / api ca, tayApi sAnurAgaM suciraM nirvarNito devaH / (2) tadapi saMpannamiti paribhAvayatu amAtyaH / ( 3 ) yato mahatA nirbandhena vivekanRpo devena nIto nijamandiram / vAsitaH sapraNayaM nijacitrazAlAyAm / 1 B & C agha I. "Aho Shrutgyanam" Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 rAjA kiJca - ( dIrghamuSNaM ca niHzvasya ) mantriyazaH pAlaviracitaM ( tataH pravizati rAjA vidUSakazca 1 ) sarvajJacaraNayugale sarasijalakSmIM vilokya me cittam / cintayati netranalinadvayamanaghaM tatkSaNaM tasyAH // 10 // ( punarAkAze lakSaM baddhA ) api ca anyaca zrutAM praNidhivakreNa dRSTAM gurutapovane / tAmekAM sundarIM muktvA nAnyatra ramate manaH // 9 // dhAtastvayA yA mRgazAvalocanA hRtA nitAntaM khalacittavRttinA / saMsparddhayA te mama cintayA hRdi nyAsIkRtA saiva sudhAtaraGgiNI // 11 // sarvakaSa ! paJceSo ! saMprati mAM prati kariSyase kiM re ? | strIratnaM tanmama hRdi yasya khalu tvamapi dAso'si // 12 // [ dvitIyo AcchinnaM yasya dhanurbhUvallIchadmanA yayA tanvyA / sAI mama manasi tayA sa vasanno lajjase kAma 1 // 13 // vidUSakaH - (svagataM ) ( 1 ) haddhI haddhI purA vi dAva esa ummattao Asi / idANiM puNa viseso jAo / jaM tasseva seyaMbaraguruNo tavovaNe nijjhAidA aNeNa kivAsuMdarI NAma kannagA / tadaNurAyavisaMThulo ya asamaMjasaM viyaradi / jaMvA taMvA palavadi / tA saccameyaM, jattha va tattha va nUNaM kAmiyaNo niyai tammayaM sayalaM / ummattayara sarasio picchai nannaM viNA kaNayaM // 14 // 1 B & C purA dA. " ( 1 ) hA dhik hA dhik purApi tAvadeSa unmattaka AsIt / idAnIM punarvizeSo jAtaH / yattasyaiva zvetAmbara gurostapovane nirdhyAtA anena kRpAsundarI nAma kanyakA / tadanurAgavisaMsthulacAsamaMjasaM vicarati / yadvA tadvA pralapati / tataH satyametat, yatra vA tatra vA nUnaM kAmijano pazyati tanmayaM sakalam / unmattakarasarasitaH prekSate nAnyadvinA kanakam // "Aho Shrutgyanam" Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH] moharAjaparAjayam / bhodu dAva bodhayissaM / (prakAzaM ) bho vayassa ! kIsa tIse svaviva. jidAe itthigAe kade mAiNhiyAi vva migo bADhaM tammasi ? / kahaM vA tappimmagahillio svanijidadINaM devINaM parammuho hosi ? / tA savvadhA na juttamimaM / rAjA-vayasya ! mA maivam / yataH manye prAcyabhavAntare'pi bhagavatsarvajJapAdazriyA saMzliSTaM mama bhAlamaNDalamidaM dRSTizca tadarzanaiH / tasmAdasmi sudhAMzurazmizizirAM strIratnacUDAmaNe selonmUlitakAmamArgaNagatiM tasyAH zrito'haM dRzam // 15 // api ca dizi dizi viracitabahuvidharUpA yahIkSyate mayA vyaktam / tadivyA kAcidasau mAnuSyA nehazI zaktiH // 16 // (punaH svahRdayaM prati / ) dhAraya hRdaya ! sayatna ratnaM ramaNISu jIvitaM ynme| yena vinA mayi varSati tuSArarucirapi kaNAn vaH // 17 // vidUSakaH-(svagataM saviSAdaM ) (1) adidUramArovido esa dAsIe puttageNa pimmaggaheNa / tA kimidANiM kAyavvaM / rAjA-vayasya ! priyAvirahavyathAkrAntasvAntatayA na kApi prAmomi ratim / tadAdezaya dharmArAmasya panthAnam / yena tatra gatvAtmAnaM vinodayAmi / vidUSakaH-(2) ido ido edu vayasso / ( ubhAvapi parikrAmataH / ) vidUSakaH-(3) bho vayassa ! piccha piccha, bhavatu tAvad bodhayiSye / bho vayasya ! kasmAttasyA rUpavivarjitAyAH striyAH kRte mRgatRSNikAyA iva mRgo bADhaM tAbhyasi ? / kathaM vA tatpremAthilako rUpanirjitaratibhyo devIbhyaH parAGmukho bhavasi ? / tataH sarvathA na yuktamidam / (1) atidUramAropita eSa dAsyAH putrakena premagraheNa / tataH kimidAnI karttavyam / (2) ita ita etu vayasyaH / (3) bho kyasya ! pazya pazya, 1 B & C"galio. 2 A tati. 33& C tanma. 4 B & C kAdabdha. "Aho Shrutgyanam" Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 mantriyazaHpAlaviracitaM [dvitIyoeso dhammArAmo atyatthi mahahumo damo nAma / muttAvalIhiM phalio viDambae tiyasatarulacchi // 18 // rAjA-(vilokya svagataM 1) atra hi saubhAgyabhAgyapAcyA dUrasthe dRSTivibhrame tsyaaH| saMvRddho mama hRdaye yAsyati zAnti sa santApaH // 19 // (dharmArAmaparisaramupasRtya nirUpya c|) iha hi viratisarasIsamutthaM vimalaM saMtoSazatadalaM viikssy| tasyAH smarAmi satataM vibhramavisphAritaM cakSuH // 20 // (punarvilokya ) vayasya ! kAsau shaakhii?| vidUSakaH-(1) esa puro jeva / rAjA-(vilokya saharSa ) ghaTitamivAtmAnamimaM manye'haM puNyasArasandohaiH / yattatparimalavAhI mAmanugRhNAti pavano'yam // 21 // (punarAvAya) parimalamenaM manye tasyA nissiimpunnymaalaayaaH| ayamanyathA kathaM me prANAnAM jAyatAM prANaH // 22 // vidUSakaH-(2) evamedaM / rAjA-(dakSiNAkSispandanamabhinIya) . kuru hRdaya ! mudaM yasmAtphalitaH puNyamastavedAnIm / iti kathayati mama dakSiNacakSuHsphuraNaM zubhodakam // 23 // vidUSakaH-(3) aNeNa suhanimitteNa tuha maNovallahA kivAsundarI vi ittha paese sNbhaaviji| eSa dharmArAmo yatrAsti mahAdrumo damo nAma / muktAvalIbhiH phalito viDambayet tridazatarulakSmIm / / (1) eSa pura eva / (2) evametat / (3) anena zubhanimittena tava manovallabhA kRpAsundaryapyatra pradeze sNbhaavyte| 1B&CevaM ne. "Aho Shrutgyanam" Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam / 15 I rAjA - sAdhu vayasya ! sAdhu / sApyatra sAvadhAnairvilokanIyA / ( iti sAnandaM parikrAmati 1 ) vidUSakaH- - ( 1 ) vayassa ! piccha piccha esa so pAyavo / rAjA - ( vilokya) aho ! sakalavRkSajAtivilakSaNo'yaM pAdapaH / yato dRSTamAtro'pi mayi varSati sudhAdhArAdhoraNIH / (punaH samyagnirIkSya 1 ) ahaha ! chAyA saundaryamasya / tathA ca 'GkaH ] asyacchAyAdhikyAtsaMpannaM khalu kalaGkamapanetum / ArabdhaM dAnamaho ! karttuM kila kalpavRkSeNa // 24 // ( nepathye ) tribhuvanahite'khaNDitasukhasandohadAyini pAdapaH / yataH-- sakalapAdapebhyo vilakSaNo'yaM jaladharajalaM na vAJchati saMkocaM bhajati sindhupAthobhiH / amRtenApi na vikasati rasena rUDho'pareNAyam || 25 || rAjA - ( zrutvA saMvismayaM ) aho ! citraM citram / santi tAdRzA api pradezAH / yatra jalAdRte'pi prarohanti taravaH / bhavatu tAvatko'pi kasmaicidupadizati / tatkenAmunA bhavitavyam / vidUSakaH - ( 2 ) kahaM chahiM rasehiM navahiM naharasehiM vA parUDho esa tarU 1 / ( punarnepathye ) somate ! dakSAsi asya vRkSasya secanake / somatA - ( savinayaM ) (3) bhayavaM jANedi / puNo vi ANavedu tattabhavaM / ( nepathye ) unmudrita sarasvatI bhANDAgArasya jJAnasamudrasya zrIhemacandrasya gurorAdezasudhAsAraM manmukhapraNAladvAreNa dhAraya manaHkuNDe / yadasya tarornijasakhIsakAzAtsecanakaM kArayeH / ( 1 ) vayasya ! pazya pazpa eSa sa pAdapaH / ( 2 ) kathaM SaDDiH rasairnavabhirnATyarasairvA prarUDha eSa taruH ? / ( 3 ) bhagavAn jAnAti / punarapi AjJApayatu tatrabhavAn / 1 B & C vRkSaH 2 B & C sasmayaM. "Aho Shrutgyanam" Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 mantriyazaH pAlaviracitaM [ dvitIyo somatA- - ( 1 ) bhayavaM ! imAe guruyaNaANAe ANandarasataraMgidaM me hideyaM / paraM keNa jaleNa esa rukkho sittavyu ? tti Aisasu / ( nepathye ) sAdhUpanyastaM bhavatyA / zrUyatAm saMyamarasena bhRtvA dhyAnottamakalazamurasi vinyasya / siJcati yathA drumamimaM sakhI tava tathA tvayA kAryam // 26 // somatA - ( 2 ) jaM bhayavaM ANavedi / rAjA-aye ! kazcideSa tapodhana: ? / bhavatu tAvat / vRkSAntarita eva drakSyAmi / ( tathA karoti vilokya | ) citraM zatadalametatparimiladaliharisaMzritazrIkam / dhante'sau navazAkhI nAdbhutamadbhutacaritreSu // 27 // api ca tvattaH zAkhin ! duSTaM na paraM pazyAmi vizvavizveSu / udbhinaM tava kusumaM vihvalayati munimano yasmAt // 28 // vidUSakaH - (svagataM ) (3) kIdiso'yaM piyavassassa cittakibhamo ? jaM evaM jaMpadi / tA sayaM pi picchissaM / (prakAzaM ) vayassa ! ahaM pi picchissaM / rAjA- -gRhANa dRzoH phalam / vidUSakaH -- ( AyatAM kandharAM vidhAya vilokya ca / ) ( 4 ) acchariyaM acchariyaM jaM dANi pAyavo candapassU jAdo / tathA ca ( 1 ) bhagavan ! anayA gurujanAjJayA AnandarasataraGgitaM me hRdayam / paraM kena jalenaiSa vRkSaH sektavyaH ? iti Adiza / (2) yadbhagavAn AjJApayati / ( 3 ) kIdRzo'yaM priyavayasyasya cittavibhramo yadevaM kathayati ? / tataH svayamapi prekSiSye / vayasya ! ahamapi prekSiSye / ( 4 ) AzcaryamAzvarya yadidAnIM pAdapazcandraprasUrjAtaH / 1 B & C hiyayaM. 2 B C parimalamiladaliddarizri " Aho Shrutgyanam" Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH] moharAjaparAjayam / (1) eso sArayacando nIharido taruvarAo sNpunno| lAyannasudhA pijai jassa surehiM alichaleNa // 29 // rAjA-vayasya ! vyAlokitaM sudhAlaharIsahodaraM mRtasaMjIvakaM kimapi / vidUSakaH-(cakSuSI nimIlya ) (2) edaM diDigoyaraM kaDDaya annaM na visavilAsaM ployissN| rAjA-sAdhu vayasya ! sAdhu / abhijJo'si darzanIyavastUnAm / zrUyatAM vAcoyukti: nedaM padmaM nendurvadanaM vikasvaraM tsyaaH| yatpathyaM munimanaso viSayavyApAraviratasya // 30 // somatA-(sAkSepaM )(3) sahi ! kahaM pAyavassa secaNayaM na karesi? / kahaM vimharidaM gurusAsaNaM, vihaDido jhANakalaso ? / secaNayaM viNA sacchAyo na bhavissadi esa pAyavo / kRpAsundarI-(sasaMtApamiva ) (4) sahi ! mahuyararAeNa maha hiyayAdo avaharido jhANakalaso / tA kiM kuNemi ? / somatA-(vRkSamavalokya svagataM) (5) ayi ! avaharido jeva aNeNa mahuyararAeNa jhaannklso| (prakAzaM ) piyasahi ! puNo vi saMghaDasu jhaannklsN| kRpAsundarI-(sahAsaM) (6) sahi ! devavallahA hosi, jaM bhaggaM saMgha. Dasu tti jNpsi| (1) eSa zAradacandro nissRtastaruvarAtsaMpUrNaH / lAvaNyasudhA pIyate yasya surairalicchalena / (2) etadRSTigocaraM kRtvA'nyanna viSavilAsaM prlokissye| (3) sakhi ! kathaM pAdapasya secanakaM na karoSi ? / kathaM vismRtaM guruzAsanam / vighaTito dhyAnakalazaH / secanakaM vinA sacchAyo na bhaviSyati eSa pAdapaH / (4) sakhi ! madhukararAjena mama hRdayato'pahRto dhyAnakalazastataH kiM karomi ? / (5) ayi apahRta evAnena madhukararAjena dhyAnaphalazaH / priyasakhi ! punarapi saMghaTaya dhyaanklshm| (6) sakhi ! devavallabhA bhavasi, yadbhagnaM saMghaTayeti jalpasi / 1B&C suhA,2B&Cvivazasya.3 B&CsecaNaM, "Aho Shrutgyanam" Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 mantriyazaHpAlaviracitaM [dvitIyo rAjA-(samyag nirUpya svagataM ) ayi! saiva kRpaasundrii|yyaa mama dRSTicakorikAyA nijavadanendukiraNaiH kAritaH pAraNavidhiH / sAMprataM ca 'madhukararAjavighaTitadhyAnakalaza: itivacanena saMbhAvayati mAm / tadRdaya ! vidhehi lAsyam / bhaja ca pramodasaMdoham / yataH cetaH! prarUDho hRdayAlavAle manorathaH pAdapasattamo yH| sa vallabhAvakravilokanena prakAmamiddhaH phalitaH phalena // 31 // (punaH sAbhilASamavalokya) asyAH priyAyA vadanendubimbe lAvaNyapaGke mama dRSTidhenuH / manA tathA bhagnapadeva mandA notthAtumIzA kSaNamekameSA // 32 // somatA--(sAkSepaM ) (1) sahi ! guruyaNassa ANAbhaMge jaM pAvaM hodi taM kassa ? / kRpAsundarI-(2) sahi ! majjha / somatA-(3) jai evaM tA jhANakalaseNa secaNayaM kuNa / (kRpAsundarI sabhayaM hRdi netre vinyasya taruM prati dhyAnaM nATayati / ) rAjA-(sasaMbhramaM) kIdRzo dhyAnakalaza iti nirIkSya saviSAdam, puNyastvameva taruvara ! hRdyasthaM tvAM vilokate yadiyam / mAmeva hi nirbhAgyaM zvapacamiva spRzati no dRSTayA // 33 // kRpAsundarI--(dhyAnaM pArayitvA) (4) eso sAhI ahisitto bahiNi ! jhijjae kIsa ? / somatA-(vilokya svagataM ) (5) kahameyaM purisarayaNaM AhiviDaMbida picchiUNa evaMvihaM piyasahI jaMpadi ? / eyaM puNa na saMbhavadi jado esA purisvihesinnii| tathA ca (1) sakhi ! gurujanasyAjJAbhaGge yatpApaM bhavati tatkasya ? / (2) sakhi ! mama / (3) yadyevaM tato dhyAnakalazena secanakaM kuru / (4) eSa zAkhI abhiSikto bhagini ! kSIyate kasmAt / (5) kathametaM puruSaratnamAdhiviDambitaM prekSya evaMvidhaM priyasakhI kathayati ? / etatpunarna saM. bhavati yata eSA puruSavidveSiNI 1B&C eso u sA. "Aho Shrutgyanam" Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH ] moharAjaparAjayam / catto dasasayanitto parihario phaNivaI taha imAe / kA gaNaNA avaranivANa purisavidesiNI esA // 34 // paramajja annAdisI dIsadi / tathA ca thaMbhiyadehavivannA seyasalilabiMdumuttiyAharaNA / romaMcakaMcuyasiriM dharamANA bhAsae bAlA // 35 // (prakAzaM) sahi ! jai vi khinnasarIrAtahAvi karaphaMsaNeNa saMbhAvehi truvrN| kRpAsundarI-(1) jaMpiyasahI bhaNadi / ( iti pANivallavena taruM spRshti|) vidUSakaH-(sautsukyaM ) (2) piyavayassa ! jhatti niyapANiNA se pANiM gharesu / jahA tumha sarIre amayapavAho payadi / rAjA--( sasaMbhramaM tarupallavagucchAntareNa pANinA tasyAH pANigrahaNaM kRtvA svagataM) bhRGgAyitaM yajinapAdapaGkaje muktAnyakRtyena ciraM kara ! tvayA / tasyAnubhAvAtsmaratApaghasmaro babhUva te'syAH karasaGgamotsavaH // 36 // kRpAsundarI-(svagataM ) (3) kahaM pAyavassa evaMviho pallavo bhodi / jassa phaMsAdo maNavayaNANaM agoyaro uppaja suhasaMbhAro / tA sahiyaNaM pucchissaM / (prakAzaM) sahi ! kahaM edassa pAyavassa pallavasaMsaggeNa salilasekeNa va romaMcamiseNa kandalidaM maha dehamahIe ? / tyakto dazazatanetraH parihRtaH phaNipatistathAnayA / kA gaNanA'paranRpANAM puruSavidveSiNI eSA // paramadyAnyAdRzI dRzyate / stambhitadehavivarNA svedasalilabindumauktikAbharaNA / romAJcakaJcukazriyaM dharantI bhAsate bAlA // sakhi ! yadyapi khinnazarIrA tathApi karasparzanena saMbhAvaya taruvaram / (1) yatpriyasakhI bhaNati / (2) priyavayasya ! jhaTiti nijapANinA tasyAH pANiM dhara / yathA tava zarIre'mRtapravAhaH prvrtte| (3) kathaM pAdapasyaivaMvidhaH pallavo bhavati / yasya sparzato manovacanayoragocara utpadyate sukhsNbhaarH| tataH sakhijanaM prakSyAmi / sakhi! kathametasya pAdapasya pallavasaMsargeNa salilasekeneva romAcamiSeNa kandaliMtaM mama dehmhaa| "Aho Shrutgyanam Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazapAlaviracitaM [dvitIyo sakhI--(1) devavallahe ! kahaM pAyavapallavesu eriso dhammosamullasadi ? / nijiyakandappateyassa purisarayaNassa amayarasavarasiNA karakamaleNa bhodavvaM / (kRpAsundarI zrutvA salajjaM sarabhasaM hastamAkRSya parAGmukhI tisstthti|) rAjA-(saviSAdaM) kathamapi tava kara ! jAtaH puNyazrIpANipallavaH prnnyii| tatkiM bhUyo bhavitA ? siddhAnaM nAGkaraM sUte // 37 // (punaH svakaraM vilokya) tatkarapIDanajAtasvedAmbhAkaNamiSeNa hasto me| saMprati tasya viyoge roditi nUnaM vidhe ! pazya // 38 // somatA-(2) piyasahi ! gurusAsaNavirAhaNe mahanto pnycvaaoN| tA kuNaha secaNayaM / (kRpAsundarI sAzaGka saMmukhIbhUya taraM prati dhyAnakalazena secanakaM vidhatte / ) vidaSaka:-(vIkSya sAnandaM ) (3) piyavayassa ! tuha punnANubhAveNa abhAdo adikatA candalehA, vivaviyaM tamapaDalaM / ( iti nRtyati / ) rAjA--(nirUpya saharSe) dhigmUrkha ! mA maivaM kuru / yataH, tvaduttAlatumulena trasyati bAlahariNI / vidUSakaH-(4) jai evaM tA nijaMtemi evaM aNeNa baMbhasutteNa / (iti yajJopavItaM kaNThAduttArayati / ) rAjA-aho ! asamayajJo'yaM vipraH / yataH yadi bhavati pAbandhaH premaguNenaiva nAnyathA yuvteH| puNyena vinA bata! nahi pAradabandho bhvtypraiH|| 39 // (punarvimRzya) (1) devavallabhe! kathaM pAdapapallaveSvIdRzo dharmaH samullasati / nirjitakandarpatejasaH puruSaratnasyAmRtarasavarSiNA karakamalena bhavitavyam / (2) priyasakhi ! guruzAsanavirAdhane mahAn pratyavAyaH / tataH kuru secanakam / (3) priyavayasya ! tava puNyAnubhAvenAbhrato'tikrAntA candralekhA / vidrAvitaM tamaHpaTalam / (4) adyevaM tato niyantrayAmyetAmanena brahmasUtreNa / 1 somtetyrthH| "Aho Shrutgyanam" Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH ] moharAjaparAjayam / sphurati na vighno yAvattAvaDhukpazya santataM tanvIm / kSamate nAma na suciraM tanupuNyaM tanubhRtAM bhogam // 40 // somatA--( sakhIM vilokya svagataM ) (1) kahaM anja vi na viramadi tarusiMcaNAdo piyasahI? / tA kiM kuNemi egA ahaM ? / jai ko viparicido aparicido vA sannihido bhodi, tA teNa samaM kahAviNodeNa kharNamittaM suhaM kuNemi / iti| - (tataH pravizati taroruDDIya saMvaranAmA zukaH / ) somatA--(nirIkSya sapramodaM ) (2) sohaNaM saMpannaM / tA eNaM pucchissaM / ayi rAyasuya ! sAgayaM tumha / zukaH-svAgataM sajjanadarzanena / somatA-(3) ittha dhammArAme ahiramasi na va ti| zukaH-zrIcaulukyacandrasya kumArapAladevacakravartinaH krIDAzuko'haM tasya pRSThato vicarAmi / somatA--(sAvahityaM ) (4) so rAthA kattha paese saMpayaM ? / / zukaH-janmAntarapraNayinI kRpAsundarImavalokayitumatraiva vrtte| somatA-(5) tassa guNasaMkittaNeNa sahalIkaredu maha kanne bhavaM / zukaH-(svagataM ) iyaM guNagrAhiNI varNinI tato nivedayAmi svAmino guNAn / (prakAzaM ) dakSiNaM pANimudyamya, eSaH zrIhemacandrakramapadmasevA. pavitrabhAlaH sa kumaarpaalH| (1) kathamadyApi na viramati tarusiJcanataH priyasakhI? | tataH kiM karomi ekAhama? yadi ko'pi paricito'paricito vA sannihito bhavati, tatastena samaM kathAvinodena kSaNamAtraM sukhaM karomi / (2) zobhanaM saMpannam / tata etaM prakSyAmi / ayi rAjazuka ! svAgataM tv| . (3) atra dharmArAme'bhiramase na veti / (4) sa rAjA kutra pradaze sAMpratam / / (5) tasya guNasaMkIrtanena saphalIkarotu mama kau~ bhavAn / 1 B&CkhaNametaM. 2 B&C eyaM. "Aho Shrutgyanam" Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaHpAlaviracitaM [dvitIyo. yatkIrtijanmeva sudhAmarIci jagattamo hanti mahovilAsaiH // 41 // somatA-(1) vihaGgamasattama ! adovaraM kiM karissadi mahArAyA ? / zukaH sarvakaSaM kalmaSavarmadurjayaM vyAmoharAjaM vinihatya saGgare / kRpAvilAsairabhRtormisodarai rAnanditaH sthAsyati kAnane'tra saH // 42 // somatA-(2) rAyavallaha ! sA purisavidesiNI sunniiydi| kahaM naranAhassa paNayiNI bhavissadi ? / avi ya, tIse vadRdi duppUro mhaapnnbndho| zukaH-kIdRzaH ? / somatA-(3) suNasu / tathA ca iha bharahanivAo jaM na keNAvi cattaM muyai mayadhaNaM jo taM pi pAvikamUlaM / niyajaNavayasImaM moyae jo ya jUya ppamuhavasaNacakaM so varo majjha hou // 43 // zukaH-prathamameva kakSIkRto'yamarthaH pArthivena / somatA-(4) edaM nAhaM sahahAmi / (1) vihaGgamasattama! ataHparaM kiM kariSyati mahArAjaH / (2) rAjavallabha ! sA puruSavidveSiNI zrUyate / kathaM naranAthasya praNayinI bhaviSyati / api ca, tasyA vartate duSpUro mahAn pnnbndhH| (3) zRNu, iha bharatanRpAdyanna kenApi tyaktaM muJcati mRtadhanaM yastadapi pApaikamUlam / nijajanapadasImAM mocayedyazca cUta. pramukhavyasanacakraM sa varo mama bhavatu // (4) etannAhaM zraddadhAmi / 1 B&C'tathA ca' "Aho Shrutgyanam" Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH] mohraajpraajym| 33 zukaH-zraddheyamevedam / somatA-(1) ittha atthe asthi sakkhI ko vi ? / zukaH-(2) asthi rAyavallaho diyvrphaannpuriso| vidUSakaH--(zrutvA upasRtya zukamavalokya ca) (3) satthi rAyasuyassa / zukaH-tava mahAdvijasya darzanena / vidUSakaH-( somatAM nirIkSya ) (4) suMdari ! sohaggagavvirI hohi / zukaH-rAjavayasya ! tava mama ca svAminA guruzrIhemacandrapAdAmbujapratyakSa nirvIrAdhanamokSaNe saptavyasananirvAsane ca pratijJAtamityasyAH sAkSI bhv| vidUSakaH-(5) ittha atthe maha mahabaMbhaNassa vayaNaM pamANaM / somatA--(6) nRNaM siddhamiNaM paoyaNaM / zukaH-tadgamiSyAmyaham / ( uDDIya gataH / ) somatA-(saviSAdaM ) (7) kahaM gado rAyasuo? / anja vi piyasahI jhANakalasasiMcaNAdo na virmdi|| kRpAsundarI-(dhyAnasecanaM vimucya ) (8) sahi somade ! eyassa sAhiNo adiTTaguNapAsena saMjadamhi / padmagaM caliduM na sakemi / tA AgaMtUNa pAsAdo mukkhaM kunnh| (1) atrArthe'sti sAkSI ko'pi / (2) asti rAjavallabho dvijavarapradhAnapuruSaH / (3) svasti rAjazukasya / (4) sundari ! saubhAgyagarviNI bhava / (5) atrAtheM mama mahAbrAhmaNasya vacanaM pramANam / (6) nUnaM siddhamidaM prayojanam / / (7) kathaM gato rAjazukaH ? / adyApi priyasakhI dhyAnakalazasecanAnna viramati / (8) sakhi somate ! etasya zAkhino'dRSTaguNapAzena saMyatAsmi / padamekaM calituM na zaknomi / tata Agatya pAzAnmokSaM kuru / "Aho Shrutgyanam" Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaHpAlaviracitaM [dvitIyosomatA-(svagataM) (1) adisaeNa baMdhe paDissadi / (prakAzaM ) bhodu daav| (samIpamupasRtyAvalokya ca) sahi! gADhayaro baMdho nAhaM mokkhaM kAdaM skkemi| jadi paraM bhaddA krissdi| kRpAsundarI-(2) sahi somade ! asaMbaddhapalAviNi! avehi / rAjA-(saviSAdaM) pAyaM pAyaM tasyA lAvaNyaM zazabhRteva ghttitaayaaH| viramati na mama dRzastRT tadasau jvariteva saMvRttA // 44 // vidUSakaH-(sahAsaM) (3) piyavayassa ! sacchandaM dAva ciTTha jAva tuha paNayiNI devI ittha na edi / (tataH pravizati devI rAjyazrIH raudratA c|) rAjyazrIH-(sATopaM) (4) halA ruddade ! avi nAma avitahamedaM jaM tumaM kadhesi ? / raudratA-(5) bhaTTiNi! kimannadhA tumha nivedIyadi ? / rAjyazrIH-(6) tA puNo vi kadhesu edaM / raudratA-(7) jaM devI ANavedi / jaNamaNavittiNAmanayarInariMdo viveyacando nAma saMpadi ittha samAgado ciTThadi tti devIe vididaM jeva / rAjyazrIH -(8) adha kiM / (1) atizayena bandhe patiSyati / bhavatu tAvat / sakhi ! gADhataro banyo nAhaM mokSaM kartu zaknomi / yadi paraM bhartI kariSyati / (2) sakhi somate! asaMbaddhapralApini! apaihi / (3) priyavayasya ! svacchandaM tAvattiSTha yAvattava praNayinI devI atra naiti / (4) halA raudrate! api nAmAvitathametattvaM kathayasi ? / (5) bhaTTini! kimanyathA tava nivedyate / (6) tat punarapi kathayaitat / (7) yaddevI AjJApayati / janamanovRttinAmanagarInarendro vivekacandro nAma saMpratyatra samAgatastiSThatIti denyA viditameva / (8) atha kim ? / "Aho Shrutgyanam' Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH ] moharAjaparAjayam / [ raudratA ] - (1) tassa ya dhUyA kivAsundarI nAma | sAya Asamapade piipAsanisannA nivvannidA bhaTTiNA / 3 rAjyazrIH - ( sAkSepaM ) (2) tado tado ? | raudratA - (3) parUDho parupparaM pimmaMkuro / ado jjeva ANIdo viveyanivo niyamandiraM / kadA appaDimA paDivattI / dinnaM ThANaM niyacittasAlAe / rAjyazrIH - (4) idANiM muNiyaM cittasAlappaNakAraNaM viveyassa / raudratA - (5) jappamudi diTThA sA kannagA tappabhudi aNIdiso bhaTTA / ajja puNa virahaviNoNatthaM dhammArAmamaNupattassa saMgadA sA kannagA / tIe samaM kiM pi jaMpato vahRdi ? / rAjyazrIH -- ( niHzvasya ) (6) aho jIvantehiM kiM na dIsadi suvvadi vA ? / jaM tAriso vi bhaviya ajjautto eriso saMvRtto / halA ! kattha paese so saDho ? / raudratA - (7) ido ido edu devI | ( ubhe parikrAmataH / ) rAjyazrIH- - ( puro'valokya ) (8) halA ! eso so nilajjo jahA kahido sahA dIsadi / tAM ehi paDiniyattamhi / na khailu evaM daidaM dahuM khamamhi | ( 1 ) tasya ca duhitA kRpAsundarI nAmnI / sA cAzramapade pitRpArzvaniSaNNA nirvarNitA bhartrA / (2) talastata: ? / (3) prarUDhaH parasparaM premAGkuraH / ata eva AnIto vivekanRpo nijamandiram / kRtA'pratimA -pratipattiH / dattaM sthAnaM nijacitrazAlAyAm / (4) idAnIM jJAtaM citrazAlArpaNakAraNaM vivekasya / ( 5 ) yatprabhRti dRSTA sA kanyakA tatprabhRti anIdRzo bharttA / adya punarvirahavinodanArthe dharmArAmamanuprAptasya saGgatA sA kanyakA / tayA samaM kimapi kathayan varttate / ( 6 ) aho ! jIvadbhiH kiM na dRzyate zrUyate vA ? | yattAdRzo'pi bhUtvA Aryaputra IdRza: saMvRttaH / hale ! kutra pradeze sa zaThaH ? / ( 7 ) ita ita etu devI / (8) hale ! eSa sa nirlajjo yathA kathitastathA dRzyate / tata ehi pratinivRttAsmi / na khalvevaM dayitaM draSTuM kSamAsmi / 1 B & C "daNatthaM. 2 B & C to 3 B & C khu. "Aho Shrutgyanam" Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazapAlaviracitaM [dvitIyoraudratA-(1) bhahiNi ! tarutirohidA dAva suNissAmo kiM japaMti ? / rAjyazrIH-(2) evaM bhodu / (ubhe tathA kurutH|) rAjA-priye ! AjJApaya mAM yena vigatapAzabandhanAM tvAM karomi / ___(kRpAsundarI adhomukhIbhavati / ) / vidUSakaH-(3) bho vayassa ! dukkhidaparittANaM kuladhammo cAlukANaM / tA kiM vilaMbIyadi / rAjA-yuktamAha vayasyaH / ( upamRtya guNapAzena saha haste gRhNAti / ) rAjyazrIH--(4) halA! ado varaM jIviya kiM kAyavvaM? / raudratA-(5) bhaTTiNi ! puNo vi piccha dAva / rAjyazrIH--(6) evaM pi bhodu / kRpAsundarI-(7) cAlukka ! muMca muMca mamaM gamissamahaM dAva / rAjA--priye ! na khalu cirAtprAptAM tvAmahaM mokSyAmi / kapAsundarI--( sarvato vilokya sabhayaM) (8) ajautta ! ( ityarthokte lajjAM nATayitvA ) mahArAja ! muMca muMca mamaM / jado edAe tarutirohidAe AtaMbalo. yaNAe bIhemi / ( iti rAjJo bhujAntaraM pravizati / ) rAjA--(avalokya ) aho ! paramopakAriNI kAcideSA / yenedRzAM zreyasAM pAtrIkRto'smi, (1) bhaTTini ! tarutirohite tAvat zroSyAvaH kiM kathayataH / (2) evaM bhvtu| (3) bho vayasya ! duHkhitaparitrANaM kuladharmazcaulukyAnAm / tataH kiM vilambyate / (4) hale ! ataH paraM jIvitvA kiM karttavyam / (5) bhaTTini ! punarapi pazya tAvat / (6) evamapi bhavatu / (7) caulukya ! muJca muJca mAM gamiSyAmyahaM tAvat / (8) Aryaputra ! / mahArAja ! muzca muJca mAm / yata etayA tarutirohitayA AtAmraloca. nayA bimemi| "Aho Shrutgyanam" Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SE: 1 moharAjaparAjayam / nodgamiSyadrAhuryadi nabhasi bhayaGkarAsyakuharo'sau / tatkiM zazabhRtpratimA mama zaraNamupaiSyadamRtamayI ? // 45 // api ca anadiSyadyadi na vane siMhI vitrAsitaiNasaGghAtam / tatkiM hariNIcakSurvibhramazarmA'bhaviSyanme ? // 46 // kizva akariSyadyadi na vidhirbisinoM saMcAriNImimAM vipine / tatkiM madhukaralalitAnyasthA vadane'bhaviSyanme ? // 47 // raudratA - (1) bhaTTiNi ! sudaM annuttigUDhAbhippAyaM bhaTTiNo vayaNaM ? / rAjyazrIH - (2) helA ! sudaM jjeva / jado ahiramadi rAyahaMso bagIsu muttUNa jaccanijahaMsiM / tassa ciya so doso vasaviruddhaM kuNantassa // 48 // raudratA - (3) bhaTTiNi ! ado varaM ahaM pi sodumakkhamA / tA kA gadI ? | rAjyazrIH- - ( 4 ) halA ! ehi jeNa hAralayAe baMdhiya lIlAkamalanAleNa niddayaM tADemi imaM sadaM / raudratA - (5) evaM bhodu / ( ubhe sahasopasarpataH / ) vidUSakaH- vilokya ) (6) bho vayassa ! esA kuDA caMDi vva edi devI / tA nassissaM / ( iti tvaritapadaM niSkrAntaH / ) ( 1 ) bhaTTini ! zrutamanyoktigUDhAbhiprAyaM bharturvacanam ? | (2) hale ! zrutameva / yataH- 37 abhiramate rAjahaMso vakISu muktvA jAtyanijahaMsIm / tasyaiva sa doSo vaMzaviruddhaM kurvANasya || (3) bhaTTini ! ataH paramahamapi zrotumakSamA / tataH kA gatiH ? / ( 4 ) hale ! ehi yena hAralatayA baddhA lIlAMkamalanAlena nirdayaM tADayAmImaM zaTham / (5) evaM bhavatu / (6) bho vayasya ! eSA kruddhA caNDIvaiti devI / tato naGkSayAmi / 1 1 B & C anoti 2 B & C lA halA ! "Aho Shrutgyanam" Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaH pAlaviracitaM kRpAsundarI- - (1) muMca muMca mamaM edAe bIhemi bADhaM / ( rAjA devIM vilokya hastaM muJcati / ) ( kRpAsundarI somatayA saha niSkrAntA | ) rAjA - (svagataM ) aho ! kaSTaM kaSTam / araNya iva nipatito'ham / parityaktazcAsmi priyayA vayasyena ca / tatko'trAbhyupAyaH ? / bhavatu / devImeva sAntvayAmi / 38 devI - (sasaMrambhaM ) (2) ruddade ! baMdhehi dAva imaM paccakkhadiTThavippiyaM imAe hAraladAe jahA tADemi imiNA uppalanAleNa / rAjA - ( samayaM devi ! prasIda prasIda ko nAma nijaparijane saMrambhaprakarSa: ? / devI- (3) halA rudade ! ahavA ciTThadu dAva imammi baMdhaNakileso / cattamajjAo khu eso / raudratA --- (4) jaM bhaTTiNI ANavedi / rAjA - ( savinayamaJjalIM baddhA ) prasIda priye ! praNayiSu kimevamatiparuSAM kuruSe ruSam ? | devI - ( sagadgadaM ) 'priye' iti (5) annattha saMkalAI edAI akkharAI | api ca saMskRtamAzritya - atIvavRddhaH zaradabhrazubhra jyotsnApadezAtpalitAni bibhrat / rAkAsudhAMzo ! nahi lajjase kiM krIDan karaiH kairaviNImukheSu ? // 49 // rAjA - devi ! tvameva me jIvitaM bhuvane / yataH - [ dvitIyo (1) muzca muJca mAmetasyA bibhemi bADham / ( 2 ) raudrate ! badhAna tAvadimaM pratyakSadRSTavipriyamanayA hAralatayA / yathA tADayAmyanenotpa lanAlena / ( 3 ) halA raudrate ! athavA tiSThatu tAvadasmin bandhanaklezaH / tyaktamaryAdaH khalu eSaH / ( 4 ) yadbhaTTinI AjJApayati / 2) 5 ) anyatra saMkrAntAnyetAnyakSarANi / " Aho Shrutgyanam" Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 'GkaH] moharAjaparAjayam / maNimukuTazikhAgrapreGkhadaMzupravAhaiH. pratinihatatamistrairye'bhavan bhAnukalpAH / kSitipatiguNabhAjAM pazyatAM devi! teSAM kamalamukhi! bhavatyA mAlayA svIkRto'ham // 50 // athavA kiM bahunoktena ?, prasattivAtyAhatakopanIrado dbhinnaH prasannaH sitakAntirastvasau / yathAsya kAntyA kRtapAraNAvidhiH krIDAcakorastava zarma sevate // 51 // (iti pAdayoH patitumicchati / ) rAjyazrIH-(sakopaM ) (1) are ! avaranArisaMgasaMbhUdaM tuhaMgagaMdhaM sahiduM na sakkemi / tA gamissaM / (iti niSkrAntA / ) rAjA-kasko'tra bhoH!| (pravizya ) vidUSakaH--(2) dihiyA ayAlavAdolIe baMbhaNIpunnehiM na uppADiya nIdu mhi| rAjA-vayasya ! atidUraM kupitA devI / tatka iva prasAdanopAyaH ? / athavA tiSThatu devI / idaM tu kathaya, kAste pazcakalambacumbitapadanyAsaprasUtaprati cchandAmbhoruhavibhramasphuradalivyAkhyAtapadyAgatiH / yacakSulalitairjitaH kila mRgazcandre dhruvaM tasthivAn sA pIyUSataraGgiNI mama manaHsomAzmanaH kaumudI ? // 52 // (nepathye) (1) are ! aparanArIsaGgasaMbhUtaM tavAGgandhaM soDhuM na zaknomi / tato gamiSyAmi / (2) diSTyA'kAlavAtAlyA brAhmaNIpuNyairnotpATya nIto'smi / 1 B & C pratAnairiva racitadinezaiyaH samaM bhUSitAzA. 2 B & C tuha gaMdha. "Aho Shrutgyanam" Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 vaitAlikaH mantriyazaH pAlaviracitaM [ dvitIyo cakSurghasmara mohaDambaratamastomamocchittaye yatrottejitarukkuThAranikare jAtA grahA niSprabhAH / lakSmIM prApa punastamI kumudinI smerAnanA cAbhavadrAjA saiSa kalAnidhiH pratikalaM kuryAnmudaM dehinAm // 53 // rAjA - ( zrutvA ) kathaM prApta eva pradoSasamayaH ? / tatprayAmaH sAyantanIM bhagavataH sarvajJasya saparyA nirvartayitum / ( iti niSkrAntAH sarve | ) dvitIyo'GkaH / "Aho Shrutgyanam" Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH] moharAjaparAjayam / tRtIyo'GkaH / (tataH pravizati vidUSakaH / ) vidUSakaH ( sarabhasaM parikramya ) (1) hIhI bho! rAyarahassaphuhamANapuTTo na sakkuNomi jaNasaMkule niyajIhaM nijaMtidUM / tA annado gamissaM ti / (padAntare sthitvA AkAze lakSaM baddhA) sAhu amaccapulakedu ! sAhu / jaM tahAduggharDa pi ghaDidaM pyeva tae sAmikajaM / tacAhi, piyavayaMsakivAsuMdarIsaMgamavighaDaNakade cAlukacakkavahikuladevadamArAhiMtiyaM deviM rajasiriM muNiya bhavivvadA nAma niya. paNaiNI bhaNivvagahIdatthA kaDuya mukkA pacchannaM devadApuSTibhAe / sA uNa samae jahuttaM deviM bhaNissadi tti imiNA uvAeNa siddhaM vyevaM samIhidaM ti takemi / (punarvimRzya) aho! devIe diDhANusayattaNaM / jaM tathA piyavayasseNa aNuNijantI vi na pasannA / adhavA hiyayAi~ hayAsANaM niyaMbiNINaM na hu~ti mauyAI / sahavAsisihiNasaMsaggalaggakaDhiNattadoseNa // 1 // jadi vA varaM devI / mA dAsIe dhIdA rahadA / _(pravizya) raudratA--(puro'valokya ) (2) kadhaM eso anjalalidasahAvo? / bhodu| uvasappAmi / ( upamRtya) ajja ! paNamAmi / (1)hIhI bhoH ! rAjarahasyabhrazyamAnodaro na zaknomi janasaMkule nijajihvAM niyantrayitum / tato'nyato gamiSyAmIti / sAdhu amAtyapuNyaketo! sAdhu / yattathAdurghaTamapi ghaTitameva tvayA svAmikAryam / tathAhi, priyavayasyakRpAsundarIsaGgamavighaTanakRte caulukyacakravartikuladevatAmArAdhayantI devIM rAjyazriyaM jJAtvA bhavitavyatA nAma nijapraNayinI bhaNitavyagRhItArthI kRtvA muktA pracchannaM devtaapRsstthibhaage|saa puNa samaye yathoktaM devIM bhaNiSyatItyanenopAyena siddhameva samIhitamiti tarkaye / aho! devyA dRDhAnuzayatvam / yattadA priyavayasyenAnunayantyapi na prasannA / athavA hRdayAni hatAzAnAM nitambinInAM na bhavanti mRdukAni / sahavAsistanasaMsargalamakaThinatvadoSeNa / / yadi vA varaM devI / mA dAsyA duhitA raudratA / (2) kathameSa AryalalitasvabhAvaH ? / bhavatu / upasami / Arya ! praNamAmi / 1 B&C DamANa, 2 B&C jeva. "Aho Shrutgyanam" Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 mantriyazaH pAlaviracitaM vidUSakaH - ( 1 ) satthi bhodIe / raudratA - ( 2 ) ajja! kiM pi pucchAmi / jadi nAdirahassaM tA kadhesu / vidUSakaH- 3) bhodI vIsatthaM puccha / raudratA - ( 4 ) kiM nu saciMtu vva ajja ajjo lakhIyadi ? / vidUSakaH - ( sanirvedaM ) ( 5 ) bhodI ! kathaM na sacito bhavissaM ? / jaM dANi me piyavayasso adIvadukkhido vahRdi / [ tRtIyo raudratA - ( 6 ) ajja kiM tIe ahiNavakannagAe kade uttammadi bhaTTA ? / vidUSakaH -- ( samayaM ) ( 7 ) nahi nahi | raudratA - ( 8 ) tA kimanaM dukkhakAraNaM bhaTTiNo ? | vidUSakaH - ( 9 ) rudade ! devIapasAdo vyeva / raudratA - ( 10 ) ajja ! jadi evaM tA mA uttamma / jado savaM pi sAhu saMpannaM saMpadi / vidUSakaH- - (svagataM ) (11) diTThiyA phalidamamaccanIdiladAe / (prakAzaM ) bhodI kadhesu kiM ciya saMvRttaM ? | ( 1 ) svasti bhavatyai / (2) Arya ! kimapi pRcchAmi / yadi nAtirahasyaM tatkathaya / ( 3 ) bhavatI vizvastaM pRccha / ( 4 ) kiM nu sacinta ivAdya Aryo lakSyate ? | (5) bhavati ! kathaM na sacinto bhavAmi ? | yadidAnIM mama priyavayasyo'tIva duHkhito varttate / ( 6 ) Arya ! kiM tasyA abhinavakanyakAyAH kRte uttAmyati bharttA ? | ( 7 ) nahi nahi / ( 8 ) tataH kimanyad duHkhakAraNaM bhartuH ? / ( 9 ) raudrate ! devyaprasAda eva / (10) Arya ! yadyevaM tadA mA uttAmya / yataH sarvamapi sAdhu saMpannaM saMprati / ( 11 ) divyA phalitamamAtyanItilatayA / bhavatI kathayatu kiM khalu saMvRttam ? | 1 B & C atIva "Aho Shrutgyanam" Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH ] moharAjaparAjayam / 43 raudratA - ( 1 ) ajja 1 evaM kadhIyadi / ajja kila kuladevadaM bhayavardi pUnuM gadA bhaTTiNI | vidUSakaH - ( sAvahitthaM ) ( 2 ) kudo vi devadArAdhanaM karedi devitti atthi jaNappavAdo | raudratA - ( 3 ) visesapUovayArapuvayaM dhuNiya uvajAcidAM NaM bhaTTiNIe bhayavadI / jadhA, jA esA ajjauttassa ahiNavavallahA itthigI atthi sA bhayavAda ! tuha ppabhAvAdo dubbhagA bhodu tti / vidUSakaH - ( savimarza ) (4) kusalAu vi kulajAu vi dRDhadhammAo vi daDhamahilAo / khijjati savittijaNe pAvaM pariciMtayaMtIo // 2 // raudratA - ( 5 ) itthaMtare sahasa tti bhayabaMdIe padikidIdo samuTThidA phuDakkharA mahuragaMbhIrA bhAradI | jadhA vacche ! maMtasu mA imaM nahi tumaM jANAsi jaM vairiNaM mohaM toI karaggaheNa haNihI helAi te vallaho / tA tUNa saMyaM viveyanivaI patthesu nissaMsayaM taM kannArayaNaM ca gujjaradharAdhIsassa saMjoryasu // 3 // ( 1 ) Arya ! etatkathyate / adya kila kuladevatAM bhagavatIM pUjituM gatA bhaTTinI / ( 2 ) kuto'pi devatArAdhanaM karoti devItyasti janapravAdaH / (3) vizeSapUjopacArapUrvakaM stutvopayAcitA khalu bhaTTinyA bhagavatI / yathA, yA eSA AryaputrasyAbhinavavallabhA strI asti sA bhagavati ! tava prabhAvato durbhagA bhavatviti / (4) kuzalA api kulajA api dRDhadharmA api dagdhamahilAH / khidyanti sapatnIjane pApaM paricintayantyaH // (5) atrAntare sahaseti bhagavatyAH pratikRtitaH samutthitA sphuTAkSarA madhuragambhIrA bhAratI / yathA vatse ! mantrayasva medaM nahi tvaM jAnAsi yadvairiNaM mohaM tasyAH karagraheNa haniSyati helayA tava vallabhaH / tato gatvA svayaM vivekanRpatiM prArthaya nissaMzayaM tatkanyAratnaM ca gUrjaradharAdhIzasya saMyojaya / 1 A & C "dA bha* 2 B & C kA. 3 B & C 'dIpa B & C tIe. 5 B & C saI. 6 B & C jasR. "Aho Shrutgyanam" Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazapAlaviracitaM [ tRtIyo avi ya-- sA saMtidevitaNayA dANapaMDAgAi saMtibhagiNIe / dhUyA tumaM ti tA putti ! maccharo ko gu bhagiNijaNe ? // 4 // vidUSakaH-(sAntasiM ) (1) aho ! saraso kadhAniyeso / tado kiM paDivannaM devIe ? / raudratA--(2) kimannaM bhodi ? NaM sirasA paDicchidaM bhgvdiisaasnnN| vidUSakaH-(saharSa ) (3) diDiyA chuhAkarAlido cirAdo labhissadi aja vivAhajanne jahicchidaM lalidasahAvabaMbhaNo bhoyaNaM / ( ityutthAya nRtyati / ) raudratA--(4)anja ! ajavi savilaMbu vva vivaahjnno| vidUSakaH-( savipAdaM ) (5) kadhaM ciya ? / raudratA-(6) jado bhaTTiNIe gaDaya saMbaMdhapayaDaNapuvvayaM sappaNayaM patthido viveyapatthivo kivAsuMdari / vidUSakaH-(sAzaMka ) (7) tA kiM na paDivAdidA teNa taNayA devIe ? / api ca sA zAntidevItanayA dAnapatAkAyAH zAntibhaginyAH / duhitA tvamiti tataH putri ! matsaraH ko nu bhaginIjane ? // (1) aho ! sarasaH kathA nivezaH / tataH kiM pratipannaM devyA ? / (2) kimanyadbhavati ?, khalu zirasA pratISTaM bhagavatIzAsanam / (3) diSTyA kSudhAkarAlitazcirAlapsyate'dya vivAhayajJe yatheSTaM lalitasvabhAvabrAhmaNo bhojanam / (4) Arya ! adyApi savilamba iva vivAhayajJaH / (5) kathaM khalu / ( 6 ) yato bhaTTinyA gatvA saMbandhaprakaTanapUrvakaM sapraNayaM pArthito vivekapArthivaH kRpAsundarIm / (7) tataH kiM na pratipAditA tena tanayA devyai ? / 1B&C 'vaDAyAi. 2 B&C bo bva. "Aho Shrutgyanam" Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam / raudratA-(1) aja ! teNedamullavidaM / jAde rajjasiri !, kAmaM tumaM dulaMghA varo'NurUvo ya esa raaesii| kiM puNa paNapariNeo vacchAi pariDio appA // 5 // vidUSakaH-(2) haddhI! visamamAvaDidaM / raudratA-(3) adha bhaTTiNIe bhaNidaM tAda ! paNaM nAdumicchAmi / vidUSakaH-(sautsukyaM ) (4) mameva hidaeNa samaM maMtiya vuttaM deviie| raudratA-(5) tado bhaTiNA viveyacaMdeNa saMlattaM / putti ! esa vacchAe paNo / jadhA iha bharahanivAo jaM na keNAvi cattaM muyai mayadhaNaM jo taM pi pAvikamUlaM / niyajaNavayasImaM moyae jo ya jUya ppamuhavasaNacakaM so varo majjha hou // 6 // vidUSakaH-( savitarka ) (6) tado kiM maMtidaM devIe ? / raudratA-(7) tAda ! idamidANi kAravIyadi tti bhaNiya uDidA devI / vidUSakaH-(sapramodaM) (8) bhodI ! saMpannaM yyeva edaM ti tomi / adha kadhiM puNa ptthidaasi| (1) Arya ! tenedamullapitam / jAte rAjyazri!, kAmaM tvaM durlaGghayA varo'nurUpazcaiSa rAjarSiH / kiM punaH paNapariNeyo vatsayA paristhita AtmA / / (2) hA ! dhig ! viSamamApatitam / (3) atha bhaTTinyA bhaNitaM tAta ! paNaM jJAtumicchAmi / (4) mamaiva hRdayena samaM matrayitvoktaM devyA / (5) tato bharnA vivekacandreNa saMlapitam / putri ! eSa vatsAyAH paNaH / yathA iha bharatanRpAdyanna kenApi tyakta muJcati mRtadhanaM yastadapi pApaikamUlam / nijajanapadasImAM mocayed yazca dyUta pramukhavyasanacakraM sa varo mama bhavatu // (6) tataH kiM mantritaM devyA ? / / (7) tAta ! idamidAnI kAryate iti bhaNitvotthitA devii| (8) bhavati ! saMpannamevaitaditi tarkaye / atha kutra punaH prasthitAsi / 1B&C'viyaM.. "Aho Shrutgyanam" Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaHpAlaviracitaM [ tRtIyoraudratA-(1) ajja ! bhagavadIpUovagaraNAI ANedumANattamhi bhttinniie| vidUSakaH-(2) ruddade saMpADesu devIsAsaNaM / ahaM pi imiNA vuttaMteNa nivvavemi piyvssN| (iti nisskraantau|) prveshkH| (tataH pravizati virahAvasthA nATayannAsanastho rAjA / ) rAjA-( kRpAsundarImanusaMdhAya sabahumAnaM ) bhadraM tasya tapovanasya sutanuH prAgyatra dRSTA mayA ___ yasmiMzcAnusRtA priyA nanu tadudyAnaM ciraM nndtu| tasmai svasti mahIruhAya sudatI yatrAlapantI zrutA / bAlA yatra balAtkareNa vidhRtA tasyai namo bhUmaye // 7 // kiJca sA vAci sA ca hRdi sA pathi sA ca dhAmni sA vyomni sA payasi sA bhuvi sA ca dikSu / svame'pi sA zazimukhI parivartate me . kiM vAparairajani tanmayameva vizvam // 8 // ( vimRzya ca) aho ! nu kathamadya rahasyakAryasacivaH so'pi nAlokyate kuto'pi lalitasvabhAvaH / (tataH pravizati vidUSakaH / ) vidUSakaH-(rAjAnamavalokya ) (3) eso piyavayasso kivAsuMdarIvirahasaMdhuchidaM devIapasAdasaMbaMdhasaMvaDDidaM hidayasaMtAvamuvvahaMto puro jeva / tA uvasappiya imiNA amaccapavaMceNa nivvavemi / (ityupasarpati 1) rAjA-( dRSTvA saharSe) kathaM prApta eva vysyH| (1) Arya ! bhagavatIpUjopakaraNAnyAnetumAjJaptAsmi bhaTTinyA / (2) raudrate ! saMpAdaya devIzAsanam / ahamapyanena vRttAntena nirvapAmi priyavayasyam / / (3) eSa priyavayasyaH kRpAsundarIvirahasaMdhukSitaM devyaprasAdasaMbandhasaMvardhitaM hRdayasaMtApamudvahan pura eva / tata upasAnenAmAtyaprapaJcena nirvapAmi / "Aho Shrutgyanam" Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S:] moharAjaparAjayam / vidUSakaH- (1) jayadu jayadu piyavayasso / rAjA-imAsanamAsyatAm / (vidUSakastathA karoti / ) rAjA-sakhe ! hRSTa iva dRzyase / vidUSakaH--(2) bho ! diTThiyA vaddhasi viveyaduhidAlAbheNa / rAjA-(niHzvasya ) vayasya ! devyAM pratikUlAyAM kuta etat ? / vidUSakaH-(3) bho ! devI yyeva savvaM saMpADissadi / rAjA--( savitaka) kathamiva ? / (vidUSako rAjJaH karNe evameva ! ) rAjA-(sollAsaM) aho ! mantriNastRNIkRtabRhaspatipratibhAvilAsasya sarvatomukhI zemuSI / tathAhi kurvANo'nunayaM na nAma gaNitaH kopAdyayAhaM tadA tyaktvA mAmadayA ca pAdapatitaM yA tarjayantI gtaa| sAyAsyatsahasA prakRtyasahanA devI prasattiM kathaM ? mantrI nItimimAM nitAntanipuNo vyApArayiSyanna cet // 9 // api ca devyA divyavacaH paJcavidhinA vyadhyApi kopAnala stasyA eva mukhAdvivekanRpatiH putriimthaayaacyt| tasmAdeva paNakramaH prakaTitastatpUraNe prerito yuttyAhaM tadanena matpriyakRte kiM kiM na vispanditam ? // 10 // vidUSakaH-(4) bho! amacanIdirahassaM kiM puNo puNo parAvattesi?NaM kadAi koi imaM suNiya devIe kahijja tA dhamiyakaNayaM phukAe hAravidaM hejj| (1) jayatu jayatu priyavayasyaH / (2) bhoH ! diSTyA varSase vivekaduhitalAbhena / (3) bhoH ! devyeva sarva saMpAdayiSyati / (4) bhoH ! amAtyanItirahasyaM kiM punaH punaH parAvarttayase ? / nanu kadApi ko'pi zrutvA devyai kathayet tato dhamAtakanakaM phUtkRtyA nAzitaM bhavet / 1B & C to. 2 B&C hoja, "Aho Shrutgyanam" Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyaza:pAlaviracitaM [tRtIyorAjA-evametat / (nepathye nuupurdhvniH|) rAjA-(vilokya ) kathaM devyAH pAdapadmopajIvinI vyavasthA ? / (tataH pravizati vyavasthA / ) vyavasthA-(1) ANatta mhi bhaTTiNIe / jadhA, vacche! imaM pattayaM gaDaya ajjauttassa uvaNesu / imaM imaM ca vinnavesu tti / tA kattha dANi bhahiNA bhovvaM / / (kiJcitparikramya) esobhaTTA ajjalalidasabhAvadIo ciTThadi tti / ( upamRtya) jayadu jayadu bhttttaa| edaM bhahiNIe pesidaM ti| (ptrkmupnyti|) rAjA-(sAdaraM gRhItvA vAcayati / ) taha aNuNayaM kuNaMto gaNio nahu nAha ! jaM si mANeNa / maha nigghiNAi dekaM taM aviNayavilasiyaM khamasu // 11 // avi ya, jaM vavatthA vinnavedi tamavassamaviyappamabilaMbaM ca ajjauttaNa saMpADidavvaM ti| (dvinirvAcayitvA sarabhasaM) aho ! devyA mahAnubhAvatvaM yattathAprakupitApi punaH prAkRtI prakRtimApanneti / vidUSakaH-(apavArya) (2) NaMbhaNa, aho ! amacassa kavaDanADayasuttadhArattaNaM jamevaM devI adisaMdhida tti| rAjA-vyavasthe ! nirdhArito lekhArthastadidAnI vAcikaM shrotumicchaami| vyavasthA-(3) bhaddA ! bhaTTiNI vinavedi / (1) AjJaptAsmi bhaTTinyA / yathA, vatse ! idaM patrakaM gatvAryaputrasyopanaya / idamidaM ca vijJapayeti / tataH kutredAnI bhI bhavitavyam ? / eSa bhartAdya lalitasvabhAva dvitiiystisstthtiiti| jayatu jayatu bhartI / etadbhaTTinyA preSitamiti / tathAnunayaM kurvan gaNito na khalu nAtha ! yadasi mAnena / mama nighRNAyA ekaM tadavinayavilasitaM kSamasva / / api ca, yadyavasthA vijJapayati tadavazyamavikalpamavilamba cAryaputreNa saMpAdayitavyamiti / (2) nanu bhaNa, aho ! amAtyasya kapaTanATakasUtradhAratvaM yadevaM devyatisaMdhiteti / (3) bhartaH ! bhaTTinI vijJapayati / 1 B & C ekaM. . "Aho Shrutgyanam' Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 moharAjaparAjayam / rAjA-kimAjJApayati devI ? / vyavasthA-(1) nivvIrAdhanaM muMcasu tti / rAjA-zirasA pratigRhItaM devyAH zAsanam / vidUSakaH-(2) bhodI puNo pi kiM pi jaMpidukAma vva lakkhIyasi / vyavasthA--(3) adha kiM ? / rAjA-bhUyo'pi kimapyAdiSTaM devyA ? / vyavasthA-(4) niyarajjAdo vasaNacakkavAlaM nivAsasu tti / rAjA-paramanugRhIto'smi / bhadre ! vijJApaya devIm / yathA saMpAditamevedaM yamapIti / vyavasthA-(5) esA vinnavemi / ( iti nisskaantaa|) vidUSakaH-(6) bho ! imammi saMpAdide hatthagada yyeva te kivAsudari tti| rAjA-( kRpAsundarImanusRtya pratyakSavadAkAze ) kAnte! yena vilokitAsi saphalaM tajjanma manye sadA __ dhanyAnAM dhuri budhyate sa subhage ! rAgeNa yaM pazyasi / yaM lehAdanuyAsi sunu! bhagavAMstasya prasanno vidhiH premNAliGgasi yaM kRzAGgi ! suciraM cakre sa tInaM tapaH // 12 // api ca jyotlAmayI svabhAvAnmayi dahanamayIva vartase yadiha / tadanekAnte kAnte ! jAtAsi nidarzanaM prathamam // 13 // (1) nirvIrAdhanaM muJceti / (2) bhavatI punarapi kimapi kathayitukAmeva lakSyase / (3) atha kim ? / (4) nijarAjyAyasanacakravAlaM nirvAsayeti / (5) eSA vijJapayAmi / (6) bhoH ! enasmin saMpAdite hastagataiva te kRpAsundarIti / 1 B&C * modI' iti nAsti. 2 B & C puNo kiM. 3 B & C badhyate. "Aho Shrutgyanam" Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazapAlaviracitaM [tRvIyo(nepathye rudyate / ) (ubhau sduHkhmaakrnnytH|) rAjA-kutaH punaridamamandamAkrandavispanditamuditamArdrayati pASANasodANyapi hRdyaani?| (pravizya) pratIhAraH-(praNamya) deva! catvAro nagaramahattaravaNijo chaarmdhyaaste| rAjA-zIghraM pravezaya / pratIhAraH-yadAjJApayati devaH / ( iti niSkAmati / ) (tataH pravizanti pratIhAreNa saha vaNijaH / ) pratIhAraH-ayaM devastadupasarpata yUyam / vaNijaH-( agrato vilokya sapramodaM ) nijkiirtivllivlyvyaaptbrhmaannddmnnddpaabhogH| devaH kumArapAlaH sa eSa caulukykultilkH|| 14 // (upasRtya praNamanti / ) rAjA--(saprasAdaM) ita AsthatAm / (vaNijo nATyenopavizanti / ) rAjA-bhadrAH kaccitkazcana garIyAnkAryavizeSaH? yadrAjakulamArUDhAH sth| vaNijaH-deva ! atha kim / rAjAdurnItirne kimiha mahatI kAciducaiH prabhutvAd ? madgRhyebhyaH paribhavapadaM kiM kacinmatpramAdAt ? / mAtsyo nyAyo'navahitatathA mantriNAmutthitaH kiM ? kiM dharmasya vacana balavAn viplavaH ko'pyakasmAt ? // 15 // vaNijaH-( kau~ pidhAya) zAntaM pApam / AH kimevamAdizati devaH ? / nanu, kunItistvattazcenna kimu zazino'GgArapatana ? bhayaM tvadRdhebhyo yadi na kathamadayo hutavahaH / "Aho Shrutgyanam" Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam / yadi nyAyo mAtsyastava bhuvi viSaM no kimamRte ? tamaH kiM nA''loke tvayi tapati ceddharmavilayaH ? // 16 // rAjA-tarhi kimanyanmadupasarpaNe prayojanaM syAt ? / vaNijaH--( karakamalakubhalaM maulau vidhAya ) deva ! mhaajno'smnmukhaadvijnypyti| rAjA-(sAdaraM ) kimiva ? / vaNijaH-yathA, nijalakSmIparAjitarAjarAjo gUrjaranagaravaNiramUrdhanyaH kuberanAmA zreSThI vidito devasya / rAjA-(ISadvihasya) nijavibhavanirjitAmarapurIkamete vayaM sahAnena / yannagaramadhivasAmaH kathaM na jAnIma taM (staM) nAma // 17 // vaNijaH--jAnAti devaH svaparigrahe gauravamAropayitum / .. rAjA-purastAdabhidhIyatAm / vaNijaH sa ca jaladhivama'ni kathAzeSatayA svaamipaadaanaamsevktaamshishriyt| rAjA-(saviSAdaM svagataM) kaSTaM bhoH ! kaSTam / manye ca tadgahAdevAyamatIvakaruNo rodanavanirudagamat / (prakAzaM ) aho ! IdRza evAyamasAraH saMsAra, kSaNabhaGgaramAyuH, anityaM yauvanam, capalaM jIvitavyam, vinazvaraM zarIram, askhalitagatayo vyAdhayaH, durnivArA jraa| api calaDrezaH ka sa? kezavaH ka sa ? nalaH kAsau ? ka te pANDavAH? kAsau dAzarathiH? ka tatkuruzataM? te ca ka cakrAyudhAH / nAbheyapramukhAH kate jinavRSAstatsarvasAdhAraNaM nanyetanmaraNaM na tatra zaraNaM kazcitkacitkasyacit // 18 // vaNijaH-deva ! evamevaitat / rAjA-atha ka idAnImasmAsu mahAjanasya niyogaH / 1 B&C mukhena. "Aho Shrutgyanam" Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaH pAlaviracitaM [ tRtIyo vaNijaH - deva ! kuberasvAmI niSputra iti tallakSmIrnarendragRhAnupatichate / tadAdizyatAmadhyakSaH ko'pi yena tatparigRhIte gRhasarvasve karoti mahAjanaste daurdhvadehikAni / rAjA - (svagataM ) 52 AzAbandhAdahaha ! suciraM saMcitaM klezalakSaiH keyaM nItirnRpatihatakA yanmRtasvaM haranti ? | krandannArIjaghanavasanAkSepapApotkaTAnA mAH kiM teSAM hRdi yadi kRpA nAsti tatkiM trapApi ? // 19 // mayA tvavazyaM mRtasvaM moktavyameva / ( prakAzaM ) bhadrAH ! svayamAgatya tAvadrakSyAmastasya gRhaM gRhasAraM ca / tadyAta yUyaM vayamapyanupadamevAyAtA iti / vaNijaH -- paramanugRhItAH smaH / ( iti praNamya niSkrAntAH / ) vidUSakaH -- (1) bho ! taM yyeva uvatthidaM ti / rAjA- - vayasya ! sAdhayAmastAvanmRtasvamokSAya / tvamapyamuM prabandhaM puNyaketorviditaM kuru / vidUSakaH - (2) evaM bhodu / rAjA- - kasko'tra bhoH ! ( pravizya ) pratIhAraH- kimAjJApayati devaH ? / rAjA -- pratIhAra ! praguNaya sukhAsanaM kubera sadanagamanAya | pratIhAraH- yadAdizati devaH / ( iti niSkramya pravizya ca / ) deva 1 sarva suvihitameva / rAjA - tadAdezaya panthAnam / pratIhAraH -- ita ito devaH / ( 1 ) bhoH ! tadevopasthitamiti / (2) evaM bhavatu / B & C tadUrdhva "Aho Shrutgyanam" Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH ] moharAjaparAjayam / ( rAjA parikrAmati / ) pratIhAraH --- idaM sukhAsanamalaGkarotu devaH / ( rAjA sukhAsanamAruhya gamanaM nATayati / ) pratIhAraH puraH patAkApaGkistavakitavyomodaraM kuberamandiraM pazyatu devaH / rAjA - ( vilokya) aye ! kaNatkiGkiNIjAlavAcAladikkaRvAlA dhvajAvalirasau prakaTayati koTIzvaratAM kuberasya / kizca amI yathA mArutaghAtaghUrNitA dhvajAJcalAH saudhazirassu caJcalAH / tathA padArthAH sakalAH sphuTaM vida nnidaM na nirvedamupaiti kaH kila ? // 20 // pratIhAraH ka evaM devAdaparo jAnAti ? | 53 rAjA - (kizcitparikramyAGgulyA nirdizan ) hanta ! ka eSa kuberamandiradvAragopuraM dakSiNena bhUyAn janasamavAyaH ? / ( pravizya ) mahattaravaNijaH -- deva ! mahAjano'yam / rAjA - kimevamiha mahAjanastiSThatIti jJAtumicchAmi / vaNijaH -- deva ! asau hi kuberasvAmisadmapravezAvasaraM pratipAlayati / rAjA - ( savimarza) ka ivedAnImatra pravezapratyUhahetuH syAt ? / vaNijaH -- rAjapuruSaparigRhItasarvasve niSputrapramItadhAmani praveSTavyam / anyathA hi rAjyagrAhyatA / rAjA - (AtmagataM ) kartu tatkSaNamaurdhvadehikamaho ! pApaM bhayAdbhUbhujAM niSputrasya mRtasya bAndhavajanaH snigdho'pi nAsIdati / krandan kiJca karthyate gRhajano'nviSyadbhirantardhanaM free aafattva nRpavyApAribhirniSkRpaiH // 21 // "Aho Shrutgyanam" Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 mantriyazaH pAThaviracitaM vaNijaH -- ito gopureNa pravizatu devaH / ( rAjA pravizati / ) vaNijaH ito nivezyatAM kuverasvAmistamberamadhAsu cakSuH / rAjA - (nirUpya savismayaM ) aho ! dhanyaM tadrASTraM yatra vaNikputramAtralakSmIlIlAyitalabazcakravartisaMpado'pyatizete / aparaM ca nijakarNatAlataralAH zaGke jAnAti saMpadaH sakalAH / tena gajamaNDalIyaM sadaiva dAnaM pravarttayati // 22 // pratIhAraH ---- zriyAM taralatAM deva eva nirvivAdaM vidAJcakAra / vaNijaH - ito'pi kuberasvAmituraGgAvalIrvilokitena kRtArthIkarotu devaH / rAjA - ( nirIkSya sAzcarya) nagareSu labdharekhaM tannagaraM yasminnIzvarANAmIzo vibhavaikadezaH / api ca- parivartanairaviralaistaralAH pucchAJcalAsturaGgANAm / yAnti nidarzanabhUyaM dhanayauvanajIvitavyeSu // 23 // pratIhAraH --- aho ! paramakASThAmadhirUDho vairAgyaraso devasya / rAjA- - ( parikrAman ) ye yAvanto bhAvA bhavAya muktyai ta eva tAvantaH / lavaNAya yAni tAnyeva mauktikAyAbhrasalilAni // 24 // vaNijaH- -deva ! vAmataH kuberasvAmino nirvizeSasaMbhAvitayA cakacakra vAlA dAnazAlA / [ tRtIyo rAjA - zlAghyo'sau mahAtmA yasyaivamunnatA vadAnyatA / tathA cadharmasya mUlaM padavI mahimnaH padaM vivekasya phalaM vibhUteH / prANAH prasiddheH pratibhUzca siDe dInaM guNAnAmidamekamokaH // 25 // vaNijaH - puraH parisphuTasphaTikaghaTitA gRhasopAnapaGktistadimAmArohatu deva: 1 " Aho Shrutgyanam" Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam / rAjA - sukhAsanAdavatIrya pratIhAradattabAhurArohati / vaNijaH - deva ! tadetana haikadezavartti siddhAyatanasannibhaM nibhAlayatu kuberasvAmikAritaM caityAlayam / rAjA - ( sabahumAnaM ) kimapi nirupamaM rAmaNIyakaM gRhacaityasya / tathAhinirmalamaNimayakuTTimabhUtalasaMkrAntakAntanijarUpam / svenaiva yadi paramidaM labhate svasyopamAnapadam // 26 // tadbhadrAH ! tAvadidamevopAsmahe zreyaH pratibandhI hi bhagavatAM vyatikrama iti / vaNijaH- -ita ito devaH / --- rAjA - ( upasRtya ) vinItaveSapravezyAni devatAyatanAni / ( iti cchatramukuTacAmarAdIni pariharati 1 ) pratIhAraH- - (svagataM ) aho ! vivekavartmani kSuNNatA kSoNIzvarasya / rAjA - (gRhacaityamadhyAsya ) 'GkaH ] paryAyastuhinAcalasya yamakaM pIyUSakuNDasya ca kSIrAbdherabhidhAntaraM pratikRtiH zItAMzulokasya ca / vIpsA candanakAnanodabhuvo'bhyAsazca dhArAgRhasyArhacaityamidaM prapaJcayati naH zaityaM vapuzcetasoH // 27 // 4 api ca devo'rhan dhanyAnAM dhAmno manasa iva madhyamadhivasati / nirupama naipuNapuNyaikasUtradhArAgraNIghaTitaH // 28 // vaNijaH - iha hi garbhagRhAntarmarakatazilAnirmitamUrteH zrInemijinapateH pAdAravindaM vandatAM devaH / rAjA - ( savinayaM praNamya stauti / ) udgItAmapsarobhistridazasadasi yatkIrtimAkarNya bhItyA saMbhUtAkampasaMpadvivazakaratalAtpracyutaM paJcabANAt / pauSpaM cApaM vyalApInmadhukaraviruticchadmanA hA ! manobhUH keyaM te'bhUddazeti prathayatu sa zivaM zrIzivAnandano vaH // 29 // vaNijaH - prAkaraNikI prasA devena devatAstutiH / " Aho Shrutgyanam" Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazapAlaviracitaM [tRtIyo rAjA--(vimRzya ) yathA maraNakAtaraM karuNamAraTatsvAminA 'munA pazukulaM kRpAkulitacetasA mocitam / asAvapi tathA patan vipadi rakSitaH syAditi dhruvaM mama matirmRtaM dhanapatiM na taM manyate // 30 // vaNijaH-(saharSe ) svAmin ! amoghavacano bhuuyaaH| rAjA-(viSvagvilokya) aho! gRhacaityacitrabhittInAM cetHkrssiicaarimaa| vaNijaH-deva ! nemijinacaritracitranivezapezalAsvetAsu bhavataH pravartatAmavyAhato manonayanotsavaH / rAjA-(nipuNaM nirIkSya sollAsaM) hanta! katamasya bhagavato vItarAgasya na madhuragambhIrodArapAvanamavadAtaM, tadapi nemijinasya nUtanI kApi caritrasaubhAgyabhaGgiH / tathAoSa devaH, atra kSatradazAyutI vijitavAnatrAtanodaityaji. cApAropaNamatra zaGkhaninadaizcakre ca sAMrAviNam / atrAndolitavAn hari pazuvadhavyAsedhamatra vyadhA tsAtrAmatra mumoca bhojatanayAmatrojayantaM yayau // 31 // vaNijaH-(saziraHkampaM ) AzcaryamAzcaryam, krauryaikakratudIkSitAH kSitibhujaH kAmI ? ka dharmo'haMtAM? trailokyAbhayasanameSa tamasA maitryaM hi kiM bhaasvtaa?| deva ! zrIjinazAsane tava punaH zraddhArasaH ko'pyasau heturyaH kila dhAtuvedhavidhinA kalyANasiddharabhUt // 32 // rAjA-haMho! mA maivam / yataH sarvasvaM nRpatInAM jinadharmaH puurvpurusspripaattyaa| tadrakSaNeSu dakSAH kozAdhyakSAH paraM vaNijaH // 33 // vaNijaH-(svagataM ) aho ! devasya hRdayaGgamArthagarbhiNI bhnnitibhnggiH| (prakAzaM ) deva ! na kSamate kAlAtipAtaH, tadAsanamalatiyatAM gRhaprAGgaNe prastutaprayojanAya / "Aho Shrutgyanam" Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH ] moharAjaparAjayam / rAjA - ( tathA kRtvA sarvato vilokya ca savASpaM ) udyAnaM phalasaMgraheNa lavaNenAnnaM vapurjIvitenAsyaM nAsikayendunA viyadalaGkAreNa kAvyaM punaH / rASTraM bhUpatinA saraH kamalinISaNDena hInaM yathA zocyAmeti dazAM hahA ! gRhamapi tyaktaM tathA svAminA ||34|| vaNijaH - deva ! niyujyatAM paJcakulam, yena tatsamakSaM gRhaniyoginaH kuberasvAmisarvasvamupanayanti / rAjA - ( kSaNaM sthitvA ) bhadrAH / kiM paJcakulena ? | yUyamevAtra pramANam / vaNijaH --- yadAjJApayati devaH / ( iti niSkramya pravizya ca ) deva ! sa eSa kuberavibhavasaMbhAraH / rAjA - (svagataM ) dRSTvA vibhUtimenAM saMyaminAmapi calanti cetAMsi / kiM punarabhito viSayaikalAlasAnAM kSitIzAnAm ? // 35 // vaNijaH -- ( aGgulyA nirdizya ) deva ! nijaramyatAtizayanirmitAzeSajanacamatkAraH / saMhRtapApaH so'yaM gRhacaityopakaraNakalApaH // 36 // itazca kanakagirisanAbhiH zAtakumbhotkaro'yaM rajatazikharibandhuzcaiSa durvarNarAziH / gaganamaNisapatno jAtyaratnoccayo'sau dviradaturagavRndaM tacca te dRSTapUrvam // 37 // rAjA - ( sotkarSa ) dUre'nyat, devatAgRhopakaraNagaNasyaiva niratizayaH ko'pi ramyatodayaH / athAtra kimiva sphaTikamaNimaJjUSAyAmamuSyAM saMbhAvyeta / vaNijaH - deva ! niyogino vijJapayanti kuberasvAmino dharmazAstrapustikAsthAnamidamiti / rAjA- - pazyAmaH pustikAH / ( vaNija udghATya darzayanti / ) rAjA - aye ! kimapyatra patrakamupari / (gRhItvA vAcayati / ) 57 "Aho Shrutgyanam" Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ tRtIyo mantriyazaHpAlaviracitaM gurupAdakamalamUle gRhamedhijanocitAnimAniyamAn / pratipadyate kubero vairAgyataraGgitasvAntaH // 38 // tadyathA jantUn hanmi na vacmi nAnRtamahaM steyaM na kurve para strI! yAmi tathA tyajAmi madirAM mAMsaM madhu mrakSaNam / naktaM nAbhi parigrahe mama punaH svarNasya SaT koTaya stArasyoSTa tulAzatAni ca mahArhANAM maNInAM daza // 39 // kumbhakhArIsahastre de pratyekaM snehdhaanyyoH| paJcAyutAni vAhAnAM sahasramapi hastinAm // 40 // ayutAni gavAmaSTau paJcapaJcazatAni tu| halAdRsadmanAM yAnapAtrANAmanasAmapi // 41 // pUrvajopArjitA lakSmIriyatyastu gRhe mama / ito nijabhujopAttAM kariSye paatrsaatpunH|| 42 // vaNijaH--deva ! paryAptaM kuberasvAminiyoginAM gRhsrvsvsngkhyaaptrkaarpnnen| rAjA-atha kim / vaNijaH-tarhi niyoginaH svasvagRhagamanAya svaamino'numtimnvissynti| rAjA-AsatAM tAvat / ( nepathye) (1) putta kubera ! guNAyara ! gao si taM kattha ? dehi paDivayaNaM / hA vaccha ! piccha lacchI tae viNA jAi rAyaharaM // 43 // (punastatraiva ) (2) hA ajautta ! juttaM tuha gantuM jaNamimaM vimuttUNaM / suraloyasirivilAsesu lAlaso ahava jAo si // 44 // (1) putra kubera ! guNAkara ! gato'si tvaM kutra ? dehi prativacanam / hA vatsa ! pazya lakSmIstvayA vinA yAti rAjagRhaM / / (2) hA Aryaputra ! yuktaM tava gantuM janamimaM vimucya / suralokazrIvilAseSu lAlaso'thavA jAto'si // 1B&C syAstu. "Aho Shrutgyanam" Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH ] moharAjaparAjayam / rAjA - ( zrutvA sakhedamAtmagataM ) nUnamayaM kurarIravAnukArI karuNaH kayorapi vanitayoH paridevitadhvaniH / ( prakAza ) bhadrAH ! kayoH punarnitambinyorayamArttasvaraH zrUyamANaH kRntati hRnmarmANi ? / - vaNijaH -- deva ! prathamA guNazrIrnAma kuberasvAminaH savitrI, parA tu kamalazrIrnAma preyasI / 59 rAjA - ihAnayata dve api / vaNijaH -- ( sabhayamAtmagataM ) niyoginAmavisarjanAdanayozvAhvAnAnnUnaM ma hAn kimapyanveSTumadyApyAkSepaH kSamApateH / ( prakAzaM ) yadAjJApayati devaH / ( iti niSkrAmanti / ) rAjA - (vimRzya ) bhoH ! tiSThata tAvat / vaNijaH -- ( pratinivRtya ) kimAdizati devaH ? / rAjA - yeyaM kuberajananI tAmAnayata / yA ceyaM tatpatnI sA tiSThatu / adraSTavyAH khalu parapurandhayaH / vaNijaH - (niSkramya pravizya ca ) deva ! asau kuberasvAmimAtA / rAjA - ( sasaMbhramaM ) amba ! idamAsanamAsyatAm / ( guNazrIstathAkaroti / ) rAjA - amba! kimevamavivekinIva zokena viklavAsi ? / yataHAkITAdyAvadindraM maraNamasumatAM nizcitaM bAndhavAnAM sambandhazcaikavRkSoSitabahuvihagavyUha sAGgatyatulyaH / pratyAvRttirbhUtasyopalatalanihitapluSTabIjapraroha prAyA prApyeta zokAttadadyamakuzalaiH klezamAtmA mudhaiva // 45 // guNazrIH - ( 1 ) jAda ! jANAmi savvaM paraM puttagassa maraNadukkhasaMbhaveNa sogeNa visumarida mhi / rAjA avinazvaraM zarIraM yeSAM bhuvane yazomayaM sphurati / te jIvanti mRtA api puNyAtmAno na zocyAzca // 46 // ( 1 ) jAta ! jAnAmi sarve paraM putrakasya maraNaduHkhasaMbhavena zokena vismRtAsmi / "Aho Shrutgyanam" Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ tRtIyo tadvimucya klIvatAM kathaya kenopaghAtenAlekhyazeSatAmagAdakUpAre kubera: ? iti / guNazrIH - ( 1 ) putta ! jadi adinibbaMdho tA me sudassa bAlamittaM vAmadevo nAma pucchIyadu / so khu tado Agado / rAjA - pratIhAra ! vAmadevaM draSTumicchAmi / 60 mantriyazaH pAlaviracitaM pratIhAraH- padAjJApayati devaH / ( iti niSkramya vAmadevena saha pravizati / ) vAmadevaH -- (sAzaGkaM ) (2) sahasa tti rannA saddAviyassa vevadi me hridayaM / na jANe kiM bhavissadi ? | avi ya- mA nAma rAyagajjho hohAmi ahaM kuberamittaM ti / nayaraM samaggamaggI kagharasamuggao dahai // 47 // bhodu dAva | pratIhAraH -deva ! ayaM vAmadevaH / rAjA -vAmadeva ! ita AsyatAm / ( vAmadevaH praNamyopavizati 1 ) rAjA - bhoH ! kuberasya mitramasi ? | vAmadevaH - (svagataM ) ( 3 ) kathaM taM yyeva patthudaM deveNa ? | ( prakAzaM ) deva ! adha I ? | rAjA - kaccittasya jaladhiyAtrAyAM sahagato'bhUstvam ? / ( 1 ) putra ! yadyatinirbandhastadA mama sutasya bAlamitraM vAmadevo nAma pRcchyatAm / sa khalu tata AgataH / (2) sahaseti rAjJA zabdA yitasya vepate mama hRdayam / na jAne kiM bhaviSyati ? / api camA nAma rAjagrAhyo bhaviSyAmyahaM kuberamitramiti / nagaraM samagramagnirekagRhasamudrato dahati // bhavatu tAvat / ( 3 ) kathaM tadeva prastutaM devena ? | deva ! atha kim ? | 1 B & C eka. "Aho Shrutgyanam" Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam / 61 vAmadeva:- - ( sAtaGkaM svagataM ) ( 1 ) nUNaM jaladhijattAvidattaM maha pAse gavesissadi vittaM devo / (prakAza) deva ! evaM nedaM / 'GkaH ] rAjA- - tatkathaya kathaM nAmAsau nAmazeSatAM jagAma jalarAzau kuberaH / iti / vAmadevaH --- ( manAk svasthIbhUya ) (2) suNAdu devo / rAjA - avahito'smi / vAmadevaH - ( 3 ) ido dAba causu mahattarenegamesu nagaraM nAsIkaDaya jalahijattAbhisaMdhANeNa bharuyacchavelAU~laM gado kuberasiTTI / rAjA -- ityapi vibhavasaMbhAre kimarthamadhyavasitastena bhayaGkare jaladhivartmani yAtrArambhaH ? / vAmadevaH -- ( 4 ) niyabhuyajjiyaM mae supattesu nijojicvaM davvaM ti kadapaditreNa vavasidamidaM teNa / rAjA - upapannametat / vAmadevaH -- (5) tado vi paMcapaMcasayamaNUsasaNAhehiM paMcapavahaNasaehiM patto parakUlaM / rAjA - aho ! mahecchatA tasya / vAmadevaH -- (6) agha jAdacaukoDikaNayalAho niyattido tado / rAjA- tatastataH / ( 1 ) nUnaM jaladhiyAtrArjitaM mama pArzve gaveSayiSyati vittaM devaH / deva ! evametat / ( 2 ) zRNotu devaH / ( 3 ) itastAvaccaturSu mahattaranaigameSu nagaraM nyAsIkRtya jaladhiyAtrAbhisandhAnena bhRgukacchavelAkUlaM gataH kuberazreSThI / ( 4 ) nijabhujArjitaM mayA supAtreSu niyojayitavyaM dravyamiti kRtapratijJena vyavasitamidaM tena / ( 5 ) tato'pi paJcapaJcazatamanuSyasanAthaiH paJca pravahaNazataiH prAptaH parakUlam / ( 6 ) atha jAtacatuSkoTikanakalAbho nivRttastataH / 1 B & C ranigaM 2 B & C lAu "Aho Shrutgyanam" Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaHpAlaviracitaM [tRtIyovAmadevaH (1) annadA bhuvanapalhatthaNapavaNo sahasa tti samuTTido duttttpvnno| rAjA-seyaM jaladhivartmano hatakasya durnttaa| vAmadevaH-(2) tavvasAdo payavANi uppaheNa pavahaNANi / paDidANi puvvapaviTThapaMcajANavattasayavicchinnajalantavivannasaMjattiyasarIravissaggaMdhukkaDe egammi visamagirivalayasaMkaDe / rAjA-dhika tadidamupasthitamapratividheyaM vyasanavaizasamiyato janasya / vAmadevaH-(3) tado ya anIharantesu podesu bADhaM visano saparivAro kubero| itthaMtare Agado tatthego nAvArUDho naro / bhaNidaM ca teNa 'daMsemi bhe nimgamovAyaM' ti| rAjA-anAptopajJamapi nirmUlyamAzvAsanAvacanamApadi / vAmadevaH-(4) kubereNa bhaNidaM 'bhaha ! ko tumaM? / teNa bhaNidaM 'notAso nAma nijAmago'haM' / kubereNa bhaNidaM 'kudo kadhaM vA ihAgado si?"| teNa bhaNiyaM 'ido nAdidUre atthi paMcasiMgo nAma mhaadiivo| tattha sacasAyaro nAma naravadI / teNa adikaMtavAsari yyeva migayAgadeNa mAridA paDidaphuraMtagambhA migI / tammaraNAdo sayaM yyeva mado hariNago / tado saMjAdapaJcaggadyAraseNa nivadiNA pavattidA niyarajje amArI / niuttA dutthidajaMtugavesaNatthaM (1) anyadA bhuvanaparyasanapravaNaH sahaseti samutthito duSTapavanaH / (2) tazAtpravRttAnyutpathena pravahaNAni / patitAni pUrvapraviSTapaJcayAnapAtrazatavistIrNajalAntavipannasAMyAtrikazarIravizvamgandhotkaTe ekasmin viSamagirivalayasaGkaTe / (3) tatazcAniHsaratsu poteSu bADhaM viSaNNaH saparivAraH kuberaH / atrAntare Agatastatraiko nAvArUDho naraH / bhaNitaM ca tena ' darzayAmi yuSmAn nirgamopAyam / iti / (4) kubereNa bhaNitaM 'bhadra ! kastvam ? / tena bhaNitaM 'notrAso nAma niryAmako'ham / / kubereNa bhaNitaM ' kutaH kathaM vA ihAgato'si ?' / tena bhaNitaM ' ito nAtidUre'sti paJcazRGgo nAma mahAdvIpaH / tatra satyasAgaro nAma narapatiH / tenAtikAntavAsare eva mRgayAgatena mAritA patitasphuragarbhA mRgI / tanmaraNAtsvayameva mRto hariNakaH / tataH saMjAtapratyapradayArasena nRpatinA 1B & C vitpinna 2 B&C noraso. 3 B&C bhaNidaM. "Aho Shrutgyanam" Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH ] moharAjaparAjayam / savvattha purisA | vAvAridA jala himagge rAyakIrA / tado ajja egeNa rAyakIreNa nivedidaM nivassa / jadhA, 'deva ! bhujaMgakuMDalagiriNo valayasaMkaDe paDidaM pavaha-NasahassaM asthi' / adha 'jo taM poyasahassaM tado kaDDidi tassa kaNayakoDiM demi' tti ghosAvidaM rannA / chittapaDahao saMmANiya pesido nivadiNA pattu mhi ittha 'ti / 63 rAjA - aho ! mahAtmanastasya nRpaterniSkAraNA sarvasattvasAdhAraNI karuNA / 8 " vAmadeva:- - (1) kubereNa bhaNidaM bhadda ! jadi evaM tA pavaMcesu Ne' niggamovAyaM / teNa bhaNidaM edassa giriNo pacchimakaDayabhittigayA atthi gUDhA duvAriyA / tapparado ciTThadi mahaMtamuvvasaM nayaraM / tassa majjhe vahadi gayaNaggalaggasiharaM devadAharaM / tattha nisAe gaDaya tADidavvANi paDupaDiravamuhalaselakaMdarANi divvAunANi / tanninAdajAdasaMtAsasamuDDINagirisiharasaMThidapAdavanilINabhAruMDa kulapakkhapavaNapaNullidAI nIharihati jANavattANi / kiMtu tatthagadanarassa paDiniyattI natthi ' | kubereNa bhaNidaM ' kathaM ciya ' / teNa bhaNidaM ' tatthadviyassa yyeva tassa jado pavahaNaniggamo bhodi / avi ya, tattha rakkhaso suvvadi ' | rAjA - sa eSa pIyUSe viSacchadAniSekaH / pravarttitA nijarAjye'mArI / niyuktA dusthitajantugaveSaNArthe sarvatra puruSAH / vyApAritA jaladhimArge rAjakIrAH / tato'dyaikena rAjakIreNa niveditaM nRpAya / yathA, 'deva ! bhujaGgakuNDalagirervalayasaGkaTe patitaM pravahaNasahasramasti' / atha 'yastaM potasahasraM tataH karSati tasya kanakakoTiM dadAmi' iti ghoSitaM rAjJA / spRSTapaTahakaH sammAnya preSito nRpatinA prApto'smyatra ' iti / 7 ( 1 ) kubereNa bhaNitaM ' bhadra ! yadyevaM tataH prapaJcayAsmAn nirgamopAyam / tena bhaNitaM ' etasya gireH pazcimakaTakabhittigatAsti gUDhA dvArikA tatparatastiSThati mahadudvasaM nagaram / tasya madhye varttate gaganAgralagnazikharaM devatAgRham / tatra nizAyAM gatvA tADitavyAni paTupratiravamukharazailakandarANi divyAtodyAni / tanninAdajAtasaMtrAsasamuDInagirizikharasaMsthitapAdapanilInabhAruNDakulapakSa pavanaprakSiptAni nissariSyanti yAnapAtrANi / kintu tatragatanarasya pratinivRttirnAsti / kubereNa bhaNitaM kathaM khalu ?' / tena bhaNitaM ' tatrasthitasyaiva tasya yataH pravaNanirgamo bhavati / api ca, tatra rAkSasaH zrUyate ' / 1 B & C No "Aho Shrutgyanam" Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 [tRtIyo mantriyazaHpAlaviracitaM vAmadevaH-(1) tado kubereNa vAharidA niyanarA / rAjA-takimatrArthe pravRttA'mISAmahamahamikA ? / vAmadevaH-(2) nahi nahi, kiMtu ahomuhattaNaM kaDuya Thido savve / rAjA-dhigetAnnarApasadAn / yataH adya zvo vA dhruve mRtyau svasyaikasya vyayAdyadi / rakSyante bhUyasAM prANAH paryAsamiyatA na kim ? // 48 // vAmadevaH--(3) mamaM pi hadagaM tassa AkidigaNassa majjhavattiNaM paribhAvedu devo| rAjA-tataH kiM pratipannaM kubereNa? / vAmadevaH-(4) kimannaM ? sayaM yyeva kadaM gamaNaM / rAjA--(AkAze lakSaM baDhdA saromAJcaM ) sAdhu bhoH kubera ! sAdhu / yadevaM parArthe prANAMstRNavadgaNitavAnasi / api ca baddhastvayAtmA dhuri dhArmikANAM rekhAdhikaH satpuruSeSvabhUstvam / nyadhAH padaM mUrdhani sAttvikAnA __ malekhi candre bhavatA svanAma // 49 // vAmadevaH-(5) tadA muhuttamitteNa ucchalido ninaado| uDDINANi bhAraMDakulANi / nIharidANi jANavattANi / pattANi kameNa bharuyacchaM / tattha kuberasaMtiyaM bhaMDaM paradesaviDhattadavvaM ca vavahArijaNassa nAsIkaDuya ihAgardai mh| (1) tataH kubereNa vyAhRtA nijanarAH / (2) nahi nahi, kintu adhomukhatvaM kRtvA sthitAH sarve / (3) mAmapi hatakaM tasyAkRtigaNasya madhyavartinaM paribhAvayatu devaH / (4) kimanyat ? svayameva kRtaM gamanam / (5) tadA muhUrtamAtreNocchalito ninAdaH / uDDInAni bhAruNDakulAni / nissRtAni yAnapAtrANi / prAptAni krameNa bhRgukaccham / tatra kuberasatkaM bhANDaM paradezArjitadravyaM ca vyavahArijanasya nyAsIkRtyehAgatAH smaH / 1 B&ChiyA 2 B & C 'da mhi. "Aho Shrutgyanam" Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam / rAjA - pratIhAra ! mahAjanaM draSTumicchAmi / pratIhAraH -- yadAjJApayati devaH / ( iti niSkramya mahAjanena saha pravizati / ) mahAjanaH- - ( apavArya sAzaGkaM ) mRtasvagrahaNakSaNe kSoNipatirasmaddarzanamicchatIti na jAne kiM bhaviSyati ? / 'GkaH ] pratIhAraH -- ito devastadupasarpatu mahAjanaH / ( mahAjana upasRtya praNamati / ) rAjA - ( sasaMbhramaM ) AsanamAsanaM mahAjanAya / mahAjanaH - ( parijanopanItamAsanamadhyAsya ) prasIdatu devaH / kimanuSThIyatAm ? iti / rAjA - ( sajugupsaM ) durbhikSodayamannasaMgrahaparaH pratyurvadhaM bandhakI dhyAyatyarthayate bhiSaggadgaNotpAtaM kaliM nAradaH / doSagrAhijanazca pazyati paracchidraM chalaM zAkinI niSputraM mriyamANamADhyamavanIpAlo hahA ! vAJchati // 50 // mahAjanaH -- ( apavAritakena ) kimetadupanyastaM devena ? | rAjA - api ca, nirvIrAdraviNAdAnAdyadbhavetpAtakaM mahat / AkrAntastadbhareNeva nRpo yAti rasAtalam // 51 // mahAjanaH -- ( karNau pidhAya ) zAntaM pApam / rAjA ---sthAne laukikA api rAjAnamevaM pApamayamAcakSate / tathAhidazasUnAsamaM cakraM dazacakrasamo dhvajaH / dazadhvajasamA vezyA dazavezyAsamo nRpaH // 52 // mahAjanaH- - kimevaM sakalaipUrva bhUpAlaparaMparAparikSuNNaM mRtasva grahaNava jugupsate devaH ? | * rAjA -- kiM bahunoktena ? : ?, 65 1 B & C vyatIti. 2 B & C 'labhUpAla S "Aho Shrutgyanam" Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaH pAlaviracitaM niSputro mriyate yo yastasya tasya hatAzayAH / putratAM pratipadyante nRpAH kaSTaM dhanAzayA // 53 // tadadyaprabhRti muktameva mayA mRtasvamiti / mahAjanaH -- ( saharSe ) ka evaM devAdaparaH kartumISTe / guNazrIH -- (1) putta ! givha giraha edaM davvajAdaM / jado ahaM sasuhA dfha ( ityaddhoM ke ) aNasaNaM pavajjissaM / 66 rAjA- - amba ! alamamunA sAhasena / nanu kuberavadahamasmi tavAtmaja / api ca, vicitrANi vidhivilasitAni / kadAcitkubero'pi paropakArasukRtasaMbhAra potasamuttIrNavyasanArNavaH kathaMcidAgacchet / guNazrIH - (2) putta ! edAI yyeva bhaNa puNo vi akkharANi / rAjA- - amba ! kimivAsaMbhAvyamatra ? / tathAhimAnAdAnakadundubhirnanu tathA klasapravAso nijA nAgatyAndazatAnnirA zahRdayAnAzvAsayadvadbAndhavAn / pradyumnazca purAkRtAdapahRtaH svargIkasA SoDazAvarSAdetya zucAturAmatitarAmaprINayanmAtaram // 54 // -(3) punta ! evaM bhodu tuha dIhAuNo vayaNeNaM / ( itizakunapranthi guNazrIHbadhnAti / ) rAjA - pratIhAra ! paTahavAdanAnmRtasvaparihAraM paurANAM viditaM kAraya / pratIhAraH -- yadAjJApayati devaH / ( iti niSkrAmati / ) ( nepathye ) ----- bho bhoH paurAH ! zrUyatAmeSA ghoSaNA, [ tRtIya niHzUkaiH zaktiM na yanRpatibhistyaktuM kacitprAktanaiH - patnyAH kSAra iva kSate patimRtau yasyApahAraH kila / ( 1 ) putra ! gRhANa gRhANaitad dravyajAtam / yato'haM sasnuSA vahni anazanaM prapatsye / ( 2 ) putra ! etAnyeva bhaNa punarapyakSarANi / ( 3 ) putra ! evaM bhavatu tava dIrghAyuSo vacanena / 1 B & C vahi. "Aho Shrutgyanam" Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ s:] moharAjaparAjayam / ApAthodhi kumArapAlanRpatirdevo rudatyA dhanaM bibhrANaH sadayaM prajAsu hRdayaM muzcatyayaM tatsvayam // 55 // sarve--(samAkarNya ) priyaM priyaM nH| rAjA-iyatA kRtArtho'smi / (nepathye) kiM bAlArkavibhAvalevilasitaM vispanditaM vidyutA metatkisviditi bhrmaatpurjnenodriivmaalokitH| nirvicchedanabhassamIraNaraNaddhaNTAvirAvacchalA. yAkurvannijasaMpado'vatarati vyomno vimAno mahAn // 56 // (sarve sasaMbhramamUrdhvamavalokayanti / ) guNazrIH-(saharSe ) (1) diTTiyA vimANamajjhagadassa maha puttagassa kuberassa nicchidaM saddo suNIyadi / (tataH pravizatyAkAzayAnena vimAnasthaH sakalatraH kuberH|) kuberaH-(saharSe ) priye pAtAlacandrike ! kathamabhimatapradezamApatita eva muhUrtena vimAnarAjaH / tatazca, pUrva zrIvanarAjabhUmipatinA vyAlokya sallakSaNAM kSoNI sthApitametadatra nagaraM nirvarNyatAM nirbharam / zrIkaumAravihAramaulivalayAlaGkArapAlidhvaja vyAjAjjaitramadatta patramamarAvatyai yaduccaistarAm // 57 // api caeSA su ! sarasvatIsarididaM zrIsiddhabhartuH sara zcaitattanvi ! bakasthalaM pRthuyazaHstaMbho'yamabhraMlihaH / prAsAdo nRpaterayaM nirupamaH suzroNi ! saudhApaNa zreNiH kSoNiriyaM zriyAM ca nagare draSTavyamasminna kim ? // 50 // pAtAlacandrikA-(2) anautta ! suladdhaM me jammaM jamerise nayare tae saha nivAsu tti / (1) diSTyA vimAnamadhyagatasya mama putrakasya kuberasya nizcitaM zabdaH shruuyte| (2) Aryaputra ! sulabdhaM me janma yadIdRze nagare vayA saha nivAsa iti / "Aho Shrutgyanam" Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaH pAlaviracitaM [ tRtIyo kuberaH -- priye ! avatarAvastAvat / mA mahiyogakAtarA kiJcidatyAhitaM kariSyatyambA | pAtAlacandrikA - (1) ajjautta ! evaM bhodu / kuberaH ---- tadetanmama sadanaM yAvadvatarAmi / (puro'valokya ) aye ! kathamatra mahAm janasamavAyaH ? / kathaM cAtra caulukyacakravartI vilokyate ? | manye ca madraviNagrahaNAya kSoNipaterayaM svayaM gRhAgamana parispandaH / bhavatu tAvat / ( vimAnAdavatarati / ) sarve - ( sahaso palakSya ) kubera: kubera iti / 68 ( kubera upasRtya rAjAnaM praNamati / ) rAjA - ( sapraNayaM ) svAgataM bhavata: ? / guNazrIHkuberaH- -amba ! praNamati kuberaH / guNazrIH- ( 3 ) putta ! ajarAmaro bho / kuberaH -amba ! eSA vadhUH praNamati / ( pAtAlacandrikA guNazriyaH pAdau spRzati / ) guNazrIH- -(4) jAde ! avidhavA bhosu / rAjA - zreSThin ! ita AsyatAm / ( kubera upavizati / ) rAjA-bhoH zreSThin ! kathaya kathaM vAmadevaprakaTitAttAdRzAddurgadezAdIdRzena vimAnena punarasmannagaramahAjanaM sanAthatAM nItavAnasi ? | (2) diTTiyA vaDAmi pazujjIvidassa vacchassa daMsaNeNaM ti / kuberaH -- deva ! niryAmakoktanItyA gatvA taddevatAgRhaM kRtamAtodyatADanam / praviSTena cAntazcandrakAntamaNimayI bhagavatazcandraprabhasya nirUpitA pratimA / ( 1 ) Aryaputra ! evaM bhavatu / (2) diSTyA varSe pratyujjIvitasya vatsasya darzaneneti / ( 3 ) putra ! ajarAmaro bhava / (4) jAte ! avidhavA bhava / "Aho Shrutgyanam" Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH] moharAjaparAjayam / praNamya stutvA paryupAsya ca suciramenAmazaGkitamanAstato niHsRtya ramyapradezadarzanAzayA bhrAmyagnitastataH prApto'smi prAsAdmakam / rAjA-tatastataH ? / kuberaH-ArUDhazca tatrAdrAkSamekAM nikAmamadhurAkRtiM divyakanyakAm / rAjA-tadasau zUnyagRhe sukumaarikaavaaptiH| kubera:-kRtAbhyutthAnAdizca tayA savismayamaprAkSam 'bhadre ! kaatvmsiiti'| sA tvavAdIt 'atra pAtAlatilakanAmni nagare pAtAlaketurnAma vidyAdharAdhirAjo rAjyamanvazAt / tasya pAtAlasundarIpriyAgarbhajAM pAtAlacandrikA nAma mAM kanyakAM viddhi / sa ca me pitA prakRtyA pizitalolupo'bhUt / tannimittamanudinamanekajantuvadhAdvividhAni palalAni saMskriyante sma / anyadA ca sUpakArapramAdAdAmiSaM bhakSitavatI biddaalii| bhItene cAnenAnviSyatA durAcArajAtagarbhayA kayApi striyA parityaktastatkAlajAtabAlako vyaloki / sa ca saMskRtyopanIto nRpateratimanojJatayA prItena pRSTo'sau rAjJA / yathAvadAveditavya. tikaraH pratyahaM mahAmAMsarasavatIM nirvatayitumAdiSTazca / pratidinaM manujapalakava. lanAca rAkSaso'jani majanakaH / tena ca mAM majananI ca muktvA bhakSitamidamazeSaM nagaram / sa ca saMprati kApi svAhAraghaTanAya gto'sti| rAjA-dhiga durAtmano mAMsalolupatAm / kuberaH-atha sazapathamavasthApya mAmasau gatA kApi / kSaNAca tatrAjagAma tanmAtA pAtAlasundarI / tayA cokto'haM 'putra ! matputryAH pIDaya pANim / tavaikasyAbhayaM balAdyAcito'sti mayA svbhrjeti| 'tataH pariNItA mayA pAtAlacandrikA / jAtasaMbandhaH saMbodhitaH pAtAlaketuH / avatArito jinadhamAdhvAnam / grAhito mAMsAsvAdanaviratim / vimAnasthaH sakalatrazcAtra samAnIya muktstenaahmiti'| rAjA-- nirmUlyaM gaNitaM nijaM paraparitrANe tRNaM prANitaM pANaukRtya nabhazcarIyamacirAtkalyANinI prINitA / 1 B&C yAdhirA' 2 B & C degnAnenA 2 B & C davira' "Aho Shrutgyanam" | Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaHpAlaviracitaM [tRtIyo. prAptaH kauNapatAM nRpo vidhivazAddharthe'dhvani sthApitaH svaM dhAmAnusRtaM kubera ! bhavatA kiM kiM kRtaM nAvRtam ? // 59 // (kubero lajjA naattyti|) (nepathye) vaitAlika: ucchedya yaH sapta bhayAni sarvataH prayojya dharme bhuvanaM snaatne| niraGkuzaM krIDati siddhiyoSitA madhyAhnatApaM haratAjinaH sa vaH // 30 // rAjA-kathamayamAzIrvacanavyapedezAdasmAnmadhyAhnakRtyAya tvarayati vaitAlikaH ? / tatkuberaSTin ! gRhANa nijalakSmIm / AzvAsaya jananIm / prINaya praNayijanam / pravartasva dharmakarmaNi / vayamapi yatAmahe madhyAhnapUjAM kartum / ( iti niSkrAntAH sarve / ) tRtiiyo'ngkH| "Aho Shrutgyanam" Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam | caturtho'GkaH / ( tataH pravizati dezazrI: / ) dezazrI: - ( saharSa ) ( 1 ) cirAdo kaNihabhAgiNikaM nayarasiriM dahuM ukkaMDAvisaMDulaM me hridayaM / kahiM puNa tIe bhodavvaM ? | ( kiJcitparikramyAgrato nirUpya ) kathaM esA kAvi dIsadi sAmalaMgI vilayA ? / tA evaM pucchissaM / ( tataH pravizati vanitA / ) vanitA - ( 2 ) esA kAvi ahiNavA edi / tA edIe paDivatti karemi (iti kusumAnyupanIya ) kudo puNa niyacalaNakaMseNa ajjAe aNugihIda mhi ? | dezazrI: - ( saharSe ) ( 3 ) samuddatIrAdo / vanitA- -( 4 ) adha kahiM gaMtavvaM ? | dezazrI: - ( 5 ) halA ! kadhaissamedaM / navaraM kA tumaM ? ti jANidumicchAmi / vanitA- -( 6 ) edaM kahissaM / ahaM khu devIe nayarasirIe piyasahI rAI nAma / dezazrI: - ( sapramodaM ) ( 7 ) diTThiyA vaDAmi / jado sA mama kaNiTThabhagiNikA / taM jjeva daTTumicchAmi / tA halA vaNarAha ! padaMsesu me taM bhagiNikaM / 'GkaH ] 71 ( 1 ) cirAtkaniSThabhaginikAM nagarazriyaM draSTumutkaNThAvisaMsthulaM mama hRdayam / kasminpunastasyA bhavitavyam ? / kathaM eSA kApi dRzyate zyAmalAGgI vanitA ? / tadetAM prakSyAmi / ( 2 ) eSA kApyabhinavaiti / tata etasyAH pratipattiM karomi / kutaH punarnijacaraNasparzenAryayAnugrahItAsmi ? | ( 3 ) samudratIrAt / ( 4 ) atha kutra gantavyam ? | ( 5 ) halA ! kathayiSyAmyetat / navaraM kA tvam ? iti jJAtumicchAmi / ( 6 ) etatkathayiSyAmi / ahaM khalu devyA nagarazriyaH priyasakhI vanarAjI nAma | ( 7 ) divyA baddhe / yataH sA mama kaniSThabhaginikA / tAmeva draSTumicchAmi / tad halA vanarAji ! pradarzaya me tAM bhaginikAm / 1 B & C maMda. "Aho Shrutgyanam" Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaHpAlaviracitaM [ caturthI vanitA - ( 1 ) ido ido edu piyasahI / (ityubhe parikrAmataH / ) vanitA - ( samyag nirUpya ) (2) A ! kadhaM purado deva dIsadi piyasahI nayarasirI ? | ( pravizya nagara zrIH / ) 8 3 nagarazrIH -- ( 3 ) sabahumANamANatta mhi cAlukkacaMdeNa bhadde nayarasiri ! jA esA viveyaduhidA kivAsuMdarI nAma sA mae tuha nAsIkadA tathA aNukUlidavvA jadhA vAraM vAraM maM padi pimmaM daDhIkaredi / mae vi tahA tahA aNuparyettidA jadhA saMpadaM rAesiM ghyevaM jjhAyaMtI virahatA vakilaMtA kAlaM voladi / majjha piyasahIe vaNarAIe saMsaggeNa jAdaviNodA vahadi / tA gaDDaya taM saMbhAvaissaM / ( purato nirIkSya saharSa ) diTThiyA vaNarAIdudIyA bhagiNiyA desasirI dosadi / ( sahasopasRtya ) sAgadaM jiTThabhagiNiyAe ? | ( ityubhe pariSvajete | ) vanitA -- (4) tumha duNha bhagiNiyANaM gaMgAjasuNANaM va ramaNijjo saMgamo / tA kimittha ahaM karemi ? / tA varaM gaDDaya kivAsundaraM paccuvikkhissaM / ( iti niSkrAntA / ) dezazrI: - ( 5 ) bhagiNike / cirAdo dihAsi / nagara zrIH- ( 6 ) ajje ! adha kiM ? | ( 1 ) ita ita etu priyasakhI / ( 2 ) AH ! kathaM purata eva dRzyate priyasakhI nagara zrIH ? 1 ( 3 ) sabahumAnamAjJaptAsmi caulukyacandreNa ' bhadre nagarazri ! yA eSA vivekaduhitA kRpAsundarI nAma sA mayA tava nyAsIkRtA tathA'nukUlayitavyA yathA vAraM vAraM mAM prati prema dRDhIkaroti' / mayApi tathA tathAnupravartitA yathA sAmprataM rAjarSimeva dhyAyantI virahatApaklAntA kAlaM gamayati / mama priyasakhyA vanarAjyAH saMsargeNa jAtavinodA vartate / tad gatvA tAM saMbhAvayiSyAmi / diSTyA vanarAjIdvitIyA bhaginikA dezazrIrdRzyate / svAgataM jyeSThabhaginyAH ? | ( 4 ) yuvayordvayorbhaginyorgaGgAyamunayoriva ramaNIyaH saMgamaH / tat kimanAhaM karomi ? / tad varaM gatvA kRpAsundarIM pratyupekSiSye / ( 5 ) bhaginike ! cirAddRSTAsi / ( 6 ) AyeM ! atha kim ? / 1 B & C tathA . 2 B & C pemma 3 B & C kare. 4 C aNumantridA 5 B & C jeva. 6 B & C majjhaM ca pi " Aho Shrutgyanam" Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'Gka:] moharAjaparAjayam / dezazrIH-(1) kiM ti annArisa vva jAdA si / nagarazrIH-(2) aje ! maha sAmI vi aNIdiso saMpadi vaddadi / tA kadhamahamannArisA na bhavissaM ? / / dezazrIH-(3) keriso sAmI iNhi ? ti sodumicchAmi / nagarazrIH-(4) bhagiNike ! kiM nAlikeradIvAdo AgadA si ? jaM imaM pi na muMNesi / NaM saMpadaM gurUvadesaladdhajiNadhammANuratteNa deveNa cattaM maMsaM AheDao ya / saMvutto prmsaavgo| jahA rAyA tahA paya tti ahaM pi sAvigA jAya mhi / dezazrIH-(5) vacche ! juttamaNuhidaM / navaraM mamAvi uvadisasu sAvayadhamma / nagarazrIH-(saMskRtamAzritya) jino devaH kRpA dharmo guravo yatra sAdhavaH / zrAvakatvAya kastasmai na zlAghetAvimUDhadhIH ? // 1 // dezazrIH--(6 ) acchariyaM acchariyaM / asudapuvvo esa dhammo / tA ajappabhudi abbhuvagado mae vi / ahaM pi sAvigA jAMda mhi / nagarazrIH-(7) ittikeNa aNugihIda mhi / / (1) kimiti anyAdRzeva jAtAsi ? / (2) Arye ! mama svAmyapyanIdRzaH saMprati vartate / tat kathamahamanyAzA na bhavAmi ? / (3) kIdRzaH svAmIdAnIm ? iti zrotumicchAmi / (4) bhaginike! kiM nAlikeradvIpAdAgatAsi ? yadidamapi na jAnAsi / nanu sAMprata gurUpadezalabdhajinadharmAnuraktena devena tyaktaM mAMsaM AkheTakazca / saMvRttaH paramazrAvakaH / yathA rAjA tathA prajetyahamapi zrAvikA jAtAsmi / (5) vatse ! yuktamanuSThitam / navaraM mamApyupadiza zrAvakadharmam / (6) AzcaryamAzcaryam / azrutapUrva eSa dharmaH / tato'dyaprabhRtyabhyupagato mayApi / ahamapi zrAvikA jAtAsmi / (7) etAvatA'nugRhItAsmi / 1 B & C muNasi. 2 B & C jAya. "Aho Shrutgyanam" Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaH pAlaviracitaM [ caturthI dezazrI: - ( 1 ) vacche ! ajja puNa kIsa tumaM visesabhUsid vva dIsasi ? | 74 nagara zrIH - (2) ajje ! aja mahasavo jAdo / dezazrI:- 3 ) keriso ? | nagara zrIH -- ( 4 ) ajja rAesiNo sattuMjayarevayapamuhamahAtitthajattaM kaDuya paDiniyattassa pavesamaMgalaM saMvRttaM ti / ( nepathye ) (5) halA vaNarAIe ! adisIdale vi tuha bhavaNe na lahemi radiM / halA somade ! esa saMtAvo imehiM kusumakisalayapamuhovayArehiM na uvasamadi / dezazrI:- ( 6 ) vacche ! kimidaM ? | ( nagara zrI: karNe evameva / ) dezazrI:- ( 7 ) huM nAdaM / vacche ! daMsehi taM kivAsuMdari / nagara zrIH -- ( 8 ) ido ido edu ajjA / ( kiJcitparikramya / ) imassi pase vadi kivAsuMdarI / ( tataH pravizati kRpAsundarI vanarAjI somatA ca / ) kRpAsundarI - (saMtApamabhinIya ) ( 9 ) sahi vaNarAie ! ihaM pi nattha nivvudI tA kA gadI ? | ( 1 ) vatse ! adya punaH kasmAttvaM vizeSabhUSiteva dRzyase ? | ( 2 ) AyeM ! adya mahotsavo jAtaH / ( 3 ) kIdRzaH 1 ( 4 ) adya rAjarSeH zatruJjaya raivatapramukhamahAtIrthayAtrAM kRtvA pratinivRttasya pravezamaGgalaM saMvR tamiti / ( 5 ) halA vanarAjike ! atizItale'pi tava bhavane na labhe ratim / halA somate ! eSa saMtApa ebhiH kusuma kizalayapramukhopacArairnopazAmyati / ( 6 ) vatse ! kimidam ? | ( 7 ) huM jJAtam / vatse ! darzaya tAM kRpAsundarIm / ( 8 ) ita ita etvAryA / asmin pradeze varttate kRpAsundarI / (9) sakhi vanarAjike ! ihApi nAsti nirvRtistataH kA gatiH ? | "Aho Shrutgyanam" Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam / vanarAjI -- (1) sahi ! samassasihi samassasihi aNukUlaM divvaM savvaM saMpADaissadi / 'GkaH ] somatA - (2) bhaTTiNi ! mA uttamma / nagara zrIHdezazrI: - ( 4 ) adha kiM ? | vanarAjI -- (5) kathaM ajja desasi risaNAhA pattA piyasahI nayarasirI? | kRpAsundarI ---- (6) sahi somade ! saMThavasu mamaM / (ityAtmAnaM saMvRNoti / ) nagarazrIH - ( 7 ) bhagiNike ! ehi uvasappamha | ( upasRtya ) sahi kivAsuMdari ! bADhamAyAsidA si saMtAveNa / kRpAsundarI (AkArasaMvaraM kRtvA ) ( 8 ) ittha upavisadu piyasahIjuyalaM / ( ubhe upavizataH / ) - ( 3 ) bhagiNike ! sudo saMlAvo edANaM / -- nagara zrIH- - ( 9 ) sahi kivAsuMdari ! esA maha jiTThe bhagiNikA tumae saha sahittaNaM gihidumicchadi / kRpAsundarI - (10) sahi nagarasiri ! paDivannaM jjeva edaM mae / dezazrI: - ( 11 ) sahi ! imiNA kayattha mhi / ( 1 ) sakhi ! samAzvasIhi samAzvasIhi anukUlaM daivaM sarve saMpAdayiSyati / ( 2 ) bhaTTini ! mA uttAsya / (3) bhaginike ! zruta: saMlApa etayoH / ( 4 ) atha kim ? / (5) kathamadya dezazrIsanAthA prAptA priyasakhI nagara zrIH ? | ( 6 ) sakhi somate ! saMsthApaya mAm / 75 (7) bhaginike ! ehyupasarpAvaH / sakhi kRpAsundari ! bADhamAyAsitAsi saMtApena / (8) atropavizatu priyasakhiyugalam / (9) sakhi kRpAsundari ! eSA mama jyeSThabhaginikA tvayA saha sakhitvaM grahItumicchati / (10) sakhi ! nagarazri ! pratipannamevaitanmayA / (11) sakhi ! anena kRtArthAsmi / 1 B & C jehadeg "Aho Shrutgyanam" Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaHpAlaviracitaM [ caturtho( nepathye) (1) re re ! raeha vAgure / pADeha paase| jAleha jalaNe / saneha phrnne| mAreha sasae / baMdheha hariNe / ghAeha varAhe / visaseha mahise / vAvAeha vihaMgame / sarvAH-(matrAsaM.) (2) acAhidaM aJcAhidaM kimidaM ? ti| vanarAjI-(3) sahIo ! mA uttasadha / kassavi khattiyakumArassa pAraDipAraMbhasammaddo esa / kRpAsundarI--(4) sahIo ! imiNA kolAhaleNa na sakemi tthaakuN| (ityutthAya gamanaM nATayati / ) (sarvA anuvrajanti / ) ( nepathye gItadhvaniH / ) sarvAH--(karNa dattvA ) (6) adikaruNamadhuro esa kudo gIdajhuNi ? ti / vanarAjI-(6) sahIo ! esa pAraDiyANaM gorigeyasaho / kRpAsundarI-(7) imiNA gIdeNavi samuppajadi me sIsavedaNA / tA annado gamissaM / (kiMcitparikramya puro vilokya ca ) kadhamesa ko vi jalAsao ? / tA imassa parisareNa sIdaleNa bhodavvaM / (nepathye ) (8) are ! khiveha jAle / pavatteha gale (?) / gaheha mINe / (1) re re ! racayata vAgurAH / pAtayata pAzAn / jvAlayata jvalanAni / sajjayata praharaNAni / mArayata zazakAn / bandhayata hariNAn / ghAtayata varAhAn / vizasayata mahiSAn / vyApAdayata vihaGgamAn / (2) atyAhitamatyAhitaM kimidam ? iti / (3) sakhyaH ! mA utrasyata / kasyApi kSatriyakumArasya pApaciprArambhasammada epaH / . (4) sakhyaH ! anena kolAhalena na zaknomi sthAtum / (5) atikaruNamadhura eSa kuto gItadhvaniH ? iti / (6) sakhyaH ! eSa pAparddhikANAM gaurIgeyazabdaH / (7) anena gItenApi samutpadyate me zIrSavedanA / tato'nyato gamiSyAmi / kathameSa ko'pi jalAzayaH ? / sadasya parisareNa zItalena bhavitavyam / (8) are ! kSipayata jAlAn / pravartayata galAn (?) / grAhayata mInAn / 1B&C goyari "Aho Shrutgyanam" Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 'GkaH ] moharAjaparAjayam / sarvAH-( zrutvA ) (1) kimidaM ? ti / vanarAjI-(2) saMhIo ! ede dhIvarANa salilopakaMThaThidANa mINaggahaNasaMraMbhasaMlAvA / kRpAsundarI--(saduHkhaM) (3) dukkhaiviNodaNatthamAgadAe bahudukkhaMppAdaNaM / tA varaM niyaghari yyevaM gamissaM / ( iti gntumaarbhte|) sarvAH-(aJcale dhRtvA) (4) sahi ! ciTTa dAva / kRpAsundarI-(5) esA Thida mhi / nagarazrIH-(6) sahi ! tuha paNapUraNatthaM vasaNaviNivAraNaM karissadi devu tti suNIyadi / kRpAsundarI-(7) tado kiM bhavissadi ? / nagarazrIH-(8) tuha vaNarAI piyadarA bhavissadi / (nepathye) (9) are ! gharedha aidaM ti / imiNA khu paDivakkhasaMbaMdhiNA bhodavvaM / sarvAH-(10) sahi vaNarAIe ! kimidaM ? / (1) kimidam ? iti / (2) sakhyaH ! ete dhIvarANAM salilopakaNThasthitAnAM mInagrahaNasaMrambhasaMlApAH / (3) duHkhavinodanArthamAgatAyA bahuduHkhotpAdanam / tadvaraM nijagRhe eva gamiSyAmi / (4) sakhi ! tiSTha tAvat / (5) eSA sthitAsmi / (6) sakhi ! tava paNapUraNArtha vyasanavinivAraNaM kariSyati deva iti zrUyate / (7) tataH kiM bhaviSyati / (8) tava vanarAjI priyatarA bhaviSyati / (9) are ! dharata etamiti / anena khalu pratipakSasaMbandhinA bhavitavyam / (10) sakhi vanarAjike ! kimidam ? / 1 B & C sahio. 2 B & C dukha 3 B & C dukkhappA 4 B & C jeva. 5 B&C padaM / I 6 B&C rAi ki "Aho Shrutgyanam" Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 mantriyazapAlaviracitaM [caturthovanarAjI-( savimarza ) (1) sahIo ! esa punnakedumaMtiNA vivakkhapurisagavesaNatthaM niutto niccamappaimatto parigamadi dhammakuMjaro nAma dNddpaasio| tA na juttamittha samavedANaM amha avatthANaM / nagarazrIH-(2) ajje desasiri ! gacchaha tubbhe saTTANaM / (dezazrIniSkrAntA / ) nagarazrIH-(3) sahi vaNarAie ! gacchamha / vanarAjI-(4) evaM bhodu / nagarazrIH-(5) halA somade ! Adesehi paMthANaM / somadA-(6) ido ido edu bhaTTiNIjuyalaM / (sarvAH parikrAmanti / ) nagarazrIH-(7) kathaM purado vyevai daMDapAsio ? / (tataH pravizati yamaniyamanAmnA padAtidvayenAnugamyamAno dANDapAzika: puruSazca / ) padAtI-(8) bhaiSTake ! eze pulishe| doNDapAzikaH--(9) are ! ko tumaM ? / dehi ThANaM / puruSaH-(10) bhaSTake ! hage dezaMtalAto Agato / tA imammi nagale me ko ThANaM bhodi ? / (1) sakhyaH ! eSa puNyaketumantriNA vipakSapuruSagaveSaNArtha niyukto nityamapramattaH paribhramati dharmakuJjaro nAma dANDapAzikaH / tanna yuktamatra samavetAnAmasmAkamavasthAnam / (2) AyeM dezazri ! gacchata yUyaM svasthAnam / (3) sakhi vanarAjike ! gcchaavH| (4) evaM bhavatu / (5) halA somate ! Adiza panthAnam / (6) ita ita etu bhaTTinIyugalam / (7) kathaM purata eva dANDapAzikaH ? / (8) bhartaH ! eSa puruSaH / (9) mare ! kastvam ? / dehi sthAnam / (10) bhartaH ! ahaM dezAntarAdAgataH / tato'sminnagare me kaH sthAnaM bhavati / 1B&C"mapama 2 B&C vAsio. 3 B&C jeva. 4 B&C bhaTTake ese pulise. 5 nATake'smin dANDapAzika' sthAne 'daNDapAzika' iti kvacit A pustake kvacit B&C pustakayodRzyate / 6B&C bhaTTake. 7B&C saMtalA' "Aho Shrutgyanam' Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH] moharAjaparAjayam / dANDapAzikaH-(1) are! kudo puNa desaMtarAdo parAvaDido bhavaM ? / puruSaH-(svagataM) (2) kiM dANi bhaNissaM? / (prakAzaM ) bhaSTake ! hage dUladiyaMtalAto AgaMde / dANDapAzikaH-(3) are ! annamApuTTho annaM palavai / tA edaM gADhaM baMdheha / puruSaH-(4) bhaiSTake ! bhayeNa visumalidu mhi dezainAmaM pi / (padAtI dRDhaM bniitH|) prathamaH-(5) ale pulizA ! lAyakIyazAzaNeNa bhaSTake palapulize gaverzadi / tA jamalAyamuhakuhalaM pavizidukAme bhavaM / dvitIyaH-(6) ale ! kelize tuha nAmake ? / puruSaH-(7) bhaSTake ! hage shNshaare| ( ityokte saviSAdamAtmagataM ) haddhI mahaMte pamAte / tA kiM klemi| padAtI--(8) ale ! khalidehiM yyeva appANayaM malAvezi / puruSaH-(9) bhaiSTake ! haliNakanAmage hge| dANDapAzikaH-(10) savayaNaviroheNeva paDivannaM tae duttttpuristtnnN| (1) are ! kutaH punardezAntarAtparApatito bhavAn ? / (2) kimidAnI bhaNiSyAmi / bhataH ! ahaM dUradigantarAdAgataH / (3) are ! anyadApRSTo'nyatpralapati / tadetaM gADhaM banIta / ... (4) bhartaH ! bhayena vismRto'smi deshnaamaapi| (5) are puruSAH ! rAjakIyazAsanena bhartI parapuruSAn gaveSayati / tadyamarAjamukhakuharaM praveTukAmo bhavAn / (6) are ! kIdRzaM tava nAma ? / (7) bhartaH ! ahaM saMsAraH / hA dhig mahAn pramAdaH / tatkiM karomi ? | (8) are ! skhalitairevAtmAnaM mlAyasi / (9) bhartaH ! hariNakanAmako'ham / (10) svavacanavirodhenaiva pratipannaM tvayA duSTapuruSatvam / 1B&Cgate. 2B&C bhaTTa 3 B& (desa' 4 B&C sAsa 6 B& Csadi. 7 B&CsaMsA 8 B&CmAlAvesi.9 A bhaTTa B&C lise, "Aho Shrutgyanam" Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaHpAlaviracitaM [ caturthI puruSaH-1) bhaSTake ! khobhavilezimedaM / tA pasItadhai pasItadha / dANDapAzikA--(2) kiM tuha kakkhAe ? / puruSaH-(3) bhaSTake ! pacchayaNasthagikA / dANDapAzikaH-(4) are ! gavesaha pacchayaNaM / (padAtI gaveSayataH / ) prathamaH-(5) ale ! thagikAmajhe kiM pi kAlavannaM nilikhijai / dvitIyaH-(6) jaugoliyA esA / dANDapAzikaH-(7) are ! apphAleha eyaM / (padAtI tathA kurutaH / ) dANDapAzikaH-(8) are ! ko vi leho esa / tA purado kaDuya evaM gacchamha raaulN| padAtI-(9)jaM bhaSTake Anaveti / ( iti puruSaM gRhItvA parikrAmanti / ) dANDapAzikaH-(10) kAo puNa imAo ithikAo ? / padAtI--(11) bhaSTake ! sAmiNiM naMgareziliM pi visumalide bhavaM ? / avalA viveyalAyanaMdaNI kivAzuMtalI, taccalaNatAmalasamahuyalI somatA ca / (1) bhartaH ! kSobhavilasitametat / tatprasIdata prasIdata / (2) kiM tava kakSAyAm ? / (3) bhartaH ! pracchadanasthagikA / (4) are ! gaveSayata pracchannam / (5) are ! sthagikAmadhye kimapi kAlavarNa nirIkSyate / (6) jatugolikA eSA / (7) are! AsphAlayataitAm / (8)are! ko'pi lekha essH| tatpurataH kRtvA etaM gacchAmo rAjakulam / (9) yad bhartA AjJApayati / (10) kA: punarimAH striyaH ? / (11) bhartaH ! svAminI nagarazriyamapi vismRtavAn bhavAn ? / aparA vivekarAjanandinI kRpAsundarI, taJcaraNatAmarasamadhukarI somatA ca / / 1B&Clasida. 2 A tatha pasItatha. 3 A 'likkhi 4 B& C sAmiNaM. 5 B&C rasilaM. 6 B&C mandaNA. .. "Aho Shrutgyanam" Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam / dANDapAzikaH--(sasaMbhramamupasRtya ) (1) sAmiNi ! pnnmaami| nagarazrIH -(2) bhadda ! suhaM te ? / dANDapAzikaH-(3) devassa cAlukkasasiNo payAveNa / nagarazrIH-(4) kimeyaM ? / dANDapAzikaH-(5) esa arisaMtio ko vi devapAdamUlaM nedvo| nagarazrIH-(6) bhadda ! maha vayaNeNa devaM kiM pi vinnavissasi ? / dANDapAzikaH-(7) kimevaM niyapariyaNaparamANummi jaNe Adisijjadi / (nagarapIH karNe evameva / ) dANDapAzikaH-(8) jaM sAmiNI aannvedi| nagarazrIH-(9)tA gacchadu bhavaM / ahaM pi piyasahiM viveyanivapAse / muttuM gcchaami| dANDapAzikaH--(10) evaM bhodu| ( nagarazrIH satRtIyA nisskraantaa|) padAtI-(11) bhaSTake ! edaM pulado lAyaulaM / dANDapAzikaH-(pravezaM nATayan ) (12) kaighaM esa devo / (1) svAmini ! praNamAmi / (2) bhadra ! sukhaM te / (3) devasya caulukyazazinaH pratApena / (4) kimetat / (5) eSo'risatkaH ko'pi devapAdamUlaM netavyaH / (6) bhadra ! mama vacanena devaM kimapi vijJapayiSyasi ? / (7) kimevaM nijaparijanaparamANau jane Adizyate ? / (8) yatsvAminI AjJApayati / / (9) tadgacchatu bhavAn / ahamapi priyasakhI vivekanRpapArzve moktuM gacchAmi / (10) evaM bhavatu / (11) bhartaH ! etatpurato rAjakulam / (12) kathameSa devaH ? / 1 B&C mottuM 2 B&C kathaM. "Aho Shrutgyanam' Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 mantriyazaHpAlaviracitaM jassa sarehiM gaIMdA parUDhapakva vva pavvayA jAyA / iya muNiya nArayAo vajjaM sakkeNa saccaviyaM // 2 // tA uvasappAmi / ( upasRtya praNamya ca ) deva ! esa puriso ajja bhamaMteNa mae laDo / edssa ya pAse esa leho / rAjA - kAsau kAsau ? | [ caturthI ( dANDapAziko lekhamupanayati / ) rAjA - ( udveSTya vAcayati / ) svasti zrIjanamanovRtteH zrImohamahArAjo gUrjarairAjarAjadhAnyAM kalyANamitraM kalikandalamatinibiDamAliGgaya samAdizati / yathA, kSemo'smAkam / bhavatApi nikhilapravRttigarbhiNI nijakauzalakathAtilakitA nirantaramasmanmanaH pramodAya prayA vijJaptiH / tathA vipakSaparijanopajApakarmaNi nityamavahitena sthAtavyam / yazca tvatpArzve mithyAtvarAzinAmA tApasacchadmA rasapradazcirAtmahito'sti sa yathAkAlaM prastutaprayojane vyApArayitavyaH / ye ca catvAraH kopagarvacchadmalaulyanAmAnastIkSNAstvannikaTe prahitAH santi te'pi nacirAdadhikRtakArye niyojayitavyAH / atrArthe bhavantaM tvarayituM saMsArako nAma lekhahArakaH prahito'stIti / ( punarvimRzya ca ) dANDapAzika ! enaM tAvatkArAgAra - nigaDitaM kuru / dANDapAzika:devassa sAsaNaM / kiMtu kiM pi vinavaNIyamatthi / rAjA - vizrabdhamabhidhIyatAm / ( tena saha niSkramya pravizya ca ) ( 1 ) deva ! aNudi dANDapAzikaH -- (2) sAmiNI nagarasirI vinnavedi - 'imehiM vasaNehiM nivvAsidehiM suhaM bhavissadi / avaraM ca ' jAva edAI na nivvAsidAI na tAva yasya zarairgajendrA prarUDhapakSA iva parvatA jAtA: / iti jJAtvA nAradAdvatraM zakreNa satyApitam // tadupasarpAmi / deva ! eSa puruSo'dya bhramatA mayA labdhaH / etasya ca pArzve eSa lekhaH / ( 1 ) deva ! anuSThitaM devasya zAsanam / kintu kimapi vijJapanIyamasti / ( 2 ) svAminI nagara zrIH vijJapayati- 'ebhirvyasanairnirvAsitaiH sukhaM bhaviSyati / aparaM ca 1 B & C rarAjadhA "Aho Shrutgyanam" Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH ] moharAjaparAjayam / 83 ittha arinarANaM paveso rakkhiduM sakkuM' tti piyasahI kivAsuMdarI vicAraM vicAraM dubbalA bhodi / tA tIe paNapUraNatthaM pi edaM kAdumarihadi devo' / rAjA - pathyamAha yuSmatsvAminI / yata eteSu nirvAsiteSu lekhArthaH sukaraH / dANDapAzika:- - ( 1 ) deva ! hatthaM na kkhu ahaM jANAmi / rAjA - zRNu, atraiva nagare gUDhavRttiH kalikandalanAmA zatrusuhRdasti / tatpArzve caiko rasazcatvArastIkSNAH santIti lekhArthaH / dANDapAzikaH - ( 2 ) deva ! te ciya paDhamaM kiM na dhippaMti ? | rAjA - te hi gUDhaghRttayo durupalakSAH prAyeNa carmacakSuSAm / vyasanAni tvarigRhyANyapi prakaTatayA bhrAmyanti / tatastAnyeva tAvannigRhyantAm / tanni grahe svata eva yAsyanti kalikandalaprabhRtayaH / tadgaccha dyUtamAMsamadyamArinAmAni catvAri vyasanAni nipuNamanviSya sugRhItAni vidhAya nagarAnnirvAsaya / caurya pAradArikatve ca pUrvameva nirvAsite staH / vezyAvyasanaM tu varAkamupekSaNIyam / na tena kiJcidgatena sthitena vA / dANDapAzika:- - ( 3 ) jaM devo ANavedi / ( iti niSkramya puro'valokya ca ) edaM ca duppahaM / ittha dAva sulahasaMbhAvaNaM jUdaM / bhodu nirUvissaM / ( tataH pravizati dyUtakumAraH / ) dyUtakumAraH -- ( sarvato nirUpya ) ( 4 ) kathaM mae jIvaMte kayajuyAvadAru vva dIsadi ? / jaM dANi nivanivesidanavINajiNAyaNa pavarhatasarasanADayapicchaNe mamaM avajANiya jaNo raccadi / bhodu dAva | adha kadhaM cirayadi me pANavallahA asaccakaMdalI ? | 'yAvadetAni na nirvAsitAni na tAvadatrArinarANAM pravezo rakSituM zakyaH' iti priyasakhI kRpAsundarI vicAraM vicAraM durbalA bhavati / tattasyAH paNapUraNArthamapyetatkartumarhati devaH / ( 1 ) deva ! lekhArthe na khalvahaM jAnAmi / ( 2 ) deva ! ta eva prathamaM kiM na gRhyante ? | ( 3 ) yaddeva AjJApayati / etacca duSprabham / atra tAvatsulabha saMbhAvanaM dyUtam / bhavatu nirUpayiSye / ( 4 ) kathaM mayi jIvati kRtayugAvatAra iva dRzyate ? / yadidAnIM nRpanivezitanavIna jinAyatanapravarttamAnasa rasanATakaprekSaNe mAmavagaNayya jano rajyate / bhavatu tAvat / atha kathaM cirayati me prANavallabhA'satyakandalI ? | 1 B & C sako. 2 B & C evaM 3 C ettha. "Aho Shrutgyanam" Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 mantriyazaHpAlaviracitaM [ caturtho( prvishyaastykndlii|) asatyakandalI-( agrato vilokya ) (1) ido yyeve abhivadi ajutto| dyUtakumAraH-(2) ido avasaippaTa pANavallahA / asatyakandalI--(upasRtya ) (3) jayadu jayadu ajutto| dyUtakumAraH-(4) suMdari ! kimuvviggA viya dIsasi ? / asatyakandalI-(5) ajautta ! kadhaM thovadiNehiM nagaramidamannArisaM saMvuttaM ? / na ko vi tumaM maM vA gnnedi|| dyUtakumAra:-(6) pie ! mukarajjadhuro kudharAhivo saMpadi vadi / teNevaM cattamajAo ujjhiyaciramaggo jaNo amhArisesu viratto / jaM ca maM tumaM ca na baha mannaditaM tarasa jeya ccheyao, kimamha ? / tahAhi, piccha piccha, hariharapurANapurisA aNeyatavacaraNasosiyataNUNa / purisANa rajjadANe hu~ti khamA vA na vA hu~ti // 3 // jo sevai egamaNo maNuo maM ceva devaabhahiyaM / so aNuhavai iha ciya achattasiMhAsaNaM rajjaM // 4 // (1) ita evAbhivarttate AryaputraH / (2) ito'vasarpatu prANavallabhA / (3) jayatu jayatu AryaputraH / (4)sundari ! kimudvinA iva dRzyase / (5) Aryaputra ! kathaM stokadinairnagaramidamanyAdRzaM saMvRttam 1 / na ko'pi tvAM mAM vA gnnyti| (6) priye ! muktarAjyadhuraH kudharAdhipaH saMprati vartate / tenaivaM tyaktamaryAda ujjhitaciramArgoM jano'smAdRzeSu viraktaH / yacca mAM tvAM ca na bahu manyate tattasyaiva cchedaH, kimasmAkam ? / tathAhi, pazya pazya, hariharapurANapuruSA anekatapazcaraNazoSitatanUnAm / puruSANAM rAjyadAne bhavanti kSamA vA na vA bhavanti // yaH sevate ekamanA mAnavo mAmeva devAbhyadhikam / so'nubhavati ihaivAchatrasiMhAsanaM rAjyam / / 1 C jeva. 2 C uvasa 3 C hoti. "Aho Shrutgyanam" Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam / asatyakandalI-(1) ajautta ! adha kathaM puNa purAdaNadasaM paavissaamo| dyUtakumAraH-(2) suyaNu ! pattapuvvAvatthaM breva attANayaM nihAlesu / asatyakandalI-(3) kadhaM viya ? / dyUtakumAraH-(4) vivkkhvijyaado| asatyakandalI-(5)ajnautta ! ko uNa vivakkho ? / dyUtakumAraH--(6) sumuhi ! rAiNo bhavissasasurao viveyacaMdo nAma / so khu mUlaM savvANatthANaM / asatyakandalI-(7) adha kadhaM sa jevvo ? / dyUtakumAraH-(8) atthi ittha sAmiNo mohanaravahaNo paramamittaM kalikaMdalo / tassa sAhijjeNa sujeo vivkkhvggo| dANDapAzika:-(nakhacchoTikAM dattvA svagataM ) (9) saMvadadi lehattheNa eyassa bhAsidaM / ghRtakumAraH-(sotsAha) (10) vallahe ! ahavA ahameva ego pahavAmi pddivkkhvijye| (1) Aryaputra ! atha kathaM punaH purAtanadazAM prApsyAvaH / (2) sutanu ! prAptapUrvAvasthamevAtmAnaM nibhAlaya / (3) kathamiva ? / (4) vipakSavijayAt / (5) Aryaputra ! kaH punarvipakSa / (6) sumukhi ! rAjJo bhaviSyacchzurako vivekacandro nAma / sa khalu mUlaM sarvAnAnAm / (7) atha kathaM sa jetavyaH / (8) astyatra svAmino mohanarapateH paramamitraM kalikandalaH / tasya sAhAyyena sujeyo vipkssvrgH| (9) saMvadati lekhArthenaitasya bhASitam / (10) vallabhe ! athavA'hamevaikaH prabhavAmi pratipakSavijaye / 1 B&C karSa. "Aho Shrutgyanam" Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 mantriyazaHpAlaviracitaM [ caturthoasatyakandalI-(1) kaidhamiva ? / dyUtakumAraH-(2) jado atthi maha aNegAo sattIo / saMti aNegAI ruvaaii| asatyakandalI-(3) ajautta ! mahallaM maha koduhallaM tesiM dasaNe / dyUtakumAra:-(4) tA ehi dNsemi| (kiJcitparikramya) eyaM aMdhiyanAmaM rUpaM pasayacchi ! caccare piccha / jaM sevijai nicaM kayakovINehi nivaIhiM // 5 // avaraM mayacchi ! pichasu maha rUvaM ittha nAlayaM nAma / uvaNIyakaNayakoDIhi~ seviyaM vaNiyaputtehiM // 6 // taiyaM niyasu niyaMbiNi ! iNamo cauraMgayaM ti maha rUvaM / jattha arikannakaDuyA khaDakkhaDA amayasAricchA // 7 // dacche ! imaM niyacchasu cautthamakrkhAbhihANayaM ruvaM / kurutaNayA bhUmivaI jassa pasAeNa saMjAyA // 8 // paMcamayaM maha rUvaM varADanAma imaM nihAlesu / sevAi jassa DiMbhA gayaM pi kAlaM na yAti // 9 // (1) kathamiva ? / (2) yato santi mamAnekAH zaktayaH / santyanekAni rUpANi / (3) Aryaputra ! mahanmama kutUhalaM teSAM darzane / (4) tadehi darzayAmi / etadandhikAnAma rUpaM mRgAkSi ! catvare pazya / yatsevyate nityaM kRtakopInairnRpatibhiH // aparaM mRgAkSi ! pazya mama rUpamatra nATakaM nAma / upanItakanakoTibhiH sevitaM vnnikputraiH|| tRtIyaM pazya nitambini ! idAnI caturaGgakamiti me rUpam / yatrArikarNakaTukAH khaTakhaTA amRtasadRzAH / / dakSe ! idaM pazya caturthamakSAbhidhAnakaM rUpam / kurutanayA bhUmipatayo yasya prasAdena sNjaataaH|| paJcamakaM mama rUpaM varATanAmedaM nibhAlaya / sevayA yasya DimbhA gatamapi kAlaM na jAnanti / / 1 B& C kathamiva. 2 B maha. 3 B&C peccha. 4 B&C peccha' 6 B&C ettha. A karika0 . C bhasa 8 C ksAhi "Aho Shrutgyanam" Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH ] moharAjaparAjayam / dANDapAzikaH-(1) aho ! durappaNo vggiymcgglN| . (nepathye kalakalaH / ) ( asatyakandalI satrAsaM dyuutmaalinggti|) dyUtakumAraH-(svagataM) (2) kalayala ! tuha uvayAre paJcuvayAraM na sakkihaM kAuM / jeNa piyAi ayakkiyamaviralamAliMgaNaM dinnaM // 10 // (prakAzaM ) kAyare ! mA bhayaM karesu / asatyakandalI-(3) anvautta ! paDivakkhajaNasammaheNa puNo vi ediNA bhodavvaM, tA ehi annado vaccamha / dyUtakumAra:-( 4 ) kimaTThANe jeva adhIrA bhosi ? / NaM maha parivArajUyAracakkassa parapparaM asalIlabhaNidilIlAinibharA kalahakelI / asatyakandalI-( akSiNI unmIlya vilokya ca ) (5) ajautta ! aho! tuha parivArassa AyArasuMdarattaNaM / tahAhi ke vi kaTTiyacaraNakarakanna, ki vi kaDDiyanayaNajuya, ke vi nakkaarharihi vivjjiy| (1) aho ! durAtmano valitamatyargalam / (2) kalakala ! tavopakAre pratyupakAraM na zakSyAmi kartum / yena priyayA'tarkitamaviralamAliGganaM dattam // kAtare ! mA bhayaM kuru| (3) Aryaputra ! pratipakSajanasammana punarapyetena bhavitavyaM, tadehyanyato bajAvaH / (4) kimasthAne evAdhIrA bhavasi ? / nanu mama parivAradyUtakAracakrasya parasparamazlIlabhaNitilIlAyitanirbharA klhkelii|| (5) Aryaputra ! aho ! tava parivArasyAkArasundaratvam / tathAhi ke'pi kartitacaraNakarakarNAH, ke'pi kRSTanayanayugAH, ke'pi nakrAdharairvivarjitAH / 1C ata. 2 C kAda. 3 C samaI 4 A harihi. "Aho Shrutgyanam" Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazapAlaviracitaM [caturthoki vilUNasavvAvayava, ke vi jeva khavaNaya alajiya // 11 // dyUtakumAraH-(1) pANappie ! mA evaM bhaNa / jado purisANa parakkamo agdhadi na rUvaM / avaraM ca eyANaM na muNasi kulasuDiM teNedaM jaMpasi / asatyakandalI-(sotprAsaM ) (2) ajautta ! AyArasariseNa bhovvaM kulenn| dyUtakumAraH-(karNI pidhAya ) (3) pie ! suNesu imesimabhijaNe / asatyakandalI-(4) esA sAvahANa mhi / dyUtakumAraH-( aGgulyA nirdizan ) (5) esa mevAnivadikumAro / esa suradvAhivasahodaro / esa caMdAvadIpadI / esa ndduulnriNdnttuo| esa guddaharAyabhAyanaMdaNo / esa dhaaraahiraaybhaaginnijo| esa saayNbhriibhuuvaalmaadulgo| esa kuNknnaahivvemaaugo(o)| esa kacchabhUmIbhuyaMgasAlao / esa marumaMDa. lAkhaMDaladuhidAnaMdaNo / esa puNa cAlukanivajaNayabhAdugo / asatyakandalI--(6) hImANahe ! eriseNa avauttapariyareNa kayattha mhi / ke'pi lUnasAvayavAH, ke'pyeva kSapaNakA alajjitAH // (1) prANapriye ! maivaM bhaNa / yataH puruSANAM parAkramo'rghati na rUpam / aparaM ca, eteSAM na jAnAsi kulazuddhiM tenedaM kathayasi / / (2) Aryaputra ! AkArasadRzena bhavitavyaM kulena / (3) priye ! zRNveSAmabhijanAna / (4) eSA sAvadhAnAsmi / (5) eSa medapATanRpatikumAraH / eSa saurASTrAdhipasahodaraH / eSa candrAvatIpatiH / eSa naDDulanarendranaptRkaH / eSa godraharAjabhrAtRnandanaH / eSa dhArAdhirAjabhAgineyaH / eSa zAkambharIbhUpAlamAtulakaH / eSa kukaNAdhipavimAtRjaH / eSa kacchabhUmIbhujaGgazyAlakaH / eSa marumaNDalAkhaNDaladuhitRnandanaH / eSa punshcaulukynRpjnkbhraatRkH|| (6) Azcarya ! IdRzenAryaputraparikareNa kRtArthAsmi / 1cNapie, 2 C edANaM. 3 C mevADa. 4 C nareMda 5 muhadda' 6 C pAla "Aho Shrutgyanam" Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 mohraajpraajym| dyUtakumAraH-(1) mohakulanayalacaMdakale ! kimedANameka vannIyadi ? / tahAhi jai marai ghare jaNaNI jaNao vA paNaiNI va putto vaa| tahavi ime maha sevaM na muyaMti karaMti ya na soyaM // 12 // avaraM ca, caMdamuhi ! niruvamA imesiM sAmibhattI / jado maha sevAvisayaparammuhammi devammi devarAe vi| jAyai aho ! imesiM nIsaMkaM raMkasaMkappo // 13 // asatyakandalI-(2) ajautta ! jadi evaM tA kudo vilaMbIyadi ? / kiM na tAdapAdasamAdiTThamaNuTTIyadi ? / / ghRtakumAraH-(3) pie~ ! mittavaggaM paDivAlayaMtu mhi / asatyakandalI-(4) ajautta ! tuha mittavaggaM nAdumicchAmi / ghRtakumAraH-(5) sunayaNe ! ego dAva tAdamohadAsIe hiMsAe taNao jaMgalao nAma / avaro ya tAdamohadaMDapAsiyapamAdadArao majaseharao nAma / (tataH pravizati jAGgalakaH / ) jAGgalakaH-( AtmAnaM nirvarNya ) (1) mohakulanabhastalacandrakale ! kimeteSAmekaM varNyate ? / tathAhi yadi mriyate gRhe jananI janako vA praNayinI vA putro vA / tathApIme mama sevAM na muJcanti kurvanti ca na zokam // aparaM ca, candramukhi ! nirupamaiSAM svAmibhaktiH / yataH mama sevAviSayaparAGmukhe deve devarAje'pi / jAyate'ho ! eSAM nizzata raGkasaMkalpaH / / (2) Aryaputra ! yadyevaM tadA kuto vilambyate ? / kiM na tAtapAdasamAdiSTamanuSTIyate ? / (3) priye ! mitravarga prtipaalynnsmi| (4) Aryaputra ! tava mitravarga jJAtumicchAmi / (5) sunayane ! ekastAvattAtamohadAsyA hiMsAyAstanayo jAGgalako nAma / aparazca tAtamohadANDapAzikapramAddArako madyazekharako nAma / 1 A mikaM va vanI. 2 A & C priye. 3 0 degmalo. 4 C haro. "Aho Shrutgyanam" Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 mantriyazaH pAlaviracitaM (1) aTTha (TThi) dalarahayahAro vilittao ruhirakuMkumaraseNa / sohadi savisesaM viya jaMgalao laDamAhappo // 14 // ( punaH sagarva ) aho ! maha mahagghadA loyammi / jadomajjha kara nivataNayA divANisaM gahiyacaMDakodaMDA / dUrujjhiyarajjasirI bhogA khijvaMti rannesu // 15 // avi ya hammaMti mattakAriNo jaM kira suhaDehiM samarasammahe / taM maha sevAsaMbhava bhovalavamittamittha jae // 16 // ( AkAze lakSaM baddhA ) bho bho devA ! maha pADisiddhimicchaMtayA na kiM khINA ? | jo haM niyamattANaM toliya attANayaM demi // 17 // ( savimarza ) aja manaseharadudIo ahaM piyavayaMsajUeNa saha kiM pi maMtarahassaM kAdukAmu mhi / adha kadhaM cirayadi majjaseharo ? | ( tataH pravizati madyazekharaH / ) madyazekharaH -- ( sahAsaM ) ( 1 ) aSTa (asthi) dalaracitahAro vilipto rudhirakukukumarasena / zobhate savizeSamiva jAGgalako labdhamAhAtmyaH // aho ! mama maharghyatA lAke / yataH mama kRte nRpatanayA divAnizaM gRhItacaNDakodaNDAH / dUrojjhitarAjyazrIbhogAH khidyantyaraNyeSu // api ca--- hanyante mattakAriNo yatkila subhaTaiH samarasammarde / tanmama sevA saMbhavaprabhAvalavamAtramatra jagati // [ caturthI bho bho devAH ! mama pratiSiddhimicchanto na kiM kSINA: ? / yo'haM nijabhaktAnAM tolayitvAtmAnaM dadAmi // adya madyazekharadvitIyo'haM priyavayasyadyUtena saha kimapi mantrarahasyaM kartukAmo'smi / atha kathaM cirayati madyazekhara: ? / 1 C tAva " Aho Shrutgyanam" Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH ] moharAjaparAjayam / (1) jo kuNai majjha sevaM maNuo so nAma saivvaloyammi / kuNai surAhivalIlaM hINaM appAu gaNai bhUvAlaM // 18 // (puro'valokya) kadhaM maM yyevai paDivAledi piyavayasso jaMgalao ? / (upamRtya) piyavayaMsa jaMgalaya ! esa Agardu mhi / jAGgalakaH-(saharSe ) (2) kathaM kajjavakkheveNa pAsapatto vina muNido piyavayaMso ? / tA ehi vacamha / (iti parikrAmataH / ) dyUtakumAra:-(vilokya ) (3) pie ! piccha piccha saMpattaM yyeva me piyavayaMsajuyalaM / ( ityabhyuttiSThati / ) itarau-(4) piyamitta ! alaM saMbhameNa / dyUtakumAraH-( tAvupavezyopavizya ca ) (5) bho piyavayaMsa jaGgalaya ! kIsa ruddadAvirahido si ihaM Agado ? / / jAGgalakaH-(6) mitta ! gujaranariMdaaggamahisIe devIe rajasirIe sA khu dAsI ruddadA / tA dANi na jANe kudo vi mamaM abhisaraMtI sA devIe paDisiDA ? / ghRtakumAraH-(7) haddhI ! piyakalattaviutto dANi jAdo si / jAGgalakaH--(8) adha kiM ? / (1) yaH karoti mama sevAM manujaH sa nAma sarvaloke / ____ karoti surAdhipalIlA hInamAtmano gaNayati bhUpAlam // kathaM mAmeva pratipAlayati priyavasyo jAGgalakaH ? / priyavasya jAGgalaka ! eSa Agato'smi / (2) kathaM kAryAvakSepeNa pArzvaprApto'pi na jJAtaH priyavayasyaH ? / tadehi vrajAvaH / (3) priye ! pazya pazya saMprAptameva me priyavayasyayugalam / (4) priyamitra ! alaM saMbhrameNa / (5) bhoH priyavayasya jAGgalaka ! kasmAdraudratAvirahito'sIhAgata: ? / (6) mitra ! gUrjaranarendrApramahISyA devyA rAjyazriyaH sA khalu dAsI raudratA / tadidAnI na jAne kuto'pi mAmabhisarantI sA devyA pratiSiddhA ? (7) hA dhik ! priyakalatraviyukta idAnIM jAto'si / . (8) atha kim ? / 1C macculoM 2 C pAlaM. 3 C jeva. B & C gado mhi. 5 B & C kadhaM. "Aho Shrutgyanam' Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 mantriyazaH pAlaviracitaM [ caturthI 1 ) bho majjasehara ! tumaM pi aja ummattadA viSpa dyUtakumAraHutto dIsasi / madyazekharaH - - ( 2 ) vayaMsa ! ajJa ahaM mAdAe kallavAlahaTTigAe rahasi bhaNido / jadhA, putta ! purA vi tumaM padi adiviruddho Asi rAesI | iMdANiM puNa tumaM ummUlidukAmu ti suNIyadi / tA appamatteNa bhamidavvaM, kalattaM ca iha yevaM ciTThadu tti / asatyakandalI - ( 3 ) ajjautta ! imaM suNiya vevadi me hidayaM / mA nAma maMhaM pi evaM hohI / dyUtakumAraH - ( 4 ) khattie ! kAdarA si / na kkhu ahaM pi majjaseharu vva kalattagovaNeNa adhyANayaM rakkhissaM / na viya samAvi kalattaM parAyattaM / tA alaM visAeNa / ( nepathye ) bho bhoH paurAH ! mahArAjazrIkumArapAladevo yuSmAnAjJApayati / yajjinarathayAtrA mahotsavo bhaviSyati / tataH - paurAH ! kuryurvipaNipadavImasta pazuM payobhimuktAhAre ruciravasanairhadRzobhAM vidadhyuH / sthAne sthAne kanakakalazAn sthApayeyurbhavantaH paNyastrIbhiH suragRhasakhAn maJcakAn bhUSayeyuH // 19 // sarve - ( sabhayaM karNa dattvA ) ( 5 ) hA ! hada mha hada mha / ado varaM virumamhANa ittha avatthANaM / tA annado vaccanha | ( ityutthAya parikrAmanti / ) ( 1 ) bho madyazekhara ! tvamapyadyonmattatayA viprayukto dRzyase / ( 2 ) vayasya ! adyAhaM mAtrA kalpapAlahaTTikAyAM rahasi bhaNitaH / yathA, putra ! purApi tvAM pratyativiruddha AsId rAjarSiH / idAnIM punastvAmunmUlayitukAma iti zrUyate / tadapramattena bhramitavyaM, kalatraM cehaiva taSThatviti / (3) Aryaputra ! idaM zrutvA vepati me hRdayam / mA nAma mamApyevaM bhaviSyati / ( 4 ) kSatriye ! kAtarAsi / na khalvamapi madyazekhara iva kalatragopanenAtmAnaM rakSiSyAmi / nApi ca mamApi kalatraM parAyattam / tadalaM viSAdena / (5) hA ! hatAH smaH hatAH smaH / ataH paraM viruddhamasmAkamatrAvasthAnam / tadanyato vrajAmaH / 1 B & C jeva. 2 B & C maM pi. 3 B & C khu. 4 B & C pAMDaM. "Aho Shrutgyanam" Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam / 93 dANDapAzikaH - ( 1 ) ahaM pi saha gacchassaM / jado na edesiM mArI samavedi / tassaMgame saMgahissaM / ( iti gUDhaM saha saJcarati / ) 'GkaH ] asatyakandalI - (2 ) ajjautta ! edaM gayaNaggalaggasiharaM jaM dUrAdo dIsadi deulaM ithe visAle ramIyadi / dyUtakumAraH -- (3) pANavallahe ! aiujjuyA si / mA puNo vi evaM maMtijjasu / jado edaM rAyaiNA kArAvidaM tihuSaNavihA~ru tti deulaM / amhArisANa ihaM khu nAmaggahaNaM pi viruddhaM dUre pavesAi / tA moNeNa avakamanha / jAGgalakamadyazekharau -- ( 4 ) sAhu maMtiM vayastreNa / - asatyakandalI- - ( 5 ) ciTThadu edaM / annaI vi bahUNi ramaNijANi deulAni dosaMti / dyUtakumAraH -- (6) pie / edoi vi nivadideulANi / asatyakandalI - ( 7 ) ajautta ! kIsa edassa rAesiNo vihArakArAvaNavasaNamadibuddhiM gadaM ? | dyUtakumAraH( 8 ) pie / na yANAmi / madyazekharaH - (9) esa jaMgalao jANadi / ( 1 ) ahamapi saha gamiSyAmi / yato naiteSAM mArI samavaiti / tatsaMgame saMgrahISyAmi / (2) Aryaputra ! etadganAmalagnazikharaM yaddUrAd dRzyate devakulamatra vizAle ramyate / (3) prANavallabhe ! atiRjukA'si / mA punarapyevaM mantrayasva / yata etadrAjJA kAritaM tribhuvanavihAra iti devakulam / asmAdRzAnAmiha khalu nAmagrahaNamapi viruddhaM dUre pravezAdi / tanmaunenAvakramAmaH / ( 4 ) sAdhu mantritaM vayasyena / (5) tiSThatvetat / anyAnyapi bahUni ramaNIyAni devakulAni dRzyante / (6) priye ! etAnyapi nRpatidevakulAni / (7) Aryaputra ! kasmAdetasya rAjarServihArakAraNavyasanamativRddhiM gatam ? | ( 8 ) priye ! na jAnAmi / (9) eSa jAGgalako jAnAti / 1 B & C ettha. 2 B & C rAhaNA. 3 B & C 'hAro 4 B & C nAI vi. 5 B & C degdAI vi. "Aho Shrutgyanam" Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaHpAlaviracita [caturthodyUtakumAraH-(1) vayaMsa jaMgalaya ! kahesu / (jAGgalakaH saduHkhamadhomukho bhavati / ) asatyakandalI-(2) haMho ! jaMgalaya ! kimannaM kiM pi duhaniyeyapaThANamatthi ? / jAGgalakaH-(niHzvasya ) (3) asaJcadali ! divvaM puccha / ( iti bASpaM munycti|) dyUtakumAraH-(4) bho majasehara ! tumaM kahesu / madyazekharaH-(5) esa kila purA rAyassa aivallaho Asi / asatyakandalI-(6) jayapayaDamedaM / madyazekharaH-(7) ado yyevaM edssi ruddadA saMghaDidA / asatyakandalI-(8) ucavannamedaM / madyazekharaH-(9) saMpa'Di puNa pAsaMDavippayAraNAhiM bADhaM viratto rAyA imammi / dyUtakumAraH-(10) vighaDaNazIlANi rAyapimmANi / (1) vayasya jAGgalaka ! kathaya / (2) ho ! jAGgalaka ! kimanyatkimapi duHkhanivedanasthAnamasti ? / (3) asatyakandali ! daivaM pRccha / (4) bho madyazekhara ! tvaM kathaya / (5) eSa kila purA rAjJo'tivallabha AsIt / (6) jagatprakaTametat / / (7) ata evaitasmin raudratA sngghttitaa| (8) upapannametat / (9) saMprati punaH pAkhaNDavipratAraNAbhirbAdaM virakto rAjaitasmin / (10) vighaTanazIlAni rAjapremANi / 1 B&C kadhesa, 2 B & C jeva. 3 A edassi. 4 B & C saMpadi. 5 B&C sIlAI. "Aho Shrutgyanam" Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam / madyazekharaH - ( 1 ) ittikeNa na pajjattaM picche jaM jAM / rAesiNo kila vayaNabhavaNakhaMbhabhUdA accaMtanimmalAyArA rajjarasAsAyamUlaheduNo adIvapiyA battIsaM diyavarA asthi / tesiM jaMgalao adippio / 'GkaH ] dyUtakumAraH - (2 ) tado tado ? | madyazekharaH - ( 3 ) imehiM diehiM jaMgalayacaMDAlasaMsaggI kadA kAriMdA ya idi kaya te niyapurAdo nivvAsedumAraddhA rannA / asatyakandalI -- ( 4 ) evaM nAma vi saMbhavadi, dANi verIbhavanti sohidANi / madyazekharaH -- ( 5 ) tado pagidIhiM vArido rAyA / deva ! na evaM jujjadi / jado tuha pasAdaciMtagu tti edehiM jaMgalao purakkado / ado ede tujhaM samAnadosa tina kkhu nivvAsaNamarihanti / kiMtu gurusamIve pAyacchittapaDivattI kI duti / tado rAyA gado gurupAse / tehiM vi kahidaM pAyacchittaM / jitiyA diyA ittie jiNavihAre kArIvasu ti / ado ede vihArA rannA kArAvidanti / asatyakandalI -- ( 6 ) adha kahiM dANi gaDDaya rabhidavvaM ? | ( 1 ) etAvatA na paryAptaM pazya yajjAtam / rAjarSeH kila vadana ( vacana ) bhavanastambhabhUtA atyantanirmalAcArA (kArA) rAjyarasAsvAdamUlahetavo'tIvapriyA dvAtriMzaddijavarA : (dantAH ) santi / teSAM jAGgalako tipriyaH / 9 ( 2 ) tatastata: ? / (3) ebhirdvijairjAGgalakacANDAlasaMsargI kRtA kAritA ceti kRtvA te nijapurAnnirvAsayitu mArabdhA rAjJA / ( 4 ) evaM nAmApi saMbhavati, idAnIM vairIbhavanti suhRdaH / ( 5 ) tataH prakRtibhirvArito rAjA | deva ! naithaM yujyate / yatastava prasAdacintaka ityetairjAGgalakaH puraskRtaH / ata ete yuSmAkaM samAnadoSA iti na khalu nirvAsanamarhanti / kintu gurusamIpe prAyazcittapratipattiH kriyatAmiti / tato rAjA gato gurupArzve / tairapi kathitaM prAyazcittam / yAvanto dvijA etAvato jinavihArAn kArayeti / ata ete vihArA rAjJA kAritA iti / ( 6 ) atha kutredAnIM gatvA rantavyam ? | 1 B & C peccha. 2 B & C kkhaMbhabhU 3 B & C saMvadi. 4 B & C tumbha 5 B & C khu. 6 B & C kIrado. 7 B & C ettie 8 B & C kArAve. "Aho Shrutgyanam" Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 mantriyazaHpAlaviracitaM [ caturthodyUtakumAra:-(1) mittA ! kaheha kahiM dANi gaDaya ramidvvaM ? / ubhau----(vimRzya ) (2) jattha ambA mArI smaadisdi| ghRtakumAraH--(3) kahiM puNa aMbAe bhovvaM ? / jAGgalakaH--(4) attha paese atthi aMbAe piyasahIsUNA nAma / tA tIe pAse sNbhvdi| (tataH pravizati mAriH zUnA c|) rzanA-(5) sahi ! tuha pasAtena hage azalizaM IzalattaM dhalemi / picche Alannage jIvaniyale / niyaccha 'shelihchglkoddiio| niyasu vahaMtIo luhilsliyaao| ua shuukladvigilino| mAriH--(6) piyasahi ! nilaMtalAyamelizaM bhodu / zunA-(7) tumAe sa~hIe cilaM jIvaMtIe / mAriH-(dakSiNAkSispandanamabhinIya sodvegaM ) (8) sakhi ! kuto'pi phulaMti vAmedalaM nynk| zUnA-(9) patihatamamaMgalaM / mAri:-( sAvaSTambhaM) (5) A kadhaM mamaM mAliM pi dunimittakelakA bhaukaMpakA palilaMbhaMti ? / (sATopaM parikrAmati / ) (1) mitre ! kathayataM kutredAnIM gatvA rantavyam / (2) yatrAmbA mAriH samAdizati / (3) kutra punarambayA bhavitavyam / (4) atra pradeze'styambAyAH priyasakhI zUnA nAma / tattasyAH pArzve saMbhavati / (5) sakhi ! tava prasAdenAhamazadRzamIzvaratvaM dharAmi / pazyAraNyakAn jIvanikarAn / pazya sairibhacchAgakoTIH / pazya vhntiirudhirsritH| pazya zUkarAsthigirIn / (6) priyasakhi ! nirantarAyamIhazaM bhavatu / (7) tvayA sakhyA ciraM jiivntyaa| (8) sakhi ! kuto'pi sphurati vAmetaraM nayanakam / (9) pratihatamamaGgalam / (10) AH kathaM mAM mArimapi dunimittasambandhino bhayotkampakAH parirambhante ? / 1 B & Czadi. 2 B&C ettha. 3 B&C sUnA. 4 B& C sanA. 5 ( peccha. 6 C sevi .CdeglitaM 8 A dhIe 9 Allati. "Aho Shrutgyanam" Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH ] jAGgalakaH sarve (upasRtya ) ( 2 ) aMba ! paNamAmi (mo) / - moharAjaparAjayam / - ( sAnandaM ) ( 1 ) kathaM purado vyevaM aMvA vahadi ? | mAriH -- ( anAlokitakena svagataM ) ( 3 ) etena nayanaphulanena vepati me hitapakaM / itare - ( 4 ) aMba ! paNamAmo / zUnA - (5) sakhi ! ete ito panamaMti / mAri:- - ( vilokya ) ( 6 ) puttakA ! cilaM jIvaidha | adha kuzalaM tumha salIlassa ? | sarve (7) ambAe pasAdeNa / mAriH : sarve - ( 9 ) amba ! adha kiM ? | mAriH- - ( 10 ) ubvegakAlanaM nAdumicchAmi / - ( 8 ) puttakA ! kadhamuvviggA viya tIsa ? | dyUtakumAraHjaMgalakassa / - ( 11 ) amba ! savyesimatthi ucvego / visesao ( 1 ) kathaM purata evAmbA vartate ? | ( 2 ) amba ! praNamAmaH / ( 3 ) etena nayanasphuraNena vepati me hRdayakam / ( 4 ) amba ! praNamAmaH / (5) sakhi ! eta itaH praNamanti / ( 6 ) putrakAH ! ciraM jIvata / atha kuzalaM yuSmAkaM zarIrasya ? | ( 7 ) ambAyAH prasAdena / ( 8 ) putrakAH ! kathamudvimA iva dRzyadhve ? | ( 9 ) amba ! atha kim ? / 97 (10) udvegakAraNaM jJAtumicchAmi / ( 11 ) amba ! sarveSAmastyudvegaH / vizeSato jAGgalakasya / 1 C kathaM. 2 C jeva. 3 C sUnA 4 A vaha 5 C sadha. 13 "Aho Shrutgyanam" Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazapAlaviracitaM [ caturthomAri:-(saroSa) (1) A ko esa kataMtakato maha puttakassa uvvegahetU ? / piyasakhi zUne ! upanehi kipAnikaM jene se silacchetaM klemi| ghRtakumAra:-(2) aMba ! alaM saMraMbheNa / suNIyadu dAva / mAriH-(3) kadhesu / dyUtakumAraH-(4) kalattavijojaNamika dukkhakAraNaM / avaraM ca sAmiNo appsaado| mAri:-(5) adha puttaka ! tuha majasekhalassa ca kiM dukkhakAraNaM ? / ghRtakumAraH-(6) amhANa vi egaM pANabhUdamittadukkhaM dukkhakAraNaM / avaraM ca, aguNannujaNabahuladAe saMpadi niygunngnnappgaasnnvsnnN| jado ThANavisese agghA purisANaM guNagaNo na annatya / kaNayAharaNe rehai rayaNaM na hu mahiyAharaNe // 20 // mAri:-(7) eNttakA ! jaMgalakassa kalattaviyocanaM kena kataM 1 / jAGgalakaH-(8) aMba ! divveNa kadaM / (1) AH ka eSa kRtAntAkrAnto mama putrakasyodvegahetuH ? / prayasakhi zUne ! upanaya kRpANikAM yena tasya zirazchedaM karomi / / (2) amba ! alaM saMrambheNa / zrUyatAM tAvat / (3) kathaya / (4) kalatraviyojanamekaM duHkhakAraNam / aparaM ca svAmino'prasAdaH / (5) atha putraka ! tava madyazekharasya ca kiM duHkhakAraNam ? / (6) asmAkamapyekaM prANabhUtamitraduHkhaM duHkhakAraNam / aparaM ca, aguNajJajanabahulatayA saMprati nijaguNagaNAprakAzanavyasanam / yataH sthAnavizeSe rAjate puruSANAM guNagaNo nAnyatra / kanakAbharaNe rAjate ratnaM naiva mRttikaabhrnne|| (7) putraka ! jAGgalakasya kalatraviyojanaM kena kRtam ? / (8) bhamba ! devena kRtm| 1C sane. 2 A yena. 3 'mekaM. 4 B&C sagA, "Aho Shrutgyanam" Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH] moharAjaparAjayam / 99 dyUtakumAra:-(1) kudo vi devIe rajjasirIe / mAriH-(2) adha sAmino apasAto kadhaM ? / ghRtakumAraH-(3) ranno pAsaMDavippadAraNa tti manaseharo akkhadi / mAri:-( AkAze) (4) ale le ! pAsaMDikA ! kunDo tujhaM ktNto| yaM mAlI verinI katA / tA ete na bhavadha, kiM pi salanamanusalatha / yato nijatAlAnaM hatao tulehiM taDUna nUna vedhavvaM / kIrati pataM sarabhasaM tappaMdhalavisadharasiresu // 21 // asatyakandalI-(vimRzya ) (5) aMba ! alaM alIyasaMraMbheNa / pasIdadha pasIddha, kAvvaM ciMtamha / mAri:-(6) vacche ! deve mohalAje jIvaMte natthi tassevakAna ciNtaa| asatyakandalI-(7) evaM nedaM / tahAvi tAva ciMtIyadu kiM pi| (mArizcintAM nATayati) asatyakandalI-(8) adha ke ede sUnAgharegadesanisanne nizcannemi ? / dyUtakumAraH-(9) aMbA sUNA jANAdi / zUnA-(10) ede mAlIe sevgaa| (1) kuto'pi devyA rAjyazriyA / (2) atha svAmino'prasAdaH katham / (3) rAjJaH pAkhaNDavipratAraNeti madyazekhara AkhyAti / (4) are re ! pAkhaNDikAH ! kruddho yuSmAkaM kRtAntaH / yanmArivairiNI kRtA / tadete na bhavatha, kimapi zaraNamanusarata / yataH nijadArANAM hatako dUraidRSTvA nUnaM vaidhavyam / karoti padaM sarabhasaM dundhilaviSadharazirassu // (5) amba ! alamalIkasaMrambheNa / prasIdata prasIdata, karttavyaM cintayAmaH / (6) vatse ! deve moharAje jIvati nAsti tatsevakAnAM cintA / (7) evametat / tathApi tAvacintyatAM kimapi / (8) atha kAn etAn zUnAgRhaikadezaniSaNNAn nirvarNayAmi / (9) ambA zUnA jaanaati| (10) ete mAreH sevkaaH| 1 B&C raNaM ti. 2 B & C tumbhaM. "Aho Shrutgyanam" Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaHpAlaviracitaM asatyakandalI - (1 ) kiM nAmagA ime ? | zUnA - ( aGgulyA nirdizana ) ( 2 ) esa dAva kaulasito / esa kAvAligasiddhaMto / esa ghaDacaDagasiddhaMto / esa nAhiyasiddhaMto / esa rahamANasirddhato / 100 mAriH - ( sAkUtaM ) ( 3 ) ete khu parupparaM nAna ahaMkArena kaliM kairiMtA na viramaMti tA ete pucchissaM / sakhi sUne ! AkAresu ete / zUnA - ( 4 ) yaM sakhI Anaveti / ( iti niSkramya taiH saha pravizya ca ) ete te / ( tataH pravizanti kaulAdayaH 1 ) kaula:-( sAhaGkAraM ) (5) khajjai maMsaM aNudiNu pijjai majjaM ca mukkasaMkaSpaM / aNivAriyamaNapasaro eso dhammo mae diTTho // 22 // kApAlikaH ( sagarva ) (6) uttamapurisakavAle muMjai jo purisajaMgalaM niLaM / so pAvai sivaThANaM iya narakAvAliNA kahiyaM // 23 // rahamANaH - ( sATopa ) [ caturthI ( 1 ) kiM nAmakA ime ? | (2) eSa tAvatkaulasiddhAntaH / eSa kApAlika siddhAntaH / eSa ghaTacaTakasiddhAntaH / eSa nAstikasiddhAntaH / eSa rahamANasiddhAntaH / ( 3 ) ete khalu parasparaM jJAnAhaGkAreNa kaliM kurvanto na viramanti / tadetAn prakSyAmi / sakhi zUne ! AkAraya etAn / ( 4 ) yatsakhyAjJApayati / ete te / (5) (6) khAdyate mAMsamanudinaM pIyate madyaM ca muktasaMkalpam / anivAritamanaHprasara eSa dharmo mayA diSTaH // uttamapuruSakapAle bhunakti yaH puruSajAGgalaM nityam / sa prApnoti zivasthAnamiti narakApAlinA kathitam // 1 B & C sUnA. 2 B & C nAmadeg 3 B & C karatA. 4 A diNu die. "Aho Shrutgyanam" Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH ] moharAjaparAjayam / ( 1 ) jaha pijjai gocchIraM palAsaNe taha ya natthi so doso / ittha ya liMgiyavahaNe dhammo dihu~ tti dhaNieNa // 24 // ghaTacaTakaH- ( sakrodhaM ) (2) taNuguttiharA jIyaM pihagaM jo kuNai dhammio kaha vi / so pAvai pairamagaI iya ghaDacaDageNa daMsio dhammo // 25 // nAstikaH - ( sAbhimAnaM ) (3) jIvo natthi na kassa vi hiMsijjai jaM pi taM pi na hu pAvaM / punnaM na hu iya dhammo suraguruNA payaDio bhuvaNe // 26 // mAriH - ( 4 ) are AcAriyA ! kadheha nimittaM / etise rAjaviruddhe amha ittha avatthAnaM bhavissadi desaMtaragamanaM vA / kaulaH -- ( vimRzya ) ( 5 ) jajamANike ! calaM laggaM denaMtaraM sUei / kApAlikaH - ( 6 ) mahAbhairavarbhattie ! virudvA horA, na suMdaraM nirikkhami / nAstikaH - ( 7 ) suMdari ! pAsaMDavippayArio rAyA mukkho asamaMjasAI kareiti paJcakkhaM jjeva / 101 (1) yathA pIyate gokSIraM palAzane tathA ca nAsti sa doSaH / atra ca liGgikahanane dharmo diSTa iti dhanikena // tanuguptigRhAjjIvaM pRthag yaH karoti dhArmikaH kathamapi / sa prApnoti paramagatimiti ghaTacaTakena darzito dharmaH // jIvo nAsti na kenApi hiMsyate yadapi tadapi naiva pApam / puNyaM naiva iti dharmaH suraguruNA prakaTito bhuvane // (3) ( 4 ) are AcAryAH ! kathayata nimittam / IdRze rAjyaviruddhe'smAkamatrAvasthAnaM bhaviSyati dezAntaragamanaM vA / ( 5 ) yajamAnike ! caraM lanaM dezAntaraM sUcayati / (6) mahAbhairavabhaktike ! viruddhA horA na sundaraM nirIkSe / ( 7 ) sundari ! pAkhaNDavipratArito rAjA murkho'samaJjasAni karotIti pratyakSameva / 1 C piccha 2 C isthideg 3 diTTho 4 C paruma 5 C tu dissadi. 6 C bhattIe. 7 C mokkho. (2) "Aho Shrutgyanam" Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 mantriyazaHpAlaviracitaM [ catuthoMrahamANaH-(1) dhaNiyasAsaNAnuvaittie ! bArasavarisiyaM pavAsavasaNaduhaM vo diisdi| ghaTacaTakaH-(2) dhammiNi ! rAsabhArovie savye viDaMbiya nagarAo aja nivvAsissai rAyA / (mAridrchAmupagacchati / ) dANDapAzikaH-aho ! jJAnamasya / dyUtAdayaH-(3) aMba ! samassasihi samassasihi / mAriH-(samAzvasya ) (4) pustakA! mahantaM dAni vasanaM samupaTTitaM / kA gtii?| tA ajaM pi yAva na ko pi eti tA varaM tevamoharAjapatatAmara. samanusarissate / dyUtAdayaH-(5) uvaM bhodu / mAri:-(6) piyasakhi sUne ! tae pi appamattAe ThAtavvaM / viruddha raajkulN| zUnA-(sAsraM ) (7) sakhi ! tae saha mae pi AgaMtavvaM / na khu tuha virahe pAne dharilaM skkemi| mAriH-( sagaddaM ) (8) AcAliyA ! atyamiyoMI tujjhehiM saddhiM guNddiivilaassukkhaaii| (1) dhanikazAsanAnuvartike ! dvAdazavArSika pravAsavyasanaduHkhaM vo dRzyate / (2) dharmiNi ! rAsabhAropitAn sarvAn viDamby nagarAdadya nirvAsayiSyati rAjA / (3) amba ! samAzvasihi samAzvasihi / (4) putrakAH ! mahadidAnI vyasanaM samupasthitam / kA gatiH ? / tadadyApi yAvanna ko'pyeti tAvadvaraM devamoharAjapadatAmarasamanusariSyate / (5) evaM bhvtu| (6) priyasakhi zUne ! tvayApyapramattayA sthAtavyam / viruddhaM rAjakulam / (7) sakhi ! tvayA saha mayApyAgantavyam / na khalu tava virahe prANAn dhArayituM shknomi| (8) AcAryAH ! astamitAni yuSmAbhiH sArdha goSTIvilAsasaukhyAni / 1 A rattie. 2 C dIsae. 3 B & C khu. 4 B & C tAI. 5 B& C tunbhehi. 6 B& CgoSThI 7 B&CsokkhAI. "Aho Shrutgyanam' Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'ka] moharAjaparAjayam / 103 kaulAdayaH-(1) bhaTTike ! so susevao bhaNio jo vihure vi sAmiM na muMcai / ao amhe saha aagmissaamo| mAriH-(2) evaM bhodu / (sarve parikAmanti / ) dANDapAzikaH-(sahasopasRtya ) (3) are re purisA ! dhareha durAyAre / (puruSAstathAkurvanti / ) dANDapAzikaH-(4) ne? siMhaduvAraM / puruSA:-(kiJcitparikramya ) (5) edaM siMhaduvAraM / dANDapAzikaH-(6) ittha eyaM peDayaM picumaMdapattamAlAvihUsiyamolikaMThakaMdalaM masIvilittavadaNakaM khaDiyAdhavalIkayasarIrakaM rAsahAroviyaM kAUNa vajjaMtavirasaDiMDimasaddapisuNiyedosaM tiyaccaukkesu nayaramajjhammi bhAmiya nivvAsedavvaM ti sAsaNaM devassa / tA taM saMpADijjaiha / (puruSAstathAkurvanti / ) sarve-(sotkampaM ) (7) sAmi ! ko amha avarAho ? jaM evamadinigghirNa smaayrh| dANDapAzikaH-(8) are ! rAyaniyamo esa / (1) bhaTTike ! sa susevako bhaNito yo vidhure'pi svAminaM na muJcati / ato vayaM shaagmissyaamH| (2) evaM bhavatu / (3) are re puruSAH ! dharata durAcArAn / (4) nayatu siMhadvAram / (5) etatsiMhadvAram / (6) atraitatpeTakaM picumandapatramAlAvibhUSitamaulikaNThakandalaM mazIviliptavadanakaM khaTikAdhavalIkRtazarIrakaM rAsabhAropitaM kRtvA vAdyamAnavirasaDiNDimazabdapizunitadoSaM trikacatuSkeSu nagaramadhye bhramayitvA nirvAsayitavyamiti zAsanaM devasya / tasmAttatsaMpAdayata / (7) svAmin ! ko'smAkamaparAdhaH ? yadevamatinighRNaM samAcarata / (8) are ! rAjaniyama essH| 1 B & C nei. 2 B&C degNidado 3 B &C jadu. "Aho Shrutgyanam" Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaH pAlaviracitaM [ caturthI itare - ( sadainyaM ) ( 1 ) sAmi ! egavelaM amha vinnattiyaM suNidumarihadi devo / tA pasAdaM keriya vinnavesu | dANDapAzikaH - ( 2 ) are ! kattha saMpai gayaM taM soDIrattaNaM ? | itare - ( sabhayaM ) ( 3 ) sAmi* ? kerisaM ? / dANDapAzikaH - ( 4 ) jaM niraggalaM miliehiM tujjhehiM viyaMbhiyaM / itare - (svagataM ) (5) haddhI ! sudaM bhavissadi ediNA / ado evaM maMtai / divA nirIkSya vaktavyam ' iti visumarida mha nIdiM / ( prakAzaM ) sAmi ! savvaM marisadha marisagha amha avarAhapadaM / dANDapAzikaH -- ( 6 ) are ! na marisadi devo / itare - ( 7 ) tahAvi evaM vinnattiyaM suNAvedu sAmI / dANDapAzika: 104 devo / ubasappAmi NaM / - ( sadayaM ) ( 8 ) evaM bhodu / ( iti niSkrAmati / ) esa ( tataH pravizati rAjA / ) dANDapAzikaH - (upasRtya ) ( 9 ) jayadu jayadu devo / -bhadra ! kacidAsAditaM duSTapeTakam ? / rAjA ( 1 ) svAmin ! ekavAramasmAkaM vijJaptikAM zrotumarhati devaH / tatprasAdaM kRtvA vijJapaya / ( 2 ) are ! kutra saMprati gataM tacchauNDIratvam ? | ( 3 ) svAmin ! kIdRzam ? | ( 4 ) yannirargalaM militairyuSmAbhirvijRmbhitam / ( 5 ) hA dhik ! zrutaM bhaviSyatyetena / ata evaM mantrayati / vismRtAH smo nItim / svAmin ! sarva marSayata mardhayatAsmAkamaparAdhapadam / ( 6 ) are ! na marSayati devaH / ( 7 ) tathA'pyekAM vijJaptikAM zrAvayatu svAmI / ( 8 ) evaM bhavatu / eSa devaH / upasarpAmyetam / ( 9 ) jayatu jayatu devaH / 1 B & C karia 2 B & C tumbhehiM. " Aho Shrutgyanam" Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam | 105 dANDapAzikaH - ( 1 ) adha I ? | deva ! duTTapeDayaM vinnavedi / egaM vinnattiyaM suNedu devo / S:] rAjA - (sajugupsa ) kasteSAM pApmanAM darzanamabhinandatu ? | athavA kRtamahAparAdho'pi vijJapti rAjJi labhate pumAn / tadbhadra ! javanikAntaritaM karotu vijJaptim / 6 dANDapAzikaH - (2 ) jaM devo ANavedi / ( iti niSkramya duSTapeTakaM gRhItvA pravizya ca ) esA javaNiyA, ImAe aMtaridA are ! kareha jahAbhiruiyaM / dyUtakumAraH -- ( 3 ) deva ! cAlukkakulatilaya ! dhammanilaya ! kaM dosamuppAiya ahaM nivvAsijjAmi ? 1 rAjA -AH pApa ! kamekaM doSamudbhAvayAmi tvayi doSanilaye ? | dyUtakumAraH ( 4 ) deva | maha natthi doso aNU vi aha hujja kaha vi jaha nAma / tA kiM paMDusuehiM ahamegamaNehiM paDiyario ? // 27 // jo kila Asi nariMdo arivaNadAvAnalo nalo nAma / teNa vi maha payasevA kayA sayA kiMca iyarehiM 1 // 28 // majjha pasAeNaM ciya suhayadeveNa vIrapavareNa / nijjiyariucakkeNaM egacchattaM kathaM rajjaM // 29 // rAjA - dhigmUrkha ! doSAnapi guNIkRtya bravISi ? | ( 1 ) atha kim ? | deva ! duSTapeTakaM vijJapayati / ekAM vijJaptikAM zRNotu devaH / (2) yaddeva AjJApayati / eSA javanikA, anayA'ntaritA are ! kuruta yathAbhirucitam / ( 3 ) deva ! caulukya kulatilaka ! dharmanilaya ! kaM doSamutpAdyAhaM nirvAsye ? | deva ! mama nAsti doSo'Nurapyatha bhavetkathamapi yadi nAma ? afe pANDusutairahamekamanobhiH praticarita: ? | ( 4 ) yaH kilAsInnarendro'rivanadAvAnalo nalo nAma / tenApi mama padasevA kRtA sadA kizvataraiH ? // mama prasAdenaiva zUdraka devena vIrapravareNa / nirjitaripucakreNaikacchatraM kRtaM rAjyam // 1 B & C imAi 2 B & C hoja, 3 B & C kiM va. 14 "Aho Shrutgyanam" Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 mantriyazaH pAlaviracitaM pApAtmakacauryarate ! tvadupAsanagalitacittapAvitryam / dRSTvA pANDoH sUnUna rAjyazrIratyajatpuNyA // 30 // api ca durgatitIrthatapasvin ! tava sevAM kurvatA nalanRpeNa / tyaktA hA ! guNavatyapi patnI hA ! hAritaM rAjyam // 31 // puNyenaivopasthitamiha rAjyaM zUdrakasya nanu vidmaH / tvaM punarAtmani mahimAnamenamAropya so'si // 32 // api ca- tAvatsatyaM bhavinAM yAvatte nAsti saGgataM nUnam / gaGgAjalamapi yasmAnna pAvanaM zvapacapAtrastham // 33 // dyUtakumAraH- - ( khagataM ) ( ? ) kiM bhaNissaM ? | jAGgalakaH--( 2 ) deva ! gujjaranaresara ! parakkamakkatasAyaM bharIbhUvAla ! kivAlucitta ! kiM majjha saMbhAvidaM dUsaNaM jeNa evaM viDaMbijjAmi ? | rAjA- -( sajugupsaM) bho dANDapAzika ! nAsya vadanodgAragandhamadhisoDhuM prauDho'smi / tadenaM tAvaddavIyAMsaM kuru / 1 ( dANDapAzikastathAkaroti / ) jAGgalakaH- ( 3 ) deva ! avadhAridA maha bhaNidI ? | rAjA-AH sarvAdhama ! tvamapyAtmAnamadUSaNaM samarthayase ? | jAGgalakaH- ( 4 ) ko ittha saMdeho ? | jado jadi nAma sadoso'haM to puvvanivehi sevio kaha Nu ? / aha apavitto tA kaha pidarANaM bahumado jAdo ? // 34 // ( 1 ) kiM bhaNiSye ? | ( 2 ) deva ! gUrjaranarezvara ! parAkramAkrAntazAkambharI bhUpAla ! kRpAlucitta ! kiM mama saMbhAvitaM dUSaNaM yenaivaM viDambye ? | ( 3 ) deva ! avadhAritA mama bhaNiti: ? / ( 4 ) ko'tra saMdehaH ? | yataH - [ caturthI yadi nAma sadoSo'haM tatpUrvanRpaiH sevitaH kathaM nu ? | athApavitrastatkathaM pitRRNAM bahumato jAtaH 1 // 1 B & C tA. "Aho Shrutgyanam" Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 S:] moharAjaparAjayam / (1)je nAma bhUmidevA nivadINa vi agghidA niyaguNehiM / te vi maha deva ! sevaM karaMti avvAhayappasaraM / / 35 // ahaha ! mae ciya huNie hygynrmehpmuhjnnesu| pAviti surA tittiM na hu keNa vi avarakicceNa // 36 // avi ya bAlattAu vi tuha deva ! nizcamaccaMtavallAho ahayaM / maha sAhijjeNa tayA kayAI desaMtarAi~ tae // 37 // rAjA-are durAtman ! kimalIkavikatthanAbhiH zirovedanAmutpAdayasi / - api ca-. kiM pUrvapuruSasevitamiti dAridrayAdi vallabhaM bhavati ? / kiM tAtakUpa iti vA kSAraM nIraM bhavati peyam ? // 38 // sadRzAstvAM sevante devAH kila kilviSAH pitRpramukhAH / hariharahiraNyagarbhAstava re ! nAnApi dahyante // 39 // ye tava sevAsajjA dvijA na te rAkSasAH kintu / gajamedhAdiSu tRptiH suparvaNAM kerne te kthitaa?||40|| kiJca mithyopadezadAnAjagadetadazcayanti pASaNDAH / jIvavadhAdapyApi kApi svaukasAM loka ? // 41 // api ca anAdyavidyAtimirAkrAntavidyAvilocanAH / pazyanti hetuM zvabhrasya svagehetutayA jaDAH // 42 // mama vallabhastvamAsIrajJAnAdeva na tu guNavizeSAt / svAGguSTho'pyahidaSTastyAjyaH kiM punaraparavastu // 43 // ye nAma bhUmidevA nRpatInAmapyarSitA nijaguNaiH / te'pi mama deva ! sevAM kurvantyavyAhataprasaram // ahaha ! mayaiva hute hayagajanaramedhapramukhayajJeSu / prApnuvanti surAstRptiM na khalu kenApyaparakRtyena // api ca-- bAlatvAdapi tava deva ! nityamatyantavallabho'hakam / mama sAhAyyena tadA kRtAni dezAntarANi tvayA / / 1B&CkareMti. 2A maaciM3 B&C pAveMti.4 A tena. "Aho Shrutgyanam" Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 mantriyazaHpAlaviracitaM [ caturthojAGgalakaH-(svagataM ) (1) moNameva pattakAlaM ti| madyazekharaH-(2) deva ! sirivaNarAjasamuvajidarajalacchIbhuyaMga ! pasIda / kIdiso mamAvarAho ? jeNAhamevaM paribhavijJAmi / rAjA-(svagataM ) vanarAjasyAhaM bhumto'bhuuvmityutkssiptmmunaa| bhvtu| (prakAzaM ) dANDapAzika ! enamapi dUre dhRtvA vijJapti kAraya / (dANDapAzikastathAkaroti / ) rAjA--(sajugupsa) AH sarvapadArthApasada ! nijAparAdhamapi na budhyse| madyazekharaH-(3) deva ! jai huMja tado vujjhe / avi ya kaiNhena samaM jAyavajaNeNa naNu sevio mhi aviryaNhaM / revayagirisiharesuM kA gaNaNA iyaraloyANa? // 44 // paNaiNimuhAu amayaM va maM paDicchaMti kAmiNo loyaa| maha sevAsattANaM na rogasogappamuhamei // 45 // maha bhattiparANaM ciya tipurAI devayoM u tUsaMti / maha sevAe devo mao vi mayaNo puNo jiyai // 46 // iha dhavalaharesu ciraM cAvukkaDarAyalAlio vsio| evaM ca Thie sAmiya ! jaM jANasi taM krijaasu||47|| (1) maunameva prAptakAlamiti / (2) deva ! zrIvanarAjasamupArjitarAjyalakSmIbhujaGga ! prasIda / kIdRzo mamAparAdhaH ? yenAhamevaM pribhuuye| (3) deva ! yadi bhavettato budhye / api ca kRSNena samaM yAdavajanena nanu sevito'smyavitRSNam / raivatagirizikhareSu kA gaNanA itaralokAnAm ? // praNayinImukhAdamRtamiva mAM pratIcchanti kAmino lokAH / mama sevAsaktAnAM na rogazokapramukhameti // mama bhaktiparANAmeva tripurAdayo devatA stu tuSyanti / mama sevayA devo mRto'pi madanaH punarjIvati / / iha dhavalagRheSu ciraM cApotkaTarAjalAlita uSitaH / evaM ca sthite svAmin ! yajAnAsi takriyatAm / / 1 B& C hoja. 2 B&C bujche 3 A kanheM 4 A yanhaM. 5 B&C devatA. 6 A Thavie. "Aho Shrutgyanam" Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH ] moharAjaparAjayam / 109 rAjA - are alIkavAcAla ! virama virama / bhavAdRzAM hi paradoSodvAraireva garvagarimAsamujjrambhate / nanu tvatsevayaiva nikhilamapi kSayaM gataM yAdavakulaM vanarAjakulaM ca / athavA kastvayA saha uktipratyuktiprapaJcaH ? / yato bhavAn jAGgalakazca jIvamayAvityapi tyAjyAveva dharmAtmanAm / uktaM camadhe mAMse madhuni ca navanIte takrato bahinate / udayanti vipadyante tadvarNA jantavastatra // 48 // madyazekharaH - (svagataM ) ( 1 ) pattemitto bhaNidIhiM, jaM bhodi taM bhodu / mAriH -- ( 2 ) deva ! rAjazekhara ! ettha saMsAre aneke rAjAno cakkavaTTino atikaMtA, na puna kenApi haM nilokatA / aparaM ca kiM mae vilUpaM kathaM ? jaM etisaM rosaM kareti bhaTTakA / api ca--- jIvo jIvAhAro esa sabhAvo khu sakalasaMsAle / evaM sunitUna kuto vicAranA bhoti puMlisAna ? // 49 // dasaladhanalIsalenaM maha sevAniccalena niccaM pi / ahaha ! salenaM nihato savanalisisuto muhuttena // 50 // rAjA - ( sakrodhaM ) AH pApe ! kimadyApi pragalbhase ? | dANDapAzika ! etaccatuSTayaM saparivAraM yathoktasthityA nirvAsayeti / dANDapAzikaH - ( 3 ) jaM devo ANavedi / mAriH- - ( apavArya ) ( 4 ) puttakA ! jIvaedaM visumalita mhi / nanu amhe rAjakule davvaM pUremo / ( 1 ) paryAptamAtro bhaNitibhiH, yadbhavati tadbhavatu / (2) deva ! rAjazekhara ! atra saMsAre'neke rAjAnazcakravarttino'tikrAntAH, na punaH kenApyahaM nirAkRtA / aparaM ca kiM mayA virUpaM kRtaM yadIdRzaM roSaM karoti bharttA / api ca- jIvo jIvAhAra eSa svabhAvaH khalu sakalasaMsAre / evaM jJAtvA kuto vicAraNA bhavati puruSANAm ? // dazarathanarezvareNa mama sevAnizcalena nityamapi / ahaha ! zareNa nihataH zravaNarSisuto muhUrttena // ( 3 ) yaddeva AjJApayati / ( 4 ) putrakAH ! jIvataitadvismRtA'smi / nanu vayaM rAjakule dravyaM pUrayAmaH / 1 C sametto. 2 ( nAvi 3 A eka 4 C vilvaM 5 A yaM. 6 C munikana. 7 mulilAna. "Aho Shrutgyanam" Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 mantriyazaHpAlaviracitaM [catuthoMsarve--( saharSa ) (1) sAhu amba ! sAhu / vinnavIyadu / mAriH-(2) deva ! amhe jUyaM jaMgalako majjasekhalo lAjakule pabhUtaM vvaM puMliMti / tA ko Adeso ? / rAjA-pAtakopAttena vittenApi na me prayojanam / (dANDapAzikaH sarvANi puraskRtya nirgataH / ) rAjA-(svagataM) niryAte duSTacakre bhavatu jagadidaM saukhyapIyUSamagnaM kAmastasyAH kRpAyAH phalatu viSamatAbhAji pUrNa paNe'smin / kiJca zrImAn vivekaH kalayatu nitamAM saMpadaM prAktanI svAM rAjyazrIrastu hRSTA vrajatu viphalatAM moharAjaprayAsaH // 51 // (nepathye ) nirvAsayati narendro nagarAdvyasanAni saparivArANi / doSamayAnyapi bhUpaiH puraskRtAnyeva yaanynyaiH||52|| rAjA-(saharSe ) etAvatA kRtArtho'smi / (nepathye) vaitAlikaHnayanazapharavIthIbandhanAyeva sAyaM samayavadhakaklaptaM troTayan dhvAntajvAlam / bhuvanasarasi ramyaM rakSakatvaM dhAno vahati viyati rAjA pazya lakSmImapUrvAm // 53 // rAjA-kathaM prAptaH pradoSasamayaH ? / taduttiSThAmaH / ( iti niSkAntAH sarve / ) caturtho'GkaH / (1) sAdhu amba ! sAdhu / vijJapyatAm / (2) deva ! vayaM dyUtaM jAGgalako madyazekharo rAjakule prabhUtaM dravyaM pUrayAmaH / tatka AdezaH / 1 Cilo. 2 0 pulaeNti. 3 C dezo. "Aho Shrutgyanam" Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam / paJcamo'GkaH / (tataH pravizati vivekacandraH / ) vivekacandraH -- ( sAnandaM parikramya ) aho ! nizcinto'smi colukyakulanabhastalAlaGkAramaNinA sakalabhUpAlamaulimaNDalAvataMsAyamAnacaraNatAmarasena 'GkaH ] tribhuvanazrIkucakalazamuktAlatAyamAnayazaHprasareNa mahArAjAdhirAjena zrIkumArapAladevena saha mama sutAyAH kRpAsundaryAH pANigrahaNamahotsavena / aparaM ca, vatsAyA rAjyazriyaH phalitaM prArthanAdrumeNa | ( ityAnandaM nATayitvA ) aho ! niHzeSavyasananirvAsanena mamecchApIyUSataraGgiNI taraGgitA / aparaM ca rudatIghanatyAgAmRtAbhiSekeNAGkuritA me kSetrAvaniH / yataH - jajJe yo bhuvi cakravarttinRpativyUhaH samUho maha:sArasyAkhilarAjyanItikuzalo grAmo guNAnAM param / sa vyAmohanarendrazAsanamaNImuttaMsatAmAnayaM cakre naitaditi trilokavijayI so'yaM kRpAvallabhaH // 1 // ( punarvimRzya ) antareNa jinAdhIzaM kazchettuM mohamIzvaraH ? | asau tu tatpadAmbhoje bhRGgatIti dhruvaM jayI // 2 // 111 ( punaH sollAsa ) aho ! mAmakInamapi kArya niSpannaprAyaM saMbhAvyate / yato ssya mahArAjasya moharAjaM parAjetuM kAryazeSaH / tathA ca ninye rAjyazriyaM tuSTiM pariNinye kRpAM priyAm / cakre ca yatpuraM puNyaM tanmohaM jitavAnasau // 3 // ( punaH sautsukyaM) taM rAjakuJjaramavalokayitumutkaNThate me manaH / yataHsaroruhaM kiM na sahasraraziMma ? sudhAkaraM kiM na cakoralokaH ? | jinakramAn kiM nahi bhavyajantuH samIhate zarmavibhUtihetoH ? // 4 // ( AkAze ) kiM brUSe ? | yatsarvottama ! aparAnnarendrAn parityajya kathaM mAnavezvaramamuM draSTumIhase ? | nanvevaM, yataH "Aho Shrutgyanam" Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 mantriyazaH pAlaviracitaM vinArkasyAMzusaMparka dhvAntadhvaMsanacetasaH / na prApnoti kalAvRddhiM zivopAsanayA zazI // 5 // ( punarAkAze sAhaGkAraM ) durjayo mohamahArAjaH / mA maivam / yataH - tAvadvidyutkarAlaM ninadati nitarAM zambhukaNThAtapazrIcauraM pAthodavRndaM jalabharavibhavAkharvagarva samantAt / yAvadvAtyA na vAti kSitidharazikharazreNisaMhArakArI tAvanmohaH pracaNDaH kalayati na kare yAvadeSa svadharmam // 6 // api ca, tadaho ! caulukyacandraM suparNadhvajaM vIkSitumutsahate me manaH / ( AkAze ) yadyaho ! suparNaketuM draSTumutsahase tarhi naH siddhameva samIhitam / yatosit mUlAzrayo mohamahArAjasya / tathA ca- nityazarmAspadaM hitvA moharAjavazaMvadaH / viSNurviDambayAmAsa svaM pAThInAdimUrttibhiH // 7 // asuM tu mohapratipandhinaM vIkSitumicchAmi / tatkasminpradeze tasthivAMsaM cAsavasamAnamavekSya svadRzamAnandayAmi ? | ( nepathye ) vaitAlikaH zrIsarvajJapadAravindarajasA bhrAjiSNubhAlasthalo lIlAmuktamRtasvavarddhitayazaHsaMbhAradhautAvaniH / dhvastadyUtapalAdipApavazataH saMpannatucchakSamAbhArottAraNazarmananditaphaNI jIyAnnRpo gaurjaraH // 8 // dvitIyaH- uccaNDAsivikhaNDitArimukuTodvAntairmaNInAM gaNainAkAri sapatnaduHkhamiva khe tArAvalInAM raNe / 1 B & C kAlI. 2 B & C moharA' [ pazvamo "Aho Shrutgyanam" Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH ] moharAjaparAjayam / vyAmohakSitipAlalolanayanA vaidhavyadAnodyataH zrI caulukya kumArapAlanRpatirjIyAjjagatyAM jayI // 9 // ( iti vijayayAtrAjayajayazabda garbhaM vijayaDhakkAnirghoSamAkarNya sasaMbhramaM ) vyomA zleSavizeSito raviharitrAsaM prakurvanniva kSoNIbhRcchikhareSu vajralalitaM vyApArayan helayA / pAtAlodaravAsinAM badhirayan karNAnayaM zrUyate zrI caulukyakumArapAlanRpaterniHsvAnakolAhalaH // 10 // tadayaM bhUpAlacUDAmaNirvijayayAtrAmAsUtrayannita evAbhivarttate / ( tata: pravizati skandhAvArastho mahArAjo vibhavatazca parivAraH 1 ) rAjA - ( sotsAhaM bhujalatAmavekSya ) 113 bhUbhRdbhAravinamrabhUmikalanAsaMpannagarvoDuraM vyAlendraM yadi yAti hanta ! zaraNaM vyAmohabhUmIzvaraH / tattvaM bAhulate ! vidhRtya vasudhAM tenaiva sAI haThAdutpATyAbdhigabhIraghorapayasi vyApArayestaM dviSam // 11 // api ca ( Urdhvamavalokya ) kiM vacmi mahendraM prati ? / tathApi - svanetA yadi dhAsyate svasavidhe mohaM jagatkaNTakaM tatkiM tasya sahasrasaMkhyanayanairvIkSyeta yanna dviSam ? | manye pazyati naiva mohatimiracyAluptacakSustataH saMsArArNavakoTare patati bhoH ! bhUyo'pi bhUyo'pi saH // 12 // ( punaH sarvato vilokya sakautukaM ) mayi karatalAttadharme kaH zaraNaM hanta ! moharAjasya ? | jvalati jinadhyAnAgnau kimu kAmaH kArmukaM spRzati ? // 13 // vivekacandraH - (puro vilokya sAnandaM ) diSTyA vardhase hRdaya ! / yataH samudito dhAMnAMnidhichinatti kharataraiH karakuThArairdhvAntatarugahanam / tadavalokanapraNAlanirgamena piba dRSTe ! darzanAmRtaM rAjarSeH zrIkumArapAladevasya / (ityupasRtya ) kalyANin ! kalyANaM niHzreyasakAraNasya dharmazarIrasya ? | rAjA - ( vilokya) kimayamAryo vivekacandra: ? / ( iti saprazrayaM ) idamAsanamAsyatAm / ( punaH saharSa ) 1 C dhAno. 15 "Aho Shrutgyanam" Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaHpAlaviracitaM [paJcamopuNyodayaparIpAko mAmakIno vijRmbhate / yadasmin samaye jajJe vivekasya samAgamaH // 14 // vivekacandraH-sarvatra paribhrAnto'smi / paraM nAlokitavAn lokottaraguNaM nirjitAnekaraNaM puNyasattamaM puruSottamaM bhavAdRzam / tatvadarzanasudhAsAgare svacchandaM krIDayA prApnotu sudhAsArasukhaM me dRSTiH / kiJca-- uccaiHkAritavItarAgabhavanavyAjena romAJcitAM niHzeSavyasanAndhakArapaTalacchedena puNyekSaNAm / nyAyotsaGgasukhopalAlitatanuM vIkSya kSamAyoSitaM yuSmadgItapavitrakIrttivizadAM me syAtpramododayaH // 15 // rAjA-(saharSe) bhavatsaMparkeNa sarva sAdhu saMvRttam / tathA ca.. pArAvArapayo nipIya zatazaH pracchAdya sUryAtapaM namrIbhUya nirIkSya nAma vasudhAM taptaprajAM vidyutaa| nirvyAnaM jalasaMpadA vihitavAnAnandadAnodyatAM pAthodaH khalu sAdhu sAdhucaritaM kiM kiM na kartuM kSamam (ma:)? // 16 // vivekacandraH-(svagataM ) aho ! guNajJo'yaM pavitro'yaM guNAnAmadhiSThAnamayaM ca / tAvanmAnasakalpanAsavibhavo bhUyiSThagaryo mayA dRSTo dRSTisahasrapaGkajatatibhrAjiSNudehadyutiH / indraH pItaviruddhagandhamadirAvyAlolaraktAkSibhiH sevyaH svargavilAsinIbhiranizaM tasmAtkutaH pAvanaH? // 17 // bhavatu tAvat / (prakAzaM ) sarvajJadharmajAgarUka ! paradoSamUka! kaccitparijJAtaM moharAjasvarUpam / kasmin viSaye sa pApIyAn yatate ? / rAjA-Arya! tasyopakramaM parijJAtuM samAdiSTo jJAnadarpaNazcirayati / (nepathye) bhoH pratIhAra ! nivedaya jhagiti jJAnadarpaNaM devAya / rAjA-(zrutvA sautsukyaM ) pratIhAra ! pravezaya jJAnadarpaNaM satvaram / 1 ndakrIDa' 2 0 'dhu vRttaM. 3 0 kila. 4 A pavitro'yaM pavitro'yaM. "Aho Shrutgyanam" Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S:] moharAjaparAjayam / 115 pratIhAraH-devAdezaH pramANam / ( iti niSkamya jJAnadarpaNena saha pravizya ca) deva ! ayaM jnyaandrpnnH| jJAnadarpaNaH-jayatu jayatu devaH / rAjA-(saprasAdaM ) AsanaM jnyaandrpnnaay| (jJAnadarpaNa Asane upavizati / ) rAjA-(sautsukyaM ) jJAnadarpaNa! vijJapaya yathAvRttaM tsyaavidyaavllbhsy| jJAnadarpaNaH-eSa vijJapayAmi / deva ! itaH sthAnAnmoharAjaskandhAvAre gatasya me nirantaraM paribhramatAM yAmikacakravAlAnAM bhayena durlabhaH pravezaH / rAjA-evaM bhavatyeva vijigISubhUpatInAM zibire / tatastataH ? / jJAnadarpaNaH tat (tataH) deva! mAgadhaveSaM vidhAya dhavalitakaro'haM praviSTaH skandhAvAre |gto rAjAvAsasiMhadvAram / dRSTo'haM pratIhAreNa / uktazceti 'kasmAdAgato'si / mayAM coktaM yat zrImanmahArAjena caulukyakulAvataMsena kumArapAladevena tava svAmiprotsAhanAya samAdiSTo'smi maagdhraajH| rAjA-tatastataH / jJAnadarpaNaH-tataH pratIhAreNa svasvAminaH samIpe nItvA niveditH| yat zrIkumArapAladevena rAjJA samAdiSTo'yaM maagdhraajH| rAjA-tataH kiM saMvRttam / jJAnadarpaNaH tasmin kSaNe tasya mAgadharAjena mAM nirIkSya kRtopazlokanA svsvaaminH| rAjA-kIdRzI ? / jJAnadarpaNa: shriivyaamohmhiishcumbitprnchaavtNsiikRtaa| halyAjArazirastvadIyalalitaM sarvairnamasyaM ytH| tyaktvA dhyAnarasaM nirasya ca tapastvadvandhukAmAyudha zreNIpaJjarajarjaraH puraripugauMrImukhaM vIkSate // 18 // 1C mayoktaM. 2 0 yataH. "Aho Shrutgyanam" Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 mantriyazaHpAlaviracitaM [paJcamo. rAjA-(sakopaM) jJAnadarpaNa ! tvayA punaH kimuktam ? / jJAnadarpaNaH-avadhArayatu devaH / tathA cabhUyo bhUdhara! daivaMtaH kathamapi prApyAtmapakSAvalI garjADambaracumbitAmbaratalaM mA sajjayetphAlatAm / yasmAtpazya puraH purandaravibhurvajAtibhIkalpitA kAlAkAzataDittvatANDavaitatau tvAM hotumuttiSTate // 19 // rAjA-(saharSa ) sAdhu jJAnadarpaNa ! sAdhu / nistejito duSTAtmA'nyoktiprapaJcena / tataH kimuktaM tena puruSApasadena ? / jJAnadarpaNaH-sAkSepaM mAmuktavAn sa yatki vakroktyA mAmadhikSipasi ? / prAtarjAnAsi svasvAminaH parAkramam / ekayA'pyavidyayA mathyamAnastava svAmI kasya zaraNaM yAsyati ? / rAjA-(sATopaM ) tataH kimuktaM bhavatA ? / jJAnadarpaNaH-AkSipto vakrotyA / tathA cayasyA hanta ! samunnatau pibati no nIraM jano bAlizo bhItyeva pratizAkhinaM khagakulaM bAhyAtsamAgacchati / tAM sandhyAM pratipadya durmukhatamo mA valga re svecchayA yasmAdeSa vijRmbhate nabhasi te kruddhaH kRtAntaH zazI // 20 // gajA-(saharSe) sAdhu jJAnadaNa ! sAdhu / vakroktyA chinnastasya manorathadrumaH / tatastataH / jJAnadarpaNaH-punarAkSipto mayA sa maayaavii| to ca sainyavAjikhurAdhAtaiH ThakAraM mA kRthAH kSitau / kaNThe kuru kuThAraM re ! yadi vAJchasi jIvitam // 21 // rAjA-ahaha ! prANAn paNevidhAya bhavatoktam / jJAnadarpaNaH-( savinayaM) svAmikAryamidaM deva ! prANitaM bhaktizAlinAm / vinA tena na jIvanti bhuvane narasattamAH // 22 // 1 'devatA.20vatatastvAM.3 Ati .4 A nistejo.CtathA. "Aho Shrutgyanam" Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH] moharAjaparAjayam / 117 rAjA-evametat / idaM hi svAmibhaktAnAM kulavatam / punastena kimuktaM pApena ? / jJAnadarpaNaH-tanaivaM vakroktyA svacchandamujRmbhitam / yata:yaHprINAti sudhAbhujaH pratidinaM pIyUSabhojyai zaM __ yajjyotsnAmadamApya mAdyatitarAM prItaM cakorIkulam / so'yaM saMprati zItadIdhitiratikSINAGgakAntiH zriyaM zazvatsvasya samIhate khararucerdhigdhikaritraM vidheH // 23 // nAhaM punastasya sadRzaH / yataHsItAsaGgaviyogavihvalamanA babhrAma rAmo vanaM rAjyazrIramaNecchayA yamapuraM prApuH purA kauravAH / jIvAtuH kila nAkinAM himaruciryallakSma dhatte'dhunA pyetadviddhi viruddhabuDijaladherlIlAyitaM me sphuTam // 24 // rAjA-(sajijJAsaM) jJAnadarpaNa ! tvayA kimabhihitam ? / jJAnadarpaNaH-eSa vijJapayAmi / yat anye te puruSA ye syustavAjJAvazavartinaH / mahAtmanAM mauliratnamanyo'yaM mnujeshvrH|| 25 // tathA cayastvAM prAk saparigrahaM nihatavAn dhyAnAgnizastratviSA tatpAdAmbujaSaTpado vijayate caulukyacandro nRpaH / yenedaM tava vallabhaM nijapurAddezAcca nirvAsitaM / dyUtAdyaM viTapeTakaM zitimukhaM tatki mudhA garjasi ? // 26 // rAjA-(sAnandaM ) sAdhu yathoktaM bhvtaa| aparaM ca, caracakSuSo raajaanH| tathA ca ye pazyanti paraMtapairgurumuhRnmantrIzamantraidaDhaM bhittvArAtidharAdhipasya hRdayaM zasyaM rahasyaM nanu / tairnehRdayasthitairvikasitaidRSTvA pareSAM balaM sAI te vijayazriyA samuditAH krIDanti bhUmIbhujaH // 27 // (punaH sajijJAsaM) jJAnadarpaNa ! vijJapaya tasya balasvarUpaM pApasya / 10 svacchandaM vijUM 2 0 yata. "Aho Shrutgyanam" Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 mantriyazaHpAlaviracitaM [paJcamo jJAnadarpaNa:-eSa vijJapayAmi / deva ! tasya bhuvanacalanAya samudyatamivAtmajayugalaM rAgakesaridveSagajendranAmadheyamasti / tathA ca manye pretapatiM vijitya samare hRtvA tadIyaM padaM krodhAttAmraruciM dadhannayanayoruDDAmarADambaram / saMhAre jagatAM kRtavratamidaM duSprekSyabhAlasthalaM bhrUkuTyAsya durAtmanaH sutayugaM dRSTvA na kaH zaGkate ? // 28 // rAjA-(sAvajJaM ) kiM tena varAkeNa dugdhamukhena ? / tatastataH / jJAnadarpaNaH-vAmapakSetuutphullAmbujamitranetraghaTayA strINAM raNe dussahaH saMgrAmAdhvaradIkSito mukuTabhRnmInadhvajo garjati / kIrti yasya purAridevavijayavyApAragI muhu haste puSpazarAsanaM madhukaradhvAnacchalAgAyati // 29 // rAjA-(sopahAsaM) anaGgenApi kiM sAdhyate puruSatratam ? / aparazca kshcitsubhttaayte| jJAnadarpaNaH-atha kim ? / deva ! caulukyakulamahArNavapArijAta ! kimucyate moharAjasubhaTAnAm ? / rAjA-(sAzcarya ) jJAnadarpaNa ! vijJapaya nizzaGkam / jJAnadarpaNaH-deva ! moharAjamukhAgre valgati krodhAnalanAmA subhttH| tathA cadhUmastomavinirmitAmbudanavazreNIviluptAMzumAn jvAlAlIDhanabhastalaH kavalitAzeSATavIbhUruhaH / sAdhyo dAvamahAnalo jalagharAsAreNa so'haM punaH pluSyan dharmasuranumaM svamahasA kasyAtra sAdhyo nanu ? // 30 // rAjA-(sAhaGkAraM ) aho ! evaMvidhamakharvaM garva kurvANamenaM puruSAdhamaM ni. rvANatAM netumasmaduttejitA kSamA nAma mahilAmatallikA valgati purastAdiyam / jJAnadarpaNa:-evametat / kaH sandehaH ? / tathA cadAnottugataraGgajAtataTinIraGgavirephAvalI gItasthAmaparAkramAM gajaghaTAM kAmADDazaiH pAtayan / "Aho Shrutgyanam" Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam / garjA jarjara bhUdharAgrazikharastAvanmRgArirjayI yAvannAma vijRmbhate na zarabhaH pAthodasajjakramaH // 31 // rAjA - ( saromAcaM ) aparazcAsti kazcidvIrazrIvilAsalAlasaH ? / jJAnadarpaNaH -- ( savinayaM ) deva ! vIracUDAmaNe ! vipakSakSamAbhRtpakSotkhananadambholipANe ! garvaparvatanAmA subhaTamAnamardanamudbhAvayati nijajaitracaritraiH / tathA ca 'GkaH ] daiteyAnvayajIvitaM suranaravyAlendracUDAmaNi jyotsnAdhautapadAmbujAsanatala: paulastyanAmA'bhavat / yo mAM rAmazarAhato'pi na jahau so'dyApi vizvatraye mAnIti smRtikovidairaharahaH sAnandamudgIyate // 32 // api ca mumoca mAM bAhubalirna yAva drAjyaM ca yuddhaM ca cakAra tAvat / tena pramukte mayi so'pi mukto vAcyaM na kizcinnanu tasya paGgoH ? // 33 // rAjA - aho ! durAtmanA'nena sAdhUktam / yanmuktaH kiJcinna vidhatta iti / bhadra 1 anyo'pi kazcittatra vIratvaM prakaTayati / jJAnadarpaNaH - deva ! dambhaguptanAmA vIraMmanyaH svacaritaM samullAsayati / tathA ca rAmaM vaJcitavAn yadeSa kelayanmArgI tanuM rAkSaso kApAlikamudrayA ca hRtavAn sItAmaho ! rAvaNaH / 119 kRtvA vAmanatAM baliM phaNipure baddhA hariryannyadhA tasmin kAraNamasmi gUDhamanaso jAnIta re mAM janAH ! // 34 // rAjA- niyataM sa prabhavati prAyeNa kazmalamanasAM puMsAM nAsmAdRzAm / ( punaH savitarke ) jJAnadarpaNa ! aparazca kazcitsubhaTasaMpadA viDambayatyAtmAnaM na vA ? | jJAnadarpaNaH -deva ! viDambayatyevAtmAnam | rAjA- -ka iva ? 1 C vahatA mArgI tanuM rakSasA. "Aho Shrutgyanam" Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 mantriyazaHpAlaviracitaM [paJcamI jJAnadarpaNaH --- lobhasAgaranAmA subhaTAvantasaH zaMsati nijaguNAn / tathA ca dAkSiNyaM zucitA vivekapadavI gambhIratA satyatA vAtsalyaM ca kRpAlutA saralatA zIlaM kSamA saMyamaH / sAdhutvaM sumatiH zrutaM subhagatA syustAvadete guNA nRNAM yAvadahaM karomi na paraM netrotsavADambaram // 35 // rAjA - dhig nijapuruSakAreNa / aparo'pi zUraH kazcidvibhUSayati tadIyaM skandhAvAram ? / jJAnadarpaNaH - deva ! bhavannirvAsitAni dyUtAdivyasanAnyuMruparAbhavasambhavAmarSabharAdhmAtAni vidyanta eva / rAjA - ( sopahAsaM ) nirvAsanaprakrame'pi dRSTasArANyamUni / itaramapi zrotumicchAmi / jJAnadarpaNaH sakalavipakSadakSamakhamathanazaGkarasahodaramastyeva pASaNDa maNDalam / rAjA- -na tena bhayamutpAdyate sAhasikAnAm / arthAnyamapi bhaTaM jJAtumicchAmi / jJAnadarpaNaH -- astyeva vairivIravarUthinIdalanadurlalitavikramaH kalikandalo nAma zatruvadhUvaidhavyadIkSAgururmithyAtvarAzinAmA rAjaguruzca / rAjA - (sotprAsaM ) purApi parIkSitamevedaM dvandvam / punazca prakAzaya kamapi doSamantam / jJAnadarpaNaH -- deva ! viddhi virodhivadhUkacagrahaprapaJcitamahimnaH sparzarasarUpagandhazabdanAmnaH paJcaviSayayodhAn / rAjA - ( sAvahelaM) sukarasteSAmapi vijayaH / athAparaM kaJcana prastuhi / jJAnadarpaNaH - pramAdaM nAma dANDapAzikaM jAnAtu jagajigISAviSaiya jAgarUkaM devaH / ---na tenApi kiJcit / aparaM kamapyAkhyAhi / rAjA 1 C kSaNA 2 Cdegni gurudeg 3 A 'vijaya' "Aho Shrutgyanam" Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam / jJAnadarpaNaH --- pratipakSapRtanAghanAvalIvilayapavanApAtaM pApaketusaMjJama mAtyaM vidAMkarotu svAmI / 'GkaH ] rAjA - buddhijIvino hyamAtyA na tairvikramalalitam / kiJcidaparaM nivedaya / jJAnadarpaSaH -- asaMyamAbhidhAnamarivargavalgitavipinapralayapAvakamavabudhyatAM pratIhAraM rAjarSiH / rAjA - pravizajjanadvArAvarodhavaidagdhyameva pratIhArANAm / na punarvairivIravrajavijeyeSvojAyitam / tadanyamuddiza / jJAnadarpaNaH --- pratyarthihRdayakuharazalyaM zokanAmAnamavagaccha purodhasam / rAjA - darbhapraNayipANipallavaiH purodhobhirdurArAdhA vijayalakSmIH / tadparamupanyasya / jJAnadarpaNaH aparepi hi ripukAminIkucakalazapatrAGkuralipidsyavaH pRthivyAmekavIrAH santyazAntAH zRGgArAdirasanAmAnaH senApatayaH / - rAjA- - na teSvAsthAbuddhiM badhnAti vijayazrIH / atha kIdRzastasyAsmAnufeaturtthAnaprakramaH 1 / 121 jJAnadarpaNaH zrUyatAm / anyedyuradhisabhaM niSaNNayA kIrttimaJjaryA pratApena cottejito mohamahArAjaH / rAjA - kathamiva ? | jJAnadarpaNaH dhanyastyaugabhaTaH kumAratilakaH zAGkambharImAzrito yo'sau tasya kumArapAlanRpatezcaulukyacUDAmaNeH / yuddhAyAbhimukho'bhavajjayavidhistvAsyaM vidheH prekSate proddurjan viphalaM zaradvana iva tvaM kevalaM valgasti // 36 // idaM cAkarNya dUrArUDhakopATopena dApitA mohamahArAjena sannAhamerI | prakrAntaM ca prayANakaM bhavadupari / atrAntare pApaketu nAmAmAtyenAgatya pratyapAdi 1 A "viSaye A pi ripu 3 A 'stAga' : B & C 'nAmAtyenA 16 "Aho Shrutgyanam" 0 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaH pAlaviracitaM [ pazvamo svAmin ! asamIkSitakAritA hi mahadUSaNaM rAjJAm / sa nAma jayatyeva yaH svaparayorbalamadhimanasaM jJAtvA pravartate kRtyeSu ' / tatazcoktaM moharAjena 'amAtya ! mohanRpaterapItarakAtaranarapativat pratipakSavibhISikAH parAkramasyAntarAyatAM yAnti ? | pApaketunA tvavAci ' deva ! balIyAnasau vipakSakSamApatiH / enamuddizya sahasA yAnaM nAyatisundaramutpazyAmi' / tatazca moharAjena rAgakesaridveSagajendramadanadevaprabhRtInmIlayitumAdiSTaH pratIhAraH / svayaM cAlaGkRto mantramaNDapaH / evaM ca sthite samAgato'haM devaM nikaSeti / rAjA - (svagataM ) api nAma moharAjameka evAhaM nigrahItuM zaknuyAm / vivekacandraH - rAjan ! kimidAnImadhyavasyati kalyANarAzi: ? / rAjA - ( sotsAhaM ) Arya ! kimanyat ?, piNDIbhUya divaukasAM divi mudA sAMrAviNaM kurvatAM garvaprAzcitacetasAM ca madanAdInAM muhuH pazyatAm / gatvaiko'pi haThAdarAtizibiraM nirbhidya nirbhIH kSayaM neSye mohamahIzamAhavabhuvi svarbhUrbhuvaH kaNTakam // 37 // vivekacandraH 122 -- kimambhasAmabhedyaM ? kimadAhyaM jAtavedasAm ? | agamyaM manasAM kiM vA ? kimasAdhyaM bhavAdRzAm ? // 38 // tathApi jagadvijayazauNDadordaNDamaNDalo moharAjaH / nainaM prati sAMpratamIdRzaM mahAsAhasaM kartuM sAMpratam / rAjA- -Arya ! mA bhaiSIH / yataH- zrInAbhikSitipAtmajaprabhRtibhistIrthAdhipairnirjita staistaiH zrIbharatezvaraprabhRtibhirdhvasto mahApUruSaiH / rAmAdyairapi paryupAsya suciraM kAmaM kSayaM prApita * stadbho ! viddhi mayA tu mohanRpatiH so'yaM hato hanyate // 39 // vivekacandraH -- (svagarta ) aho ! rAjarSerasya mahAnavaSTambho yena trailokyamapi tRNavattulayati / tadamunA kRtakRtyo'smi / ( prakAzaM ) mahArAja ! yadyevaM tarhi puNyaketunA saha suvimRSTaM kriyatAmidamiti / 1 B & C atazco " Aho Shrutgyanam" Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAnaparAjayam / 123 (pravizya ) pratIhAraH-deva ! puNyaketuH svAmino darzanamabhilaSati / rAjA-avilambaM pravezaya / pratIhAraH-yadAjJApayati devaH / ( iti niSkramya puNyaketunA saha pravizati / ) puNyaketuH (svagataM) eSa devastadupasarvAmi / (upamRtya) jayatu jayatu devaH / rAjA-(sasaMbhramaM) idamAsanamAsyatAm / (puNyaketustathAkaroti / ) rAjA-amAtya ! kaccidapratarkitamAgamanam / amAtyaH-deva ! prasAdanAno rAjapuruSasya haste prahitamidaM guruNA zrIhemacandreNa bhavato yuddhazraddhAlumanaso yogazAstraM nAma vajrakavacam / amunA hi saMvRtasarvAGgo na bhidyate ripuprhrnnprmpraabhiH| puruSaH-imAzca vItarAgastutisaMjJA viMzatirdivyagulikAH / AbhirmukhakamalamalaGkRtya sthitAbhiH puruSaH pareSAmadRzo bhavati / ( iti vajrakavacaM divyagulikAzcopanayati / ) rAjA-diSTyA paramanugRhIto'smi guruNA / (iti vajrakavacaM paridhAya divyagulikAzcopayujya ) Arya vivekacandra ! amAtya puNyeketo ! bhadra jJAnadarpaNa ! sAdha. yAmo vayaM vipakSanidhanAya / pratIhAra ! vaktavyaH senAjano yathA na kenApyahamenamadhvAnamavagAhamAno'nusatavyaH / yato bahucchalAni ripubalAni / yathA tathA pravizatAmiha mhaanpaayH| pratIhAraH-yadAdizati devaH / ( iti niSkrAntaH / ) vivekacandraH-mahArAja ! anumanyasva mAmanugamanAya / puNyaketuH-svAmin ! anujAnIhi mAM sahAgantum / jJAnadarpaNaH-mAmapi deva ! sahaiva naya, yato'smAkamasti trayANAmapi svAbhAvikamantardhAnapATavam / 1 B & C abhi mukha "Aho Shrutgyanam" Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantriyazaHpAlaviracitaM rAjA - bhavatvevam / ko doSa: ? / ( iti sarve parikrAmanti / ) jJAnadarpaNaH - deva ! idaM vipakSabhUpateH zibiram / rAjA- -AH ! kathamakAlakSepameva saMprAptAH pratyarthiskandhAvAram ? / jJAnadarpaNaH- [: -- atha kim ? | rAjA - jJAnadarpaNa ! kaH kasyAtrAvAsaH ? iti zrotumicchAmi / jJAnadarpaNaH -- ( aGgulyA nirdizan ) deva ! abhI pASaNDamaNDalAnAmudajAH / ime ca dyUtAdInAmAvAsAH / amI viSayayodhAnAM nivAsAH / amI zRGgArAdirasasenApatInAM gRhAH / ayaM kalikandalasya nilayaH / asau mithyAtvarAzerAzrayaH / idaM krodhAnalasya bhavanam / idaM garvaparvatasya mandiram / idaM dambhagupta - sya dhAma / idaM lobhasAgarasya gRham / idaM pramAdasyAvasatham / idaM zokasya nizAntam / idmasaMyamasya dhiSNyam / idamamAtyapApaketorniketanam / idaM rAgakesariNaH sadanam / idaM dveSagajendrasya vezmeti / 124 rAjA -- jJAnadarpaNa ! ya ete dvandena sthitAH pratisthAnamAlokyante taiH kasyAvAsairbhavitavyam ? | jJAnadarpaNaH - ( ISadvihasya ) deva !, caJcadvRntamiSendranIlakalazairullAsayantaH zriyaM preGkhanmauktikahAraketulalitairvibhrAjamAnA muhuH / dRzyante munimAnaseSvapi parAmutpAdayantaH spRhA mete kAmagurUdarAH pratipadaM vakSojasaMjJAjuSaH // 40 // rAjA - ( sAkUtaM ) jJAnadarpaNa ! api nAma yAdRzamamISAmApAtamAtreNa ramaNIyatvaM bahirasti tAdRzamantaramapi saMbhAvyate ? / jJAnadarpaNaH - deva !, amISAM yAdRzaM bAhyaM ramyatvamiha varttate / yadi syAdantarApyevaM tatsyAtkAmamayaM jagat // 41 // api ca vilokyamAnA evaite hRdyAH kSitidharA iva / kaThinAH spRzamAnAstu paramodvegahetavaH // 42 // [ paJcamau " Aho Shrutgyanam" Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'GkaH ] moharAjaparAjayam | rAjA -- jJAnadarpaNa ! antastattvamamISAmavagantumicchAmi / jJAnadarpaNaH -- kiM tena ?, zrutAdazrutaM yadH zreyaH / tathApyavadhAryatAm / antarbahalakIlAlajambAlarasapicchalAH / visramAMsamayAH snAyuvyUtAH sarvAdhamA ime // 43 // rAjA - (sajugupsa ) tarhi dhigamUn / jJAnadarpaNa: - deva ! purastAdAlokamAtreNApi kAtaranarakRtabhayajvaraM mohamahArAjasya saudhamiha pravizatu devaH / ( sarve parikrAmanti / ) rAjA - jJAnadarpaNa ! darzaya tameva tAvat trilokavIraM moharAjam / jJAnadarpaNaH - ita ito devaH / vivekacandraH rAjaMstvamiva vizaGkaH kaH kila kurvIta ripugRhAgamanam ? / atiduSkaraM parapurapravezamiva yoginAmIzaH // 44 // puNyaketuH --ka punarasmin saudhe bhavitavyaM tena ? | jJAnadarpaNaH -- asmin mantramaNDape / ( sarve pravezaM nATayanti / ) jJAnadarpaNa: - deva ! sa eSa sakalavIravargagarvaparvatavajrapAtapratimamahimadurdharSaNo moharAjaH / rAjA . diSTyA sa eSa trailokyamallo mohamahIpatiH / yo naH pUrayitA yuddhakelikautUhalaM cirAt // 45 // vivekacandraH -- (sotkampaM ) sa eSa pApIyAn moharAjaH / puNyaketuH - 125 azaMsayApyasau svAmijayaM prati matirmama | enamAlokya durdharSamaho ! dolAyate'dhunA // 46 // 1 B & C sotkaNThaM. "Aho Shrutgyanam" Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 mantriyazaH pAlaviracitaM [ paJcamo jJAnadarpaNaH - deva ! amAtyapApaketudvitIyo moharAjo mantramaNDapAsInastiSThati / tannibhRtA eva tAvanmuhUrttamAsmahe / sarve - evamastu / ( iti tathAkurvanti / ) ( tataH pravizati moharAjaH pApaketuzca 1 ) moharAjaH - ( AtmAnaM vilokya ) puMskITaH kila ko'pi tiSThati sa ca zrImohabhUmIpateH prApto vairipadaM raNAya hatako niHzaGkamuttiSThate / dordaNDAtrijagaviluNTana kalAzauNDAstadetaccirA hurbuddherasamaJjasaM vyavasitaM daivasya re ! pazyata // 47 // jJAnadarpaNaH -- deva ! zrutamamuSya vikatthitam ? | - rAjA - svecchA hi svagRheSu vyAhArANAm / pApaketuH -- deva ! manuSyakITa iti mAvamaMsthAstaM trijagadekavIraM caulukyanRpatim / pazya pazya avAtaraDarApIThe janasya sukRtodayAt / bhAvitIrthakaraH ko'pi rUpeNAsya mahIpateH // 48 // moharAjaH - mantrin ! kimevamasya nRpazoH prazaMsAtirekeNa mama karNa - jvaraM jAgarayasi ? / api ca vajrAgnineva kSapitA yatpratApena bhUbhRtaH / mohaH so'hamaho ! kaSTaM zRNotyariparAkramAn // 49 // pApaketuH -- deva ! tasyaiva svapratApasya saMprati viddhi parikSayam / moharAjaH - ( sAkSepaM ) kathamiva ? | pApaketuH viDambitaH putryA saha jAmAtA dyUtaH / parAbhUtA devasya dAsI tatsUnurmitraM ca / kArAgAre nihito lekhahArakaH saMsArakaH / praNazyAgataH kalikandalo mithyAtvarAzizca / niSphalaprayAsAH pratyAvRttAH kaSAyatIkSNAH / tatpatatpratApamAtmAnamArohanmahimAnaM cArAtimavadhArayatu devaH / moharAjaH -- ( apakarNitakena ) AH ! kimadyApi cirayanti rAgakesariprabhRtayaH ? / - "Aho Shrutgyanam" Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam | ( pravizya ) pratIhArI - ( 1 ) jayadu jayadu devo / deva ! ko vi carapuriso daMsaNama bhilasadi / 'GkaH ] moharAjaH - mantrin ! katamenAmunA bhavitavyam ? | pApaketuH dhRtastAvatsaMsArakaH / kadAgamenAmunA bhavitavyam / moharAjaH -- (saha ) are ! cirAdyamAgataH / aviratikale ! pravezaya / pratIhArI -- ( 2 ) jaM devo ANavedi / ( niSkramya kadAgamena saha pravizya ) bhadda ! eso devo tA uvasappa | 127 kadAgamaH - (svagataM ) (3) vicchAo jhINasaro viyaliyalAyannao milANamuho / kiM dosai esa pahU ? ahava payAvakkhao jAo // 50 // pratIhArI - ( upasRtya ) ( 4 ) deva ! eso puriso / moharAjaH - aviratikale ! rAgaprabhRtInAhAtuM prahitaH kathaM cirayati pratIhAro'saMyamaH ?, tadgatvA zIghraM preSaya | ( pratIhArI niSkrAntA | ) ( kadAgamaH praNamyopavizati / ) moharAjaH[:---bhadra kadAgama ! cirAtpratinivRtto'si tatkathaya mUlAdarisvarUpam / kadAgamaH - (5) deva ! edaM vinnavIyadi / verinayare saMpadi dhammakuMjaro nAma navadaMDapAsigo vahadi / tappaDivattIe dulhA purisANaM pavesA / ( 1 ) jayatu jayatu devaH / deva ! ko'pi carapuruSo darzanamabhilaSati / (2) yaddeva AjJApayati / bhadra ! eSa devastadupasarpa / ( 3 ) vicchAyaH kSINasvaro vigalitalAvaNyako mlAnamukhaH / kiM dRzyata eSa prabhuH ? athavA pratApakSayo jAtaH // ( 4 ) deva ! eSa puruSaH / (5) deva ! etadvijJapyate / vairinagare saMprati dharmakuJjaro nAma navadANDapAziko varttate / 1 B & C dullabhA. "Aho Shrutgyanam" Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 mantriyazapAlaviracitaM [ paJcamotao haM baMbhasAvagavesaM kaDuya gado nivadiguruNo dhmmaaraame| gurusevatthamAgadeNa diho rannA / samANadhammigu tti nIdo dhavalahare / Thido ya bahudhA / pariTTido purohidapade / tattha Thidassa adikaMto ittiko kAlo / muNimidivittamasesaM pi / saMpadi saMsAragavadiyare paNaDhesu kalikaMdalappabhudisu viDaMbidesu jUdapamu. hesu ahaM pi niyabhaeNa avkNto| rAjA___ durAtmanA'munA dharmacchama dhRtvA'smi vaJcitaH / vizArado'pi vezyAbhiriva zreNikanandanaH / / 51 // vivekAdayaH-evametat / moharAjaH-(saharSa ) sAdhu bhoH kadAgama ! sAdhu / api ca vyAjena suprayuktena nirmljnyaanlocnH| vazyate caturAstho'pi martyamAtrasya kA kathA ? // 52 // kadAgamaH-(1) deva ! viveyacaMdeNa cAlukkanivadI annusrido|| moharAjaH-tathApi kim ? / na khalu bahubhirapyAkhubhiH samuditairmArjArakaNThe badhyate ghaNTA / api ca nRpaH so'pyasya saMpAdrAjyabhraMzamavApsyati / kapotAdhyAsitA yena zAkhA zuSyati zAkhinaH // 53 // puNyaketuH-Arya vivekacandra ! zRNvannasi durAtmano nirargalaM valgitam / vivekacandraH-atha kim ? / kadAgamaH-(2) viveyaduhidA pariNIdA gujjaranariMdeNa / mayadhaNamoyaNajUdAivasaNanivvAsaNe pUrido paNo tIe / tatpratipattyA durlabhA puruSANAM pravezAH / tato'haM brahmazrAvakaveSaM kRtvA gato nRpatigurodharmArAme / gurusevArthamAgatena dRSTo rAjJA / samAnadhArmika iti nIto dhavalagRhe / sthitazca bahudhA / paristhitaH purohitapade / tatra sthitasyAtikrAnta etAvAn kAlaH / jJAtamitivRttamazeSamapi / saMprati saMsArakavyatikare pranaSTeSu kalikandalaprabhRtiSu viDambiteSu dyUtapramukheSvahamapi nijabhayenApakrAntaH / (1) deva ! vivekacandreNa caulukynRptirnusRtH| (2) vivekaduhitA pariNItA gUrjaranarendreNa / mRtadhanamocanadyUtAdivyasananirvAsane pUritaH pnnstsyaaH| "Aho Shrutgyanam" Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 'GkaH] moharAjaparAjayam / pApaketuH-bhadra kadAgama ! praSTavyo'si / kiM svAnurAgAtpariNinye vivekaduhitaraM nRpaH ? uta mahAnasau narendraH svAjanyaM grAhayitavya iti vivekaH kanyAmadAt / kadAgamaH-(1) niyANurAeNa paNapUraNapuvvayaM pariNIdA niveNa viveyamudA / guruAesanAmanimittiyavayaNapacayAdo ya / pApaketuH-kimAdiSTaM naimittikena ? / kadAgamaH vivekarAjatanayAM pariNIya kRpAM nRpaH / bhUrbhuvaHsvastrayIza ( ityokte bhayaM nATayati / ) moharAjaH-bhadra kadAgama ! acchalaM bhavato vijJapaya yathAvRttam / pApaketuH-bhadra ! mA bhaiSIH / kaThorahitavAdino hi praNidhayo bhvnti| kadAgamaH moharAjaM vijeSyate // 54 // iti / pApaketuH--(svagataM ) sarvathA pratApakSayo'smatsvAminaH / pratApavRddhiYrjararAjasya / moharAjaH-evaMvidhAbhirbibhISikAbhine khalvitaravacchakyaM bhayamutpAdayituM moharAjasya / athavA vidhirmayaiva durbuddhiH svaprajAyAM viddmbitH| tanmanye mayyanAtmajJaH so'yamevaM vyavasyati // 55 // bhavatu, tamapi pratikariSye / (nepathye utsAraNA kriyate / ) moharAjaH-saMprAsA evaite raagkesriprbhRtyH| (tataH pravizanti rAgaprabhRtayaH / ) (1) nijAnurAgeNa paNapUraNapUrvakaM pariNItA nRpeNa vivekasutA / gurvAdezanAmanaimittikava canapratyayatazca / B& C nemittiya "Aho Shrutgyanam" Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 mantriyazaH pAlaviracitaM rAgakesaraH- (socairhAsa ) arddhAGge girijAM bibhartti girizo viSNurvahatyanvahaM zastrazreNimathA'kSasUtravalayaM dhatte ca padmAsanaH / paulomI caraNAhatiM ca sahate hRSTaH sahasrekSaNa staddevaH kimu mantramaNDapamalaMcakre na jAnImahe ? // 56 // pratIhAraH- - eSa devaH zrImohasvAmI / tadupasarpata yUyam / sarve (upasRtya praNamyopavizya ca sATopaM ) M devAH sarve'pi sevAmahamahamikayA kurvate zakrapUrvA maulau mAlAmivAjJAM dadhati dhRtabhayodrekamekendriyAdyAH / valganti strIkaTAkSAH kaThinamunimanogarvasarvasvacaurAH [ paJcamau kasmAdasmAnakasmAtsmaraNapatha mihAnItavAnadya devaH 1 // 57 // moharAjaH -- ( sa viSAdaM ) bhadrAH ! smaraNakAraNaM vaH prakAzyamAnamatitrapAkaraM tatkimAcakSImahi ? | pApaketuH - deva ! kadAgamamukhAdeva zroSyanti kumArAdayaH / moharAjaH ---- evamastu / pApaketuH (:-bhadra kadAgama ! tatastata: ? / kadAgamaH - ( 1 ) tado gujjaranaresaro siddhAdesenimittiyapaJccayapahipunnakedupabhidipagidiucchAha duguNidaraNaraMgo devassa uvari Agedu jJeva iya jANaMtu / moharAjaH- - ( sAkSemupatthAya khaDDUmAdAya ca ) are ! kAsau kAsau durAtmA ? | pApaketuH - deva ! kRtaM saMbhrameNa / nanu kathaiveyam / adyApi dUre sa vairinarendraH / kevalaM ' bhAvini bhUtavadupacAraH' iti nyAyamAzrityaivedaM pratyapAdi kadAgamena / ( 1 ) tato gurjaranarezvaraH siddhAdezanaimittikapratyayaprahRSTapuNya ke tuprabhRtiprakRtyutsAha dviguNitaraNaraGgo devasyoparyAgata eveti jAnantu / 1 B & C zanemittiya 2 B & C Agado. "Aho Shrutgyanam" Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam / 131 rAgakesaraH: - tAta ! kimidamasthAna eva saMrabhase ? / nanu mayaived viddhi siddhamarivadhaprayojanam / yataH - garjagajendrabhramataH payoda 'GkaH ] vRnde'pi yaH sajjayati kramaM svam / dRggocaraM tasya gatA mRgAreH kimakSatA yAti kuraGgajAtiH ? // 58 // dveSagajendraH- - tAta ! kathaM marttyamAtre'pi tatra tapasvini jane mahAn saMbhramaH ? / kiM na viditamatyadbhutamAtmasnorvikramalalitam ? / tathA ca dantAgraghAtairmahato mahIbhrAn samUlakASaM kaSati kSitau yaH / kSudradrumonmUlanamAtramasya na pUrayetkelimapi dvipasya // 59 // madanadevaH- - ( dhanurjyA spRzana ) deva ! mayi sthite keyaM zatrujayacintA devapAdAnAm ? / kiJcitkundaprasavadhavalaM kiJcidunmeSadhIraM kiJcillolabhramaramadhuraM kiJcidAkuJcitAkSam / kiJcidbhAvAlasamasaralaM prekSitaM kAminInAM zastraM dRSTvA mama raNamukhe vairiNo vidravanti // 60 // apare sarve (sarva) 1 A tAgram. svAmin ! vizvatrayajayasakheSveSu bhRtyeSu satsu svairaM zastragrahaNaviSaye ko'vakAzastavAsau ? | tasmAnmuJca praharaNamayaM mUrdhni baddho'Jjaliste' smAkaM madhyAtkamapi nitamAmAdiza sveSTasiddhyai // 61 // moharAjaH-~~-~- (savilakSaM ) kumAra rAgakesarin ! vatsa dveSagajendra ! rAjan "Aho Shrutgyanam" Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 mantriyazaHpAlaviracitaM [paJcamomadanadeva ! amAtya pApaketo ! bhadrAH kalikandalAdayaH ! mohamahArAjaH khalbahaM na zatrupakSamakSapayitvA zastraM pratisaMharAmi / kiM vA bahunoktena ? / kSudrakSmApatikoTikITapaTalIkuddAkadorvikramA dhmAtasvAntamamuM culukyanRpatiM hatvA raNaprAGgaNe / svargastrIgaNagItavikramaguNaH kartAsmi niSkalbhaSaM sAmrAjyaM bhuvanatraye'tra nitamAmekAtapatraM punaH // 62 // vivekacandraH-durAtman ! viphalamanoratho bhUyAH / puNyaketuH-pratihatamamaGgalam / jJAnadarpaNa:-sarvathA zAsanadevatAH kurvantu rakSA rAjarSeH / rAjA-avasaro'yamasyopasarpaNe / svayameva zastramamunA ripuNA parikalitametadatibhayadam / apaharaNaM hyazastre kulavataM khalu culukyAnAm // 13 // (mukhAdguTikAM AkRSya prakaTIbhUya ca / ) are re durAtman ! anAtmajJa ! kazma lAcAra ! mohAdhama ! sa eSa gUrjaranarezvaro'ham / yamAttazastrAstvamanvivyasi / api ca eSo'haM bhuvanopakArakaraNavyApArabaddhAdaro hArasphAramarIcisodarayazaskAmo ripornigrahAt / so'haM mohamumaM kRtAntanagaraM neSyAmi vaH pazyatAM re re paJcazarAdayaH ! kRtadyAstrAyadhvamAtmaprabhum // 64 // (rAgAdayaH palAyitumicchanti / ) rAjAre rAgapramukhAH ! prakAmasubhaTaMmanyAH samaM lajjayA muktvA svAminamAjisImani palAyadhve kutaH kAtarAH? / na kSudreSu bhavAdRzeSu bibhRmaH saMrambhamAdhvaM sukhaM muktvA zastramihaiva pazyata cirAtsaMgrAmakautUhalam // 65 // AH! kathaM pranaSTA eva ? / 1 B&C gatagIta' 2 A tamaH 3 B & C kAmA "Aho Shrutgyanam" Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S:] moharAjaparAjayam / 133 moharAjaH-(sakrodhaM ) are re manuSyakITa! kUTavAcATa ! cirAdanvivyatA prApto'si / AzcaryamAzcaryam , yo hantumadhyavasitastaistairvividhairupakamaiH sucirAt / so'smatpratApavahAvupetya patitaH pataGga iva // 66 // tadeSa na bhavasi / rAjA-are re durAtman ! apasara / parivAravannazyanna nivAryase / no cet amunA nijakaukSayakadhArAsalilena durdhrprsrH| vidhyApyate pratApAnalastavAyaM jvalannitamAm // 67 // moharAjaH-are re durAcAra ! vRthA vAcAlatAyaSTyA pramuptaM mohamahAzIviSamAtmanidhanAya ghaTTayasi / api ca rAgadveSamanobhavaprabhRtayastiSThantu vA yAntu vA kiM tairnAma ? na me kacitparamukhaprekSI jyaaddmbrH| eko'pyeSa tavAhamAhavatale trailokyajiSNurvyayaM zastrarnistrapa ! nazyato'pi nizitairneSye vrataprANitam // 68 // rAjA-(sATopaM) astraM zIghramare ! vimucya samare tvaM yAhi cejjIvituM ___ vAJchasyatra taveva nazyati jane zastraM na me valgati / no cedetadakAla eva bhavitA saMgrAmasImAGgaNaM pratyauH pratipakSapakSmaladvazAM netrAmbubhiH paGkilam // 69 // moharAjaH-are re kSudrakSatriya !, dRSTaH pUrvamahaM tvayA na kathamapyucairabhAgyodayA ttatki na prasabhaM zruto'pyarivadhUvaidhavyadIkSAguruH / yenaivaM puragopuraikasuhRdA vakreNa valgannalaM dhatse susamRgArijAgaravidhi svaM hantumeva svayam // 70 // rAjA-re re sakalatrilokasukRtapalakavalanarAkSasa moha !, "Aho Shrutgyanam" Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 . mantriyazaHpAlaviracitaM [paJcamoprahara prahara prathamaM datto'tra mayA tavAvakAzo'yam / / apraharatsu praharaNakalAsu kuzalA na caulukyAH // 71 // moharAjaH-re re caulukyakulakalaGka ! madekAzritasvapUrvapuruSaparaMparAparikSuNNaM vana vyatikramya madAjJAlopavidagdhamugdhapASaNDasevAmAzrito'si / tadasya te daurAtmyasya sahasaiva kariSye nidhanam / rAjA-re re moha ! yadi satyameva raNaraGgavAnasi, tadehi vimardakSamA bhuvmvtraavH| moharAjaH-evamastu / (ubhe tthaakurutH|) puNyaketuH smRtvA devasya zauNDIya dRSTayA mohasya vikramam / dolAyamAno manasA na jAne kiM bhaviSyati ? // 72 // vivekacandraH-puNyaketo ! mA maivam / yataH bhayaGkaro'yamanyeSAmarina tvasya bhuupteH| prabhuH pAtayituM vAtaH stambhavanna girInapi // 73 // jJAnadarpaNaH-yathA''ttha / api ca jinazAsanaprabhAvanaviSayopaniSanniSaNNahRdayasya / asya nRpasya vyasane sAnnidhyaM ko na vidadhAti ? // 74 // (nepathye) taistaiH zastrairamothaiH svajanadhanavadhUsagAsAmrAjyamukhyaiH kuNThIbhUtabhartuH pavimayakavacaM bibhrato yogamaGge / muktvA lajjAM raNaM ca dvipa iva sahasA siMhanAdena dainyA gIrvANaidRzyamAnaH sadayamayamapakrAntavAnmoharAjaH // 75 // sarve--( AkarNya sahaSa ) priyaM naH priyaM nH| (sahasopasRtya ) jayatu jayatu devH| (aakaashaatpusspvRssttiH|) rAjA-Arya vivekacandra ! tvadanugrahAnnistIrNapratijJo'smi / tadalaMkuru svarAjadhAnI janamanovRttim / "Aho Shrutgyanam" Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayam / vivekacandraH-rAjan ! kiM te bhUyaH priyaM karomi ? / rAjAnirvIrAdhanamujjhitaM vilitaM dyUtAdilIlAyitaM devAnAmapi durlabhA priyatamA prAptA kRpaasundrii| dhvasto moharipuH kRtA jinamayI pRthvI bhavatsaGgamA ttIrNaH saGgarasAgaraH kimaparaM na syAdyadAzAsmahe ? // 76 // tathApIdamastu zrIzvetAmbarahemacandravacasAM pAtre mama zrotasI zrIsarvajJapadAravindayugale bhRGgAyitaM cetsH| tatputryA kRpayA samaM paricayo yogastvayA sarvadA .bhUyAnme bhuvane yazaH zazisakhaM mohAndhakAracchide / / 77 // ( iti niSkrAntAH sarve / ) paJcamo'GkaH smaaptH| iti zrImatriyazaHpAlaviracitaM moharAjaparAjayo nAma nATaka samAptam / graMthAgaM 1500 / 1 A aGga rAjan ! 2 B nATakam // cha / kalyANamastu / / maMgalaM mhaashriiH|| cha |Cnaattkm // cha / klyaannmstu|| cha / maMgalaM mahAzrIH // // saMvat 1579 varSe zrI...'mahAdurge zrIkharataragacche...'nasUrisaMtAne zrIjinacaMdramari-zrIjinasAgaramUri-zrIjinasundarasUri-zrIjinaharSasari-ziSyazrIjinacandrasariziSyeNa vimalalAbhamuninA zrImoharAjaparAjayanATakamalekhi // "Aho Shrutgyanam" Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharAjaparAjayaM samAptam. "Aho Shrutgyanam" Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNahilapuranRpa - varNanam / Dha APPENDIX I atthi mahImahilAe muhaM mahaMtaM mayaMkapaDibimbaM / jaMbuddIvachaleNaM nahalacchi dadrumunnamiyaM // tuMgo nAsAvaMsovva sohae tiyasapavvao jattha / sIyAsIoyAo dIhA diTThIo va sahati // tatthAroviyaguNadhaNunibhaM nalADaM va bhArahaM asthi / jattha virAyai viulo veyaDDo rayayapaTTo vva // jaM gaMgasiMdhusariyAmuttiyasariyAhi saMgayaM sahai / tIravaNapaMtikuMtala kalAvarehaM taperaMtaM // tatthatthi tilayatulaM aNahilavADayapuraM ghaNasuvanaM / paraMtamuttiyAvalisamo sahai jattha siyasAlo || garuo gujjaradeso nagarAgaragAmagoulAinno / suraloyariddhimayavijayapaMDio maMDio jeNa // jammi niraMtarasurabhavaNapaDimaNhavaNaMbupUra sittavtra / sahalA maNorahadumA dhammiyaloyassa jAyaMti // aratha sahati suvannA kaMcaNakalasA ya suragharasiresu / gayaNabhamakhinna nisaNNakhayarataruNINa pINathaNA // abbhaMlihasuramaMdirasiravilasirakaNaya ke yaNabhuehiM / nava va jattha lacchI suTThANanivesaharisavasA // jattha maNibhavaNabhittIsu pecchiuM attaNovi paDibiMbaM / paDijuvaisaMkirIo kuppaMti piyesu muddhAo || jammi mahApurisANaM dhaNadANaM niruvamaM nieUNa / ajahatthanAmao lajjio vva dUraM gao dhaNao // jassi samaccharamaNA jalAsayA na uNa dhammiyasamUhA / kamalovakArayA sUrarassiNo na uNa sappurisA // jatya ramaNINa rUvaM ramaNijjaM pecchiUNa amarIo / lajaMtImo ciMtAi kahavi nihaM na pAvaMti // satyAsi mUlarAo rAyA colukkakulanahamayaMko / jaNiyA jaNANukUlA mUleNa va jeNa nIilayA // jasapuMDarIya maMDalamaMDiyabaMbhaMDamaMDavI tatto / khaMDiya vipakkhamuMDo caMDo cAmuMDarAyanivo // tato balarAma rAyA raivalaho vva ramaNijo / "Aho Shrutgyanam" Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeNa turaehi jagajhaMpaNutti kittI jae pattA // tatto dullaharAho rAyA samaraMgaNaMmi jassa kare / karavAlo chajjai jayasirIi mayaNAhitilaovva // tayaNu jayasiMhadevo payaMDabhuyadaMDamaMDave jassa / kittipayAvamiseNaM cirakAlaM kIliyaM mihuNaM // tammi gae suraloyaM kAuM va suresareNa saha mittiM / kamalavaNaM va diNide atthamie mauliyaM bhuvaNaM / / tatto pahANapurisA niyamaimAhappavijiyasuraguruNo / rajamaNAhaM dardu jaMpati parupparaM evaM // kumArapAlasya Asi siribhImaevassa naMdaNo jnniyjnnmnnaannNdo| rAjyAbhiSekaH kayasayalakhoNikhemo nAmeNaM khemarAutti // tassa taNao tiNIkayakaMdappo dehasuMdaratteNa / devappasAyanAmo devpsaaynnphaannmnno|| tassaMgaruho garuo pararamaNiparaMmuho mhaasuuro| tiyasasarisarisakittI tihuyaNapAlo tti nAmeNa // tassa suo teyassI pasanavayaNo suriNdsmruuvo| devagurupUyaNaparo parovayArujao dhiiro|| dakkho dakkhinnanihI nayavaMto svysttsNjutto| sUro cAI paDivanavacchalo kumaravAlo tti // eso juggo rajassa rajjalakkhaNasaNAhasadhvaMgo / tA jhatti Thavijau nigguNehiM pajattamannehiM // evaM paruSparaM maMtiUNa taha gihiUNa saMvAyaM / sAmuhiyamohuttiyasAuNiyanemittiyanarANa // rajjami pariTThavio kumAravAlo pahANapurisehiM / tatto bhuvaNamasesaM pariosaparaM vva saMjAyaM // tuTTahAradaMturiyagharaMgaNa naJciyacAruvilAsapaNaMgaNa / ninbharasahabhariyabhuvaNaMtara vajjiyamaMgalatUraniraMtara // sAhiyadisAcaukko cuvvihovaaydhriycupnno| cauvaggaseSaNaparo kumaranariMdo kuNai raja // kumArapAlasya dharma- aha annayA viyaDDhe bahuNo bahudhammasatthanANaDDhe / svarUpajijJAsA / vippapahANe hakkAriUNa rannA bhaNiyamevaM // kariturayarahasamiddhaM nariMdasirikusumalIDhapayavIDhaM / laMghiyavasaNasahasso saMpatto jaM ahaM rajjaM // "Aho Shrutgyanam" Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taM puvyabhave dhammo suhekaheU kao mae ko vi| kaJassa dasaNAo jANaMti hi kAraNaM niuNA // tA dhammassa sarUvaM kahehi paribhAviUNa satthatyaM / jeNa tamAyariUNaM karemi maNuyattaNaM sahalaM // maNuyattaNe vi laddhe kuNaMti dhammaM na je vimuuddhmnnaa| te rohaNaM pi pattA mahagdharayaNaM na giNhaMti / / to yuddhabaMbhaNehiM nivassa veyaaistthpnntto| pasuvahapahANajAgAilakkhaNo akkhio dhammo // taM soUNa niveNaM phuriyaviveeNa ciMtiyaM citte / ahaha diyapuMgavehi na sohaNo sAhio dhammo / paMciMdiyajIvavaho nikaruNamaNehiM kIrae jattha / jai so vi hoja dhammo natthi ahammo tao kovi // tA dhammassa sarUvaM jaTTiyaM kiM ime na jANaMti ? / kiM vA jANaMtA vi hu maM vippA vippayAraMti // vAgbhaTa devena kumA- iya ciMtAe nidaM alahaMto nisibharaMmi naranAho / pAlasya hemacandrapa- namiUNa amaceNaM bAhaDadeveNa vinnatto / / ricayotpAdanam / dhammAdhammasarUvaM nariMda ! jai jANi tumaM mahasi / khaNamekamegacitto nisuNasu jaM kiM pi jaMpemi // hemacandrasya gurupara- Asi bhamarahio punnatallagurugacchadumakusumaguccho / mpraavrnnnm| samayamayaraMdasAro siridattagurU surahisAlo // so vihiNA viharato gAmAgaranagarabhUsiyaM vasuhaM / vAgaDavisayavayaMse rayaNapure puravare patto // tattha nivo jasabhaddo bhaddagayaMdo vva dANaladdhajaso / verikaridalaNasUro unnayavaMso visAlakaro // tammi nariMdamaMdiraadUradesaMmi gihira vasahiM / caMdo vva tArayajuo muNipariyario Thio eso|| tassa suhArasasAraNisahoyaraM dhammadesaNaM souM / saMveyavAsiyamaNA ke vi pavajjati pavvajaM // bhanne nihatthadhammociAI bArasavayAI giNhaMti / mokkhatarubIyabhUyaM sammattaM AyaraMti pare / / aha annayA nisAe sajjhAyajhurNi muNINa soUNa / jasabhahaniko saMvegaparigao ciMtae citte // dhanna ee muNiNo kAuM je savvasaMgaparihAraM / paraloyamaggamekaM mukabhavAsA payaMpaMti / / "Aho Shrutgyanam" Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA eyANa muNINaM payapaumanamasaNeNa appANaM / parigaliyapAvapaMka pahAyasamae karissAmi / / evaM dhammamaNorahakaliyamaNo patthivo lahai nidN| maMgalatUraraveNaM paDibuddho pacchime jAme // kayasayalagosakinco smttsaamNtmNtipriyrio| kariturayarahasameo patto siridattagurupAse // bhUminihituttamaMgo bhattisamaggo guruM paNamiUNa / purao nivo niviTTho kayaMjalI bhnniumaaddhtto|| bhayavaM ! dhannA tubbhe saMsArAsArayaM maNe dhariuM / je cattasavvasaMgA paraloyArAhaNaM kuNaha / / ahmArisA ahannA paraloyaparaMmuhA mhaarNbhaa| aniyattavisayataNhA je ihabhavamettapaDibaddhA / / aha jaMpiuM pavatto siridattagurU nahaMgaNaM sayalaM / tavasirimuttApaMtIhi~ daMtakaMtIhi~ dhavalaMto // muhasasipavesasuviNovamAidulahaM narattaNaM lahiuM / khaNamekaM pi pamAo buheNa dhamme na kAyavvo // rannA bhaNiyaM bhaya ! kA sA suviNovama tti 1 me kahasu / guruNA bhaNiyaM naravara ! kahemi jaM pucchiaM tumae / (mUladevakathAnakamatrAnusandhAtavyam ) iya dhammadesaNAmayaraseNa settaMmi bhUmiNAhassa / / hiyayammi samullasio jinniNddhmmaannuraaydumo|| bhaNiyaM niveNa bhayavaM ! kahiyamiNaM ubhayabhavahiyaM tumae / anno pio vi savvo jaMpai ihabhavahiyaM ceva / / tA samayammi vi muttuM taNaM va rajjaM viveyagirivalaM / paDivanniUNa dhamma sahalaM kAhaM maNuyajammaM // tA vaMdira murNidaM niyamandiramAgao mhiinaaho| dhammovaesavisaraM sumaranto gamai diyhaaii|| aha pAvaso payaTTo smpaaddiyphiydiyysNghtttto| samaraTTamAranaTTo kayambasaMdaTThaalivaTTo // jattha virahaggiDajhantavirahiNIhiyayaladdhapasareNa / dhUmabhareNa va ghaNamaNDaleNa maliNIkayaM ggnnN|| navamehapiyayameNaM samappiyaM jattha taDilayAloyaM / kaNayamayAbharaNaM piva payanti disApurandhIo // "Aho Shrutgyanam" Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navapAusanaravairajjaghosaNArDiDimo vva savvattha / aggaviyavisamabANo viyaMbhio mehagajiravo // nivaDaMti mANiNImANakhaNDaNe vilsmaannsttiio| assi jaladhArAo aNaMgasaradhoraNIu vva / / tamsi cari (?) khittesu naravaiNA vAviyAI dhnnaaii| tesi desaNaheuM kayAvi rAyA viNikkhanto / / tammi samae karisagehiM dhanaM majjhAo pudhvamuvakhaNiuM / puMjIkaesu nipphalataNesu pajjAlio jalaNo / / tattha jalageNa DajhantavimgahaM gabbhaninbharaM bhuyagi / daTuM saMviggaNaM rannA paribhAviyaM eyaM / / ahaha imo gharavAso pariharaNijjo viveyavaMtANaM / bahujIvaviNAsakarA AraMbhA jattha kIranti // evaM saMviggamaNo rAyA niyamaMdirammi sampatto / hakkAriUNa pucchai egate sAvayaM egaM // saMpai siridattagurU guNavanto kattha viharai paese / so kahai DiMDuyANayapuraMmi maNipuGgavo asthi // to rAyA rayaNIe kassa vi aniveiUNa nikkhNto| turayaMmi samAruhiUNa DiMDuyANayapure patto // siridattaguruM namiUNa tassa kahiUNa niyayavuttaMtaM / jaMpai saMpai kAuM aNuggahaM dehi maha dikkhaM // guruNA vuttaM juttaM uttamasattassa tujjha naranAha ! / rajaM taNaM va muttuM karesi jaM saMjamaggahaNaM / / nahi saMjamAu anno saMsAruccheyakAraNaM atthi / navajalaharaM viNA kiM nivvaDai davAnalaM ko vi / / ranA aNappamullaM eka ekkAvali samappeuM / jiNadhammanimmalamaNA payaMpiA sAvayA evaM // kAravaha jiNAyayaNaM imIe ekAvalIi mulleNa / tehiM vi taha tti paDivajiUNa taM jhatti kAraviyaM // taM asthi tattha aja vi cauvIsajiNAlayaM jiNAyayaNaM / punnaM va muttimaMtaM jasabhahanivassa jaM sahai / / rannA puNa paDivannA siridattagurussa calaNamUlammi / aMtarariuvahadakkhA dikkhA nisiyA'sidhAravva / / egaMtarovavAse jAjIvaM aMbilaM ca pAraNae / "Aho Shrutgyanam" Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 kAhaM ti tena vihiyA vayagahaNadiNe zciya pannA || suyasAgarapAragao sUripayaM pAviUNa jasabhaho / bhuvaNe ciraM vihario paDibohanto bhaviyavagaM // sasamaya para samayaviU samae teNAvi niyapae Thavioo / nijjiyapajjunnabhaDo pajjunno nAma varasUrI // aha jassabhaddo sUrI tivvatavasaraNasosiyasarIro / niyaparivAra sameyo ArUDho ujjayaMtagiriM // revayagiriMdamauDaM va sukayalacchIvilAsakamalaM va / bhAvajalahijANavattaM va jiNaharaM gaNaharo patto // namiUNa neminAhaM pamajjirDa nivasiUNa tassa puro / pajjunasUripamuhaM niyaparivAraM bhaNai evaM || rAgosavimuko ciraseviyanANadaMsaNacaritto / nicchayanaeNa titthaM appakSiya buccae jai vi !! taha vihu vavahAranayeNa jo paeso paNaTThapAvANa / titthakarANa pahiM pharisio so paraM titthaM // iha dikkhApaDivattI nANuppattI vimuttisaMpattI / nemissa jeNa jAyA teNeso titthamujjito // annattha vi mellissaM nissaMdehaM duhAvahaM dehaM / tatto varaM pasatthe titthe itthe vi melemmi // iya bhaNiyaM paJcakkhai jiNapacakkhaM cauvvihAhAraM / vAraMtassa vi pajjunnasUriNo saparivArassa || caumAsovaviTTho paricattasamattagattaparikammo | sirineminAhapaDimAmuhapaMkayanihiyanayaNajuo // savvattha virAgado savajjio paramatattalINamaNo / muNipuMgavamuNiyAgamasavaNasamullasiyasaMvego // puvvamahArisimaggo dUsamasamaye vi sevio sammaM / terasadiNAvasANe patto tiyasAlayaM sUrI // tato pajjunagurU viyaraMto sayalasaMghapariosaM / suttatthapayaDaNaparo parovayAraM ciraM kuNai || sataho suimuhao vAijjaMto samagaloeNa / ThANayapagaraNarUvo jassanna vi phurai jasapaDaho || tassa guNaseNasUrI sIso varasaMjamujjao jAo / jassa guNaciya pANA aMtarariuvagganiggahaNe // "Aho Shrutgyanam" Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sIso khamaggalaggo tassAsI devacaMdasUritti / caMdeNa va diyarAeNa jeNa ANaMdiyaM bhuvaNaM // kayasukayakumuyabohA curbtthrppmoysNjnnnnii| saMtijiNacarittakahA juNhavva viyaMbhiA jatto // je ThANaesu ThaviyA pajjunnamuNIsareNa dhmmdumaa| kAUNa tANa vivaI te jeNa lahAviA vuddhiM / / jasla calaNAraMviMdaM carittalacchIvilAsavAsaharaM / muNibhamarehiM amukaM jiNamayamayaraMdaluddhehiM // so viharaMto mahImaMDalammi khNddiypyNddbhaavriuu| sayalabhuvaNekabaMdhU dhaMdhukkayaM puravaraM patto // so tattha paNamaNatthaM samAgayANaM jaNANa paurANaM / saMsArAsArattaNapayAsaNiM desaNaM kuNai // taM souM saMviggo sriirsuNdervijiysurkumro| ekko vaNiyakumAro kayaMjalI bhnniumaaddhtto|| bhayavaM! bhavaNNavAo jammajarAmaraNamaraNalaharihIraMtaM / maM nitthArasu sucArittajANavattapayANeNa // guruNA vuttaM bAlaya ! kinAmA kassa vA suo taMsi / to tassa mAuleNaM payaMpiaM neminAmeNa / / bhayavaM ihatthi hatthi vva moDhakulaviMjhasaMbhavo bhaho / kayadevagurujaNaco caJco nAmA phaannvnnii|| nimmalakulasaMbhUyA bhUriguNAbharaNabhUsiyasarIrA / tassatthi gehiNI cAhiNi tti sA hoi maha bahiNI // jIe vimalaM sIlaM 8 lajjAe caMdamA nincha / caramajalahimmi majjai kalaMkapakkhAlaNatthaM va // tANaM taNao eso niruvamarUvo pagiTramaivihavo / bhuvaNuddharaNamaNoharaciMcaio caMgadevo tti // gabbhAvayArasamae imassa jaNaNIe suviNae dittttho| niyagehe sahayAro samuggao vuDDimaNupatto / / jApupphaphalAraMbho tatto muttUNa maMdiraM majjha / annattha mahArAme maNAbhirAme imo ptto|| chAyAe pallavehi kusumehiM phalehiM tattha pavarehiM / bahuyajaNANaM eso uvayAraM kAumADhatto // gabbhagae vi imissi iha dese naTramasivanAmaM pi| hemacandrasya vRttAntaH "Aho Shrutgyanam" Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taha abhinno jAmo logo dubbhikkhadukkhassa || paracakacaraDacorAivizvA dUramuvagayA savve | na phuraMti dhUyapamuhA mehacchanne vi diNanAhe // iya tassa jammadiyahe jAyAI disAmuhAI vimalAI / devagurUvaMdaNeNa dhammatthINaM maNAI va // harisajaNaNo jaNANaM suyaNo vva samIraNo samullasio / rayapasamaNaM nivaDiyaM gurUNa vayaNaM va gaMdhajalaM // bhavaNami kusumavuTThi susAmituTTI v sevae jAyA / kavaguNovva sahiyae phurio gayaNaMmi tUraravo // eso pariosakaro bAlattaNao vi amayaghaDiaovva / rayaNaM va karAo karaM saMcario sayalaloyassa // saMpai imassa cittaM na ramai annattha vajjiDaM dhammaM / mANasasaraMmimuttaM haMsassa va pallalajalesu || guruNA vRttaM jutaM jaM kuNai imo carittapaDivatti / jeNa so paramattho jaNaNIdiTThassa suviNassa // gahiUNa vayaM avagAhiUNa nIsesasatthaparamatthaM / titthaMkaro vva eso jaNassa uvayArayo hohI // vatto imassa jaNayaM cacaM nAmeNa bhagaha to tumbhe / aha caMgadevameyaM vayagahaNatthaM visajjei || so bahusiNehajutto bahupi bhaNio visaJjai na putaM / tatto putto vi daDhaM kaujjamo saMjamaggahaNe // mAlayaaNumayaM givhiUNa ThANaMtarammi saMcalio / guNaguruNA saha guruNA saMpatto khaMbhatitthammi || tattha pavano dikkhaM kuNamANo sayalasaMghapariosaM / so somamuho somo vva somacando tti kayanAmo // veNa vi kAlena kAUNa tavaM jiNAgamuddihaM / gaMbhIrassa vi suyasAgarassa pAraMgao eso // samasamayaasaMbhavaguNohakalio vibhAviDaM hiyae / siridevacaMdguruNA eso gaNaharapae Thavio // hemasamacchavideho caMdo vva jaNANa jaNiyaAnaMdo / tatto imo pasiddho nAmeNaM hemacaMdo tti || nidhaM sahAvauciyasamaggaloovayAra kayacitto / so devayA vatto viharato vivihadesesa // "Aho Shrutgyanam" Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacandrasUreH kumArapAlaM prati sadbodhaH 19 gujjara visamuttuM mA kuNasu vihAramannadesesu / kAhisi parovayAraM jeNitthaThio tumaM garuyaM // to tIe vayaNeNaM detara viharaNAu viNiyatto / cigs iheva eso paDibohato bhaviyavaggaM // buhayaNacUDAmaNiNo bhuvaNapasiddhassa siddharAyassa sayapasu savvesu pucchaNijjo imo jAo // eassa desaNaM nisuNiUNa micchattamohiyamaI vi / jayasiMhaniyo jAo jiNidadhammANurattamaNo // tatto teNittha pure rAyavihAro karAvio rammo / caujiNapaDimasamiddho siddhavihAro ya siddhapure // jayasiMhadevavayaNAu nimmiyaM siddhahemavAgaraNaM / nIsesasaddalakkhaNanihANamimiNA murNideNa // amaovameyavANIvilAsameyaM apicchamANassa / Asi khaNaM pi na tittI citte jayasiMhadevassa || to jai tumaM pi vaMchasi dhammasarUvaM jahaTThiyaM nAuM / to munipuMgavameyaM pucchasu hoUNa bhattiparo // iya sammaM dhammasarUvasAhago sAhio amakheNaM / to hemacaMdasUriM kumaranariMdo namai nicaM // sammaM dhammasarUvaM tassa samIvaMmi pucchara rAyA / siyAgamattho muNinAho jaMpae evaM // bhavasiMdhutarItulaM mahallakallANavallisaMkulaM / kayasayalasuhasamudayaM jIvadayaM ciya muNasu dhammaM // AuM dIhamarogamaMgamasamaM rUvaM pagiTThaM balaM, sohAM tijaguttamaM niruvamo bhogo jaso nimmalo / AesekaparAyaNo pariyaNo lacchI aviccheiNI, hojjA tassa bhavaMtare kuNai jo jIvANukaMpaM naro // narayapura saralasaraNI avAyasaMghAyavagghavaNagharaNI / nIsesadukkhajaNaNI hiMsA jIvANa suhahaNaNI // jo kuNai parassa duhaM pAvai taM caiva anaMtaguNaM / labbhaMti aMbayAI nahi niMbatarumi vaviyaMmi || jo jIvavahaM kAuM karei khaNamittamattaNo titi / cheyaNabheyaNapamuhaM narayaduhaM so ciraM lahai || jaM dohamgamudargAgaM jaM jaNaloyaNaduhAvahaM rUvaM / "Aho Shrutgyanam" Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaM arasamUlakhayakhAsasAsakuTrAiNo rogaa| jaM kaNNanAsakaracalaNakattaNaM jaM ca jIviyaM tucchaM / taM puvvaroviyajIvadukkharukkhassa phurai phalaM / / jo jIvadayaM jIvo narasurasivasokkhakAraNaM kuNai / so gayapAvo pAvei amarasIho vva kallANaM // marasihAdikathAnakAnyatrAnusandheyAni) iya jIvadayArUvaM dhammaM soUNa tuTThacittaNa / rannA bhaNiyaM muNinAha ! sAhio sohaNo dhammo / jao eso me abhiruio eso cittaMmi majjha vinnivittttho| eso ciya paramattheNa ghaDae juttIhiM na hu seso / / mannaMti imaM savve jaM uttamaasaNavasaNapamuhesu / dinesu uttamAI imAiM labbhanti paraloe / evaM suhadukkhesu kIraMtesu parassa iha loe / tAI ciya paraloe labbhaMti aNaMtaguNiyAI / / jo kuNai naro hiMsaM parassa jo jaNai jIviyaviNAsaM / viraei sokkhavirahaM saMpADai saMpayAbhaMsaM // so evaM kuNamANo paraloe pAvae prehito| bahuso jIviyanAsaM suhavigama saMpaoccheyaM / / jaM uppai taM labbhai pabhUyataramittha natthi saMdeho / vaviesu kodavesuM labbhaMti hi kodavA kheya // kumArapAlasya jI- jo uNa na haNai jIve to tesiM jIdhiyaM suhaM vibhavaM / vadayApravRttiH sa- na haNai tatto tassa vi taM na haNai ko vi paraloe / / rvagrAmanagareSu ca tA bhaddaNa va nUnaM kayANukaMpA mae vi puvvabhave / rAjAdezapreSaNam / jaM laMghiUNa vasaNAI rajjalacchI imA laddhA // tA saMpai jIvadayA jAvajjIvaM mae viheyamvA / maMsaM na bhakkhiyavvaM parihariyavvA ya pAraddhI // jo devayANa purao kIrai AruggasaMtikammakae / pasumahisANa viNAso nivAriyavvo mae so vi / / jIvavadukkaeNa vi jai AruggAi jAyae kaha vi / tatto vAnaleNaM dumANa kusumoggamo hojjA / / jo jannasu pasuvaho vihio saggAisAhaNanimittaM / diyapuMgava ! seyaM ciya viveyaNo taM na kAhiMti // bAlo vi muNai evaM jaM jIvavaheNa labbhai na sagge / kiM pannagamuhakuharAo hoi pIUsarasabuTThI // "Aho Shrutgyanam" Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 to guruNA vAgariyaM nariMda ! tuha dhammabaMdhurA buddhI / savyuttamo vivego aNuttaraM tattadaMsittaM // jaM jIvadayAramme dhamme kallANajaNaNakayakamme | saggApavaggapura maggadaMsaNe tuha maNaM lINaM // rAjJo mAMsaparityAga: tao rannA rAyAesa pesaNeNa savvagAmanagaresu amArighosaNApaDahavAyaNapuvvaM pavattiyA jIvadayA / guruNA bhaNio rAyA ! mahArAya ! duSparicayA pAeNa maMsagiddhI / dhanno tumaM bhAyaNaM sakalakallANANaM jeNa kayA maMsanivittI / tA saMmaM pAlejjasu maMsanivitti nariMda ! jAjIvaM / saMmaM apAlayaMto kuMdo vva duhaM lahai jIvo // rannA bhaNiyaM bhayavaM ! ko so kuMdo ? / guruNA bhaNiyaM suNasu ( kundakathAnakamatrAnusandheyam ) jo puNa niyamamaMkhaDa pAlija avajjavajjaNujjuto / so puriso paraloe sokkhamakhaNDaM lahai nUNaM // jo ya na karejja niyamaM niddhammo jo kayaM ca bhaMjijjA | so sabhogagiddha narayAikayatthaNaM lahaI | tA mahArAya ! juttaM tumae kayaM jaM sattahaM mahAvasaNANaM duve pAraddhI maMsaM ca paricattANi / sesANi vi savvANatthanibaMdhaNANi parihariyavvANi / tattha-- rAjJo dyUtaparityAgaH jaM kulakalaMkamUlaM gurulajjAsamasoyapaDikUlaM / sarvarAjye rAjAde - dhammatthakAmacukkaM dANadayAbhogaparimukkaM // zena niSedhazca / piyamAyabhAyasuyabhajjamosaNaM sosaNaM suhajalANaM / sugaipaDivakkhabhUyaM taM jUyaM rAya ! pariharasu | jUyapasatto satto samattavittassa kuNai viddhaMsaM / hAriyaasesarajjo iha diTThato nalo rAyA // ( nalakathAnakamatrAnusandheyam ) eyaM soUNa bhaNiyaM rannA / bhavayaM ! na mae akkhAijUraNa kIlAmettaM pi kAyavvaM / guruNA vRttaM - mahArAya ! juttaM tumhArisANaM viNijjiyaakkhANaM akkhajUyavajjaNaM / maMtIhiM vinnato rAyA deva ! deveNa tAva sayaM paricattaM eyaM, ao savvattha rajje nivArijjao tti / rannA uttaM evaM kareha | ' Aeso pamANaM ' ti bhaNatehiM tehiM taheva karyaM / guruNA bhaNiyaM -- savvANatthanibaMdhaNaM pariharasu pararamaNisevaNaM / rannA vuttaM - bhayavaM ! mUlAo ciya mae pritthiio| dUraM bhayaMkarIo bhuyaMgamIo vva cantAo // pararamaNipasattamaNo pAeNa jaNo na ko vi maha rajje / guruNA bhaNiyaM - dhanno si jo paritthIniyatto si // kamalANa saraM rayaNANa rohaNaM tArayANa jahA gayaNaM / "Aho Shrutgyanam" Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 vezyA-pararama- paradAranivittivayaM vanaMti guNANa taha ThANaM / / NIparihAraH aha guruNA vAgariyaM-vesAvasaNaM nariMda ! muttavvaM / daviNassa viNAsayaraM jaM kamalavaNassa tuhiNaM va / / jaM nIrarAsimahaNaM va kAlakUDaM aNei khayarogaM / kavalei kulaM sayalaM jaM rAhumuhaM va sasibiMbaM / / dhUmo vva cittakammaM jaM guNagaNamujjalaM pi maliNeI / jaM dosANa nivAso vaMmiyavivaraM va bhuyagANaM / / vesAvasaNAsatto tivaggamUlaM viNAsiuM atthaM / pacchA pacchAyAveNa lahai soyaM asoo vva / (azokakathAnakamatrAnusandheyam ) ranA bhaNiyaM-bhayavaM ! vesAsu maNaM ahaM pi na karissaM / guruNA bhaNiyaM-bhavau uttamapurisassa juttamiNaM / / saMpayaM majavasaNadose suNasu nacai gAyai pahasai paNamai paribhamai muyai vatthaM pi / tUsai rUsai nikAraNaM pi mairAmaummatto / / jaNi pi piyayama piyayama pi jaNaNi jaNo vibhaavnto| mairAmaeNa matto gammAgammaM na yANei / / madyapAnavarjanam na hu appayaravisesaM viyANae majapANamUDhamaNo / bahu mannai appANaM pahuM pi nibbhatthae jeNa // vayaNe pasArie sANayA vivaravbhameNa muttaMti / pahapaDiyasavassa va durappaNo majamattassa // dhammasthakAmavigdhaM vihaNiyamaikittikaMtimajjAyaM / majjaM sanvesi pi hubhavaNaM dosANa kiM bahuNA ? // jaM jAvayA sasayaNA sapariyaNA savihavA sanayarA y| nicaM surApasattA khayaM gayA taM jae payarDa / (yAdavakathAnakamantrAnusandheyam ) evaM nariMda ! jAo majjAo jAyavANa svvkho| tA ranA niyarajje majjapavittI vi paDisiddhA // ihi nariMda ! nisuNasu kahijamANaM mae samAseNaM / saNANa sirorayaNaM va sattamaM coriyAvasaNaM / / caurikAvyasana-pa. paradavvaharaNapAvahumassa dhaNaharaNamAraNAINi / radhanApahAra-rudatI- vasaNAI kusumaniyaro nArayadukkhAI phalariddhI / / vittaharaNaniSedhaH jaggaMto sutto vA na lahai sukkhaM diNe nisAe vA / "Aho Shrutgyanam" Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkAchuriyAe chinamANahiyo dhuvaM coro|| jaM coriyAe dukkhaM ubbaMdhaNasUlarovaNappamuhaM / ettha vi lahei jIvo taM savvajaNassa paJcakkhaM / / dohagamaMgacheyaM parAbhavaM vibhavabhaMsamanaM pi / jaM puNa paratya pAvai pANI taM kettiyaM kahimo // hariUNa parassa dhaNaM kayAgutAko samappae jai vi| taha vi hu lahei dukkhaM jIvo varuNo vva paraloe / (varuNakathAnakamatrAnusandheyam) ranA bhaNiyaM bhayavaM ! puvvaMpi mae adinnmnndhnnN| na kayAvi hu gahiyavvaM niyarajje iya kayo niyamo // jaM uNa kayA vi kassavi kayAparAhassa kIrae dNddo| so loyapAlaNanimittamavvavatthA havai iharA // jaM ca ruyaMtINa dhaNaM mahaMtapIDAnibaMdhaNatteNa / bahu pAvabaMdhahe ato paraM taM pi vajissaM // guruNoktaM na yanmuktaM pUrva raghunahuSanAbhAkabharata prabhRtyurvInAthaiH kRtayugakRtotpattibhirapi / vimuJcan santoSAttadapi rudatIvittamadhunA kumArakSamApAla! tvamasi mahatAM mstkmnniH|| (kumArapAlapratibodhAt ) "Aho Shrutgyanam" Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "Aho Shrutgyanam Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ APPENDIX II kumArapAlo bhUpAlazcaulukyakulacandramAH / bhaviSyati mahAbAhuH pracaMDAkhaMDazAsanaH // 46 // sa mahAtmA dharmadAnayuddhavIraH prajAM nijAm / RddhiM neSyati paramAM piteva paripAlayan // 47 // RjurapyaticaturaH zAnto'pyAjJAdivaspatiH / kSamAvAnapyadhRSyazca sa ciraM kSmAmaviSyati // 48 // sa AtmasadRzaM lokaM dharmaniSTaM kariSyati / vidyApUrNamupAdhyAya ivAntevAsinaM hitaH // 49 // zaraNyaH zaraNecchUnAM prnaariishodrH| prANebhyo'pi dhanebhyo'pi sa dharma bahu masyate // 50 // parAkrameNa dharmeNa dAnena dayayAjJayA / anyaizca puruSaguNaiH so'dvitIyo bhaviSyati // 51 // sa kauberImAturuSkamaindrImAtridazApagAm / yAmyAmAvindhyamAvAdhi pazvimA sAdhayiSyati / / 52 / / anyadA vazAkhAyAM municandrakulodbhavam / AcArya hemacaMdraM sa drakSyati kSitinAyakaH // 53 // tadarzanAtpramuditaH kekIvAMbudadarzanAt / taM muni vaMdituM nityaM sa bhadrAtmA tvariSyate // 54 // tasya sUrejinacaitye kurvato dharmadezanAm / rAjA sAvakAmAtyo vandanAya gamiSyati // 55 // tatra devaM namaskRtya sa tattvamavidannapi / vandiSyate tamAcArya bhAvazuddhena cetasA / / 56 / / sa zrutvA tanmukhAtprItyA vizuddhAM dharmadezanAm / aNuvratAni samyaktvapUrvakANi prapatsyate // 57 // sa prAptabodho bhavitA zrAvakAcArapAragaH / AsthAne'pi sthito dharmagoSTayA svaM ramayiSyati // 58 // annazAkaphalAdInAM niyamAMzca vizeSataH / AdAsyate pratyahaM prAyeNa brahmacaryakRt / / 59 // sAdhAraNastrIna paraM sa sudhIrvayiSyati / dharmapatnIrapi brahma carituM bodhayiSyati // 60 // munestasyopadezena jIvAjIvAditattvavit / AcArya iva so'nyeSAmapi bodhi pradAsyati / / 61 / / "Aho Shrutgyanam" Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ye'haddharmadviSaH ke'pi pAMDurAhadvijAdayaH / te'pi tasyAjJayA garbhazrAvakA iva bhAvinaH // 62 / / apUjiteSu caityeSu guruSvapraNateSu c|| na bhokSyate sa dharmajJaH prapannazrAvakavrataH // 63 // aputramRtapusAM sa draviNaM na grahISyati / vivekasya phalaM hyetadatRptA hyavivekinaH // 64 // pAMDuprabhRtibhirapi tyaktA yA mRgayA nahi / sa svayaM tyakSyati janaH sarvo'pi ca tadAjJayA / / 65 / / hiMsAniSedhake tasmin dUre'stu mRgayAdikam / api matkuTadhUkAdi nAntyajopi haniSyati // 66 / / tasminniSiddhapApArddhAvaraNye mRgajAtayaH / sadApyavinaromanthA bhAvinyo goSThadhenuvat // 67 // jalacarasthalacarakhecarANAM sa dehinAm / rakSiSyati sadA mAriM zAsane pAkazAsanaH // 68 // ye cAjanmApi mAMsAdAste mAMsasya kathAmapi / duHsvapnamiva tasyAjJAvazAnneSyaMti vismRtim / / 69 // dazAhane parityaktaM yatpurA zrAvakairapi / tanmadhamanavadyAtmA sa sarvatra nirotsyati // 70 // sa tathA madyasandhAnaM nirotsyati mhiitle| na yathA madyabhAMDAni ghaTayiSyati cayapi // 71 // madyapAnAM sadA madyavyasanakSINasaMpadAm / tadAjJAtyaktamadyAnAM prabhaviSyanti saMpadaH / / 72 // nalAdibhirapi kSmApaiyU~taM tvaktaM na yatpurA / tasya svavairiNa iva nAmApyunmUlayiSyati // 73 // pArApatapaNakrIDAkukkuTAyodhanAnyapi / na bhaviSyanti medinyAM tasyodayini zAsane / / 74 // sa prAyeNa pratigrAmamapi niHsImavaibhavaH / kariSyati mahImetAM jinAyatanamaMDitAm // 75 // pratigrAmaM pratipuramAsamudraM mhiitle| rathayAtrotsavaM so'rhatpratimAnAM kariSyati / / 76 // dAyaM dAyaM draviNAni viracayyAnRNaM jagat / aMkayiSyati medinyAM sa sNvtsrmaatmnH|| 77 // From H.emachandra's Mahaviracharitra canto XII "Aho Shrutgyanam" Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ APPENDIX II EDICTS OF NON-INJURY TO ANIMALS ISSUED BY KUMARAPALA'S FEUDATORIES. OM namaH zivAya / bhUrbhuvaHsvazvaraM devaM vande pIThaM pinAkinaM / smarasi zreyase yastaM..... purA ...... "samastarAjAvalivirAjitamahArAjAdhirAjaparamabhaTTArakaparamezvaranijabhujavikramaraNAkSaNavinirjita.... (zAkaMbharIbhUpAla )pArvatipativaralabdhaprauDhapratApazrIkumArapAladevakalyANavijayarAjye sve skhe vartamAne zrIzambhuprasAdAvAmasvacchapUratnapuracaturAzikAyAM mahArAjabhUpAlazrIrAyapAladevAnmahAsanaprAptazrIpUnapAkSadevazrImahArAjJI zrIgirijAdevI saMsArasyAsAratAM vicintya prANinAmabhayadAnaM mahAdAnaM matvA'tra nagaranivAsisamastasthAnapatibrAhmaNAn samastAcAryAna samastamahAjanAn tAmbolikAn prakRtIkiMkRtInaH sambothya saMviditaM zAsanaM saMprayujati yathA / adya amAvasyAparvaNi prANinAmabhayadAnazAsanaM pradattaM snAtvA devapitRmanuSyAnkena santaprNya vArAvAra...... 'pUrdevatA prasAdya aihikapAratrikaphalamaGgIkRtya pretya yazobhivRddhaye jIvasya amAridAnaM mAse mAse ekAdazyAM caturdazyAM amAvasyA ubhayoH pakSayoH zreSThatithau bhUsahAyazAsanodakapUrva svitvaparamparAbhiH pradattam / asmadIyabhuvi bhoktA mahAmAtyaH sAndhivigrahikapratItasvapurohitapramRtisamastaThakurANAM tathA sarvAn saMbodhayati / astu vaH saMviditaM.............. 'kArApanAya...... mahAjanAnAM paNena likhyate rAjJA sabhayaM nigrahaNIyaH zrutvA zAsanamidamAcandrArka yAvatpAlanIyam / uktaM ca vyAsena bahubhirvasudhA bhuktA rAjabhiH sagarAdibhiH / yasya yasya yadA bhUmI tasya tasya tadA phalam / / sarvAnitthaM bhAvinaH pArthivendrAn bhUyo bhUyo yAcate rAmacandraH / sAmAnyo'yaM dharmaseturnarANAM kAle kAle pAlanIyo bhavadbhiH // asmadvaMzasamutpanno dhanyaH ko'pi bhaviSyati / tasyAhaM karasaMlagno na lopyaM mama zAsanam // amAvasyAM puNyatithi bhANDaprajAlanaM ca paurvikaiH kumbhakAraizca no kAryam / tAsu tithidhvavajJAvibhayaH prANivadhaM kurute tasya zikSApanA dmi dra0 4 catvAri / naDUlapuranivAsI prAgvATavaMzajaH zubhaMkarAbhidhAnaH suzrAvakaH sAdhudhArmikaH tatsutau iha hi yonau jAtI pUtigasAligau te (kRpA)parAbhyAM prANinAmarthe vijJapya zAsanaM / svahastaH zrIpUnapAkSadevasya likhitamidaM pAri lakSmIdharasuta Tha0 jasapAlena pramANamiti // OM // saMvat 1209 mAghavadi 14 zanau adyeha zrI. ....................... 'hArAjAdhirAjaparamezvara umApativaralabdhaprazAdaprauDhapratApa........" .................. nirjitazAkambharIbhUpAlazrImatkumArapAladevakalyANavijaya.................................... "yazrImahAdeve zrIkaraNAdau samastamudrAvyApArAn paripaM............................ prabhuprasAdAvAptazrIkirATakUpalATarhadazivA ....... . rAjazrIAlaNadevaH zivarAtricaturdazyAM zucirda............ 'puNyayazo'bhivRddhaye prANinAmabhayapradAnaM "Aho Shrutgyanam" Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma.............. hAjanatAmbUlikasamataprakRtIn saMbodhya abhaya................. mAse ubhayoH pakSayoH aSTamI ekAdazI caturdazI................ .........dattaM ato'nantarametAsu tithiSu nagaratraye'pi jIva................. ( jA ? ) ca vyatikramya jIvAnAM vadha kArayati karoti vA sa vyApA.................... AcandrAkai yAvatkenApi na lopanIyam / aparaM purohitA (amA)........................ 'sarvairaparaizca eSA amArirUDhiH pramANIkAryA / ( yaH ko)............................ kAlena kSIyate phalaM etasyAbhayadAnasya kSaya...... sya pradattA'bhayadakSiNA |........."n tu viprasahasrebhyo .......... ko'pi pApiSThataro jIvavadhaM kurute tadA sa paJcadammai daMDa( niiyH)|......... 'dayoM mAharAjikasyaiko drammo'sti / svahasto'yaM mahArA( jazrIAlhaNadevasya )................................ zrImahArAjaputrakelhaNadevametat ( mataM).................. ......."mahArAjaputragajasiMhasya( ma ) ta ................. sAndhivigrahikaTha0khelAdityena likhitamidaM / ............. ..................... 'zrI nadUlapuravAsI prAk (ga) vATavaMzaprabhUtazubhaMkarAbhidhAnaH zrAvakaH / tatputrau kSititala (le) dharmatayA vikhyAtI pUtigazAligau / tAbhyAmatIva kRpAparAbhyAM prANinAmabhaya. pradAnazAsanaM vijJapya kArApitamiti / utkIrNa sUtra0 bhAilena / ...... "Aho Shrutgyanam" Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INDEX OF NAMES OF HISTORICAL IMPORTANCE OCCURRING IN THE MOHA PARAJAYA. Ext P. 2 1. 17 & P. 4 l. 1 dhanadeva P. 31.4 dhArAhirAya P. 88 1 11 naDUlamariMda P. 88110 P. 61 1. 7 P. 2 1. 17 ajayadevacakravarti P. 31.3 kacchabhumIbhuyaMga P. 83 1. 12 kuMkaNAvi P. 88 1.12 kumArapAla & kumArapAladeva P. 912, P. 161. 18, P. 20 1. 14, P. 31. 1. 20, P. 92 1. 12, P. 111 1. 6, P. 113 ls. 2, 7 & 25, P. 115 I. 13 & P. 121 1. 21 kumArapAladevacakravarti P. 16 1 17 & P. 91 1. 12 kumAravihAra P. 67 1 18 mujjaradharAtrIsa P. 43 I. 16 grafia P. 91 I. 12, P. 130 I. 17 guharAya P. 88 I. 11. gUrjarapati P. 16 1. 18 caMdAvadIpadI P. 88110 cAlukka & caulukya P. 412, P. 161. 27, P. 311, 12, P. 72 1 5, P. 81 1. 3, P. 105 1. 8, P. 111 1. 3, P. 115. 1. 12, P.1211. 21, P. 1281. 13 & P. 184 ls. 1 & 2 cAlukarAyahANi P. 20118 cAvukkaDa (cApotkaTa ) P. 108 1 15 P. 83 1. 13 fafa P. 88 1. 9 P. 3 I. 3 & P. 4. l. 11 2:46 P. 3 ls. 4 & 11 yogazAstra P. 123 1. 11 3 P. 67 1. 16 & P. 108 ls. 2 & 4 vItarAgastuti P. 123. I. 13 zAkambharI & sAyaMbharI P. 88 1 11 & P. 121 1. 20 zvetAmbara & seyaMbara P. 135 1. 8. P. 6 1 & 2 sattaMjarevayajattA P. 7415 sarasvatI (sarit) P. 67 1. 21 siddhahema P. 21.5 siddhAdhipa & siddhamartA P. 161.2, P.67 1. 21 (*) P. 105 1. 16 10 gafa P. 88 1. "Aho Shrutgyanam" P. 3 1. 13, P. 4 1. 21, P. 20 1. 24, P. 25 P. 33 I. 7, 135 1. 8 1. 22, P. 31 1. 19, P. 123 I. 11 & P Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CORRIGENDA Bia BiBi Biddi fisici eisiniai sisi 11. 12 noccai0 3 I. 13 mavApya P. 6 1. 24 tatprabhRti 11 1. 18 zrUyatAm P. 14 1. 13 kaSTa. 19 1. 29 reNukaNakaraNi P. 20 1. 6 edaM 1. 20 ena for nanu " 1. 21 etat , 1.23 vinyAsa. 23 1.25 putrakeNa 24 1. 24 viDambayati P. 26 1. OM bhRtvA p. 26 1. 15 piyavayassassa P. 27 1. 8 vadanaM vizadaM P. 29 1. 7 pANipaLavena P. 32 1. 28 B & Comit P. 41 1. 23 nunIyamAnApi P. 43 I. 17 pUjayituM , 1. 22 khidyante P. 44 1. 24 prArthito .47 1. 26 ko'pi idaM P. 49 1.26 asmin P. 59 1, 11 pratinivRtya P. 65 1. 11 patyu. P. 66 1.7 tavAtmajaH P. 67 1. 3 priyaM naH priyaM naH P. 69 1. 17 dhig P. 71 1. 19 .stayA P. 71 1. 21 gRhItAsmi P. 73 1.20 sAMprataM P. 751.16 samAzvasihi samAzvasihi | P. 84 I. 27 manujo P. 85 1. 20 punarvipakSaH P. 86 1.22 nAlaka P. 86 1.23 kanaka0 89 1.20 nirupamaiSAM P. 90 1. 7 saMmadde .. 1. 18 loke 91 1. 1 maccaloyammi 911. 17 martyaloke , 1.19 .vayasya P. 92 1.24 tiSThasviti 931. 1 ahaM P. 96 1.21 masadRza P. 97 1.97 aMbA P. 98 1. 14 priyasakhi P. 101 1.26 mUkhoM P. 102 1. 11 evaM P. 102 1.28 goTThI P. 104 1. 12 uvasampAmi P. 105 1. 25 kiccetaraiH P. 107 1. 15 na te brahmarAkSasAH P. 111 I. 3 caulakya. P.120 1. 1 subhaTAvataMsaH P. 121 1.20 zAkambharI. P. 1301. 20 sAkSepamutthAya P. 132 1. 1 khalvahaM P.132 1. 5 niSkalmaSaM P.132 I. 18 mohama, P, 133 1. 10 prasupta P. 134 1. 9 ubhau P. 134 1.23 saharSa i "Aho Shrutgyanam"