Book Title: Jina pujadhikar Mimansa
Author(s): Jugalkishor Mukhtar
Publisher: Natharang Gandhi Mumbai
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010129/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra sevA mandira dillI ___72114 sakhyA patA khaNDa Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jugalamizana parabara tara pustakAlaya japA-1335.134 jinpuujaadhikaar-miimaaNsaa| lekhaka-jugalakizora mukhtAra / Page #4 -------------------------------------------------------------------------- Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "prakAzakakI orase vinAmUlya vitrit|" namo jinAya / jinpuujaadhikaar-miimaaNsaa| lekhakabAbU jugalakizora mukhtAra, devabanda jilA shaarnpurnivaasii| prakAzakaseTha nAthAraMgajI gAMdhI, bmbii| zrIvIrani0 saMvat 2439 apraila 1913. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Printed by R. Y. Shedge, at the N. S. Press, 23, Kolbhat Lanc, Kalbadevi Road, Bombay. Published by Sheth Natharangij Gandhi, Dabara Lane, Mandvi, Bombay. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | jo cAhatA hai apanA, kalyANa mitra, krnaa| __ jagadekabandhu jinakI, pUjA pavitra karanA / dila khola karake usako, karane do koI bhI ho| phalate haiM bhAva sabake, kula jAti koi bhI ho / -jainhitaissii| - - Page #8 -------------------------------------------------------------------------- Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI akalaMkAya namaH / jina-pUjA'dhikAra-mImAMsA / ----- Docipc-~ utthaanikaa| jo manuSya jima matako mAnatA hai-jisa dharmakA zraddhAnI HALA aura anuyAyI hai, vaha urmA mata vA dharmake pUjya aura (upAsya devatAoMkI pUjA aura upAsanA karatA hai| parantu . Ajakalake kucha niyoMkA gvayAla isa siddhAntake 5 viruddha hai| unakI samajhame pratyeka jainadharmAnuyAyIko (janIko) jineMdradevakI pUjA karanekA adhikAra nahIM hai| unakI kalpanAke anusAra bahutase loga jinendradevake pUjakoMkI zreNIme avasthAna nahIM paate| cAhe ve loga anyamatake devI devatAoMkI pUjA aura upAsanA bhale hI kareM, para jinendradevakI pUjA aura upAsanAse apaneko kRtArtha nahIM kara sakate / zAyada unakA aisA zraddhAna ho ki aise logoke pUjana karanesa mahAn pApakA bandha hotA hai aura vaha pApa zAstrokta niyamoMkA ullaghana karaka saMkrAmaka rogakI taraha aDomiyoM-par3osiyoM, milane julanevAloM aura khAsakara sajAtiyoMko picalatA phiratA hai / parantu yaha kevala unakA bhrama hai aura Aja isI bhramako dRra karane arthAt zrIjineMdradevaka pUjanakA kisa kisako adhikAra hai, isa viSayakI mImAMsA aura vivecanA karaneke liye yaha nibandha likhA jAtA hai / OM isI prakArake vicArose khAtaulIke dassA aura bIsA jainiyoke mukaddamekA janma huA aura aise hI prauDha vicArose sardhanA jilA meraThake jinamaMdirako karIba karIba tInasAlataka tAlA lagA rahA / Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjana-siddhAnta / jainadharmakA yaha siddhAnta hai ki yaha AtmA jo anAdi karmamalase malina ho rahA hai aura vibhAvapariNatirUpa pariNama rahA hai, vahI unnati karate karate karmamalako dara karake paramAtmA bana jAtA hai, AtmAsa bhinna aura pRthak koI eka Izvara yA paramAtmA nahIM hai| AtmAkI paramavizuddha avasthAkA nAma hI paramAtmA hai-arahaMta, jinendra, jinadeva tIrthakara, siddha, sArva, sarvajJa, vItarAga, parameSTi, paramajyoti, zuddha, buddha, niraMjana, nirvikAra, Apta, Izvara, parabrahma, ityAdi usI paramAtmA yA paramAtmapadake nAmAntara hai-yA dRmara zabdoMme yoM kahiye ki paramAtmA AtmIya anantaguNoMkA samudAya hai / usake ananta guNoMkI apekSA usake ananta nAma haiN| vaha paramAtmA parama vItarAgI aura zAntasvarUpa hai, usako kisIse rAga yA dvepa nahIM hai, kimIkI stuni, bhakti aura pUjAsa vaha prasanna nahIM hotA aura na kimIkI nindA, avajJA yA kada zabdose aprasanna hotAH dhanika zrImAnoM, vidvAnoM aura ucca zreNI yA varNaka manupyoko vaha premakI dRSTise nahIM dekhanA Ara na nirdhana kagAloM. mRrvo aura nimnazreNIke manupyoMko ghRNAkI dRSTisaM avalokana karatA, na samyagdRSTi usake kRpApAtra haiM aura na mithyAdRSTi usake kopabhAjana, vaha paramAnadamaya aura kRtakRtya hai, sAMsArika jhagaDoMse usakA koI prayojana nahI / isaliye jainiyoMkI upAsanA, bhakti aura pUjA, hinda musalamAna aura IsAiyoMkI taraha, paramAtmAko prasanna karane ke liye nahIM hotI / usakA eka dRpsarA hI uddezya hai jisake kAraNa ve aisA karanA apanA kartavya samajhate hai aura vaha saMkSiptarUpasa yaha hai ki. yaha jIvAtmA svabhAvase hI ananta darzana. ananta jJAna, ananta sukha aura ananta vIryAdi ananta zaktiyoMkA AdhAra hai / parantu anAdi karma malase malina honeke kAraNa isakI ve samamna zaktiyAM AcchAdita hai-kamauke paTalase veSTita hai aura yaha AtmA saMsArama itanA lipta aura mohajAlameM itanA phesA huA hai ki una zaktiyoMkA vikAza honA to dUra rahA, unakA smaraNataka bhI isako nahIM hotA / karmake kiMcit kSayopazamase jo Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kucha thor3A bahuta jJAnAdi lAbha hotA hai, yaha jIva uttanehIme santuSTa hokara usIko apanA svarUpa samajhane lagatA hai / inhIM saMsArI jIvoMmase jo jIva, apanI AtmanidhikI sudhi pAkara dhAtubhedIke sadRza prazasta dhyAnA'gnike balasa, isa samasta karmamalako dUra kara detA hai, usameM AtmAkI ve sampUrNa svAbhAvika zaktiyoM sarvatobhAvase vikasita ho jAtI hai aura naba vaha AtmA mvaccha aura nirmala hokara paramAtmadazAko prApta ho jAtA hai nathA paramAtmA kahalAtA hai / kevalajJAna (sarvajJatA) kI prApti hone ke pazcAta jabataka dehakA sambandha vAqI rahatA hai, tabataka usa paramAtmAko sakalaparamAtmA (jIvanmukta) yA arahaMta kahate haiM aura jaba dehakA sambandha bhI chUTa jAtA hai aura muktikI prApti ho jAtI hai taba vahI sakala paramAtmA nikalaparamAtmA (viTahamukta) yA siddha nAmase vibhUpita hotA hai / isa prakAra avasthA dase paramAtmAke do bheda kahe jAte hai / vaha paramAtmA apanI jIvanmunAvamyAma apanI divyavANIke dvArA saMsArI jIvoMko unakI AmAkA mvarUpa aura jammakI prAptikA upAya banalAtA hai arthAta unakI Atmanidhi kyA hai, kahAM hai, kima kisa prakArake karmapaTaloMse AcchAdita hai, kisa kisa upAyasa ve karmapaTala isa AtmAse judA ho sakate hai, saMsAraka anya samamta padArthosa isa AtmAkA kyA sambandha hai, duHkhakA, mugvakA aura maMsArakA mvarUpa kyA hai, kaise duHkhakI nivRtti aura mumbakI prApi ho sakatI hai-ityAdi samamna bAtoMkA visnArake mAdha samyakaprakAra nirUpaNa karatA hai, jisasa anAdi avidyAgrasita saMsArI jIvoko apane kalyANakA mArga sUjhatA hai aura apanA hita sAdhana karanema unakI pravRtti hotI hai / isa prakAra paramAtmAke dvArA jagatakA ni sIma upakAra hotA hai / isI kAraNa paramAtmAke sArva, paramahitopadezaka, paramahitaipI aura nirnimittavandhu ityAdi bhI nAma haiM / isa mahopakArake badalema hama ( maMsArI jIva) paramAtmAke prati jitanA Adara satkAra pradarzita kara aura jo kucha bhI kRtajJatA pragaTa kareM vaha saba tuccha hai / dRsare jaba AtmAkI parama svaccha aura nirmala avasthAkA nAma hI paramAtmA hai aura usa avasthAko prApta karanA arthAt paramAtmA bananA saba AtmAoMkA abhISTa hai, taba AtmasvarUpakI yA dUsare Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 zabdoM meM paramAtmasvarUpakI prAptike liye paramAtmAkI pUjA, bhakti aura upAsanA karanA hamArA parama karttavya hai / paramAtmAkA dhyAna, paramAtmA ke alaukika caritrakA vicAra aura paramAtmAkI dhyAnAvasthAkA cintavana hI hamako apanI AtmAkI yAda dilAtA hai - apanI bhUlI huI nidhismRti karAtA hai paramAtmAkA bhajana aura snavana hI hamAre liye apanI AtmAkA anubhavana hai / Atmonnanime agrasara honeke liye paramAtmA hI hamArA Adarza hai / AtmIya guNoMkI prAptike liye hama usI Adarzako apane sanmukha rakhakara apane caritrakA gaThana karate hai / apane AdarzapuruSake guNoM bhakti aura anurAgakA honA svAbhAvika aura jarUrI hai | binA anurAgake kisI bhI guNakI prApti nahIM ho sakatI / jo jisa guNakA Adara satkAra karatA hai athavA jisa guNase prama rakhatA hai; vaha usa guNaguNIkA bhI avazya AdarasatkAra karatA hai aura usase prema rakhatA haiN| kyoMki guNIke Azraya vinA kahIM bhI guNa nahIM hotA / AdarasatkArarUpa pravarttanakA nAma hI pUjana hai / isa liye paramAtmA, inhIM samasta kAraNoMse hamArA paramapUjya upAsya deva hai aura dravyadRSTise samasta AtmAoMke paraspara samAna honeke kAraNa vaha paramAtmA sabhI saMsArI jIvoMko samAna bhAvase pUjya hai / yahI kAraNa hai ki paramAtmA ke trailokyapUjya aura jagatpUjya ityAdi nAma bhI kahe jAte hai paramAtmAkA pUjana karane, paramAtmA ke guNoMme anurAga baDhAne aura paramAmAkA bhajana aura cintavana karanese isa jIvAnsAko pApoMse bacane ke sAtha sAtha mahatpuNyopArjana hotA hai / jo jIva paramAtmAkI pUjA, bhakti aura upAsanA nahIM karatA, vaha apane AtmIya guNoM se parAGmukha aura apane 1 1 inhIM kAraNa se anya vItarAgI sAdhu aura mahAtmA bhI jinameM AtmAkI kucha zaktiyA vikasita huI hai aura jinhoMne apane upadeza, AcaraNa aura zAstranirmANase hamArA upakAra kiyA hai, ve saba hamAre pUjya hai 1 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmalAbhase vaMcita rahatA hai-itanA hI nahIM, kintu vaha kRtaghnatAke doSase bhI dRSita hotA hai| ataH paramAnmAkI pUjA, bhakti aura upAsanA karanA sabake liye upAdeya aura z2arUrI hai| paramAtmA apanI jIvanmuktAvasthA arthAta arahana avasthAma sadA aura sarvatra vidyamAna nahIM rahatA, isa kAraNa paramAtmAke smaraNArtha aura paramAtmAke prati Adara satkArarUpa pravartanake Alambanasvampa usakI aghaMta avasthAkI mUrti banAI jAtI hai| vaha mUrti paramAtmAke vItagagatA, zAntatA aura dhyAnamudrA Adi guNoMkA pratibimba hoto hai| usameM sthApanAnikSapase maMtroMdvArA paramAtmAkI praniSTA kI jAtI hai| usake pUjanekA bhI samamta vahI uddezya hai, jo Upara varNana kiyA gayA hai. kyoMki mRttike pUjanase dhAtu pApANakA pUjanA abhipreta (iSTa) nahIM hai. balki mRnike dvArA paramAnmAhIkI pUjA, bhakti aura upAsanAkI jAtI hai / imI liya isa mattijanaka jinapRjana, devArcana, jinArcA, devapUjA ityAdi nAma kara jAte hai aura isIliye isa pUjanako mAkSAta jinadevake pRjananulya varNana kiyA hai / yathA.--- "bhaktyA'hatpratimA pUjyA kRtrimAkRtrimA sdaa| yatamtadguNasaMkalpAtpratyakSaM pUjito jinaH // " ___ - namasagrahazrAvakAcAra a0 1, roba 46 paramAtmAkI isa paramazAnta aura cItarAgamUrtike pRjanameM eka baDI bhArI gbI aura mahattvakI bAta yaha hai ki jo saMsArI jIva saMsAraka mAyAjAla aura gRhIka prapaMcame adhika phaMse hue hai, jinaka citta ani caMcala hai aura jinakA AnmA inanA balADhya nahIM hai ki jo kevala 1 ahasAna pharAmozA--kiye hue upakArako bhUla jAnA yA kRtaghnatA / "abhimataphala siddhagbhyupAya suvodha , prabhavati rA ca zAstrAttasya cotpattigaptAt / iti bhavati sa pRjyastatprasAdAtprabuddhana hi kRtamupakAraM sAdhavo vismaranti // " -gommttsaar-ttiikaa| Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstroM meM paramAtmAkA varNana sunakara ekadama binA kisI nakzeke paramAtmasvarUpakA nakazA (citra ) apane hRdaya meM khIMca sake yA paramAtmasvarUpakA dhyAna kara sake, ve hI usa mUrtike dvArA paramAtmasvarUpakA kucha dhyAna aura cintavana karane meM samartha ho jAte haiM aura usIse AgAmI duHkhoM aura pApoMkI nivRttipUrvaka apane AtmasvarUpakI prAptime agrasara hote haiM / jaba koI citrakAra citra khIMcanekA abhyAsa karatA hai taba vaha sabase prathama sugama aura sAdA citroMparase, unako dekhadekhakara, apanA citra khIMcanekA abhyAsa bar3hAtA hai, ekadama kisI kaThina, gahana aura gambhIra citrako nahIM khIMca sakatA / jaba usakA abhyAsa baDha jAtA hai, taba kaThina, gahana aura raMgIna citroM ko bhI sundaratAke sAtha banAne lagatA hai aura choTe citrako bar3A aura bar3eko choTA bhI karane lagatA hai / Age jaba abhyAsa karate karate vaha citravidyAmeM pUrI taurase nipuNa aura niSNAta ho jAtA hai, taba vaha calatI, phiratI, dauDatI, bhAgatI vastuoM kA bhI citra bar3I safAIke sAtha bAtakI bAtameM khIMcakara rakha detA hai aura citra-nAyaaar na dekhakara, kevala vyavasthA aura hAla hI mAlUma karake, usakA sAkSAn jItA jAgatA citra bhI aMkita kara detA hai / isI prakAra yaha saMsArI jIva bhI ekadama paramAtmasvarUpakA dhyAna nahIM kara sakatA arthAt paramAtmAkA phoTU apane hRdayapara nahIM khIMca sakatA, vaha paramAtmA kI parama vItarAga aura zAnta mUrttiparase hI apane abhyAsako baDhAtA hai / mRttike nirantara darzanAdi abhyAsase jaba usa mUrtikI vItarAgachavi aura dhyAnamudrAse vaha paricita ho jAtA hai. taba zanaiH zanaiH ekAnta meM baiThakara usa mRrtikA phoTU apane hRdaya meM khIMcane lagatA hai aura phira kucha dastaka usako sthira ke liye bhI samartha hone lagatA hai| aisA karanepara usakA manobala aura Atmabala bada jAtA hai aura vaha phira isa yogya ho jAtA hai ki usa mUttike mRrtimAn zrIarahaMtadevakA samavamaraNAdi vibhUti sahita sAkSAt citra apane hRdayamaM khIMcane lagatA hai / isa prakArake dhyAnakA nAma rUpasthadhyAna hai aura yaha dhyAna prAyaH muni avasthAhI hotA hai / Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmIya balake itane unnata ho jAnekI avasthAmeM phira usako dhAtu pASANakI mUrttike pUjanAdikI vA dUsare zabdoMme yoM kahiye ki paramAtmAke dhyAnAdike liye mUrttikA avalambana lenekI z2arUrata bAkI nahIM rahatI; balki vaha rUpasthadhyAnake abhyAsa meM paripakka hokara aura adhika unnati karatA hai aura sAkSAt siddhoMkA citra bhI khIMcane lagatA hai jisako rupAtItadhyAna kahate haiM / isaprakAra dhyAnake balase vaha apanI AtmAse karmamalako chAMTatA rahatA hai aura phira unnatike sopAnapara car3hatA huA zukladhyAna lagAkara samasta karmoMko kSaya kara detA hai aura isa prakAra Atmako prApta kara letA hai / abhiprAya isakA yaha hai ki mUrtipUjana AtmadarzanakA prathama sopAna hai aura usakI AvazyakatA prathamAvasthA (gRhasthAvasthA ) hImeM hotI hai | balki dUsare zabdoM meM yoM kahanA cAhiye ki jitanA jitanA koI nIce darjemeM hai, utanA utanA hI jiyAdA usako mUrttipUjanakI yA mUrttikA avalambana lene kI jarUrata hai / yahI kAraNa hai ki hamAre AcAyane gRhasthoMke liye isakI khAsa jarUrata rakkhI hai aura nityapUjana karanA gRhasthoMkA mukhya dharma varNana kiyA hai / sarvasAdhAraNAdhikAra / bhagavajjinasenAcAryane zrI AdipurANa ( mahApurANa ) me likhA hai ki"dAnaM pUjA ca zIlaM ca dine parvaNyupoSitam / dharmazvaturvidhaH so'yamAnAto gRhamedhinAm ||" - parva 41, loka 104 / arthAt-dAna, pUjana, vratoMkA pAlana ( vratAnupAlanaM zIlaM ) aura parva ke dina upavAsa karanA, yaha cAra prakArakA gRhasthoMkA dharma hai / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amitagatizrAvakAcArameM zrIamitagati AcAryane bhI aisA hI varNana kiyA hai / yathAH "dAnaM pUjA jinaiH shiilmupvaasshcturvidhH| zrAvakANAM mato dharmaH saMsArAraNyapAvakaH / / " -a0 9, zlo0 1 / zrIpadmanandi AcArya pamanandipaMcaviMzatikAmeM zrAvakadharmakA varNana karate hue likhate haiM ki "devapUjA gurUpAstiH svAdhyAyaH saMyamastapaH / dAnaM ceti gRhasthAnAM SaTkarmANi dine dine / / " ~a0 6, zlo0 7 / arthAt-devapUjA, gurusevA, svAdhyAya, saMyama, tapa aura dAna, ye SaTkarma gRhasthoMko pratidina karane yogya hai-bhAvArtha, dhArmikadRSTise gRhasthoMke ye sarvasAdhAraNa nitya karma haiN| zrI somadevasUri bhI yazastilakame varNita upAsakAdhyayanama inhIM paTakaukA, prAyaH inhIM (uparyullikhita ) zabdoMme gRhasthoMko upadeza dete haiN| yathAH "devasevA gurUpAstiH svAdhyAyaH saMyamastapaH / dAnaM ceti gRhasthAnAM SaTkarmANi dine dine // " -kalpa 46, 0 7 // gRhasthoMke liye pUjanakI atyanta AvazyatAko pragaTa karate hue zrIpadmanandi AcArya phira likhate haiM ki "ye jinendraM na pazyanti pUjayanti stuvanti na / niSphalaM jIvitaM teSAM teSAM dhik ca gRhAzramam // " ~-a0 6, zlo0 15 / arthAt-jo jinendrakA darzana, pUjana aura stavana nahIM karate haiM, unakA jIvana niSphala hai aura unake gRhasthAzramako dhikkAra hai / isI Avazyaka Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAko anubhava karate hue zrIsakalakIrti AcArya subhASitavalImeM yahAMtaka likhate haiM kiH "pUjAM vinA na kuryeta bhogasaukhyAdikaM kadA" / arthAt-gRhasthoMko vinA pUjanake kadApi bhoga aura upabhogAdika nahIM karanA cAhiye / sabase pahale pUjana karake phira anya kArya karanA cAhiye / zrIdharmasaMgrahazrAvakAcArameM gRhasthAzramakA svarUpa varNana karate hue likhA hai ki: "ijyA vArtA tapo dAnaM svAdhyAyaH saMyamastathA / ye SaTkarmANi kurvantyanvahaM te gRhiNo matAH // " -a0 1, zlo0 26 / arthAt-ijyA (pUjana), vArtA (kRSivANijyAdi jIvanopAya), tapa, dAna, svAdhyAya, aura saMyama, ina chaha karmoko jo pratidina karate haiM, ve gRhastha kahalAte haiM / bhAvArtha-dhArmika aura laukika, ubhayadRSTile ye gRhasthoMke chaha nityakarma haiN| gurUpAsti jo Upara varNana kI gaI hai, vaha ijyAke antargata honese yahAM pRthak nahIM kahI gii| bhagavajinasenAcArya AdipurANake parva 38 me nimnalikhita zlokoM dvArA yaha sUcita karate hai ki ye ijyA, vArtA Adi karma upAsaka sUtrake anusAra gRhasthoMke SaTkarma hai / AryaSaTakarmarUpa pravarttanA hI gRhasthoMkI kulacaryA hai aura isIko gRhasthoMkA kuladharma bhI kahate haiM:"ijyAM vArtA ca dattiM ca svAdhyAyaM saMyamaM tpH| zrutopAsakasUtratvAt sa tebhyaH samupAdizat // 24 // vizuddhA vRttirasyAryaSaTkarmAnupravarttanam / / gRhiNAM kulacaryeSTA kuladharmo'pyasau mataH // 144 // " mahArAjA cAmuNDarAyane cAritrasArameM aura vidvadvara paM0 AzAdharajIne sAgaradharmAmRtameM bhI inhIM SaTkarmoMkA varNana kiyA hai / ina Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 padakama dAna aura pUjana, ye do karma sabase mukhya haiN| isa viSaya meM paM0 AzAdharajI sAgaradharmAmRtameM likhate hai ki : " dAnayajanapradhAno jJAnasudhAM zrAvakaH pipAsuH syAt / " - a0 1, zlo0 15 / arthAt - dAna aura pUjana, ye do karma jisake mukhya haiM aura jJAnAmRkA pAna karaneke liye jo nirantara utsuka rahatA hai vaha zrAvaka hai / bhA vArtha - zrAvaka vaha hai jo kRSivANijyAdiko gauNa karake dAna aura pUjana, ina do karmo nitya sampAdana karatA hai aura zAstrA'dhyayana bhI karatA hai / svAmI kuMdakuMdAcArya, rayaNasAra graMtha meM; isase bhI bar3hakara sAfa taurapara yahAMtaka likhate hai ki binA dAna aura pUjanake koI zrAvaka ho hI nahIM sakatA yA dUsare zabdoM meM yoM kahiye ki aisA koI zrAvaka hI nahIM ho sakatA jisako dAna aura pUjana na karanA cAhiye / yathAH - " dANaM pUjA mukravaM sAvayadhammo Na sAvago teNa viNA / jhaNajhaNaM mukravaM jai dhammo taM viNA sovi // 10 // " arthAt - dAna denA aura pUjana karanA, yaha zrAvakakA mukhya dharma hai isake vinA koI zrAvaka nahIM kahalA sakatA aura dhyAnA'dhyayana karanA yaha munikA mukhya dharma hai / jo isase rahita hai, vaha muni hI nahIM hai / bhAvArtha-muniyoMke dhyAnA'dhyayanakI taraha, dAna denA aura pUjana karanA ye do karma zrAvakoM ke sarva sAdhAraNa mukhya dharma aura nityake karttavya karma haiM / Uparake vAkyoMse bhI jaba yaha spaSTa hai ki pUjana karanA gRhasthakA dharma tathA face aura Avazyaka karma hai vinA pUjanake manuSyajanma niSphala aura gRhasthAzrama dhikkArakA pAtra hai aura vinA pUjanake koI gRhastha yA zrAvaka nAma hI nahIM pA sakatA. taba pratyeka gRhastha jainIko niyamapUrvaka avazya hI nityapUjana karanA cAhiye, cAhe vaha agravAla ho, khaMDelavAla ho, yA paravAra Adi anya kisI jAtikA; cAhe strI ho yA puruSa; cAhe vratI ho yA avatI; Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .99 cAhe bIsA ho yA dassA aura cAhe brAhmaNa, kSatriya, vaizya ho yA zUda, sabako pUjana karanA caahiye| sabhI gRhastha jainI hai, sabhI zrAvaka haiM, ata:sabhI pUjanake adhikArI haiN| zrItIrthakara bhagavAnake arthAt jisa arahaMta paramAtmAkI mUrti banAkara hama pUjate haiM usake samavasaraNameM bhI, kyA strI, kyA puruSa, kyA vratI, kyA avatI, kyA UMca aura kyA nIca, sabhI prakArake manuSya jAkara sAkSAt bhagavAnakA pUjana karate haiN| aura manuSya hI nahIM, samavasaraNameM paMcendriya tithaMca taka bhI jAte hai-samavasaraNakI bAraha sabhAoM meM unakI bhI eka sabhA hotI hai-ve bhI apanI zaktike anusAra jinadevakA pUjana karate haiN| pUjanaphalaprAptike viSayameM eka meDakakI kathA sarvatra jainazAstroMmeM prasiddha hai| puNyAsravakathAkoza, mahAvIrapurANa, dharmasaMgrahazrAvakAcAra Adi aneka graMthoMme yaha kathA vistArake sAtha likhI hai aura bahutase graMthoMmeM isakA nimnalikhita prakArase ullekha mAtra kiyA hai / yathAHratnakaraNDazrAvakAcArameM, "arhaccaraNasaparyA mahAnubhAvaM mahAtmanAmavadat / bhekaH pramodamattaH kusumenaikena rAjagRhe // " 120 // sAgaradharmAmRnameM, "yathAzakti yajetAhaddevaM nityamahAdibhiH / maMkalpato'rpitaM yaSTA bhekavatsvamahIyate // "2-24 // kathAkA sArAMza yaha hai ki jisa samaya rAjagRha nagarameM vipulAcala parvatapara hamAre antima tIrthaMkara zrImahAvIra svAmIkA samavasaraNa AyA aura usake susamAcArase harSollasita hokara mahArAjA zreNika AnaMdabherI bajavAte hue parijana aura purajana sahita zrIvIrajinendrakI pUjA aura vandanAko cale, usasamaya eka meDaka bhI, jo nAgadatta zreSThIkI bAvaDImeM rahatA thA aura jisako apanI pUrvajanmakI strI bhavadattAko dekhakara jA Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tisaraNa hogayA thA, zrIjineMdradevakI pUjAke liye mukhameM eka kamala dabAkara uchalatA aura kUdatA huA nagarake logoMke sAtha samavasaraNakI ora cala diyaa| mArgameM mahArAjA zreNikake hAthIke pairatale Akara vaha meMDaka mara gayA aura pUjanake isa saMkalpa aura udhamake prabhAvase, marakara saudharma svargameM maharddhika deva huaa| phira vaha deva samavasaraNameM AyA aura zrIgaNadharadevake dvArA usakA caritra logoMko mAlUma huaa| isase pragaTa hai ki samavasaraNAdimeM jAkara tiryaMca bhI pUjana karate aura pUjanake uttama phalako prApta hote haiN| samavasaraNako chor3akara aura bhI bahutase sthAnoMpara tiryaMcoMke pUjana karanekA kathana pAyA jAnA hai / puNyAstrava aura ArAdhanAsArakathAkozamaM likhA hai ki dhArAziva nagarameM e. ba~bI thI jisameM zrIpArzvanAtha svAmIkI ratnamayI pratimA eka maMjUSemeM rakkhI huI thii| eka hAthI, jisako jAtismaraNa hogayA thA, pratidina tAlAbase apanI sUMDameM pAnI bharakara lAtA aura usa bebIkI tIna pradakSiNA dekara vaha pAnI usa. para chor3atA aura phira eka kamalakA phUla caDhAkara pUjana karatA aura mastaka nabAtA thaa| isa prakAra vaha hAthI zrAvakadharmako pAlatA huA pratidina usa pratimAkA pUjana karatA thaa| jaba rAjA karakaMDuko yaha samAcAra mAlUma huA, taba usane usa bebIko khudavAyA aura usamese vaha pratimA niklii| pratimAke nikalanepara hAthIne sanyAsa dhAraNa kiyA aura antame vaha hAthI marakara sahasrArasvargame deva huA / isIprakAra tiryaMcoMke pUjanasaMbaMdhameM aura bhI aneka kathAe~ hai / jaba tithaMca bhI pUjana karate aura pUjanake uttama phalako prApta hote haiM, taba aisA kauna manuSya hosakatA hai ki jisako pUjana na karanA cAhiye aura jo bhAvapUrvaka jineMdradevakA pUjana karake uttama phalako prApta na ho ? abhiprAya yaha ki, Atmahitacintaka sabhI prANiyoMke liye pUjana karanA zreyaskara hai / isaliye gRhasthoMko apanA kartavya samajhakara avazya hI nityapUjana karanA caahiye| Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjanake bheda / pUjana kaI prakArakA hotA hai / AdipurANa, sAgaradharmAmRta, dharmasaMgrahazrAvakAcAra, cAritrasAra Adi granthoMmeM nitya, aSTonhika, aindradhvaja, caturmukha, aura kalpadruma, isa prakAra pUjanake pAMca bheda varNana kiye haiN| vasunandizrAvakAcAra aura dharmasaMgrahazrAvakAcAra. ------- -- - - 1 nityapUjanakA svarUpa Age vistArake sAtha varNana kiyA gayA hai| 2-3, "jinArcA kriyate bhavyairyA nandIzvaraparvaNi / aSTAhniko'sau sendrAdyaiH sAdhyA baindravajo mhH||"-saagrdhrmaa| arthAt-nandIzvara parvameM ( ASAr3ha, kArtika aura phAlguNa ina tIna mahInoMke antima ATha ATha dinome )jo pUjana kiyA jAtA hai, usako aSTAhnika pUjana kahate hai aura indrAdika deva milakara jo pUjana karate hai, usako aindradhvaja pUjana kahate hai| 4 "mahAmukuTabaddhaistu kriyamANo mahAmahaH / caturmukha. sa vijJeyaH sarvatobhadra ityapi ||"-aadipuraann / "bhaktyA mukuTabaddhairyA jinapUjA vidhIyate tadAkhyAH sarvatobhadracaturmukhamahAmahAH ||-saagaardh0 / arthAt-mukuTabaddha ( mADalika ) rAjAoke dvArA jo pUjana kiyA jAtA hai, usako caturmukha pUjana kahate hai / isIkA nAma sarvatobhadra aura mahAmaha bhI hai| ___ "datvA kimicchukaM dAnaM samrAbhiryaH pravartyate / kalpavRkSamahaH so'yaM jagadAzAprapUraNaH ||"-aadipuraann / "kimiccha kena dAnena jagadAzAH prapUrya yH| cakribhiH kriyate so'haMdyajJaH kalpadrumo mataH ||"-saagaardh0 / arthAt-yAcakoko unakI icchAnusAra dAna dekara jagatakI AzAko pUrNa karate hue cakravarti samrATadvArA jo jineMdrakA pUjana kiyA jAtA hai, usako kalpadruma pUjana kahate haiN| Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM prakArAntarase nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kaoNla aura bharbhAva, aise 1 "uccAriUNa NAmaM, aruhAINaM visuddhdesmmi| puphphAINi khivijaMti viSNayA NAmapUjA saa||" -vmunndishraa0| arthAt-ahaMtAdikakA nAma uccAraNa karake kisI zuddha sthAname jo puSpA. dikakSepaNa kiye jAte hai, usako nAmapUjana kahate hai| 2 tadAkAra vA atadAkAra vastumeM jinendrAdike guNoMkA AropaNa aura saMkalpa karake jo pUjana kiyA jAtA hai, usako sthApanApUjana kahate haiN| sthApanAke do bheda hai-1 sadbhAvasthApanA aura 2 asadbhAvasthApanA / arahaMtoMkI pratiSThAvidhiko sadbhAvasthApanA kahate hai / ( sthApanApUja. nakA vizeSa varNana jAnane ke liye dekho vasunandizrAvakAcAra Adi graMtha / ) / 3 "davveNa ya davassa ya, jA pUjA jANa davvapUjA sA / davvega gaMdhasalilAipuvvabhaNieNa kAyavvA // tivihA davve pUjA sacittAcitamissabhaeNa / paccakkhajiNAINaM sacittapUjA jahAjoggaM // tesi ca sarIrANaM davvasudassavi acittapUjA sA / jA puNa doNhaM kIrai NAyavvA missapUjA saa|| -vsunndidhaav| arthAt-dravyase aura dravyakI jo pUjAkI jAtI hai, usako dravyapUjana kahate hai / jalacaMdanAdikase pUjana karanako dravyase pUjana karanA kahate hai aura dravyakI pUjA sacitta, acitta aura mizrake bhedase tIna prakAra hai / sAkSAt zrIjineMdrAdike pUjanako sacitta dravyapUjana kahate hai / una jineMdrAdike zarIro tathA dravyazrutake pUjanako acitta dravyapUjana kahate hai aura donoMke eka sAtha pUjana karaneko mizradravyapUjana kahate hai / dravyapUjanake Agamadravya aura noAgamadravya Adike bhedase aura bhI aneka bheda hai / 4 "jiNajaNamaNikkhavaNaNANuppattimokkhasaMpatti / NisihI sukhettapUjA putvavihANeNa kAyavvA ||-vsunNdi zrA0 / arthAt-jina kSetromeM jineMdra bhagavAnake janma-tapa-jJAna-nirvANa kalyANaka hue hai, una kSetromeM jalacaMdanAdikase pUjana karaneko kSetrapUjana kahate haiN| Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaha prakArakA pUjana bhI varNana kiyA hai| parantu saMkSepase pUjanake, nitya aura naimittika, aise do bheda haiN| anya samasta bhedoMkA inhIM meM antabhAMva hai / aSTAnhika Adika cAra prakArakA pUjana naimittika pUjana kahalAtA hai aura nAmAdika chaha prakArake pUjanoMmeM kucha nitya naimittika aura kucha donoM prakArake hote haiM / pratiSThA bhI naimittika pUjanakA hI eka pradhAna bheda hai / tathApi naimittika pUjanoMmeM bahutase aise bhI bheda haiM jinameM pUjanakI vidhi prAyaH nityapUjanake hI samAna hotI hai aura donoMke pUjakameM "garbhAdi paMcakalyANamarhatA yaddine'bhavat / tathA nandIzvare ratnatrayaparvaNi cA'rcanam // snapanaM kriyate nAnA rasairikSughRtAdibhiH / tatra gItAdimAgalyaM kAlapUjA bhavadiyam // " -dharmasaMgrahazrA0 / arthAt-jina tithiyome arahaMtoke garbha, janmAdika kalyANaka hue hai, unameM tathA naMdIzvara, dazalakSaNa aura ratnatrayAdika poMmeM jineMdradevakA pUjana, ikSurasa Ara dugdha-ghRtAdikase abhiSeka tathA gIta, nRtya aura jAgaraNAdi mAMgalika kArya karaneko kAlapUjana kahate hai| ___"yadanantacatuSkAcaividhAya guNakIrtanam / trikAlaM kriyate devavandanA bhAvapUjanam // parameSThipadairjApaH kriyate yatsvazakti tH| athavA'haMdguNastotraM sApyarcA bhAvapUrvikA // piDasthaM ca padasthaM ca rUpasthaM rUpavarjitam / dhyAyate yatra tadviddhi bhAvArcanamanuttaram // " -dhrmsNgrhshraa| arthAt-jineMdra ke anaMta darzana, anaMta jJAna, anaMta sukha aura anaMta vIryAdi guNokI bhaktipUrvaka stuti karake jo trikAla devavandanA kI jAtI hai, usako tathA zaktipUrvaka paMca parameSTike jApa vA stavanako aura piMDastha, padastha, rUpastha aura rUpAtIta dhyAnako bhAvapUjana kahate hai / piDasthAdika dhyAnoMkA svarUpa jJAnArNavAdika graMthoMmeM vistArake sAtha varNana kiyA hai, vahAMse jAnanA caahiye| Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI koI bheda nahIM hotA, jaise aSTAnhika pUjana aura kAla pUjanAdika; isa liye pUjanakI vidhi AdikI mukhyatAse pUjanake nityapUjana aura pratiSThAdividhAna, aise bhI do bheda kahe jAte haiM aura inhIM donoM medoMkI pradhAnatAse pUjakake bhI do hI bheda varNana kiye gaye haiMeka nitya pUjana karanevAlA jisako pUjaka kahate haiM aura dUsarA pratiSThA Adi vidhAna karanevAlA jisako pUjakAcArya kahate haiM / jaisA ki pUjAsAra aura dharmasaMgrahazrAvakAcArake nimnalikhita zlokoMse pragaTa hai:"pUjakaH pUjakAcArya iti dvedhA sa pUjakaH / Adyo nityArcako'nyastu pratiSThAdividhAyakaH // 16 // " -pUjAsAra / "nityapUjA-vidhAyI yaH pUjakaH sa hi kathyate / dvitIyaH pUjakAcAryaH pratiSThAdividhAnakRt // 9-142 // -dharmamagrahazrA0 / caturmukhAdika pUjana tathA pratiSThAdi vidhAna sadAkAla nahIM bana sakate aura na saba gRhastha jainiyoMse inakA anuSThAna ho sakatA hai kyoMki kalpaduma pUjana cakravarti hI kara sakatA hai; caturmUkha pUjana mukuTabaddha rAjA hI kara sakate haiM; aindradhvaja pUjAko indrAdika deva hI racA sakate haiM; isI prakAra pratiSThAdi vidhAna bhI khAsa khAsa manuSya hI sampAdana karasakate haiM-isa liye sarva sAdhAraNa jainiyoMke vAste nityapUjanahIkI mukhyatA hai / Upara ullekha kiye hue AcAryoM Adike vAkyoMmeM 'dine dine' aura 'anvahaM' ityAdi zabdoM dvArA nityapUjanakA hI upadeza diyA gayA hai| isI nityapUjanapara manuSya, tithaMca, strI, puruSa, nIca, UMca, dhanI, nirdhanI, vratI, avatI, rAjA, mahArAjA, cakravarti aura devatA, sabakA samAnaadhikAra hai arthAt sabhI nityapUjana kara sakate haiN| nityapUjanako nityamaha, nityA'rcana aura sadArcana ityAdi bhI kahate haiN| nityapUjanakA mukhya svarUpa bhagavajinasenAcAryane AdipurANameM isaprakAra varNana kiyA hai: Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 " tatra nityamaho nAma zazvajinagRhaM prati / svagRhAnIyamAnAca gandhapuSpAkSatAdikA // " -- a. 38, 0 27 / arthAta- pratidina apane gharase jinamaMdirako gaMdha, puSpa, akSatAdika pUjanakI sAmagrI le jAkara jo jinendradeva kI pUjA karanA hai usako nitya - pUjana kahate haiM / dharmasaMgrahazrAvakAcAra meM bhI nityapUjanakA yahI svarUpa varNita hai / yathA: "jalAdyai dhautapUtAGgairgRhAnItairjinAlayam / yadante jinA yuktyA nityapUjA'bhyadhAyi sA // " 9-27 / pratidina kyA strI, kyA puruSa, kyA bAlaka, kyA bAlikA - sabhI gRhastha jana apane apane gharoMse jo bAdAma, chuhArA, lauga, ilAyacI yA akSata (cAvala) Adika lekara jinamaMdirako jAte haiM aura vahAM usa dravyako, jinendradevAdikI stutipUrvaka nAmAdi uccAraNa karake, jinapratimAke sanmukha car3hAte haiM, vaha saba nityapUjana kahalAtA hai / nityapUjanake liye yaha koI niyama nahIM hai ki vaha aSTadravyase hI kiyA jAve yA koI khAsa dravyase yA kisI khAsa saMkhyAtaka pUjAe~ kI jAve, balki yaha saba apanI zraddhA, zakti aura rucipara nirbhara hai- koI eka dravyase pUjana karatA hai, koI dose aura koI AThoMse; koI thor3A pUjana karatA aura thor3A samaya lagAtA hai, koI adhika pUjana karatA aura adhika samaya lagAtA hai; eka samaya jo eka dravyase thor3A pUjana karatA hai dUsare samaya vahI aSTadravyase pUjana karane lagatA hai aura bahutasA samaya lagAkara adhika pUjana karatA hai - isI prakAra yaha bhI koI niyama nahIM hai ki maMdirajIke upakaraNoMmeM aura maMdirajImeM rakkhe hue vastroMko pahinakara hI nityapUjana kiyA jAve | hama apane gharase zuddha vastra pahanakara aura zuddha vartanoMmeM sAmagrI banAkara maMdirajImeM lA sakatehaiM aura khuzIke sAtha pUjana kara sakate haiN| jo loga aisA karaneke liye ji0 pU0 2 pUjana karatA hai vA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asamartha hai yA kabhI kisI kAraNase aisA nahIM kara sakate haiM, ve maMdirajIke upakaraNa Adise apanA kAma nikAla sakate haiM, isIliye maMdiroMmeM unakA prabaMdha rahatA hai| bahutasa sthAnoMpara zrAvakoMke ghara vidyamAna hote hue bhI, kamase kama do cAra pUjAoMke yathAsaMbhava nitya kiye jAneke liye, maMdiroM meM pUjana sAmagrIke rakkhe jAnekI jo prathA jArI hai, usako bhI Aja kalake jainiyoMke pramAda, zaktinyUnatA aura utsAhAbhAva Adike kAraNa eka prakArakA jAtIya prabaMdha kaha sakate haiM, anyathA, zAstroMme isa prakArake pUjana sambandhameM, Amataurapara apane gharase sAmagrI lejAkara pUjana karanekA hI vidhAna pAyA jAtA hai-jaisA ki brahmasUrikRt trivarNAcArake nimnalikhita vAkyase bhI pragaTa hai: "tatazcaityAlayaM gacchetsarvabhavyaprapUjitam / jinAdipUjAyogyAni dravyANyAdAya bhaktitaH // " -a. 4-190 / arthAt-saMdhyAvandanAdike pazcAt gRhastha, bhaktipUrvaka jinendrAdike pUjana yogya dravyoMko lekara, samasta bhavyajIvoM dvArA pUjita jo jinamaMdira tahAM jAve / bhAvArtha-gRhasthoMko jinamaMdirameM pUjanake liye pUjanocita dravya lekara jAnA cAhiye / parantu isakA abhiprAya yaha nahIM hai ki vinA dravyake maMdirajImeM jAnA hI niSiddha hai, jAnA niSiddha nahIM hai / kyoMki yadi kisI avasthAmeM dravya upalabdha nahIM hai to kevala bhAvapUjana bhI ho sakatA hai| tathApi gRhasthoMke liye dravyase pUjana karanekI adhika mukhyatA hai| isIliye nityapUjanakA aisA mukhya svarUpa varNana kiyA hai| apara nityapUjanakA jo pradhAna svarUpa varNana kiyA gayA hai, usake atirikta, "jinabimba aura jinAlaya banavAnA, jinamandirake kharcake liye dAnapatra dvArA grAma gRhAdikakA maMdirajIke nAma karadenA tathA dAna dete samaya munIzvaroMkA pUjana karanA, yaha saba bhI nityapUjanameM hI dAkhila (parigRhIta) hai|" jaisA ki AdipurANa parva 38 ke nimnalikhita vAkyoMse pragaTa hai: Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 "caityaMcaityAlayAdInAM bhaktyA nirmApaNaM ca yat / zAsanIkRtya dAnaM ca grAmAdInAM sadA'rccanam // 28 // yA ca pUjA munIndrANAM nityadAnAnuSaGgiNI / sa ca nityamaho jJeyo yathAzaktyupakalpitaH // 29 // " zrIsAgAradharmAmRta meM bhI nityapUjanake sambaMdha meM samagra aisA hI varNana pAyA jAtA hai, balki itanA vizeSa aura milatA hai ki apane gharapara yA maMdirajI meM trikaula devavandanA - arahaMtadevakI ArAdhanA karaneko bhI nityapUjana kahate haiM / yathAH "prokto nityamaho'nvahaM nijagRhAnItena gandhAdinA / pUjA caityagRhe'rhataH svavibhavAccaityAdinirmApaNam // bhaktyA grAmagRhAdizAsanavidhAdAnaM trisaMdhyAzrayA / sevA sve'pi gRhe'canaM ca yaminAM nityapradAnAnugam // 2- 25 " dharmasaMgrahazrAvakAcArameM bhI "trisaMdhyaM devavandanam " isa padake dvArA 9 veM adhikArake zloka naM. 29 meM, trikAla devavandanAko nityapUjana varNana kiyA hai / aura trikAla devavandanA hI kyA, "bali, abhiSeka (havana), gIta, nRtya, vAditra, AratI aura rathayAtrAdika jo kucha bhI nitya aura naimittikapUjanake vizeSa haiM aura jinako bhaktapuruSa sampAdana karate haiM, una sabakA nityAdi paMca prakArake pUjanameM antarbhAva nirdiSTa honese, unameM se, jo nitya kiye jAte hai yA nitya kiye jAneko hai, ve 1 ina donoM zlokokA Azaya vahI hai jo Upara atirikta zabda ke ana" diyA gayA hai / " ntara 2 AdipurANake zloka naM. 27,28,29 ke anusAra / 3 AdipurANa meM pUjana ke anya cAra naM. 33 me trikAla devavandanAkA varNana dvArA kiyA hai / bhedokA varNana karaneke anantara zloka "trisaMdhyA sevayA samam" isa pada ke Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 bhI nityapUjanameM samAviSTa haiM / " jaisA ki nimnalikhita pramANoMse pragaTa hai: "balisnapananATyAdi nityaM naimittikaM ca yat / bhaktAH kurvanti teSveva tadyathAsvaM vikalpayet // " -- sAgAradharmA0 a0 2 0 29 / "balisnapanamityanyatrisaMdhyAsevayA samam / ukteSveva vikalpeSu jJeyamanyacca tAdRzam // " - AdipurANa0 a0 38, lo0 33 / Uparake isa kathanase yaha bhI spaSTarUpase pramANita hotA hai ki apane pUjyake prati Adara satkArarUpa pravarttanekA nAma hI pUjana hai / pUjA, bhakti, upAsanA aura sevA ityAdi zabda bhI prAyaH ekArthavAcI haiM aura usI eka Azaya aura bhAvake dyotaka haiM / isaprakAra pUjanakA svarUpa samajhakara kisI bhI gRhasthako nityapUjana karanese nahIM cUkanA cAhiye / sabako AnaMda aura bhaktike sAtha nityapUjana avazya karanA cAhiye / zUdrA'dhikAra | yahAMpara, jinake hRdaya meM yaha AzaMkA ho ki, zUdra bhI pUjana kara sakate haiM yA nahIM ? unako samajhanA cAhiye ki jaba tiryaMca bhI pUjanake adhikArI varNana kiye gaye haiM taba zUdra, jo ki manuSya haiM aura tiryaMcoMse UMcA darjA rakhate haiM, kaise pUjanake adhikArI nahIM haiM ? kyA zUdra jainI nahIM ho sakate ? yA zrAvakake vrata dhAraNa nahIM kara sakate ? jaba zUdroMko yaha saba kucha adhikAra prApta hai aura ve zrAvakake bAraha vratoMko dhAraNakara UMce darjeke zrAvaka bana sakate haiM aura hamezAse zudra loga jainI hI nahIM; kintu UMce darjeke zrAvaka ( kSullakataka ) hote Aye haiM, taba unake liye pUjanakA niSedha kaise ho sakatA hai ? zrIkundakunda munirAjake vacanAnusAra, jaba vinA pUjanake koI zrAvaka ho hI nahIM sakatA, aura Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 zUdra loga bhI zrAvaka jarUra hote haiM, taba unako pUjanakA adhi. kAra svataH siddha hai| bhagavAnake samavasaraNameM, jahAM tiryaMca bhI jAkara pUjana karate haiM, vahAM jisaprakAra anya manuSya jAte haiM, usI prakAra zudraloga bhI jAte haiM aura apanI zaktike anusAra bhagavAnakA pUjana karate haiM / zrIjinasenAcAryakRta harivaMzapurANameM, mahAvIrasvAmIke samavasaraNakA varNana karate hue, likhA hai-samavasaraName jaba zrImahAvIrasvAmIne munidharma aura zrAvakadharmakA upadeza diyA, to usako sunakara bahutase brAhmaNa, kSatriya aura vaizya loga muni hogaye aura cAroM vargoM ke strIpuruSoMne arthAt brAhmaNa, kSatriya vaizya aura zUdroMne, zrAvakake bAraha vrata dhAraNa kiye / itanA hI nahIM, kintu unakI pavitravANIkA yahAMtaka prabhAva par3A ki kucha tiryaMcoMne bhI zrAvaka vrata dhAraNa kiye / isase, pUjA-vandanA aura dharmazravaNake liye zUdroMkA samavasaraNameM jAnA pragaTa hai / zUdroMke pUjana sambaMdharma bahutasI kathAe~ prasiddha hai / puNyAnavakathAkozame likhA hai ki eka mAlI (zUdra) kI do kanyAeM, jinakA nAma kusumAvatI aura puppavatI thA, pratidina eka eka puppa jinamaMdirakI dehalIpara car3hAyA karatI thiiN| eka dina vanase puSpa lAte samaya unako sarpane kATa khAyA aura ve donoM kanyAe~ marakara, isa pUjanake phalase saudharmasvargameM devI huii|" isI zAstrameM eka-pazucarAnevAle nIca kulI gvAlekI bhI kathA likhI hai, jisane sahasrakUTa caityAlayameM jAkara, cupakese nahIM kintu rAjA, seTha aura sugupti nAmA munirAjakI upasthiti (maujUdagI) meM eka bRhat kamala zrIjinadevake caraNoM meM car3hAyA aura isa pUjanake prabhAvase agale hI janmameM mahApratApI rAjA karakuMDa huaa| yaha kathA zrIArAdhanAsArakathAkozame bhI likhI hai| isa graMthameM gvAlekI pUjana-vidhikA varNana isaprakAra kiyA hai: "tadA gopAlakaH so'pi sthitvA zrImajinAgrataH / 'bhoH sarvotkRSTa ! me panaM grahANedamiti' sphuTam // 15 // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 uktvA jineMdrapAdAbjopari kSipvAzu paMkajam / gato, mugdhajanAnAM ca bhavetsatkarma zarmadam // 16 // " karakuDukathA arthAt-jaba suguptimunike dvArA gvAleko yaha mAlUma hogayA ki, sabase utkRSTa jinadeva hI haiM-taba usa gvAlene, zrIjineMdradevake sanmukha khar3e hokara aura yaha kahakara ki 'he sarvotkRSTa mere isa kamalako svIkAra karo' vaha kamala zrIjinadevake caraNoMpara caDhA diyA aura isake pazcAt vaha gvAlA maMdirase calA gayA / granthakAra kahate haiM ki, bhalA kAma (satkarma) mUrkha manuSyoMko bhI sukhakA denevAlA hotA hai / isIprakAra zadroMke pUjana sambaMdhameM aura bhI bahutasI kathAeM haiN| __ kathAoMko chor3akara jaba vartamAna samayakI ora dekhA jAtA hai, taba bhI yahI mAlUma hotA hai ki, Aja kala bhI bahunase sthAnoMpara zUdraloga pUjana karate haiM / jo jainI zUdra haiM vA zUdroMkA karma karate hue jinako pIr3hiyA~ bIta gaI, ve to pUjana karate hI haiM; parantu bahutase aise bhI zUdra haiM jo pragaTapane vA vyavahArame jainI na hone vA na kahalAte hue bhI, kisI pratimA vA tIrthasthAnake atizaya ( camatkAra ) para mohita honeke kAraNa, una sthAnoMpara barAbara pUjana karate hai-cAMdanapura (mahAvIrajI), kesariyAnAtha Adika atizaya kSetroM aura zrIsammedazikhara, giranAra Adi tIrthasthAnoMpara aise zUdrapUjakoMkI kamI nahIM hai| aise sthAnoMpara nIca UMca sabhI jAtiyA~ pUjanako AtI aura pUjana karatI huI dekhI jAtI haiN| jina logoMko caitake melepara cAMdanapura jAnekA suavasara prApta huA hai, unhoMne pratyakSa dekhA hogA athavA jinako aisA avasara nahIM milA ve jAkara dekha sakate haiM ki caitrazuklA caturdazIse lekara tIna cAra dinataka kaisI kaisI nIca jAtiyoMke manuSya aura kitane zUdra, apanI apanI bhASAoM meM aneka prakArakI jaya bolate, AnaMdameM uchalate aura kUdate, maMdirake zrImaMDapameM ghusa jAte haiM aura vahAMpara apane gharase lAye hue dravyako car3hAkara tathA pradakSiNA dekara maMdirase bAhara nikalate haiM / balki vahAM to rathotsavake samaya yahAMtaka hotA hai ki maMdirakA vyAsamAlI, Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo car3hI huI sAmagrI lenevAlA aura nirmAsya bhakSaNa karanevAlA ha, svayaM vIrabhagavAnakI pratimAko uThAkara rathameM virAjamAna karatA hai| __yadi zUdroMkA pUjana karanA asatkarma (burA kAma) hotA aura usase unako pApa bandha huA karatA, to pazucarAnevAle nIcakulI gvAleko kamalake phUlase bhagavAnakI pUjA karanepara uttama phalakI prApti na honI aura mAlIkI lar3akiyoMko pUjana karanese svarga na miltaa| isIprakA yUdroMse bhI nIcApada dhAraNa karanevAle meDaka jaise tiyaMca (jAnavara) ko pUjanake saMkalpa aura udyama mAtrase devagatikI prApti na hotI [ kyoMki jo kAma burA hai usakA saMkalpa aura udyama bhI burA hI hotA hai acchA nahIM ho sakatA] aura hAthIko, apanI sUMDameM pAnI bharakara abhiSeka karane aura kamalakA phUla caDhAkara baoNbI meM sthita pratimAkA nityapUjana karanese, agale hI janmame manuSyabhavake sAtha sAtha rAjyapada aura rAjya na miltaa| isase pragaTa hai ki zUdroMkA pUjana karanA asatkarma nahIM ho sakatA, balki vaha satkarma hai / ArAdhanAsArakathAkozameM bhI gvAleke isa pUjana karmako satkarma hI likhA hai, jaisA ki Upara ullekha kiye hue zloka naM. 16 ke caturtha padase pragaTa hai| ina saba bAtoMke atirikta janazAstroMmeM zUdroMke pUjanake liye spaSTa AjJA bhI pAI jAtI hai / zrIdharmasaMgrahazrAvakAcArake 9 veM adhikArameM likhA hai ki "yajanaM yAjanaM karmA'dhyayanA'dhyApane tathA / dAnaM pratigrahazceti SaTkarmANi dvijanmanAm // 225 // yajanA'dhyayane dAnaM pareSAM trINi te punaH / jAtitIrthaprabhedena dvidhA te brAhmaNAdayaH // 226 // " arthAt-brAhmaNoMke-pUjana karanA, pUjana karAnA, par3hanA, par3hAnA, dAna denA, aura dAna lenA-ye chaha karma haiM / zeSa kSatriya, vaizya aura zUdra, ina tIna vargoM ke pUjana karanA, par3hanA aura dAna denA-ye tIna karma haiM / aura ve brAhmaNAdika jAti aura tIrthake bhedase do prakAra haiN| isase sApha pragaTa hai Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ki pUjana karanA jisaprakAra brAhmaNa, kSatriya, vaizyoMkA dhArmika karma hai usIprakAra vaha zUdroMkA bhI dhArmika karma hai| isI dharmasaMgrahazrAvakAcArake 9 veM adhikArake zloka naM. 142 meM, jaisA ki Upara ullekha kiyA gayA hai, zrIjinendradevakI pUjA karanevAleke do bheda varNana kiye haiM-eka nityapUjana karanevAlA, jisako pUjaka kahate haiM / aura dUsarA pratiSThAdi vidhAna karanevAlA, jisako pUjakAcArya kahate haiN| isake pazcAt do zlokoMmeM, UMce darjeke nityapUjakako lakSya karake, prathama bheda arthAt pUjakakA svarUpa isaprakAra varNana kiyA hai:"brAhmaNAdicaturvarNya AdyaH zIlavatAnvitaH / satyazocaDhAcAro hiMsAdyavratadUragaH // 143 // jAtyA kulena pUtAtmA zucirvandhusuhajanaiH / gurUpadiSTamaMtreNa yuktaH syAdeSa pUjakaH // 144 // " arthAt-brAhmaNa, kSatriya, vaizya aura zUdra, ina cAroM vargoM se kisI bhI varNakA dhAraka, jo-digvirati, dezavirati, anarthadaMDavirati, sAmAyika, proSadhopavAsa), bhogopabhogaparimANa aura atithimaMvibhAga, isaprakAra saptazIla vratakara sahita ho, satya aura zaucakA dRr3hatApUrvaka (niraticAra ) AcaraNa karanevAlA ho, matyavAn zaucavAn aura dRDhAcArI ho, hiMsA, jhUTha, corI, kuzIla aura parigraha, ina pAMca avratoM (pApoM) se rahita ho, jAti aura kulase pavitra ho, bandhu mitrAdikase zuddha ho aura guru upadezita maMtrase yukta ho vA aise maMtrase jisakA saMskAra huA ho; vaha uttama pUjaka kahalAtA hai / isIprakAra pUjAsAra graMthameM bhI pUjakake uparyukta donoM bhedoMkA kathana karake, nimna likhita do zlokoMmeM nira:pUjakakA, utkRSTApekSA, prAyaH samasta yahI svarUpa varNana kiyA hai| yathAH "brAhmaNaH kSatriyo vaizyaH zUdro vA''dyaH suzIlavAn / dRDhavrato dRDhAcAraH styshaucsmnvitH||17|| Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 kulena jAtyA saMzuddho mitrabanthvAdibhiH shuciH| gurUpadiSTamaMtrADhyaH prANivAdhAdidUragaH // 18 // " uparake ina donoM graMthoMke pramANoMse bhalI bhAMti spaSTa hai ki, zUdroMko bhI zrIjineMdradevake pUjanakA adhikAra prApta hai aura ve bhI nityapUjaka hote haiN| sAtha hI isake yaha bhI pragaTa hai ki zUdra loga sAdhAraNa pUjaka hI nahIM, balki UMce darjeke nityapUjaka bhI hote haiN| yahAMpara yaha prazna uTha sakatA hai ki, upara jo pUjakakA svarUpa varNana kiyAgayA hai vaha pUjaka mAtrakA svarUpa na hokara, UMce darjeke nityapUjakakA hI svarUpa hai vA utkRSTakI apekSA kathana kiyA gayA hai, yaha saba, kisa AdhArapara mAnA jAve? isakA uttara yaha hai ki -dharmasaMgrahazrAvakAcArake zloka naM. 144 meM jo "eSa" zabda AyA hai vaha uttamatAkA vAcaka hai| yaha zabda "etada" zabdakA rUpa na hokara eka pRthak hI zabda hai / vAmana zivarAma ApaTe kRta kozameM isa zabdakA artha aMgrejImeM desirable aura to be desired kiyA hai| saMskRtameM isakA artha prazasta, prazaMsanIya aura uttama hotA hai / isIprakAra pUjAsAra graMthake zloka naM. 28 meM jahAMpara pUjaka aura pUjakAcAryakA svarUpa samApta kiyA hai .hAMpara, antima vAkya yaha likhA hai ki, "evaM lakSaNavAnAryo jinapUjAsu shsyte|" (arthAt aise lakSaNoMse lakSita AryapuruSa jinendradevakI pUjAmeM prazaMsanIya kahA jAtA hai|) isa vAkyakA antima zabda "zasyate" sApha batalA rahA hai ki Upara jo svarUpa varNana kiyA hai vaha prazasta aura uttama pUjakakA hI svarUpa hai| donoM graMthoMme ina donoM zabdoMse sAfa prakaTa hai ki yaha svarUpa uttama pUjakakA hI varNana kiyA gayA hai / parantu yadi ye donoM zabda (epa aura zasyate) donoM graMthoM meM na bhI hote, yA thor3I derake liye inako gauNa kiyA jAya taba bhI, Upara kathana kiye hue pUjanasiddhAnta, AcAryoMke vAkya aura nityapUjanake svarUpapara vicAra karavase, yahI natIjA nikalatA hai ki, yaha svarUpa UMce darjeka nityapUjakakoM lakSya karake hI likhA gayA hai| lakSaNase isakA kucha sambaMdha nahIM hai| kyoMki lakSaNa lakSake sarva dezameM vyApaka hotA hai / aparakA svarUpa aisA nahIM hai jo sAdhAraNase Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 sAdhAraNa pUjakameM bhI pAyA jAve, isaliye vaha kadApi pUjakakA lakSaNa nahIM ho sakatA / yadi aisA na mAnA jAve arthAt - isako UMce darjeke nitya - pUjakakA svarUpa svIkAra na kiyA jAve balki, nitya pUjaka mAtrakA svarUpa vA dUsare zabdoM meM pUjakakA lakSaNa mAnA jAve to isase Aja kalake prAyaH kisI bhI jainIko pUjanakA adhikAra nahIM rhtaa| kyoMki sapta zIlavrata aura hiMsAdika paMca pApoMke tyAga rUpa paMca aNuvrata, isaprakAra zrAvakake bAraha vratoMkA pUrNatayA pAlana dUsarI (vrata) pratimAmeM hI hotA hai aura varttamAna jainiyoMmeM isa pratimA ke dhAraka, do cAra tyAgiyoMko chor3akara, zAyada koI virale hI nikaleM ! isake sivAya jainasiddhAntoMse baDA bhArI virodha AtA hai / kyoMki jainazAstroM meM mukhyarUpase zrAvakake tIna bheda varNana kiye haiM - 1 pAkSika, 2 naiSTika aura 3 sAdhaka / zrAvakadharma, jisakA pakSa aura pratijJAkA viSaya hai arthAt zrAvakadharmako jisane svIkAra kara rakkhA hai aura usapara AcaraNa karanA bhI prAraMbha kara diyA hai, parantu usa dharmakA nirvAha jisase yatheSTa nahIM hotA, usa prArabdha dega saMyamIko pAkSika kahate haiM / jo niraticAra zrAvakadharmakA nirvAha karaneme tatpara hai usako naiSThika kahate haiM aura jo AtmadhyAnameM tatpara huA samAdhipUrvaka maraNa sAdhana karatA hai usako sAdhaka kahate haiM / naiSTikazrAvakake darzanika, vratika Adi 11 bheda haiM jinako 11 pratimA bhI kahate hai / vratika zrAvaka arthAt - dUsarI pratimAvAlese pahalI pratimAvAlA, aura pahalI pratimAvAlese pAkSika zrAvaka, nIce darjepara hotA hai / dUsare zabdoMme yoM kahiye ki pAkSikazrAvaka, mUla bhedoMkI apekSA, darzanikase eka aura vratikase do darje nIce hotA hai athavA usako sabase ghaTiyA darjekA zrAvaka kahate haiM / parantu zAstroM meM vratika ke samAna, darzanikahIko nahIM kintu, pAkSikako bhI pUjanakA adhikArI varNana kiyA hai, jaisA ki dharmasaMgrahazrAvakA I "pAkSikAdibhidA vA zrAvakastatra pAkSikaH / taddharmagRhyastanniSTo naiSThikaH sAdhakaH svayuka // 20 // - sAgAradharmAmRte / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 cAra ( a0 5 ) meM nimnalikhita zlokoM dvArA unake svarUpa kathanase pragaTa hai: " samyagdRSTiH sAticAramUlANupratipAlakaH / arcAdiniratastvagrapadaM kAMkSI hi pAkSikaH // 4 // " "pAkSikAcArasampatyA nirmalIkRtadarzanaH / virakto bhavabhogAbhyAmarhadAdipadAcakaH // 14 // malAnmUlaguNAnAM nirmUlayannagrimotsukaH / nyAyAM vArttI vapuH sthityai dadhaddarzaniko mataH / / 15 / / Uparake zlokoMmeM, "arcAdinirataH " ( pUjanAdimeM tatpara ) isa padase, pAkSikazrAvakake liye pUjana karanA jarUrI rakkhA hai / aura "arhadAdipadA'kaH " (arhantAdikake caraNoMkA pUjanevAlA) isa padase, darzanika zrAvaka ke liye pUjana karanA Avazyaka karma batalAyA hai / sAgAradharmAmRtake dUsare adhyAya meM, jisakA antima kAvya, "saiSaH prAthamakalpikaH..." ityAdi hai, pAkSika zrAvakakA sadAcAravarNana kiyA hai / usameM bhI, "yajeta devaM seveta gurUn..." ityAdi zlokoM dvArA, pAkSikazrAvakake liye nityapUjana karanekA vidhAna kiyA hai / bhagavajjinna senAcArya bhI AdipurANa me nimna likhita zloka dvArA sUcita karate hai ki, pUjana karanA prAthamakalpikI ( pAkSikI) vRtti arthAt pAkSikazrAvakakA karma vA zrAvaka mAtrakA prathama karma hai / yathA: " evaM vidhavidhAnena yA mahejyA jinezinAm / vidhijJAstAmuzantIjyAM vRttiM prAthamakalpikIm ||" pa. 38-34 yaha to huI pAkSikazrAvakakI bAta, aba aviratasamyagdRSTiko lIjiye arthAt - aise samyagdRSTiko lIjiye, jisake kisI prakArakA koI vrata honA to dUra rahA, vrata vA saMyamakA AvaraNa bhI abhItaka jisane prAraMbha nahIM kiyA | jainazAstroM meM aise avatIko bhI pUjanakA adhikArI Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 varNana kiyA hai / prathamAnuyogake graMthoMse pragaTa hai ki, svargAdikake prAyaH sabhI deva, devAMganA sahita, samavasaraNAdimeM jAkara sAkSAt zrIjineMdradevakA pUjana karate haiM, naMdIzvara dvIpAdikameM jAkara jinabimboMkA arcana karate haiM aura apane vimAnoMke caityAlayoM meM nityapUjana karate haiM / jagaha jagaha zAstroM meM niyamapUrvaka unake pUjanakA vidhAna pAyA jAtA hai / parantu ve saba avatI hI hote haiM - unake kisI prakArakA koI vrata nahIM hotA / devoMko chor3akara atI manuSyoMke pUjanakA bhI kathana zAstroMmeM sthAna sthAna - para pAyA jAtA hai / samavasaraNameM avatI manuSya bhI jAte haiM aura jinavANIko sunakara unameM se bahutase vrata grahaNa karate haiM, jaisA ki Upara ullekha kiye hue harivaMzapurANake kathanase pragaTa hai / mahArAjA zreNika bhI atI hI the, jo nirantara zrIvIrajineMdra ke samavasaraNa meM jAkara bhagavAnakA sAkSAt pUjana kiyA karate the / aura jinhoMne apanI rAjadhAnImeM, sthAna sthAnapara aneka jinamaMdira banavAye the, jisakA kathana harivaMzapurANAdikameM maujUda hai / sAgAradharmAmRtameM pUjanake phalakA varNana karate hue sAfa likhA hai ki : "dRkpUtamapi yaSTAramarhato'bhyudayazriyaH / zrayantyahaM pUrvikayA kiM punarvatabhUSitam / / 32 / / " arthAt - arhatakA pUjana karanevAle aviratasamyagdRSTiko bhI, pUjA, dhana, AjJA, aizvarya, bala aura parijanAdika sampadAe~- maiM pahale, aisI zIghratA karatI huIM prApta hotI haiM / aura jo vratase bhUSita hai usakA kahanA hI kyA ? usako ve sampadAe~ aura bhI vizeSatA ke sAtha prApta hotI haiM / isase yahI siddha huA ki - dharmasaMgrahazrAvakAcAra aura pUjAsArameM varNita pUjakake uparyukta svarUpako pUjakakA lakSaNa mAnanese, jo vratI zrAvaka dUsarI pratimAke dhAraka hI pUjanake adhikArI Thaharate the, usakA Agamase virodha AtA hai / isaliye vaha svarUpa pUjaka mAtrakA svarUpa nahIM hai kintu UMce darjeke nitya pUjakakA hI svarUpa hai / aura isaliye zUdra bhI UMce darjekA nityapUjaka ho sakatA hai / yahAMpara itanA aura bhI pragaTa kara denA jarUrI hai ki, jaina zAstroM meM Aca Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 raNa sambaMdhI kathanazailIkA lakSya prAyaH utkRSTa hI rakkhA gayA mAlUma hotA hai / pratyeka graMthameM utkRSTa, madhyama aura jaghanyarUpa samasta bhedoMkA varNana nahIM kiyA gayA hai / kisI kisI graMthameM hI yaha vizeSa milatA hai / anyathA jahAM tahAM sAmAnyarUpase utkRSTakA hI kathana pAyA jAtA hai / isake kAra para jahAMtaka vicAra kiyA jAtA hai to yahI mAlUma hotA hai ki, prathama to utkRSTa AcaraNakI pradhAnatA hai / dUsare samasta bheda-prabhedoMkA varNana karanese graMthakA vistAra bahuta jyAdaha bar3hatA hai aura isa graMtha-vistArakA bhaya hamezA graMthakarttAoMko rahatA hai / kyoMki vistRta graMthake sambaMdha meM pAThakoMmeM eka prakArakI arucikA prAdurbhAva ho jAtA hai aura sarva sAdhAra kI pravRtti usake paThana-pAThanameM nahIM hotI / tathA aise graMthakA racanA bhI koI AsAna kAma nahIM hai - samastaviSayoMkA eka graMtha meM samAveza karanA baDhI duHsAdhya kArya hai / isake liye adhika kAla, adhika anubhava aura adhika parizramakI savizeSarUpase AvazyaktA hai| tIsare graMthoMkI racanA prAyaH graMthakAroMkI rucipara hI nirbhara hotI hai koI graMthakAra saMkSepapriya hote haiM aura koI vistArapriya- unakI icchA hai ki ve cAhe, apane graMthameM, jisa viSayako mukhya rakkheM aura cAhe, jisa viSayako gauNa / jisa viSayako graMthakAra apane graMthameM mukhya rakhatA hai usakA prAyaH vistArake sAtha varNana karatA hai / aura jisa viSayako gauNa rakhatA hai usakA sAmAnyarUpase utkRSTakI apekSA kathana kara detA hai / yahI kAraNa hai ki koI viSaya eka graMtha meM vistArake sAtha milatA hai aura koI dUsare graMthame / balki eka viSayakI bhI koI bAta kisI graMtha meM milatI hai aura koI kisI graMthameM / dRSTAntake taurapara pUjanake viSayahIko lIjiye - svAmI samantabhadrAcAryane, ratnakaraMDazrAvakAcArameM, devAdhideva caraNe..." tathA "arhazccaraNasaparyA ..." ina, pUjanake preraka aura pUjana - phala pratipAdaka, do lokoMke sivAya isa viSayakA kucha bhI varNana nahIM kiyA / zrIpadmanandi AcAryane, padmanaMdipaMcaviMzatikAme, gRhasthiyoMke liye pUjanakI khAsa jarUrata varNana kI hai aura usapara jora diyA hai / parantu pUjana aura pUjakake bhedoMkA kucha varNana nahIM kiyA / basunandi AcAryane, basunandizrAvakAcArameM, bhagavajinasenAcAryane AdipurANameM, isakA kucha kucha vizeSa varNana Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 kiyA hai / isIprakAra sAgAradharmAmRta, dharmasaMgrahazrAvakAcAra aura pUjAsAra vagairaha graMtho meM bhI isakA kucha kucha vizeSa varNana pAyA jAtA hai; parantu pUrA kathana kisI bhI eka graMthameM nahIM milatA / koI bAta kisImeM adhika hai aura koI kisImeM / isIprakAra gyAraha pratimAoMke kathanako lIjiye - bahutase graMthoMmeM inakA kucha bhI varNana nahIM kiyA, kevala nAma mAtra kathana kara diyA vA pratimAkA bheda na kahakara sAmAnya rUpase zrAvaka 12 vratakA varNana kara diyA hai| ratnakaraMDazrAvakAcAra meM inakA bahuta sAmAnyarUpase kathana kiyA gayA hai / vasunandizrAvakAcAra meM usase kucha adhika varNana kiyA gayA hai / parantu sAgAradharmAmRtameM, apekSAkRta, prAyaH acchAM khulAsA milatA hai / aisI hI avasthA anya aura bhI viSayoMkI samajha lenI cAhie / aba yahAMpara yaha prazna uTha sakatA hai ki, graMthakAra jisa viSayako gauNa karake usakA sAmAnya kathana karatA hai vaha usakA utkRSTakI apekSAse kyoM kathana karatA hai, jaghanyakI apekSAse kyoM nahIM karatA? isakA uttara yaha hai ki, prathamato utkRSTa AcaraNakI pradhAnatA hai / jabataka utkRSTa darjeke AcaraName anurAga nahIM hotA tabataka nIce darjeke AcaraNako AcaraNa hI nahI kahate, + isase usake liye sAdhana avazya caahiye| dUsare UMce darjeke AcaraName kiMcit bhI skhalita honese svataH hI nIce darjekA AcaraNa ho jAtA hai / saMsArIjIvoMkI pravRtti aura unake saMskAra hI prAyaH unako nIcekI aura le jAte haiM, usake liye niyamita rUpase kisI vizeSa upadezakI jarUrata nhiiN| tIsare UMce darjeko + sAgAradharmAmRta ke prathama lokakI TIkAme likhA hai, "yatidharmAnurAgarahitAnA mAgAriNAM dezaviraterapyasamyakrUpatvAt / sarva viratilAlasaH khalu dezaviratipariNAmaH / " arthAt yatidharmame anurAga rahita gRhasthiyokA 'dezavrata' bhI mithyA hai / sakalaviratime jisakI lAlasA hai vahI dezavirati ke pariNAmakA dhAraka ho sakatA hai / isase bhI yahI natIjA nikalatA hai ki, jaghanya cAritrakA dhAraka bhI koI taba hI kahalAyA jA sakatA hai jaba vaha UMce darjeke AcaraNakA anurAgI ho aura zakti AdikI nyUnatAse usako dhAraNa na kara sakatA ho / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chor3akara amarUpase nIce darjekA hI upadeza denevAleko jainazAsanameM durbuddha aura daNDanIya kahA hai, jaisA ki svAmI amRtacaMdra AcAryake nimna likhita vAkyoMse dhvanita hai:"yo munidharmamakathayanupadizati gRhasthadharmamalpamatiH / tasya bhagavatpravacane pradarzitaM nigrahasthAnam // 18 // akramakathanena yataH protsahamAno'tidUramapi ziSyaH / apade'pi saMprataptaH pratArito bhavati tena durmatinA // 19 // " __-puruSArthasiddhayupAyaH / yaha zAsana daMDa bhI saMkSepa aura sAmAnya likhanevAloMko utkRSTakI apekSAse kathana karanemeM kucha kama preraka nahIM hai / inhIM samasta kAraNoMse AcaraNa sambaMdhI kathanazailIkA prAyaH utkRSTA'pekSAse honA pAyA jAtA hai| kisI kisI graMthama to yaha utkRSTatA yahAMtaka bar3hI huI hai ki sAdhAraNa pUjakakA kharUpa varNana karanA to dUra rahA, UMce darjeke nityapUjakakA bhI svarUpa varNana nahIM kiyA hai / balki pUjakAcAryakA hI svarUpa likhA hai / jaisA ki basunandizrAvakAcArameM, nityapUjakakA svarUpa na likhakara, pUjakAcArya (pratiSThAcArya) kA hI svarUpa likhA hai / isIprakAra ekasaMdhibhaTTArakakRta jinasaMhitAmeM pUjakAcAryakA hI svarUpa varNana kiyA hai| parantu isa saMhitAmeM itanI viziSTatA aura hai ki, pUjaka zabdakara hI pUjakAcAryakA kathana kiyA hai / yadyapi 'pUjaka' zabdakara pUjaka (nityapUjaka) aura pUjakAcArya (pratiSThAdividhAna karanevAlA pUjaka) donoMkA grahaNa hotA hai-jaisA ki Upara ullekha kiye hue pUjAsAra graMthake, "pUjakaH pUjakAcAryaH iti dvedhA sa pUjakaH," isa vAkyase pragaTa hai tathApi sAdhAraNa jJAnavAle manuSyoMko isase bhrama honA saMbhava hai| ataH yahAMpara yaha batalA denA z2arUrI hai ki ukta jinasaMhitAmeM jo pUjakakA svarUpa varNana kiyA hai vaha vAstavameM pUjakAcAryakA hI svarUpa hai| vaha svarUpa isa saMhitAke tIsare paricchedameM isaprakAra likhA hai ! "atha vakSyAmi bhUpAla ! zRNu pUjakalakSaNam / lakSitaM bhagavaddivyavacaskhakhilagocare // 1 // Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 traivarNiko'bhirUpAGgaH samyagdRSTiraNuvratI / caturaH zaucavAnvidvAna yogyaH syAjinapUjane // 2 // na zUdraH syAnnaduISTirna paapaacaarpnndditH| na nikRSTakriyAvRttiAtaMkaparidRSitaH // 3 // nAdhikAGgo na hInAGgo nAtidIrgho na vAmanaH / nA'vidagdho na tandrAlu 'tivRddho na bAlakaH // 4 // nAtilubdho na duSTAtmA nA'timAnI na mAyikaH / nA'zucirna virUpAGgo nA'jAnana jinasaMhitAm // 5 // niSiddhaH puruSo devaM yadyarcet trijaga prabhum / rAjarASTravinAzaH syAtkartRkArakayorapi // 6 // tasAdyanena gRhNIyAtpUjakaM trijagadguroH / uktalakSaNanevAyaH kadAcidapi nA'param // 7 // "yadIndravRndArcitapAdapaMkajaM jinezvaraM proktaguNaH samarcayet / nRpazca rASTraM ca sukhAspadaM bhavet tathaiva kartA ca janazca kArakaH // 8 // bhAvArtha isakA yaha hai ki, "he rAjan , maiM aba zrIjinabhagavAnake vacanAnusAra pUjakakA lakSaNa kahatA hUM, usako tuma suno / "jo tInoM varNo meMse kisI varNakA dhAraka ho, rUpavAna ho, samyagdRSTi ho, paMca aNuvratakA pAlana karanevAlA ho, catura ho, zaucavAn ho aura vidvAn ho vaha jinadevakI pUjA karaneke yogya hotA hai / (parantu) zUdra, mithyAdRSTi, pApAcArameM pravINa, nIcakriyA tathA nIcakarma karake AjIvikA karanevAlA, rogI, adhika aMgavAlA, aMgahIna, adhika lambekadakA, bahuta choTekadakA (vAmanA), bholA vA mUrkha, nidrAlu vA AlasI, ativRddha, bAlaka, Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atilobhI, duSTAtmA, atimAnI, mAyAcArI, apavitra, kurUpa aura jinasaMhitAko na jAnanevAlA pUjana karaneke yogya nahIM hotA hai / yadi niSiddha puruSa bhagavAnakA pUjana kare to rAjA aura dezakA tathA pUjana karanevAle aura karAnevAle donoMkA nAza hotA hai / isaliye pUjana karAnevAlekoyatnake sAtha jineMdradevakA pUjaka Upara kahe hue lakSaNoMvAlA hI grahaNa karanA cAhiye-dRsarA nhiiN| yadi Upara kahe hue guNoMvAlA pUjaka, indra samUhakara vaMdita zrIjinadevake caraNakamalakI pUjA kare, to rAjA aura deza tathA pUjana karanevAlA aura karAnevAlA saba sukhake bhAgI hote hai|" ___ aba yahAMpara vicAraNIya yaha hai ki, yaha uparyukta svarUpa sAdhAraNanityapUjakakA hai yA UMce darjeka nityapUjakakA athavA yaha svarUpa pUjakAcAryakA hai / sAdhAraNa nityapUjakakA svarUpa ho nahIM sakatA / kyoMki aisA mAnanepara Agamase virodhAdika samasta vahI doSa yahAM bhI pUrNa rUpase ghaTita hote haiM, jo ki dharmasaMgrahazrAvakAcAra aura pUjAsArameM varNana kiye hue UMce darje ke nitya pUjakake svarUpako nityapUjaka mAtrakA svarUpa svIkAra karane para vistAraka sAtha Upara dikhalAye gaye haiM / balki isa svarUpama kucha bAteM usase bhI adhika haiM, jinase aura bhI aneka prakArakI bAdhAeM upasthita hotI haiM aura jo vistAra bhayase yahAM nahIM ligvIM jaatii| isa svarUpake anusAra jo jainI rUpavAn nahIM hai, vidvAn nahIM hai, catura nahIM hai arthAt bholA vA mUrkha hai, jo jinasaMhitAko nahIM jAnatA, jisakA kada adhika lambA yA choTA hai, jo bAlaka hai yA ativRddha hai, jo pApake kAma karanA jAnatA hai aura jo atimAnI, mAyAcArI aura lobhI hai, vaha bhI pUjanakA adhikArI nahIM tthhrtaa| isako sAdhAraNa nityapUjakakA svarUpa mAnanese pUjanakA mArga aura bhI adhika itanA taMga (saMkIrNa) ho jAtA hai ki vartamAna 13 lAkha jainiyoM meM zAyada koI biralA hI jainI aisA nikale jo ina samasta lakSaNoMse susampanna ho aura jo jinadevakA pUjana karaneke yogya samajhA jAve / vAstavame bhaktipUrvaka jo nityapUjana kiyA jAtA hai usake liye ina bahutase vizeSaNoMkI AvazyakatA nahIM hai, yaha Upara kahe hue nityapUjanake svarUpase hI pragaTa hai / ataH Agamase virodha Ane tathA pUjana ji.pa.3 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 siddhAnta aura nityapUjanake svarUpase viruddha par3aneke kAraNa yaha svarUpa sAdhAraNa nitya pUjakakA nahIM ho sakatA / isI prakAra yaha svarUpa aMce darjeke nitya pUjakakA bhI nahIM ho sktaa| kyoMki UMce darjeke nityapUjakakA jo svarUpa dharmasaMgrahazrAvakAcAra aura pUjAsAra graMthoMmeM varNana kiyA hai aura jisakA kathana Upara AcukA hai, usase isa svarUpameM bahuta kucha vilakSaNatA pAI jAtI hai| yahAMpara anya bAtoMke sivA traivarNikako hI pUjanakA adhikArI varNana kiyA hai; parantu Upara aneka pramANoMse yaha siddha kiyA jAcukA hai ki brAhmaNa, kSatriya, vaizya aura zUdra, cAroM hI varNake manuSya pUjana kara sakate haiM aura UMce darjeke nityapUjaka hosakate haiN| isaliye yaha svarUpa UMce darjeke nityapUjakataka hI paryApta nahIM hotA, balki usakI sImAse bahuta Age baDha jAtA hai| dUsare yaha bAta bhI dhyAna rakhane yogya hai ki UMcA darjA hamezA nIce darjekI aura nIcA darjA UMce darjekI apekSAse hI kahA jAtA hai| jaba eka darjekA mukhya rUpase kathana kiyA jAtA hai taba dUsarA darjA gauNa hotA hai, parantu usakA sarvathA niSedha nahIM kiyA jAtA / jaisA ki sakalacAritra (mahAvrata) kA varNana karate hue dezacAritra (aNuvrata) aura dezacAritrakA kathana karate samaya sakalacAritra gauNa hotA hai; parantu usakA sarvathA nivedha nahIM kiyA jAtA arthAt yaha nahIM kahA jAtA ki jisameM mahAvratIke lakSaNa nahIM vaha vratI hI nahIM ho sakatA / vratI vaha z2arUra ho sakatA hai; parantu mahAvratI nahIM kahalA sktaa| isase yaha siddha hotA hai ki yadi graMthakAra mahodayake lakSya meM yaha svarUpa UMce darje ke nitya pUjakakA hI hotA, to ve kadApi sAdhAraNa (nIce darjeke) nitya pUjakakA sarvathA niSedha na karate-arthAt , yaha na kahate ki ina lakSaNoMse rahita dUsarA koI pUjaka honeke yogya hI nahIM yA pUjana karanekA adhikArI nhiiN| kyoMki dUsarA nIce darjevAlA bhI pUjaka hotA hai aura vaha nityapUjana kara sakatA hai| yaha dUsarI bAta hai ki vaha koI vizeSa naimittika pUjana na kara sakatA ho / parantu graMthakAra mahodaya, "uktalakSaNAmevAryaH kadAcidapi nA'param" isa saptama zlokake uttarArdhadvArA spaSTarUpase ukta lakSaNa rahita dUsare manupyake pUjakapanekA niSedha karate haiM, balki chaThe zlokameM yahAMtaka likhate haiM Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 ki yadi niSiddha ( uktalakSaNa rahita ) puruSa pUjana kara le, to rAjA, deza, pUjana karanevAlA, aura karAnevAlA saba nAzako prApta ho jAveMge / isase pragaTa hai ki unhoMne yaha svarUpa UMce darjeke nityapUjakako bhI lakSya karake nahIM likhA hai / bhAvArtha, isa svarUpakA kisI bhI prakArake nityapUjakake sAtha niyamita sambandha ( lajUma) na honese, yaha kisI bhI prakArake nitya pUjakakA svarUpa yA lakSaNa nahIM hai| balki usa naimittika pUjanavidhAnake kartAse sambandha rakhatA hai jisa pUjanavidhAnameM pUjana karanevAlA aura hotA hai aura usakA karAnevAlA arthAt usa pUjanavidhAnake liye dravyAdi kharca karAnevAlA dUsarA hotA hai| kyoMki svayaM uparyukta zlokoMmeM Aye hue, "kartRkArakayoH" "gRhNIyAt" aura "tathaiva kartA ca janazca kArakaH" ina pa. doMse bhI yaha bAta pAI jAtI hai / "yatnena gRhIyAt pUjakaM," "uktalakSaNamevAryaH," ye pada sApha batalA rahe haiM ki yadi yaha varNana nitya pUjakakA hotA to yaha kahane vA preraNA karanekI z2arUrata nahIM thI ki pUjanavidhAna karAnevAleko talAza karake ukta lakSaNoMvAlA hI pUjaka (pUjanavidhAna karanevAlA ) grahaNa karanA cAhiye, dUsarA nahIM / isIprakAra pUjanaphalavarNanameM, "kartRkArakayoH" ityAdi padoMdvArA pUjana karanevAle aura karAnevAle donoMkA bhinna bhinna nirdeza karanekI bhI koI z2arUrata nahIM thI; parantu cUMki aisA kiyA gayA hai, isase svayaM graMthakArake vAkyoMse bhI pragaTa hai ki yaha nityapUjakakA svarUpa yA lakSaNa nahIM hai / taba yaha strarUpa kisakA hai ? isa praznake uttarameM yahI kahanA par3atA hai ki pUjakake jo mukhya do bheda varNana kiye gaye haiM-1 eka nityapUjana karanevAlA aura 2 dUsarA pratiSThAdi vidhAna karanevAlA-unameMse yaha svarUpa pratiSThAdividhAna karanevAle pUjakakA hI hosakatA hai, jisako pratiSThAcArya, pUjakAcArya aura indra bhI kahate haiM / pratiSThAdi vidhAnameM hI prAyaH aisA hotA hai ki vidhAnakA karanevAlA to aura hotA hai aura usakA karAnevAlA dUsarA / tathA aise hI vidhAnoMkA zubhAzubha asara kathaMcit rAjA, deza, nagara aura karAnevAle Adipara par3atA hai| pratiSThAvidhAnameM pratimAoMmeM maMtradvArA a. haMtAdikakI pratiSThA kI jAtI hai / ataH jisa manuSyake maMtrasAmarthyase pratimAe~ pratiSThita hokara pUjane yogya hotI haiM vaha koI sAdhAraNa vyakti nahIM Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 hosakatA / vaha koI aisA hI prabhAvazAlI, mAnanIya, sarvaguNasampanna asAdhAraNa vyakti honA caahiye| ina sabake atirikta, pUjakAcArya yA praniSTAcAryakA jo svarUpa, dharmasaMgrahazrAvakAcAra, pUjAsAra aura pratiSThAsAroddhAra Adika jainazAstroM meM spaSTarUpase varNana kiyA gayA hai usase isa svarUpakI prAyaH saba bAteM milatI hai / jisase bhaleprakAra nizcita hotA hai ki yaha mvarUra pratiSTAdividhAna karanevAle pUjaka arthAt pratiSTAcArya yA pUjakAcArya se hI sambandha rakhatA hai / yadyapi isa nibandhameM pUjakAcArya yA pratiSThAcAryakA svarUpa vi. vecanIya nahIM hai, tathApi prasaMgavaza yahApara usakA kiMcit digdarzana karAdenA z2arUrI hai tAki yaha mAlUma karake ki dUsare zAstroMme bhI prAyaH yahI svarUpa pratiSTAcArya yA pUjakAcAryakA varNana kiyA hai, isa viSayameM phira koI saMdeha bAkI na rahe / sabase prathama dhamasaMgrahazrAvakAcArahIko liijiye| isa graMthake 9 veM adhikArame, nityapUjakakA svarUpa kathana karaneke anantara, zloka naM. 145 se 152 taka ATa zlokoMme pUjakAcAryakA svarUpa varNana kiyA hai| ve zloka isa prakAra hai:"idAnIM pUjakAcAryalakSaNaM prtipaadyte| brAhmaNaH kSatriyo vaizyo nAnAlakSaNalakSitaH // 145 // kulajAtyAdisaMzuddhaH sadRSTidezasaMyamI / / vettA jinAgamasyA'nAlasyaH zrutabahuzrutaH // 146 // RjurvAgmI prasanno'pi gaMbhIro vinayAnvitaH / zaucAcamanasotsAho dAnavAnkarmakarmaThaH // 147 // sAGgopAGgayutaH zuddho lakSyalakSaNavitsudhIH / khadArI brahmacArI vA nIrogaH satkriyArataH // 148 // vArimaMtratratastrAtaH proSadhavratadhArakaH / nirabhimAnI maunI ca trisaMdhyaM devavandakaH // 149 // zrAvakAcArapUtAtmA diikssaashikssaagunnaanvitH| kriyASoDazabhiH pUto brahmasUtrAdisaMskRtaH // 15 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na hInAGgo nA'dhikAGgo na pralambo na vAmanaH / na kurUpI na mUDhAtmA na vRddho nAtibAlakaH // 151 // na krodhAdikaSAyADhyo nArthArthI vyasanI na ca / nAntyAstrayo na tAvAdyau zrAvakeSu na saMyamI // 152 // " ina uparyukta pUjakAcAryasvarUpapratipAdaka zlokoMmeM jo-"brAhmaNa(brAhmaNa ho), kSatriyaH (kSatriya ho), vaizyaH (vazya ho), nAnAlakSaNalakSitaH (zIrase sundara ho), saddaSTiH (samyagdRSTi ho), dezasaMyamI ( aNuvratI ho), jinAgamasya vettA ( jinasaMhitA Adi jainazAstroMkA jAnanevAlA ho). anAlasyaH (Alasya bA tandrArahita ho), vAgmI (catura ho), vinayAnvitaH (mAnakapAyake abhAvarUpa vinayasahita ho), zaucAcamanasotsAhaH (zauca aura Acamana karanemeM utsAhavAn ho), sAGgopAGgayutaH (ThIka aGgopAGgakA dhAraka ho), zuddhaH (pavitra ho), lakSyalakSaNavitsudhIH (lakSya aura lakSaNakA jAnanevAlA buddhimAn ho). svadArI brahmacArI vA ( nadArasaMtoSI ho yA apanI strIkA bhI tyAgI ho arthAt brahmacaryANuvratake jo do bheda haiM usameMse kimI bhedakA dhArakaho), nIrogaH (rogarahita ho), sakriyArataH (nIcI kriyAke pranikUla UcI aura zreSTha kriyA karanevAlA ho), vArimaMtravatastrAtaH (jalasAna, maMtrasnAna aura vratasnAnakara pavitra ho), nirabhimAnI ( abhimAnarahita ho), na hInAGgaH ( aMgahIna na ho), nA'dhikAGgaH (adhika aMgakA dhAraka na ho), na pralambaH (lambe kadakA na ho), na vAmanaH(choTekadakA na ho), na kurUpI (badasUrata na ho), na mUDhAtmA (mUrkha na ho), na vRddhaH(bRr3hA na ho), nA'tibAlakaH (ati bAlaka na ho), na krodhAdikaSAyADhyaH (krodha, mAna, mAyA, lobha, ina kaSAyoMmeMse kisI kaSAyakA dhAraka na ho), nArthArthI (dhanakA lobhI tathA dhana lekara pUjana karanevAlA na ho), na ca vyasanI (aura pApAcArI na ho),"ityAdi vizeSaNapada Aye haiM, unase pragaTa hai ki uparyukta jinasaMhitAmeM jo vizeSaNa pUjakake diye hai ve saba yahAMpara sApha taurase pUjakAcAryake varNana kiye haiM / balki zlo0 naM. 151 to jinasaMhitAke zloka naM 4 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se prAyaH yahAMtaka milatA julatA hai ki ekako dUsarekA rUpAntara kahanA cAhiye / isIprakAra nimnalikhita tIna zlokoMmeM jo aise pUjakake dvArA kiyehue pUjanakA phala varNana kiyA hai vaha bhI jinasaMhitAke zloka naM. 6 aura 6 se bilakula milatA julatA hai / yathAH"IdRgdoSabhRdAcAryaH pratiSThAM kurutena cet / tadA rASTra puraM rAjyaM rAjAdiH pralayaM vrajet // 153 // kartA phalaM na cApnoti naiva kArayitA dhruvam / tatastallakSaNazreSThaH pUjakAcArya iSyate // 154 // pUrvoktalakSaNaiH pUrNaH pUjayetparamezvaram / tadA dAtA puraM dezaM vayaM rAjA ca varddhate // 155 // arthAt-yadi ina dopoMkA dhAraka pUjakAcArya kahIMpara pratiSThA karAve, to samajho ki deza, pura, rAjya tathA rAjAdika nAzako prApta hote haiM aura pratiSThA karanevAlA tathA karAnevAlA hI acche phalako prApta donoM nahIM hote isa liye upayukta uttama uttama lakSaNoMse vibhUpita hI pUjakAcArya (pratiSThAcArya ) kahA jAtA hai / Upara jo jo pUjakAcAryake lakSaNa kaha Aye haiM, yadi una lakSaNoMse yukta pUjaka paramezvarakA pUjana (pratiSThAdi vidhAna) kare, to usa samaya dhanakA kharca karanevAlA dAtA, pura, deza tathA rAjA ye saba dinoMdina vRddhiko prApta hote haiN| pUjAsAra graMthameM bhI, nitya pUjakakA svarUpa kathana karaneke anantara, zloka naM0 19 se 28 taka pUjakAcAryakA svarUpa varNana kiyA gayA hai| isa svarUpameM bhI pUjakAcAryake prAyaH vahI saba vizeSaNa diye gaye haiM jo ki dharma. saMgrahazrAvakAcArameM varNita haiM aura jinakA ullekha Upara kiyA gayA hai / yathAH "lakSaNodbhAsI,jinAgamavizAradaH, samyagdarzanasampannaH, dezasaMyamabhUSitaH, vAgmI, zrutabahugranthaH, anAlasyaH, RjuH,vinayasaMyutaH, pUtAtmA, pUtavAgvRttiH, 1 zarIrase sundara ho. 2 pApAcArI na ho. 3 saca bolanevAlA ho tathA nIca kriyA karake AjIvikA karanevAlA na ho. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 zaucAcamanatatparaH, sAGgopAGgena saMzuddhaH, lakSaNalakSyacit, nIrogI, brahmacArI va svadArAratiko'pi vA, jalamaMtravratastrAtaH, nirabhimAnI, vicakSaNaH, surUpI, sakriyaH, vaizyAdiSu samudbhavaH, ityAdi / " 1 isI prakAra pratiSThAsAroddhAra graMthake prathama paricchedameM, loka naM0 10 se 16 taka, jo pratiSThAcAryakA svarUpa diyA gayA hai, usameM bhI"kalyANAGgaH, rujA hInaH, sakalendriyaH, zubhalakSaNasampannaH, saumyarUpaH, sudarzanaH, vipro vA kSatriyo vaizyaH, vikarmakaraNo'jjhitaH, brahmacArI gRhastho vA, samyagdRSTiH, niH kaSAyaH, prazAntAtmA, vezyAdivyasanojjhitaH dRSTasRSTakriyaH, vinayAnvitaH zuciH, pratiSThAvidhivitsudhIH, mahApurANazAstrajJaH, na cArthArthI, na ca dveSTi - " ityAdi vizeSaNa padoMse pratiSThAcAryake prAyaH ve hI samasta vizeSaNa varNana kiye gaye haiM, jo ki jinasaMhitAmeM pUjakake aura dharmasaMgrahazrAvakAcAra tathA pUjAsAra graMthoM meM pUjakAcAryake varNana kiye haiM / yaha dUsarI bAta hai ki kisIne kisI vizeSaNako saMkSepase varNana kiyA aura kisIne vistAra se; kisIne ekazabdameM varNana kiyA aura kisIne aneka zabdoM meM; athavA kisIne sAmAnyatayA ekarUpameM varNana kiyA aura kisIne usI vizeSaNako ziSyoMko acchItaraha samajhAneke liye aneka vizeSaNoM meM varNana kara diyA parantu Azaya sabakA eka hai, ataH siddha hai ki jinasaMhitAmeM jo pUjakakA svarUpa varNana kiyA hai vaha vAstavameM pratiSThAdividhAna karanevAle pUjaka arthAt pUjakAcArya yA pratiSThAcAryakA hI hai / isa prakAra yaha saMkSipta rUpase, AcaraNa sambadhI kathanazailIkA rahasya hai / dharmasaMgrahazrAvakAcAra aura pUjAsAra granthameM jo sAdhAraNanityapUjakakA svarUpa na likhakara UMce darjeke nityapUjakakA hI svarUpa likhA gayA hai, usakA bhI yahI kAraNa hai I yadyapi Upara yaha dikhalAyA gayA hai ki ukta donoM graMthoMmeM jo pUjakakA svarUpa varNana kiyA gayA hai vaha UMce darjeke nitya pUjakakA svarUpa honese aura usameM zUdrako bhI sthAna diye jAnese, zuddha bhI UMce darjekA nitya pUjaka ho sakatA hai / tathApi itanA aura samajha Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 lenA cAhiye ki zUdra bhI una samasta guNoMkA pAtra hai jo ki, nitya pUjaka svarUpame varNana kiye gaye haiM aura vaha 11 vIM pratimAko dhAraNa karake UMce darjekA zrAvaka bhI hosakatA hai, ataH usake UMce darjeke nitya pUjaka ho sakane meM koI bAdhaka bhI pratIta nahIM hotA / vaha pUrNa rUpase nitya pUjanakA adhikArI hai / aba jina logoMkA aisA qhayAla hai ki zUdroMkA upanIti (yajJopavIta dhAraNa ) saMskAra nahIM hotA aura isa liye ve pUjanake adhikarI nahIM ho sakane; unako samajhanA cAhiye ki pUjanake kisI khAsa bhedako chor3akara Amataurapara pUjanake liye yajJopavIta ( brahmasUtra janeU ) kA honA z2arUrI nahIM hai / svargAdikake deva aura devAMganAyeM prAyaH sabhI jinedradevakA nityapUjana karate hai aura khAsa taurase pUjana karake adhikArI varNana kiye gaye ha; parantu unakA yajJopavIta saMskAra nahIM hotA / aisI hI avasthA manuSyastriyoMkI hai / ve bhI jagaha jagaha zAstroMma pUjanakI adhikAriNI varNana kI gaI hai| striyoMkI pUjanasambadhinI asaMkhya kathAoMse jaina sAhitya bharapUra hai| unakA bhI yajJopavIta saMskAra nahIM hotA | Upara ullekha kI huI kathAoMma jina gaja- gvAla Adine jinendradevakA pUjana kiyA hai, ve bhI yajJopavIta saMskArase saMskRta ( janeU ke dhAraka ) nahIM the / isase pragaTa hai ki nitya pUjaka ke liye yajJopavIta saMskArase saMskRta honA lAz2amI aura z2arUrI nahIM hai aura na yajJopavIta pUjanakA cinha hai| balki vaha dvijoMke vratakA cinha haiM / jaisA ki AdipurANa parva 38-39-41 me, bhagavajinasenAcArya ke nimnalikhita vAkyose pragaTa hai: I "vratacihnaM dadhatsUtram.. vratasiddhyarthamevA'hamupanIto'smi sAmpratam... " 1" 6 " vratacihnaM bhavedasya sUtraM maMtrapuraHtaram...." " vratacihnaM ca naH sUtraM pavitraM sUtradarzitam / " " vratacihnAni sUtrANi guNabhUmivibhAgataH / " varttamAna pravRtti ( rivAz2a ) kI ora dekhanese bhI yahI mAlUma hotA hai ki nityapUjanake liye janeUkA honA z2arUrI nahIM samajhA jAtA / kyoMki sthAna sthAna para nityapUjana karanevAle to bahuta haiM paraMtu yajJopavIta saMskArase Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 I saMskRta ( janeUdhAraka ) birale hI jainI dekhane meM Ate haiM / aura unameM bhI bahuta se aise pAye jAte haiM jinhoMne nAmamAtra kandhepara sUtra ( tAgA ) DAla liyA hai, vaise yajJopavItasaMbadhI kriyAkarmase ve kosoM dUra haiM | dakSiNa dezako chor3akara anya dezoMmeM tathA khAsakara pazcimottara pradeza arthAt yuktaprAMta aura paMjAba dezameM to yajJopavIta saMskArakI prathA hI, eka prakArase, jainiyo se uTha gaI hai; parantu nityapUjana sarvatra barAbara hotA hai / isase bhI pragaTa hai ki nityapUjanake liye janeUkA honA Avazyaka karma nahIM hai aura isa liye janeUkA na honA zUdroMko nityapUjana karane meM kisI prakAra bhI bAdhaka nahIM ho sakatA / unako nityapUjanakA pUrA pUrA adhikAra prApta hai / yaha dUsarI bAta hai ki koI aspRzya zUdra, apanI aspRzyatA ke kAraNa, kisI maMdirame praveza na kara sake aura mUrtiko na chU sake; parantu isase usakA pUjanAdhikAra khaMDita nahIM hojAtA / vaha apane gharapara trikAla devavandanA kara sakatA hai, jo nityapUjanameM dAkhila hai / tathA tIrthasthAnoM, atizaya kSetroM aura anya aise parvatopara - jahAM khule maidAna me jinapratimAe~ virAjamAna haiM aura jahAM bhIla, cANDAla aura mlecchataka bhI vinA rokaToka jAte hai - jAkara darzana aura pUjana kara sakatA hai / isI kAra vaha bAharase hI maMdirake zikharAdikameM sthita pratimAoMkA darzana aura pUjana kara sakatA hai / prAcIna samaya meM prAyaH jo jinamandira banavAye jAte the, unake zikhara yA dvAra Adika anya kisI aise ucca sthAnapara, jahAM sarva sAdhAra kI dRSTi par3a sake, kamasekama eka jinapratimA z2arUra virAjamAna kI jAtI thI, tAki ( jisase ) ve jAtiyAM bhI jo aspRzya honeke kAraNa, maMdirameM praveza nahIM kara sakatIM, bAharase hI darzanAdika kara sake / yadyapi Ajakala aise maMdiroMke banavAnekI vaha prazaMsanIya prathA jAtI rahI hai jisakA pradhAna kAraNa jainiyoMkA kramase hrAsa aura inameseM rAjasattAkA sarvathA lopa ho jAnA hI kahA jA sakatA hai - tathApi dakSiNa dezameM, jahA~para antameM jainiyoMkA bahuta kucha camatkAra raha cukA hai aura jahAMse jainiyoMkA rAjya uThehue bahuta adhika samaya bhI nahIM huA hai, isa samaya bhI aise jinamaMdira vidyamAna haiM jinake zikharAdika meM jinapratimAe~ aMkita haiM / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isa prakAra brAhmaNa, kSatriya, vaizya aura zUdra, cAroM hI varNake saba manuSya nitya pUjanake adhikArI haiM aura khuzIse nityapUjana kara sakate haiN| nityapUjanameM unake liye yaha niyama nahIM hai ki ve pUjakake una samasta guNoMko prApta karake hI pUjana kara sakate ho, jo ki dharmasaMgrahazrAvakAcAra aura pUjAsAra graMthoM meM varNana kiye haiN| balki unake vinA bhI ve pUjana karasakate haiM aura karate haiN| kyoMki pUjakakA jo svarUpa ukta graMthoMmeM varNana kiyA hai vaha UMce darjeke nityapUjakakA svarUpa hai aura jaba vaha svarUpa UMce darjeke nityapUjakakA hai taba yaha svataHsiddha hai ki usa svarUpameM varNana kiye hue guNoM se yadi koI guNa kisImeM na bhI hove to bhI vaha pUjanakA adhikArI aura nityapUjaka ho sakatA hai-dUsare zabdoM meM yoM kahiye ki jinake hiMsA, jhUTha, corI, kuzIla (parastrIsevana)-parigraha-ina paMca pApoM yA inameMse kisI pApakA tyAga nahIM hai, jo digviratiAdi saptazIlavata yA unameMse kisI zIlavatake dhAraka nahIM haiM athavA jinakA kula aura jAti zuddha nahIM hai yA isI prakAra aura bhI kisI guNase jo rahita haiM, ve bhI nityapUjana kara sakate haiM aura unako nityapUjanakA adhikAra prApta hai| yaha dUsarI bAta hai ki guNoMkI apekSA unakA darjA kyA hogA ? athavA phalaprAptimeM apane apane bhAvoMkI apekSA unake kyA kucha nyUnAdhikyatA (kamIvezI) hogI ? aura vaha yahAMpara vivecanIya nahIM hai| yadyapi Ajakala adhikAMza aise hI gRhastha jainI pUjana karate hue dekhe jAte haiM jo hiMsAdika pAMca pApoMke tyAgarUpa paMcaaNuvrata yA digvirati Adi saptazIlavatake dhAraka nahIM hai; tathApi prathamAnuyogake graMthoMko dekhanese mAlUma hotA hai ki, aise logoMkA yaha (pUjanakA) adhikAra arvAcIna nahIM balki prAcIna samayase hI unako prApta hai| jahAM tahAM jainazAstroMme diyehue aneka udAharaNoMse isakI bhale prakAra puSTi hotI hai: laMkAdhIza mahArAja rAvaNa parastrIsevanakA tyAgI nahIM thA, pratyuta vaha parastrIlampaTa vikhyAta hai / isI durvAsanAse prerita hokara hI usane prasiddha satI sItAkA haraNa kiyA thaa| isaviSayameM usakI jo kucha bhI Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratijJA thI vaha etAvanmAna (kevala itanI) thI ki, "jo koI bhI parastrI mujhako nahIM icchegI, maiM usase balAtkAra nahIM kruuNgaa|" nahIM kaha sakate ki usane kitanI parastriyoMkA jo kisI bhI kAraNase usase rajAmanda (sahamata) hogaI hoM-satItvamaMga kiyA hogA athavA ukta pratijJAse pUrva kitanI paradArAoMse balAtkAra bhI kiyA hogA / isa parastrIsevanake atirikta vaha hiMsAdika anya pApoMkA bhI tyAgI nahIM thaa| digvirati Adi saptazIla vratoMke pAlanakI to vahAM bAta hI kahAM ? parantu yaha saba kucha hote hue bhI, raviSeNAcAryakRta padmapurANameM aneka sthAnoMpara aisA varNana milatA hai ki "mahArAjA rAvaNane bar3I bhaktipUrvaka zrIjineMdradevakA pUjana kiyaa| rAvaNane aneka jinamaMdira banavAye / vaha rAjadhAnImeM rahatehue apane rAjamandiroMke madhyameM sthita zrIzAMtinAthake suvizAla caityAlayameM pUjana kiyA karatA thA / bahurUpiNI vidyAko siddha karaneke liye baiThanese pUrva to usane isa caityAlayameM bar3e hI utsavake sAtha pUjana kiyA thA aura apanI samasta prajAko pUjana karanekI AjJA dI thii| sudarzana meru aura kailAza parvata Adike jinamaMdiroMkA usane pUjana kiyA aura sAkSAt kevalI bhagavAnakA bhI pUjana kiyaa| kauzAMbI nagarIkA rAjA sumukha bhI parastrIsevanakA tyAgI nahIM thaa| usane bIraka seThakI strI vanamAlAko apane gharameM DAla liyA thaa| phira bhI usane mahAtapasvI varadharma nAmake munirAjako vanamAlAsahita AhAra diyA aura pUjana kiyaa| yaha kathA jinasenAcAryakRta tathA jinadAsa brahmacArIkRta donoM harivaMza purANoMmeM likhI hai| isI prakAra aura bhI saikar3oM prAcIna kathAe~ vidyamAna haiM, jinameM pApiyoM tathA avratiyoMkA pApAcaraNa kahIM bhI unake pUjanakA pratibandhaka nahIM huA aura na kisI sthAnapara aise logoMke isa pUjana karmako asatkarma batalAyA gyaa| vAstavameM, yadi vicAra kiyA jAya to mAlUma hogA ki jineMdradevakA bhAvapUrvaka pUjana svayaM pApoMkA nAza karanevAlA hai, zAstroMmeM use aneka janmoMke saMcita pApoMko bhI kSaNamAtrameM bhamakara denevAlA varNana Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 kiyA hai / isIse pApoMkI nivRttipUrvaka iSTa siddhi ke liye loga jinadevakA pUjana karate haiM / phira pApAcaraNIyoMke liye usakA niSedha kaise ho sakatA hai ? unake liye to aisI avasthAmeM, pUjanakI aura bhI adhika AvazyakatA pratIta hotI hai| pUjAsAra grathameM mApha hI likhA hai kiH "brahmano'thavA gono vA taskaraH sarvapApakRta / jinAzigaMdhasamparkAnmukto bhavati tatkSaNam // " arthAt-jo brahmahatyA yA gohatyA kiyehue ho, dUsaroMkA mAla curAnevAlA cora ho athavA isase bhI adhika sampUrNa pApoMkA karanevAlA bhI kyoM na ho, vaha bhI jineMdra bhagavAna ke caraNoMkA, bhaktibhAvapUrvaka, caMdanAdi sugaMdha dravyoMse pUjana karanepara tatkSaNa una pApoMse chuTakArA pAnemeM samartha hojAtA hai / isase sApha taura para pragaTa hai ki pIse pApI aura kalaMkIse kalaMkI manuSya bhI zrIjinaMdradevakA pUjana kara sakatA hai aura bhakti bhAvase jinadevakA pUjana karake apane AtmAke kalyANakI ora agrasara ho sakatA hai / isa liye jisa prakAra bhI bana sake sabako ninyapUjana karanA caahiye| sabhI nityapUjanake adhikArI hai aura isI liye Upara yaha kahA gayA thA ki isa nityapUjanapara manuSya, tiyaMca, strI, puruSa, nIca, UMca, dhanI, nirdhanI, vratI, avatI, rAjA, mahArAjA, cakravartI aura devatA sabakA samAnA'dhikAra hai / samAnAdhikArase, yahAM, koI yaha artha na samajha leve ki saba ekasAtha milakara, eka thAlImeM, eka saMdalI yA caukIpara athavA eka hI sthAnapara pUjanakaraneke adhikArI haiM kintu isakA artha kevala yaha hai ki sabhI pUjanake adhikArI haiM / ve, eka rasoI yA bhiabhinna rasoIyoMse bhojana karaneke samAna, Age pIche, bAhara bhItara, alaga aura zAmila, jaimA avasara ho aura jasI unakI yogyatA unako ijAjata (AjJA) de, pUjana kara sakate haiN| * jinapUjA kRtA hanti pApaM nAnAbhavodbhavam / bahukAlacitaM kASTharAzi vahni mivAkhilam // 9-103 // -dhrmsNgrhshraavkaacaar| Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 dassAdhikAra | yadyapi aba koI aisA manuSya yA jAti vizeSa nahIM rahI jisake pUjaaishaarat mImAMsA kI jAya - jainadharmameM zraddhA aura bhakti rakhanevAle, UMca nIca sabhI prakArake, manuSyoMko nityapUjanakA adhikAra prApta hai - tathApi itanepara bhI jinake hRdaya meM isa prakArakI kucha zaMkA avazeSa ho ki dasse ( gATe ) jainI bhI pUjana kara sakate haiM yA ki nahIM, unako itanA aura samajha lenA cAhiye ki jainadharma meM 'dasse' aura 'bIse' kA koI bheda nahIM hai; na kahIM para jainazAstroM meM 'dasse' aura 'bIse' zakA prayoga kiyA gayA hai / jisa prakAra brAhmaNa, kSatriya, vaizya aura zUdra, ina cAroM varNoMse bAhya ( bAhara ) bIsoMkA koI pAMcavA varNa nahIM hai, usI prakAra dassoMkA bhI koI bhinna varNa nahIM hai / cAroM varNoMme hI unakA bhI antarbhAva hai / cAro hI varNake sabhI manuSyoM ko pUjanakA adhikAra prApta honese unako bhI vaha adhikAra prApta hai / vaizya jAtike dassoMkA varNa vaizya hI hotA hai / ve vaizya hone ke kAraNa zUdrose UcA darjA rakhate hai aura zUdra loga manuSya honeke kAraNa tiryatroMse UMcA darjA rakhate hai / jaba zUdra to zUdra, tiryaMca bhI pUjanake adhikArI varNana kiye gaye hai aura tiryaca bhI kaise ? meMDaka jaise ! taba vaizya jAtike dasse pUjanake adhikArI kaise nahIM ? kyA ve jainagRhastha yA zrAvaka nahIM hote ? athavA zrAvakake bAraha vratoMko dhAraNa nahIM karasakate ? jaba dasse loga yaha saba kucha hote hai aura yaha saba kucha adhikAra unako prApta hai, taba ve pUjanake adhikArase kaise vaMcita rakkhe jA sakate haiM ? pUjana karanA gRhastha jainiyoMkA paramAvazyaka karma hai| usake sAtha agravAla, khaMDelavAla yA paravAra Adi jAtiyoMkA koI bandhana nahIM hai-sabaka liye samAna upadeza hai - jaisA ki Upara ullekha kiye hue AcAryoMke vAkyoMse pragaTa hai / paramopakArI AcAryoMne to aise manuSyoM ko bhI pUjanA'dhikAra se vaMcita nahIM rakkhA, jo AkaNTha pApa mana haiM aura pApIse pApI kahalAte haiM / phira 1 vaizyajAtike dassoko choTIsaraNa ( zreNi) yA choTIsena ke baniye athavA vinaikayA bhI kahate hai / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizya jAtike dassoMkI to bAta hI kyA hosakatI hai ? zrIkundakunda munirAjakA to vacana hI yaha hai ki vinA pUjanake koI zrAvaka ho hI nahIM sakatA / dasse loga zrAvaka hote hI haiM, isase unako pUjanakA adhikAra svataHsiddha hai aura ve barAbara pUjanake adhikArI haiN| zolApurameM dasse jainiyoMke banAye hue tIna zikharabanda maMdira aura aneka caityAlaya maujUda haiM / gvAliyarameM bhI dassoMkA eka maMdira hai| sivanIkI tarafa dasse bhAIyoMke bahutase jainamaMdira haiM / zrIsammeda zikhara, zatrujaya, mAMgItuMgI aura kunthalagiri tIrthopara zolApuravAle prasiddha dhanika zrImAn haribhAI devakaraNajI dassAke banAyehue jinamaMdira haiM / ina samasta maMdira aura caityAlayoMmeM dassA, bIsA, sabhIloga barAbara pUjana karate hai| zolApurake prasiddha vidvAn seTha hIrAcaMda nemicaMdajI AnarerI majiSTreTa dassA jainI haiM / unake gharameM eka caityAlaya hai jisameM ve aura anya bhAI sabhI pUjana karate haiN| isI prakAra anya sthAnoMpara bhI dassA jainiyoMke mandira haiM jinameM saba loga pUjana karate haiN| jahAM unake pRthak maMdira nahIM haiM vahAM ve prAyaH bIsoMke maMdirameM hI darzana pUjana karate haiN| ___ yaha dUsarI bAta hai ki koI eka dravya yA do dravyase pUjana karaneko a. thavA maMdirake vastroM aura maMdirake upakaraNoMmeM pUjana na karake anya vastrAdikoMmeM pUjana karaneko pUjana hI na samajhatA ho aura isI abhiprAyake anusAra kahIM kahIMke bIse apane maMdiroMmeM dassoMko maMdirake vastra pahanakara aura maMdirake upakaraNoMko lekara aSTa dravyase pUjana na karane dete hoM, parantu isako kevala unakI kalpanA hI kaha sakate haiM-zAstra meM isakA koI AdhAra aura pramANa nahIM hai| pUjana siddhAnta aura nityapUjanake svarUpake anusAra vaha pUjana avazya hai / tIrthasthAnoM aura atizaya kSetroMkI pUjA vandanAko-dasse bIse-sabhI jAte haiM aura sabhI aSTadravyase pUjana karate haiN| zrItAraMgAjI tIrthapara nAnacaMda padamasI nAmake eka munIma haiM jo dassA jainI haiN| ve ukta tIrthapara bIsoMke maMdirameM-mandirake vastroMko pahana kara aura maMdirake upakaraNoMko lekara hI-nitya aSTa dravyase pUjana karate haiN| anya sthAnoMpara bhI-jahAMke bIsomeM isa prakArakI kalpanA nahIM hai-dassA Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 jaina bIsoMke maMdira meM usI prakAra aSTa dravyAdise pUjana karate haiM jisa prakAra ki ve apane maMdiroM meM karate haiN| jinako aisA dekhanekA avasara na milA ho ve dakSiNa dezakI ora jAkara svayaM dekha sakate haiM / udhara jAnepara unako aisI jainajAtiyAM bhI Ama taurapara pUjana karatI huI mileMgI jinameM punarvi vAhakI prathA bhI jArI hai / isake atirikta dassA jainiyoMne aneka pratiSThAe~ bhI karAI haiM / eka pratiSThA zolApurake seTha rAvajI nAnacaMdane karAI thii| pichale sAla bhI dassA jainiyoM kI do pratiSThAe~ ho cukI haiM / pratiSThA karAnevAle bhagavAnakI pratimA ke sAtha rathAdikameM baiThate haiM aura svayaM bhagavAnakA aSTa dravyase pUjana karate hai / isaprakAra pravRtti bhI dassoMke pUjanA'dhikArakA bhale prakAra samarthana karatI hai / isaliye dassoMko bIsoMke samAna hI pUjanakA adhikAra prApta hai| kisI kisIkA kahanA hai ki apadhvaMsaja arthAt vyabhicArajAtako hI dassA kahate haiM aura vyabhicArajAta pUjanake adhikArI nahIM hote; parantu aisA kahane meM koI pramANa nahIM hai / jaba pravRttikI ora dekhate haiM to vaha bhI isake viruddha pAI jAtI hai- jo manuSya kisI vi. dhavA strIko pragaTa rUpase apane ghara meM DAla letA hai arthAt usake sAtha karAo ( dharejA ) kara letA hai vaha svayaM vyabhicArajAta (vyabhicArase paidA huA manuSya) na hote hue bhI dassA samajhA jAtA hai / yadi koI bIsA kisI nIca jAti ( zUdrAdika ) kI kanyAse vivAha kara letA hai to vaha bhI Ajakala jAtise cyuta kiyA jAkara dassA yA gATA banAdiyA jAtA hai aura usakI saMtAna bhI dassoM meM hI parigaNita hotI hai / isIprakAra yadi vidhavAke sAtha karAo kara lenese koI putra paidA ho aura usakA vivAha vidhavAse na hokara kisI kanyAse ho to vidhavA-putrakI saMtAna vyabhicArajAta na hote hue bhI dassA hI kahalAtI hai / bahudhA vaha saMtAna jo bhartAra ke jIvita rahate hue jArase utpanna hotI hai, vaha vyabhicArajAta hote hue bhI dassoM meM zAmila nahIM kI jAtI / kahIM kahIMpara dassekI kanyAse vivAha kara lenevAle bIseko bhI jAti se khArija (cyuta) karake dassoMmeM zAmila kara dete haiM; parantu bambaI aura dakSiNa prAntAdi bahutase sthAnoMmeM yaha prathA nahIM hai / vahAMpara dassoM aura bIso meM paraspara Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 vivAha saMbaMdha hone se koI jAticyuta nahIM kiyA jAtA / hamArI bhAratavarSIya digambara jaina mahAsabhA ke sabhApati, jainakulabhUSaNa zrImAna seTha mANikacaMdajI je. pI. bambaIke bhAI pAnAcaMdajIkA vivAha bhI eka dussakI kanyA se huA thA; parantu isase unapara koI kalaMka nahIM AyA aura kalaMka Ane kI koI bAta bhI na thI / prAcIna aura samIcIna pravRtti bhI, zAstroMma, aisI hI dekhI jAtI hai jisase aise vivAha sambandhoMpara koI doSAropaNa nahIM ho sakatA / adhika dUra jAnekI z2arUrata nahIM hai / zrIneminAtha tIrthakarake cacA vasudevajIko hI lIjiye / unhoMne eka vyabhicArajAtakI putrIse, jisakA nAma priyaMgusuMdarI thA, vivAha kiyA thA / priyaMgu suMdarI ke pitAkA arthAt usa vyabhicArajAtakA nAma eNIputra thA / vaha eka tApasI kI kanyA RSidattAse, jisase zrA vastI nagarIke rAjA zIlAyudhane vyabhicAra kiyA thA aura usa vyabhicArase ukta kanyAko garbha raha gayA thA, utpanna huA thA / yaha kathA zrIjinasenAcAryakRta harivaMzapurANameM likhI hai| isa vivAha se vasudevajIpara, jo bar3e bhArI jainadharmI the koI kalaMka nahIM AyA / na kahIMpara ve pUjanAdhikArasaM vaMcita rakhe gaye | balki unhoMne zrIneminAthajI ke samavasaraName jAkara sAkSAt zrIjineMdradevakA pUjana kiyA hai aura unakI ukta priyaMgu suMdarI rANIne jinadIkSA dhAraNa kI hai| isase pragaTa hai ki vyabhicArajAtaMhIkA nAma dassA nahIM hai aura na koI vyabhicArajAta ( apadhvaMsaja ) pUjanA'dhikArase vaMcita hai / "zUdrANAM tu sadharmANaH sarve'padhvaMsajAH smRtAH" arthAt samasta apadhvaMsaja ( vyabhicAra se utpanna hue manuSya ) zUdroMke samAnadharmI haiM, yaha vAkya yadyapi manusmRtikA hai; parantu yadi isa vAkyako satya bhI mAna liyA jAya aura apadhvaMsajohIko dasse samajha liyA jAya, to bhI ve pUjanAdhikAra se vaMcita nahIM ho sakate / kyoMki zUdroMko sApha taurase pUjanakA adhikAra diyA gayA hai, jisakA kathana Upara vistArake sAtha AcukA hai / jaba zUdroMko pUjanakA adhikAra prApta hai, taba unake samAnadharmiyoMko usa adhikArakA prApta honA svataH siddha hai| 1 1 vyabhicArajAta bhI dassA hotA hai aisA kaha sakate haiM / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 I aura pUjanakA adhikAra hI kyA ? jainazAstroMke dekhanese to mAlUma hotA hai ki apadhvaMsaja loga jinadIkSAtaka dhAraNa kara sakate haiM, jisakI adhi kAra prApti zUtroM ko bhI nahIM kahI jAtI / udAharaNake taurapara rAjA karNahIko lIjiye / rAjA karNa eka ku~vArI kanyAse vyabhicAradvArA utpanna huA thA aura isa liye vaha apadhvaMsaja aura kAnIna kahalAtA hai| zrIjinalenAcAryakRta harivaMzapurANameM likhA hai ki mahArAjA jarAsiMdhake mAre jAnepara rAjA karNa ne sudarzana nAmake udyAnameM jAkara damavara nAmake digambara munike nikaTa jinezvarI dIkSA dhAraNa kii| zrIjinadAsa jha cArIkRta harivaMzapurANa meM bhI aisA hI likhA hai, jaisA ki usake nimnalikhita lokase pragaTa hai: ------ "vijito'pyaribhiH karNo nirviNNo mokSasaukhyadAm / dIkSAM sudarzanoyAgrahIddamavarAntike / / 26-208 // " arthAt -- zatruoMse vijita honepara rAjA karNako vairAgya utpanna hogayA aura taba unhoMne sudarzana nAmake udyAnameM jAkara zrIdamavara nAmake " munike nikaTa, mokSakA sukha prApta karAnevAlI, jinadIkSA dhAraNa kI / isase yaha bhI pragaTa huA ki apadhvaMsaja loga apane varNako chor3akara zUdra nahIM ho jAte; balki ve zUdroMse kathaMcit UMcA darjA rakhate haiM aura isIliye dIkSA dhAraNa kara sakate haiN| aisI avasthAmeM unakA pUjanA - faare aura bhI nirvivAda hotA hai / yadi thor3I derake liye vyabhicArajAtako pUjanA'dhikArase vaMcita rakkhA jAve to kuMDa, golaka, kAnIna aura sahoDhAdika sabhI prakArake vyabhicArajAta pUjanA'dhikArase vaMcita raheMge-bhatarake jIvita rahanepara jo saMtAna jArase utpanna hotI hai; vaha kuMDa kahalAtI hai / bharttArake mare pIche jo saMtAna jArase utpanna hotI hai usako golaka kahate haiM / apanI mAtAke ghara rahanevAlI ku~vArI kanyAse vyabhicAradvArA jo saMtAna utpanna hotI hai vaha kAnIna kahI jAtI hai aura jo saMtAna aisI ku~vArI kanyAko garbha raha jAneke pazcAt usakA vivAha ho jAnepara utpanna hotI hai, usako sahoDha kahate haiM- ina cAroM bhedoMmeMse golaka aura kAnInakI parIkSA ji0 0 pU0 4 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pacAna) tathA prAyaH sahoDhakI parIkSA bhI AsAnIse le sakatI hai| parantu kuMDasaMtAnakI parIkSAkA aura khAsakara aisI kuMDasaMtAnakI parIkSAkA, koI sAdhana nahIM hai, jo bhartArake bArahoM mahIne nikaTa rahate hue (arthAt paradezameM na hote hue) utpanna ho / kuMDakI mAtAke sivA aura kisIko yaha rahasya mAlUma nahIM ho sakatA / balki kabhI kabhI to usako bhI isameM prama honA saMbhava hai-vaha bhI ThIka ThIka nahIM kaha sakatI ki yaha saMtAna jArase utpanna huI yA asalI bhartArase / vyabhicArajAtako pUjanA'dhikArase vaMcita karanepara kuMDasaMtAna bhI pUjana nahIM kara sakatI, aura kuMDa saMtAnakI parIkSA na ho sakanese saMdigdhAvasthA utpanna hotI hai| saMdigdhA'vasthAmeM kisIko bhI pUjana karanekA adhikAra nahIM hosktaa| isase pUjana karanekA hI abhAva siddha ho jAyagA, yahI bar3I bhArI hAni hogii| ataH koI vyabhicArajAta pUjanA'dhikArase vaMcita nahIM hosakatA / dUsare jaba pApIse pApI manuSya bhI nityapUjana kara sakate haiM to phira kore vyabhicArajAtakI to bAta hI kyA ho sakatI hai ? ve avazya pUjana kara sakate haiN| vAstavameM, yadi vicAra kiyA jAya to, jainamatake pUjanasiddhAnta aura nityapUjanake svarUpA'nusAra, koI bhI manuSya nityapUjanake adhikArase vaMcita nahIM raha sakatA / jina logoMne paramAtmAko rAgI, dveSI mAnA haipUjana aura bhajanase paramAtmA prasanna hotA hai, aisA jinakA siddhAnta hai aura jo AtmAse paramAtmA bananA nahIM mAnate, yadi ve loga zUdroMko yA anya nIca manuSyoMko pUjanake adhikArase vaMcita rakkheM to kucha Azcarya nahIM kyoMki unako yaha bhaya ho sakatA hai ki kahIM nIce darjeke manuSyoMke pUjana kara lenese yA unako pUjana karane denese paramAtmA kupita na ho jAve aura una sabhIko phira usake kopakA prasAda na cakhanA par3e / parantu jainiyoMkA aisA siddhAnta nahIM hai / jainI loga paramAtmAko paramavItarAgI, zAntasvarUpa aura karmamalase rahita mAnate haiM / unake iSTa paramAtmAmeM rAga, dveSa, moha aura kAma, krodhAdika doSoMkA sarvathA abhAva hai| kisIkI nindA-stutise usa paramAtmAmeM koI vikAra utpanna nahIM hotA aura na usakI vItarAgtA yA zAntatAmeM kisI bhI kAraNase koI bAdhA upasthita Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 ho sakatI hai / isaliye kisI kSudra yA nIce darjeke manuSyake pUjana kara lenese paramAtmA kI AtmAmeM kucha malinatA A jAyagI, usakI pratimA apUjya ho jAyagI, athavA pUjana karanevAleko kucha pApa bandha ho jAyagA, isa prakArakA koI bhaya jJAnavAn jainiyoMke hRdayameM utpanna nahIM ho sakatA / jainiyoMke yahAM isa samaya bhI cAMdanapura ( mahAvIrajI ) Adi aneka sthAnoMpara aisI pratimAoMke pratyakSa dRSTAnta maujUda haiM, jo zUtra yA bahuta nIce darjeke manuSyoMdvArA bhUgarbhase nikAlI gaIM-sparzI gaI-pUjI gaI aura pUjI jAtI haiM, parantu isase unake svarUpameM koI parivartana nahIM huA, na unakI pUjyatAmeM koI pharka ( bheda ) par3A aura na jainasamAjako hI usake kAraNa kisI aniSTakA sAmanA karanA par3A; pratyuta ve barAbara jainiyoMhIse nahIM kintu ajainiyoMse bhI pUjI jAtI hai aura unake dvArA sabhI pUjakoM kA hitasAdhana honeke sAtha sAtha dharmakI bhI acchI prabhAvanA hotI hai / ataH jaina siddhAntake anusAra kisI bhI manuSyake liye nityapUjanakA niSedha nahIM ho sakatA / dassA, apadhvaMsaja yA vyabhicArajAta sabako isa pUjanako pUrNa adhikAra prApta hai / yaha dUsarI bAta hai ki - apane Antarika dveSa, ApasI vaimanasya, dhArmika bhAvoMke abhAva aura hRdayakI saMkIrNatA Adi kAraNoMse - eka jainI kisI dUsare jainIko apane gharU yA apane adhikRta maMdirame hI na Ane de athavA Ane to de kintu usake pUjana kArya meM kisI na kisI prakArase vAdhaka ho jAve / aisI bAtoMse kisI vyaktike pUjanA'dhikArapara koI asara nahIM par3a sakatA / vaha vyakti khuzIse usa maMdira meM nahIM to, anyatra pUjana kara sakatA hai / athavA svayaM samartha aura isa yogya honepara apanA dUsarA navIna maMdira bhI banavA sakatA hai / aneka sthAnoMpara aise bhI navIna maMdiroMkI sRSTikA honA pAyA jAtA hai / yahAMpara yadi yaha kahA jAve ki Agama aura siddhAntase to dassoM ko pUjanakA adhikAra siddha hai aura adhikatara sthAnoMpara ve barAbara pUjana karate bhI haiM; parantu kahIM kahIM para dassoMko jo pUjanakA niSedha kiyA jAtA hai vaha kisI jAtIya aparAdhake kAraNa eka prakArakA tatrastha jAtIya daMDa hai; to kahanA hogA ki zAstroMkI AjJAko ullaMghana karake dharmaguruoMke uddezya viruddha aisA daMDa vidhAna karanA kadApi nyAyasaMgata aura mAnanIya nahIM ho sakatA Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aura na kisI sabhya jAtikI orase esI AjJAkA pracArita kiyA jAnA samucita pratIta hotA hai ki amuka manuSya dharmasevanase vaMcita kiyA gayA aura usakI saMtAnaparamparA bhI dharmasevanase vaMcita rhegii| sAMsArika viSayavAsanAoMmeM phaMse hue manuSya vaise hI dharma kAryoM meM zithila rahate haiM, ulaTA unako daMDa bhI aisA hI diyA jAve ki ve dharmake kArya na karane pAveM, yaha kahAMkI buddhimAnI, vatsalatA aura jAtihitaiSitA ho sakatI hai ? sudUradarzI vidvAnoMkI dRSTimeM aisA daMDa kadApi AdaraNIya nahIM ho sakatA / aise manuSyoMke kisI aparAdhake upalakSameM to vahI daMDa prazaMsanIya ho sakatA hai jisase dharmasAdhana aura apane Atma-sudhArakA aura adhika avasara mile aura usake dvArA ve apane pApoMkA zamana yA saMzodhana kara skeN| na yaha ki DUbateko aura dhakkA diyA jAve! birAdarI yA jAtikA yaha kartavya nahIM hai ki vaha kisIse dharmake kArya chur3Akara usako pApakAryoMke karanekA avasara deve / __ isake sivA jo dharmA'dhikAra kisIko svAbhAvika rItise prApta hai usake chIna lenekA kisI birAdarI yA paMcAyatako adhikAra hI kyA hai ? birAdarIke kisI bhAIse yadi birAdarIke kisI niyamakA ullaMghana ho jAve yA koI aparAdha bana jAve to usake liye birAdarIkA kevala itanA hI kartavya ho sakatA hai ki vaha usa bhAIpara kucha Arthika daMDa kara deve yA usako apane aparAdhakA prAyazcitta leneke liye bAdhita kare aura jabataka vaha apane aparAdhakA yogya prAyazcitta na le le tabataka birAdarI usako birAdarIke kAmoMmeM arthAt vivAha zAdI Adika laukika kAryoMma zAmila na kare aura na birAdArI usake yahAM aise kAryoM meM sammilita ho / isIprakAra vaha usase khAne pIne lene dene aura riztenAtekA sambadha bhI chor3a sakatI hai| parantu, isase adhika, dharmameM hastakSepa karanA birAdarIke adhikArase bAhya hai aura kisI birAdarIke dvArA aisA kiye jAnekA phalitArtha yahI ho sakatA hai ki vaha birAdarI, eka prakArase, apane pUjya dharmaguruoMkI avajJA karatI hai| jina logoM (jainiyoM) ke hRdayameM aise daMDavidhAnakA vikalpa utpanna ho unako yaha bhI samajhanA cAhiye ki kisIke dharmasAdhanameM vighna Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 karanA bar3A bhArI pApa hai / aMjanAsuMdarIne apane pUrvajanmameM thor3e hI kAlake liye, jinapratimAko chipAkara, apanI sautanake darzana pUjanameM aMtarAya DAlA thaa| jisakA pariNAma yahAMtaka kaTuka huA ki usako apane isa janmameM 22 varSataka patikA duHsaha viyoga sahanA par3A aura aneka saMkaTa aura ApadAoMkA sAmanA karanA par3A, jinakA pUrNa vivaraNa zrIpadmapurANake dekhanese mAlUma ho sakatA hai 1 kuSTa, rayaNasAra graMtha meM zrI kundakunda munirAjane likhA hai ki "dUsaroMke pUjana aura dAnameM antarAya ( vighna) karanese janmajanmAntarameM kSaya, zUla, raktavikAra, bhagaMdara, jalodara, netrapIr3A, zirovedanA Adika roga tathA zIta uSNake AtApa aura ( kuyoniyoMma ) paribhramaNa Adi aneka duHkhoMkI prApti hotI hai / " yathA: "khayakuTTasUlamUlo loyabhagaMdarajalodarakkhisi / sIduhabajharAi pUjAdANaMtarAyakammaphalaM / / 33 / / " isaliye pApoMse DaranA cAhiye aura kisIko daMDAdika dekara pUjanase vaMcita karanA to dUra raho, bhUla kara bhI aisA kArya nahIM karanA cAhiye jisase dUsaroMke pUjanAdika dharmakAryoM meM kisI prakAra se koI bAdhA upasthita ho / balki --- upasaMhAra | ucita to yaha hai ki, dUsaroMko haratarahase dharmasAdhanakA avasara diyA - jAya aura dUsaroMkI hitakAmanAse aise aneka sAdhana taiyAra kiye jA~ya jinase sabhI manuSya jinendradevake zaraNAgata ho sakeM aura jainadharmameM zraddhA aura bhakti rakhate hue khuzIse jinendradevakA nityapUjanAdi karake apanI AtmAkA kalyANa kara sakeM / isake liye jainiyoMko apane hRdayakI saMkIrNatA dUrakara usako bahuta kucha udAra banAnekI z2arUrata hai / apane pUrvajoMke udAra caritoMkoM par3hakara, jainiyoMko, unase tadviSayaka zikSA grahaNa karanI cAhiye aura unake anukaraNadvArA apanA aura jagatake anya jIvoMkA hitasAdhana karanA cAhiye / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 bhagavajinasenAcAryapraNIta AdipurANako dekhanese mAlUma hotA hai ki AdIzvara bhagavAnake suputra bharatamahArAja, prathama cakravartIne apanI rAjadhAnI ayodhyAmeM ratnakhacita jinabimboMse alaMkRta caubIsa caubIsa ghaMTe tayyAra karAkara unako, nagarake bAharI daravAjoM aura rAjamahaloMke toraNadvAroM tathA anya mahAdvAroMpara, sonekI jaMjIroMmeM bAMdhakara pralambita kiyA thaa| jisasamaya bharatajI ina dvAroMmeMse hokara bAhara nikalate the yA inameM praveza karate the usasamaya ve turanta arhantoMkA smaraNa karake, ina ghaMToMmeM sthita arhatpratimAoMkI vandanA aura unakA pUjana karate the| nagarake logoM tathA anya prajAjanane bharatajIke isa kRtyako bahuta pasaMda kiyA, ve saba una ghaMToMkA Adara satkAra karane lage aura usake pazcAt purajanoMne bhI apanI apanI zakti aura vibhavake anusAra usI prakArake ghaMTe apane apane gharoMke toraNadvAroMpara lttkaaye*| bharatajI. kA yaha udAracarita bar3A hI cittako AkarSita karanevAlA hai aura isa (prakRta) viSayakI bahuta kucha zikSApradAna karanevAlA hai / unake anya * uparyukta Azayako pragaTa karanevAle AdipurANa (parva 41) ke ve ArSavAkya isaprakAra hai: "nirmApitAstato ghaMTA jinbimbairlNkRtaaH| parArdhyaratnanirmANAH sambaddhA hemarajjubhiH // 87 // lambitAzca bahirvAri taashcturvishtiprmaaH| rAjavezmamahAdvAragopureSvapyanukramAt // 88 // yadA kila viniryAti pravizatyapyayaM prbhuH| tadA maulAgralagnAbhirasya sthAdarhatAM smRtiH // 89 // smRtvA tato'haMdarcAnAM bhaktyA kRtvaabhivndnaam|| pUjayatyabhiniSkrAman pravizaMzca sa puNyadhIH // 90 // ratnatoraNavinyAse sthApitAstA nidhIzinA / dRssvaa'iidvndnaahetoloko'pyaasiitkRtaadrH||93 // paurairjanairataH sveSu vezmatoraNadAmasu / yathAvibhavamAbaddhA ghaMTAstAH saparicchadAH // 94 // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAra guNoM aura caritoMkA bahuta kucha paricaya AdipurANake dekhanese mila sakatA hai| isIprakAra aura bhI saikar3oM aura hajAroM mahAtmAoMkA nAmollekha kiyA jA sakatA hai / jainasAhityameM udAracarita mahAtmAoMkI kamI nahIM hai / Aja kala bhI jo aneka parvatoMpara khule maidAnameM tathA guphAoMmeM jinapratimAe~ virAjamAna hai aura dakSiNAdidezoMmeM kahIM kahIMpara jinapratimAoMsahita mAnastaMbhAdika pAye jAte haiM, ve saba jaina pUrvajoMkI udAra cittavRttike jvalanta dRSTAnta haiM / udAracarita mahAtmAoMke Azrita rahanese hI yaha jainadharma anekabAra vizvavyApI ho cukA hai / aba bhI yadi rASTradharmakA seharA kisI dharmake sira baMdha sakatA hai to vaha yahI dharma hai jo prANImAtrakA zubhacintaka hai / aise dharmako pAkara bhI hRdayameM itanI saMkIrNatA aura svArthaparatAkA honA, ki eka bhAI to pUjana kara sake aura dUsarA bhAI pUjana na karane pAve, jainiyoMke liye bar3I bhArI lajjAkI bAta hai| jina jainiyoMkA, "vasudhaiva kuTumbakam," yaha khAsa siddhAnta thA; kyA ve usako yahAMtaka bhulA baiThe ki apane sahadharmiyoMmeM bhI usakA pAlana aura vartAva na kareM! jAtibheda yA varNabhedake kAraNa ApasameM IrSA dveSa rakhanA, eka dUsareko ghRNAkI dRSTi se avalokana karanA aura apane laukika kAryoMsaMbaMdhI kapAyako dhArmika kAryoM meM nikAlanA, ye saba jainiyoMke Atma-gauravako naSTa karanevAle kArya haiM / jainiyoMko inase bacanA cAhiye aura samajhanA cAhiye ki brAhmaNa, kSatriya, vaizya aura zUdra ye cAroM varNa apanI apanI kriyAoM (vRtti) ke bhedakI apekSA varNana kiye gaye haiN| vAstavameM cAroM hI varNa jainadharmako dhAraNa karane evaM jineMdradevakI pUjA upAsanA karaneke yogya haiM aura isa sambandhase jainadharmako pAlana karate hue saba ApasameM bhAI bhAIke samAna haiM * / isaliye, hRdayakI saMkIrNatAko tyAgakara dhArmika kAryoMke anuSThAnameM saba jainiyoMko paraspara 1 samasta bhUmaMDala apanA kuTumba hai / *"viprakSatriyaviTzUdrAH proktAH kriyAvizeSataH / jainadharme parAH zaktAste sarve bAndhavopamAH // " -somsenaacaary| Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 bandhutAkA bartAva karanA cAhiye aura ApasameM prema rakhate hue eka dUsareke dharmakAya meM sahAyaka honA cAhiye / isIprakAra jo loga jainadharma kI zaraNameM AveM yA AnA cAheM, aise navIna jainiyoM yA AtmahitaiSiyoMkA sacce dilase abhinandana karate hue, unako saba prakArase dharmasAdhanameM sahAyatA denI cAhiye / AzA hai ki hamAre vicArazIla niSpakSa vidvAn aura paropakArI bhAI isa mImAMsAko par3hakara satyAsatyake nirNaya meM dRDhatA dhAraNa kareMge aura apane karttavyako samajhakara jahAM kahIM, suzikSAke abhAva aura saMsargadoSake kAraNa, Agama aura dharmagurubhoMke uddezyaviruddha pravRtti pAI jAve usako uThAne aura usake sthAnameM zAstrasammata samIcIna rItikA pracAra karanemeM dattacitta aura yanazIla hoMge / ityalaM vijJeSu / niSpakSa vidvAnoMkA caraNasevakajugalakizora jaina, mukhatAra samApta. devabanda ji0 sahAranapura / Page #65 -------------------------------------------------------------------------- Page #66 -------------------------------------------------------------------------- Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIparamAtmane nama REPunmandu zrutAvatArakathA zrunaskandhavidhAnAdi. jisako cAvalI (Agaga) nivAsI lAlArAma jainana maMgraha karake anuvAdita va maMzodhana kiyA / mumbayIstha-jainahi laipI kAryAlayane 'pArvatIvaradA prapameM chapAkara prakAzita kiyA. vInirmANa saMvana 2434. IsvI san 1908. mabAra 2100 prati ) naM. 4. (mRnya 3 Ane Page #68 -------------------------------------------------------------------------- Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhuumikaa| " jisa jAtimeM apane pUrva puruSoMke gauravakA abhimAna nahIM hai, jo apane jAtIya tyohAroMkA anAdara karatI hai, vaha jAti bahuta zIghra naSTa hojAtI hai, usakI gaNanA jIvita jAtiyoMmeM nahIM ho sktii|" vicArazIla vidvAnoMka uparyukta vAkyoMkI ora hama apane jainasamAjakA citta AkarSita karate haiM aura preraNA karate haiM ki, vaha apane isa adhaHpatanake samayameM eka bAra ekAntameM baiThakara vicAra karai ki, hamAre hRdayama pUrva purukhAoMkA kitanA gaurava hai ? hama aise kitane mahAtmAoMke nAma jAnate hai, jinhoMne hamAre liye anaMta parizrama kiyA hai, hamAre jAtIya tyohAra kauna 2 haiM, aura unameMse hama kina 2 kA Adara karate haiM. tathA apanI jAtIyatAkI rakSA karaneke liye hamAre pAsa isa samaya kyA 2 sAdhana haiM / AzA hai ki ina viSayoMkA anuzIlana karanese samAjameM apane khoye hue gauravako prApta karaneke liye utsukatA utpanna hue binA nahIM rhegii| pAThaka mahAzaya : Aja jo yaha choTAsA kintu ananta upakArI grantha Apake samakSa hai. eka jAtIya prAcIna parvakA smaraNa karAne ke liye, usakA gaurava pragaTa karane ke liye aura usakA lupta huA pracAra punaH pracalita karane ke liye prakAzita kiyA jAtA hai / isameM jainAgamakA avatAra saMsAra meM kisa prakArase huA isa viSayakA itihAsa hai| julusa __ Apako smaraNa hogA ki zrutapaMcamI parvakA utsava pracalita kAnAveM / liye aneka varSoM se Andolana kiyA jA rahA hai. parantu usakA zAstrI Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsa tathA abhiprAya sarva sAdhAraNapara pragaTa nahIM hai, isaliye AndolanakI jaisI cAhiye, vaisI saphalatA nahIM huI / yaha dekhakara hamane yaha grantha sarasvanIsevaka pannAlAlajI bAkalIvAlake anurodhase anuvAdita gayA kiyA hai| AzA hai ki, isake eka bAra pATha karanese pratyeka manuSya isa parvake karane ke liye utsuka hogA / ___ pAThaka dekheMge ki, hamAre pavitra dharmameM pahale kaise 2 RSimaharSi hogaye haiM aura unhoMne kaise 2 mahAn grantha nirmANa kiye the| hamAre pramAdase Aja una granyoMkI prApti to kahAM, unake nAma jAnanevAle bhI saMsArameM na rahe / hAya ! jina siddhAntoMkI rakSAke liye saMsAratyAgI nirmamatva mahAtmA dharasena jIko atizaya AkulatA huI thI, unakI khoja karaneke liye-zakti rahate bhI unakA uddhAra karaneke liye-hamArI pravRtti nahIM hotI. jinazAstroM ke prabhAvase Ajataka saMsArameM hamAre dharmakA astitva hai, anyAnya dharmavAle udaMDa vidvAna, jinake pAThase garvagalita hojAte the aura muktakaMThase jainadharmakI prazaMsA karake usake anuyAyI ho jAte the, unhIM granthoM kI Aja aisI durdazA hai ki, dekhakara ronA AtA hai / Aja ye hI apUrva grantha kisI dUsarI jIvita jAtike hAthameM hote to vaha saMsArameM jainadharmakI dhUma macA detii| ___ avazya hI hama logoMke hRdayase jinavANI mAtAkA gaurava naSTa ho gayA hai / apane AcAryoMkI vRttikA abhimAna vilupta hogayA hai| nahIM to udArazIla kahalAkara prativarSa karor3oM rupaye dharmameM lagAkara bhI hamArI jAti kA eka paisA granthajIrNoddhArake nahIM lagatA. yaha bAta kaba saMbhava hosakatI thI ? Aja eka kA lAla aisA nahIM dikhatA hai, jisane kisI eka vilupta Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hue nAmazeSa granthakA kisI prakArase bhI jIrNoddhAra karAyA ho| yaha kitanI lajjAkI bAta hai, ki lAkhoM prAcIna granthoM ke svAmI hokara bhI jainI loga eka aisA sarasvatIbhaMDAra sthApita nahIM kara sakate haiM, jisameM hajAra dohajAra graMthoMkA saMgraha ho / zrutAvatArakA pATha karake-zrutapaMcamIke bhUlehue parvako punaH pracalita karake-hamako AzA hai ki jainiyoMmeM zAstroMke jIrNoddhArakI carcA hone lagegI. aura thoDe hI dinoMmeM hamako eka do baDe 2 bhArI sarasvatIbhaMDAroMko sthApita dekhane kA saubhAgya prApta ho jaavegaa| __pUrvakAlameM hamAre yahAM sarvatra isa parvakA utsava manAyA jAtA thA. aura isIse uttejita hokara loga granthoM ke saMgraha karanemeMjIrNoddhAra karAne meM lAkhoM rupaye kharca karate the| IDara, jaisalamera, kAmA, kAraMjA, nAgaura, saunAgirajI, Amera, jayapura, kolhApura, Adi sthAnoM ke bhaMDAra; jinameM do 2 tIna 2 hajAra grantha saMgrahIta haiM isa viSayake pratyakSa jIvita udAharaNa hai / ve loga dhanya haiM, jinakI saccI udAratAse saramvatI mAtAkI bhaktise Aja hamako isa bAta ke kahane kA sAhasa hotA hai ki, lAkhoM granthoM ke naSTa hojAnepara bhI jainiyoMmeM abhI itane grantha maujUda haiM ki, daza pAMca lAkha rupaye lagAne para bhI unakA uddhAra karanA kaThina hai / ___ hama apanI jAti ke vidvAnoMse mukhiyoMse prArthanA karate haiM ki, ve isa varSa prayatna karake pratyeka nagara aura grAmameM isa parvako pracalita kareM / zrutapaMcamI ke dina pratyeka maMdirameM jinavANI mAtAkI vidhipUrvaka pUjA kareM, stuti kareM, anyavistAra karake julUsa nikAleM, aura isa zrutAvatArakI pavitra kathA ko par3hakara sunAve / usa dina pratyeka bhAI ko pratyeka maMdirake tathA apane gRhake zAstroM Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ko kholakara dhUpa dikhAnA cAhiye. yadi veSTana jIrNa badalakara naye bAMdhanA cAhiye / isake sivAya usa zakti ke anusAra navIna grantha likhavAkara athavA chape hue * maMgAkara maMdirajIko tIthoMko, gRhatyAgiyoMko vidyArthiyoMko tathA asamartha zrAvaka zrAvikAoMko bheMTa karanA cAhiye kyoMki zAstradAna ke samAna saMsAra meM koI bhI dAna nahIM hai / yaha grantha zrIindranaMdi AcAryakRta mUlagranthakA anuvAda hai / hama cAhate the ki, isako vistRta aitihAsika TippaNiyoMse alaMkRta karake prakAzita kareM. jisase hamArA saccA itihAsakA sarva sAdhAraNa meM pracAra ho | parantu zrutapaMcamI bahuta samIpa AgaI haiM. isakAraNa avakAzake aura upayukta sAdhanoM ke abhAva se hamArI ukta icchA pUrNa nahIM huI / yadi samAjane hamAre isa choTese parizramakA satkAra kiyA aura zrutapaMcamIkA parva pracalita hogayA to bahuta zIghra hama vistRta rUpa se isa granthako prakAzita karane kA udyama kreNge| hogaye hoM to dina apanI antameM sarasvatIjanaka zrIjinendradeva se yaha prArthanA karake hama isa bhUmikAko samApta karate haiM ki isake dvArA hamAre samAja meM jinavANI mAtA kI bhaktikA pravAha bar3he aura usameM par3akara hama loga bhagavAna bhaTTAkalaMka samantabhadrAdi mahAtmAoM ke smAraka banAne tathA unakI jayantiyAM manAneke liye tatpara ho jAveM / samAjameM aisI buddhi utpanna ho jAve ki, hamArI unnati taba hI hogI. jaba ki hama jinavANI mAtAkI saccI sevA kareMge, aura apane RSi maharSiyoMke parizramakA satkAra karanA sakheiMge / sarasvatIsevaka bambaI. akSayatRtIyA zrIvIra ni0 saMvat 2434 } cAvalI ( AgrA ) nivAsI zrI lAlArAma gupta / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM nama siddhebhyaH / atha zrutAvatArakathA likhyate / maMgalAcaraNa | sarvanAkIndravanditakalyANaparaM paraM devam / praNipatyavardhamAnaM zrutasya vakSye'haMmavatAram // 1 // yadyapi zruta anAdi nidhana hai / arthAt anAdikAla se hai aura anantakAla taka rahaigA parantu yahAM para kAlake Azrayase jo usakA aneka bAra utpAda aura vinAza huA hai, usakA varNana karate haiM || 2 || isa bharatakSetrameM avasarpiNI aura utsarpiNI nAmake do kAla pravartate rahate haiM jinameM ki nirantara jIvoMke zarIra kI uMcAI aura AyumeM nyUnAdhikatA huA karatI hai || 3 || avasarpiNI aura utsarpiNI kAlakI sthiti pRthak 2 daza kor3AkoDI sAgarakI hai / donoM kI sthiti ke kAlako kalpakAla kahate haiM // 4 // isa samaya avasarpiNI kAla pravartamAna ho rahA hai / kAlake bheda jAnanevAle gaNadharadevane isake chaha bheda batalAye haiM; suSamasuSamA, suSamA, suSamaduHSamA, duHSamasuSamA, duSamA aura duHSamaduHSamA / inameM se pahalA cAra kor3AkoDI sAgarakA, dUsarA tIna kor3A koDI sAgarakA, tIsarA do kor3A kor3IkA, cauthA vyAlIsa hajAra varSa nyUna eka kor3AkoDI sAgarakA, pAMcavAM ikkIsa hajAra varSakA aura chaTThA ikkIsa hajAra varSakA // 9 // pahale kAlameM manuSyoM kI uMcAI chaha hajAra dhanuSa, dUsaremeM cAra hajAra dhanuSa, hajAra dhanuSa, cauthemeM pAMcasau dhanuSa pAMcavemeM sAta hAtha aura chaThemeM tIsaremeM do Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aranipramANa hotI hai aura una manuSyoMkI Ayu pahale kAlameM tIna palya, dUsaremeM do palya, tIsaremeM eka palya, cauthemeM eka karor3a varSa pUrva pAMcavemeM ekasau vIsa varSa aura chaThemeM bIsa varSa hotI hai // 10 // 11 // pahale do kAla bIta jAnepara aura tIsare kAlameM patyakA AThavA~ bhAga zeSa rahajAnepara pratizruti, sanmati, kSemakara, kSemaMdhara, sImaMkara, sImaMdhara, vimala vAhana, cakSupmAna, yazambAna, abhicandra, candrAbha, marudeva, prasenajita aura nAbhirAya ina caudaha kulakaroMkI utpatti huii| inhoMne apane pratApase hA ! mA : dhik ! ina zabdoMse hI pRthvIkA zAsana kiyA arthAt unheM yadi kabhI daMDa denekI AvazyakatA hotI thI, to ina zabdoMkA vyavahAra kara. te the / pahale pAMca kulakaroMne ' hA zabdase dUsare pAMcane hA! mA: aura antake pAMca kulakaroMne hA ! mA ! aura vika zabdoMse rAjya zAsana kiyA thA // 16 // pahale kulakarane sUryacandramAke prakAzase jo loga bhayabhIta hue the unakA bhaya nivAraNa kiyaa| dUsarene tArAgaNake prakAzase bhayabhIta lokoMkA bhaya nivAraNa kiyaa| tIsarene siMha sadikase jo loga bhayabhIta hue the unakA bhaya nivAraNa kiyaa| cauthene andhakArake bhayako dIpaka jalAne kI zikSAse dUra kiyaa| pAMcavene kalpavRkSoMke svatvakI maryAdA baaNdhii| chaThene apanI niyamita sImAmeM zAsana kara 1 kaniSTikAvihIna muThI baMdhe hue hAthake mApako arali kahate hai / yaha pramANa hAthase kucheka choTA hotA hai / 2 zrIvRSabhadevako bhI pandrahavAM kulakara mAnA hai. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'lA nA sikhalAyA / sAtaveMne ghoDe ratha hAthI Adi savAriyoMpara caDhanA sikhlaayaa| AThaveM kulakarane jo loga apane putrakA mukha dekhanese bhayabhIta hue the unakA bhaya nivAraNa kiyaa| nauveM kulakarane putraputriyoMke nAmakaraNakI vidhi batalAI / dazavene candramAko dikhalAkara baccoMko krIDA karanA sikhalAyA / gyArahavene pitAputrake vyavahArakA pracAra kiyA arthAt logoMko sikhalAyA ki yaha tumhArA putra hai tuma isake pitA ho / bArahaveMne nadI samudrAdikameM nAva jahAja Adike dvArA pArajAnA tairanA Adi sikhalAyA / terahaveMne garbha, malake zuddha karane kA arthAt snAnAdikarmakA upadeza diyaa| caudahavene nAla kATanekI vidhi btlaaii| __ pazcAt caudahaveM kulakara zrInAbhigayakI marudevI mahArANIke garbhase AditIrthakara zrIvRSabhanAtha bhagavAna utpanna hue aura bharatakSetrameM unhoMne apane tIrthakI pravatti kii| unake nirvANa honepara pacAsalAkha koTisAgara varSataka sampUrNa zrutajJAna avicchinna rUpase prakAzita rhaa| anantara dUsare tIrthakara zrIajitanAtha bhagavAnane avatAra liyA aura ve bhI apane ziSyoMko bhalIbhAMti upadeza karate hue mokSa padhAre / unake pazcAt bhI zrutajJAna askhalita gatise calatA rhaa| zrIajitanAthake nirvANa ho jAneke tIsalAkhakoTi sAgara pIche zambhavanAthajI, unase dazalAkhakoTi sAgara pIche zrIabhinandana unase naulAkha koTi sAgara pAche zrIsumatinAtha navvehajAra koTisAgara pIche padmanAtha nau hajAra koTisAgara pIche zrIsupArzvanAtha, nausekoTisAgara pIche zrIcandraprabha aura candraprabhase navvekoTisA Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gara pIche zrIpuSpadanta hue| yahAMtaka samasta zrute avyavahita prakAzita rahA aura isake Age zrIpuSpadantake tIrthake nau koTisAgara pUrNa honemeM jaba cauthAI patya zeSa rahA thA tabataka zrutakA prakAza rahA / isake pazcAt cauthAI patyataka zrutakA viccheda rahA / anantara zrIzItalanAtha avatarita hue. inhoMne phira zrutakA prakAza kiyA aura yaha 6626000 varSa ghATa 9999900 sAgarameM AghApalya zeSa rahA thA tabataka rahA. isake pazcAt AdhA palyataka viccheda rahA / anantara zreyAn tIrthakarane phira zrutakA prakAza kiyaa| inake nirvANake pazcAt 54 sAgarameM paunapalya zeSa rahA thA taba phira zrunakA viccheda huA aura vaha paunapalyataka rahA / tadanantara zrIvAsupUjya tIrthakara hue / inhoMne phira zrutakA prakAza kiyA / inake nirvANAnantara 30 sAgarameM jaba eka palya rahagayA taba phira zrutaviccheda huA aura vaha eka palyataka rahA / anantara zrIvimalanAtha hue / inhoMne phira zrutakA prakAza kiyA / inake tIrthake 9 sAgarameM jaba eka palya rahA taba phira zrutakA viccheda huA aura vaha ekapalyataka rhaa| tatpazcAt zrIanantanAtha bhagavAnane phira zrutakAprakAza kiyaa| inake nirvANake pazcAt cAra sAgarameM paunapalya zeSa rahanepara paunapalyataka phira zrutakA viccheda rahA / anantara zrIdharmanAthane phira prakAza kiyA / inake nirvANake pazcAt paunapatyakama tInasAgarameM jaba AdhApalya zeSa rahagayA taba phira zrutakA viccheda huA aura vaha AdhA palyaparyanta rahA / anantara zrIzAntinAthatIrthakara hue / inhoMne phira zrutakA prakAza kiyA / inake pazcAt AdhA palya bItanepara zrIkunthunAtha, hajArakoTi varSaghATa pAva Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ palya bItanepara zrIaranAtha, hajArakoTi varSa vItanepara zrImallinAtha, 54 lAkhavarSa bItanepara zrImunisuvrata, chahalAkha varSa bItanepara zrInaminAtha, pAMca lAkha varSa vItane para zrIneminAtha, paune caurAsI hajAra varSa vItanepara zrIpArzvanAtha tIrthakara, aura 250 varSa bItane para zrI varddhamAna tIrthaMkara hue / zrIzAntinAthase varddhamAnatIrthakara paryanta zrutakA viccheda nahIM huA / kuzAgrabuddhi yativaroM dvArA jyoMkA tyoM prakAzita rhaa| __ zrIpArzvanAtha bhagavAnake tIrthaka antameM kundanapurake rAjA siddhArthakI priyakAriNI ( trisalA) rAnIke garbhase antima tIrthakara zrImahAvIrakA janma huaa| unhoMne tIsa varSakI AyumaM kumArAvasthAmeM hI jinadIkSA lelI aura ghora tapasyA karake bAraha varSameM kevalajJAna lakSmI prApta karalI / unake kevalajJAna sUryake udaya honepara indrakI AjJAse kuverane samavasaraNa nAmaka sabhAkI racanA kI / usa mahAsabhA deva, manuSya, muni Adi sabakA samUha ekatrita thA, to bhI trijagadguru bhagavAnakI divyadhvani 66 dinataka niHsRta nahIM huI / yaha dekhakara indrane jaba vicAra kiyA, to use vidita huA ki, gaNadharadevakA abhAva hI divyadhvani na honekA kAraNa hai| ataeva gaNadharakI zodha karaneke liye vaha iMdra gautama prAmako gayA / vahAM eka brAhmaNazAlAmeM indrabhUti nAmakA paMDita apane pAMcasau ziSyoM ke sanmukha vyAkhyAna de rahA thA / indrabhUti akhila vedavedAMgazAstroMkA vidvAna thA aura vidyAke madameM cUra ho rahA thaa| 1 yaha sthAna magadha dezameM pAvApurake samIpa aba bhI isI nAmase prasiddha hai| 2 indrabhUtike gotrakA nAma gautama thA / aneka itihAsakAroMne bhramameM par3akara gautama gaNadharako gautama buddha likha mArA hai| Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indra chAtrakA veSa dhAraNa karake usa pAThazAlAmeM eka ora jAkara khar3e hogaye aura usake vyAkhyAnako sunane lage / indrabhUtine thor3I derameM virAma lete hue jaba kahA ki, " kyoM tumhArI samajhameM AyA ? " aura chAtra vRnda jaba kahane lage ki, " hAM AyA." taba indrane nAsikAkA agrabhAga sikor3akara isa prakArase aruci pragaTa kI ki, vaha chAtroM kI dRSTimeM aagii| unhoMne tatkAla hI usa bhAvakA guru mahArAjase nivedana karadiyA / taba indrabhUti brAhmaNa isa apUrva chAtrase bolA ki, " samasta zAstroMko maiM hathelIpara rakkhe hue AMvaleke samAna dekhatA hUM aura anyAnya vAdI gaNoMkA duSTa mada mere sanmukha Ate hI naSTa hojAtA hai| phira kaho, kisa kAraNase merA vyAkhyAna tumheM rucikara nahIM huA / " indrane uttara diyA, " yadi Apa sampUrNa zAstroMkA tattva jAnate haiM. to merI isa AryAkA artha lagA dIjiye ! " aura yaha AryA usI samaya par3hake sunAI padravyanavapadArthatrikAlapazcAstikAyaSadakAyAn / viduSAM varaH sa eva hi yo jAnAti pramANanayaiH // 1 // isa azrutapUrva aura atyanta viSama arthavAlI AryAko sunakara indrabhRti kucha bhI nahIM samajhA / isaliye vaha bolA, tuma kisake vidyArthI ho| indrane uttara diyA " maiM jagadguru zrIvardhamAna bhaTTA 1 chaha dravya, nava padArtha, tIna kAla, paMcaastikAya aura chaha kAyoMko pramANanayapUrvaka jAnatA hai. vahI puruSa vidvAnoMmeM zreSTha hai| 2 AryAke zabdoMkA artha kucha kaThina nahIM hai kintu usameM jina padA. yokI saMkhyA batalAI hai, vaha kisI bhI darzanameM nahIM mAnI gaI hai| isIliye indrabhUti usakA abhiprAya pragaTa nahIM kara sakA thaa| Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 rakakA chAtra huuN|" taba indrabhUtine kahA. "oha ! kyA tuma usI siddhArthanandanake chAtra ho, jo mahA indrajAlavidyAkA jAnanevAlA hai. aura jo logoMko AkAzamArgameM devoMko Ate hue dikhalAtA hai' ? acchA to maiM usIke sAtha zAstrArtha karUMgA | tere sAtha kyA karUM / tumhAre jaise chAtroM ke sAtha vivAda karane se gauravakI hAni hotI hai| calo caleM, usase zAstrArtha karane ke liye / " aisA kahakara indrabhUti indrako Age karake apane bhAI agnibhUti aura vAyubhUtike sAtha samavasaraNakI ora calA / vahAM pahuMcanepara jyoM hI mAnastambhake darzana hue tyoM hI una tInoMkA garva galita ho gayA / pazcAt jinendra bhagavAna ko dekhakara inake hRdayameM bhaktikA saMcAra huA / isaliye unhoMne tIna pradakSiNA dekara namaskAra kiyA. stutipATha par3hA aura usI samaya samasta parigrahakA tyAga karake jinadIkSA le lI / indrabhUtiko tatkAla hI saptaRddhiyAM prApta hogaI aura Akhira meM ve bhagavAn ke cAra jJAnake dhArI prathama gaNadhara ho gaye / samavasaraNa meM una indrabhUti gaNadharane bhagavAn se " jIva astirUpa hai. athavA nAstirUpa hai ! usake kyAra lakSaNa haiM; vaha kaisA hai." ityAdi sATha hajAra prazna kiye / uttarameM " jIva astirUpa hai, anAdinidhana hai. zubhAzubharUpa karmoMkA kartAbhoktA hai. prApta hue zarIrake AkAra hai, upasaMharaNavisarpaNadharmavAlA aura jJAnAdi guNoMkarake yukta hai. utpAda, vyaya, prauvya lakSaNaviziSTa hai, svasaMvedana grAhya hai. anAdiprApta karmo ke sambandhase nokarma-karmarUpa pudgaloMko grahaNa karatA huA, 1 1 bhagavAn ke kalyANakome jaba devokA Agamana hotA thA. taba mithyAtI loga samajhate the ki yaha koI indrajAliyA hai, jo apanI vidyAse yaha asaMbhava dRzya dikhalAtA hai| 1 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ choDatA huA bhavabhavameM bhramaNa karanevAlA aura ukta karmoMke kSaya honese mukta honevAlA hai" isa prakArase aneka bhedoMse jIvAdi vastuoMkA sadbhAva bhagavAnane divya dhvanike dvArA prasphuTita kiyA / pazcAt zrAvaNamAsakI pratipadAko sUryodayake samaya raudramuhUrtameM jaba ki candramA abhijita nakSatra para thA. guruke tIrthakI (divyadhvanikI athavA divyadhvAnadvArA saMsArasamudrase tiranemeM kAraNabhUta yathArtha mokSamArgake upadezakI ) utpatti huI / zrIindrabhUti gaNadharane bhagavAnakI vANIko tattvapUrvaka jAnakara usI dina sAyaMkAlako aMga aura pUrvokI racanA yugapat kI aura phira use apane sahadharmI mudharmA svAmIko par3hAyA / isake anantara sudharmAcAryane apane sadharmI jambRsvAmIko aura unhoMne anya munivaroMko vaha zruta pddh'aayaa| pazcAt jagatpUjya zrIsanmatinAtha aneka nikaTa bhavyarUpI sasyoMko (dhAnyako) dharmAmRtarUpI varSAke siMcanase paramAnandita karate hue tIsavarSataka aneka dezomeM vihAra karate hue kamaloMke vanase atizaya zobhAyamAna pAvApurake udyAnameM phuNce| aura vahAMse jaba tIna varSa sAr3heATha mahIne caturtha kAlake zeSa raha gaye, taba kArtika kRSNA caturdazIko mokSa padhAre / bhagavAnake nirvANa hone ke sAtha hI zrIindrabhUti gaNadharako kevalajJAna utpanna huvA aura ve bArahavarSa vihAra karake mokSako prApta hue| unake 1 isI dina dIpamAlikAkA utsava manAyA jAtA hai| nirvANa kalyANakA rUpAntara hI dIpamAlikAkA utsava hai. isI dinase vIranirvANasaMvat calA hai jisakA isasamaya 2434 vAM varSa calatA hai. gujarAta vageraha aneka prAMtoMmeM vartamAnameM isI dina se hI nave varSakA prArabha hotA hai / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 nirvANa hote hI sudharmAcAryako kevalajJAnakA udaya huA / so unhoMne bhI bArahavarSa vihArakarake antimagati pAI aura tatkAla hI jambUsvAmIko kevalajJAna huA / unhoMne 38 varSa vihAra karake bhavya jIvoMko dharmopadeza diyA aura anta meM mokSamahalako payAna kiyA / ina tInoM muniyoMne parama kevala vibhUtiko pAI tabataka kevala divAkarakA udaya nirantara banA rahA parantu unake pazcAt hI usakA asta hogayA / jambUsvAmI muktike pIche zrIviSNumuni sampUrNa zrutajJAnake pAragAmI zrutakevalI ( dvAdazAMga ke dhAraka ) hue aura isIprakAra se nandimitra, aparAjita, govarddhana aura bhadrabAhu ye cAra mahAmuni bhI azeSazrutasAgara ke pAragAmI hue / ukta pAMcoM zrutakevalI 100 varSa ke antarAla meM hue arthAt bhagavAnakI muktike pazcAt 12 varSa meM 3 kevalI hue aura phira 100 varSa meM 5 zrutakevalI hue dekhate 2 zrutakevala sUrya bhI asta hogaye. taba gyAraha aMga aura daza pUrva ke dhAraNa karanevAle gyAraha mahAtmA hue / vizAkhadatta, proTila, kSatriya, jayasena, nAgasena, siddhArtha, dhRtiSeNa, vijayasena, buddhimAna, gaMgadeva aura dharmasena | itanemeM 183 varSakA samaya vyatIta hogayA / pazcAt do sau vIsa varSameM nakSatra, jayapAla, pANDu, Dumasena aura kaMsAcArya ye pAMca 1 vIra nirvANake pazcAt 62 varSataka kevalajJAnakA astitva bharatakSetrameM rahA / 2 suprasiddha jyotiSI aura aSTAga nimitta jJAnake jJAtA bhadrabAhu inase bhinna haiN| ve inasa bahuta pIche hue haiM / 3 vizAkhadattako kisI 2 ne vizAkhAcArya bhI likhA hai / 4 eka pa ThameM dharmasenake sthAna me ' datta ' likhA hai / 5 anyAnya granthoMmeM dhuvasena likhA hai / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni gyAraha aMgake jJAtA hue / pazcAt ekasau aThAraha varSameM mubhadra, abhayabhadra, jayabAhu aura lohAcArya ye cAra munIzvara cArAMga zAstra ke parama vidvAn hue| yahAMtaka arthAt zrIvIrani rvANake 183 varSa pIchetaka aMgajJAnakI pravRtti rahI, anantara kAladoSase vaha bhI lupta hogyii| lohAcAryake pazcAt vinayadhara, zrIdatta, zivadatta, aura aIdatta ye cAra ArAtIya muni aMgapUrvadazake arthAt aMgapUrva jJAnake kucha bhAgake jJAtA hue / aura phira pUrvadezake puNbarddhanapurameM zrIarhadali muni avatIrNa hue / jo aMgapUrvadezake bhI ekadeza ( bhAga ) ke jAnanevAle the, prasAraNA dhAraNA vizuddhi Adi uttama kriyAoMmeM nirantara tatpara the, aSTAMganimitta jJAnake jJAtA the, aura munisaMghakA nigrahaanugrahapUrvaka zAsana karanemeM samartha the| isake sivAya ve pratyeka pAca varSake antameM sau yojana kSetrameM nivAsa karanevAle muniyoMke samUhako ekatra karake yuga-pratikramaNa karAte the| ekavAra ukta bhagavAn arhadali AcAryane yugapratikramaNake samaya munijanoM ke samUhase pUchA ki, " saba yati Agaye ?" uttarameM una muniyoMne kahA ki, " bhagavan ! hama saba apane 2 saMghasahita Agaye / " isa vAkyameM apane 2 saMghake prati muniyoMkI nijatva buddhi (pakSabuddhi) pragaTa hotI thI. isaliye tatkAla hI AcArya bhagavAnne nizcaya kara. liyA ki, isa kalikAla meM aba Age yaha jainadharma bhinna 2 gaNoMke pakSapAtase Thahara sakegA, udAsIna bhAvase nhiiN| 1pacAstikAyakI TIkAmeM abhayabhadrake sthAname yazodhara jayabAhuke sthAname mahAyaza likhA hai| jAna par3atA hai ye ukta AcAryoMke nAmAntara hoMga / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAt Ageke muni apane 2 saMghakA-gaNakA gacchakA pakSa dhAraNa kareMge, sabako ekarUpa samajhakara mArgakI pravRtti nahIM kara skeNge| isa prakAra vicAra karake unhoMne jo munigaNa guphAmeMse Aye the, unameMse kisI 2 kI naMdi aura kisI 2 kI vIra saMjJA rakkhI / no azokavATase Aye the unameMse kisIkI aparAjita aura ki. sIkI deva saMjJA rakkhI / jo paMcastRpoMkA nivAsa chor3akara Aye the, unameM se kisIko sena aura kisIko bhadra banA diyaa| jo mahAzAlmalI (seMvara ) vRkSoMke nIcese Aye the, una se kisIkI guNadhara aura kisIkI gupta saMjJA rakkhI aura jo khaMDakesara ( bakula) vRkSAMkenIcemeM Aye the unase kisIkI siMha aura kisIkI candra saMjJA rakkhI / * ___ aneka AcAryoMkA aisA mata hai ki, guhAse nikalanevAle nandi, azoka vanase nikalanevAle deva, pacastUpoMse AnevAle sena bane bhArI zAlmalivRkSaka nIce nivAsa karanevAle vIra aura khaMDakesara vRkSake nIce rahanevAle bhadra saMjJAse prasiddha kiye gaye the / * isa prakArase munijanoMke saMgha pravartana karanevAle ukta zrIaI. hali AcAryake ve saba munIndra zipya khlaaye| unake pazcAt *ukta ca--AyAtI sandhivIrau prakaTagiriguhAvAsato'zokavATA devAzcAnyo'parAAdarjita iti yatipA senabhadrAhayau ca / paJcastUpyAtsaguptI guNadharavRpabhaH zAlmalIvRkSamUlA niryAtA siMhacandrau prathita guNagaNo kesarAtkhaNDapUrvAt // 1 // tathA-guhAyA vAsito jyeSTA dvitIyo'zokavATikAt / niryAtA nandidevAbhidhAnAvAdyAnukramAt // 1 // pacastUpyAstu senAnAM vIrANA zAlmalidrumaH / khaNDakasaranAmA ca bhadraH sa (gha) sya sammataH // 2 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka zrImAghanandi nAmaka munipuMgava hue aura ve bhI aMgapUrva-dezakA bhalIbhAMti prakAza karake svargalokako padhAre / tadanantara su. rASTra ( soraTha ) dezake girinagarake samIpa arjayantagiri (giranAra ) kI candraguphAmeM nivAsa karanevAle mahAtapasvI zrIdharasena AcArya hue| inheM agrAyaNIpUrvake antargata paMcamavastuke caturtha mahAkarmaprAbhRtakA jJAna thaa|apne nirmala jJAnameM jaba unheM yaha bhAsamAna huA ki, aba merI Ayu thoDI zeSa raha gaI hai aura aba mujhe jo zAstrakA jJAna hai. vahI saMsArameM alam hogA / arthAt isase adhika zAstrajJa Age koI nahIM hogA / aura yadi koI prayatna nahIM kiyA jAvegA to zrutakA viccheda hojAvegA / aisA vicArakara nipuNamati zrIdharasena maharSine dezendradezake beNAtaTAkapurameM nivAsa karanevAle mahAmahimAzAlI muniyoM ke nikaTa eka brahmacArIke dvArA patra bhejA / brahmacArIne patra le jAkara ukta muniyoMke hAthameM diyaa| unhoMne baMdhana kholakara vAMcA / usameM likhA huA thA ki, " sva. stizrI beNAkataTavAsI yativaroMko urjayantataTanikaTastha candraguhAnivAsI dharasenagaNi abhivandanA karake yaha kArya sUcita karate haiM ki, merI Ayu atyanta svalpa rahagaI hai / jisase mere hRdayastha zAstrakI vyucchiti hojAne kI saMbhAvanA hai, ataeva usakI rakSA karane ke liye Apa loga do aise yatIzvaroMko bheja dIjiye jo zAstrajJAnake grahaNa-dhAraNa karane meM samartha aura tIkSNa buddhi hoN| " ina samAcAroMkA Azaya bhalIbhAMti samajhakara una muniyoMne bhI do buddhizAlI muniyoMko anveSaNa karake tatkAla hI bheja diye| Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jisa dina ve muni Urjayantagiripara pahuMce usakI pahalI rAtriko zrIdharasena munine svapnameM do zveta bailoMko apane caraNoM meM par3ate hue dekhA / svapnake pazcAt jyoM hI ve " jayatu zrI. devatA " aisA kahate hue jAgake khar3e hue tyoM hI unhoMne dekhA ki, veNAtaTAkapurase Aye hue do muni sanmukha khar3e haiN| aura apane AgamanakA kAraNa nivedana kara rahe haiM / __ zrIdharasenAcAryane AdarapUrvaka unakA atithi-satkAra ( prApUrNika vidhAna) kiyA aura phira mArgaparizrama zamana karaneke liye tIna dinataka vizrAma karane diyaa| tatpazcAt yaha socakara ki "suparIkSA cittako zAnti denevAlI hotI hai " arthAt jisa viSayakI bhalI. bhAMni parIkSA kara lI jAtI hai, usameM phira kisI prakArakI zaMkA nahIM rahatI hai, unhoMne una donoMko do vidyAyeM sAdhana karaneke liye dI, jinameMse eka vidyAmeM akSara kama the aura dUsarImeM Adhika the / __ ukta muniyoMne zrIneminAthatIrthaMkarakI siddhAzalApara (nirvANa bhUmipara ) jAkara vidhipUrvaka vidyAoMkA sAdhana kiyaa| parantu jo akSarahIna vidyA sAdha rahA thA. usake Age ekaAMkhavAlI devI aura adhika akSara sAdhanevAleke sammukha bar3edAMtavAlI devI Akara khar3I ho gaI / yaha dekhakara muniyoMne socA ki, devatAoMkA yaha svabhAva nahIM hai-yaha asalI svarUpa nahIM hai / avazya hI hamArI sAdhanAmeM koI bhUla huI hai| taba unhoMne maMtra vyAkaraNakI vidhise nyUnAdhika varSoM ke kSepane aura apacaya karaneke vidhAnase maMtrokoM 1 veNAtaTakapura bhI kahate haiN| Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zuddha karake phira cintavana kiyA / jisase ki una deviyoMne keyUra ( bhujApara paharanekA AbharaNa ) hAra, nUpura ( bichue ), kaTaka ( kaMkaNa ) aura kaTisUtra ( karadhanI ) se susajjita divyarUpa vAraNa karake darzana diyA aura samakSa upasthita hokara kahA ki, kahiye - kisa kArya ke liye hamako AjJA hotI hai " yaha sunakara muniyoMne kahA ki hamArA aihika pAralaukika aisA koI bhI kArya nahIM hai jise tuma siddha kara sko| hamane to kevala guru devakI AjJA se maMtroMkI siddhi kI hai / muniyoMkA abhISTa sunakara ve deviyAM usI samaya apane sthAnako calI gaI / (6 isaprakAra se vidyAsAghana karake saMtuSTa hokara una donoM muniyoMne gurudeva ke samIpa jAkara apanA sArA vRttAnta nivedana kiyA use sunakara zrIdharasenAcAryane unheM atizaya yogya samajhakara zubha tithi, zubhanakSatra aura zubha samaya meM granthakA vyAkhyAna karanA prAraMbha kara diyA aura ve muni bhI Alasya chor3akara guruvinaya tathA jJAnavinayakI pAlanA karate hue adhyayana karane lage / kucha dina ke pazcAt ASADha zuklA 19 ko vidhipUrvaka grantha samApta huA | usadina devoMne prasanna hokara prathama munikI daMtapaMktiko - jo ki viSamarUpa thI, kundake puSpoMsarIkhI kara dI / aura unakA puSpadanta aisA sArthaka nAma rakha diyA / isI prakArase bhUta jAtike devoMne dvitIya munikI tUryanAda - jayaghoSa tathA gandhamAlya dhUpAdikase pUjA karake unakA bhI sArthaka nAma bhUtapati rakha diyA / dUsare dina gurune yaha socakara ki, merI mRtyu sannikaTa hai, yadi ye samIpa raheMge, to duHkhI hoMge, una donoMko kurIzvara bheja Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ diyA / taba ve 9dina calakara usa nagarameM pahuMca gye| vahAM ASADha kRSNa 5 ko yoga grahaNa karake unhoMne varSAkAla samApta kiyaa| aura pazcAt dakSiNakI orako vihAra kiyaa| kucha dinake pazcAt ve donoM mahAnmA karahATa nagarameM pahuMce / vahAM zrIpuSpadanta munine apane jinapAlita nAmaka bhAnajeko dekhA aura use jinadIkSA dekara ve apane sAtha le vanavAsa dezameM jA pahuMce / idhara bhUtabali draviDadezake mathurA nagarameM pahuMcakara Thahara gaye / karahATa nagarase ukta donoM muniyoM kA sAtha chUTa gayA / zrIpuSpadanta munine jimapAlitako paDhAneke liye vicAra kiyA ki, karmaprakRti prAbhRtakI chahakhaMDoMmeM upasaMhAra karake grantharUpa racanA karanI cAhiye aura isaliye unhoMne prathama hI jIvasthAnAdhikArakI jisameM ki guNasthAna, jIvasamAsAdi bIsa prarUpaNAoMkA varNana hai, bahuta uttamatAke sAtha racanA kii| phira usa zipyako sau sUtra par3hAkara zrIbhUtabalimunike pAsa unakA abhiprAya jJAna karaneke liye arthAt yaha jAnaneke liye ki ve isa kAryake karanemeM sahamata haiM, athavA nahIM haiM, aura haiM to jisarUpameM racanA huI hai. usake viSayameM kyA sammati dete hai, bheja diyA / usane bhUtabali mahapike samIpa jAkara ve prarUpaNAsUtra sunA diye| jinheM sunakara unhoMne zrIpuSpadanta munikA SaTkhaMDarUpa AgamaracanAkA abhiprAya jAnaliyA aura aba loga dinapara dina alpAyu aura alpamati hote jAte haiM, aisA vicAra karake unhoMne svayaM pAMca khaMDoMmeM pUrva sUtroMke sahita chaha hajAra zlokAvIzaSTa dravyaprarUpaNAdyadhikArakI 1 dakSiNa dezameM pahile zukla pakSa pAche kRSNa pakSa AtA hai| Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 racanA kI aura usake pazcAt mahAbandha nAmaka chaThekhaMDako tIsa hajAra sUtroM meM samApta kiyA / pahale pAMca khaMDoke nAma ye haiM, jIvasthAna, kSullakabandha, bandhasvAmitva, bhAvavedanA aura vargaNA / zrIbhUtabali munine isaprakAra SaTkhaMDAgamakI racanA karake use asadbhAva sthApanAke dvArA pustakoM meM AropaNa kiyA arthAt lipi baddha kiyA aura usakI jyeSTa zukA paMcamIko caturvidhi saMghake sahita veSTanAdi upakaraNoMke dvArA kriyApUrvaka pUjA kI / usI dinase yaha jyeSTa zukrA paMcamI saMsAra meM zrutapaMcamIke nAmase prakhyAta ho gaI / isa dina zrutakA avatAra huA hai. isaliye AjaparyaMta samasta jainI ukta tithiko zrutapUjA karate haiM / kucha dina ke pazcAt bhUtabali AcAryane paTakhaMDa Agamaka: adhyayana karake jinapAlita ziSyako ukta pustaka dekara zrIpuSpadanta guruke samIpa bhejadiyA / jinapAlitake hAthameM SaTkhaMDa Agama dekhakara aura apanA cintavana kiyA huA kArya pUrNa hogayA jAnakara zrIpuSpadantAcAryakA samasta zarIra pragAr3ha zrutAnurAgameM tanmaya hogayA aura taba atizaya Anandita hokara unhoMne bhI caturvidhi saMghake sAtha zrutapaMcamIko gandha, akSata, mAlya, vastra, vitAna, ghaMTA, dhvajAdi dravyoMse pUrvavat siddhAntagraMthakI mahApUjA kI / 1 aisA jAna par3atA hai ki taba taka AgamajJAna guruparaparAse kaThastha hI calA AyA thA, lipibaddha nahIM huA thA / parantu isase aisA nahIM samajha lenA cAhiye ki, isake pahale likhanekI praNAlI hI nahI thI / 2 yaha dUsare varSakI zrutapaMcamI hogii| Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 isa prakAra SaTkhaMDa AgamakI utpattikA varNana karake aba kaSAyamAbhRta sUtroMkI utpattikA kathana karate haiM / ( bahuta karake zrIdharasenAcArya ke samaya meM ) eka zrIguNadhara nAmake AcArya hue / unheM pAMcaveM jJAnapravAda pUrvake dazamavastuke tRtIya kaSAyaprAbhRtakA jJAna thA / zrIguNadhara aura zrIdharasenAcArya kI pUrvApara guru paraMparAkA krama hamako jJAta nahIM hai. kyoMki unakI paripAThI ke batalAnevAle granthoM aura munijanoM kA abhAva hai / isaliye isa viSaya meM kucha nahIM kahA jAsakatA / astu zrIguNadhara munine bhI vartamAna puruSoMkI zaktikA vicAra karake kaSAyaprAbhRta Agamako jise ki doSaprAbhRta bhI kahate haiM. ekasau tirAsI 183 mUla gAthA aura 53 tirepana vivaraNarUpa gAthAoM meM banAyA / phira 15 mahAadhikAroM meM vibhAjita karake zrInAgahasti aura AryamakSu muniyoMke liye usakA vyAkhyAna kiyA / pazcAt ukta donoM muniyoM ke samIpa zAstranipuNa zrIyativRSabha nAmaka sunine doSaprAbhRtake ukta sUtroMkA adhyayana karake pIche unakI sUtrarUpa cUrNivRtti chaha hajAra loka pramANa banAI / anantara una sUtroMkA bhalIbhAMti adhyayana karake zrIuccAraNAcAryane 12000 loka pramANa uccAraNavRtti nAmakI TIkA bnaaii| isaprakAra se guNadhara, yati - vRSabha aura uccAraNAcAryane kaSAyaprAbhRtakA gAthA - cUrNi aura uccAraNavRtti meM upasaMhAra kiyA / isaprakAra se ukta donoM karmaprAbhRta aura kaSAyaprAbhRta siddhA 1 yathA mUla pustake - guNadharadharasenAnvayagurvoH pUrvAparakramo'smAbhiH / na jJAyate tadanvayakathakAgamamunijanAbhAvAt // 150 // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 kA jJAna dravyabhAvarUpa pustakoMse aura guruparaMparAse kuNDakunda - pura meM granthaparikarma ( cUlikA - sUtra ) ke karcA zrIpadmamuniko prApta huA so unhoMne bhI chaha khaMDoM meM se pahale tIna khaMDoMkI bAraha hajAra zlokapramANa TIkA rcii| kucha kAla bItane para zrIzyAmakuNDa AcAryane sampUrNa donoM AgamoMko par3hakara kevala eka chaThe mahAbandha khaMDako chor3akara zeSa donoM hI prAbhRtoMkI bAraha hajAra zloka pramANa TIkA banAI / inhIM AcAryane prAkRta saMskRta aura karNATaka bhASAkI utkRSTa paddhati ( granthapariziSTa ) kI racanA kI / isake kucha samaya pazcAt tumbulUra grAmameM eka tumbulUra nAmake AcArya hue aura unhoMne bhI chaTe mahAbandha khaMDako chor3akara zeSadonoM AgamoMkI karNATakIya bhASA meM 84 hajAra zloka pramita cUr3AmaNi nAmakI vyAkhyA racI | pazcAt unhoMne chaThe khaMDapara bhI sAta hajAra zloka pramANa paMjikA TIkA kI racanA kI / kAlAntara meM tArkikasUrya zrIsamantabhadra svAmIkA udaya huA / 1 likhita tADapatra athavA kAgaja AdikI pustakAMko dravya pustaka aura usake kathanako bhAva pustaka kahate hai. 2 hemakoSame paddhatikA artha granthapariziSTa likhA hai / jAna paDatA hai ukta AcAryane uktabhASAoMke vyAkaraNa viSayaka pariziSTa grantha banAye hai. aura yaha paddhati zabda unhI granthose sambaMdha rakhatA hai itihAsakAroMkA bhI aisA mata hai ki karNATaka bhASAkA vyAkaraNa jainaRSiyoMne hI banAyA hai | 3 mUla pustakame sandhyApalari isa prakArakA pada par3A huA hai parantu ThIka 2 nahI par3hA jAtA hai vaha kisI nagara vA grAmakA nAma hai jahAM samantabhadra svAmI hue the 1 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 taba unhoMne bhI donoM prAbhRtoMkA adhyayana karake prathama pAMca khaMDoMkI ar3atAlIsa hajAra zloka parimita TIkA atizaya sundara sukomala saMskRta bhASA meM banAI / pIche se unhoMne dvitIya siddhAntakI vyAkhyA likhanA bhI prAraMbha kI thI, parantu dravyAdi zuddhikara- prayatnoM ke abhAva se unake eka sagharmI (muni ) ne niSedha kara diyA / * jisase vaha nahIM likhI gaI / isaprakAra vyAkhyAnakrama ( TIkAdi ) se tathA guru paraMparA se ukta donoM siddhAntoM kA bodha atizaya tIkSNabuddhizAlI zrI zubhanandi aura ravinandi muniko prApta huA / ye donoM mahAmuni bhImaratha aura kRSNameNA nadiyoM ke madhya meM base hue ramaNIya - u kalikA grAmake samIpa suprasiddha agaNaballI grAma meM sthita the / unake samIpa rahakara zrIvapadevagurune donoM siddhAntoMkA zravaNa kiyA aura phira tajjanyajJAnase unhoMne mahAbandha khaMDako chor3akara zeSa pAMca khaMDoMpara vyAkhyAprajJApti nAmakI vyAkhyA banAI / usameM mahAbandhakA saMkSepa bhI sammilita kara diyA / pazcAt kaSAya prAbhRtapara prAkRtabhASAmeM sATha hajAra aura kevala mahAbandha khaNDapara ATa hajAra pAMca zloka pramANa, do vyAkhyAyeM racIM / kucha samaya pIche citrakUTapura nivAsI zrImAn elAcArya * yathA mUla pustake - vilikhan dvitIyasiddhAntasya vyAkhyAM sadharmaNA svena / dravyAdizuddhikaraNaprayatnavirahAtpratiniSiddham // 169 // 1 zrI kundakundAcAryakA bhI apara nAma elAcArya prasiddha hai / kyA ye 84 prAbhRtagranthoMke karttA kundakundAcArya se bhinna hai ? Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 siddhAnta tattvoMke jJAtA hue| unake samIpa vIrasenAcArya ne samasta siddhAntakA adhyayana kiyA aura uparitama ( prathama ) nibaMdhanAdi ATha adhikAroM ko likhA / pazcAt guru bhagavAnakI AjJAse citrakUTa chor3akara ve vATa grAmameM phuNce| vahAM Anatendra ke banAye hue jinamandira meM baiThakara unhoMne vyAkhyAprajJapti dekhakara pUrvake chaha khaMDoM meM se uparima bandhanAdika aThAraha adhikAroMmeM satkarma nAmakA grantha banAyA aura phira chahoM khaMDoMpara 72000 zlokoM saMskRta prAkRta bhASA mizra dhavala nAmakI TIkA banAI / aura phira kaSAya prAbhRtakI cAroM vibhaktiyoM (bhedoM ) ? para jayadhavala nAmakI 20 hajAra loka pramANa TIkA likhakara svargalokako pdhaare| unake pazcAt unake priya ziSya zrIjayasena gurune cAlIsa hajAra zloka aura banAkara jayadhavala TIkAko pUrNa kI. jayadhavala TIkA saba milakara 60 hajAra zlokoM meM pUrNa huI / isa prakAra se zrIindranandiyatipatine bhavyajanoM ke liye zrutapaMcamI ke dina RSiyoMdvArA vyAkhyAna karane yogya isa zrutAvatArakA nirUpaNa kiyA / isameM yadi mujha alpabuddhine Agamake viruddha kucha likhA ho, to use Agama tattva jAnanevAle puruSoMko saMzodhana kara lenA cAhiye / isa prakAra do anuSTup eka zArdUlavRtta aura 181 AryAvRttoM ke dvArA 207 zloka saMkhyA meM yaha grantha pUrNa kiyA hai | iti zrutAvatAra kathA samAptA / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ md atha zrutaskandhavidhAnaM likhyate / zArdUlavikrIDitam / arhatsiddhaguruprapAThaka mahAsAdhUnsamArAdhya sadvAratyuttamapAdapadmayugalaM mUrdhnA praNamya tridhA / vidyAnandyakalaGkapUjyacaraNatraividyavidyAspadazrImatsvAmi samantabhadramavatAryArce zrutaskandhakam 1 iti zrutaskandhapUjApratijJAnAya zrutaskandhopari puppAJjaliMkSipet / AryA. matimUlaM labdhyakSaramukha prakANDaM sadaGgazAkhAdyam / zabdadalaM cArthaphalaM prazamacchAyaM zraye zrutaskandham || oM hrIM skandhasvAminnatra ehi ehi / saMvauSaT / -hIM zrutaskandhasvAminnatra tiSTha tiSTha / ThaH ThaH / oM nahIM zrutaskandhasvAminmama sannihito bhava bhava vaSaT // . ( iti AhvAnanasthApanasannighApanam / ) atha sAdhucaraNakathakaM sahasramaSTAdazAhataM sudayam / supadAmAcArAGgaM sadaGgamarcAmyudakamukhyaiH // 3 // oM =hIM AcArAGgAya jalaM nirvapAmIti svAhA | oM -hIM AcArAGgAya gandhaM nirvapAmIti svAhA / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oM hI AcArAGgAya akSatAn nirvapAmIti svAhA / oM hI AcArAGgAya puSpaM nirvapAmIti svAhA / oM hI AcArAGgAya naivedyaM nirvapAmIti svAhA / oM hrIM AcArAgAya dIpaM nirvapAmIti svAhA / oM hrIM AcArAGgAya dhRpaM nirvapAmIti svAhA / oM hIM AcArAGgAya phalaM nirvapAmIti svAhA / oM hI AcArAGgAya arghya nirvapAmIti svAhA / smygjnyaansuvinycchedopsthaapnaakriyaavrdm| sUtrakRtaM SaTtriMzatsahasrapadamarcayAmi gndhaayH||4|| oM hI mUtrakRtAGgAya jalaM nirvapAmIti svAhA / ( isIprakAra caMdanAdi sAta dravya bhI caDhAnA) SaDdravyaikAdyuttarasthAnavyAkhyAnakArakaM sthAnam / dvAcatvAriMzatpadasahasramarcAmi vaarimukhaiH||5|| oM hrIM sthAnAGgAya jalaM nirvapAmIti svAhA / (isIprakAra caMdanAdi sAta dravyamI caDhAnA) dharmAdharmajagatkhaM jIvaM caikaM vinAntyamAdyamimam / dIpaM sarvArthakaraM vimAnamapi vApikA suvistArAm nAndIzvarI ca kAlaM bhavaM ca bhAvaM nirUpayadizadam samavAyAGgaM cArce lakSacatuHSaSThimitsahasrapadam // 7 // o hIM samavAyAjAya jala nirvapAmAIta svAhA / ( isIprakAra caMdanAdi 7 dravyabhI caDhAnA ) Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 jIvossti veti sUripraznasahasraM pravakti SaSTiguNam / lakSaddhayATaviMzati sahasrapadapaddhatiryatra // 8 // vyAkhyA prajJaptirimAM yajAmi jalacandanAkSataprasavaiH carudIpadhUpasuphalairvimuktiphalahetave satatam // 9 // oM hrIM vyAkhyAmajJaptaye jalaM nirvapAmIti svAhA | ( isIprakAra caMdanAdi 7 dravya bhI caDhAnA ) jinapatigaNapatisukathajJAtRkathApaJcalakSapadasahitA SaTpaJcAzatsatpadasahasrasamitA ca pUjyate subudhaiH // oM hrIM jJAtukathAGgAya jalaM nirvapAmIti svAhA / ( isIprakAra caMdanAdi bhI caDhAnA ) lakSaikAdazasaptatisahasrapadasaMyutaM yajAmi sadA / AhnikasadvratakathakaM vinayenopAsakAdhyayanam // 11 // oM hrIM upAsakAdhyayanAya jalaM nirvapAmIti svAhA / ( isIprakAra caMdanAdi caDhAnA ) zUnyatrayASTanetratrinetramarcAmi cAntakRddazakam / upasargAdAptazivaM pratitIrthaM cAntakRdda cakam // 12 // aa oM nahIM antakRddazAGgAya jalaM nirvapAmIti svAhA | ( isIprakAra caMdanAdi caDhAnA ) dvinavatilakSacaturyutacatvAriMzatsahasrapadasahitam tadvadanuttarapadadaM yajAmyanuttarajanurdazakam // 13 // / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 o hIM anuttaropapAdakadazAGgAya jalaM nirvapAmIti svAhA / ( isIprakAra caMdanAdi caDhAnA ) lakSatrinavatiSoDazasahasrapadasatpadaM jalapramukhaiH / naSTamuSTyAdikathakaM praznavyAkaraNamidamarce // 14 // oM hrIM praznavyAkaraNAGgAya jalaM nirvapAmIti svAhA / ( isIprakAra caMdanAdi caDhAnA ) udayodIraNasattAvicArakaM karmaNAM yajAmi mudA / nityaM vipAkasUtraM koTipadaM caturazItilakSapadam // oM -hIM vipAkasUtrAGgAya jalaM nirvapAmIti svAhA / ( isIprakAra caMdanAdi caDhAnA ) ityekAdazasarvavitprakathitAnyaGgAni yaH pUjayedravyo bhUri sugandhapuSpanicayairbhaktyA jinoktau rataH sa syAtkarmakalaGkapaGkarahito bhavyAbjasambodhane haMsaH zaMsita eva karmakuripudhvaMsai kazUrojinaH ||16|| oM hrIM ekAdazAGgebhyaH pUrNArghyaM nirvapAmIti svAhA / ( isIprakAra caMdanAdi caDhAnA ) atha dRSTivAdanAmadheyaM dvAdazamaGgaM paJca prakAraM pUjyate / tatra prathamaprakAre paJcaprakArAH pUjyante / candrAyurgativibhavaprarUpikA paJcapadasahasrayutA // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 padatrizalakSapadA candraprajJaptirijyeta // 17 // OM hrIM candraye jalaM nirvapAmIti svAhA / ( isIprakAra caMdanAdi caDhAnA ) trisahasalakSapaJcakapadakalitAlalitazabdasuvicitrA sUryAyurAdikathikA sUryaprajJaptiracryeta // 18 // oM hrIM sUryaprajJaptaye jalaM nirvapAmIti svAhA / ( isIprakAra caMdanAdi caDhAnA ) lakSatrayaM sapAdaM supadAnAM yatra jinavaroddiSTam / tadarNanAca jambUdvIpaprajJaptirarkheta // 19 // o hrIM jambUdvIpaprajJaptaye jalaM nirvapAmIti svAhA | ( isIprakAra caMdanAdi caDhAnA ) dvApaJcAzalakSA patriMzatpadasahasrayuktiyutA / sarvapAdhigatA prajJaptidvaipasAgarIjyA me // 20 // oM hrIM dvIpasAgaraprajJaptaye jalaM nirvapAmIti svAhA / ( isIprakAra caMdanAdi caDhAnA ) padacaturazItilakSA paTtriMzatpadasahasrasammilitA / SaDdravyarUpitAdyA vyAkhyAprajJaptiriha pUjyA ||21|| oM hrIM vyAkhyAprajJaptaye jalaM nirvapAmIti svAhA / ( isIprakAra caMdanAdi caDhAnA ) Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityevaM parikarma zarmakaraNaM bhavyAtmanAM paJcadhA vyAkhyAtaM ca samarcitaM ca vinyaadijnyaanrtnaaspdm| asmai yo'ya'manarghamarpayati nA pUrNa jalAdyaSTabhidravyairnavyavadhUmivAzrayati saMzUraH sa muktizriyam // oM hIM paJcapakArAya parikarmaNe mahAyaM nirvapAmIti svAhA / kartRtvAdi vidhAnaM bhUtodbhavanAdinindanaM suutrm| lakSASTAzItipadaM jIvasyArcAmi gndhaayaiH||23|| oM hI sUtrAya jalaM nirvapAmIti svAhA / (isIprakAra caMdanAdi caDhAnA ) zrImanmahApurANaM trisssstthistpurusscaarucritkthm| bodhisamAdhinidhAnaM padapaJcasahasramarce'ham // oM hI prathamAnuyogAya jalaM nirvapAmIti svAhA / (isIprakAra caMdanAdi cahAnA ) atha pUrvagate bhede prathamaM pUrvaM bhavecca koTipadam / vastUtpAdAdikathaM nAnotpAdaM samarhAmi // 25 // oM hI utpAdapUrvAya jalaM nirvapAmIti svAhA / ( isIprakAra caMdanAdi caDhAnA ) SaNNavatilakSasupadaM munimAnasaratnakAJcanAbhara Nam / aGgAgrArthanirUpakamarthya caagraaynniiymidm|| Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oM hI agrAyagIyapUrvAya jalaM nirvapAmIti svAhA / (isIprakAra caMdanAdi caDhAnA ) padasaptatilakSapadaM zrImatIrthakarAntabalakathakam / mahayAmi malayajAdyaiH puruSIryAnupravAdamidam / / oM hI vIryAnubhavAdapUrvAya jalaM nirvapAmIti svAhA / ( isIprakAra caMdanAdi caDhAnA ) vastvastinAsticeti prarUpakaM sssstthilksspdvishdm| aJcAmi vaJcitApattadastinAstipravAdamidam // oM -hI astinAstipravAdapUrvAya jalaM nirvapAmIti svAhA / (isIprakAra caMdanAdi caDhAnA ) aSTajJAnatadudgamahetvAdhAraprarUpakaM prayaje / jJAnapravAdapUrva koTipadaM hInamekena // 29 // oM hI jJAnapravAdapUrvAya jalaM nirvapAmIti svAhA / (isIprakAra caMdanAdi caDhAnA ) varNasthAna dikha mukhjntuvcoguptisNskRtiprkttm| satyapravAdamarce ssttpdyutkottipdsumitm||30|| oM nhIM satyamavAdapUrvAya jalaM nirvapAmIti svAhA // (isIprakAra caMdanAdi caDhAnA ) jnyaanaadyaatmkkrtRtvaadiyutaatmsvruupkthkmimm| AtmapravAdamarce pArAtikoTapadasupadam // 31 // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A hI AtmapravAdapUrvAya jalaM nirvapAmIti svaahaa| ( isIprakAra caMdanAdi car3hAnA ) bandhodayopazamanodIraNanirjaraNamapi ca krmtteH| karmapravAdamarce azItilakSAgrakoTipadam // 32 // oM hI karmapravAdapUrvAya jalaM nirvapArmAti svAhA / ( isIprakAra caMdanAdi caDhAnA ) pratyAkhyAnaM dravye paryAye cApi yatra nizcalanam / pratyAkhyAnamihArve tatsatataM caturazItilakSapadam / / oM nhIM pratyAkhyAnapUrvAya jalaM nirvapAmIti svAhA / (isIprakAra caMdanAdi caDhAnA ) paJca ca sapta ca guravaH kSudrA vidyAzca yatra zatasaMkhyAH dazalakSapadaM koTyA mahavidyAnupravAdamidam // oM hI vidhAnumavAdapUrvAya jalaM niveSAmIti svAhA / (imIprakAra caMdanAdi caDhAnA ) arhaccatrayAdizubhavyAvarNanamatra yatra pUjyamidam / SaDDizatikoTipadaM kalyANaM nAma tatsudhiyAm // oM hI kalyANapUrvAya jalaM nirvapAmIti svAhA / (isIprakAra caMdanAdi caDhAnA) aSTAGgavaidyavidyA gAruDavidyA ca mntrtntrgtaa| prANAvAyaM ca yaje dazakoTipadaM trikoTipadam // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oM hI prANAbAyapUrvAya jalaM nipAmIti svAhA / ( isIprakAra caMdanAdi caDhAnA) chando'laGkArakalAmahAspadaMsakalavinmukhAduditamA kriyAvizAlaM cAlaM navakoTipadaM sadaiva yje||37|| oM hI kriyAvizAlapUrvAya jalaM nirvapAmIti svAhA / (isIprakAra caMdanAdi caDhAnA) sArddhadAdazakoTIpadapramANaM gaNanti ytivRssbhaaH| tallokavindusAraM lokAyasukhapradaM prayaje // 38 // oM hI lokavindusArapUrvAya alaM nirvapAmIti svAhA / (isIprakAra caMdanAdi caDhAnA) zArdUlavikrIDitam / pUrvANyatra caturdazeti gaditAnyahadbhirAgazcyutairiSTvA yo vidhipUrvakaM budhajanazvArpaNa saMyojayet / sa zrIpAlaudArasArasukRtastrailokyapUjyaM padaM labdhvA siddhipadaM labheta duraghaM dUraM ca zUro yajet // oM hI caturdazapUrvebhyA mahAya~ nirvapAmIti svaahaa|| 39 // khakhanetrarandhravasunavakhanetrapadasaMyutA matA mahatAm / syAccUlikAjalagatA jalAdibhiH puujytesttm|| oM hI jalagatAyai cUlikAyai jalaM nirvapAmIti svAhA // 40 // (isIprakAra caMdanAdi caDhAnA) Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadivapadamAnasahitAsucUlikAsthalagatAsumantrAyaH sthalagamanakAryasArA samaya'te gndhtoyaadyaiH|| oMnI sthalagatAyai cUlakAyai jalaM nirvapAmIti svAhA // 41 // . (isIprakAra caMdanAdi caDhAnA) indrajAlAdimantrA mAyAzritacUlikA camatkRtikA pUrvoktapadasamAnA jaladalatAntAdibhiH pUjyA // oM hI mAyAgatAyai cUlikAyai jalaM nirvapAmIti svaahaa||42|| (isIprakAra caMdanAdi caDhAnaH) / gaganagamanAdimantrAkAzagatAcUlikApitAvatikA bhuvnvrcndnaayaiHsmy'tecturnrnikraiH||43|| oM hI AkAzagatAyai cUlikAyai jalaM nirvapAmIti svAhA / (isIprakAra caMdanAdi caDhAnA) dIpidipanarasuvararUpavidhAtrI sumntrtntraadyaiH| upariparikathitamAnA rUpagatAcUlikA caa|| oM hI rUpagatAyai cUlikAyai jalaM nirvapAmIti svAhA / / 44 // (isIprakAra caMdanAdi caDhAnA) zArdUlavikrIDitam / ityevaM ghanapuSpacandanalasacchAlIyasattaNDulaiH saurabhyAdhikapuSpacArucarusaddIpaughadhUpaiH phlaiH| durvAsvastikapUrvakaizca racitaM rakSonabhUSaM dade Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUlAbhyo'rthyamanarghasampadizubhazrIpAlajainAlaye // oM hI jalasthalamAyAkAzarUpagatAbhyazcalikAbhyo mahArya nirvapAmIti svAhA // 45 // satsAmAyikasaMstavau jinavare syAdandanAca pratikrAntirvainayikaM yathArthamuditaM diikssaadistkrmnnH| vaktasyAtkRtikarma ca drumasumAdInAM dazAnAM midAM syAkAlikametadAdiyatinAmAcArazeSAzrayam // bhiSaNAmupasargatatphalakathaM zAstraM prakIrNASTamaM / nA. nAbhANi taduttarAdhyayanakaM yogyAnyayA zodhanam / tatkalpavyavahAramAhatayatitrAtasya puNyAspada klpaaklpmyogyyogykthkNkaalaadvivaalingginaaN| dIkSAzikSaNabhAvanAtmavilasatsaMskAravaryArthavat sAdhUnAM gaNapoSaNAdica mahAkalpaM brItidhruvam / devatvApti ca puNDarIkamamaretatkAminIkRnmahA zabdArga kila puNDarIkamuditA caashiitikaashodhn|| tagranthaH khalu paJcaviMzatiguNaM lakSaM sahasratrayaM trINyevAtrazatAnyazItisahitAnitrizca svaakssH| zAstraM caitadihaprakIrNakamiti dviHsaptasaMkhyaM dade Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasmai caaryymnmuktipdviidiipaaysiddhishriye|| oM hI caturdazaprakIrNakebhyo jalaM nirvapAmIti svAhA // 49 / / ( isIprakAra caMdanAdi caDhAnA) atha jymaalaa| guNaratnanidhAnaM kRtisanmAnaM sakalavimalakevala sadRzam / zrutamamalamudAraM tribhuvanasAraM saMstavImi vinayAdanizam // jinendrasya vArjAtasaMjAtamartha samudyotayantaM samudgha samartham / sameyAkSaraM cApyameyArthabhAraM _zrutaskandharmADe trilokaikasAram // 2 // phalaM sadratAnAM tapaHsantatInAM suniSaNaM bhUSaNaM hRdyatInAm / mahAtIrthabhUtaM prapUtAvatAraM zrutaskandhamIDe trilokaikasAram // 3 // mahAzvabhrapAte karAlambadAnaM satAM kevalajJAnasampanidAnam / vimuktyaGganAkaNThazRGgArahAraM zrutaskandhaDe trilokaikasAram // 4 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 suviddhajanAnAM surAdhIzamAna samasta zubha vastu naitatsamAnam / cidAnandazuddhAtmasaddhadhAnatAraM zrutaskandhamIDe trilokekasAram // 5 // amuSyArcayA zatravo yAnti nAzaM samAproti cAnantamatrApi nA zam / kimanyena vAgjAlavAdena vAraM zrutaskandhamIDe trilokaikasAram // 6 // pracaNDApi kiM DAkinI zAkinIyaM vidhatte bhayaM RrakarmAvineyam / grahaH pIDayatyatra bhaktiprakAra zrutaskandhamIDe trilokaikasAram // 7 // sukndhyApi nArI labhetAtmajAtaM na durbhikSamArItikopAtmaghAtam / nirIkSeta jantuH smRterasya cAraM zrutaskandhamIDe trilokaikasAram // 8 // nimajojvale svadhunInAM jale tvaM kimeSi trinetrAdikeSTyA mahattvam / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 vinaitaM na cAnoSi saMsArapAraM zrutaskandhamIDe trilokaikasAram // 9 // aghArkapratApena cetpIDitAtmA phalArthI ca pIyUSapAnecchukAtmA / are durmate muJca mithyAvicAraM zrutaskandhamIDe trilokaikasAram // 10 // sudevendrakIrttizva vidyAdinandI garIyAn gururme'rhadAdipravandI | tayorviddhi mAM mUlasaGke kumAraM zrutaskandhamIDe trilokekasAram // 11 // ghattA / samyaktvasu ratnaMsa dvatayatnaM sakalajantukaruNAkaraNam zrutasAgarametaM bhajata sametaM nikhilajagatparitaH zaraNam / / 12 / / oM -hIM zrIzrutaskandhAya prakSINakarmabandhAya mahArghyaM nirvapA mIti svAhA / oM nahIM zrIM vada vada vAgvAdine bhagavati sarasvati -hIM namaH) ( ayaM jApyamantraH aSTottarazataM ekaviMzatirvA nava vA japet / ) Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 pUjito'yaM zrutaskandho dadAtu tava vAJchitam / zAntirastu nRpAdInAM caturvidhagaNasya ca // ( ityAzIrvAdaH / ) itizrIzrutaskandhapUjAvidhiH samAsaH / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha sarasvatIpUjA bhASA likhyate / dohA / janama jarA mRti chaya kare, hare kunaya jaDarIti / bhavasAgarasoM le tire, pUjeM jinavacaprIti // 1 // OM hrIM zrIjina mukhodbhava sarasvativAgvAdini ! atra aba - tara avatara / saMvauSaT / atra tiSTha tiSTha / ThaH ThaH / atra mama sannihitA bhavabhava / vaSaT / tribhaMgI / chIrodadhi gaMgA, vimala taraMgA, salila abhaMgA, sukhasaMgA / bhari kaMcanajhArI, dhAra nikArI, tRSA nivArI, hita caMgA // tIrthaMkarakI dhuni, ganadharane suni, aMga race cuni, jJAnamaI / so jinavarabAnI, zivasukhadAnI, tribhuvana mAnI pUjya bhaI // 2 // OM hrIM zrIjina mukhodbhava sarasvatIdevyai jalaM nirvapAmIti svAhA / karapUra maMgAyA, candana AyA, kezara lAyA, raMga bharI / zAradapada baMdauM mana abhinaMdauM, pApanikaMdauM, dAha harI // tIrtha0 so0 // 2 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMnI zrIjinamukhodbhavasarasvatIdevyai candanaM nirvapAnIti svaahaa| sukhadAsakamodaM, dhArapramodaM, atianumoda, cNdsmN| bahubhakti bar3hAI, kIratigAI, hohu sahAI, mAta mm|| tIrtha so0 // 3 // OMnhIM zrIjinamukhodbhavasarasvatIdevyai akSatAn nirvapAmi / / bahuphUlasuvAsaM, vimalaprakAzaM,AnaMdarAsaM, lAya ghare / mama kAma miTAyo, zIlabar3hAyo, sukhaupajAyo, doSa hare / tIrtha so0||4|| OM hIM zrIjinamukhodbhavasarasvatIdevyai puSpaM nirvAmi / / pakavAna banAyA, bahughRta lAyA. saravidhi bhAyA, miSTa mahA / pUjU thuti gAUM, prIti bar3hAUM, kSudhA nazAUM, harSa lahA // tIrtha so0||5|| OM -hI zrIjinamukhodbhavasarasvatIdevyai naivedya niSAmi // kAra dIpaka jyotaM, tamaya hotaM, jyoti udotaM, tumahiM cddh'e| tuma ho parakAzaka, bharamavinAzaka, hama ghaTabhAsaka jJAna bddh'e|tiirthso0||6|| OM hIM zrIjinamukhodbhavasarasvatIdevyai dIpaM nipAmi / / zubhagaMdha dazoMkara, pAvakameM ghara, dhUpa manohara. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khevata haiN| saba pApa jalAvai, puNya kamAvai, dAsa kahAveM, sevata haiN| tIrthaM0 so0||7|| OM hI zrIjinamukhodbhavasarasvatIdevyai dhUpaM nivapAmi / / bAdAma chuhArI, loMga supArI, zrIphalabhArI, lyAvata haiN| manavAMchita dAtA, meMTa asAtA, tuma guna mAtA, gAvata haiN| tIrtha so0|| 8 // __ OM hIM zrIjinamukhodbhavasarasvatIdevyai phalaM nirvapAmi / / nayananasukhakArI, mRdugunadhArI, ujjvalabhArImola dharai |shubhgNdhsmhaaraa, vasananihArA, tumataradhArA, jJAnakarai / tIrtha so0||9|| OM hIM zrIjinamukhodbhavasarasvatIdavya vastraM nirvapAmi / / jalacaMdana acchata, phUla caroMcata, dIpadhUpa ati, phala laaveN| pUjAko ThAnata, jotuma jAnata, so nara dyAnata, sukha pAvai / / tIrtha0 so0 // 10 // OM hI zrIjinamukhodbhavasarasvatIdevyai ayaM nirvapAmi // atha jymaalaa| soraThA oMkAra dhunisAra. dvAdazAMga vANI vimala / noM bhakti uradhAra, jJAna karai jar3atA hre||1|| Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ besrii| pahalA AcArAMga bakhAno / pada aSTAdaza sahasa prmaano| dUjA sUtrakRtaM abhilaassN| pada chattIsa sahasa guru bhaass1|| tIjA ThAnA aMga sujaan| sahasa biyAlisa padasaradhAnaM / cautho samavAyAMga nihAraM / causaTha sahasa lAkha ikadhAraM // 2 // paMcama vyAkhyA pragapati darazaM / doya lAkha aThThAisa sahasaM / uTThA jJAtRkathA visatAraM / pAMcalAkha chappanna hajAraM // 3 // saptama upaaskaadhyynNg| sattara sahasa gyAralakha bhaMga // aSTama aMtakRtaM dasa IsaM / sahasa aThAisa lAkha teIsaM // 4 // navama anuttara aga vizAlolAkha bAnave sahasa cvaalN|| dazama praznavyAkaraNa vicaarN| lAkha tirAnaveM sola hajAraM / / 5 // gyArama sUtravipAka so bhAkhaM / eka koDa caurAsI lAkhaM // cAra koDi aru pandraha lAkha / do hajAra saba pada guruzAkhaM // 6 // dvAdaza dRSTivAda panabhedaM / ikasau ATha koDi pada vedaM // aThasaThalAkha sahasa chappana haiN| sahita paMcapada mithyAhana haiM // 7 // ika sau bAraha kor3i ba Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAne / lAkha tirApI Upara jAne // aThAvana sahasapaMca adhikaane| dvAdaza aMgamAtra pada maane|| ikAyana kor3i ATha hI lAkhe / sahasa curAsI chahasau bhAkhaM / sADhe ikIsa ziloka btaaye| eka eka padake ye gAye // 9 // pattA / jA bAnIke jJAnasoM, sUjhai loka aloka / 'dyAnata jagajayavaMta ho, sadA deta hUM dhokaa||1|| OM hIM zrIjinamukhAgatasarasvatyai devyai pUrNAdhya nirvapAmi / iti sarasvatIpUjA mamAptA / / mvargIya kavivara paM. banArasIdAsa kRta zAradASTaka vstuchNd| namo kevala namo kevalarUpa bhagavAna / mukha oMkAra dhuni suni artha gaNadhara vicAra / raci Agama upadizai bhavika jIva saMzaya nivaarai| so satyAratha zAradA, tAsu bhakti ura Ana / chaMda bhujaMgaprayAtameM aSTaka kahIM bakhAna // 1 // bhujaMgaprayAta / jinAdeza jAtA jinendrA vikhyAtA / vizuddha Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddhA namo lokamAtA // durAcAra dunaiharA zaMkarAnI / namo devi vAgezvarI jainabAnI // 2 // sudhA dharma saMsAdhanI dharmazAlA / sudhA tApani zanI meghamAlA // mahAmohavidhvaMsanI mokssdaanii| namo devi vAgezvarI jainavAnI // 3 // akhai vRkSa zAkhA vyatItAbhilAkhA / kathA saMskRtA prAkRtA deza bhAkhA // cidAnaMda bhUpAlakI raajdhaanii| namo devi vAgezvarI jainvaanii||4||smaadhaan rUpA anUpA achudrA / anekAntadhA syaadvaadaaNkmudraa|| vidhAsamadhAdvAdazAMgI bkhaanii|nmodevivaageshvrii jainavAnI // 5 // akopA amAnA adaMbhA alobhaa| zrutajJAnarUpI matijJAna zobhA // mahApAvanI bhAvanA bhavya mAnI / namo devi vAgezvarI jaina. bAnI // 6 // atItA ajItA sadA nirvikaaraa| viSai vATikA khaMDinI khaDagadhArA // purApApa vikSepakartR kRpAnI / namo devi vAgezvarI jainvaanii||7||agaadhaa abAdhA niraMdhrA niraashaa| anaMtA anAdIzvarI karmanAzA // nizaMkA niraMkA cidaMkA bhavAnI / namo devi vAgezvarI Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 jainavAnI ||8||ashokaa mudekA vivekA vi. dhaanii| jagajaMtumitrA vicitraavsaanii| samastAcalokA nirastA nidAnI / namo devi vAgezvarI jainavAnI // 9 // vastuchaMda / jainavANI jainavANI sunahi je jIva / je Agamaruci dherai je pratIti manamAhi Anahi / avadhArahiM je puruSa samartha pada artha jAnahi // je hita hetu banArasI , dehiM dharma upadeza / te saba pAvahiM parama sukha, taja saMsAra kleshaa||10|| iti zAradASTaka / devarI nivAsI kavi-nAthUrAmapremIkRta. srsvtiistvn| shikhrinnii| jaganmAtA khyAtA jinvrmukhaaNbhojuditaa| bhavAnI kalyANI munimanujamAnI pramuditA / / mahAdevI durgA darani dukhadAI duragatI / anekA ekAkI dayayutadazAMgI jinmtii||1|| kaheM mAtaH! tokoM yadapi saba hI naadinidhnaa| kathaMcit to bhI tU upaji vinazai yoM vivrnaa|| 1 du.khada I dugItako naSTa karanevAlI / 2 dvAdazAgI / 3 anAdinidhana / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 dhare nAnA janma prathamajinake bAda abaloM / bhayo tyoM viccheda-pracura tuva lAkhoM barapaloM // 2 // mahAvIrasvAmI jaba sakalajJAnI muni bhye| viDojAke lAye samavasRtameM gautama gye| tabai naukArUpA bhavajaladhi mAhIM avtrii| arUpA nirvarNA vigatabhrama sAMcI sukha karI // 3 // kareM jaiseM meghadhani madhura tyoM hI nirkhrii| khirI pyArI prAnI grahaNa nijabhASAmaha~ krii|| gaNezoMne jhelI bahuta dina pAlI munivr| rahI thI pai tauloM tina hRdayameM hI ghara kareM // 4 // avasthA kAyAkI dinadina ghaTI dIkhana lgii| tathA dhIre dhIre subudhi vinazI aMgazrutakI / tabai do ziSyoMko suguru dharasenArya munine / par3hAyA karma-prAbhUta sukhada jAnA jagatane / / 5 / / unhoMne he mAtaH likhi lipi karI akSarakhatI / savArI granthoM meM jhuMtatithi manAI sukhavatI / sahArA dete jo nahiM tumahiM ve yoM tihi samaiM / 1-2-3 ina akSaroMko saskRtakaM niyamAnusAra dIrgha paDhanA cAhiye / 4kevala jJAnI / 5 indrake bulAye hue| 6 nirakSarI-akSararahita / 7 gaNadharoMne / 8-9 saMskRtameM pAdAntya dIrgha hotA hai / 10 zrutapacamIkA parva / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutapaMcamI kriyaa| jina mahAzayoMko zrutapaMcAke dina bAMcaneke liye saMskRta mUla zrutAvatArakathA aura zrutabhakti tathA zrutapUjAkI jarUrata ho ve mahAzaya zrIyuta paM. kalApA bharamApA, niTave jaina mAlika jainendrakApakhAnA kolhApurasiTauke pAsa DAMkakharcasahita a.. DhAI AnekI TikaTa bhejakara zrutapaMcamI kriyA nAmakI saMskRta pustaka magAleveM. jinavANI sevaka pannAlAla bAkalIvAla. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIH munishdiipikaa| mulabhagranthamAlA, dvitIya puSpa / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FORE-- MAHESTRAGRA-ORERATRA namo gurubhyH| sulabha granthamAlAkA dvinIya puSpa / hai hai sva0 zrImatI cirauMjI- hai hai bAIke mmaraNArtha / hai ear-MP.---2-STREEPEXPERIOTRAM kAMdhalAnivAsI svargIya yati zrInayana sukhadAsajI racita munivaMza dIpikA kavivara vRndAvanajIkRta gurustuti gurvaSTaka Adi sahita / HTRARASTRA.OREEMA SARETRIOR TREA4 jise vambaIstha zrIjainagrandharatnAkarakAryAlayane nirNayasAgarapresa bambaImeM chapAkara prakAzita kii| zrIvAra ni0 saMvat 2437-digambara 1910. prathamAvRtti] [nyo* AdhA aanaa| antaya-REKHA H Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Published by Shri Nathuram Premi, Proprietor Shri-Jain Grantha-Ratnakar, Hirabag, Bombay. Printed by Balkrishna Ramchandra Ghanekar at the Nirnaya-sagar Press, House No. 23, Kolbhat Lane, Kalbadevi Road, Bombay. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ press yati zrInayanasukhajI vircit| munivNshdiipikaa| dohaa| namUM Apta nigraMthaguru, aru Agama nirdoSa / darasi parasi upadeza suni, pAvata mana sNtoss||1|| jJAna gurunateM hota hai, gurujananai upagAra / gurujanauM jAnyA parai, baMdhamokSaadhikAra // 2 // 'dRgasukha ' yA saMsArameM, gurusama hitU na koy| supatha kupatha batalA gaye, jAtai parahita hoya // 3 // paMcama kAla karAlamaiM, prohaNa guruupadeza / chor3i gaye bhavi jIva ho, tArana tarana vizeSa // 4 // aise sadguru devako, mata visarau upagAra / tuma bhavasAgaramaiM par3e, ve jihAja karatAra // 5 // tumakauM sataguru nAmakI, jo na hoya sudhi vIra / guNasameta munivaMzakoM, suni karo tRpta zarIra // 6 // kakuMbhAMbara-anvayavi, jainajatI nirgrthH|| yathA yathA jJAnI bhaye, suna tinako virataMta // 7 // 1baMdha aura mokSakA adhyAya vA viSaya / 2 jahAja / 3 he bhvyjiivo| 4 dizArUpI jinake vastra hai aise digambara, unakI AmnAyame / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munivaMzadIpikA / mahAn digmbraacaary| savaiyA ikatIsA ( manahara ) / vIrajinarAya jada pAyau hai akArya-pada, kevalI su tIna tAke pIche aura bhaye haiM / gautama sudharmamUri pheri jambU karma cUri, bAsaTha varasamAhiM tInoM ziva gaye haiN| tInauM bhagavaMta arahaMta hitU jAna guNa, jJAnake nidhAna upagAra bar3e kiye haiM / dekai paMtha sAMcau Apa-sAMcau chor3i sAMce bhae, aise gurupA~ya dAsa nainasugna naye haiN|| 8 // jaMbUsvAmIke pichAra sau varasakema~jhAra, pAMca zrutakevali jinendra-ca dharai haiM / saMpUrana zrutajJAna dvAdazAMgake nidhAna, dukhI dekhi jIvanapai dayAbhAva kare haiM / jIva au ajIvake darava guNa parajAya, lokathiti Adike kathana anusare hai / aise viSNu duje naMdimitra aura aprAjita, govarddhana bhadrabAhupA~ya hama pare haiM // 9 // pIche ekasau tirAsI varSamAhiM gyArA sAdhu, bhae gyArA aMga dazapUrva vidyA par3hI hai / prathama vizAkhAmUri proSThila suguNabhUri, kSatriya tRtIya jayasena budhi bar3hI hai / nAgasena sihAratha dhRtiSaNa vijaideva, vuddhimAna tathA gaMgadeva guNa gar3hI hai| dharmasena Adi gurudevakI sujasa-beli, dekhau bhavijIva loka-maMDapaMpa car3hI hai // 10 // dharmasenadevake pichArI kAladopa pAya, dvAdazAMgamAhiM eka aMga jJAna gayo hai| vIsa aura doyasau varasamAhiM paMca muni, 1 yadA-jaba / 2 siddhapada / 3 apanA sAMcA arthAt zarIra chor3akara / 4 aparAjitapari / 5 baddhiliga bhI nAma hai| Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati zrInayanasukhajI vircit| 3 bhae jina ekAdaza aMga pAra layau hai| jayapAla mahAMtapa pAMDudeva dhruvasena, tathA kaMsadeva nAma AcAraja bhayo hai| jAke upagArakI sugaMdhate jagata saba, dekhau bhavijIva ajauM mahakAya rahyau hai // 11 // phera kaMsarike pichAra ekasau aThAra, varasama~jhAra pAMca guru jasa liyau hai / nigraMtha bhae jaina paMtha paga dae eka, AcArAMga aMgako udyota jina kiyau hai / gurune subhadra yazobhadra bhadrabAhu tathA, mahAyaza lohasari nAmadheya diyau hai| pIche bhartabhUmimAhiM aMga jJAna rahyau nAhiM, nainasukha tinake padAja pranamIyau hai / // 12 // suno bhAI bhavya mahAvIrajIko mokSa gae, chassai pAMca varasa vitItekI kahAnI hai| ujjaina nareza vIravikramako zAko calyau, ajauM vRddhirUpa yaha punyakI nizAnI hai // vikramako saMvata aThattara varatamAna, tAmaiM aMgajJAna gayo saMtana bakhAnI hai| pAMcoM aMka jor3a lehu chassaipai tirAsI dehu, lohari gurunai sanyAsa vidhi ThAnI hai // 13 // jinavANIkI prmpraa| manaharaNa / nIsarI anaMtatIrtharAja himavaMtana , gaNadhara mukhakuMDapari 1 dUsarA nAma nakSatrAcArya hai / 2 bhgtkssetrme| 3 nirvANake 605 varSa pIche ujjaina nareza vikramAditya nahI, kintu zaka vikrama arthAt zAlivAhana hai, jisakA zaka saMvat calatA hai / kavivarakA yaha bhrama hai, jo saMvatkartA vikramako 605 varpa pIcha likhate hai / 4 pahale kahe hue 62, 100, 183, 220 aura 110 varSako jor3a do-683 varSa / 5 anantatIrthakararUpIhimAlayose niklii| Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munivshdiipikaa| visatarI hai / syAdvAda jorateM mithyAta naMga tora phora, dhArA vahI sadA jJAnasAgaramaiM parI hai / karama bharama bheta nijAnaMdabhUti deta, munibhiruposita pavitra surasarI hai / visarAma bhUmi jAni jIvanapai dayA ThAni, umAsvAmI Adi sUtra racanA su karI hai // 14 // ___ chappaya chaMda / hai anAdi jaivaMta, muktiparyaMta tAsu haida / tArana zIla sadIva, harai cirakarma-mahAgada / / pazu paMchI suni tirai, deva nara indra kahAvai / muni hatyAke bhare, anukrama zivapura pAvai // maNimaMtrarUpa jina zAradA, mithyAviSa nAzana jrii| paraheta sUtrako pAramathi, TIkA kari guru uddhrii||15|| sUtrakAroM tathA TIkAkAroMkI prazaMsA / dohaa| jina jina zrImunirAyaneM, sUtrakArikA kIna / kachuyaka tinake nAma guNa, kahata nainasukha diin||16|| cAla-" caita pIchale pAkha rAmanaumIko janama liyA / " isa bArahamAsekI / rAga-baravA / bhagavAna umaasvaamii| prathama umAsvAmI tattvArartha, adhigama zruta brnaa| mokSazAstra jaivaMta jagatamaiM, hai tArana trnaa|| Aptako jAnaiM sira nyAyA, 1 parvata / 2 muniyoke dvArA pUjanIya / 3 gaMgA / 4 sImA / 5 mhaarog| 6 tttvaarthaadhigmsuutr| Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati zrInayanasukhajI viracita / darzanajJAnacaritramaI zivamAraga batalAyA // 17 // jIva ajIva darava guNa parajaya, nAnA vidha gAye / lAgI karma avidyA jinakai, tinakauM smjhaaye|| daza adhyAya karI, kalikalaMkanirdalana dharmakI, de gaye mUla jrii|| mere mana aisA guru bhAvai, Apa tirai auranakauM tArai, mAraga batalAvai // 18 // smntbhdrsvaamii| zrIsAmaMtabhadra AcAraja, kathana kiyA nIkA / gaMdhazataka nAmA jina raciyau, mahAbhASya TIkA // sapta naya jAmaiM guru baranI, jinata vastu mvabhAva sadhai ajha, maMzaya bhrama hrnii||19|| bhaI AtamA bhraSTa sadAta, mAraga nA pAvai / saMzaya vibhrama heta aurakI, aurahi batalAvai // sugurune sabakA bhrama khaMDA, zipyanakauM de gaye jenakA, jevaMtA jhaMDA / / mere mana aisA guru bhAve, Apa tirai auranikoM tAre, mAraga batalAvai / / 20 // akalaMkabhaTTa / pIche zrIakalaMkadeva muni, bhae suguru jJAnI / bar3e vaMzamaiM janama liyau jina, bar3I dayA ThAnI / / sUtramaiM jAna mana dInA, 1 gandhahastimahAbhASya-tattvArthasUtrakI bar3I TIkA / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w munivaMzadIpikA | racikai rAjavAratika TIkA, artha pragaTa kInA // 21 // tya nikSepa pramANa kathana saba, samyakake kArana | solaha sahasa pramAna racyau bhau, - sAgara se tArana || umAsvAmIkA mata lInA, tAkA zubha upadeza sugurunaiM, hamakauM de dInA // mere mana aisA guru bhAvai, Apa tirai auranikauM tAre, mAraga batalAvai // 22 // vidyAnanda svAmI / vidyAnaMdi muniMda jagata meM, bhae suguru jJAnI / AtaparIkSA zAstra racyo, traya sahasra paravAnI / AptamImAMsA puni baranI, ThArA sahasa pramANa graMtha, so mithyAtamaharanI // 23 // puruSa pramANatanI muranara muni, kara sabI pUjA / vItarAga sarvajJa vinA nAheM, Aptadeva dUjA / vahI hai deva deva nIkA, zlokavAratika racI pheri, dazamUtranikI TIkA ||24|| bIsa hajAra pramANa kahI isa, graMthatanI sUcI | paraupagAranimitta de gae, mokSamahala- kU~cI || pAra nahiM sataguruke gunakA, race aura bahu graMtha ThIka nahiM, milA mujhe unakA / mere mana ainA guru bhAvai, Apa tirai auranikauM tArai, mAraga batalAveM // 25 // pUjyapAdasvAmI | Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati zrInayanasukhajI viracita / pAdapUjya gurudevajJAnakI, jAUM balihArI / jina raciyau sarvArthasiddhi zubha, TIkA aghahArI / / ____jIvakauM bahuvidhi samajhAyA, tattvAratha adhigama zivazrutakA, bheda ju batalAyA // 26 // cAra sahasa paramita vaha TIkA, satagurunaiM bhAkhI / baMdha mokSakI kathA jIvakI, chAnI nahiM rAkhI // sugurukA jo koI guNa bhUlai, hiMDai' bahu saMmAra sadA, jagajAlamAhiM jhUlai // mere mana aisA guru bhAve, Apa tira auranikoM tAre, mAraga batalAvai / / 27 / / dharasena svaamii| zrIdharasena munIzvara jagama, aisA tapa kiinaa| agrAyaNI pUrvakA kiMcit, jJAna jinauM lInA / ziSya guNavaMta doya jinakai / puSpadaMta bhujabalI jJAnakI, vRddhi bhaI tinakai // 28 // dhavala koka (?) gaMbhIra graMthamaiM, karmaprakRti bhaakhii| jaise udaya udIraNa ho hai, chAnI nahIM raakhii|| dezakarNATakake mAhIM, vidyamAna isa kAlamAhiM, para jJAnagamya naahiiN| __ mere mana aisA guru bhAvai, 1 phire, bhramaNa kare / 2 chupI / 3 mUDabidrI (sautha-kAnar3A)me / 4 jJAnagamya nahIM hai, isakA abhiprAya yahI lenA ki, kaThina hai / para parizrama karanese vidvAna unheM aba bhI par3ha sakate hai aura abhiprAya samajha sakate hai| - - - - Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munivNshdiipikaa| Apa tira auranikauM tArai, mAraga batalAvai // 29 // dharasenakI shissyprNpraa| tAhI saMpradAyake zrIguru, devoMke kArana / dhavala jaya dhavala mahAdhavala zruta, tInauM aghhaarn| usI karaNATakamaiM pAvai, suna nara muni dhara bhAva bhakti nita, darzanakauM aa3||30|| zrIcAmuMDarAyakRta vanamaiM, jinamaMdira kahiyai / tAmaiM tInauM graMtha tAr3ake, patroMpara lihiyai // likhI karaNATakavaraNoMmeM / eka bAta tuma aura suno jI apane karaNoMmaiM / mere mana aisA guru bhAvai, Apa tirai auranikauM tArai, mAraga batalAvai // 31 // nemicandrasiddhAntacakravartI / savaiyA iktiisaa| AcAraja sirI nemicaMdra karaNATakamaiM, dhavalAdi mUtranake pAragAmI bhaye haiM / tAhI anusArateM gomaTTasAra Adi kaiI, gAthAbaMdha graMtha sataguru varanaye haiM / laukika alaukika gaNitakAratAmaiM kahyau, dravya kSetra kAla bhAva bhinna bhinna kahe haiN| pAyo hai 'siddhAMtacakravarti' pada jagamAhi, aise guru jAni dAsa nainasukha naye haiM // 32 // gunndhrsvaamii| giitaachNd| munirAja zrIguNadhara jagatamaiM, jJAna guNa aisA liyaa| 1 purAnI karNATakI lipimeM--jisake par3hanevAle jAnavAle ine gine hai| Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati zrInayanasukhajI vircit| jJAnapravAda siddhAMtakA, jina tIsarA prAbhRta kiyA / kujJAna aru sujJAna kahi, vijJAnakI kathanI karI / so guru sadA jayavaMta jina, bhavijIvakI saMzaya hrii||33|| hastinAga aura ytinaayk| svaiyaa| hastinAga nAmA muni jJAna paravAdatane, tIje prAbhRtako jJAna par3ha liyau hai / tAnaiM yatinAyaka munIzakauM par3hAyau taba, tAneM sUtracUrNikA tadanukUla kiyau hai // tAkauM pheri aratha-samuddharaNa TIkA karI, satyakSIrasAgara" sAra kAr3hi piyau hai / tAhIke rasaiyA paramAratha sadhaiyA jana, tinake padAraviMdamAhiM sIsa diyau hai // 34 // kundkundaacaary| kuMdakuMda munirAja cUrNikA samuddharaNa, donoMtanauM jJAna pAya tIna sUtra kahe haiM / paMcAsatikAya samaisAra pravacanasAra, jAkauM suni saMtanake citta thira bhae haiM // AtamIka parama dharama karatA karama, kriyAke sarUpa bhinna bhinna varanaeM haiM / jIva naTavAke saba nATaka batAye guru, syAdvAda jorateM mithyAta vana dahe haiM // 35 // amRtcndrsuuri| amRtasucaMda muni racI devavaMda puni, TIkA samasAra pravacanasAra graMthakI / 'puruSaarathasiddhiko upAya' 1 rasiyA / 2 ina tIna sUtroke sivAya kundakundakhAmIke 81 pAhur3a tathA dvAdazAnuprekSA Adi aura bhI bahutase grantha hai / 3 devoM karake pUjya / 4 puruSArthasiddhyupAya / paMcAstikAyaTIkA tathA tattvArthasAra Adi aura bhI kaI Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 munivaMzadIpikA | graMtha phera, racyau jAmaiM rAkhI marayAda mokSa paMthakI // caraNAnuyoga daravAnuyoga jAmaiM kahe, jAkauM suni zuddha buddhi hota hai asaMtakI / vItarAga bhAva dhari jAniveka Apa para, kIye haiM kathana jaisI AjJA arahaMtakI || 36 || vasunandi, vahakera, yogIndradeva, aura zubhacandra | vasunaMdi tathA vaTTakera muniiMda caMda, doU muni dharamadhuraMdhara su bhae haiM // kahe vasunaMdisaMhitAdika aneka graMtha, jAka suni mithyAmatI jainI hoya gae haiM / jogIndra muniMdracaMdrajIne phera AtamAke, heta paramAtamAprakAza varanae haiM / zubhacaMdrajIne jJAnaarNava siddhAMta kau, jAmaiM dazalakSaNa dharama kaha dae haiM // 37 // padmanandi, zivakoTi / padmanaMdijIneM padmanaMdipaMcavIsI racI, mahAjJAnake pramAna deva guNa gAye haiM | ArAdhanaMsAra zivakoTi munijIneM racyau, sAtasaMdhimAhiM zubha mAraga batAye haiM | darazana jJAna aura cAritako rUpa kahA~, cauthI bera bArAbhAvanAke bhAva bhAye haiM / jAkI kathA muni rAga dopa bhAva hani sadA, bhavya jIva anukUla mAragameM Aye hai || 38 // devananda svAmI | devanaMdine jineMdravyAkaraNa AgamamaiM, nAnA bhAMti grantha amRtacandrasvAmIke hai / 1 bhagavatI ArAdhanA | 2 pUjyapAda aura devanaMdiko do samajhakara kavivarane do jagaha likhe hai / yathArthameM pUjyapAdakA hI dUsarA nAma devanandi hai / 3 jainendrasUtra | Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati zrInayanasukhajI viracita / 11 prAkRtake zabda siddhi kiye haiN| sAtauM hI vibhakti paTaliMga karatA karama, karNa saMpradAna apAdAna kahi diye haiM / pheri adhikaraNa samAsa dvaMdajAdi kahe, taddhitAdi kriyAke subhAva darasiye haiM / teI zabda pheri saMsakRtasetI siddha kiye, zabdavidyAdhIza jJAnI tAkauM praNamiye haiM // 39 // yazonandi mANikyanandi aadi| racI haiM rucira jainasaMhitA suguru phera, varNa aura AzramoMkI saMhitA sunAI hai / yazonaMdisaMhitA racI hai vIrasaMhitA sunI haiM dazasaMhinA suguruneM banAI hai // bhaye muni mANikAdinaMdi nAmA mahAguNI, sAtauM naya pAMcauM paramANatA janAI hai| racyo hai prameya-araviMda-mArataMDa graMtha, vastukI khabhAva sAdhi bhramatA hanAI hai // 40 // jinasena svaamii| sirI jinasena muni bhaye haiM mahAna guni, racyo hai mahApurANa Adi nAma dharikai / kalpakAlatanaiM paTakAlanakI gati thiti, racanA praleko hAla kahyo zuddha karikai / / cyAra bIsa tIrthakara dazadoSa cakradhara, nArAyaNa navako kathAnaka ucarikai / nava pratinArAyaNa nava haladhara kahe, jaise jIva punya pApa bhogaiM baMdha parikai // 41 // bhoga bhUmiko udyota jaise jaise sukha hota, caudA manuaMtarakI jaisI kahI kathA hai / jasai bhogabhUmi gaI jaseM karmabhUmi bhaI, Adi 1 prasiddha jainendrameM prAkRta ke zabdokI siddhi nahIM hai / 2 vIranandisaMhitA / 3 prameyakamalamArtaNDa / 4 mahApurANakA pUrvabhAga AdipurANa racA / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 munivaMzadIpikA / nAtha Izvarako janmayoga yathA hai / prabhune bhavAMtaramaiM jaise jaisaiM tapa kIye,jaise dAna dIye jAteM janmamarNa hatA hai| deza varNa vaMza asi masi kRSi dIkSA niravAna itihAsanako ThIka ThIka patA hai // 42 // guNabhadrAcArya / guNabhadrasari bhae guNabharapUra jAnaiM, kiyau bharma duri racyo uttarapurAna hai / bhUta vA bhaviSyata varatamAna tIrtharAja, tanaiM mAta tAta gota kulako kathAna hai| Ayu kAya janama purIko bhinna bhinna bheda, aMtarAla bhoga joga pAnauM hI kalyAna hai| vartamAnakAlamaiM kalaMkI jete honahAra, racanA pralaiko jAmaiM ThIka ThIka jJAna hai // 43 // raviSeNa aura jinasena / sirI raviSeNa munirAyanaiM racyo hai sirI, rAmako purANa jAke sunaiM karma kaTeM haiM / punya aura pApako pragaTa phala jAmaiM dekhi, jJAna pAya jIva bhrama bhAvanateM haTeM haiM // punnATaka gaNamaiM bhaye haiM puni dUje sirI, jinasena muni jAkauM saba jIva raRs haiN| racyo harivaMzako purANatanauM suvakhAna, jAmaiM sAdhu saMtanake citta Aya DaTeM haiM // 44 / / ___gamakAcArya aura vAdirAjamuni / bhaye haiM gamaka nAma sAdha tajikai upAdhi, jJAnakI cama1 harivaMzake kartA jinasena aura AdipurANake kartA jinasena eka hI hai| yaha bAta aba nirvibAda siddha ho cukI hai / pahale kavivara sarIkhA bahuta logokA khyAla thA / 2 gamaka nAmake AcArya nahIM hue hai| nayanasukhajIne vRndAvanajIkI gurvAvalIkA 'vaMdAmi gamaka sAdhu jo TIkAke dharaiyA' Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati zrInayanasukhajI viracita / 13 kataiM ramaka rAga harI hai / chamaka chamaka pada padakI jamaka jori, nAnA bhAMti kAvyanakI racanA su karI hai / vAdirAja muni paravAda harave ke heta, race haiM aneka graMtha jAmaiM naya dharI hai| jJAnakI charI hai lara parI hai ajJAnasetI, sugharamaiM dharI hai sugaMdhasetI bharI hai // 45 // siddhasena Adi / siddhasena bhaye phera bhaye devadivAkara, phera jayavAda phera siMhadeva bhaye haiM / phera siMhajaya jasodharajI bhaye haiN| phera, sirIdatta kANabhikSa AThaveM su kahe haiM / pAtrakezarI - munIza sirI vajrasUrI Iza, mahAsena vIrasena jayasena lahe haiM / phera sirI jaTAcAra tathA sirIpAla deva, vAgamIka prabhAkara tinheM hama naye haiM / / 46 / upasaMhAra / aise aise cyArauM anujogake kathaiyA zruta- siMdhuke mathaiyA zivapaMtha paga dInoM hai / para upagAraheta hoya ke prazAMtaceta, yaha pada dekhakara gamaka nAmake koI sAdhu samajha liye hai aura yahAM likha diyA hai / yathArtha meM gamaka kA artha 'granthakartAkI kRtikA marma zodhakara nikAlanevAle' hotA hai / vRndAvanajIne vAgmI, gamaka, vAdI aura kavi sabako namaskAra kiyA hai | 1 vRndAvanajIkI gurvAvalIkA abhiprAya na samajhakara nayanasukhajIne yahAM bhI aisI hI bhUlakI hai / devadivAkara koI jude AcArya nahIM hai / siddhasena hI siddhasenadivAkara kahalAte the / 'deva' zabda divAkarake sAtha nahI hai, kintu guruke sAthakA hai yathA- " jayavaMta siddhasena sugurUdeva divAkara | jaya vAdisiMha devasiMha jaiti jasodhara ||24|| " isI prakArase jayavAda, siMhadeva aura siMhajayameM bhI ' dasarAmasarA ' huA hai / vAdisiMha aura devasiMha cAhiye / Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munivNshdiipikaa| race jaina graMtha aura jaga jasa lInoM hai // prathamAnujogamaiM kayau hai punya pApa phala, karaNAnujogamaiM triloka darasInauM hai / caraNAnujoga muni zrAvaka acAra bheda, daravAnujoga AtamIka rasa bhInauM hai // 47 // aiseM munivaMzadIpikAko varanana kiyau, gurunakI jaisI karatUti suni lahI hai| pichale samaikI bAta graMthanameM avadAta, soI maiM karI vikhyAta jAnauM yAhI sahI hai / jaba gurukulaitihAsa suniva Avai, taba mana bhAve jainapaMtha jhUThA nahIM hai| aisI paratItase jagata viparIta lAgai, yAhIteM guroMkI nAmamAlA hama kahI hai // 48 // granthakartAkA paricaya / deza kurujAMgalamai vase haiM aneka pura, sirI hastanAgapura jainahIko dhAma hai / tAhIkI pachAMhamAhiM kAMdhalAnagara eka, tAmai mere guru jAko bhUdharajI nAma hai // tAke hama ziSya parataccha jaga jAnata hai, calana gRhastha kahiveko yati rAma hai / dAsa nainasukha aradAsa karai saMtanasauM, racI maiM sudhArau tuma thArau yaha kAma hai // 49 // vikramako saMvata unnIsasau chabIsa aba, bhAdrapadatanI vartamAna tithi kArI hai| pAMcai bhRguvAra azvanI nakSatrakema~jhAra, racanA jamaka jori morikai sudhArI hai / jaulI nabhamAhiM bhAnu maMDala mRgAMka rahai, jau lau kanakAcala acala avikArI hai // tolauM bhavi jIvanake kaMThamaiM udyota karo, gurunakI nAmamAlA Azipa hamArI hai // 50 // iti zrImunivaMzadIpikA samAptA / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAzI nivAsI kavivara bAbU vRndAvanajI kRta gurustuti / zaira / jaivaMta dayAvaMta suguru deva hamAre / saMsAra viSamakhArasauM jina bhakta udhAre // Teka // jinavIrake pIcheM yahAM nirvAnake dhAnI / vAsaTha varapameM tIna bhaye kevalajJAnI // phira sau varameM pAMca hI zrutakevalI bhaye / sarvAMga dvAdazAMgake umaMga rasa laye || jaivaMta // 1 // fae bAda varSa eka zataka aura tirAsI / isameM hue dazapUrvarayAra aMgake bhAsI // gyAre mahAmunIza jJAnadAnake dAtA / gurudeva soi dehiMge bhavivRndako sAtA || jaivaMta // 2 // tisavAda varSa doya zataka bIsakemAhIM / muni paMca gyAra aMgake pAThI hue yAMhIM // tisa bAda varapa ekasau aThArameM jAnI / muni cAra hue eka AcArAMgake jJAnI // jaivaMta // 3 // tima bAda hue haiM ju suguru pUrvake dhAraka / karuNAnidhAna bhaktako bhavasiMdhuudhAraka || karakaMjateM guru mere Upara chA~ha kIjiye / dukhadako nikaMdake, anaMda dIjiye // jaivaMta // 4 // jinavIrake pIchesa varaSa chahasau tirAsI / taba taka rahe ika aMgake gurudeva abhyAsI // Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 gurustuti / tisa bAda koI phira na hue aMgake dhArI / para hote bhaye mahA suvidvAna udArI || jaivaMta // 5 // jinasa rahA isa kAlameM jinadharmmakA sAkA / ropA hai sAta maMgakA abhaMga patAkA || gurudeva nayaMdharako Adi de bar3e nAmI / niragraMtha jainapaMthake gurudeva jo svAmI // jaivaMta // 6 // bhAkhauM kahAM lauM nAma bar3I bAra lagegA / paranAma karauM jisase ber3A pAra lagegA || jisameM se kachuka nAma sUtrakArake kahoM / jina nAmake prabhAvasoM parabhAvako dahIM // jaivaMta // 7 // tatvArthasUtra nAmi umAsvAmi kiyA hai / gurudevane saMchepase kyA kAma kiyA hai / jisameM apAra arthane vizrAma kiyA hai / budhavRMda jise orase paranAma kiyA hai || jaivaMta ||8|| vaha sUtra hai isa kAlameM jinapaMthakI pUMjI / samyaktva jJAna bhAva hai jisa sUtrakI kuMjI || lar3ate haiM usI sUtrasauM paravAda ke mUMjI / phira hArake haTa jAte haiM ika pakSake lUMjI || jaivaMta // 9 // svAmI samaMtabhadra mahAbhASya racA hai / sarvaga sAta bhaMgakA umaMga macA hai // paravAdiyoM kA sarva garva jisse pacA hai| nirvAna sadanakA soI sopAna jacA hai / jaivaMta // 10 // akalaMkadeva rAjavAratIka banAyA / Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavivara bAbU vRndAvanajI kRta paramAna naya nichepasauM saba bastu batAyA / / isalokavAratIka vidyAnaMdajI maMDA / gurudevane jar3amUlasauM pAkhaMDako khaMDA / jaivaMta // 11 // guru pUjyapAdajI hue marajAdake dhorii| sarvArthasiddhi sUtrakI TIkA jinhoM jorI / / jisake lakhesauM phira na rahai cittameM bharama / bhavijIvako bhASa hai suparabhAvakA magma // jaivaMta // 12 // dharasena gurUjI harau bhavi vRMdakI vyathA / agrAyaNIya pUrvameM kucha jJAna jinheM thA / tinake hue do ziSya puSpadaMta bhujabalI / dhavalAdikAMkA mUtra kiyA jisse maga calI jai013 guru aurane usa mUtrakA saba artha lahA hai| tina dhavala mahAdhavala jayasudhavala kahA hai| guru nemicaMdrajI hue dhavalAdike paatthii| miDAMtake cakrIzakI padavI jinhoM gaaNtthii|jai0|14| tina tInahI middhAMtake anusArasauM pyAre / gomaTTasAra Adi susiddhAMta ucAre // yaha pahile musiddhAMtakA virataMta kahA hai| aba aura suno bhAvasauM jo bheda mahA hai|jai0 // 15 // guNadhara munIzane par3hA thA tIjA prAbhRta / jJAnapravAda pUrvameM jo bheda hai Azrita / guru hastinAgajIne soI jinasauM lahA hai| phira tinasauM yatInAyakane mUla gahA hai / / jai0 // 16 // tina cUrNikA svarUpa tisse sUtra bnaayaa| Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 gurustuti / paramAna chai hajAra yauM siddhAMta meM gAyA || tisakA kiyA uddharaNa samuddharaNa ju TIkA / vAraha hajAra ke pramAna jJAnakI ThIkA // jai0 // 17 // tisahIse racA kuMdakuMdajIne muzAsana / jo AtmIka parma dharmakA hai prakAzana // paMcAstikAya samayasAra sArapravacana | ityAdi susiddhAMta syAdavAdakA racana // jai0 // 18 // samyaktvajJAna darza mucAritra anUpA / gurudeva adhyAtmIka dharma nirUpA / / guradeva amIne tinakI karI TIkA / / jharatA hai nijAnaMda amIvRMda sarIkA || jai0 // 19 // caranAnuvedabhedake nivedake karatA / guradeva je bhaye haiM pApatApake haratA // zrIbakera devajI vasunaMdajI cakI / niragraMtha graMtha paMthake niragraMthaka zakrI || jaivaMta // 20 // yogIMdradeva ne racA paramAtamA - prakAza / zubhacaMdrane kiyA hai jJAnaAraNau vikAza / / kI padmanaMdajIne padmanaMdipacIsI / zivakoTine ArAdhanAsusAra racIsI // jaivaMta // 21 // dosaMgha tInasaMgha cArasaMdha pAMcasaMgha / paTasaMgha sAtasaMghalauM gurU racA prabaMdha || guru devanaMdine kiyA jinendravyAkarana | jisase huA paravAdiyoM ke mAnakA harana // jaivaMta // 22 // gurudeva racI hai rUcira jainasaMhitA / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavivara bAbU vRndAvanajI kRta / 19 varanAzramAdikI kriyA kahaiM haiM saMhitA / / vasunaMdi vIranaMdi yazonaMdi saMhitA / ityAdi banI haiM dazoM parakAra saMhitA // 23 // parameyakamalamArataMDake hue kartA / mANikyanaMdi deva nayapramANake bhartA // jaivaMta siddhasena sugurudeva divAkara / jaivAdisiMha devasiMha jaiti yazodhara ||jaivNtaa24|| zrIdatta kANabhikSu aura pAtrakesarI / zrIvajrasUra mahAsena zrIprabhAkarI // zrIjaTAcAra vIramena mahAsena haiN| jaimena zirIpAla mujhe kAmadhena haiM / jaivaMta // 25 // ina eka eka gurUne jo graMtha banAyA / kahi kauna sake nAma koI pAra na pAyA / jinamena gurUne mahApurANa racA hai| marajAda kriyAkAMDakA saba bheda khacA hai // 26 // guNabhadra gurUne racA uttrpuraannko| so deva sugurudevajI kalyAnathAnako // ravisaMna gurUjIne racA rAmakA purAna / jo moha timara bhAnaneko bhAnuke samAna / / jai0 // 27 // punnATagaNavipaM hue jinasena duusre| harivaMzako banAke dAsa Asako bhare // ityAdi je vasuvIsa suguNa mUlake dhArI / nigraMtha hue haiM gurU jinagraMthake kArI / jaivaMta // 28 // x 1 ye dUsare jinasena nahIM hai kiMtu AdipurANake kartA hI hai| Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurustuti / vaMdauM tinheM muni je hue kavi kAvya karaiyA / vaMdAmi gamaka sAdhu jo TIkAke dharaiyA // vAdI namo munivAdameM paravAda haraiyA / guruvAgamIkakoM namoM updeshbhraiyaa||jaivNt||29|| ye nAma sugurudevakA kalyANa karai hai| mavi vRMdakA tatakAla hI dukhadvaMda harai hai // dhanadhAnya Rddhi siddhi navauM niddhi bharai hai| AnaMdakaMda dehi sabI vighna Tarai hai / jaivaMta // 30 // iha kaMThameM dhArai jo sugura nAmakI mAlA / paratItisauM uraprItisauM dhyAvai ju trikaalaa|| yaha lokakA sukha bhoga so sura lokameM jAvai / naralokameM phira Ayake nikhAnako pAvai / / 31 // jaivaMta dayAvaMta suguru deva hamAre / saMsAra vipama khArasauM jina bhakta udhAre // iti zrIgurustuti samApta / kavivara vRndAvanajI racita / gurvaSTaka / kavitta 31 maatraa| saMghasahita zrIkuMdakuMda guru, vadaMna heta gae giranAra | vAda parau taha~ saMzayamatisauM, sAkSI badI aMbikAkAra // 'satya paMtha niragraMtha digambara, ' kahI surI taha~ pragaTa pukaar| so gurudeva vaso ura mere, vighna haraNa maMgala karatAra // 1 // zrIakalaMkadeva munivarasauM, vAda racyau jaha~ bauddha vicAra / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurvaSTaka | tArA devI ghaTameM thApI, paTake oTa karata uccAra | their syAdavAdavala munivara, bauddhavedhi tArAmadaTAra / so. // 2 // svAmi saMmabhadra munivarasauM, zivakoTI haTha kiyau apAra / vaMdana karau zaMbhupiMDIkau, taba guru racyau svayaMbhU bhAra // vaMdana karata piMDikA phATI, pragaTa bhaye jinacaMdra udAra / so 03 zrImata mAnatuMga munivarapara, bhUpa kopa jaba kiyau ga~vAra / baMda kiyau tAlemeM tabahIM, bhaktAmara guru racyau udAra // cakrezvarI pragaTataba haikai, baMdhana kATa kiyau jayakAra / so. // 4 // zrImatavAdirAja munivarasoM, kau kuSTa bhUpati jiha~bAra / zrAvaka seTha ko tiha~ avasara, mere guru kaMcanatana dhAra // tabahIM ekIbhAva racyau guru, tana suvarNaduti bhayau apAra / so. // 5 // zrImata kumudacaMdra munivarasoM, vAda parau jaha~ sabhAmajhAra / tabahIM zrIkalyAnadhAma zruti, zrIgurU racanAracI apAra || tatra pratimA zrIpArzvanAthakI, pragaTa bhaI tribhuvana jayakAra / so. 6 zrImata vidyAnaMdi jaba zrIdevAgama zruti munI sudhAra / arthaheta pahuMcau jinamaMdira, milau artha taha sukhadAtAra // taba vrata parama digambarako ghara, paramatako kIno parihAra | so. // 7 // zrImata abhayacaMdra gurusoM jaba, dillIpati imi kahI pukAra / kai tuma mohi dikhAvahu atizaya, ke pakarau mero mata sAra // taba guru pragaTa alaukika atizaya, turata harau tAko madabhAra / so gurudeva basau ura mere, vighna haraNa maMgala karatAra // 8 // dohA / vidhana haraNa maMgalakaraNa, vAMchita phaladAtAra / vRMdAvana aSTaka racyau, karau kaMTha sukhakAra // iti gurvaSTaka | 21 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakIrNaka / prkiirnnk| mAdhavI chnd| ravise ravisena acAraja haiM, bhavivArijake vikasAvana hAre / jina padmapurAna bakhAna kiyau, bhavasAgarate jaga jantu udhAre // siyarAma kathA su jathAraja bhAkhi, mithyAta samUha samasta vidAre / bhavi vRnda vithA aba kyoM na harau, gurudeva tumhIM mama prAna adhAre // 1 // __ bhagavajinasena kaviMda namauM, jina Adi jiniMdake chaMda sudhAre / prathamAnusuveda nivedanamaiM, jinako paradhAna pramAna ucAre // jagamaiM muda maMgala bhUri bhare, dukha dUra kare bhavasAgara tAre / bhavi vRnda vithA aba kyoM na harau, gurudeva tumhI mama prAna adhAre // 2 // azokapuSpamaMjarI chanda / jAsake mukhAraviMdateM prakAsa bhAsa vRnda syAdavAda jaina vaina iMdu kuMdakuMdase / tAsake abhyAsatai vikAsa bheda-jJAna hota, mUr3ha so lakhai nahIM kubuddhi kuMdakuMdase // deta haiM asIsa sIsa nAya iMda caMda jAhi, moha-mAra-khaMDa mArataMDa kuMdakuMdase / suddha buddhi vRddhidA prasiddha riddhi siddhidA, hue na haiM na hohiMge muniMda kuMdakuMdase // 3 // Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sulabha granthamAlAkA vijJApana / ___ anubhavase vidita huA hai ki, pustakoMkI kImata jita nI kama hotI hai, utanA hI unakA adhika pracAra hotA hai| hai isaliye zrIjainagrantharatnAkarakI orase sulabhajainagranthamAlAnAmakI eka sIrIja prakAzita karanekA vicAra kiyA gayA hai| isa granthamAlAkedvArA jitanI pustakeM prakAzita hoMgI, ve lAga-1 hai take dAmoMpara athavA usameM bhI yathAsaMbhava ghATA khAkara becI 5 jAveMgI / lAgatake dAmoM meM pustakakI banavAI, prUpha saMzodhana ? karAI. chapAI, bAyaDiMga bagairaha saba kharca zAmila samajhe jaaveNge| rakamakA vyAja nahIM liyA jAyagA / ghATekI rakama kAryAlayake dharmAdA khAtese athavA dUsare dharmAtmAoMse pUrI karAI jaaygii| ___ sulabha granthamAlAkI yaha dUsarI pustaka hai / yaha indaura nivAsI zeTha RSabhacandajI kAzalIvAlakI svargavAsinI patnI sau0 cirauMjIbAI-ke smaraNArtha prakAzita kI jAtI 5 hai| isakI 1500 pratiyoMkA kulakharca lagabhaga 50 rupayA par3A hai / isaliye mUlya AdhA AnA rakkhA jAtA hai| / pranthamAlAkI tIsarI pustaka zIghra hI prakAzita kI jAyagI / ra bmbii-hiiraabaag|| nivedakara pauSakRSNA pazcamI / zrIvIra ni0 sa0 2437 / shriinaathuuraampremii| ASEASE INSESEPSERSERREDEEPREERSEASEASEASESSURGA Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUcIpatra maMgAiye / saba jagahake chape hue saMskRta, prAkRta, hindI, marAThI, aura gujarAtIke zuddha jainagranthoMke milanekA ThikAnAHmainejara-zrIjainagrantharatnAkarakAryAlaya, hIrAbAga po0 giragAMva ( bambaI. ) Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM zrIparamAtmane namaH / svargIya kavivara bhUdharadAsajIkRta jainazataka | prakAzaka - pannAlAla jaina / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIparamAtmane nmH| svargIya kavivara bhUdharadAsajIviracita jainshtk| jisako mumbIstha-jainagrantharatnAkarakAryAlayake mAlikane devarga jilA mAgaranivAsI kavivara nAthUrAma premAsa saMzodhana karAkara mumbayIke nirNayasAgara chApekhAnameM chapAkara prasiddha kiyA / vIranirvANa saMvata 2433 / IsvI sana 1907 / prathamAvRtti 2000 prati] * [mUlya J // Ane / Page #148 -------------------------------------------------------------------------- Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRETICOACOUSAGAODISTRATDACOACOUGOLGOACOACASEACCOAGRANDICOAGO505 oNnmHsiddhbhyH| kavivara bhUdharadAsaviracita jainshtk| DOGICAL STIGOROAD zrIAdinAthastuti / saMvayA (mAtrA 31) jJAnajihAja baiTha ganadharase, gunapayodhi jisa nAhiM tare haiM / amarasamUha Ana avanIsoM, ghasi ghasi zIma pranAma kare haiM // kidhI bhAla-kukaramakI rekhA, dRra karanakI buddhi dhare haiN| aima AdinAthake ahanizi. hAtha jora hama paoNya pare haiM // 1 // ___ kAusaMggamudrA dhari vanama, ThAr3e riSabha riddhi taja hai hInI / nihacala aMga meru hai mAnoM. doUM bhujA chora jina diinii|| pha~me anaMta jaMtu jaga-cahale, dukhI dekha karanA cita lInI / kAr3hana kAja tinheM samaratha prabhu, kidhI bA~ha ye dIragha kInI // 2 // hai karanoM kachu na karanateM kAraja, tAteM pAni pralaMba kara hai / rahyo na kachu pA~yanateM pavo, tAhIteM pada nAhiM kaTara haiM // nirakha cuke nainana saba yAteM, naina nAsikA. anI dhare haiM / kAnana kahA sune?yoM kAnana, jogalIna jinarAja khare haiM // 3 // ra 1 aharnizi-rAtridina / 2 kAyotsaga / 3 kiicddme| 4 calanA / 5 noka / 6 kAnose / 7 jagalame / acco Qamasaavanawar 0000000 datamaraamaaraapaeraem aamaaraeaecepacara PDF Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECEDASEACOCOGRAGOLGAGAGRONGOLCOMEDGOAGOOOLSTAGDEOS jainazataka / Marcome across MASSANDESHiddarammar and chppy| jayo nAbhibhUpAlabAla, sukumAla sulacchana / jayo svarga pAtAlapAla, gunamAla praticchana / dRga vizAla vara bhAla, lAla nakha carana virajahiM / rUpa rasAla marAla cAla, sundara lakhi lajahi // ripujAla kAla risaMheza hama, pha~se janma jaMbAladaha / yAteM nikAla behAla ati, bho dayAla dukha TAla yaha // cndrprbhstuti| saMvayA ( mAtrA 32 ) / citavata vadana amala caMdropama, taja ciMtA cita bhaye akAmI / tribhuvanacaMda pApatapacaMdana, namata carana caMdrAdika nAmI // tihu~ jaga chaI caMdrikAkIrati, cihanacaMdra ciMtata zivagAmI / vandoM catura-cakoracaMdramA, caMdravarana caMdraprabha svAmI // 5 // shaantinaathstuti| mattagayanda ( savaiyA ) / ___ zAMti jineza jayo jagateza, harai aghatApa nizeza kI nAI / sevata Aya surAsurarAya, namaiM siranAya / mahItalatAI // moli lage maninIla dipaiM, prabhuke 1 RSabheza, AdinAtha / 2 kIcaDakA draha / 3 candramAkA he cinha jisake / 4 candramA / 5 mukuTameM / agendrapraNaamaraamaraam2 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ALEVOTE TOYOTA VON Ever .... X kavivara bhUdharadAsaviracita caranoM jhalakai bahu jhAMI / sU~ghana pA~ya - saroja-sugaMdhi, kidhauM cali ye alikati AI // 6 // zrInemijinastuti | kavitta manahara | 3 zobhita priyaMga aMga dekheM dukha hoya bhaMga, lAjata anaMga jaise dIpa bhAnubhAsateM / bAlabrahmacArI ugrasenakI kumArI jAdoM, nAtha taiM nikArI janmakAdodukharAsateM // bhIma bhavakAnana meM Ana na sahAya svAmI, aho nemi nAmI taka Ayo tuma tAmateM / jaise kRpAkaMda vanajIvanakI baMda chorI, tyoM hI dAsako khalAsa kIje bhavapAsateM // 7 // zrIpArzvanAthastuti / chappaya ( siMhAvalokana ) janama-jaladhi- jalajAnaM, jAna bhavihaMsa - mAnasara / sarava iMdra mila Ana, AnaM jisa dharahiM zIsapara || para upagArI bArna, bAnaM utthapaI kunayagana / ganasarojavana-bhAna, bhAna mama moha- timiraghana // ghanavarana deha- dukha-dAha-hara, harakhata heri mayUra - mana / manamatha - mataMga- hari pAsajina, jiMna visarahu china jagatajana // 8 // 9009958.93400999000 1 chAyA / 2 caraNakamalakI sugadhi / 3 kIcaDa / 4 jalayAna, jahAja | 5 bhAjJA / 6 svabhAva / 7 vANI / 8 ukhADatI hai / 9 dekhakara / 10 pArzvajina / OMavavavabvab abeta anvar 68 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abvaovanva 20 4 OM OM OM OM OM OM OM OM OM OM OM OM OM OM OM OM OM OM jainazataka | zrIvarDamAnajinastuti / dohA | dina karmAcala dalanapevi, bhavi- saroja- ravirAya / kaMcanachavi kara jora kavi, namata vIra jina pAya // 9 savaiyA (31 mAtrA.) raho dUra aMtarakI mahimA, bAhija gunavaranata bala kA~pa / eka hajAra ATha lacchana tana, teja koTi ravi kirana uthA // surapati sahasa AMkhaaMjulisoM. rUpAmRta pIvata nahiM dhapa / tuma vina ko samarattha vIrajina, jagasoM kAhi mokhameM thApa // 10 // zrI siddhastuti / mattagayaMda | dhyAna hutAzanameM ari IMdhana. jhoMka diyo ripu roka nivArI / zoka hastro bhavilokanako vara, kevalabhAnamayUkha udhArI // loka aloka viloka bhaye ziva, janmajarAmRtapaMka pakhArI / siddhana thoka baseM zivaloka, tinheM pagadhoka trikAla hamArI // 11 // tIrathanAtha pranAma kareM, tinake gunavarnanameM budhi hArI / moma gayo gala mamajhAra rahyo, taha~ vyomaM tadAkRtidhArI / loka gahIranadIpati nIra, gaye tiratIra 1 vajra / 2 tRpta hove / 3 nikAlakara / 4 dhyAnarUpI agni / 5 kiraNaM / 6 sAcame / 7 AkAza / 8 gabhIra samudra / prepved reover Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yh tqr pulnu ACREEPEET STEEPARATE PEOPLE kavivara bhUdharadAsaviracita. bhaye avikaarii| siddhanathoka baseM zivaloka, tinheM pagadhoka trikAla hamArI // 12 // saadhustuti| kavitta manahara / zItaritu-joreM' aMga saba hI sakAreM tahAM, tanako na mora nadIdhAreM dhIra je khre|jetthkii jhakoreM jahAM aMDA e cIla choreM pazu, paMchI chAMha lora girikoreM tapave dhre|| ghora ghana ghoreM ghaTA cahuMora DoreM, jyoM jyoM calata hi| lore tyoM tyoM phoreM bala ya are / dehaneha tora paramArathasoM hai prIti jAra, aise guruoreM hama hAtha aMjulI kreN||13|| jinavANIstuti / mattagayaMda ( saMvaiyA ) / vIrahimAcalate nikarI, guru gautamake mukhakuMDaDharI hai / moha-mahAcala bheda calI, jagakI jar3atAtapa dUra karI hai // jJAnapayonidhimAhiM ralI, bahu bhaMgata3 raMganisoM ucharI hai / tA zuci zArada gaMganadIprati, meM aMjulI nijazIsa dharI hai // 14 // , yA jagamaMdirameM anivAra, ajJAna a~dhera chayo ati . bhaarii| zrIjinakI dhuni dIpazikhA sama, jo nahiM hota prakAzanahArI // to kihabhAMti padArathapAMti, kahAM 1 jorame / 2 hu~dai / 3 moharUpI mahAparvata / 4 jimakA nivAraNa na ho sake / 5 padArthokI tattvokI pakti / compareer coopencoreDVERTYoor coreovemesVED y r khrty rhty myrth frhnt srwr wq`h mrdh brdry mrdm dh rmh brh mqrh tbrqrfnh rdh rdqh 2018-2019 SC Coopama paramA 229 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27000000 2. 50 50 60 68. 50 58 good 50 50 50 jainazataka / lahate rahate avicArI / yAvidhi saMta kahaiM dhani haiM, dhana haiM jinavana bar3e upagArI // 15 // iti maMgalAcaraNa | jinavANI aura mithyAvANI / kavitta manahara | kaisekara ketakI kanera eka kahe jA~ya, AkadUdha gAya dUdha aMtara ghanera hai / pIrI hota rI rI paina rIsa kare kaMcanakI, kahAM kAgavAnI kahAM koyalakI Tera hai // kahAM bhAna bhAro kahAM, AMgiyA vicAro kahAM, pUnoM ko ujAro kahAM mAvasa a~dhera haiM / paccha chora pArakhI nihAro neka nIke kari, jainavena auravena tanoM hI phera hai // 16 // vairAgyakAmanA | kaba gRhavAsasoM udAsa hoya vana seUM. veUM nijarUpa gati rokUM manaM-karIkI / rahi hoM aDola eka Asana acala aMga, sahi hoM parIsA zIta ghAma - meghajharIkI // sAraMgasamAja khAja kabadhoM khujai hai Ana, dhyAnadalajora jItUM senA mohaarIkI / ekalavihArI - 1 pItala / 2 hisa- barAbarI / 3 khadyota, paTavIjanA / 4 amAvasyA | 5 dUsare dharmavAlokaM vacanome / 6 jAnU anubhavU / 7 manarUpI hAthIkI 8 mRgoke samUha | 20200020006 00 00 00 00 do us 5023 Bordovao doo Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PARISIGNERAPAGALOTRASTRAORDER-50GOAGEAGOODUCATIOASIOAGDAGOGYO ODetaSOOGLEASOLOGY SCOOP CETAMgioppers con DITOLADsidendocred PARASIC ASSOCIO-ARincidit kavivara bhUdharadAsaviracita-- jathAjAtaliMgadhArI kaba, hohuM icchAcArI balihArihuM vA gharIkI // 17 // rAga vairAgyakA antara kthn.| rAgaudai bhogabhAva lAgata suhAvanese, vinArAga ese lAge jaseM nAga kAre haiM / rAgahIsoM pAga rahe tanameM sadIva jIva, rAga gaye Avata gilAni hota nyAre haiM / meM rAgamoM jagatarIti jhUTI sava sAMca jAne, rAga miTe sUjhata asAra khela sAre haiM / rAgI vinarAgIke vicAra bar3o hI bheda, jaise "bhaTA pathya kAhu kAhuko se bayAre haiM" // 18 // bhoganiSedha / mattagayaMda ( savaiyA ) / __ tU nita cAhata bhoga naye nara, pUravapunya vinA kimi pahai / karmasa~joga mila kahiM joga, gahe taba roga na bhoga sake hai // jo dina cArako vyAMta banyo kahu~, to pari durgatimeM pachate hai / yAhite yAra! salAha yahI hai "gaI kara jA " nivAha na hai hai // 19 // dehsvruup| mAtapitA-raja-vIrajasoM, upajI saba sAta kudhAta 1 bhaTA arthAt vaigana kisIko pathya hote hai aura kisIko vAdI hote hai| Faroovesasrepveresvesves Cococco Saves werest cernear cesareena aapanu E Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SROGRAPISODGRICTORGARGAOACTICOLATEGORIGIO 00000000000000000000-00-00-00-occas-e-Coooooooooo jainazataka / bharI hai / mAkhinake para mAphika bAhara, cAmake beThana ber3ha.dharI hai| nAhiM to Aya lageM aba hI, baka vAyasa jIva baceM na gharI hai / dehadazA yahi dIkhata bhrAta ! dhinAta nahIM kina ? buddhi harI hai // 20 // sNsaarsvruup| kavitta manahara / kAhUghara putra jAyo kAIke viyoga Ayo, kAhU rAgaraMga kAhU roA roI karI hai / jahAM bhAna Ugata uchAha gIta gAna dekhe, sAMjhasamai tAhI thAna hAya haihAya parI hai // aisI jagarItako na dekha bhayabhIta hoya, hA ! hA! nara mUr3ha. terI mati kone harI hai ? / mAnuSajanama pAya sovata bihAyo jAya, khovata karoranakI eka eka gharI hai // 21 // sortthaa| kara kara jinaguna pATha, jAta akArathare jiyA ? ATha paharameM sATha, gharIM ghanere molakIM // 22 // kAnI kaur3I kAja, korinako likha deta kht|| aise mUrakharAja, jagavAsI jiya dekhiye ! // 23 // 1 makkhiyoke pakho jaise camaDeke baThanase [ veSTanase ] ghirI huii| ou vox voor vor Ort vervolg og OVOG OVOG OVE YOGVAX VOGT PROGDOGGACOCONOGOOGOERSOMPEG-OCTOGHDOOGOHOOLCOHOROSCOOTDAGOGS o Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HAGRACTDADAGRAGDGOACHAAGRAATIAGDASCRIGAGR O GOGOAGOCTO dyrynh ny wqw` rnndh mqdr@ m thmr@, mr@, tdr bndy shhr dr dy . dh rh rh r . mrd bhrh kavivara bhUdharadAsaviracita dohaa| kAnI kaur3I viSaya sukha, bhavadukha karaja apAra / binA diya nahiM chuTi hai, lezaka dAma udhAra // 24 // shikssaa| chappaya / daza dina viSayavinoda, phera bahu vipatiparaMpara / azucigeha yaha deha, neha jAnata na Apa para // mitra baMdhu sanamaMdhi aura, parijana je aNgii| are aMdha ! saba dhaMdha, jAna svArathake saMgI // parahita akAja apano na kara, mUDharAja!aba samajha ura / tajilokalAja nijakAjako. Aja dAva hai kahata gura // kavitta manahara / __ jolI deha tarI kADhU rogoM na gherI jAlI, jarA / nAhiM nerI jAsoM parAdhIna pari hai / jAloM jamanAmA varI deya na damAmA jolI, mAnai kAna rAmA buddhi , jAi na vigari hai // tAlI mitra! mere nija kAraja 3 savAra le re, paurupa thakeMge phera pIche kahA kari hai / aho Aga Aye jaba jhoMparI jarana lAge, kuAke hai khudAye taba kauna kAja sari hai // 26 // m dr yrn rh ndzh mhryh nfqh fr qrqrh y z shyry brdr rm trnmnthnry w 1 lezamAtra bhI / 2 nagADA / 3 AjJA / 4 strii| aasaomaraGVAGroovesresvarvesarasvcoesrasvaavanasamasya wrthy Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HSEPISOLOGRICROGROLOGOLDESCRISTRATRI SPATPAPAGESon: jaingtk| SeniorinnitureMANAS A N hai so varapa Ayu tAkA lekhA kari dekhA jaba, AdhI to akAratha hI sovata vihAya re / AdhImeM aneka roga bAlavRddhadazAbhoga, aura huM sa~joga kete aise hai, bIta jaoNyara // bAkI aba kahA rahI tAhi tU vicAra sahI.kArajakI bAta yahI nIkai mana lAya re / khAtirameM , - Ave to khalAsIkara itanemeM, bhAva pha~si phaMdavIca dInoM samujhAya re // 27 // buddh'aapaa| bAlapane vAla rahyo pIche gRhabhAra vahyo, lokalAjakAja vAMdhyo pApanako Dhera hai / apano akAja kInoM lokanameM jasa lInoM. parabhI visAra dInoM viSa / vaza jera hai // aise hI gaI vihAya alapamI rahI Aya. naraparajAya yaha A~dhekI baTara hai| Aya sataM bhaiyA ! aba kAla hai avaiyA aho ! jAnI re sayAne tere ajI DU a~dhera hai // 28 // mattagayaMda / mevayA / / ___ bAlapana na sa~bhAra sakyo kachu, jAnata nAhiM hitAhitahIko / yauvana vaise vasI vanitA ura, ke nita rAga rahyo lachamIko // yoM pana doi vigoi daye nara, DArata N KEEPERPICRO.G.COctor Aditoriasisamancinistedin Y 1 Ayu-umara / 2 sapheda bAla / 3 vayama-umara / Gravacresvetovalveg roverenovee r vol vervo volvere GENERATORS Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ADEM PROO GOLOGERONaysacram WE NAMASTOTTARAMAATAMATAGAARA kavivara bhUdharadAmaviracita- 11 kyoM narake nijajIko / Aye haiM sataM ajoM zaTha ceta, hai "gaI sugaI aba rAkha rahIko" // 29 // kavitta mnhr| ___ sAra nara deha saba kArajako joga yeha, yaha to vikhyAta bAta vedanameM baica hai / tAmeM tarunAI dhrm| saMvanako sama bhAI, seye taba viSa jaise mAkhI madhuracai / hai // mohamadabhoya dhanarAmAhita roja roye, yAhI dina khoya khAya kodoM jima mace hai / are muna bore ! aba Aya mIsa dhIre ajI, sAvadhAna ho re nara naraka: soM bace hai // 30 // mattagayanda ( saMvayA ) / vAya lagI ki balAya lagI, madamatta bhayo nara: * bhRlata tyoM hI / vRddha bhaye na bhaje bhagavAna, virSa viSa ravAta aghAta na kyoM hI // sIsa bhayo vagulAsama seta, : radyo uraaMtara zyAma ajoM hI / mAnupabhI mukatA* phalahAra, gavAra tAhita torata yoM hI // 31 // saMmArIjIvakA citavana / cAhata haiM dhana hoya kisI vidha, to saba kAja sarai ARMirmicMARAC ii. @Goriasiriyasa waisinoxidation n ASOADPAROMPREMi nrkme| * saphedavAla / 3 mohampI madame magna hue| 4 sapheda | vAla / " pretabAdhA / 6 sUnake dhAgeke liye| Gracreo veroorde veX VXFOUVOS VOLVO VOS VOLVO VOC @ Core Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RGOGOMGOATOARIGOLGOGOAGDAGAGRAAGOAMRAGYAGADAGDIGGOLGIPRESS jainazataka / 12 wimixRADIORADABAD SOPARAMPACOODAIDE tHryr:shrh khrdn tqdyr jiyarA jI / geha cunAya karUM gahanA kachu, vyAha 3. sutAsuta bA~Tiye bhAMjI // cintata yoM dina jAhiM cale jama, Ana acAnaka deta dagAjI / khelata khela khilAri gaye, "raha jAi jhapI zataraMjakI baajii"|| teja turaMga suraMga bhale ratha, matta mataMga utaMga khare hI / dAsa khavAma avAma aTA dhana, jorakarorana 1 koza bhare hI // aise bhaye to kahA bhayo he nara ! chora cale jaba aMta chare hI / dhAma khare rahe kAma pare rahe, 1 dAma gare rahe ThAma dhere hI // 33 // abhimAnaniSedha / kavitta manahara / ___ kaMcanabhaMDAra bhare motinake puMja pare, ghane loga dvAra khare mAraga nihArate / jAna cadi Dolata haiM jhIne : sura bolata haiM, kAhukI hU ora neka nIka na citArate // kauloM dhana khAMga koU kaheM yA na lAMga teI, phira pA~ya , nAMge kAMge parapaga jhArata / ete pai ayAne garavAne raheM: vibhau pAya. dhika hai samajha aisI dharma nA sa~bhArate 34 dekho bharajobanameM putrako viyoga Ayo, tasaMhi 1 vivAha vagairaha utsavoMme jo miSTAnna vATA jAtA hai, use bhAjI 1 kahate hai / 2 jamI huii| 3 'gaDe rahe' tathA-'Dare rahe' aimA bhI 7 pATa hai| cmoanasresentarcoicom-asso RABEATH A ... y qyny CADADAPADMODERNOOR Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46990/90/999999999 kavivara bhUdharadAsaviracita 13 nihArI nijanArI kAlamagameM / je je punyavAna jIva dIkhate the yAnahI pai, raMka bhaye phireM teU panahrIM na pagamaM // ete pai abhAga dhanajItavasoM dherai rAga. hoya na virAga jAne raMhago alagameM / AMkhina triloka aMdha kI a~dherI kareM, aise rAjarogako ilAja kahA jagameM // 35 // dohA | jainavacana aMjanavaTI, AMjeM suguru pravIna / rAgatimira tor3a na miTa. bar3o roga lakha lIna // 36 // manahara / joI dina kaTa soI AvameM avazya ghaMTe, bUMda bUMda air jaise aMjulIko jala hai / deha nitajhIna hota naina teja hIna hota, jovana malIna hota chIna hota bala hai / AMbe jarA nerI takai aMtakaaherI Aya, parabhA najIka jAya narabhI niphala hai / milake milApI jana pU~chata kuzala merI, "aisI dazAmAhIM mitra ! kAhekI kuzala hai ' // 37 // 1 zazaka ( khargeza ) saba jagaha adherA ho gayA, rUpI vyAdhA / apanI Akhe baMda karake jAnatA hai, aba mujhe koI dekhatA hI nahIM hai / 2 jamarAja 191991991993 55358504 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CRETAGRAMDASTOCOCKPICARICONSTRACTOISTRAGROTOCAPACCRIOTRATORS janazataka / dy nh ANon mudddd trtd shdh rd@ r@, PIERRE buddh'aapaa| mattagayaMda (saMvaiyA ) / dRSTi ghaTI palaTI tanakI chavi, baMka bhaI gati laMka naI hai| rUsa rahI paranI gharanI ati, raMka bhayo parayaMka 0 laI hai | kaoNpata nAra vaha mukha lAra, mahAmati saMgati chAra daI hai / aMga upaMga purAne pare, tizanA ura aura navIna bhaI hai // 38 // kavitta manahara / rUpako na khoja rahyo tara jyA tupAra dahyo, bhayo patajhAra kidhI rahI DAra suuniisii| kubarI bhaI hai| kaTi dUvarI bhaI hai deha, UbarI iteka Ayu meramAhiM 1. pUnImI // jovanane vidA lInI jarAne juhAra kInI, hInI bhaI sudhi budhi sabai vAta UnIsI / teja , ghaTyo tAva ghaTyo jItavako cAva ghaTyo, aura saba ghaTyo eka tisnA dina dUnIsI // 39 // hai aho ina Apane abhAga uda nAhiM jAnI, vItarAgavAnI sAra dayArasa bhInI hai / jovanake jora thira jaMgama aneka jIva, jAne je satAye kachu karunAna kInI hai / teI aba jIvarAsa Aye paralokapAsa, leMge baira deMge dukha bhaI nA navInI hai / unahIke bhayako 1 vivAhita / 2 cAra paaii| 3 gardana / U2 Voever arriver Verbrecen cover leveren van eXpremoremos q hry tqdyr qrmr@, my brhnh r dr khrh rhh mh rh dh rh wh rh dh rh qrrsh r DSCERTeen SC CPORT ONE wqth `shq tnqysh Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AGRICTORS T O ACTRIGEETPORTRASTRY kavivara bhRdhagdAmaviracita- 15 bharoso jAna kAMpata hai, yAhI Dara ' DokarAne lAThI hAtha lInI hai ' // 40 // ___jAko iMdra cAhaiM ahamiMdrase umAha jAsoM, jIvamuktamAha jAya bhImala bahAva hai / aiso narajanma pAya viSa viSa khAya khoyo, jaise kAca , sAMRs mUr3ha mAnaka gamAva hai // mAyAnadI vUr3a bhIjA 3 kAyAvala teja chIjA, AyA pana tIjA aba kahA . bani Ava hai / tAteM nija sIma Dhola nIce naina kiye Dola, kahA bar3a bola vRddha vadana durAva hai // 41 // managayada , svaiyaa|| devahu jora jarAbhaTako, jamarAja mahIpatiko agavAnI / ujjalakaza nigAna dherai, bahu roganakI / maMga phauja plaanii| kAyapurI taji bhAji calyo jihiM, Avata jovanabhUpa gumAnI / lUTa laI nagarI sigarI, dina doyama khoya hai nAma nizAnI // 42 // dohaa| sumatIhita jovana samaya, mevahu viSaya viDAra / khalasAMTeM nahiM khoiye. janmajavAhara mAra // 43 // krtvyshikssaa| mnhr| deva guru sAMce mAna sAMco dharma hiye Ana, sAMcohI. 1 bune / 2 vdlemeN| iii.MindTROE600COMINGEOGIRL rwy thqh sh mrdh shwndh myshh mr@ wrd@ nshr@ rqh khrdh qh dhm rshth rqmy r shhyr@ n rsht "BEEGDCASEXERCMit.,-" FacovesvaasvatoreoveDove Vaneloveveresareevan Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KEERACTERAREECRATEST TERATAP REORG jainshtk| purAna suni sAMce paMtha Ava re / jIvanakI dayA pAla jhUTha taja corI TAla, dekha nI virAnI bAla tisanA ghaTAva re // apanI bar3AI paraniMdA mata karai bhAI, yahI I caturAI mada mAMsako bacAva re / sAdha khaTakarma dhIra saMgatimeM beTha vIra, jo hai dharmasAdhanako tere cita cAva re // 44 // ___ sAMco deva soI jAmeM doSako na leza koI, vaha guru jAke ura kAhukI na cAha hai| sahI dharma , hai vahI jahAM karunA pradhAna kahI, graMtha jahAM Adi aMta / ru ekaso nivAha hai // yahI jaga ratna cAra inako parakha yAra! sAMca lehu jhUThe DAra, narabhIko lAha hai / mAnupa viveka vinA pazukI samAna ginA, tAteM yaha ThIka bAta pAranI salAha hai // 45 // sAMca devakA lakSaNa / SudriCONTROVERSikisio. . SODLODIGouamackDIASEASindexdiEOAGRAMMAGEKADASAMPARANASOAMRAGHESEDGoriousaRIES chappaya / nitineniindir, P jo jagavastu samasta, hastatala jema nihAra / jagajanako saMsAra, siMdhuke pAra utArai / / Adi-aMta-avirodhi, vacana sabako sukhadAnI / 1 guna anaMta jihaMmAhiM, rogakI nAhiM nizAnI // mAdhava maheza brahmA kidhI, vardhamAna ke buddha yaha / 1 strii| 2 dayA / Hamrosaasaaves SSCGVYeapravaavesvaranasarasvent orani Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HSSEDAGOGOGAGROACROPSICOMCTOASTEMOGRACOCOAGDISEASOTE h mwq`yt m` k sixitsridianRDERMATOLARIES kavivara bhUdharadAsaviracitaye cihana jAna jAke carana, namo namo mujha deva vaha // yjnyhiNsk| kavitta manahara / __kahai dIna pazu suna yajJake karayA mohi, homata hutAzanameM kaunasI var3AI hai ? / svargasukha maiM na cahuM dehu mujhe" yoM na kaha, ghAsa khAya rahUM mere yahI mana - bhAI hai // jo tU yaha jAnata hai veda yoM bakhAnata hai, : jajJajayo jIva pAva svargasukhadAI hai / DAra kyoM na 3 vIra yAmeM apane kuTuMbahIko, moha jina jArai jagadIzakI duhAI hai // 47 // sAtI bAragarbhita paMTkarmopadeza / chappaya / agha a~dhera Aditya, nitya svAdhyAya krij| somAMpama saMsAra tApahara, tapa karalija // jinavarapUjA nema karo, nita maMgala dAyana / budha saMjama Adarahu, dharahu cita zrIgurupAyana // hai, nijavitasamAna abhimAna vina, sukara supattahiM dAnakara / yo mani sudharma paTakama bhani, narabhaulAho lehu nara // dohaa| * ye hI chaha vidhi karma bhaja, sAta visana taja bIra / / isa hI peMDeM pahuMci hai, krama krama bhavajalatIra // 49 // 1 isa chappayame sAtA dinake nAma Aye hai / 2 mArgase / / OVOX OSVOD OS X OO OOOOoorex oc cover anlegra EGO OCH thqh rshthshhqhqh t`thththththdyrthqh thththththththdy COMMEGaminicial xxxii thyh khshsh . gryh ntn shrq Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FRODAMOCRATEXTREMOVEDARMERARMONCREATRAGRAMPARAMMAR jaingtk| BANDARDaindinodi-CGPAPERCE dr rh rh rh qh rh qdm brdry qrr grh rqh rw dr rdh bndy nshyny thry sptvysn| jUAkhelana mAMsa mada, vezyAvisana zikAra / corI pararamanIramana, sAtoM pApa nivAra // 50 // AniSetra / chappaya / sakala-pApasaMketa, ApadAheta kulacchana / kalahakheta dAridra deta, dIsata nija acchana / gunasameta jasota, kaMta ravi rokata jaise|| augunanikaraniketa, lata lakha budhajana eme // juA samAna iha lokama, Ana anIti na pekhiye / isa visanarAyake khelako, kautuka ha nahiM dekhiye // 51 mAMsaniSedha / jaMgama jiyako nAza hoya. tatra mAMsa kahAvai / ___ saparasa AkRti nAma, gandha ura ghina upajAvai / / naraka joga niradaI khAhiM, nara nIca adhrmii| nAma leta taja deta asana, uttamakulakaramI // meM yaha nipaTaniMdya apavitra ati.kRmikularAsanivAsanita / AmiSa abhaccha yAko sadA, barajo doSa dayAlacita52 madirAniSedha / durmila ( savaiyA ) / kRmirAsa kuvAsa sarAya daha, zucitA saba chIvata 1 ntraaNse| D EODOOODay Frederabarvesveerareacoomporopropeareveremrepeper cous Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e OM OM kavivara bhUdharadAsaviracita 19 jAta sahI / jihiM pAna kiye sudhi jAta hiye, jananIjana jAnata nAra yahI // madirA sama Ananapiddha kahA, yaha jAna bhale kulameM na gahI / dhika hai unako vaha jIbha jalo, jina mUTunake mata lIna kahI53 vezyAniSedha | dhanakArana pApani prIti kareM, nahiM torata neha jathA tinako | lava cAkhata nIcanake mu~hakI, zucitA saba jAya chiye jinako || mada mAMsa vajArani khAya sadA, a~dhale vimanI na kareM ghinako / ganikA sa~ga je saTha lIna raheM,dhika hai! dhika hai! dhika hai! tinako 54 AgvedaniSedha | kavitta manahara | arrai basa aiso Ana na garIva jIva, prAnanasoM pyAre prAna pUMjI jisa yaha hai / kAyara subhAva dhara kAhaMsoM na droha kara, savahIsoM Dare dAMta liye tRna rahe hai // kAhasoM na ropa puni kAha na poSa caha, kAke paropa paradIpa nAhiM kaha hai / neku svAda sArive ko aise mRga mAriyeko, hAhA re ! kaThora ! tero kaise kara bahai hai / / 55 / / 1 tinakA, tRNa / 2 lAra / 3 jagalame / 4 parokSame / 5 hAtha calatA hai, uThatA hai / Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FRGONGREGOLGIRAGINICOUSTOMICROIGDISUAGTOASTRIGRIGAGROGRASTRAGRAPPIGEO jainazataka / PannuluTMETROPET, CREm my coriinissdh| chappaya / ciMtA tajai na cora, rahe cauMkAyata sAra / pITai dhanI viloka, loka nirdai mili mAre / prajApAla kari kopa, topamoM ropa ur3Avai / merai mahA dukhapekha, aMta nIcI gati pAvai // ati vipatimUla corIvisana, pragaTa trAsa Avai najara / paravita adatta aMgAra gina, nItinipuna paraseM na kara // 56 // parastrIsevananiSedha / hai kugativahana gunagahanadahana dAvAnalasI hai / sujama caMdradhanaghaTA, dehakRzakarana khasI hai // dhanasarasokhana dhUpa, dharamadinasAMjha samAnI / vipatabhujaMganivAsabAMbaI beda vakhAnI // ihividhi aneka AMgunabharI, prAnaharanaphA~sI pravala / mata karahu mitra ! yaha jAna jiya, paravanitAsoM prIti pala // 57 // striityaagprshNsaa| durmila saMvayA / divi dIpakaloya vanI vanitA, jar3ajIva pataMga hai jahAM parate / dukha pAvata prAna ga~vAvata haiM, baraje na 1 dUsarekA dhana / 2 vinA diyaa| 3 muyazarUpI candramAko Dhakanaka / 1 liye bAdalokI ghaTA / 8 kSayIroga / 5 dharmarUpI dinakA anta karane OM vAlI sNdhyaa| 6 sAMpake rahane kI bAvI / 7 aakaashme| 8 dIpakakI 8 HOMMADHEPUB5ESEACEBSominioraniGE SDaadiya DOGalGordouTORY shikhaa| dovevo CVE COVADOVAVOCACY COXooooooooo Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arini.sini MMROARD DATECTREACTIMSTOMONGOLGRIES ECORATEFOREOPERCE TO GET RID OFju ___kavivara bhUdharadAsaviracita- 21, rahaiM haThasoM jarate // ihibhAMti vicacchana acchanake . vaza, hoya anIti nahIM karate / paratI lakhi je dharatI nirakheM, dhani haiM ! dhani haiM ! dhani haiM ! nara te // 58 // diDha zIlaziromanakArajameM,jagameM yaza Araja tei laha / tinake juga locana vArija haiM, ihibhAMta acA, raja Apa kaha // parakAmaniko mukhacaMda cita, muMda jAhiM sadA yaha Teva gaheM / dhani jIvana hai tina jIvanako, dhani mAya una uramAMjha baha // 59 // kushiilnindaa| matagayanda saMvayA / je paranAri nihAri nilajja, hasai vigaseM budhihIna bar3ere / jUThanakI jimi pAtara pakhi, khuzI ura kUkara / hota ghanere // hai jinakI yaha Teva sadA, tinako iha, bhI apakIrati hai re| ha paralokavipaM dRr3hadaMDa, kara zatakhaMDa sukhAcalakere // 60 // vysnsevii| chappaya / 6 prathama pAMDavA bhUpa, kheli jUA saba khoyo / mAMsa, khAya bakarAya, pAya vipadA bahu royo // vina jAne 1 Arya, zreSTha / 2 kamala / 3 mAtA / 8 dhAraNa kre| 5 Adata / cha 6 "ha paraloka viSai vijurI su.-'' aisA bhI pATha hai| 7 vajra daDa / OM 8 sukharUpI prvtke| JanamaARCH 200000 preovagress Pascoverest PROOKEDSO90-6000EDEOGORADOR5000-30AMICROEMOGLOOGHAGDAGOGOARDAGAEREOGORTS GOGGIRLCOMSExit in hindi.xixkait Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HSGOPATRAPARIRATRIMOLEDGREDITORIATRAGRAPAGAINS agaiDEDEOODa wqty ty hh r rh nqrh y rndy rt i . .. .... rhq rwrty rdrh dr dh frhmnd rwrq ... jainazataka / madapAnajoga, jAdoMgana dajjhe / cArudatta dukha sahe, vaisavA-visana arujjhe|| nRpa brahmadatta AkheTesoM, dvija zivabhUti adattarati / pararamanirAci rAvana - gayo, sAtA sevata kauna gati ? // 61 // dohaa| pApa nAma narapati kara, naraka nagarameM raaj| tina paThaye pAyaka vimana,nijapuravasatI kaaj||62 jinake jinake vacanakI, basI hiye paratIta / visanaprIti te nara tajI, narakavAsa bhayabhIta 63 kukvinindaa| mattagayanda saMvayA / ___ rAga udai jaga aMdha bhayo, sahajai saba logana lAja gamAI / sIgva vinA nara sIkhata hai. viSayAdika meva-: nakI sugharAI // tApara aura race rasakAvya, kahA : kahiye tinakI niThurAI / aMdha asUjhanakI akhiyAnameM, jhoMkata haiM raja rAmaduhAI // 64 // kaMcana kuMbhanakI upamA, kahi deta urojanako kavi vAra / upara zyAma vilokata ve, maninIlamakI DhakanI hai hU~ki chAre // yoM satavana kaheM na kupaMDita, ye juga: . AmipapiMDa ughAre / sAdhana jhAra daI muMha chAra, bhaye ihi heta kidhI kuca kAre // 65 // 1 jale / 2 veshyaavysn| : zikAra se / 4 sipaahii| 5 "viSayAnake 8 sevanakI" aisA bhI pATa hai / 6 mUrkha / 7 mAsake laude / haocGrosvaravasacocal C ode-cords/9VODOOSE . ....... . EX nqrh, rwtrhy hnrhy srh ph mrh qr yr my rq rhy D OOGOODCOUGODS r Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Foran SixitPAGruora.COUSTRACROACTOGGAGALonomyCIRGOLGO, r oid COMBODOO r shhr rshqh brh d SOCIATICARMERIMENShinindiaCOMic kavivara bhUdharadAsaviracita- 23 _he vidhi ! bhUla bhaI tumateM, samujhe na kahAM kazatUri banAi / dIna kuraMganake tanameM, tRna - daMta dhare karunA nahiM AI // kyoM na karI tina jIhai bhana ja, rasakAvya kareM parakoM dukhadAI / sAdhu anugraha : dujana daMDa. duha sadhate visarI caturAI // 66 // manarUpahAthI / chappaya / jJAna mahAvata DAri. mumati saMkala gahi khaMDai / guru aMkuhA nahiM gine, brahmavrata-virakha vihaMDe // kari nidhata sara nhAni. keli agharajasI ThAne / krnc| palatA dharai, kumati karanI rati mAna // Dolata suchanda madamatta ati, guNa-pathikana Avata urai / vairAgya saMbha bAMdhi nara ! manamataMga vicarata vurai // 67 // gumupkaar| kavitta manahara / DhaIsI sarAya kAya paMthI jIva vasyo Aya, ratnatraya nidhi jApa mokha jAko ghara hai / mithyAnizi kArI 1 jahAM mohaaMdhakAra bhArI, kAmAdika taskara samUhanako thara hai // sove jo aceta soI khovai nija saMpadAko, . tahAM guru pAharU pukAra dayA kara hai / gAphila na hUje 1 1 hariNoke / 2 vRkss| 3 kAnoMkI capalatA, pakSabhe indriyAka OM vipayokI cpltaa| 8 hathinI / 5 nikaTa / Gerovog velvom vervoll Velvetro covas vagravar. Xro VOX VOX VTS VOLVO qh t rh y rh rh rh dh rhbry, tshrq mr@ nshr@ qrshyshh Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5190000 24 jainazataka | bhrAta ! aisI hai a~dherI rAta, jAga re beTohI ! ihA~ coranako Dara hai // 68 // kapAyajItane kA upAya / mattagayanda savaiyA chemanivAsa chimA dhuvanI vina, krodha pizAca ura na Taraigo / komalabhAva upAva vinA, yaha mAna mahAmada kauna rego || ArjavasAra kuThAra vinA, chalavela nikaMdana kauna karego / topaziromani maMtra par3he vina, lobha pheNIvipa kyoM utaraMgo // 69 // miSTavacana | terest area bola bure nara ! nAhaka kyoM jama dharma gAveM / komala vaina ca kina aina, lage kacha hU~ na sabai mana bhAve || tAlu chiMdai rasanA na bhidai, na ghaMTe kachu aMka daridra na Avai / jIbha kaheM jiya hAni nahIM, tujha jI saba jIvanako sukha pAMva // 70 // dhairyadhAraNAMpadeza | kavitta manahara | Ayo hai acAnaka bhayAnaka asAtAkarma, tAke karaveo balI kauna aha re / je je mana bhAye te kamAye pUrva pApa Apa, teI aba Aye nija udai kAla dUra 1 musAphira / 2 dhUnI / 3 sarpakA jahara | sasvanaprev Sicovaova YOY Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BOOSOSOSOLO CONTACT FOR PEOPALATATES kavivara bhUdhara dAsaviracita- 25, 1 lahare / ere mere vIra ! kAhe hota hai adhIra yAmeM, koUko na sIra tU akalo Apa saha re / bhaye dilagIra kachU pIra na vinasi jAya, yAhIteM sayAne tU tamAsagIra raha re // 71 // honahAra durnivAra / __ kaise kaise balI bhUpa bhUpara vikhyAta bhaye, vairIkula kAMpe neku bhoMhoMka vikaarsoN| laMdhe giri sAyara divA yarase dipeM jinoM, kAyara kiye haiM bhaTa koTina hu~kArasoM // aise mahAmAnI mauta Aya hU na hAramAnI, utare na neku kabhU mAnaka pahAramoM / devasoM na hAre puni dAnesoM na hAre aura, kAhasoM na hAre eka hAre nahArasoM // 72 // kAlasAmarthya / ___ loha maI koTa kaI koTanakI oTa karo, kA~gureina toparopi rAkho paTa bharika / indra candra cauMkAyata hai| caukasa ha caukI dehu, cAva raMga camU cahUM ora raho gharika // tahA~ eka bhohirA banAya bIca baiTho puni, bolo mata koU jo bulAva nAma Terika / aisI para paMca pAMti raco kyoM na bhAMti bhAMti, kaisehU na chorai jama dekhyo hama herikai // 73 // __1 sAjhA / 2 sAgara-samudra / 3 divAkara sUrya / 4 dAnava-daitya / 3 5 senaa| 302. Vale Velorex VOSSO DOVOLVOVOG MOSTOVOLVO fryq mdyntnqydh rnt mntshr@ qrwn khrdh dr qrn rqyq rftnd fqyqt DMADASBO0BSROLOGOOOLSTONEDAARAHATANEOGOLDOASDAYSORGHOMSOLMAGARH Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FOROADC0MMADICOAGROOGOASOOMGOODCOAGRAMOUCOACEASEASO jainazataka / r ameteramaaraaTamera mattagayanda savaiyA / __ antakasoM na chuTe nihacai para, mUrakha jIva nirantara dhUje / cAhata hai citameM nita hI, sukha hoya na lAbha manoratha pUje // to pana mUr3ha ba~dhyo bhaya Asa, vRthA bahu duHkhadavAnala! bhUje / chor3a vicacchana. ye jar3a lacchana, dhIraja dhAri sukhI kina hUje // 74 // dhairyshikssaa| ___ jo dhanalAbha lilAra likhyo, laghu dIraghasukra take anusAra / so lahi hai kachu phera nahIM, marudezake 1 Dhera sumera sidhAra // ghATa na bAr3ha kahIM vaha hoya, kahA kara Avata soca vicArai / kUpa kidhoM bhara sAgarameM nara !, gAgara mAna mila jala sAre // 75 // __ AzAnadI / manahara kavitta / mohase mahAna UMce paravatasoM Dhara AI, tihUM jaga / bhUtalako pAya visatarI hai / vividha manorathameM bhUri jala bharI bahu, tisanA taraMganisoM AkulatA dharI hai| parai bhrama bhauMra jahAM rAgaso magara tahAM, ciMtA taTatuMga dharmavRccha DhAya parI hai / aisI yaha AzA nAma nadI hai agAdha tAko, dhanya sAdhu dhIrajajahAja car3hi tarI hai // 76 // 1 jamarAja / 2 kA Dara / BODramaGOGEME0GONDATCODEGORM GDociaoSEAGOOGCO0EBOOKGROUGRE Sama Sooragencoreovesveeracroreovcoraveercoresearcmcvcom Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FSCRIGONOGRIGONOLOGIGRAPAGEGOLGOGRAPATRAOOLSPICOACOLGIRLS GOOGOS kavivara bhUdharadAsaviracita mahAmUr3ha vrnnn| ___ jIvana kiteka tAmeM kahA vIta bAkI rahyo, tApa aMdha kauna kauna kare hera phera hI / Apako catura jAne auranako mUha mAna, sAMjha hona AI hai vicArata savera hI // cAmahIka cakhanateM citavai sakala cAla, urasoM na cauMdha kara rAkhyo hai aMdhera hii| vAha bAnatAnakai acAnaka hI aiso jama,dIsa hai masAna thAna hAinako Dhera hI 77 __ ketI bAra svAna siMgha sAMbara siyAla sAMpa, bAnara bilAva sUsA sUrI udarai pasyo / ketI bAra cIla camagIdara cakora cirA, cakravAka cAtaka ca~DUla tana bhI dhasyo / ketI bAra kaccha maccha meMDaka giMDolA mIna, zaMkha sIpa koMDI hai jalUkA jalameM tisyo / koU * kaha "jAyare janAvara!" to buro mAne,yoM na mUDha jAne / . maiM anekabAra he masso // 78 // duSTakathana / chappaya. kari guNaamratapAna, doSaviSa viSama samappai / ba~kacAla nahiM taje, jugala jihvA mukha thappai // takai nirantara chidra, udai paradIpa na ra~ccai / vina kAraNa dukha karai, vairaviSa kabahuM na muccai // 79 1 dekhe / 2 zukarI / 3 joka / 4 acchAlagatArha 5 choDatAhai / are revervoveroverete veroverbeveer COVOCVEVOS GOOGLEGEGORGEOG Go Bao da - GeGGGGS 39 39 38 0000-59000000 392932 3 0565009050*18 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ESCO GORATORSDOMGDISTRICDSPIONEDRISTORAGONR.GORIAGES RACK agedicines. EGAL AF janazataka / vara maunamaMtrasoM hoya vaza, saMgata kIye hAna hai / bahu milata bAna yAteM sahI, durjana sAMpa samAna hai| vidhAtAsoM tk| ___ manahara kavitta / sajana jo race to sudhArasa soM kauna kAja, duSTa jIva kiye kAlakUTasoM kahA rahI / dAtA niramApe phira thApe kyoM kalapa vRccha, yAcaka vicAre laghu tRNa kahate haiM sahI / iSTaka saMyogate na sIro ghanasAra kachu, jagatako khyAla iMdrajAla sama hai vahI / aisI doya doya bAta dIkheM vidhi ekahIsI, kAheko vanAI mere dhokho mana hai yahI // 8 // cauvImatIrthakaroMke cihna / chappaya / gaMUputra gajarAja, bAji bAnara manamohai / koka kamala sAMthiyA. moma sapharIpati sohe // surataru gaiMDA mahiSa, kola puni sehI jaano| vajra hirana aja mIna, kalaza kacchapa uraAno // zaMtapatra zaMkha ahirAja hari, RSabhadevajina Adi le| zrIvaddhamAnaloM jAniye, cihana cAru cauvIsa ye||81|| 1 zItala / 2 baila / 3 candramA / 4 makara / 5 kalpavRkSa / 6 zakara / 7 raktakamara / 8 srp| PROOGOLGOGOAGEASONICODADAGOGOAGOMATOG-POOLSTOMGDISEASONSTAGREACTEACOUSTORSDASDLSOGOGONDODES PRAVEERUDDIN Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PASSP OM OM OM OM 70-70 kavivara bhUdharadAsaviracita zrI RSabhadevake pUrvabhava / kavitta manahara | Adi jayavarmA dUje mahAbalabhUpa tIje, suragaIzAna lalitAMga deva thayo hai / cauthe vajrajaMgha eha pAMcaveM jugala deha, samyaka le dUje devaloka phira gayo hai // sAtaveM subuddhirAya AThaveM acyutaindra, navameM narendra vajranAbha nAma bhayo hai / dazaiM ahamindra jAna gyAraveM RpabhabhAna, nAbhivaMza bhUdharake sIsa janma layo hai || 82 // zrIcandraprabhake pUrvabhava / gItA. / zrIvarma bhUpati pAla hamI, svarga pahale sura bhayo / puni ajitamena chakhaMDanAyaka. indra acyutameM thayo / vara parama nAbhinareza nirjara, vaijayaMti vimAnameM / caMdrAbha svAmI sAtaveM bhava, bhaye puruSapurAnameM // 83 // zrI zAntinAthake pUrvabhava / kavitta ( 31 mAtrA ) sirIsena Araja puni svarga, amitateja khecara pada pAya / sura ravicUla svarga AnatameM, aparAjita valabhadra kahAya // acyuteMdra vajrAyudha cakrI, phira 1 pRthvI / elevato rebelow 29 oroc 58580578509003 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRODIGENCY STOMACOCONSTRICOACTOGRAGDASIOACTICOACTRIGOAGRAGDAGRACTOAGIC jainazataka / parampara 0 ahamiMdra megharatharAya / saravArathasiddheza zAntajina, ye prabhukI dvAdaza parajAya // 84 // neminAthake pUrvabhava / chappaya / pahale bhava vanabhIla, dutiya abhiketu seTha ghara / tIje sura saudharma, cauma cintAgati nabhacara // 1paMcama cauthe svarga, chaThe aparAjita raajaa| / acyuteMdra sAtaye, amarakulatilaka virAjA / / . supratiSTharAya AThama narve, janmajayantavimAna dhara / phira bhaye nemi harivaMzazazi,ye dazabhava sudhi karahu nr|| zrIpArzvanAthake bhavAntara / kavitta ( 31 bhAtrA ) / __viprapUta marubhUta vicacchana, vajraghoSa gaja gahana 6 maMjhAra / sura puni sahasarazmi vidyAdhara, acyutasvarga amaribharatAra // manujaiMdra madhyama greveyika, rAjaputra AnaMdakumAra / AnateMdra dazaveM bhava jinavara, bhaye pAsaprabhuke avatAra // 86 // rAjA yazodharake bhavAntara / mattagayaMda savaiyA / rAya yazodhara candramatI, pahale bhava maMDala mora 4 kahAye / jAhaka sarpa nadImadha maccha, ajA aja bhaiMsa SA000000000mgao500000000000 secocor Cons-00 CG SOCIRGoc600-00-50000 andamainagadamaraama Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavivara bhUdharadAsaviracita 31 ajA phira jAye || pheri bhaye kukar3A kuMkar3I, ina sAta bhavAMtarameM dukha pAye / cUnamaI caraNAyudha mAra, kathA suna saMta hiye naramAye // 87 // subuddhisakhI ke prati vacana / manahara kavitta | kaha eka sakhI sthAnI sunarI subuddhi rAnI, tero pati dukhI dekha lAgai ura aura hai / mahA aparAdhI eka puggala hai chahoM mAhiM, soI dukha deta dIkhe nAnaparakAra hai | kahata subuddhi AlI? kahA doSa puggala ko, apanI hI bhUla lAla hota Apa khvAra hai / "khoTo dAma Apano sarAphai kahA lagai vIra," koUko na doSa mero bhoMdU bharatAra hai // 88 // gujarAtI bhASAmeM zikSA / karikhA / Yo jJAnamaya rUpa rUMDo sadA sAsato, olakhe kyoM na sukhapiMDa bholA | vegaLI dahaMthI neha tUM zuM karai, ehanI Teva jo meha olA // me mAna bhavadukkha pAyI paMchI, caina lodhyo nathI eka tolA / veLI dukha vRcchano bIja bane, ApathI Apane Apa bolA // 89 // 1 murgI / 2 murgA / 3 zUla, 4 sundara / 5 pahicAneM / 6 puthakU / 7 dehase / 8 kyA / 9 meruke pramANa / 10 pAye / 11 pIche / 12 milA / 13 nahIM / 14 phira / 15 botA hai / 16 aura / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 090-90.50 0 50,000 32 jainazataka | dravyaliMgI muni | mattagayaMda savaiyA | Go zIta saha tana dhUpa haiM taruheTa raheM karunA ura AneM / jhUTha kahaiM na adatta gardai vanitA na cahaiM lava lobha na jAneM || mauna vaha pachi bheda laha~ nahiM, nema gardai vrata rIti pichAneM / yo nivaha paramokha nahIM, vina jJAna yaha jinavIra bakhAna // 90 // anubhavaprazaMsA | kavitta manahara | jIvana alapa Ayu buddhibalahIna tAmeM. Agama agAdhasiMdhu kaise tAhi DAMka hai / dvAdazAMga mUla eka anubhA apUrva kalA, bhavAvahArI ghanasArakI salAka hai | yaha eka sIkha lIje yAhIko abhyAsa kIje, yAko rasa pIje emo vIrajina vAka hai / itanI hI sAra yahI Atamako hitakAra, yahIM loM madAra phira Age DhUDhAka hai // 91 // bhagavatprArthanA | Agama abhyAsa hohu sevA saravajJa terI, saMgati sadIva milau sAdharamI janakI / santanake gunako bakhAna yaha bAna paro, maiTo deva deva ! para auguna katha 1 thAMha pAcegA / 2 sasArarUpI uSNatAko harana karanevAlA / Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ $60 X 60 50.60.50.65.98 99 98570909 kavivara bhRdharadAsaviracita nakI // sabahIsoM aina sukhadaina mukhavaina bhAkhoM, bhAvanA trikAla gakhoM AtamIka dhanakI / jauloM karma kATa kholoM mokSake kapATa tauloM, ye hI bAta hUjA prabhu pUjau Asa manakI // 92 // jinadharmaprazaMsA / dohA | 33 chaye anAdi ajJAnasoM. jagajIvanake naina / saba mata mUThI dhUlakI. aMjana hai mata jaina // 93 // mUla nadI ke tiranako. aura jatana kachu hai na / saba mata ghATa kughATa haiM, rAjaghATa hai jaina // 94 // tInabhavana meM bhara rahe, thAvara jaMgama jIva / saba mata bhakSaka dekhiye, rakSaka jaina sadIva // 95 // isa apAra jagajaladhimeM, nahiM nahiM aura ilAja / pAhanavAhana dharma saba, jinavaradharma jihAja // 96 // mithyAmatake madachake, saba matavAle loya / saba matavAle jAniye, jinamata matta na hoya // 97 // matagumAnagiripara car3he, bar3e bhaye manamAhiM / laghu dekheM saba lokakoM, kyoM hUM utarata nAhiM // 98 // cAmakhanasoM saba matI, citavata karata navera / jJAnanainasoM jaina hI, jovata itano phera // 99 // jyoM bajAja Dhiga rAkhika, paTa parakhe paravIna / aovaprabh 90/98603009 tyoM matasoM matakI parakha, pAvaiM puruSa amIna // 100 doya pakSa jinamataviSa, naya nizcaya vyavahAra / dodovcooov Daovdocododovanvan Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HSGRATEGONDATIOGRADEDGECTREPROOPEDAGOGRICROSOLOR 634 jainazataka / 39000000000000000000000-2000rom aracecords Vo2006/09/29/06/29/de. com tina vina lahai na haMsa yaha, zivasaravarakI pAra // 0 sIjhe sIjhai sIjha haiM, tInaloka tihu~kAla jinamatako upakAra sava, jina bhrama karahu dyaal|| 1 mahimA jinavara vacanakI, nahIM vacanabala hoya / / bhujabalasoM sAgara agama, tirai na tIrahiM koya103 apane apane paMthako, pokhai sakala jahA~na / tesaiM yaha matapokhanA, mata samajho mtivaan||104 isa asAra saMsArameM, aura na sarana upAya / janma janma hUjo hameM, jinavaradharma sahAya // 105 antaprazasti / ___ kavitta manahara / AgaremeM bAlabuddhi bhUdhara khaMDelavAla, bAlakake khyAlaso kavitta kara jAna haiM / aise hI karata bhayo jaisiMghasavAI sUbA, hAkima gulAbacaMda Aye tihi thAne / haiM // harIsiMgha sAhake suvaMza dharmarAgI nara, tinake kahesoM jori kInI eka ThAna hai / phiri phiri prere mere Alasako aMta bhayo, unakI sahAya yaha mere mana mAne hai // 106 // dohA / satarahase ikyAsiyA, poha pAkha tamalIna / tithi terasa ravivArako, zataka samApata kIna107 samApto'yaM granthaH / zrIzubhamastu / kalyANamastu / & PenllcllcBes PROONGOLGIONSIONSO-STORAGENCOACOMDOMGDACTOASARDAGaributionidioGDACRACOAGOICOASTERSTOAMROASTEACTOASOAGES Page #183 -------------------------------------------------------------------------- Page #184 -------------------------------------------------------------------------- Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chAtroMkeliye upadeza / muMzIlAla em. e. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIH chAtroMkeliye updesh| jima lAlA muMgIlAla em. e. gavarnameMTapenzanara lAhaurane banAyA aura devarInivAsI zrInAthUrAmapremIdvArA cambaIke nirNayasAgara prenameM bAlakRSNa rAmacandra ghANekarake prabandhase chapAkara prakAzita kiyA / prathamAvRttiH] jUna mana 55.10 I. [ mUlya / / Page #188 -------------------------------------------------------------------------- Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chAtrokeliye upadeza. --- COLOW -- zIlakA prbhaav| kisI dasakI unnati isapara nirbhara nahIM hai ki usakI Aya adhika ho. sImA dRr3ha hoM vA gRha mundara hoM, varaJca usakI unnati isapara Azrita hai ki vahAMka rahanevAla loga sabhya suzIla aura muzikSita ho| saMmAgmaM zIla eka bahuta bar3I preraka zakti samajhI jAtI hai, kyoki yaha manuSyako ucca padavIpara pahuMcAkara uttamatAkA Adarza banA detI hai| svabhAvataH jo loga uttama niyamoMpara calanevAle haiM va parizramI sarala aura niSkapaTa hote hai aura itara jana unake kahanepara calate hai| prakRti yahI cAhatI hai ki aise manuSyoMpara bharosA karanA aura unake anusAra calanA cAhiye / saMsArameM sakala guNa aura bhalAiyAM inhIMke kAraNa vidyamAna haiM aura jabataka aisa mahAtmA aura sAdhujana isa saMsArameM na hoM tabataka yaha saMsAra rahaneka yogya ho hI nahIM sktaa| yadyapi dhIzakti vA buddhimattA zlAghanIya hai tathApi suzIlatA sammAnanIya hai / buddhimattA mastakase aura suzIlatA hRdayase sambandha rakhatI hai| saca pUcho to hRdayazakti hI isa jIvanameM sarvatra prabala hai / pratyeka samAjameM buddhimAn puruSakA Adara usakI Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIkSNa buddhike kAraNa aura suzIla puruSakA sammAna usake zuddha anta karaNa vA saMjJAnake kAraNa hotA hai, parantu bheda yaha hai ki buddhimAn puruSakI kevala zlAghA hI zlAghA hotI hai aura suzIla puruSake AcaraNako saba loga grahaNa karanA cAhate haiN| ucca padavIke loga sAdhAraNa manuSya jAtime alaga hai aura yaha padavI eka dRmarekI apekSA hIme prApta ho sakatI hai| mAnuSI jIvanakA krama pratyeka dazAmeM aisA parimita rakgvA gayA hai ki bahuta thor3e logoMko ucca padavItaka pahuMcanekA avasara milatA hai. parantu pratyeka puruSa AdarasatkArapUrvaka apanA jIvana suSTu rItise vyatIta kara sakatA hai / choTe 2 kAmoMmeM bhI manuSya saglatA vizuddhatA aura zraddhAlutAkA bartA kara sakatA hai aura apanI 2 dazAmeM usake anusAra kRtya karatA rahatA hai| ___ manuSyakA jIvana bahudhA sAdhAraNa kRtyoMke lie hI hai aura adhika karake vahI guNa prabala hai jinase nityaprati kAma paDatA rahatA hai / pratyekako apanA kRtya yA kartavya karanA cAhiye / jAna bUjhakara kRtya na karanA eka bar3A bhArI doSa hai, isa dopase hama bacanA cAhiye aura kaTibaddha hokara isakA sAmanA karanA cAhiye / kR. tyake karanama Ananda hai aura usake na karaneme duHkha prApta hotA hai / pratyekako, cAhe strI ho cAhe puruSa, apane 2 kRtya vA kartavya dharmakA jAnanA avazya hai / dharma vA kRtya manupyake sAtha yahAM bhI hai aura isa jIvanake antameM bhI mAtha rheNge| __buddhimattAse manuSya adhika camatkArI aura Azcaryajanaka kAma kara sakatA hai, pracura dhanase bahutase adbhuta kAma nikala sakate hai, parantu jo kAma dRr3ha zraddhAlu aura dhArmika puruSoMse prakaTa hote haiM ve bahuta Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hI hRdayaMgama aura yogya hote haiN| dekho tIkSNabuddhi biraloMhIke bhAgyameM hotI hai aura dhanasampadA bhI kisI 2 ko milatI hai, parantu yaha saba loga kara sakate hai ki ve apane 2 aGgIkAra kiye hue kRtyako pUre 2 bala aura hRdayase kareM / apanA 2 kRtya karanA logoMkA parama dharma hai; isa kRtyakA karanA, cAhe eka choTIsI bAta pratIta ho. avazya hai aura jo koI apanA kRtya karatA hai vaha isake badalemeM kisI prakArakI zlAghA vA pAritoSikakA adhi. kArI nahIM hai. parantu kevala kRtya aura niSkAma kRtya honeke kAraNa Apa hI Apa usakA uttama phala milegA ! bhakta aura zraddhAlukA parizrama kabhI vRthA nahIM jAtA, usakA phala avazya usako milegA, viparIta isake nIkSNabuddhivAloMke hAra kumhalAkara murajhA jAte hai aura nire bhAgyavAloke pAritoSika vRthA ADambara haiN| ima samAgmaM. usakI racanAke anusAra, pratyeka manupyake jIvanakI, sAmAjika aura gRhI honeke kAraNa. apanI alaga 2 dazA hai| kucha purupa to rAjya karate hai, kucha sevaka haiM, kucha zikSaka vA guma hai aura kucha ziSya vA cele hai ityAdi / ina kaI prakAra ke sambandhoMse aneka prakArake RNa aura kRtya utpanna hote haiM / jIvanakA bar3A uddezya aura lAbha yaha hai ki apane hI Anandako na bar3hAyA jAe varaJca auroMke Ananda aura sukhako adhika kiyA jAe aura yaha taba hI ho sakatA hai jaba hama apane 2 kRtyoMko zraddhA aura bhakti se pUrA kareM / / __ yahAM hama chAtrasambandhI kucha kRtya varNana karate haiM / chAtroMko ye kRtya karane yogya hai-1. AjJAnuvRttiH 2. kAlAnuvRttiH (kAlAnuvartitA) 3. parizrama 4. paraspara ekatA aura prema jo mItike Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusAra hoM aura nyAyapara Azrita hoM 5. niSkapaTatA, saralatA aura styvaaditaa| 1. AjJAnuvRtti yA vazyatAke artha pAThazAlAke banAe hue niyamoM ke anusAra calanA hai / isa kRtya vA guNakA honA manuSyasambandhI samAjake sakala bhAgoMmeM Avazyaka hai| isake vinA samAja hI nahIM raha sakatI / phaujI sipAhiyoM ke lie bhI yaha sabase uttama guNa hai; unheM cAhiye ki cupa cApa hokara apane aphasarakA hukama mAneM aura tanika bhI cUM na kareM, nahIM to sArA prabandha ulaTa pulaTa ho jAyagA aura khalabalI maca jAegI / dekho apane mAtA pitAke kahemeM calanA acche bAlakoMkA sabase pahalA kRtya hai / vazyatA IzvarakA sarvopari nyAya hai / isI prakAra chAtroMmeM vazyatAkA honA atIva Avazyaka hai, kyoMki isake vinA pAThazAlAkA prabandha aura zAsana rakhanA bar3A kaThina hai, aura jahAM zAsana nahIM vahAM kisI prakArakI ThIka 2 zikSA ho nahIM sktii| pAThazAlAmeM isa guNakA honA atIva zlAghanIya hai, kyoMki aura saba guNa isIpara nirbhara haiM aura isIse utpanna hote hai| soco yadi tuma apane guru vA zikSakakI AjJA na mAnoge, to phira tuma usake upadezakA kucha bhI Adara na karoge aura usakI uttamase uttama aura upayogI zikSApara tanika bhI dhyAna na doge / isase tumheM AjJA ullaMghana karanekI bAna par3ajAegI aura tuma apanA samaya vRthA khone lagoge, aura isa prakAra zikSAse tumhAre AcaraNa nahIM sudhareMge, varacca zikSAkA tumapara ulaTA prabhAva par3egA aura tuma samAjake lie bhAra aura kaSTakA kAraNa hoge / phira yaha bhI yAda rakhanA cAhiye ki AjJAbhA karanese hamArA Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmasammAna jAtA rahatA hai / yadi hama suzIla aura niyamoM ke anusAra calanevAle haiM, to hamapara uttama rItise zAsana kiyA jAegA; aura yadi hama niyamoMko ullaMghana kareMge aura isa kAraNa durvinIta aura durAcArI baneMge, to hamapara kurItise zAsana kiyA jAegA aura hameM daNDa milegA / kisI vibhAgake adhyakSako a. tyanta tAr3anA karanI aura kaThora niyama banAne par3eMge, yadi jina logoMse use baratanA hai ve anyAyI durAcArI aura durdAnta hoM / isa lie AtmamAna rakhane aura apanese bar3oMkI AzIrvAda leneke lie hameM AjJAkArI honA cAhiye / __ AjJAnuvartI honese tuma Age jAkara apane jIvana meM Rddhi siddhi prApta karoge / tumheM yaha bhI yAda rakhanA cAhiye ki AjJApAlana aura makala guNoMkI nAI do paramakoTiyoMkA madhyabhAga hai, arthAt isake eka ora AjJAbhaMga hai aura dUsarI ora dAsatva hai aura yaha ina donoMse bhinna hai aura inake madhyameM sthita hai / tumheM cAhiye ki AjJAnuvRttike uttama guNako apanemeM dhAraNa karo aura usake anusAra clo| 2. eka aura aisA hI Avazyaka guNa kAlAnuvRtti hai / jIvanake saba kAmoMmeM isa guNakA honA avazya hai / yadi yaha na ho to pratyeka vastumeM khalabalI par3ajAe / chAtroMmeM isa guNakA honA atIva Avazyaka hai / kAlAnuvRttise hamArA tAtparya yaha hai ki pratijJAke samayakA dhyAna rakkhA jAe, yaha nahIM ki eka bAra vA do bAra vA kabhI 2, varaJca sadAke lie dhyAna rakkhA jAe; yadi vaha pratijJAkI avadhi kucha kAlataka vA sadAke lie ho to usa samayataka barAbara dhyAna rakhanA cAhiye / yadi koI chAtra pAThazA Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAmeM nitya aura ThIka samayapara nahIM AtA, to vaha niyamoMkA ullaMghana karake apane adhyApakoMkA nirAdara karatA hai; isa lie eka to usake adhyApaka usako kRpAdRSTise nahIM dekhate, dUsare vaha zikSAse lAbha nahIM uThA sakatA aura AyuHparyanta mUrkha rahatA hai / aura yadi yaha burI bAna usameM sadAke lie par3agaI aura Ayu:paryanta rahI, to usakA zIla bhaGga ho gayA aura vaha kisI sAMsArika kAmameM nahIM phalatA phUlatA / tumameM soca samajha hai aura Age jAkara tuma saMtAnavAle hoge, tumheM cAhiye ki AjJApAlana aura kAlAnuvRttike guNoMko grahaNa karo isalie ki tuma apane choTe bhAI bahanoM aura santAnako zreSTha udAharaNa batAo aura svayaM utama Adarza banakara dikhAo / tuma agale vaMzake calAnevAle ho, isa lie hindustAnakI agalI dazAkA uttama honA bahuta karake tumhAre hI uttama aura dhArmika zIlapara nirbhara hai / kahate hai ki jAti vyaktiyoMse milakara banI hai aura yadi kisI jAtikI pratyeka vyakti uttama sajjana aura dhArmika hai to vaha sArI jAti uttama sajjana aura dhArmika kahalAI jA sakatI hai / apane samayako bahumUlya samajhaneme tuma apane Apako jIte jI bahuta kucha sudhAra sakate ho aura tumhAre pIche loga tumako bhalAIse yAda kareMga aura tumhArA yaza aura kIrti isa saMsArameM rahegI aura loga tumhArA anukaraNa kreNge| 3. aba hama parizramakA varNana karate hai / pratyeka manuSyako apanA 2 kAma karanA par3atA hai aura yaha kAma karanekI zakti sarvottama dAna hai jo Izvarane manupyako dI hai / jIvanakA sabase adhika rAkha una logoMko diyA gayA hai jo acche aura pavitra Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAmake karanemeM lage hue hai / nikamme aura AlasI manuSya apane lie bhAra haiM aura unako apane jIvanameM kucha bhI svAda nahIM AtA / isa kAraNa parizrama zApa vA hAni nahIM hai varaJca eka mahAdAna aura lAbha hai / jo kucha ki manuSya kara sakatA hai vaha usakA sabase bar3A bhUSaNa hai aura usa kAmake karanese vaha apanA hI mAna aura harSa bar3hAtA hai arthAt kAma karanese manuSyakA saba Adara karate haiM aura vaha ucca padavI aura Anandako prApta hotA hai| __o ho ! jo loga parizrama karate hai aura jo yatna karate hai, unameM eka bar3I bhArI zakti A jAtI hai / tujhe cAhiye ki apane amRlya samayako vRthA na khoo, usameM yathAzakti uttama 2 kArya karate raho / kAmakA karanA sarvottama adhikAra hai aura manuSyake lie bar3A uttama dAna hai / tumheM ucita hai ki apane janmake a. dhikArapara apane Apapara aura apanI AtmAoMpara dRr3ha raho / jo loga ThAlI baiTe rahate haiM aura kucha karanA nahIM cAhate, ve apane jIvana meM klAnta aura dIna rahate haiM aura unakA jInA dhikkAra hai / parizramakA phala avazya milatA hai / isa lie tumheM apane iSTa manorathakI siddhike lie parizrama karanA yogya hai / tumheM cAhiye ki jo kAma karanA hai use tana mana dhanase karo / vidyA bar3e kaThina parizramase hI prApta ho sakatI hai aura vidyAke prApta karaneke lie koI sIdhI sar3aka vA rAjamArga nahIM banA huA hai| jina logoMko tuma pUrva samayameM dhIzaktisampanna kahate ho, jinhoMne bar3I kIrti aura yaza prApta kiyA hai aura jo bar3e buddhimAn prasiddha hue haiM, una sabako apane kAryameM siddhi prApta karane aura apanI kI Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rtiko sthita rakhaneke lie bar3A bhArI parizrama karanA par3A hai aura ve AdhI 2 rAtataka dIpaka jalAkara par3hate aura socate rahe haiM aura svayaMsiddha to inameMse eka hI Adha nikleNge| ___ aura lo! parizrama karanese manuSya AlasI aura nikammA nahIM rahatA aura apanI zaktiyoMko vRthA nahIM gaMvAtA, arthAt parizrama AlasyakA nAza karanevAlA hai / bAlya aura taruNa avasthAmeM hamArI zaktiyAM ati prabala hotI haiM aura yadi inako kisI upayogI kAryameM na lagAyA jAe to ye hameM bure kAmoMkI ora le jaaeNgii| aMgarez2I bhASAmeM eka kahAdata prasiddha hai jisakA artha yaha hai ki nikammA aura AlasI puruSa vA strI bhUta pizAca ko apanI ora lubhA letI hai, arthAt ThAlI baiTeko burAiyAM hI burAiyAM sUjhatI rahato haiM / 4. cauthI bAta parampara ekatA aura prema hai / tumameM paraspara pyAra aura prIti honI cAhiye / bahudhA choTI 2 bAtoMpara lar3AI bhir3AI ho jAtI hai; tumheM cAhiye ki isa uttama niyamapara calo, " tuma auroMke sAtha isI prakAra varto, jaisA ki tuma cAhate ho ki aura loga tumhArI sAtha barte" / tumheM eka dUsareke bhAvoMkA dhyAna rakhanA cAhiye, aura kisIkA vRthA jI nahIM dukhAnA cAhiye / tumhArI ekatAkI nIva sacce aura dhArmika niyamoMpara honI cAhiye, kyoMki jo ekatA adharmapara Azrita hotI hai usakI jar3a bodI hotI hai aura vaha cAhe jaba TUTa jAtI hai / aura yaha adharmasambandhI ekatA kabhI ThIka nahIM, kyoMki yaha nItiviruddha hai aura jalake bulabuleke samAna jhaTa naSTa ho jAtI hai / tumheM cAhiye ki RjutA aura saralatA barto, sajjana puruSoMke saGgameM Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 9 ) raho aura durjanoM se baco / yadi tumhArA sAthI vA tumhArI zreNIkA lar3akA koI burA kAma kare to tuma jhaTa usa kAmako burA kaho aura apane sAthIko sudhAranekA yatna kro| tumheM cAhiye ki pAThazAlAkA zAsana rakhane, durjanoMkA patA lagAne aura unheM ucita daNDa dilAne meM apane zikSakoM ke sahAyaka bano / aisA karane se tuma apane sAthiyoM kA bhalA kara rahe ho, kyoMki tuma isa prakAra saralatA ke pakSapAtI hokara bhalAIkA bIja bo rahe ho aura burAIko jar3a se ukhAr3a rahe ho / 1 5. sabase pichalI bAta yaha hai ki tuma apane zIlameM niSkapaTa, sarala aura satyavAdI bano / niSkapaTatA vA RjutA sarvottama guNa hai / kaI eka nikamme aura duSTa chAtra parIkSAmeM saphala honeke lie anucita upAya karate haiM, pAThazAlAse chuTTI leneke lie apane pitA vA rakSaka ke jhUThe hastalekha banA lete haiM vA saccA hetu chor3akara jhUThA hetu ghar3a lete haiM, isa bhayase ki saccI vArtA likhane se unheM chuTTI nahIM milegI / tumheM kadApi aisA nahIM karanA cAhiye aura AzA hai ki tuma apanA manoratha siddha karaneke lie anucita upAya kAmameM lAnA bahuta hI burA samajhoge aura apane sAre bartAva meM sacAI aura sAdhutAse kAma loge / sabase uttama bAta yaha hai ki tuma Izvara paramAtmAko pahacAno, usase pyAra karo aura usIkI AjJAkA pAlana karo yahAM taka ki tumhAre zIlameM paramAtmAkese guNa AjAeM / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ) 2. he chAtro ! tuma Age AnevAle vaMzake calAnevAle ho aura tumahIpara hindustAnakI AgAmI unnati aura ucca dazAkA nirbhara hai / lar3akapanameM jaisI tumhArI bAna par3a jAegI, vaisI hI bAna javAnI aura bur3hApe meM hoMgI / tumheM cAhiye ki apanI bAna DAlane meM niyama aura rItise kAma lo aura sajjana aura dhArmika bananA sIkho / isa saMsAra meM aura vizeSa karake yuvA avasthA meM hamArA zIla pUrA 2 sudharA huA nahIM hotA aura hamArI bAna parivartanazIla hokara badalatI rahatI hai usa samaya hamArI pravRtti burAI grahaNa karanekI ora hotI hai / parantu tumheM yaha bAta jAnanI avazya hai ki Ananda vA parama gukha sajjanatAImeM hI hai / sukhI honeke lie hamArA antaHkaraNa zuddha aura pavitra honA cAhiye arthAt jaba hamArA antaHkaraNa prasanna aura saMtuSTa hokara hamAre kAmoM ko sarAhatA hai taba hI paramasukha prApta hotA hai / jisa manuSyakI vRtti sAtvika aura dhArmika hai aura jo apanA kRtya bhakti se zraddhApUrvaka karatA hai, usakA bhItarI AtmA vA antaHkaraNa sarvadA saMtuSTa rahatA hai / viparIta isake pApI mana, jo pachatAveke duHkha aura kaSTa sahatA rahatA hai, sadA becaina rahatA hai aura kabhI bhI sukhI nahIM hotA / phira dekho ki Ananda vA sukha cirasthAyI aura nirantara honA cAhiye na ki kSaNika aura thor3e kAla ke lie ho, aisA sukha puNya vA dharmase hI prApta ho sakatA hai kyoMki dharma sadA sthira hai aura kAla aura dazA se badala nahIM sakatA / dhArmika puruSakA sukha bAhya bAtoMpara nirbhara nahIM hotA, isa lie prAyaH usakA sukha usase pRthak nahI ho sakatA arthAt Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 11 ) dhArmika puruSa sadA Ananda meM magna rahatA hai / pratyeka vastumeM pavitratAkA honA uttama hai, parantu hRdayakI pavitratA vA vizuddhatAkI saba bar3AI karate haiM aura use prApta karanA cAhate haiM / puNya vA dharma vA sAttvika vRtti nirmala jalakI nAI hai aura prakAzakA cinha hai, aura pApa vA adharma vA tAmasika vRtti maile aura gaMdale jalake samAna hai aura andhakArakA cinha hai / isa kAraNa yaha bAta atIva Avazyaka hai ki hama pavitra zuddha aura dhArmika jIvana vyatIta kareM aura taba hI hamako apane jIvana meM Rddhi siddhi aura parama sukha mila sakatA hai / I isase pahale hama una guNoMkA varNana kara cuke haiM jinakA bIja hameM apane hRdaya bonA cAhiye / ve guNa AjJApAlana, samayAnusaraNa ( kAlAnuvRtti), parizrama, ekatA aura prema, niSkapaTatA, saralatA aura satyavAditA hai / inake atirikta hamAre AcaraNa bhI uttama hone cAhiye aura hameM eka dUsareke sAtha mitratA rakhanI cAhiye / 1. kabhI 2 aisA hotA hai ki tuma apanI zreNIke kisI lar3akese eka pustaka vA lekhinI mAMgI lete ho aura vaha tumheM kRpA karake de detA hai, parantu tuma usa pustakako lete samaya aura ulTA dete samaya usake anugrahIta nahIM hote arthAt donoM samaya yaha nahIM kahate ki mai ApakA bar3A anugrahIta hUM / kabhI 2 tuma aise akkhar3a aura avinIta ho jAte ho ki usa vastuko dUrase hI usakI ora pheMka dete ho tathA usa vastuko jahAMkA tahAM par3A rahane dete ho aura use lauTAkara nahIM dete / isa kAraNa vaha vastu khoI jAtI hai aura usake khoe jAnekA doSa tumapara hotA hai / Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) yAda rakkho ki choTese choTe kAma ke lie bhI tumheM anugrahIta honA cAhiye / 2. kabhI 2 tuma vRthA abhimAna ke mAre apane ApameM phUle nahIM samAte aura manameM yaha samajhane lagate ho ki hameM auroM se adhika jJAna hai; para tumheM yaha jAnanA cAhiye ki zUnya thailA sIdhA nahIM khar3A ho sakatA / auroMko doSa lagAne se pahale apane hI doSoMpara dRSTi DAlo | buddhimAn aura namra bano / isa nimnalikhita lokake anusAra calo vidyA dadAti vinayaM vinaya yAti pAtratAm / pAtratvAddhanamApnoti dhanAddharma tataH sukham // 3. avadhAna aura vazyatA, arthAt dhyAna aura namratA vidyAprApti ke lie Avazyaka haiM / yadi zreNimeM koI bAta sikhalAI jAe aura tuma pAThako suno hI nahIM varazva apanI zreNimeM pAsa baiThe hue lar3akese cupake 2 bAteM karane aura kAnAphUsI karane lago to tuma aura tumhArI zreNI ke lar3ake bhI zikSAse lAbha nahIM uThA sakate / phira yaha dekho ki par3hate samaya bAteM karanA aura pAThapara dhyAna na denA uttama AcaraNake viruddha hai, kyoMki aisA karane se tuma apane zikSakakA nirAdara karate ho aura apanA aura usakA samaya bhI vRthA khote ho / jaba tumhArA zikSaka zreNImeM nahIM hai yA kucha aura kAma kara rahA hai to tumheM cAhiye ki tuma saba cupa cApa raho aura vRthA kolAhala na karo, kyoMki yaha bAta uttama AcaraNake viruddha hai ki jaba tuma akele ho to kavvoMkI nAMI kAMeM 2 karane aura cillAne lago / 4. Aja kala unnatikA samaya hai / hindustAna ke sakala bhAgoM Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM samAneM bana rahI haiM aura hamAre bahutase bhAI naI 2 bAteM sIkhane, vidyA aura kalA prApta karane, DigariyAM lene ityAdi kAmoMke lie aMgarejoMkI vilAyata aura anya dezoMmeM jAte haiM / tumase bahutase aneka dharmasambandhI samAjoM aura sabhAoMke sabhAsada ho aura dezake sudhArake lie bahudhA jo upadeza die jAte haiM unheM sunane jAte ho / nissaMdeha ye saba acche samayake cinha haiM aura inase vidita hotA hai ki Age unnatikA kAla zIghra hI AnevAlA hai / hameM kevala isa bAtakA dhyAna rakhanA cAhiye ki hama ApasameM phUTa na DAleM aura pRthak 2 bheda na banA leM aura hameM cAhiye ki jo naI bAta grahaNa kareM use pahale bhalI bhAMti soca samajhaleM aura bheDAcAlakI nAI aMdhAdhuMda kAma na kreN| 5. tumheM chAtroMkI nAI sarvahitakArI pustakAlayoMmeM jAnA cAhiya / vahAM jAkara pustakeM par3ho, jo kucha par3ho use soco aura apane zabdoMmeM varNana karanekA yatna karo / mahAn aura kulIna puruSoMke jIvanacaritra par3ho aura unake vRttAntase dharma aura nItikI zikSA grahaNa kro| 6. Aja kala logoMmeM jo dUSaNa phaila gae hai unakA anukaraNa na kro| hamAre kucha bhAiyoMko korI bAteM banAne aura madirA pInekA caskA par3a gayA hai / bar3e khedakI bAta hai ki Aja kala jyoM 2 sabhyatA bar3hatI jAtI hai logoMmeM madirApAna karanekI burI bAna phailatI jAtI hai| viparIta isake tumheM cAhiye ki dhairya aura dRDhatAse apanA kAma kie jAo aura zAMtakhabhAva aura saMyata raho; kyoMki jabataka dhIratA, lagAtAra parizrama, aura saMyamase kAma na kiyA jAe, to kucha bhI zlAghanIya karma nahIM ho sktaa| Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yahI prArthanA karo ki paramAtmA tumako buddhi de aura tumhArI pravRtti uttama aura dhArmika kAmoM meM ho aura tuma apane jIvanameM parizrama aura soca vicArase kAma lo aura paramezvarapara bharosA rakkho / 3. (ka) hindustAnakI agalI dazA, bhalI vA burI, bahuta kucha tumhArI hI zakti para nirbhara hai| tuma jo Aja kalake vaMzakI naI pauda vA bacce ho agale vaMzake pitA ho / isalie tumheM vicAranA cAhiye ki tumhArA bAlyAvasthAmeM kyA kRtya hai / bahutase loga yaha kahate haiM ki Aja kalakI aMgrejI pAThazAlAoMkI zikSAse uttama aura vyutpanna puruSa banakara nahIM nikalate jaise ki purAnI dezI pAThazAlAoMse par3hakara nikalate the; varaJca aba jo yuvA puruSa par3hakara nikalate haiM unameM pallavagrAhI pAMDitya hotA hai, ve nire abhimAnase bhare hote haiM aura apane zIla aura guNoMkI vRthA bar3AI karate rahate hai / Aja kalakI vidyAse unameM nirarthaka svatantratA utpanna ho jAtI hai, ve apane bar3oMkA ThIka 2 sammAna aura Adara nahIM karate, unake AcaraNa bigar3a jAte hai aura ve puruSArthahIna aura sahajacakita ho jAte haiM / hama ThIka 2 nirNaya nahIM kara sakate ki ye dUSaNa kahAM taka ThIka haiM, parantu hama yaha kaha sakate haiM ki aMgrejI aura nAgarI pustakeM jo lar3akoMko miDala aura hAIskUloMmeM par3hAI jAtI hai unameM itanI nItizikSA aura uttama bhAva bhare hue haiM ki yadi ve lar3akoMko bhalI prakAra samajhAkara par3hAI jAeM aura yadi zikSaka Apa Adarza banakara dikhAeM aura una pustakoMke Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhoMko bhalI bhAMti hRdayastha karake unake bhAva aura tAtparyakA uttamatA jatalAe~ to avazya ina yuvA puruSoMke manapara hitakArI aura uttama prabhAva par3egA / ye Upara likhe hue dUSaNa bhI kahIM 2 pAe jAte haiM, para bahudhA ye dUSaNa nirmUla haiM / parantu hameM ina dUSaNoMko yoMhI nahIM samajhanA cAhiye; viparIta isake hama sabako eka eka karake ina bAtoMko socanA cAhiye aura apanA zIla sudhAranekA yanna karanA cAhiye aura dhIre 2 aisA yatna karanA cAhiye ki hamameM lezamAtra bhI dRSaNa na rahe / dekho jo loga hameM hamAre dRSaNa batAte haiM unako hameM apanA zatru nahIM jAnanA cAhiye varaJca unheM apanA hitaSI, parama mitra aura nItizikSA karanevAle jAnanA cAhiye / isa lie hameM kisI bAtako sAdhAraNa dRSTise nahIM par3hanA vA dekhanA cAhiye aura usako bhusapara nahIM lIpanA cAhiye varaJca usako ThIka 2 vicAranA aura usake guNa aura doSako samajhanA cAhiye / hameM cAhiye ki apane meM vazyatA, parizrama, adhyavasAya, kAlAnuvartitA, arthazucittva aura matyazIlatAkI bAna DAlakara apane choTe bhAI, bahana aura baccoM aura apane par3ausI mitra aura mahapAThiyoMke sAmhane apane Apako uttama Adarza banAkara dikhAeM; sabake sAtha sujanatA aura ziSTAcArase barte; apane bar3oMkA sammAna kareM aura unake uttama upadezako kAna dekara suneM aura usake anusAra caleM; lajjA aura AtmasammAnako grahaNa kareM arthAt avamAnanA aura abhimAnitAse baceM / hameM apane zIlameM zuddha aura pavitra honA cAhiye / hama yaha to jAnate haiM ki bAhya vastuoMmeM pavitratAkA honA kaisA avazya hai / yathA hama sadA pavitra aura nirmala jala pInA, khaccha aura ujvala Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 16 ) vastra pahananA aura zuddha aura sarala bhojana khAnA cAhate haiM / para isase avazyatara yaha hai ki hamArA mana aura hamAre AcaraNa pavitra ho / saca hai ' sAce rAce rAma' arthAt jinakA hRdaya zuddha aura mana pavitra hai ve sAkSAt Izvarake darzana karake kRtArtha hoNge| isake lie 'pavitra jIvana aura nItizikSA, ' 'zAntisAra,' aura 'zIla aura bhAvanA' nAmakI pustakeM par3o jinakA mUlya kevala Der3ha 2 AnA hai| (kha) hameM jar3a aura mUr3ha hokara vidyAke kevala grAhaka nahIM honA cAhiye / arthAt hama aise thaile vA pAtra nahIM haiM ki jisameM vidyA ThUsa 2 kara binA soce samajhe bhara leM, viparIta isake hameM atandrita aura vyavasAyI bananA cAhiye aura sacce jJAna aura vidyAsAgarako jahAMse mile soca samajhakara prApta karanA cAhiye / hameM apanI upalambhana aura avekSaNazaktiyoMko bar3hAnA aura unnati denA cAhiye / avekSaNa aura tulanAke vinA kevala pustakIya vidyAse hamArI mAnasika zaktiyAM unnata nahIM ho sakatI / zikSAkA mukhya uddezya yaha hai ki manupyako manuSya banAyA jAe, usakI khAbhAvika zaktiyoMko unnati dI jAe, aura sAtha hI use nIgegatA vidyAsAra jJAna aura nItikI bar3I 2 bAta sikhAI jAeM, isa lie ki vaha isa saMsArameM Anandamaya dhArmika aura pavitra jIvana vyatIta kara, Ageke lie ucca aura uttama AzAeM rakkhe jaisA ki usake mAnasika saMtoSa aura zuddha antaHkaraNase prakaTa hai| skUlameM tumheM 'DrAiMga' avazya sIkhanA cAhiye, kyoMki usase hAtha jamatA hai, avekSaNa aura tulanAkI zaktiyAM bar3hatI haiM, hamArA vastuoMkA jJAna jo pahale anizcita aura saMdigdha thA aba ThIka 2 aura Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 17 ) 6 vizeSa (viziSTa) ho jAtA hai aura dhIre 2 aneka AkRtiyoMke dekhane aura milAne julAnese naI AkRtiyAM banA lete aura naI 2 bAteM nikAla sakate hai | isa kAraNa DrAiMga' bar3A upayogI hai / DrAiMgakA vyavahArika lAbha yaha hai ki isase vastuoM meM saundarya vidita karane aura unako krama denekI zakti bar3hatI hai aura hastalekha sudharatA hai / DrAiMga ke sIkhanese kucha chAtra daphtaroM meM klArka aura nakze - navIsa ( lekhaka vA citrakAra) bana sakeMge / eka prasiddha manuSyakA lekha hai, - " svecchAlekha ( Free-hand Drawing ), Adarzalekha ( Model Drawug ), ( Paspective Drawing ) saba skulo meM kyoMki yaha viSaya zikSAke vicAra se bahumUlya hai arthAt yaha hastacakSusAdhana haiM aura isake sivA DrAiMga pratyeka zilpakAra ke lie bhI bar3A upayogI hai " / yathAdRzyacitrAlekha sikhAne cAhiye, (ga) mAnamika zikSA ke sAtha 2 zArIrika zikSA bhI honI cAhiye / skUloM meM zArIrika zikSAke phailAneke lie bahuta kucha kiyA jAtA hai / AdhA ghaMTA pratidina Drila aura jimanaiTiksa ke lie diyA jAtA hai aura zikSAkI isa atIva Avazyaka zAkhA meM chAtroMkI unnati vidita karaneke lie vizeSa 2 zikSaka niyata hai / prativarSa vyAyAma aura gaMdavallAke khela hote rahate haiM aura ina kheloMke kAraNa sarakArI, imadAdI (sAhAyyakArI) aura nijakI pAThazAlAoM meM mitratApUrvaka spardhA bar3hatI jAtI hai / ina khelo meM tumheM sadA niSkapaTatAse bartanA cAhiye aura saralatApUrvaka yathAzakti auroMse bar3hanekA yatna karanA cAhiye aura phira yadi hama hAra jAeM to kucha bAta nahIM / hAra jAnese tumheM kisI prakAra apanA jI nahIM chor3a baiThanA 2 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAhiye viparIta isake tumheM Ageke lie dugane utsAha aura sAhasase kAma karanA cAhiye / vyAyAma bar3I acchI vastu hai, isase manuSya nIroga rahatA hai, zarIra suDaula aura sundara nikala AtA hai, bhUkha adhika lagatI hai, jo khAo so paca jAtA hai aura jI prasanna rahatA hai| isake atirikta eka bAta aura hai jisakA tumheM avazya dhyAna rakhanA cAhiye / kucha lar3ake haTTe kaTTe hote haiM para aura kumArgagAmI lar3ake unheM bigAr3a dete haiM aura isa kAraNa unakA sArA yauvana aura saundarya naSTa ho jAtA hai aura isI lie unakA buddhicAturya bhI jAtA rahatA hai / tuma jAnate ho ki mustha manake lie sustha zarIrakA honA avazya hai / ye saba bAteM socakara tumheM cAhiye ki burI saMgatase baco aura una saba bAtoM se dUra raho jinase AcaraNa bigar3e aura jIvana apavitra ho jAe / isa maMsArameM bahutasI vastue~ aisI haiM jo hameM bugaIkI ora le jAtI haiM aura unase bacanekI sabase uttama rIti yahI hai ki hameM sadA acche kAma karane lage rahanA caahiye| (gha) sabame pichalI para sabase uttama zikSA yaha hai ki hama dharmasambandhI kRtyoMko arthAt vazyatA parizrama Adikako bhalI bhAMti samajheM aura unako apane jIvana meM varte, aura sabhya jAtikI nAI acche AcaraNa mIkheM aura suzIla bane / ina saba bAtoMkI AvazyakatA hama pahale tumhAre Age varNana kara cuke hai aura bahudhA tumhArI par3hAIkI pustakoMmeM bhI ina bAtoMkA vyAkhyAna diyA huA hai aura tumhAre zikSaka bhI prAyaH tumheM yahI bAteM sikhAte rahate haiM / tumhAre jaise chAtroM ke lie sarvottama upadeza yaha hai ki Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apanA kAma Adise hI kramAnusAra vidhivat aura sundaratAse karo, apane hI banAe hue saMkSepa aura sArasaMgrahapara bharosA rakkho aura dUsaroMne jo rupayA kamAneke lie pustakoMke saMkSepa kiye haiM unako mola lekara na par3ho aura na kaNTha karo, apane kRtya karanemeM barAbara lage raho aura apanI nIrogatA aura AcaraNakA dhyAna rakhakara prayatnase par3hate likhate raho / (ka) jIvanake sarala niyama / aba ma kucha prastAva varNana karate hai jinake anusAra kAma kagnesa zreya prApta hotA hai| ye eka prakArakI pagaDaMDiyAM haiM jinapara calanasa manuSya uttama pada prApta kara letA hai / AdhyAtmika pagaDaMDiyoM meM sabase uttama pagaDaMDI yaha hai ki manuSya jIvanake sIdhe mAde niyamoMko bhale prakAra samajhe / jo manuSya ina niyamoMko samajhakara unake anusAra calatA hai, use parama sukha aura zAnti prApta hotI hai, lobha jAtA rahatA hai, saMzaya bhrama aura ghabarAhaTa miTa jAtI hai aura sakala duHkhoMse nivRtti ho jAtI hai| jo niyama sAMsArika vA bhautika vastuoMmeM haiM ve hI AdhyAtmika vastuoMmeM bhI pAe jAte haiN| sAMsArika vastuoMmeM yaha eka niyama hai ki pratyeka manuSya apanA pAlana poSaNa Apa kare, apanI jIvikA Apa kamAe, aura jo kAma nahIM karegA use bhojana bhI nahIM milegA / loga isa niyamako ThIka aura acchA jAnakara isapara calate haiM aura Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 20 ) isa prakAra apanI roz2I kamAte haiM / parantu ve AdhyAtmika vastuoMmeM isa niyamake vyApArako nahIM mAnate / unakA vicAra hai ki bhautika vastuoM kI prAptike lie to kamAnA avazya hai aura jo koI saMsAra meM isa niyamake viruddha karegA, vaha bhUkhA naMgA phiregaa| unake matameM AdhyAtmika vastuoMke lie bhIkha mAMganA ucita hai| kyoMki unakA vicAra hai ki AdhyAtmika vastuoMkI prAptike lie parizrama karane yA unake leneke lie apane Apako yogya banAnekI AvazyakatA nahIM arthAt ye AdhyAtmika zreya Apa hI Apa prApta ho jAege / isakA phala yaha hai ki bahutame loga adhyAtmavidyAme rahita hokara yoM hI bhIgba mAMgate phirate haiM, duHgva aura kaSTa sahate hai aura adhyAtmasambandhI Ananda jJAna aura zAnti unako nahIM miltii| ___ yadi tumheM kisI sAMsArika vastu bhojana bambAdikI AvazyakatA hotI hai to tuma becanevAlase bhIgva nahIM mAMgateH usameM inake dAma pUchate ho aura apane pAsame dAma dakara vastu le lete ho / mUlya dekara hI vastukA lenA ThIka samajhate ho aura isame bhinna kucha karanA nahIM cAhate / yahI niyama AdhyAtmika vastuoMmeM bhI pracalina hai / isI prakAra yadi tumheM kisI AdhyAtmika vastu Ananda vizvAsa yA zAntikI AvazyakatA ho to usake badalemeM kucha dekara hI use lenA cAhiye arthAt usake dAma de dene cAhiyeM / jaise tumheM kisI sAMsArika vasnuke lie apanA bhautika dhana denA par3atA hai, isI prakAra AdhyAtmika vastuke lie bhI koI na koI amUrta vastu avazya dAna karanI hogI / tumheM pahale kisI burI kAmanA vyasana viSayabhoga abhimAna yA lAlasAkA Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) tyAga karanA hogA aura phira tumheM usake badalemeM AdhyAtmika sukha mila sakatA hai / dekho jabataka kRpaNa apanA rupayA hAthase nahIM chor3atA use koI sAMsArika sukha prApta nahIM ho sakA , dhana daulata honepara bhI sadA kaSTa bhogatA rahatA hai / isI prakAra jo manuSya bhoga vilAsa nahIM chor3anA aura jo krodha, nirdayatA, viSayabhoga, abhimAna, ahaMkAra AdimeM Asakta hokara inahImeM nimagna rahatA hai vaha mAno AdhyAtmika kRpaNa hai, use koI AtmasambandhI sukha prApta nahIM ho sakatA aura vaha sAMsArika AnandakA dhana honepara bhI sadA AtmasambandhI duHkha bhogatA rahatA hai / ____ jo manupya sAMsArika kAmomeM catura hai vaha na to bhIkha mAMgatA hai, na corI karatA hai. varaJca parizrama karatA hai aura pratyeka vastuko mola dekara letA hai aura saMsAra usakI isa RjutAke lie usakA Adara satkAra karatA hai / jo manuSya AdhyAtmika rItima catura hai vaha bhI na to bhIgva mAgatA hai na corI karatA hai, varaJca apane bhInarI saMsAra meM parizrama karatA rahatA hai aura apanI AdhyAtmika vastuoMko tyAgadvArA mola letA rahatA hai / sArA saMsAra isakI dharmaparAyaNatA aura nyAyake kAraNa imakA sanmAna karatA hai| sAmArika vastuoMmeM yaha eka aura niyama hai ki jo manuSya dRmareke lie kucha karma vA sevA karatA hai use jo vetana Thahara gayA hai usapara saMtuSTa rahanA par3atA haiM / yadi saptAhabhara kAma karane aura apanA cetana lenaka anantara vaha apane svAmIse kucha aura adhika rupayA mAge aura yaha kahe ki yadyapi merA adhika mAMganA ThIka nahIM hai aura na bhai vastutaH isakA adhikArI hUM tathApi maiM Apase kucha adhika lene kI AzA rakhatA hUM, to use adhika to kucha Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 22 ) bhI nahIM milegA varazca vaha apane kAmase alaga kara diyA jaaygaa| parantu AdhyAtmika vastuoMmeM loga vaha zreya sampatti arthAt AdhyAtmika vetana mAMgate haiM jo unhoMne pahale niyata nahIM kiyA thA, na jisake lie parizrama kiyA aura na jisake ve adhikArI the aura yaha nahIM samajhate ki aisA karanA hamArI mUrkhatA yA khArthaparatA hai / kAmake anusAra hI vetana milatA hai aura pratyeka vicAra aura karmakA ThIka 2 badalA milatA hai yaha jAnakara hI jJAnI puruSa sadA saMtuSTa aura zAnta rahatA hai / vaha jAnatA hai ki mujhe apane kiyekA hI burA yA bhalA phala milegaa| yaha sarvottama niyama kisIkA RNa yA adhikAra nahA~ rakhatA, jitanA jisakA hai vaha avazya usako milegA / isa lie pratyeka dazAmeM saMtuSTa rahanA cAhiye, kaSTa aura duHkhameM bur3abur3anA kadApi ucita nahIM, kyoMki yaha saba kucha hamArI hI kamAIkA phala hai / jaisA kiyA vaisA paayaa| phira yadi koI manuSya sAMsArika dhana sampatti ikaTThI karake dhanADhya bananA cAhatA hai to use cAhiye ki vivekase vyaya kare aura apanI Ayako isa prakAra kAmameM lAe ki usase paryApta dhana ikaTThA kara le aura phira isa dhanako soca samajhakara kisI acche kAmameM lagAe, isase usakI sAMsArika buddhi aura sAMsArika dhana dono bar3hege / jo manuSya nikammA hai aura vRthA kharca kara DAlatA hai, vaha kabhI dhanavAn nahIM bana sakatA; vaha to ativyayI aura prabhUtabhakSyapeyI hai / isI prakAra jo AdhyAtmika vastuoMse bharapUra honA cAhatA hai, use bhI vivekase kAma karanA cAhiye aura apanI mAnasika vibhavase ThIka 2 kAma lenA cAhiye / use Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 23 ) apanI jihvA aura manakI preraNAoMko vazameM rakhanA cAhiye, nikammI bAteM nahIM banAnI cAhiye, na jhUThI yukti denI cAhiye, aura krodha ahaMkArAdikakI atise bacanA cAhiye / isa prakAra vaha kucha jJAnakA bhaNDAra ikaTThA kara legA aura yahI usakA AdhyAtmika mUladhana hogA, aura phira vaha isa AdhyAtmika jJAnase saMsArake logoMko lAbha pahuMcA sakatA hai, aura jitanA vaha ise kharca karegA utanA hI dhanADhya arthAt zreyavAn hogA / isa prakAra manuSya svargIya jJAna aura svargIya dhana ikaTThA kara sakatA hai / jo manuSya apanI tAmasI vRttike vazameM hokara viSayabhoga aura anucita kAmanAoM ke anusAra calatA hai aura apane manako vazameM nahIM rakha sakatA vaha AdhyAtmika ativyayI hai: use daivI zreya aura svargIya sampatti kadApi nahIM prApta ho sakatI / yaha eka zArIrika vA bhautika niyama hai ki yadi hama kisI pahAr3akI coTI para car3hanA cAhate haiM to hameM usa ora car3hanA cAhiye / pagaDaNDI DhUMr3akara sAvadhAnIse usapara calanA cAhiye aura car3hanevAleko parizrama kaThinAiyoM aura thakanake kAraNa sAhasa nahIM chor3anA cAhiye aura na ulTA haTanA cAhiye / yadi aisA karegA to usakA prayojana pUrA nahIM hogA / AdhyAtmika niyama bhI yahI hai / jo manuSya nIti yA jJAnakI parAkASThA ko pahuMcanA cAhatA hai, use vahAM apane hI udyogase car3hanA cAhiye / use mArga yA pagaDaNDI DhUMr3akara parizrama karake usapara calanA cAhiye / use cAhiye ki dhairyako hAthase jAne de aura na ulTA phire, varaJca sArI kaThinAiyoM kA sAmanA kare aura kucha kAlake lie saba prakAra ke pralobhana, manovyathA aura hRdayapIr3Ako saha le aura antameM vaha Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttama nItikI parAkASThA yA sabase UMcI coTIpara jA khar3A hogA, sAMsArika viSayabhoga moha aura duHkha Adiko nIce chor3a jAegA aura use apane sirake cAroM ora UparakI tarafa athAha svarga hI varga dikhAI degaa| ___ yadi koI manupya kisI dUrake zahara yA kisI abhISTa sthAnameM pahuMcanA cAhatA hai, to use vahAM vicaraNa karanA hogA / koI aisA niyama nahIM hai ki vaha jhaTa vahAM jA baiThe, vaha vahAMpara avazya parizrama karake hI pahuMca sakatA hai / yadi vaha pAMva 2 cale to use bahuta kucha parizrama karanA par3egA, para use rupayA nahIM kharacanA par3egA; yadi vaha baggI yA relagADAmeM baiThakara jAe to use parizrama kama karanA par3egA para rupayA denA par3egA jo rupayA usane parizrama karake kamAyA hai / isa lie kisI sthAnapara pahuMcaneke lie parizramakI AvazyakatA hai; parizrama vinA kucha nahIM ho sakatA; yaha niyama hai / AdhyAtmika niyama bhI yahI hai / jo manupya kisI AdhyAtmika sthAna yathA zuddhatA, dayA, jJAna, yA zAntipara pahuMcanA cAhatA hai to use paryaTana karanA cAhiye aura vahAM pahuMcane ke lie parizrama karanA cAhiye / koI aisA niyama nahIM hai ki vaha ina mundara AdhyAtmika sthAnoMmeM vinA parizrama kie jhaTa jA baiThe / pahale use atyanta sIdhA mArga DhUMDa lenA cAhiye aura phira vahAM pahuMcane ke lie parizrama karanA cAhiye aura antameM vaha apane abhISTa sthAnapara avazya pahuMca jaaegaa| ___ jo kucha hotA hai zubha hI zubha hai, kyoMki saba kucha niyamAnusAra hotA hai aura isI kAraNa pratyeka manuSya apane jIvanameM pavitra zuddha aura sIdhA mArga vidita kara sakatA hai aura aisA mArga Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 25 ) vidita karake prasanna raha sakatA hai aura saccA Ananda prApta kara letA hai| ___ yadyapi isa saMsArameM bahuta kucha pApa aura ajJAna bharA huA hai, bahuta kucha kaSTa aura duHkha sahanA par3atA hai aura bahutase AMsU bahAne par3ate haiM; tathApi yaha saMsAra bahuta kucha pavitratA aura jJAnase bharapUra hai aura isameM bahuta kucha zAnti aura prasannatA vidyamAna hai / dekho pratyeka pavitra vicAra aura niSkAma kAryakA bahudhA zubha pariNAma hue vinA nahIM rahatA aura yaha pariNAma isa jIvanakA prazasta prayojana hai / mIThA bolanA, pyArase rahanA, zraddhApUrvaka suSTha rItise apane 2 kRtyako karanA, kalaha meTanA, purAnA virodha chor3a denA, kaThora vacanoMko kSamA kara denA, mitrakA mitrase milApa honA, pAparUpI andhakArase nikalakara dharmake ujvala mArgameM A jAnA, bahuta kucha dekha bhAla karake aura ThokareM khAkara pavitra jIvana grahaNa karanA, arthAt divya mArgako prApta kara lenA, ye saba sukhAvaha aura manojJa prayojana haiM / pratyeka manupyako aise prazasta kArya karanekA yatna karanA cAhiye / (kha) gupta tyAga yA utsrg| tyAgake samAna koI vastu nhiiN| tyAgase tAtparya dharma yA puNyakA tyAga nahIM hai, varaJca adharma yA pApakA tyAga hai| khArthapUrvaka sukha aura pApake hAsameM dharmakI vRddhi, pramAdake tyAgameM satya mArgakI prApti hotI hai / dekho purAne vastra utArakara hI nae vastra Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 26) pahana sakate haiM; mAlI ghAsa pAta ukhAr3akara hI per3oMko bar3hA aura phailA sakatA hai; mUrkhatAke dUra karanese hI buddhimattA AtI hai / isI prakAra pavitra jIvana bhI svArtha aura viSayabhogake tyAganese hI prApta ho sakatA hai| __ pahale pahala yaha tyAga aura hAni bar3I bhArI aura dUbhara pratIta hotI hai aura isa tyAgase antameM jo lAbha aura paramasukha prApta hotA hai, manuSya use svArtha aura mohake vazameM hokara isa samaya anubhava nahIM kara sakatA / dekho jaba koI madyapa ( zarAbI) madya pInekA tyAga karanA cAhatA hai, to use kucha kAlataka kaisA bhArI duHkha hotA hai aura vaha anubhava karatA hai ki aba merA bar3A sukha calA; parantu jaba usakI pUrNa jIta ho jAtI hai, jaba madyapAnakI icchA sarvathA naSTa ho jAtI hai aura jaba usakA mana zAnta hokara madyapAnameM tanika bhI pravRtta nahIM hotA, taba jAkara use yaha jAna par3atA hai ki maiMne apanA svArthaviSayaka sukha tyAga karanese anaginata aura ananta lAbha uThAe haiM / arthAt usane vaha vastu taja dI hai jo pApa aura mithyA thI aura jo pAsa rakhaneke yogya nahIM thI, varan usa vastu ke rakhanemeM nirantara duHkha hI duHkha milatA thA; aba usake sthAnameM suzIlatA, vazyatA, manakI zAnti aura saMyama prApta kiyA hai, aura yaha naI vastu puNya aura satya hI hai, jisase usako atyanta lAbha pahuMcA hai| sacA tyAga yahI hai / aura jitane sacce tyAga haiM, ve saba pahale pahala duHkhadAyI hote haiM, aura isI kAraNa manuSya isa sacce tyAgase Darate aura pare mAgate haiM / ve apane khArthasambandhI bhogake tyAgane aura usako parAjaya karanemeM kucha bhI lAbha aura prayojana Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 27 ) nahIM dekhate; unheM usakA tyAga aisA bhAsatA hai jaise ki kisI miSTAnna yA sukhakA khoyA jAnA, viSa yA duHkhakA grahaNa karanA aura sarva prakArake Anandako hAthase de baitthnaa| ___ manuSyako cAhiye ki bar3I prasannatA aura namratAse aura logoMko sukha pahuMcAneke lie apanI khArthasambandhI bAna aura rItoMko tyAga de aura isake badalemeM apanA lAbha na cAhe aura apane bhalekI AzA na rakkhe, arthAt auroMko niSkAma lAbha pahuMcAneke Azayase apane svArthako chor3a de; varaJca apanA Ananda aura apane prANataka bhI deneke lie udyata rahe, yadi aisA karanese vaha saMsArako adhika sundara, ramaNIya aura parama AnandakA dhAma banA sake / aba prazna yaha hai kyA use isa tyAgase sacamuca hAni pahuMcatI hai ? kyA kRpaNako varNakI lAlasAkA tyAga karanese hAni pahuMcatI hai ? kyA corako corI karanekI bAna chor3anese hAni pahuMcatI hai ? kyA lucce yA vyabhicArIko apane nikamme viSayabhogoMke chor3a denese hAni pahuMcatI hai ? khArthake sarvathA vA ekadeza tyAganese kisI manuSyako hAni nahIM pahuMcatI; phira bhI vaha yaha vicAra karatA hai ki mujhe aisA karanese hAni pahuMcegI aura isI vicArake kAraNa use duHkha aura kaSTa sahane par3ate haiM / isa duHkha sahanemeM hI tyAga hai aura isa hAnimeM hI lAbha hai| ___ sampUrNa saccA tyAga bhItarI tyAga hai; yaha Atmotsarga aura gupta tyAga hai aura hRdayakI atIva namratAse utpanna hotA hai / Atmotsarga yA Apeko tyAganese hI kucha lAbha pahuMca sakatA hai aura jo manuSya AdhyAtmika unnati karanA cAhate haiM unakI kabhI na kabhI yahI dazA hogI / aba prazna yaha hai ki yaha Atmotsarga kisa Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28 ) bAtameM hai ? ise kisa prakAra karanA cAhiye ? yaha kahAM milatA hai ? uttara,--yaha isa bAtameM hai ki nityaprati khArthaparatAke vicAra aura kArya sarvathA chor3a die jAeM; ise hameM auroMke sAtha sAdhAraNa vArtAlApameM bartanA cAhiye; aura yaha ar3I bhIr3a aura pralobhanake samayameM pAyA jAtA hai| hRdayasambandhI vA hArdika guptatyAga bhI haiM jinase donoMko arthAt tyAgIko aura unako jinake lie ve tyAga kie jAte haiM bahuta kucha lAbha pahuMca sakatA hai, yadyapi ina tyAgoMke karanemeM bahuta kucha yatna karanA aura kaSTa uThAnA par3atA hai / manuSya koI bar3I bAta karanI cAhate hai aura kucha aise mahAn tyAgake karanekI icchA rakhate haiM jo unake bitase bAhara hai, parantu ve koI avazya kAma karanA nahIM cAhate aura ve usa vastuko jo unake pAsa hai aura jo tyAganeke yogya hai kadApi tyAganA nahIM cAhate / jo bAta tumhAre bhItara atidopayukta hai, jima vAtameM tumhArI mUrkhatA pratIta hotI hai aura jisa bAtake karanekI tumheM atyanta lAlasA hotI hai, sabase pahale tuma ume tyAga do / isame tumheM zAnti prApta hogI / kadAcit yaha krodha yA nirdayatA hai / kyA tuma isa bAtake lie udyata ho ki krodhakA bhAva aura vacana, nirdayatAkA vicAra aura kArya tyAga do? kyA tuma isa bAtake lie udyata ho ki jo tumheM burA bhalA kahe, tumapara AkramaNa kare, doSa lagAe aura tumhArI sAtha nirdayatAse barta, isa sabako cupakese saha lo aura usa manuSyase kucha badalA na lo? varaJca kyA tuma isa bAtake lie udyata ho ki ina bure mUrkhatAke kAmoMke badale usake sAtha dayA aura pyArase bartoM aura usakI rakSA karo? yadi aisA hai, to Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 29 ) phira hama yaha kaha sakate haiM ki tuma parama AnandadAyaka gupta syAga karaneke lie prastuta ho / ___ isa lie tumheM krodha aura nirdayatA chor3akara bhArI bharakama honA cAhiye; apane Apako apane vazameM rakkho aura nirantara puNya aura dharmake kAma karanese aparAdhIpara dayA aura kSamA karanI sIkho / caNDa khabhAva, asahiSNutA aura akSamAko tyAga do / isI prakAra aura svArthasambandhI viSayabhoga aura kSaNabhaGgura AnandoMko tyAga do; uttama aura utkRSTa sugvameM apane cittako lagAo, aura viSayAtIta hokara paramAtmAmeM magna ho aura saccA Ananda anubhava kro| kisIse dveSabhAva na rakvo aura sabake sAtha prItise vA / apavitra icchAeM, AtmakaruNA, AtmazlAghA aura abhimAnako tyAga do, kyoMki ye saba manake bure bhAva haiM aura hRdayake dRSaka hai| ___ yaha Atmotsarga aura isa kAraNa parama jJAna aura Ananda kisI eka bar3e kAmake karanese nahIM milatA, varaca nityaprati sAM. sArika jIvanameM bahutasI choTI 2 bAtoMke tyAga karanese aura dhIre 2 svArthapara satyakI jaya honese hI milatA hai / jo manuSya pratidina apane Apako thor3A 2 karake vazameM karatA rahatA hai aura jo manuSya kisI nirdayatAke bhAva, kisI apavitra vAsanA aura kisI pApakI pravRttiko sarvathA jItakara usapara prabala hotA hai, vahI manuSya nityaprati adhika balavAn, pavitra, zuddhahRdaya aura buddhimAna hotA jAtA hai, aura pratidina satyakI usa parAkASThAko pahuMcatA rahatA hai jo pratyeka niSkAma aura svArtharahita kAryake dvArA kucha 2 bhAsatI hai| Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 30 ) satyake prakAza aura zreyako apane bAhara aura apane pare na DhUMDo, varaJca apane bhItara khojo; satya tumheM apane dharma yA kRtyake sUkSma aura avistRta golameM aura tumhAre apane hRdayake gupta aura choTe 2 tyAgoMmeM hI milegaa| (ga) AnandakA maarg| Ananda saMsArameM eka lokaviruddha vastu hai / Ananda pratyeka bhUmimeM utpanna ho sakatA hai aura pratyeka dazAmeM mila sakatA hai / Ananda bAhya padArthoMmeM vidyamAna nahIM hai, parantu bhItarase hI upajatA hai| Ananda Atmika sukha hai aura bhItarI jIvanakA bAhya vikAsa hai| jaise ki prakAza aura teja prakaTa hokara sUrya ke dyotaka haiM isI prakAra parama Ananda yA pUrNa sukhase zuddha AtmAkA jJAna hotA hai / jisakA mana zAnta aura hRdaya pavitra hai, usakA zarIra kadApi durmatike tApase tapta nahIM hotA / jo manuSya apane dharmapara sthita hai yadi usako sUlIpara bhI car3hAyA jAe, to usako vaha Ananda hogA jo rAjAko apane rAjyasiMhAsanapara bhI nahIM mila sktaa| manuSya Apa hI apane AnandakA utpAdaka hai arthAt jo manuSya apane jIvanako parama dharma aura utkRSTa niyamoMke anusAra vyatIta karatA hai, pUrNa Ananda usIko prApta hotA hai / jo kucha ki manuSya auroMse sIkhatA hai vaha kevala prApti yA eka prakArakA lAbha hai, para saccA lAbha yA unnati vahI hai jo kucha ki manuSya apane yanase Apa grahaNa karatA hai / jaba AtmA zuddha hokara apane A Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 31 ) pako pahacAna letA hai aura durmaha paramAtmAko prApta kara letA hai, vAstavika Ananda yahI hai / isa jIvanameM manuSyake lie aparimita aura pUrNa AnandakA prApta honA kaThina kyA varaca asambhava pratIta hotA hai| pUrNa Anandase buddhikI pUrNatA, vyutpattikA paripAka aura saubhAgyakI pAradarzitA abhipreta hai / Ananda lokaviruddha isa lie hai ki vaha duHkha kaSTa aura daridratA honepara bhI pratIta ho sakatA hai, kyoMki Ananda hRdayakI prasannatA aura Atmika sukha hai aura sakala bAhya dazAoMse bar3hakara hai / AnandakI prApti ina cAra bAtoM se arthAt samarpaNa, saralIkaraNa, vijaya yA damana aura saMjJAnase hai / samarpaNa se yaha tAtparya hai ki manuSya apane jIvanako auroMkI sevAmeM, kisI uttama kArya meM, yA kisI niSkAma uddezya aura paramArthakI prApti meM lagA de / jIvanakA abhiprAya yaha nahIM hai ki hama ghaTanAoMke vaza hokara apane dina kisI na kisI prakAra pUre kara deM, parantu jIvanakA abhiprAya yaha hai ki hama dinapara dina unnati karake parama dharmakI parAkASThApara pahuMca jAeM / jIvanakA uddezya nirA dhanopArjana nahIM hai / jo manuSya niSkAma hokara auroMpara dayA karatA hai, unase prIti rakhatA hai, unakI sahAyatA karatA hai, unakA duHkha nivAraNa karatA hai, kAyaroM aura patitajanoM ko dhIra baMdhAtA hai, aura auroMkI sevA karanemeM kabhI 2 apane Apeko bhI bhulA detA hai, vahI manuSya Anandake ThIka mArgapara cala rahA hai / samarpaNameM manuSya sadA paropakAra meM rata hokara yathAzakti apanA sarvasva auroMke lie de DAlatA hai aura apanA aura aukA sudhAra karate hue uttama kAryoMke karanemeM vyagra rahatA hai aura 1 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 32 ) anya kisI prakArase DaratA nahIM hai| satya hai:-" paropakArAya satAM vibhuutyH|" saralIkaraNameM manuSyakA jIvana adhika sarala aura adhika gambhIra ho jAtA hai / isase jIvanakI bAharI TIpaTApa aura jhUThe bakher3e jAte rahate hai aura sacce guNa raha jAte haiM / isase ghabarAhaTa, Dara, vyartha pachatAvA aura aisI bAteM jo mana, AtmA yA zarIrako hAnikAraka hai saba jAtI rahatI haiN| jIvanakA eka bar3A uddezya jisase pratyeka dinake vicAra ekAgrita ho jAte haiM aura jisase jIvanake duHgya, zoka aura pramAda kucha pIr3A nahIM pahuMcA sakate, yahI uddezya saralIkaraNameM bar3A sahAyaka hai / dekho lar3AI ke samaya sipAhI ghAyala hokara gI apane ghAvoMko bhRla jAte haiM yA ve apane ghAvoMkI pIDAko anubhava hI nahIM karate, kyoMki ve jAnate haiM ki hama sacake lie lar3a rahe haiM; isI prakAra saralIkaraNase eka nikRSTa padakA jIvana bhI unnata ho jAtA hai, isase jIvanameM uttamatA aura bar3AI A jAtI hai / isase cittameM udAratA A jAtI hai, AtmAkI unnati hotI hai aura naitika zikSA milatI hai / isase manuSya niSkAma hokara saralatA aura RjutAkA mArga grahNa karatA hai kevala isa lie ki vaha mArga sarala hai na ki usameM kucha lAbha hogA yA koI sAMsArika kArya siddha hogA / isase manuSyako aisI zAnti aura saMtoSa prApta hogA jisameM sUryarUpI AnandakI jhalaka hogii| saca kahA hai: ayaM nijaH paro veti gaNanA laghucetasAM / udAracaritAnAM tu vasudhaiva kuTumbakam // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayase yaha tAtparya hai ki burI bAnako vazameM kara leM, krodha aura anya kaSAyoMko jIta leM, aura indriyoMko damana karake Atmika unnati prApta kara leM / kabhI 2 jaba tuma isa sAMsArika yuddhameM parAsta hone lago; jaba tumheM yaha pratIta ho ki nyAya eka svapnamAtra hai, saralatA bhakti aura satyako koI nahIM pUchatA, aura bhUta cuDaila hI svAmI hai; jaba AzA ghaTane aura DigamagAne lage, yahI to samaya hai jaba tumheM isa bAtakA pUrNa vizvAsa rakhanA cAhiye ki kucha hI kyoM na ho satya avazya prabala hogA aura satyahIkI jaya hogI aura isI samayameM tumheM saMdeha aura nirAzAko apane manase sarvathA dUra kara denA cAhiye, aura tumheM isa bhavasAgarase pAra utaraneke lie kaTibaddha honA cAhiye aura ina sAMsArika ghaTanAoMpara prabala honeke lie apane Apeko jItanA cAhiye / yahI vijaya hai aura yahI eka sarvottama bAta hai / bahate pAnIkI ora calanA sugama hai, parantu puruSa vahI hai jo, bahAvake pratikUla cale aura kaThinAiyoMkA sAmanA kare / jIvanakA sAra isameM hai ki jaba tumheM apane jIvanameM IrSyA, virodha, nIcatA, vimati aura pramAda Adi AkramaNa kareM, usa samaya tuma ina sabapara prabala ho jAo / usa sthira dIpakagRhakI nAI bano, jo samudrakI pracaNDa laharomeM khar3A hokara ujAlA detA rahatA hai aura unake tIvra jhakoroMkA dhIratAse sahana karatA hai / vijaya yahI hai / jaba tumheM apanI pratiSThA yA niyamake bhaGga karanese khyAti, dhana hArdika icchA yA manokAmanAke prApta karanekA avasara mile aura tuma usake lobhameM Akara apanA niyama bhaGga na karo, usa samaya Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 34 ) tuma jayI kahalAte ho / yaha bhI vijaya hai aura vijaya Anandake rAjamArgakA aMza hai| saMjJAnase sadA Ananda milatA hai kyoMki yaha acche mantrIkA kAma detA hai aura pratyeka kAryameM hamArA upadezaka aura pathadarzaka hai / jaba koI vyakti bala yA dikhAvekI yuktise kAma lie vinA apane saMjJAna vA antaHkaraNapara bharosA karake usakI sammati grahaNa kara sakatA hai, taba vaha saccA Ananda anubhava karane lagatA hai| parantu manupyako isa bAtakA dhyAna rakhanA cAhiye ki usakA saMjJAna bigar3A huA na ho, isase vaha bure kAma karegA aura usakA saMjJAna jo pahale usako rokatA thA aba parAsta ho jAegA aura bure kAmoMke bAra 2 karanese usameM bAna par3a jAegI aura apane saMjJAnake upadezapara kucha bhI dhyAna na degA / jo manuSya apanA jIvana samarpaNa, saralIkaraNa aura vijayake anusAra vyatIta karanA cAhatA hai aura apane bhItarI zuddha antaHkaraNapara caranese dinapara dina uttama bananekA yatna karatA hai, vaha saMjJAnapara pUrA 2 bharosA kara sakatA hai / vaha sAMsArika logoMke kahanekI kucha paravAha nahIM karatA aura apane saMjJAnakI sammatipara calatA hai| yaha maMjJAna usakA bhItarI AtmA hai jo usake ghaTameM bola rahA hai aura isake paTa kholakara dekhanese usako samyagjJAna ho jAtA hai / saccA Ananda vyaktigata nahIM hai / saccA Ananda unhIMko prApta hotA hai jo dayA aura premake dvArA auroM ko bhI uttama banAnA cAhate haiM aura samaSTike AnandameM hI apanA Ananda DhUMr3ate haiM aura itara manuSyoMke sukhameM hI apanA sukha anubhava karate haiN| Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 35 ) (gha) kisI kAryakA ThIka 2 prArambha karanA / dekho isa bhautika saMsAra meM pratyeka vastu pahale choTIsI hotI hai aura phira dhIre 2 bar3I ho jAtI hai / dekho eka choTAsA nAlA phailakara eka bar3I bhArI nadI vA daryA bana jAtA hai, bUMda 2 karake ghar3A aura phUiyAM 2 karake eka tAlAba bhara jAtA hai, eka choTI bar3abaTTI se eka bar3A bhArI bar3akA per3a Ugakara bahuta dUrataka phaila jAtA hai jo saikar3oM varSase AMdhI aura mehako jhela rahA hai aura jisakI chAyA tale eka palaTana vizrAma kara sakatI hai / mehakI thor3I 2 bUMdoMse eka bar3A bhArI jalakA pravAha vA jalaugha utpanna ho jAtA hai / eka sulagatI huI diyAsalAIke asAvadhAnI se gira jAne se sArA ghara, AsapAsake ghara, varaJca gAMva bhI jala sakatA hai / isI prakAra AdhyAtmika saMsAra meM bhI jo bAteM AdimeM choTI 2 pratIta hotI haiM antameM jAkara unakA prAdurbhAva bar3I 2 bAtoM meM hotA hai | dekho eka sUkSma kalpanAse eka Azcaryajanaka vastukA utpAdana ho sakatA hai, eka vAkyake kahanese eka dezakI avasthA palaTA khA jAtI hai, eka pavitra vicArase sAre saMsArakA uddhAra ho jAtA hai aura eka kSaNabharake indriyavikAra vA kAmaceSTA se ghora pApa baMdha jAte hai / pratyeka manuSyakA jIvana choTI 2 bAtoMse prArambha hotA hai / ye bAteM aura ghaTanAyeM pratidina aura pratikSaNa manuSya ke sAmane AtI rahatI haiM / yadyapi AdimeM jaisA ki Upara varNana kiyA gayA hai ye bAteM choTI 2 haiM aura tuccha aura kSudra pratIta hotI haiM, parantu saca pUcho to ye hI choTI 2 bAteM isa jIvanameM adhika Avazyaka haiM / Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 36 ) prArambhahIse saba kucha hotA hai / prArambha kAraNa hai aura kAra - Nase kAryyasantati utpanna hotI hai aura kAryameM sadA kAraNake guNa hote haiM / prArambhika vA AdikI preraNAse usake phala nizcita hote haiM pratyeka prArambhakA anta vA uddezya bhI honA cAhiye / jaise ki dvArase kisI mArgako jAte haiM aura mArgase kisI vizeSa sthAnapara pahuMcate haiM isI prakAra udyoga vA prArambha karanese phala prApta hote haiM aura phaloMse kArya samApti hotI hai / isI kAraNa zuddha rItipara prArambha karanese zuddha kArya aura azuddha rItipara prArambha karanese azuddha kArya utpanna hote haiM / tumheM cAhiye ki atyanta soca vicArapUrvaka kAma karake azuddha prArambhoMse baco aura zuddha prArambhoMse kAma lo aura isa prakAra bure phaloMse baco aura uttama phala bhogo / kucha prArambha aise bhI haiM jo hamAre vazameM nahIM hai / ye prArambha hamase bAhara haiM, carAcara jagat meM hai, hamAre cAroMora isa khAbhAvika saMsAra meM hai, aura itara janoMmeM haiM jo hamArI nAI svatantra aura svAdhIna haiM / isa prakAra ke prArambhoMse tumhArA kucha prayojana nahIM, varazca tumheM apanI zakti aura dhyAna una prArambhoMkI ora lagAnA cAhiye jinapara tumhArA pUrA 2 vaza hai aura jinase tumhAre jIvana meM tumheM aneka prakArake phala utpanna hote haiM / ye prArambha tumhAre hI vicAra aura karmoM meM pAe jAte haiM, aneka ghaTanAoM meM tumhArI hI manovR tiyAM upasthita haiM, tumhAre nityake vyavahAra meM dIkha par3atI haiM arthAt tumhAre jIvanameM vidyamAna haiM aura tumhArA jIvana hI tumhAre kAke anusAra tumhArA uttama vA adhama saMsAra hai | Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 37 ) nityaprati prAtaHkAla uTho aura zaucAdikase nivRtta hokara aura nahA dhokara prArthanA karo aura IzvarakA dhanyavAda kaho ki usane abataka tumhArI rakSA kii| phira vAyusevanake liye kucha dUra bAhara jAo, kahIM UMce TIlepara car3hakara sUryako nikalate dekho| nityaprati uttama bAtoMpara vicAra karo aura zreSTha kAryoMke bhAva manameM soco, bhadra puruSa aura mahAtmAoMse milo julo aura jahAMtaka ho sake paropakAra karanemeM tatpara rho| prAtaHkAla uThanese manuSya sadA prasanna rahatA hai, nIroga rahatA hai aura apane kAmakAjameM laganese dhana kamAtA hai / viparIta isake jo loga dina caDhetaka bichaunoMpara par3e rahate haiM ve kabhI prasanna aura praphullavadana nahIM rahate, tanika 2 sI bAtoMpara lar3a par3ate haiM, khijehue nigaza aura ghabarAe hue rahate haiN| eka aura bar3A Avazyaka udyoga yaha hai ki koI vizeSa aura bhArI kAma prArambha kro| dekho! manuSya ghara kisa prakAra banAne lagatA hai ? pahale vaha usa gharakA khAkA soca samajhakara banAtA hai aura phira pakkI nIMva rakhakara usa khAkeke anusAra pratyeka kAma karatA hai / yadi vaha prArambhameM upekSA kare arthAt ThIka 2 socakara khAkA na banAe aura yoMhI aMdhAdhunda kAma karane lage, to usakA parizrama vRthA jAegA / aura yadyapi usakA ghara binA Dhae pUrA bana bhI jAe tathApi usakI nIMva pakkI na hogI, usake gira jAnekA bhaya hogA aura vaha kisI kAmakA na hogA / yahI niyama pratyeka avazya kAryameM pracalita hai / arthAt pratyeka kAryake ThIka 2 prArambha karanemeM pahalI Avazyaka bAta yaha hai ki usake karanese Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 38 ) pahale bar3I 2 bAteM manameM soca lenI cAhiye arthAt vaha kAma kitanA hai, usako kisa krama aura kina 2 upAyoMse kiyA jAe, usake karanekA kyA uddezya hai aura usakI samAptise kyA prayojana siddha hogA / jo kAma vinA soce samajhe kiyA jAyagA, usake prArambha karane meM soca vicArase ThIka 2 udyoga nahIM kiyA jAtA aura anta meM siddhi nahIM prApta hotI / (Ga) choTe 2 kAma aura kRtya / 1 hama pahale batA cuke haiM ki pratyeka kAmakA prArambha ThIka 2 aura bhale prakAra honA cAhiye; arthAt pahale soca samajhakara usa kAma karaneke prakAra, upAya aura phala jAna lene cAhiye, kyoMki jo kAma pahalehIse soca samajhakara kiyA jAtA hai usImeM siddhi ho sakatI hai / jo manuSya apane vicAroMke tattva aura mahatvapara dhyAna rakhatA hai aura jo bure bhAvoMko dUra karake acche bhAva vA vicAra manameM bharatA rahatA hai, antameM vaha yaha jAna legA ki jo phala vaha bhogatA hai usake vicAra hI una phaloMke prArambha haiM, aura vicAra hI usake jIvanakI pratyeka ghaTanAmeM prabhAva DAlate haiM, aura isI kAraNa zuddha aura uttama vicAroMse zAnti aura sukha prApta hotA hai aura azuddha aura adhama vicAroMse ghabarAhaTa aura duHkha milatA hai / aba hama yaha batAnA cAhate haiM, ki choTe 2 kAmoM aura kRtyoM ke karane meM viSAda aura harSa vidyamAna haiM / isakA yaha tAtparya nahIM hai ki kRtyameM hI viSAda vA harSa utpanna karanekI koI zakti hai / Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 39 ) usa kRtya ke viSaya manakI jo bhAvanA hotI hai usa bhAvanAmeM yaha zakti hai aura jisa prakAra koI kRtya kiyA jAtA hai usIpara pratyeka vastukA Azraya hai / dekho choTe 2 kAmoM ko niSkAmatA, buddhimattA aura pUrNatAse karanese parama Ananda vA harSa hI nahIM prApta hotA varaca eka bar3I zakti vA sAmarthya utpanna ho jAtI hai, kyoMki sampUrNa jIvana choTI 2 bAtoMse hI milakara banA hai / buddhimattA isameM hai ki jIvanake sAre kAma jo nitya prati hote rahate haiM soca vicArakara kiye jAeM aura jaba kisI vastuke bhAga pUre 2 banAe jAeMge to vaha sampUrNa vastu bhI ati sundara aura nirdoSa hogI / saMsAra meM dekho pratyeka vastu choTI 2 vastuoMse milakara banI hai aura bar3I 2 vastuoMkI pUrNatA choTI 2 vastuoM kI pUrNatApara nirbhara hai| choTe 2 kAmoMpara dhyAna na denese bar3e 2 kAma bigar3a jAte hai / yathA IMTapara IMTa bhalI prakAra lagAnese aura lambasUtrako ThIka 2 rakhakara kAma karanese eka bar3A aura sundara mandira bana jAtA hai / isase spaSTa vidita hai ki choTese hI bar3e hote haiM aura jabataka choTe 2 kaNa aura sAmagrI ThIkasira na milAI jAe taba - taka koI uttama vastu prakaTa nahIM ho sakatI / jo puruSa kevala zlAghAke abhilASI haiM aura bar3e bananA cAhate haiM ve kisI bar3e kArya karanekI to icchA rakhate haiM para jina choTe 2 nitya kAryoM para tatkAla hI dhyAna denA cAhiye unako tuccha samajhakara chor3a dete haiM / jaise namratA na honeke kAraNa mUrkha vidyAse zUnya rahatA hai aura apane ghamaNDameM hokara apane Apako bar3A jAnatA hai aura anahone kAma karane cAhatA hai / Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (80) choTe 2 kRtyoMpara hI dhyAna denese dhIre 2 bar3A puruSa banatA hai / zlAghA aura pAritoSikakI apekSA na karake aura abhimAna aura ghamaNDako tyAga karake jo choTe 2 avazya kRtyoMko karatA rahatA hai vahI buddhimAn aura sAmarthyavAn hotA hai / yaha manuSya bar3AI nahIM cAhatA; kevala AjJApAlana, niSkAmatA, satya aura saralatAkI abhilASA rakhatA hai aura choTe 2 kAryoM aura kRtyoMdvArA ina guNoMko prApta karake unnatiko pahuMca jAtA hai / saca pUcho to bar3A manuSya vaha hai jo kisI kAryako asAvadhAnIse nahIM karatA aura kabhI ghabarAtA nahIM, mUla aura mUrkhatAko chor3akara aura kisI bAta se bacanA nahIM cAhatA, jo kArya vA kRtya usake Age AtA hai use dhyAna dekara karatA hai aura vilamba nahIM lagAtA / apane kArya aura nityake kRtya meM pUrA 2 dhyAna lagAtA hai aura usake karanemeM duHkha sukha donoM ko bhUla jAtA hai aura isa kAraNa usameM Apa hI Apa vaha saralatA aura sAmarthya A jAtI hai jise bar3AI kahate haiM / jo manuSya pratyeka kRtyako yathAyogya pUrNatA aura niSkAmatAse dhyAna dekara karatA hai usameM kAma karanekI sAmarthya buddhimattA sAdhutA aura zIlake guNa utpanna ho jAte haiM / bar3A puruSa vahI hai jo Apa hI Apa dhIre 2 lagAtAra parizrama, dhairya aura yatnase unnati prApta kare jaise ki eka per3ameM dhIre 2 samaya pAkara sundara phUla lagate haiM / yAda rakkho ki jaise samudra binduoMse milakara banA hai, pRthivI kaNoMse aura tAre jyotikI nokoMse, usI prakAra yaha jIvana bhI Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 41 ) vicAroM aura kAryoMse milakara banA hai / jaise kisI ke vicAra aura kArya hoMge vaise hI usakA jIvana hogA / jaise ki varSa kSaNoMse milakara banA hai, usI prakAra manuSyakA zIla bhI usake vicAra aura kAryoMse milakara banA hai aura pUrNa vastumeM usake bhAgoMkA cinha avazya hogA | choTe 2 kRpA dAna aura utsargake kAma karanese eka dayAlu aura dAnI zIla banatA hai / choTe 2 kaSTa aura duHkha saha lene apane Apako vazameM karane aura indriyoMko jIta lenese eka dRr3ha aura uttama zIla banatA hai / pakkA sarala aura arthazuci ( hAthakA saccA ) manuSya vahI hai, jo apane jIvanakI choTI 2 bAtoM meM saralatA aura niSkapaTatA bartatA hai / uttama aura sAdhu jana vahI hai jo pratyeka bAtameM jise vaha kahatA hai aura karatA hai sAdhutAse kAma letA hai / tumheM apane kRtya karanemeM jo kaSTa aura kheda hotA hai vaha kevala tumhArA manakA kheda hai / yadi tuma usa kRtyake viSaya meM apanI manobhAvanAko badala do, to usI samaya Ter3hA mArga sIdhA ho jAegA aura duHkha vA kheda ke badale sukha aura Ananda pratIta hogA / isa bAtakA dhyAna rakkho ki pratikSaNa tuma dRr3hatA zuddhatA aura kisI vizeSa uddezya se kAma karo; pratyeka karma aura kRtyameM ekAyatA aura niHsvArthase kAma lo; apane pratyeka vicAra vacana aura karmameM mIThe aura sacce bano; isa prakAra anubhava aura abhyAsadvArA apane jIvanakI choTI 2 bAtoMko uttama samajhanese tuma dhIre 2 cirasthAyI zreya aura parama sukha prApta kara loge / Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 42 ) (ca) kaThinAiyoM aura saMzayoMpara prabala honA / hama pahale batA cuke haiM ki kisI kAmako prArambha karane se pahale AdimeM usake karane kI sArI bAteM soca lenI cAhiye, aura koI kRtya ho, cAhe choTA cAhe bar3A, use tana mana dhanase karanA cAhie / nityake choTe 2 kRtyoMke karane meM kadApi asAvadhAnI nahIM karanI cAhie, kyoMki inhIM kRtyoMko bhalI prakAra aura soca samajhakara karanese hI hamArA zIla banatA hai / aba hama yaha batAnA cAhate haiM, ki hameM kaThinAiyoM aura saMzayoMkA sAmanA karanA cAhiye / saca pUcho to kaThinAiyAM ajJAna aura durbalatAse utpanna hotI haiM, aura unase hameM jJAna aura bala prApta karanekI preraNA hotI hai / bhale prakAra jIvana vyatIta karanese jyoM 2 samajha bar3hatI jAtI hai, kaThinAiyAM ghaTatI jAtI haiM, saMzaya aura ghabarAhaTa dUra hote jAte haiM, jaise ki kiraNoM ke prakAzase dhunda jAtI rahatI hai / vastutaH tumhArI kaThinAI kisI ghaTanAse utpanna nahIM huI, va raca tumhArI mAnasika avasthA hI tumhArI kaThinAIkA kAraNa hai, kyoMki jisa prakAra tuma kisI ghaTanAko vicArate aura socate ho usI soca vicArase tumameM kaThinAI upajatI hai / dekho jo bAta bAlaka ke lie kaThina hotI hai, paripakka buddhivAle manupyake lie kaThina nahIM hotI, aura jisa bAtase mUrkhako vihalatA utpanna hotI hai, usase jJAnIke manameM tanika bhI vihvalatA nahIM hotI / dekho bAlakake azikSita manako kisI sarala aura sugama pAThake sIkhane meM kitanI bhArI 2 kaThinAiyAM pratIta hotI haiM / isa kaThinAIkA kAraNa bacce ajJatA yA ajJAna hai aura usameM samajha Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 43 ) utpanna karane, use prasanna rakhane aura dUsaroMke lie upayogI banAneke lie isa ajJAna aura mUrkhatAkA dUra karanA avazya hai / kaThinAiyoMke viSayameM bar3e lar3akoMkI bhI yahI dazA hai| pratyeka kaThinAIkI hameM naI 2 bAteM vidita hotI jAtI haiM, hamArA jJAna aura buddhimattA bar3hatI jAtI hai, isase bar3I zikSA milatI hai aura kaThinAIke sAdhanameM saphala honese jI bar3A prasanna hotA hai| kaThinAiyoMke vinA unnati aura buddhiprakAza nahIM ho sktaa| jaba manuSyako kisI kAmameM kaThinAiyoM aura rokakA sAmanA karanA par3atA hai, to isakA yaha tAtparya hai ki vaha mUrkhatAkI kisI vizeSa sImAko pahuMca gayA hai, aura aba use isa kaThinAIse nikalane aura uttama mArga vidita karaneke lie apanI sampUrNa zakti aura buddhimattAse kAma lenA hogA, aura usakI bhItarI zaktiyAM prakAzita honA cAhatI haiN| ___ bahutase mArga aise hai jinakA anta ghabarAhaTa hai, aura aise bhI mArga haiM, jo avazya duHkha aura kaSTakI Ter3hI mer3hI aukhI ghATiyoMse nikAla dete haiM / cAhe manuSya duHkhake bandhanase kaisA hI jakar3A huA kyoM na ho phira bhI vaha cAhe aura yana kare to usa bandhanako tor3akara nikala sakatA hai| parantu usase nikalanekI yaha rIti nahIM hai, ki nirAza hokara baiThA rone lage, yA bur3abur3Ane lage aura besoce samajhe yaha cAhe ki merI to isase anya dazA ho jAe / use cAhie ki isa duvidhAmeM soca vicAra aura udyamase kAma le, apane Apako vazameM rakkhe, aura puruSArtha aura udyoga karake apane Apako saMbhAle, ghabarAhaTa aura ciMtAse to andhakAra Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 14 ) bar3hatA hai, aura kaThinAI aura bhI adhika pratIta hotI hai| yadi vaha zAnta khabhAva hokara udyama karane lage aura pichalI bAtoMko eka 2 karake soce to vaha apanI bhUla jAna jAegA, aura use vidita ho jAegA ki maiMne kahAM 2 ThokareM khAI thIM, aura yadi maiM tanika vicAra viveka niyamAvalI yA Atmotsargase kAma letA, to sIdhe mArgapara par3a jAtA, aura ThokareM na khAtA / jisa prakAra ajJAna, khArtha, mUrkhatA aura andhakArake mArga haiM jinakA anta ghabarAhaTa aura saMzaya hai, usI prakAra jJAna, AtmatyAga, buddhimattA aura prakAzake bhI mArga haiM jinase parama zAnti aura Ananda prApta hotA hai / jo manuSya isa bAtako jAnatA hai, vaha sAhasa aura dhairyase kaThinAiyoMkA sAmanA karegA aura use unapara prabala honese bhUla aura pramAdameM satya, duHkhameM sukha aura manaHkSobhameM zAMti prApta hogii| __ apanI kaThinAiyoMko duHkhadAI na samajho, varaJca yaha samajho ki inase Age jAkara lAbha hogA / yaha bhI na vicAro ki tuma ina kaThinAiyoMse kisI prakAra baca sakate ho, nahIM aisA kadApi nahIM ho sakatA / tumheM cAhiye ki tuma ina kaThinAiyoMkA zAnti aura gambhIratAse sAmanA karo, inakI UMca nIcako dekho, inake Adi antapara vicAra karo, aura pUrvAparapara dhyAna do, bhalI bhA~ti soco samajho aura antameM inapara prabala ho jAo / aisA karanese tumameM bala aura jJAna utpanna hogA, aura isa prakAra zreya aura siddhi prApta karoge / saca hai: na saMzayamanAruhya naro bhadrANi pazyati / saMzayaM punarAruhya yadi jIvati pazyati // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 45 ) (cha) bojha sirase utArakara DAla denA / pratyeka manuSya yaha cAhatA hai ki maiM bojha utArakara halakA ho jAUM, parantu bojha utAranekI uttama rIti kyA hai? koI manuSya sadAke lie bojha uThAnA nahIM cAhatA, usakA tAtparya kevala yaha hotA hai ki isa bojhako thor3I dUra jAkara DAla dUM / yukti nahIM cAhatI ki tuma nirantara duHkhakA bojha uThAte raho / jisa prakAra bhautika vastuoMmeM bojha isalie uThAte haiM ki use eka sthAnase lekara dUsare sthAnameM rakha deM, isI prakAra AdhyAtmika vastuoMmeM bhI bojha uThAne vA duHkhake sahanese yahI tAtparya hotA hai ki usase antameM koI bhalAI pratIta ho aura isa bhalAIke prApta honepara hama usa bojhako alaga kara dete haiM, phira isa bojhakA uThAnA AnandadAyaka hogaa| isa kAraNa kaI eka tapasvI aura sAdhu jo apane zarIrako aneka prakArake kaSTa pahuMcAte hai, yaha saba vRthA hai aura isI prakAra mAnasika kaSTa bhI vRthA hai / aisA koI bojha nahIM jisase kheda pahuMce / yadi tuma koI kAma karanA cAhate ho to use haMsI khuzIse karo, bur3abur3Ate hue na kro| yadi koI Avazyaka samaya tumapara A par3e vA koI Avazyaka kAma karanA par3e to tumheM use apanA mitra aura sahAyaka samajhanA cAhie, aura yaha tumhArI bar3I bhArI mUrkhatA hai jo tuma usa Avazyaka samaya aura kAmako apanA zatru samajhakara usase bacanA cAhate ho / dekho jo kRtya hameM karane haiM yadi hama unako prasannatApUrvaka na kareM to vaha hamAre Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 46 ) lie bojha aura kaSTakA kAraNa hoMge / tumheM cAhie ki apane jIvanake kAmoM ko bar3I prasannatA niHsvArtha aura dhyAna se karo / tuma kahate ho, ki tumheM kisI vizeSa kAryya vA kRtyake karanemeM duHkha hotA hai aura tuma yaha kahakara use karate ho, "maiM yaha kRtya karatA to hUM, para yaha eka bar3A bhArI, kaThina aura duHkhadAI kAma hai" / aba prazna yaha hai ki kyA vaha kAma sacamuca duHkhadAI hai yA tumhArA svArtha tumheM duHkha pahuMcA rahA hai| saca pUcho to jisa kRtya ke karane ko tuma eka zApa, parAdhInatA aura duHkha samajha rahe ho, vahI kRtya tumhAre zreya svAdhInatA aura sukhakA kAraNa hai / sArI vastueM eka prakArake darpaNa hai jinameM tuma apanA hI pratibimba dekhate ho, aura tuma apane kRtyameM jo burAI aura kaSTa dekhate ho, vaha kevala tumhArI hI bhItarI vA mAnasika dazAkA prativimba hai | yadi tuma usa vastu vA kRtya ke viSaya meM apane mana aura hRdaya meM ThIka aura acche vicAra soco, to vahI kRtya vA vastu tumhArI dRDhatA aura kalyANakA kAraNa hogI aura usameM tumheM zubha hI zubha bhAsa par3egA / jisa kRtyakA karanA ThIka aura Avazyaka hai, use avazya karo / yadi tuma apane kRtya se bacanA cAho, to vahI kRtya devatAkI nAI tumheM burA bhalA kahegA, aura jisa bhoga vilAsake pIche tuma daur3anA cAhate ho, vahI tumhArA zatru banakara tumheM cAhaktiyAM kahegA / he mUrkha manuSyo ! tumheM kaba samajha AvegI aura apane bhale bureko kaba pahacAnoge ? kaunasI vastu haiM jo duHkha detI hai, kaSTa pahuMcAtI hai aura bojhala pratIta hotI hai ? yaha bhoga vilAsa aura tIvra icchAvAlI Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 47 ) tAmasika vRtti hai / isa tIvra anurAga mUrkhatA aura svArthako apane mana aura hRdayase nikAla do, phira tumheM apane jIvanameM kaSTa nahIM pahuMcegA / bojha utAra DAlanekA tAtparya yaha hai ki apane bhItarI svArthako taja do aura zuddha aura pavitra premako sthAna do / tuma apanA kAma sacce premase karane lago, phira tuma prasanna aura Anandamaya rahoge / saca pUcho to mana mUrkhatAke kAraNa apane lie Apa bojha utpannakara letA hai, aura isa kAraNa Apa hI daNDa bhogatA hai / kisI manuSyake bhAgyameM sArI umara bojha uThAnA nahIM likhA hai aura duHkha aura kaSTa yahI kisIke sirapara nahIM Ana par3ate / ye saba apanI hI banAI huI vastu hai | viveka manakA rAjA hai, aura jaba kAma pravala ho jAtA hai, to AdhyAtmika rAjya meM khalabalI maca jAtI hai / yahAM hama dRSTAnta dete hai, - eka zrI hai usakA bar3A kunavA hai aura vaha pratyeka saptAha meM pAMca rupae meM gujArA karatI hai / apane gharake sAre kRtya karatI hai, kapar3etaka bhI Apa hI dhotI hai apane rogI par3osiyoMko dekhane aura unakI davA dArU karane ke lie bhI samaya nikAla letI hai, aura na udhAra letI hai na kabhI nirAza hotI hai / prAtaHkAlase lekara rAta taka prasanna rahatI hai aura kabhI apanI dazApara bur3abur3AtI nahIM / vaha yaha socakara AnandameM hai ki mujhase auroMko sukha milatA hai / yadi vaha yaha socatI ki aura loga to chuTTiyAM manAte haiM, sundara padArtha rakhate hai, maiM na raGgabhUmimeM jAkara nATaka dekha sakatI hUM, na gAnA suna sakatI hUM, Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ) na acchI pustakeM par3ha sakatI hUM, na logoMke sAtha mela jolakara sakatI hUM, mujhe koI Ananda nahIM, sAre dina gharake dhaMdhoMmeM hI phaMsI rahatI hUM aura kaThinAIse apanA aura apane baccoMkA peTa pAlatI hUM to usakA jInA bar3A dUbhara ho jaataa| aba eka dUsarI strIkA dRSTAnta lo| isakI nijakI Aya bahuta adhika hai, ise samaya aura aizvarya sukhako bhI prApti hai, parantu jo ise apanA kucha thoDAsA samaya sukha aura rupayA kisI avazya aura zubha kAryameM lagAnA paDatA hai, isIse vaha sadA duHkhI aura becaina rahatI hai / saca hai ki jisameM svArtha hai, usako kAma karanemeM Ananda kahAM ? ___ UparakI do ghaTanAoMse kyA yaha siddha nahIM hai, ki inameM se koI ghaTanA bhI duHkhadAyI nahIM hai, aura donoM ghaTanAeM prema vA khArthakI dRSTike anusAra bhalI vA burI haiM / arthAt mana meM hI saba kucha hai, bAhya ghaTanAmeM kucha bhI nahIM rakkhA / saca hai manupya apane manahIke dvArA svargakA naraka aura narakakA svarga banA sakatA hai;___mana eva manuSyANAM kAraNaM vandhamokSayoH / jisa manupyane veda, vedAnta dA mImAMsAko abhI par3hanA prArambha kiyA hai, jaba vaha yaha kahatA hai "yadi maiM byAha na karatA aura isa prakAra strI aura bAla baccoMkA bojha apane sira para na letA, to maiM bahuta kAma kara sakatA thA, aura jo kucha maiMne aba sIkhA hai yadi vaha bAta maiM barasoM pahile jAnatA, to maiM kabhI bhI vivAha na karatA, mere matameM vaha manuSya ThIka mArgapara nahIM hai, aura jo bar3A kAma Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaha karanA cAhatA hai use karaneke liye asamartha hai / kyoMki yadi kisI manuSyako apane bhAiyoMse itanA gaharA prema hai ki vaha unake liye kucha bar3A kAma karanA cAhatA hai, to vaha isa apane premako sadA aura pratyeka dazAmeM rahakara prakaTa kara sakatA hai| saca pUcho to bojha thor3A hI thor3A karake ikaTThA hotA hai aura dhIre 2 hI usakA bhAra bar3hatA jAtA hai / dekho ! vinA vicAre kAma karane, andhe anurAgameM vAra 2 pha~sane, apavitra vicArako hRdayameM sthAna dene, kaThora zabda vA vacana bolane, mUrkhatAkA kAma bAra 2 karane aura isI prakAra bahutase bure kAma karanekA bhAra duHsaha aura kaSTadAyI ho jAtA hai / pahale pahala aura kucha kAla taka to yaha bhAra pratIta nahIM hotA, parantu yaha bhAra dina 2 bar3hatA jAtA hai aura kucha kAlake anantara yaha ikaTThA bhAra bar3A duHsaha aura bhArI pratIta hone lagatA hai jaba ki hama apane khArthakA phala cakhate haiM aura hamArA hRdaya isa kaSTadAyaka jIvanase duHkhI ho jAtA hai / isa samaya manuSyako cAhiye ki apanI dazApara malI bhAMti vicAra kare aura isa bojhako utArane arthAt isa kaSTako nivAraNa karanekI acchI rIti hUMr3e / aura isa rItike DhUMDaneke anantara vaha prajJA, pavitra aura premako vidita kara legA jisase vaha bhalI bhAMti jIvana vyatIta karegA, sukhase rahegA aura uttamatAIse brtegaa| aura isa kaSTa aura bhArako dUra karake phurtIse kAma karegA aura dina rAta Ananda se bitaaegaa| - Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 50 ) (ja) dAna / dAna dene vA dUsaroMko lAbha pahuMcAnekI ATha sIr3hiyAM kramasahita nimnalikhita rItise varNana kI gaI haiN| __pahalI aura sabase nicalI sIr3hI yaha hai, dAna denA para icchAse na denA, arthAt hAthase denA para hRdayase na denA / dUsarI sIr3hI yaha hai-prasannatApUrvaka dAna denA, parantu duHkhI puruSake kaSTa vA vipadke anusAra dAna na denaa| tIsarI-prasannatApUrvaka aura kaSTake anusAra dAna denA, para vinA mAMge na denaa| ___ cauthI-prasannatApUrvaka, kaSTake anusAra aura mAMganese pahale hI dAna denA para daridrIke hAthameM Apa denA aura sabake sAmane denA, jisase use lajjAkA duHkha sahanA pdd'e| __ pAMcavIM-isa prakAra denA ki duHkhI manuSya dAna le leM aura unheM denevAlekA patA vidita na ho| kitane eka pUrvale puruSa arthAt hamAre pitA aura pitAmaha apanI cAdarake pichale aMcala vA dupaTTeke pallemeM rupayA bA~dha diyA karate the isa lie ki daridrI jana use alakSita rItise kholakara le leN| ___ chaThI sIr3hI--jo isase kucha bar3hakara hai yaha hai ki jinako hama dAna dete haiM unako to jAna lenA parantu apane Apako unheM na jtaanaa| __sAtavIM-isa prakAra dAna denA ki dAtA aura grahItA donoMmeMse koI kisIko na jAne / prAyaH karake kahIM 2 mandiroMmeM gupta sthAna hotA hai vahAMpara bhale aura sajjana puruSa kucha dravya, jo Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 51 ) unakA jI cAhe cupake se rakha dete haiM aura isa dravyase daridroMkA pAlana poSaNa hotA hai aura unheM bhI yaha pratIta nahIM hotA ki kauna unakA pAlana poSaNa karatA hai / hama Age jAkara isa viSaya meM eka kahAnI likheMge / isIko guptadAna mahAdAna bhI kahate haiM / AThavIM - sabase pichalI aura atyuttama sIr3hI yaha hai ki dAnakA aisA prabandha karanA jisase daridratA Ane hI na pAe, arthAt jisa bhAIpara vipat par3I hai usakI isa prakAra sahAyatA karanA ki usako kucha vyApAra sikhA deM yA use kisI kAmameM DAla deM, jisase vaha niSkapaTatAse parizrama karake Apa apanI jIvikA aura udarapUraNA kara sake aura use dAna leneke liye dUsaroMke Age hAtha pasAranA na par3e / vastutaH sarvottama dAna isIko kahate haiM / isIliye hamArA sabakA yaha kRtya hai ki dIna manuSyoM, yAcakoM, bhikhAriyoM aura vidhavA aura duHkhI striyoMko kAma sikhAveM aura andhoM aura apAhajoMke liye bhI yathAyogya kAma sikhAnekA prabandha kareM aura haTTe kaTTe Aja kalake sAdhuoMko bhI par3hane likhane dharmopadeza denemeM pravRtta kareM, jisase sabakA upakAra ho aura sAre saMsArakA uddhAra ho / 1 he parama pitA paramezvara, paramAtmA ! aisI kRpA kara ki hama saba uttama 2 kAryya karanemeM pravRtta hoM, apane AcaraNa aura zIla sudhAreM, eka dUsarekI sahAyatA kareM, aura tere parama bhakta hokara tere guNAnuvAda sadA gAte raheM / Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (jha) uttama zikSA / (gupta dAna mahAdAna ) hamAre eka vizvavidyAlayameM eka yuvA vidyAthIM eka AcAryake sAtha bAhara jA rahA thaa| yaha AcArya vidyArthiyoMkA mitra kahalAtA thaa| kyoMki jo isase kisI prakArakI zikSA grahaNa karane Ate the, unase yaha bar3I dayAlutAse bartatA thA aura unakA hita cAhatA thaa| jaba ve donoM cale jA rahe the, unhoMne mArgameM eka purAnI jUtiyoMkA jor3A par3A dekhA aura vicAra kiyA ki yaha jor3A kisI dIna daridrI vA dhanahIna manuSyakA hai jo pAsake khetameM kAma kara rahA hai aura jo apanA dinakA kAma lagabhaga pUrA kara cukA hai| vidyArthIne AcAryase kahA "Ao hama isa manuSyase dAva kheleM, arthAt hama isakI jUtiyAM chupA dete haiM aura Apa ina jhAr3iyoMkI ojhalameM ho jAte haiN| phira vahAM khar3e hokara yaha dekheMge ki jaba vaha manuSya yahAM Akara apanI jUtiyAM na dekhegA, taba kaisA ghabarAyagA" AcAryane uttarameM yaha kahA, "he mitra ! hameM dInoM aura nirdhanoMse kabhI aisI haMsI nahIM karanI cAhiye jisameM unako kucha hAni pahuMce / dekho! tuma to dhanavAn ho aura isa nirdhanake kAraNa tuma isa prakAra kAma karanese aura bhI adhika harSa lAbha kara sakate ho / arthAt pratyeka jUtImeM eka 2 aThamAzI yA azaraphI DAla do aura phira dekho ki azaraphI dekhakara isa nirdhanakI kyA dazA hotI hai"| vidyAthIne aisA hI kiyA aura phira ve donoM pAsa hI jhAr3Ike pIche chupa kara khar3e ho ge| Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / vaha nirdhana zIghra hI apanA kAma pUrA karake khetake usa mArgameM AyA jahAM yaha apanA koTa aura jUtiyAM utAra kara rakha gayA thA / koTa pahanate samaya pahale usane eka jUtImeM paira rakkhA, parantu kisI kaThina vastuke laganese vaha use TaTolaneke liye jhukA aura use eka azaraphI milI / phira to usake mukhapara Azcarya aura vismayake cihna prakaTa hue| usane usa moharako gAr3ha dRSTise dekhA, ulaTa pulaTa kiyA aura bAra 2 dhyAna dekara dekhA / phira usane apane cAroM ora dekhA, para koI manuSya dikhAI na diyaa| aba usane azaraphI apanI pAkaTameM DAla lI aura phira dUsarI jUtI pahanane lagA, parantu dUsarI azaraphI dekha kara to use aura bhI adhika Azcarya huaa| ___ aba usakA jI harSa aura kRtajJatAse bhara AyA / ghuTanoMke bala hokara usane Upara AkAzakI ora dekhA aura bar3e utsAhase IzvarakA dhanyavAda kiyA / isa prArthanAmeM usane apanI rogI aura dIna strIkA varNana kiyA aura yaha bhI kahA ki mere bAlaka bhUkhe haiM, ve saba isa yathAsamayake dAnadvArA, jo kisI anajAne manuSyane kRpA karake diyA hai, maranese baca jaaeNge| paramAtmA usakA bhalA kre| vidyArthIpara isa bAtakA bar3A prabhAva par3A aura usakI AkhoMmeM AMsU bhara Ae / taba AcAryane kahA-yaha batAo ki tuma aba adhika prasanna hue yA apanA dAva khelakara adhika prasanna hote ? vidyArthIne kahA-maiM ApakI zikSAko kadApi nahIM bhUlaMgA / aba yaha nimnalikhita vAkya bhalI bhAMti merI samajhameM A gayA, Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 ) jise maiM pahale nahIM samajhA thA ki, 'lenekI apekSA denA bar3hA lAbhakArI aura sukhadAyaka hai / " #fes (Ja) saMtoSa / nissaMdeha bahutase manuSyoM kA yaha vicAra hai ki saMtoSa kevala saMkalpamAtra hai, aura vastutaH koI satya padArtha nahIM, kyoMki varSoM saMtoSakA pIchA kiyA phira bhI vaha hAtha na AyA / aise bhI manuSya haiM jinhoMne rupaye ke lie saba kucha kho diyA, isa AzAse ki antameM hameM saMtoSa prApta hogA, parantu jaba unhoMne apane zeSa jIvanako sukhase vyatIta karaneke lie paryApta dhana ikaTThA kara liyA taba bhI unheM saMtoSa na AyA, varana pahale - se adhika asaMtoSI ho ge| unakA dhana va suvarNa unake lie aisA huA jaise ki pyAse manuSyake lie khArI jala - arthAt jitanA adhika dhana huA utanI hI unakI pyAsa vA dhanopArjanakI kAmanA bar3hatI gaI / aura manuSyoMne isake viparIta sampUrNa dhanakA tyAga kara diyA, sAmAjika jIvanase alaga hokara logoMse milanA julanA chor3a diyA, kevala dhArmika rItiyoMmeM pravRtta hokara niyama aura vrata rakhane lage, aura japa tapa karane lage, isa AzAse ki isaprakAra se to saMtoSa avazya milegA; para antameM unhoMne yaha vidita kara liyA ki hamane bhI aisI hI bhUla kI hai jaisI ki dhana ikaTThA karanevAloMne kI thI / prazna yaha hai ki saMtoSa kahAM mila mola nahIM le sakatA, DhUMr3anese vaha mila nahIM sakatA hai ? dhana use sakatA, japa tapase Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaha hAtha nahIM mA jo yaha kaha / vaha isa lA lie ka vaha hAtha nahIM AtA, to phira kyA vaha vidyamAna hai ? hAM! eka saMtoSI manuSya thA jo yaha kaha sakatA thA ki maiMne pratyeka dazAmeM saMtuSTa rahanA sIkha liyA hai / vaha isa lie saMtuSTa thA ki vaha jAnatA thA ki sArI vastueM milakara bhaleke lie kAma karatI rahatI haiM, arthAt jo kucha hotA hai saba bhaleke lie hI hotA hai| yahI nIva hai jisapara 'saMtoSarUpI mandira' bananA cAhiye,arthAt eka dRDha vizvAsa ki isa sakala brahmANDa meM prema aura prajJAkA rAjya hai aura jo zakti sabapara zAsana karatI hai vaha eka zreSTha zakti hai / jaba manakI yaha bhAvanA ho jAe, taba nIva par3ajAtI hai aura jo loga aisI nIvapara gRha banAeMge, unake gRha vA prAsAda zAntimaya bneNge| isase yaha na samajhanA ki jo manuSya saMtuSTa hai, vaha Age unnati nahIM kara sakatA aura na usameM kisI prakArakI manokAmanA aura uccapadakI AkAMkSA rahI / aisI avasthAkA nAma to sthiratA vA nizcalatA hai / saMtoSake yahAMpara isase adhika vistRta artha lie gae hai / zubha [ dharma ] satya aura saundaryakI kAmanA kabhI nahIM ghaTanI cAhiye, uccapadako prApta karanekA yatna kabhI nahIM chor3anA cAhiye / jaba eka manupyane pratyeka dazAmeM saMtuSTa rahanA sIkha liyA hai yA yaha kaho ki jaba eka manupya apane Apako sArI ghaTanAoM ke anusAra banA sakatA hai, to phira manako zAnta rakhaneke lie kisI vizeSa ghaTanAkI AvazyakatA nahIM, phira isa bAtakA bhI bhaya nahIM rahA ki unnatise saMtoSa jAtA rhegaa| aisI bhItarI ramaNIya dazA vA adhyAtmajJAna prApta karanese hameM unnatikI ora adhika preraNA hotI hai / yadi Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 56 ) hamArI bAhya ghaTanA na badale, to phira hameM kisa prakAra vidita ho ki hama isa uccapadako pahuMca gae haiM ? yadi hama dazA parivartanako anubhava na kareM, to phira kaunasI vastu hai jisase hamArI parIkSA ho sake ki hama sArI avasthAoM meM zAnta saMtuSTa rahate haiM / Alasya, udAsInatA, harSa, viSayAsakti AdimeM saMtoSa nahIM hai ye saba asantoSake kAraNa haiN| ye jhUThe siddha haiM, jo pratijJA kucha karate haiM aura dete kucha aura haiM / jo manuSya yaha socate haiM ki jo manakI bhAvanA hamane Upara varNana kI hai saMtoSa usa se koI alaga vastu hai, usase ve dhokhameM par3e hue haiM aura mAno mUrkhatA ke mandira meM vizrAma kara rahe haiM aura kabhI na kabhI apanI bhUlako jAna leMge / puNya, upakAra vA bhalAIhI meM saba prakArakI zakti hai, yadi isa matameM dRDha vizvAsa rakkhA jAya to isase parama jJAna prApta hogA aura mUrkhatA jAtI rahegI / yaha kahAvata prasiddha hai ki "saMtoSI nitya sukhI / " jina logoMkA yaha vizvAsa hai ki sArI vastue~ mila kara bhaleke lie kAma kara rahI haiM, unheM sarvatra bhalAI hI bhalAI dIkha paDatI hai / viSameM bhI amRta kI dhArAeM milI huI bhAsatI haiM aura bAdaloMmeM bhI cA~dIkI sI zveta jhalaka dikhAI detI hai / yaha loga sadA zubhacintaka haiM / sunA hai ki kucha loga aise bhI haiM ki jaba taka ve asantuSTa na hoM taba taka ve prasanna nahIM hote / yadi aise manuSya haiM to unheM apane Apase asantuSTa rahanA cAhie na ki apanI bAhya avakA vA ghaTanAoMse / kauna jAne ki yadi vaha apane Apa - / Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 57 ) ko badala deM to unakI bAhya ghaTanAeM bhI badala jAeM / sambhava hai ki unakI bAhya avasthAeM vA ghaTanAeM cAhe ve kaisI hI viruddha hoM unakI bhItarI dazAse itanA gAr3ha sambandha rakhatI hoM ki yaha ghaTanAeM unake sudhAra ke lie Avazyaka haiM aura unako antameM yaha bAta vidita ho jAyagI ki aisI ghaTanAoMkA honA hamAre sudhAraneke lie avazya thA / saMtoSa prApta karane ke lie yaha bhI avazya hai ki hama cittameM kisI prakArakA saMbhrama vA saMzaya na lAeM, kyoMki jaba hama duvidhA meM hote haiM to hamAre bhItara kalaha hotA rahatA hai, aura hama zAntirUpI jalameM hala cala macAyA karate haiM aura yadi isa saMbhramako dUra na kiyA jAyagA, to zAntirUpI samudra kI gaharAiyoM ke bhItara se asantoSakA bhayAnakarUpa jalake Upara dikhAI degA / isa vihvalatA aura saMbhramase bacaneke lie manuSya ko cAhiye ki apane vicAra aura khabhAvameM sadA saralatA aura niSkapaTatAke aTala niyama bateM / asantoSakA eka bar3A bhArI kAraNa yaha hai ki hama yaha socate rahate haiM ki aura loga hamAre viSaya meM kyA kahate hoMge / yadi maiM sIdhe mArgapara cala rahA hUM aura RjutAse kAma le rahA hUM, to mujhe isa bAtakI kyoM cintA honI cAhiye ki mere par3ausI mere viSaya meM kyA kahate hoMge ? logoM ke mata aura vicAra sadA badalate rahate haiM parantu hamAre cAla calana vA zIlake viSayameM IzvarakI jo nyAyapUrvaka sammati hai vaha to hamAre hI badalane se badala sakatI hai| isa lie manuSyoMkI sammatiyoMse Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 58 ) bar3hakara Izvara paramAtmApara hI bharosA rakkhUMgA aura jo kAma usako pasanda hogA, vahI karUMgA / saMtoSI manuSya ke pAsa IrSA virodha dveSa aura krodha kadApi nahIM phaTakate; yadyapi ye usake hRdayake pAsa Akara usake bhItara praveza karanA cAheM tathApi vaha dRDhamati hokara inako svIkAra nahIM karatA, kyoMki yadi ye eka bAra bhI saMtoSarUpI gRhameM praviSTa ho jAeM, to inake rahate samaya zAnti kahAM ? para yadi vizvAsa AzA aura prema bhItara upasthita haiM to phira ina binA bulAye AnecAloM se kucha bhI kheda na hogA / saMtoSa bar3I uttama vastu hai, zobhAyamAna ho jAte haiM / unake isase strI puruSoMke caritra bar3e mukhoMpara teja aura unake jInameM manohAritA pratIta hotI hai / unake vAkya meM bar3I zAnti bhAsatI hai aura isase unakI bhItarI zAnti prakaTa hotI hai / unake rUpase bhI zAnti barasatI haiM, ve unmattoMkI nAI saMketa nahIM karate aura na ghabarAkara bAteM karate haiM / ve banAvaTI kaSTa aura duHkhakI bAteM sunAkara itara janoMke vRthA karNacheda nahIM karate, varaJca jo loga unako jAnate haiM una sabake lie ve bar3e AnandadAyI aura brahmakharUpa haiM / / (Ta) sahAnubhUti / jaba taka ki hama apane Apako vazameM na kara leM, svArthako na chor3a deM, vidveSa aura abhimAnako na tyAga deM, aura jaba taka hama apanI hI bar3AI aura rakSAkA dhyAna rakhate haiM, taba taka hama Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUsaroMke duHkha sukhameM aMza nahIM le sakate / sahAnubhUti isImeM hai ki hama Apeko bhUla jAeM aura dUsaroMkA dhyAna rakheM / dUsaroM ke sAtha unake duHkha sukhako anubhava karaneke lie yaha avazya hai ki pahale hama unako acchI taraha jAneM, apane Apako kalpanAzakti dvArA unakI avasthAmeM praveza kara sakeM, unake sAtha eka ho jAeM aura unhIMkI mAnasika dRSTi se dekheM / manuSya eka dUsareke abhiprAyako bhale prakAra nahIM samajhate, isa lie ve eka dUsareko burA kahate haiM aura usase alaga rahanA cAhate haiM / jIvana barAbara bar3hatA aura unnati karatA rahatA hai aura pApI aura dharmAtmAmeM vastutaH koI bheda nahIM hai, kevala padakA antara hai| dharmAtmA pahale kisI kAlameM pApI thA, aura pApI kisI na kisI dina dharmAtmA bana jAegA / pApI abhI bAlaka hai; dharmAtmA bar3A manuSya hai / jo manuSya pApiyoMse alaga honA cAhatA hai isa vicArase ki ve duSTa haiM aura unase alaga rahanA acchA hai, to vaha aise manuSyake samAna hai jo choTe baccoMse milanA nahIM cAhatA, kyoMki ve mUrkha aura uddhata haiM aura khilaunoMse khelate rahate haiN| jaba manuSya viSayabhogakI icchAse rahita ho jAtA hai aura khArtha aura apanI AtmazlAghAmaya icchAoMko vazameM kara letA hai, taba vaha saba prakArake pApa kaSTa aura duHkhoMke marmako jAnatA hai aura nItisambandhI bhItarI niyamako pUrA 2 samajhatA hai / apane Apeko sarvathA vazameM kara lenese pUrA 2 jJAna aura pUrI 2 sahAnubhUti prakaTa hotI hai, aura jo puruSa itara janoMko zuddha hRdayase dekhatA Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 60 ) hai vaha unakI avasthApara karuNAdRSTise vicAra karatA hai, unako apanA hI aMza samajhatA hai aura apanese bhinna aura apavitra nahIM samajhatA, varaca apanA hI AtmA jAnakara yaha kahatA hai ki ve bhI merI hI taraha pApa kara rahe haiM, kaSTa uThA rahe haiM aura duHkha bhoga rahe haiM aura isapara bhI yaha jAnakara prasanna hogA ki ve bhI antameM merI taraha pUrNa zAntiko prApta kareMge / sahAnubhUti parama sukha hai; isameM uttama zreya vidyamAna hai / yaha svargIya avasthA hai, kyoMki isameM svArtha naSTa ho jAtA hai aura dUsaroMke sAtha zuddha sukha aura AdhyAtmika Ananda anubhava karate haiM / jisa samaya koI manuSya sahAnubhUti karanA chor3a detA hai, to yaha jAno ki aba usameM jIva nahIM rahA mAno vaha mareke samAna hai aura dekhanA samajhanA aura jAnanA bhI chor3a detA hai ' * yaha bhI yAda rakkho, sahAnubhUtikI AvazyakatA dharmAtmAoM aura santoMko nahIM hotI / AvazyakatA pApiyoM, mUrkho aura vikaloMhIko hotI hai arthAt una logoMko jinhoMne pApa karake bahuta kucha kaSTa sahA hai aura cirakAla taka duHkha uThAyA hai / sahAnubhUti kaI prakArase pragaTa ho sakatI hai: -- usakA eka prakAra karuNA hai, arthAt jo loga kaSTa yA duHkhameM grasta haiM unapara dayA karanA isa Azayase ki unakA duHkha thor3A ho jAe yA be usa duHkhako saha sakeM / yaha jaba hI ho sakatA hai ki manuSya niSThuratA, krodha aura vRthA doSAropaNako apane hRdayase dUra kara de aura dayA aura karuNAbhAva rakkhe | sahAnubhUtikA eka aura prakAra yaha hai ki jo loga apane Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 61 ) kAmoM aura manorathoMmeM saphala hue haiM, hama bhI unake sAtha prasanna hoM mAno unakI saphalatA hamArI hI saphalatA hai / arthAt dUsaroMko acchI avasthAmeM dekhakara vA sunakara prasanna hoM aura kisI prakArakA dveSa aura IrSyA na rakkheM / tIsarA prakAra yaha hai ki jo apanese durbala haiM aura apane Apako bacA nahIM sakate unakI rakSA karanA / dekho jo prANI aura jantu gUMge haiM aura apane bhAva jihvAse prakaTa nahIM kara sakate una becAroMkI rakSA karanA parama dharma hai / hameM sAmarthya aura zakti isa lie dI gaI hai ki durbaloMkI rakSA kareM na ki unako mAra DAleM / prANa sabameM eka haiM cAhe choTA prANI ho cAhe bar3A, isa lie jIvamAtrakI rakSA karanI ucita hai / 1 dUsaroMpara sahAnubhUti dikhAne se hama auroMkI sahAnubhUtiko apanI ora AkarSaNa karate haiM / sahAnubhUti karanA kabhI vRthA nahIM jAegA / yadi nIcase nIca prANIpara bhI sahAnubhUti karoge, to usase bhI tumheM lAbha pahuMcegA / maiMne kArAgAra meM eka aparAdhIkI saccI kahAnI sunI hai| yaha aparAdhI bar3A hI nirdayI aura kaThora hRdaya thA, usake saMzodhanakI koI AzA nahIM rahI thI aura kArAgAravAloMne bhI use durdamya aura durdAnta samajha rakkhA thA / eka dina isI aparAdhIne eka Darapoka aura DarI huI cUhIko pakar3a liyA aura usakI bebasIkI avasthA dekhakara usake manameM dayA AgaI / aura pahale kabhI manuSyoMko dekhakara usake kaThora hRdayameM aisI dayA utpanna nahIM huI thI / usane cUhIko apanI koThar3Ike bhItara eka purAnI jUtImeM Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / ( 62 ) rakkhA, vahIM usako khAnA khilAtA rahA aura pAnI detA rhaa| vaha use bar3A pyAra karane lgaa| isa prakAra vaha durbala aura vivaza janoMko pyAra karane lagA aura prabala janoMkI ora usakA dveSa jAtA rhaa| aba vaha apane hRdaya aura apane hAthase apane bhAiyoMkA burA na cAhakara, bhalA cAhane lagA / vaha atIva vazya aura AjJAkArI ho gayA / saba usake isa parivartanapara Azcarya karane lge| usakA rUparaMga bhI badala gayA, vaha haMsamukha ho gayA, aba usakI AkRti bhayAnaka nahIM rahI, usake mukha aura AMkhoMse karuNA aura dayA barasane lgii| aba vaha aparAdhI nahIM rahA aura usa ke hRdayake bhAva zuddha aura pavitra ho gae / jaba vaha kArAgArase chUTA taba usa cUhIko apane sAtha le gyaa| (Tha) sahAnubhUti aura niSkAma paropakArameM hI sukha hai| kahate haiM ki jaba yudhiSThira svargameM Ae, to vismita hokara idhara udhara dekhane lge| para ve pyArI AkRtiyAM jo saMsArameM unakI mitra thIM arthAt nakula, sahadeva, bhIma, arjuna Adi koI bhI dikhAI nahIM diyaa| itanemeM duryodhana dikhAI par3A / yudhiSThirako Azcarya huA ki jisa manupyake kAraNa mahAbhAratameM bahutase loga mAre gae, aura sArA bhArata naSTa ho gayA aura jo rAjyeka bigAr3ane, kuTumbiyoMke maravA DAlane aura karor3oM zUravIra rAjapUtoMke sira kaTavAnekA mUla kAraNa huA thA, vaha yahAM bhI upasthita hai / yaha dekhakara rAjAne ghRNAse apanI dRSTi usa orase phera lI aura kahA "maiM vahAM jAnA cAhatA hUM jahAM arjunA. dika haiM" / nArada RSine musakarAkara kahA,-"he rAjan ! yaha Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 63 ) ApakI bhUla hai; yaha svarga hai, yahAMpara mitratA aura zatrutAke sambandha dUra ho jAte haiM aura duryodhana raNabhUmimeM mAre jAneke kAraNa svargameM AyA hai" / yudhiSThira bole "yaha saba ThIka hai; para maiM apane bhAiyoMke sAtha rahanA cAhatA huuN| batAiye, karNa kahAM hai, draupadI kahAM hai, bhIma, arjuna, nakula, sahadeva kahAM haiM, vilamba na kIjie; mujhako vahAM le caliye, merI AMkhoMko una pyArI AkRtiyoMko dekhakara sukha milegA / mai saca kahatA hUM, maiM yahAM na ThaharUMgA; yadi mere bhAI sAtha nahIM haiM, to yaha svarga bhI mere lie varga nahIM hai" / devatAoMne eka dUtako AjJA dI ki, jAo inako inake pyAre mitroMke pAsa le jAo / yudhiSThira usa dUtake sAtha cala par3e / rAste meM kucha bhI dikhAI nahIM detA thA aura bar3A andherA chAyA huA thA yahAM taka ki hAthako hAtha nahIM sUjhatA thA / jyoM 2 ve Age bar3he cale gae, tyoM 2 andherA aura bhI bar3hatA jAtA thA / pairoM tale manuSyoMkI khopariyAM par3I haiM, sar3e hue zavase atyanta durgandha A rahI hai, dharatI rudhira ke kAraNa cikanI ho gaI hai, pratikSaNa pairoMke phisalanekA Dara hai / kahIM to nukIle kAMTe haiM kahIM cubhane vAlI painI jhAr3iyAM haiM, kahIM jhulasanevAlI reta hai aura kahIM aMgAroMkI nAMI uSNa pattharoMke TukaDe pairoMke nIce Ate haiM / yudhiSThira bahuta ghabarA gae aura kahane lage, - "yahAM sAMsa ghuTatA hai aura durgaMdha mAre prakRti ghabarA gaI haiM" / dUta bolA"mujhe kevala yahAM taka AnakI AjJA thI; yadi ApakI icchA ho yA Apa ghabarA gae hoM to ulaTe caliye" / yudhiSThirakA hRdaya vazameM nahIM rahA thA, unhoMne muMha phera - Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 64 ) liyA; para abhI kaThinatAse unako Age bar3hanekA avasara milA hogA ki mRtyukI hAya 2 unake kAnameM AI aura rone cichAnekA zabda sunAI diyA- "mahArAja ! tanika Thahara jAo ! he dharmAtmA ! Apake zarIrake harSadAyaka pavanake jhokoMse hamako sukha milA hai / hama mahAkaSTa meM par3e haiM / hamAre duHkhoMkA yahAM koI anta nahIM hai / hama mahAduHkhI haiN| hAya ! hamane saMsArameM jo burAiyAM kI thIM, unakA kaisA burA daNDa mila rahA hai / Apake Anese tanika sukha milA hai aura kucha caina AyA hai, kyoMki Apa dharmAtmA ho / Apake zarIrakI bhAMpase hamako ThaMDaka pahuMca rahI hai / mahArAja ! dayA karo, kucha kAlake lie Thahara jAo, Apake kAraNa hama dInoMko zAnti prApta huI hai" / dharmAtmA aura dayAlu yudhiSThira khar3A ho gayA aura prema aura dayAke bhAvase pUchane lagA, - " he duHkhase satAe hue logo ! tuma kauna ho" ? bhinna 2 prakArake zoka bhare zabda kAnameM sunAI die, "mahArAja ! maiM karNa hUM, maiM bhIma hUM, maiM arjuna hUM, maiM nakula hUM, maiM sahadeva hUM, maiM draupadI hUM, hama draupadIke putra haiM" / "he paramAtman ! ina niraparAdhiyoMne kyA aparAdha kiyA thA ? svargameM bhI yaha andhera ki duSTa duryodhana to sukha bhoge aura ye sAdhu jana isa prakAra duHkha uThAeM" / zoka krodha aura Azcaryane eka 2 karake rAjAke hRdayapara AkramaNa kiyA / yudhiSThirane tevara badalakara dUtase kahA, " abhI una devatAoMke pAsa lauTa jA, jinakA tU dUta hai aura unase spaSTa kaha de ki mere bhAiyoMko mere yahAM rahanese sukha milatA hai, hI rahUMgA / pujhe apane sukhakI isa lie maiM yahAM / ye duHkhase cintA nahIM hai Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 65 ) satAI huI AtmAeM mere yahAM rahanese zAnti pAtI haiM, isa lie maiM yahAMse pIcheko nahIM muDUMgA aura yahI rahUMgA" / bAha rI bhakti aura zraddhAlutA ! isa nirbhaya puruSArthako dhanya hai / isa AtmatyAga isa niSkAma prema aura isa sacce puruSatvakI koI kyA mahimA varNana kara sakatA hai / usI samaya eka bar3A bhArI zabda huA, andherA jAtA rahA, cAroM ora prakAza hI prakAza ho gayA, na kahIM durgandha hai na kahIM kAMTe haiM, harSameM magna hokara devatA rAga gAne lage aura indra apane divya mitroMko sAtha lie hue vahAM Akara upasthita ho gayA aura zAntidAyaka zabdoM meM kahane lagA, - "he mRtyuMjaya yudhiSThira ! yaha narakakA dRzya kevala bhrama thA, isakI koI sattA nahIM hai / tumane kurukSetrakI raNabhUmimeM apanI icchA ke viruddha jhUTha bolA thA jisa kAraNa droNa mArA gayA thA / yaha acirasthAyI narakakA dRzya kevala tumako usa thor3e se jhUTha bolane ke kAraNa dekhanA par3A / aba Apa maMgala manAiye, caliye sacce khargameM Thahariye jahAM Apake sAre bhAI apane karmoMkA sukha bhoga rahe haiM" / isase vidita huA ki naraka aura svarga kyA haiM | jahAM manupyasambandhI sahAnubhUti pracura kArya karatI hai, vahAM svarga hotA hai; jahAM svArthaparatA hotI hai, vahAM naraka rahatA hai / jo loga burI bAnako chor3akara sabake lie sahAnubhUti rakhate haiM, ve kevala Apa hI svargameM nahIM jAte varazca svargameM dUsaroMko bhI jagaha dete haiM / aura kevala Apa hI mRtyupara jayI nahIM hote varaca I 5 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 66 ) unake kAraNa auroMko bhI amRtatvakA pada prApta hotA hai / dhanya haiM ve puruSa jo isa prakArake guNoMse yukta haiM / (Da) sabase prema rakhanA aura burI saMgati se bacanA / buddhimAn aura siddha puruSoMkI sadAse yahI zikSA rahI hai aura saMsAra ke sAre dharma bhI yahI zikSA dete cale Ae haiM ki hameM sabake sAtha premabhAva rakhanA cAhiye aura sAtha hI bure puruSa aura burI striyoMse bacanA cAhiye / ye donoM bAteM eka dUsareke viruddha nahIM haiM varaJca anukUla haiM / sabake sAtha prema rakhane se nirA bhAva hI abhipreta nahIM hai varaJca premakI vyAvahArika rIti bhI anugata hai aura bhalAI karane aura premI vyAvahArika rItike lie yaha avazya hai ki burAI aura dveSase baceM | jisa manuSya meM hamArA prema hai yadi hama usake bhale yA bure kAmoMkA vicAra na kareM to usa manuSyake viSaya hamArA nirA premabhAva cAhe jaba dveSameM badala sakatA hai aura sambhava hai phira hama usase ghRNA karane lageM / isa prakArake bhAvameM dUsare manuSyakI bhalAI aura usake sudhArakA vicAra nahIM kiyA jAtA varaca apane hI bhAvakI tuSTikA dhyAna rakkhA jAtA hai parantu premake dRDha niyamameM dUsare manuSyakI bhalAIkA avazya vicAra kiyA jAtA hai aura yadi hama bure manuSyake sAthI ho jAeM aura usase prItibhAva rakhakara bhI use bure kAma karanese na rokeM varazca bure kAma karane deM to yaha gAr3ha prIti nahIM hai aura dRDha prema karaneke sacce niyapake viruddha hai / Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 67 ) bure manupyoMse bacanemeM eka aura bhI bAta hai aura vaha bAta vastuoMmeM yogyatAkA spaSTa rItise jAna lenA hai / kaI eka mUla padArtha aise haiM ki svabhAvahIse unakA rasAyanasaMyoga ho nahIM sakatA; isa lie unheM milAnekA yatna karanA kevala mUrkhatA hai / isI prakAra kaI eka AdhyAtmika mUla padArtha bhI aise haiM jo ApasameM mila nahIM sakate aura unake saMyogakA yatna karanA mUrkhatAkA dyotaka hai / bhalAI aura burAI puNya aura pApa, rAga aura dveSa, pavitratA aura apavitratA, zuddhi aura azuddhi, ye sadAse viruddha aura pRthak haiM / inakA saMyoga asambhava hai / sambhava nahIM ki ye ApasameM eka ho jAeM mila jAeM aura eka dUsareke sahAyaka hoN| isa lie pavitra aura mahAtmA manupyakA apavitra aura durAtmAke sAtha mela nahIM ho sakatA / inameM mela taba hI ho sakatA hai jaba ki sajjana duSTa bana jAe yA duSTa sajjana ho jaae| __bure manupyake pachatAne aura sudhara jAnekA eka sabase pakkA cinha yaha hai ki vaha apane pahale sAthiyoMkI saMgati sarvathA chor3a de / jaba koI manuSya madyapAnakI burI bAnakA tyAga kara detA hai to vaha phira kabhI madirAgRhameM apane madirA pInevAle saGgiyoMke sAtha nahIM dikhAI detA / yahI dazA pratyeka prakArakI burAIkI hai arthAt jaba hama kisI burAIse bacate haiM to usa burAIke karanevAloM se bhI pare rahate haiM / yaha kahAvata prasiddha hai ki "jaiseko taisA milatA hai," aura "rupayeko rupayA kheMcatA hai" aura bure aura bhale puruSoM meM paraspara mela ho nahIM sktaa| __ yaha eka bar3I uttama bAta hai ki jo koI pavitra jIvana vyatIta karanA cAhatA hai use kadApi duSToMkI saMgatimeM nahIM rahanA Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68 ) cAhiye / use apavitra aura pApI manuSyoMke pAsa unheM lAbha pahuMcAneke lie bhI nahIM jAnA cAhiye jabataka ki vaha Apa aisA pavitra aura dRDha na bana jAe ki burI saMgatike vazameM na Asake aura burekA prabhAva tanika bhI usapara na par3a sake varaJca burAI aura pApako sarvathA dUra kara de / use bhale aura sajjana puruSoMkI hI saMgatimeM rahanA cAhiye isa lie ki vaha unake uttama prabhAvake kAraNa bahuta zIghra unnati kara ske| ___ bure manuSyoMke sudhAranevAle bhI bure manuSyoM ke saMga nahIM rahate; ve bhalAI karanevAloMko hI apanA saMgI banAte haiM / pavitra aura zuddha hRdayavAloMke saMga rahaneke lie yaha avazya hai ki Apa bhI pavitra aura zuddhahRdaya bana jAe / jina logoMkA mana pavitra hai ve burAI karanevAloMke pAsa taka nahIM phaTakate aura na unakI ora jhAMkate haiM / yaha dveSa nahIM hai; yaha buddhimattA hai| ___ jo manuSya cirakAla taka kisI burAI meM lagA rahatA hai, isakA pariNAma yaha hogA ki saba loga usako tyAga kara aura vaha duHkhI rahegA, koI usako pUchegA nahIM aura vaha akelA rahajAegA / yaha bAta usake lie acchI hai / isa akele rahaneke daNDase vaha ThIka mArgapara AjAegA aura sudhara jAegA / yaha acchI bAta hai ki burAI karanevAlA pachatAe aura malAI karane lage; isase vaha phira prasanna ho jAegA aura bigar3e hue mitra phira Akara usase mileNge| rahI nahIM ki sajjana duSToMse bacate haiM aura pare rahate haiM; va. raJca duSTa bhI sajjanoMke pAsa Anese zijakate haiM kyoMki sa Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janoMkI bhalAI vinA kahe hI duSToMpara prakAzita ho jAtI hai aura unake pApakA burA citra unakI AMkhoMke sAmane kheMca detI hai / ___ jaba koI manuSya kisI burAIke mArgameM praviSTa hotA hai to vaha apane Apako jhaTa una logoMkI saMgatimeM dekhatA hai jinhoMne vahI mArga grahaNa kiyA hai / jaba koI manuSya uttama mArgapara calatA hai to vaha usa uttama mArgameM calanevAloMke saMga ho jAtA hai / mAnuSI khabhAvakA yahI niyama hai / jaba koI manuSya apanI bhItarI bhalAIse alaga ho jAtA hai to vaha bhale logoMse bhI alaga ho jAtA hai aura apane hI jaise logoMke sAtha calane phirane lagatA hai / yaha eka kAraNa hai jisase duSTa manuSya isa saMsArameM yA kisI aura manupyameM bhalAI nahIM dekhate / ina logoMne apane Apako bhalAIse alaga karaliyA aura bhalAI taka pahuMca nahIM sakate / para burAIkI ora inakI AMkheM aura mana khule hue haiM isa lie inheM burAI hI burAI dikhAI detI hai. kyoMki unhIMke vicAravAle loga inheM sadA burAIkI vArtA sunAte rahate haiN| ___ jaba eka burA manuSya acche manupyame milatA hai to vaha usase apane bure vicAra aura kAmoMke chupAnekA yatna karatA hai; para jyoM hI vaha kisI dUsare bure manuSyake saMga milatA hai tyoM hI vaha apane hRdayakA sArA marma nirlajja hokara usake Age khola detA hai aura isa bAtase prasanna hotA hai ki mujhe merA sAthI mila. gayA hai| saMsArameM eka ora to coroM, juAriyoM aura aparAdhiyoM ke Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 70 ) saGgha haiM aura dUsarI ora mahAtmAoM dharmAtmAoM aura buddhimAnoMkI sabhAeM haiM; isase siddha hai ki manuSya svabhAvase hI apanI 2 saMgatimeM milanA cAhate haiM aura apane hI jaisoMse apanA bheda pragaTa karanA cAhate haiM aura duSToM aura sajjanoMmeM kitanA dharatI AkAzakA antara hai / RSi muni logoMne uttama jIvanakI eka sundara nagarase upamA dI hai; para duSTa jIvanakI kisI nagarase upamA nahIM dI jA sakatI; duSTa jIvana nagara rahita hai; isameM saMlagnazIla, ziSTa aura madhura mUla padArtha nahIM haiM jinase sabhya nagara ke rahanevAloMkI avasthA utpanna ho sake; yaha jAti se bAhara hai aura saba - ne ise chor3a rakhA hai; isakA koI sthAna nahIM jahAM yaha zaraNa le sake aura Thahara sake / dharmAtmA aura pavitra manuSya RjutAke sundara nagara meM basate haiM aura ve duSTa aura pApI logoMse alaga haiM jo usa nagarakI bhittiyoMke bAhara phirate rahate haiM / kyoMki jahAM puNya hai| vahAM pApa nahIM A sakatA; para isa nagarake dvAra sadA khule rahate haiN| dvArapAla dekhate rahate haiM aura pratyeka pachatAnevAle pApIko prasannatA se bhItara Ane dete haiM; kyoMki yadyapi pApa to bhItara nahIM A sakatA, para pApI puNyavAn hokara bhItara praveza kara sakatA hai / yadyapi sajjana puruSa duSToMse nahIM milate, tathApi ve unase kama prema nahIM rakhate aura unako sudhAranekA yatna karate rahate haiM; para ina donoMmeM antara avazya rahegA, kyoMki svarga aura naraka Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 71 ) mila nahIM sakate aura sajjanoMkA duSToMse alaga rahanA eka AdhyAtmika AvazyakatA aura eka daivI niyama hai / (Dha) satsaMgakI mahimA | hindImeM eka kahAvata hai ki " kharbaz2A qhabUje ko dekhakara raGga pakar3atA hai," isI prakAra saMsAra meM bhalI aura burI saMgatikA prabhAva par3atA hai / manuSya jisa jalavAyumeM palatA hai aura jina ghaTanAoMke vazameM rahatA hai, vaise hI guNa usameM utpanna ho jAte haiM / usakI saMgati nizcaya karake isa bAtakA nirNaya kara datI hai ki vaha kyA hai aura kyA hogA aura usakA agalA jIvana kisa sAMce meM DhalegA / saMmAra meM Apa jo jo kucha naI 2 bAteM dekhate haiM ve saba paraspara milApa aura saMgatike phala haiM / bhAvoM kI har3atA, hRdayakI dhIratA, rAjyoMke parivartana, sabhAkI uttama aura nIca dazA, yuvA puruSoMkA puruSArtha, bUr3hoMkI buddhimattA, rahane sahanekI acchI aura burI avasthA, unnati aura avanatike krama, bola cAla, ye saba paraspara saMgatike phala haiM; aura manuSya jaise puruSoMke sAtha rahatA hai, vaise hI unake vicAra aura bhAvoMko apane bhItara le letA hai aura usakI AkRti aura cAla DhAla vaisI hI bana jAtI hai / isa lie saca kahA hai, sAdhukI jina saMgata lInI / unhIM kamAI pUrI kInI // yUnAnake eka vaidyakA lar3akA juvAriyoMke saGga baiThA karatA thA / nApane kaI bAra rokA aura burI saMgatike bure pariNAma bhI Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 72 ) / lar3akene u samajhAe para lar3akA sadA yahI kahatA rahA ki maiM thor3I derake lie jAtA hUM unakI saMgati se merA kyA bigAr3a ho sakatA hai / bApa bahuta duHkhI thA / eka dina usane lar3akese kahA, " tU tanika isa koyale ko apane hAthapara rakha le" / beTene vaisA hI kiyA / bApa ne kahA, "acchA aba pheMka de" sako pheMka diyA / taba bApane kahA, - " dekha terI hathelIpara kAlA dhabbA hai yA nahIM ?" lar3akA bolA "hAM jI" / taba usa vaidyane samajhAyA, -- " dekha ! koyalA kevala eka pala bhara tere hAtha meM rahA, para usane bhI apanA prabhAva dikhA diyA; isI prakAra yadyapi koI manuSya thor3I dera ke lie burI saMgatimeM jAe tathApi usake prabhAvase nahIM baca sakatA" / usa dinase phira lar3akene juvAriyoMke saMga baiThanA uThanA bilkula chor3a diyA / vAlmIkikA varNana karate haiM ki pahale vaha DAkU thA, DAkA manuSyoM ko jAnajo kucha use isa mAranA aura lUTa mAra karanA usakA kAma thA, se mAra DAlanA usake bAeM hAthakA kartaba thA, prakAra milatA thA usIse usake sambandhI apanA peTa bharate the I umara bIta gaI, usakA hRdaya bar3A kaThora ho gayA, pathika usakA nAma sunakara kAMpate the aura usake urase koI jaMgalameM nahIM A sakatA thA / eka dina eka sAdhu akasmAt udhara se gujarA, vaha ghAtameM dabaka rahA thA, chalAMga mArakara jhaTa usake sirapara pahuMcA aura kahane lagA, - "jo kucha tere pAsa hai mujhe sauMpa de, nahIM to acchA nahIM hogA" | sAdhune haMsakara kahA, "mere pAsa kyA hai jo tujhako dUM; para yadi tU mere praznakA uttara degA, to maiM terA upakAra karUMgA" / vAlmIkiko usakI nirbhayatA Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 73 ) dekhakara Azcarya huA aura yaha dekhakara to vaha daMga raha gayA ki eka sAdhAraNa manuSya aura vAlmIkise isa beparvAhIke sAtha bAta kare / vAlmIkine vismita hokara usakI AkRtiko dekhA, mukhakI kAnti cAroM ora phaila rahI thI, IzvarakI bhaktikA prakAza sarvatra daidIpyamAna thA, mAnoM vaha sAdhu zAntikA avatAra thA, na kisIse rAga na kisIse dveSa / isa damakatI huI AkRtine usake hRdayapara bar3A prabhAva DAlA, usane pUchA, "kaho kyA kahate ho" / uttara milA,-"tuma mujhako kevala itanA batA do ki lUTa mAra karake tuma jina kuTumbiyoMkA pAlana poSaNa karate ho, ve tumhAre isa kAryake phalameM aMza leMge yA nahIM ?" vAlmIki kahate haiM ki "mere jIvanameM yaha pahalI ghaTanA thI ki yaha sIdhA sAdA prazna kiyA gayA, mujhe pahalI hI bAra isake socanekA samaya milA, isa lie maiM isakA kucha uttara na de sakA / maiMne yaha kahA, "maiM nahIM jAnatA, para yadi kaho to gharapara jAkara sabase pUcha AU" / sAdhune kahA,-"jA, maiM yahAM tere upakArake vicArase ThaharA rhuuNgaa"| ___ vAlmIki gayA aura apane mAtA, pitA, bhrAtA, bandhu sabase pUchane lagA,-"lUTa mAra karanA pApa hai, jAna mAranA burA karma hai, yaha hama tumhAre pAlanake lie karate haiM, kyA tuma isa pApake daNDameM bhI mere sAthI hoge?" sabane eka vacana hokara kahA,-"isa jagatmeM pratyeka manuSya apane 2 kAmakA uttaradAtA hai" / unakA uttara sunakara vAlmIkike avasAna jAte rahe, kATo to zagarameM lahU nahIM, mukhakI chabi jAtI rahI / vAlmIkine phira koI bAta nahIM kahI, sIdhA usa sAdhuke pAsa calA AyA aura Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 71 ) usane vahAM apane gharake logoMkA sArA vRttAnta kaha sunAyA / sAdhu bolA,-"re mUrkha! aba tujhako samajha AI yA nahIM ? dekha ! saMsArake pyAre sambandhI kaise khArthapara haiM / kyA aba bhI tU unake lie pApa kie hI jAegA ?" vAlmIki cupa ho gayA aura citrakI nAI hokara vismayake sAtha usakI ora dekhA kiyA / vAlmIki RSi kahate haiM ki "vaha sAdhu mere cupa rahanekA lAbha uThAkara dera taka mujhako upadeza sunAtA rahA aura usakI saMgatikI vibhUti aura usakI zikSAkA prabhAva yaha huA ki merA jIvana sarvathA palaTa gyaa"| nArada RSiyoM ke zigemaNi, devatAoMmeM pUjanIka, muniyomeM zreSTha, eka dAsIke lar3ake the / unakI mAM eka sAdhukI sevA kiyA karatI thii| nArada bhI apanI mAtAke sAtha sadA sAdhuke bhavanameM upasthita rahakara usakI vANI sunate aura usakI Tahala sevA karate the / sAdhuke satsaGgakA yaha phala huA ki vaha isa ucca padavIko pahuMca ge| __ isI prakAra acche sAdhu mahAtmAoMke pAsa jAnese manuSyameM sAdhu bhAva aura pavitratA AtI hai, isI lie. kabIra sAhibana kahA hai, Rddhi siddhi mAMgU nahIM, mAMgU tumase eha / nisa dina darzana sAdhukA; kahe kabIra mohi deha // sukha deveM dukhako hareM, dUra kareM aparAdha / kahe kabIra ve kaba mileM, parama snehI sAdha // Page #263 -------------------------------------------------------------------------- Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAlA muMzIlAla em. e. kI banAI huI hindIkI pustkeN| 1 daridratAse zreya prathama bhAga-mUlya 2 zIlasUtra 3 pavitra jIvana .... 4 zAntisAra hai 5 zIla aura bhAvanA ... *6 kSatracUr3AmaNikA hindI anuvAda (mUla saMskRta sameta) / / / ) uuuuu milanekA pattAmuMzIlAla em. e. gavarnameMTa peMzanara kAlI mAtAkI galI gumaThI baajaar-laahaur| -------- ------- ----- * yaha pustakeM jaina prantharatnAkara kAryAlaya-giragAMva bambaIse mila " sakatI hai| Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janadharma kI phula chapA huI pustaka vA graMtha isa pata sahA malaga 1 lAlA jainAlAla jaina-mu0 devavanda ji0 sahAranapura zrIparamAtmane namaH zrIsomaprabhAcAryaviracitA suktamuktAvalI tathA jainamantharatnAkarastha ratnakaNikA na. 3. svargIya kavivara banArasIdAsajIkRta bhASAsuktamuktAvalI. jisako devarI jilA sAgaranivAsI zrInAthUrAma premI kavine saMzodhana kiyA. aura mumbayIstha jainagrantharatnAkara kAryAlayake svattvAdhikArIne nirNayasAgara chApakhAnemeM chapAkara prasiddha kiyA. vIrasaMvat 2431 | isvI sana 1904. [ mUlya / Ane. prathamabAra 500 prati ] Page #266 -------------------------------------------------------------------------- Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ beter tester tatatatatatatatatatatatatertretetetrtretato tatatatatan zrIsomaprabhAcAryaviracitA sUktamuktAvalI tathA utoitetutentuk Kotekatere tretieteetaciet etre tre tre tretetet e t svargIya kavivara banArasIdAsajIkRta bhASAsUktamuktAvalI. ( siMdRraprakara.) dhrmaadhikaar| zArdUlavikrIDita / sindUraprakarastapaH kariziraHkoDe kapAyATavI* dAvArcirnicayaH prabodhadivasaprArambhasUryodayaH / OM muktistrIkucakumbhakuGkumarasaH zreyastaroH pallavaprollAsaH kramayornakhadyutibharaH pArzvaprabhoH pAtu vaH // 1 // pdpd| zobhita tapagajarAja, sIma sindUra pUrachavi / bodhadivasa AraMbha, karaNa kAraNa udota ravi // maMgala taru pallava, kaSAya kAMtAra hutAzana / bahuguNaratnanidhAna, muktikamalAkamalAzana // ihividhi aneka upamA sahita, aruNa caraNa saMtApa hr|| jinarAya pArzvanakhajyoti bhara, namata banArasi jora kara // 1 // htttitutetitutetkt tiktatutiktitutiktatutituttitutkukuttitutetatuttitutatuteketiket y trattatore trei tietenkisteritieteet Irtofsetretokeo k Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainagrantharatnAkare zArdUlavikrIDita / santaH santu mama prasannamanaso vAcAM vicArodyatAH sUte'mbhaH kamalAni tatparimalaM vAtA vitanvanti yat / kiM vAbhyarthanayAnayA yadi guNo'styAsAM tataste svayaM kartAraH prathane na vedatha yazaH pratyarthinA tena kim // 2 // dodhakAnta besarIchanda | jaise kamala sarovara vAsai / parimala tAsa pavana parakAzai / tyoM kavi bhASahiM akSara jora / saMta mujasa pragaTahi cahu~ora || jo guNavanta rasAla kavi, tau jaga mahimA hoya / jo kavi akSara guNarahita, to Adare na koya // 2 // indravajrA / trivargasaMsAdhanamantareNa pazorivAyurviphalaM narasya / tatrApi dharme pravaraM vadanti na taM vinA yadbhavato'rthakAmau // dodhakAnta besarIchanda | supuruSa tIna padAratha sAdhahiM / dharma vizeSa jAna ArAdhahiM / dharama pradhAna kahaiM saba koya / artha kAma dharmahitaiM hoya // dharma karata saMsArasukha, dharma karata nirvAna / dharmapaMthasAdhanavinA, nara tiryeca samAna // 3 // yaH prApya duSprApamidaM naratvaM dharme na yatnena karoti mUDhaH / klezaprabandhena sa labdhamabdhau cintAmaNi pAtayati pramAdAt // Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pot.t.tit.t.trint.titut.tttitutetst.t.t.tattituttitute banArasIvilAsaH Jt.t.tt.t.t.te to t.................xxx.te TakistaT.K.tzot.t.rat.xnkuthtot.kot.ittt.tt.tutotokare kavitta mAtrika. (31 mAtrA) jaise puruSa koi dhana kAraNa, hIData dIpadIpa car3ha yAna / / Avata hAtha ratanacintAmaNi, DArata jaladhi jAna pApAna // taise bhramata bhramata bhavasAgara, pAvata nara zarIra paradhAna / dharmayana nahiM karata 'banArasi' khovata vAdi janama ajJAna 4 mandAkrAntA / svarNasthAle kSipati sa rajaH pAdazaucaM vidhatte pIyUSeNa pravarakariNaM vAhayatyadhabhAram / cintAratnaM vikirati karAdvAyasoDAyanArtha yo duSpApaM gamayati mudhA martyajanma pramattaH // 5 // matagayanda. (savaiyA ) jyoM matihIna viveka vinA nara, sAji mataGgaja IMdhana ddhovai| * kaMcana bhAjana dhUla bharai zaTa, mUDha sudhArasasoM pagadhovai // vAhita kAga ur3Avana kAraNa, DAra mahAmANi mUrakha rovai / / tyoM yaha durlabha deha 'banArasi', pAya ajAna akAratha khovai5 zArdUlavikrIDita / te dhatturataruM vapanti bhavane pronmUlya kalpadrumaM cintAratnamapAsya kAcazakalaM svIkurvate te jaDAH / vikrIya dviradaM girIndrasadRzaM krINanti te rAsabhaM ye labdhaM parihatya dharmamadhamA dhAvanti bhogAzayA bgygylylylllylllyl wlylrldd byttryly,blylyryttylyttylyttylywylygyddylhll ylkhnslr yddylyddyddyw Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Hentatatatatiritertretetretetrtateetatakietrtekatetrtrt. 1.Intretina tuting jainagrantharatnAkare Ha tetettetet etetetrtetatatatatatatatatatatatatatetet tetetateketetatututekeketetatet tetettet kavitta mAtrika. (31 mAtrA) jyoM jaramUra ukhAri kalpataru, bovata mUDha kanakako khet| jyoM gajarAja beca girivara sama, kara kubuddhi mola khaMra leta || jaise chor3i ratana cintAmaNi. mUrakha kAcakhaMDamana deta / 1 taise dharma visAra 'banArasi' dhAvata adhama viSayasukhaheta ||6|| shikhrinnii| apAre saMsAre kathamapi samAsAdya nRbhavaM ___na dharma yaH kuryAdvipayasukhatRSNAtaralitaH / DanpArAvAre pravaramapahAya pravahaNaM __sa mukhyo mUrkhANAmupalamupalabdhuM prayatate // 7 // __ sortthaa| jyoM jala bUr3hata koya, bAhana taja pAhana gahai / tyoM nara mUrakha hoya, dharma chAMDi sekta viSaya // 7 // dvAra gaathaa| shaarduulvikriiddit| / bhaktiM tIrthakare gurau jinamate saMdhe ca hiMsAnRta3 steyAbrahmaparigrahavyuparamaM krodhAdharINAM jayam / I saujanyaM guNisaGgamindriyadamaM dAnaM tapobhAvanAM 1 vairAgyaM ca kuruSva nirvRtipade yadyasti gantuM manaH // 8 // Printukukuti...kt.kokhinet.iti.riniti.i ..kakutent.kixtutekakxtruthtutatuti 1 dhatUrA. 2 gardabha (gadhA). Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banArasIvilAsaH SaTpada / jina pUjahu gurunamahu, jainamatavaina bakhAnahu / saMgha bhakti Adarahu, jIva hiMsA navidhAnahu || jhUTa adatta kuzIla, tyAga parigraha paramAnahu | kodha mAna chala lobha jIta, sajjanatA ThAnahu // guNisaMga karahu indriya mahu, dehu dAna tapa bhAvajuta / gahi mana virAga ihividhi cahahu, jo jagamaiM jIvanamukata // 8 // pUjAdhikAra / pApaM lumpati durgatiM dalayati vyApAdayatyApadaM puNyaM saMcinute zriyaM vitanute puSNAti nIrogatAm / saubhAgyaM vidadhAti pallavayati prItiM prasUte yazaH svarga yacchati nirvRtiM ca racayatyacarhitAM nirmitA // 9 // 31 mAtrA saMvaiyA chanda / lopa durita hare dukha saMkaTa; Apa roga rahita nitadeha | puNya bhaMDAra bhare jarA pragaTe; mukati paMthasauM karai saneha || racai suhAga deya zobhA jaga; parabhava pa~hucAvata surageha / kugatibaMdha dalamalahi banArasi; vItarAga pUjA phala yeha ||9|| svargastasya gRhAGgaNaM sahacarI sAmrAjyalakSmIH zubhA saubhAgyAdiguNAvalirvilasati svairaM vapurvezmani / saMsAraH sutaraH zivaM karatalakoDe luThatyaJjasA yaH zraddhAbharabhAjanaM jinapateH pUjAM vidhatte janaH 10 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 jainagrantharatnAkare devaloka tAko ghara A~gana; rAjariddha servai tamu pAya tAko tana saubhAgya Adi guna; keli vilAsa karai nita Aya // sonara tvarita terai bhavasAgara: nirmala hoya mokSa pada pAya / dravya bhAva bidhi sahita banArasi; jo jinavara pUjai mana lAya 10 zikhariNI / kadAcinnAtaGkaH kupita iva pazyatyabhimukhaM vidUre dAridryaM cakitamiva nazyatyanudinam / viraktA kAnteva tyajati kugatiH saGgamudayo na muJcatyabhyarNe suhRdiva jinAca racayataH // 11 // jyauM nara rahe risAya kopakara; tyau cintAbhaya vimukha bakhAna / jyau kAyara zaMkai ripu dekhata tyau daridra bhAjai bhaya mAna // jyau kumAra parihare khaMDapati, tyo durgati cheDe pahicAna / hitu jyauM vibhau tajai nahiM saMgata; so saba jinapUjAphala jAna 11 zArdUlavikrIDita / yaH puSpairjinamarcati smitasurastrIlocanaiH so'rcyate yastaM vandata ekazastrijagatA so'harnizaM vandyate / yastaM stauti paratra vRtradamanastomena sa stUyate yastaM dhyAyati kumakarmanidhanaH sa dhyAyate yogibhiH // jo jineMdra pUje phUlanasoM; suranainana pUjA tisa hoya / baMdeM bhAvasahita jo jinavara vaMdanIka tribhuvana meM soya // etrtek.. lotat. wotestate intetni.... Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pain tretante tratatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatertighet banArasIvilAsaH 7 tatatatatatateseink, tesettentrionfasetetututolintutietoteketuletetutituttetta jo jina sujasa karai jana tAkI; mahimA indra kareM suraloya / jo mina dhyAna karata banArasidhyA mumi tAke guNa joy||12|| guru adhikAra / vaMzasthavilam / avadyamukte pathi yaH pravarttate pravartayatyanyajanaM ca nispRhaH / OMsa sevitavyaH svahitaiSiNA guruH svayaM taraMstArayituM kSamaH param // 13 // aDilla chanda / pApapaMtha parihargaha; dharahiM zubhapaMtha paga / para upagAra nimittaH bakhAnahi mokSamaga // sadA avaMchita citta; ju tArana tarana jaga / aise guruko mevataH bhAgahiM karama Thaga // 13 // maalinii| vidalayati kubodhaM bodhayatyAgamArtha mugatikugatimArgoM puNyapApe vyanakti / avagamayati kRtyAkRtyabhedaM guruyoM bhavajalanidhipotastaM vinA nAsti kazcit 14 harigItikA chnd| mithyAta dalana siddhAMta sAdhaka; mukatimAraga jAniye / se karanI akaranI sugati durgati; puNya pApa bakhAniye // 3 saMsArasAgarataranatArana guru jahAja vizekhiye / jagamAhi gurusama kaha banArasi; aura kou na dekhiye // 14 // blyTl`ylyttylyttylytty blwl blkh w dlyly brygyddyttylyddylyddylyddylyddylyddyryttylytty blwl Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taketetatatatatertetettatatatatatatatatatatatatatatetet jainagrantharatnAkare wtblyT blyddyttylytty wyddydd ttwtt gylrlw** shikhrinnii| pitA mAtA bhrAtA priyasahacarI sUnunivahaH suhRtsvAmI mAdyatkaribhaTarathAzvaH prikrH| nimajantaM jantuM narakakuhare rakSitumalaM gurordharmAdharmaprakaTanaparAtko'pi na paraH // 15 // mattagayanda / mAta pitA suta bandhu sakhIjana; mIta hitU mukha kAmana pIke / sevaka sAja mataMgaja bAja; mahAdala rAja rathI rathanIke // OM durgati jAya dukhI vilalAya; para sira Aya akelahi jIke / * paMtha kupaMtha gurU samajhAvata; aura sage saba mvArathahIke // 15 // zArdUlavikrIDita / kiM dhyAnena bhavatvazeSaviSayatyAgaistapobhiH kRtaM ___pUrNa bhAvanayAlamindriyajayaiH paryAptamAtAgamaiH / kiM tvekaM bhavanAzanaM kuru guruprItyA guroH zAsanaM sarve yena vinA vinAthabalavatsvArthAya nAlaM gunnaaH|| vastu chanda / dhyAna dhArana dhyAna dhArana; viSai sukha tyAga / karunArasa Adarana; bhUmi saina indrI nirodhana // vrata saMjama dAna tapa; bhagati bhAva siddhaMta sAdhana // ye saba kAma na AvahIM; jyauM vina nAyaka saina / zivasukha hetu banArasI; kara pratIta guruvaina // 16 // HTTTTTTTTTTTTTTTTTER stretetreteretute trete tretieteetsetestetesteteetartieteet retretestete te detaliatet e frete tretete tretetet e tratament cette blwr ml hw gl z ykh wwyly wty wtrby@ lm`lwm@ lsl` Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Katatatatatatatatatatatatitetet tetrtrtetetstettetetzteti banArasIvilAsaH was Mw Tietoeteretetretetreteetsetsekate tretreteistertretetele kuitse breiteret. Lielie tretestetieteet tieteetse tretieteetateretetetetieteen jinamatAdhikAra / shikhrinnii| na devaM nAdevaM na zubhagurumenaM na kuguruM na dharma nAdharma na guNapariNaddhaM na viguNam / na kRtyaM nAMkRtyaM na hitamahitaM nApi nipuNaM vilokante lokA jinavacanacakSurvirahitAH // 17 // kuMDaliyA chnd| deva adeva nahIM lakheM; suguru kuguranahiM sUjha / dharma adharma ganai nahIM; karma akarma na bUjha // karma akarma na bUjhaH guNa ru auguNa nahiM jAnahiM / hita anahita nahi sadhai; nipuNamUrakha nahiM mAnahiM / / kahata banArasi jJAnadRSTi nahiM aMdha abevahiM / jainabacanadRgahIna; lakhai nahi deva adevahiM // 17 // zArdUlavikrIDita / mAnuSyaM viphalaM vadanti hRdayaM vyarthaM vRthA zrotrayo nirmANaM guNadopabhedakalanAM teSAmasaMbhAvinIm / durvAraM narakAndhakUpapatanaM muktiM budhA durlabhAM sArvajJaH samayo dayArasamayo yeSAM na krnnaatithiH|| 31 mAtrA savaiyA chnd| tAko manuja janama saba niSphala; mana niSphala niSphala jugkaan| guNa ara doSa vicAra bheda vidhi; tAhi mahA durlabha hai jJAna // Matatatatatatatatatatat tatatatatatatatatatricteteketetaketetatatatatatatatatatatatatatatatatata Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatatatatatatatatet tetetatt tatatatatat tetatatatatata jainagrantharatnAkare Wetterstatntatrictatuunteteluketelate rudimentaltetetelex.betrbetakrutetrtetattetutetatik tAko sugama naraka dukha saMkaTa; agamapatha padavI nirvAna / jinamatavacana dayArasagarbhita; je na munata siddhaMtabakhAna 18 pIyUSaM viSavajalaM jvalanavattejastamaHstomava mitraM zAtravavatnajaM bhujagavaJcintAmaNiM loSTavat / jyotsnA grISmajadharmavansa manute kAruNyapaNyApaNaM jainendra matamanyadarzanasamaM yo durmatirmanyate // 19 // pttpd| amRtako viSa kahai; nIrako pAvaka mAnahiM / teja timarasama ginahiM: mitrakoM zatru bagvAnahi / / pahupamAla kahiM nAga; ratana patthara sama tulahiM / caMdrakiraNa Atapa svarUpa; ihi bhAMta ju bhullahi / / OM karuNAnidhAna amalAnagunaH praghaTa banArasi jainamata / paramata samAna jo manadharata; so ajAna mUrakha apata // 19 // dharma jAgarayatyayaM vighaTayatyutthApayatyutpathaM OM bhinte matsaramucchinatti kunayaM manAti mithyAmatim / vairAgyaM vitanoti puSyati kRpAM muSNAti tRSNAM ca yase tajjainaM matamarcati prathayati dhyAyatyadhIte kRtI // 20 // marahaTA chnd| zubha dharma vikAzai, pApavinAzai; kupathauthappanahAra / mithyAmatakhaMDe, kunayavihaMDai; maMDai dayA apAra / / tRSNAmadamAre, rAga viDArai; yaha jinaAgamasAra / jo pUlai dhyA3, par3heM paDhA; so jagamAhiM udAra // 20 // tetrtetutattarintatute toit tristus init, I kolutocrttunut kininiintatuttetrtate Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banArasIvilAsaH saMgha adhikAra / ratnAnAmiva rohaNa kSitidharaH khaM tArakANAmiva svargaH kalpamahIruhAmiva saraH paGkeruhANAmiva / pAthodhiH payasAmivendumahasAM sthAnaM guNAnAmasAvityAlocya viracyatAM bhagavataH saMghasya pUjAvidhiH // 31 mAtrA savaiyA chanda / jaise nabhamaMDala tArAgaNa; gehanazikhara ratanakI khAna / jyoM suraloka nRri kalapadruma; jyoMsaravara aMbuja vana jAna || jyoM samudra pUrana jalamaMDita, jyoM zazichabisamUha sukhadAna | taimai saMgha sakala guNamandira, sevahu bhAvabhagati mana Ana 21 yaH saMsAranirAsalAlasamatirmuktyarthamuttiSThate 11 yaM tIrtha kathayanti pAvanatayA yenAsti nAnyaH samaH / yasmai svargapatirnamasyati satAM yasmAcchubhaM jAyate sphUrtiryasya parA vasanti ca guNA yasminsa saMgho'rcyatAm je saMsAra bhoga AzAtaja ThAnata mukati panthakI daura | jAkI seva karata sukha upajata, tina samAna uttama nahiM aura // indrAdika jAke pada vaMdata, jo jaMgama tIratha zuci Thaura / jAmai nita nivAsa guna maMDana, so zrIsaMgha jagata ziramaura // 22 // lakSmIstaM svayamabhyupaiti rabhasAtkIrtistamAliGgati prItistaM bhajate matiH prayatate taM labdhumutkaNThayA / svaH zrIstaM parirabdhumicchati muhurmuktistamAlokate yaH saMghaM guNasaMghakelisadanaM zreyoruciH sevate // 23 // t t t t t t t t it t Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vt.tt.t. tet.tat.............tatt....................tatta 112 jainagrantharatnAkare tAko Aya milai mukhasaMpati, kIrati rahai tihUM jaga chaay| jinasoM prIta baDhe tAke ghaTa, dina dina dharmabuddhi adhikAya // chinachina tAhi lakhai zivasundara, suragasaMpadA milai mubhAya / bAnArasi gunarAsa saMghakI, jo nara bhagati karai mnlaay||23|| yadbhakteH phalamarhadAdipadavImukhyaM kRpeH sasyava cakritvatridazendratAdi tRNavatprAsaGgikaM gIyate / zakti yanmahimastutau na dadhate vAco'pi vAcaspateH saMghaH so'ghaharaH punAtu caraNanyAlaiH satAM mandiram // jAke bhagata mukatipadapAvata, indrAdika pada ginata na koya || jyoM kRSi karata dhAnaphala upajata, sahaja payAra ghAma bhusa hoy|| jAke guna jasa jaMpanakArana, suraguru thakita hota madakhoya / so zrIsaMva punIta banArasi, durita harana bicarana bhaviloya 24 ahiMsA adhikAra / krIDAbhUH sukRtasya duSkRtarajaHsaMhAravAtyA bhayo* danvannaurvyasanAgnimeghapaTalI saMketadRtI zriyAm / niHzreNitridivaukasaH priyasakhI muktaH kugatyargalA sattveSu kriyatAM kRpaiva bhavatu klezairazeSaH paraiH // 25 // - ghnaakssrii| sukratakI khAna indra purIkI nasainI jAna' pAparajakhaMDanako, paunarAsi pekhiye / bhavadukhapAvakabujhAyaveko megha mAlA, kamalA milAyaveko dUtI jyoM vizekhiye // HTTAR FREE Frotaterat.kok...................................... ... .......................tei.tatutetni.ke Matatatatatatatatatatatatatakrintitetute tataratatet attuttorahaetate tatetetutitututet Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Etetettentatetetratatatatatatatatatatatatatatatatatat banArasIvilAsaH ketatatatatatatatatatatatatrinteteketare Cututrettete letalitet tietotekatetrintitutitatetetetett mugati badhUsoM prIta; pAlavekoM AlIsama, kugatike dvAra dRDha; AgalasI dekhiye // aisI dayA kIjai cita; tihalokaprANIhita, aura karatUta kAhU; lekhemeM na lekhiye // 25 // shikhrinnii| yadi grAvA toye tarati taraNiyadyadayate __pratIcyAM saptArciryadi bhajati zaityaM kathamapi / yadi mApIThaM syAdupari sakalasyApi jagataH prasUte satvAnAM tadapi na vadhaH kvApi sukRtam // abhAnaka chanda / jo pazcima ravi ugai; tirai pApAna jala / jo ulaTe bhuvi loka; hoya zItala anala // jo merU Digamiga; siddhi kaha~hoya mala / tava ha hiMsA karataH na upajata puNyaphala || 26 // PYAKeralak.t.t..t.t.tt..t.k.k.ko.tarak.tut.k.kot.kut.knt.t.......s.tak.tattituteket-tutntatutukri maalinii| sa kamalavanamagnervAsaraM bhAsvadastA damRtamuragavakrAtsAdhuvAda vivAdAt / rugapagamamajIrNAjIvitaM kAlakRTAdabhilapati vadhAdyaH prANinAM dharmamicchet // 27 // ghanAkSarI chanda / aganimaiM jaiseM araviMda na vilokiyata; sUra athavata jaiseM bAsara na mAniye / *'Y** ******dos* "TPY****7** ** / Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamantharatnAkare sAMpake badana jaisaiM amRta na upajata; kAlakUTa khAye jaisaiM jIvana na jAniye // kalaha karata nahiM pAiye sujasa jaisaiM; bAr3hatarasAMsa roga nAza na bakhAniye / prANI badhamAMhi taisai dharmakI nizAnI nAhi, yAhItaiM banArasI viveka mana Aniye // 27 // zArdUlavikrIDita | AyurdIrghataraM vapurvarataraM gotraM garIyastaraM vittaM bhUritaraM balaM bahutaraM svAmitvamucaistaram / ArogyaM vigatAntaraM trijagati zlAghyatvamalpetaraM saMsArAmbunidhiM karoti sutaraM cetaH kRpArdrAntaram // 31 mAtrA savaiyA chanda / 14 dIragha Ayu nAma kula uttama guNa saMpati AnaMda nivAsa / unnati vibhava sugama bhavasAgara; tIna bhavana mahimA parakAsa || bhujabalavaMta anaMtarUpa chavi; rogarahita nita bhogavilAsa || jinake cittadayAla tinhoMke, saba sukha hoMhi banArasidAsa || satyavacana adhikAra | vizvAsAyatanaM vipattidalanaM devaiH kRtArAdhanaM mukteH pathyadanaM jalAgnizamanaM vyAghroragastambhanam / zreyaH saMvananaM samRddhijananaM saujanyasaMjIvanaM kIrteH kelivanaM prabhAvabhavanaM satyaM vacaH pAvanam 29 to texte testert intelectaste test bat lete interntetette Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ totete treteta te tretet.etateetateetreteretetrtetoetre tatatertentaretaturet banArasIvilAsaH Fritetustentatertretetectackeretetricia e se tiene un katrintatrintatertretate de trein te tretetetor keto toetsitertestartetett SaTpada / guNanivAsa vizvAsa bAsa; dAridadukhakhaMDana / devaarAdhana yoga; mukatimAraga mukhamaMDana // muyazakeli ArAma; dhAma sajjana manaraMjana / nAgabAghavazakarana; nIra pAvaka bhayabhaMjana // mahimA nidhAna sampatisadana; maMgala mIta punIta maga / sukharAsi banArasi dAsa bhana; satyabacana jayavaMta jaga 29 shikhrinnii| yazo yasmAdbhasmIbhavati vanavaDheriva vanaM nidAnAM duHkhAnAM yadavaniruhANAM jalamiva / na yatra syAcchAyAtapa iva tapaHsaMyamakathA kathaMcittanmithyAvacanamabhidhatte na matimAn // 30 // 35 mAtrA savaiyA chanda / jo bhammata karai nija kIrati; jyoM vanaagni dahai vana soya / jAka saga aneka dukha upajata; baDha vRkSa jyoM sIMcata toya // jAmai dharama kathA nahi muniyata; jyoM ravi vIca chAMhiM nahiM hoy| * so mithyAtva vacana bAnArasi; gahata na tAhi vicakSaNa koya 30 vaMzasthavilam / asatyamapratyayamUlakAraNaM kuvAsanAsa samRddhivAraNam / vipannidAnaM paravazvanorjitaM kRtAparAdhaM kRtibhirvivrjitm|| *** ** * * * Hotstatutetitut.kutatutnuteketaketarinkutrientukatrinksksksists.katutekakutekekatuxink.. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Hatututetatatatatatatatatatatateketetetetetetikutetetutetuteketetetettitititet tetettetitetit part.totatutttt.t.tutet.t.t.ttott.t..ttt.tott.total jainagrantharatnAkare roDaka chanda / kumati kurIta nivAsa; prIta paratIta nivArana / riddhasiddhasukhaharana; vipata dArida dukha kArana / / paravaMcana utapatti; sahaja aparAdha kulacchana / so yaha mithyAvacana; nAhiM Adarata vicacchana // 31 // zArdUlavikrIDita / tasyAgnirjalamarNavaH sthalamarirmitraM surAH kiGkarAH ___ kAntAraM nagaraM giriraeNhamahirmAlyaM mRgaarimRgH| pAtAlaM bilamastramutpaladalaM vyAlaH 'TagAlo viSaM pIyUSaM viSamaM samaM ca vacanaM satyAzcitaM vakti yaH 32 ghnaakssrii| pAvakatai jala hoya; vAridhatai thala hoya, __ zastrauM kamala hoya; grAma hoya banate / kRpatai bivara hoya; parvatateM ghara hoya, __ vAsavatai dAma hoya; hitU durajananaiM / / sighanai kuraMga hoya; vyAla myAlaaMga hoya, biSa piyUSa hoya; mAlA ahiphanateM / viSamatai sama hoya; saMkaTa na vyApa koya, ___ete guna hoya satya; vAdIke darasate // 32 // adattAdAna adhikaar| maalinii| tamabhilapati siddhistaM vRNIte samRddhi stamabhisarati kIrtirmuJcate taM bhavArtiH / Hintataterte tentar tertentrete trete tretetritest nekreto Entretrteet.Intretinere time to time to retire to tretetretentie Interneta teretetet Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ the doveteateret for tortortor tani tere to intretete teretertreter tertertretetrtestarteten banArasIvilAsaH Metatatatatatat totatatatateinbinkate wretched chaintatutatur trintitulateletatatatatatutitute spRhayati sugatistaM nekSate durgatistaM pariharati vipattaM yo na gRhAtyadattam // 33 // roDaka chanda / tAhi riddhi anusara; siddhi abhilASa dharai mana / vipata saMgapariharai, jagata vistarai sujasadhana / / bhavaArati tihiM taje, kugati baMchai na eka chana / so surasampati lahai, gahai nahiM jo adatta dhana // 33 // shikhrinnii| adattaM nAdatte kRtasukRtakAmaH kimapi yaH __ zubhazreNistasminvasati kalahaMsIva kmle| vipattasmAddaraM vrajati rajanIvAmbaramaNevinItaM vidyeva tridivazivalakSmI jati tm||34|| (31 mAtrA ) saMvaiyA chanda / / *tAko mile devapada zivapada, jyoM vidyAdhana lahai vinIta / nAmaiM Aya rahai zubha sampati, jyoM kalahaMsa kamalasoM mIta // * tAhi viloka durai dugva dArida, jyoM ravi Agama raina vidIta / jo adatta dhana tajata banArasi, puNyavaMta so puruSa punIta34 zArdUlavikrIDita / yannivartitakIrtidharmanidhanaM sarvAgasAM sAdhanaM pronmIladvadhabandhanaM viracitakliSTAzayodbodhanam / / daurgatyaikanibandhanaM kRtasugatyAmleSasaMrodhanaM / protsarpatpradhanaM jighRkSati na taddhImAnadattaM dhanam 35 Matatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatetrtrtstatatatitetetetet Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ retaket.t.titut.t.tt.tetst.teteterst.t.x.............tattool jainagranthagnAkare sottraetox.to toto triteretetrete tree tretretetott tretetett .tt.tetetorttrtstettetetotete tretetet.cat marahaTA chnd| jo kIrati gopahi, dharama vilopahi, karahi mahAaparAdha / OM jo zubhagati torahi, duragati lorahi, jorahi yuddha upAdha // jo saMkaTa AnahiM, durgati ThAnahiM, badhabaMdhanako geha / saba auguNa maMDita, gahai na paMDita, mo adattadhana yaha // 35 // hariNI / parajanamanaHpIDAkrIDAvanaM vadhabhAvanA bhavanamavanivyApivyApallatAdhanamaNDalam / kugatigamane mArgaH svargApavargapurArgalaM niyatamanupAdeyaM steyaM nRNAM hitakAviNAm // 36 // (31 mAtrA) svaiyaa| jo parijana saMtApa kelivana; jo badha baMdha kubuddhi nivAma / jo jaga vipatibaladhanamaMDala; jo durgati mAgga parakAsa // jo suralokadvAra dRDha Agala; jo apaharaNa mukti sukhvaas| so adattadhana tajata sAdhujana; nijahitaheta vanArasidAsa 36 zIlAdhikAra. zArdUlavikrIDita / * dattastena jagatyakIrtipaTaho gotre mapIkUrcaka zcAritrasya jalAJjalirguNagaNArAmasya dAvAnalaH / : saMketaH sakalApadAM zivapuradvAre kapATo dRDhaH zIlaM yena nijaM viluptamakhilaM trailokyacintAmaNiH 37 * kama samaya ra para l`ml lm`tlyt`lyly) w `lw grmwlh `mr@ m`mr my rwd bh grh hlwgrmyly w `lwm mwddmttyddymyl w ymyl Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banArasIvilAsaH ( 31 mAtrA ) savaiyA / so apayazako DaMka bajAvata; lAvata kula kalaMka paradhAna / so cAritako deta jalAMjuli guna banako dAvAnala dAna || so zivapanthakivAra banAvata; Apati bipati milanako thAna / cintAmaNi samAna jaga jo nara; zIla ratana nijakarata malAna 37 mAlinI / harati kulakalaGkaM lumpate pApapa sukRtamupacinoti zlAghyanAmAtanoti / namayati suravarga hanti durgApasarga racayati zuci zIlaM svargamokSau salIlam // 38 // roDaka chanda | kula kalaMka dalamalahi; pApamapaMka pakhArahi / dAna saMkaTa harahi; jagata mahimA vistArahi // suraMga mukati pada rahi; sukRtasaMcahi karuNArasi / suragana baMdahi carana; zIlaguNa kahata vanArasi // 38 // zArdUlavikrIDita | vyAghravyAlajalAnalAdivipadasteSAM vrajanti kSayaM kalyANAni samullasanti vibudhAH sAMnidhyamadhyAsate / kIrtiH sphUrtimiyati yAtyupacayaM dharmaH praNazyatyaghaM svarnirvANasukhAni saMnidadhate ye zIlamAvibhrate ||39|| mattagayanda | tAhi na vAgha bhujaMgamako bhaya; pAni na vorai na pAvaka jAlai / tAke samIpa rahaiM sura kinnara; so zubha rIta karai agha TA 11 text t. Lott........ Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sekcuttttttttt.tttt. t Pt.ttitutitutet.tt.tot.tt.titutet.tituttatutetitutetetituttituttotottotokuttitutitute Potato katrikakai tattitut.ki.ket.inkari.ki.kuta 20 jainagrantharatnAkare tAsu viveka baDhe ghaTa aMtara; so surake zivake mukha maale| tAki sukIrati hoya tihU~ jaga; jo nara zIla akhaMDita paalai||30|| OM toyatyagnirapi sajatyahirapi vyAgho'pi sAraGgati ____ vyAlo'pyazcati parvato'pyupalati zveDo'pi piiyuussti| vighno'pyutsavati priyatyarirapi krIDAtaDAgatyapAMnAtho'pi svagRhatyaTavyapi nRNAM zIlaprabhAvADuvam 40 ssttpd| agni nIrasama hoya; mAlasama hoya bhujaMgama / nAhara mRgasama hoya; kuTila gaja hoya turaMgama // viSa piyUSasama hoya; zikharapASAna khaMDamita / vighana ulaTa AnaMda; hoya ripupalaTa hoyahita // lIlAtalAvasama udadhijala; gRhasamAna aTavI vikaTa / ihividhi aneka dukha hohiM sukha; zIlavaMta narake nikaTa // 40 // parigrahAdhikAra. kAlupyaM janayan jaDasya racayandharmadramonmUlanaM klinanItikRpAkSamAkamalinI lobhAmbudhiM vardhayan / maryAdAtaTamuTTajaJchubhamanohaMsapravAsaM dizaki na klezakaraH parigrahanadIpUraH pravRddhiM gataH // 41 // 31 mAtrA svaiyaa| meM aMtara malina hoya nija jIvana; vinase dhamatarovaramUla / kilsai dayAnItinalinIvana; dharai lobha sAgara tanathUla // xt.tttt.tt.tthiti...........Tuttitutt.tt.tta Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banArasIvilAsaH 21 uThai bAda marajAda miTai saba; sujana haMsa nahiM pAvahiM kUla - / bar3hata pUra pUrai dukha saMkaTa; yaha parigraha saritAsama tUla // 41 // mAlinI / kalahakalabhavindhyaH kopagRdhrazmazAnaM vyasanabhujagarandhaM dveSadasyupradoSaH / sukRtavanadavAgnirmArdavAmbhodavAyu rnayanalinatuSAro 'tyarthamarthAnurAgaH // 42 // manaharaNa / kalaha gayanda upajAyaveko vidhagiri; kopa gIdha aghAyako susmazAna hai / sakaTa bhujaMgake nivAsa karaveko vila; vairabhAva caurako mahAnizA samAna hai | komala sugunaghanakhaMDabeko mahA pauna; puNyabana dAhaveko dAvAnala dAna hai / nIta naya nIraja nasAveko hima rAsi; aiso parigraha rAga dukhako nidhAna hai // 42 // zArdUlavikrIDita | pratyarthI prazamasya mitramadhRtermohasya vizrAmabhUH pApAnAM khanirApadAM padmasaddhyAnasya lIlAvanam / vyAkSepasya nidhirmadasya sacivaH zokasya hetuH kaleH kelIvezma parigrahaH parihRteryogyo viviktAtmanAm 43 tetort torte to te to te to teet tor betort teet Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .............................................................tial jainagrantharatnAkare OM 22 vot.totatutet.tairtel-t.tt.tut.tt.ttesetat t..t..t.tt.tut.t.t.ttitut.tt.ttatokutekatt.tt.it prazamako ahita adhIrajako bAla hitaH __mahAmoharAjAkI prasiddha rAjadhAnI hai / bhramako nidhAna duradhyAnako vilAsavanaH vipatako thAna abhimAnakI nizAnI ha // duritako kheta roga zoga utapati heta; ___kalahaniketa duragatiko nidAnI hai / aiso parigraha bhoga savanako tyAga joga; ___Atama gavepIloga yAhI bhAMti jAnI hai // 43 // vahvistRpyati nendhanairiha yathA nAmbhobhigambhonidhima stahallobhaghano dhanairapi dhanairjanturna satuSyati / na tvevaM manune vimucya vibhavaM niHzapamanyaM bhavaM yAtyAnmA tadahaM mudhaiva vidadhAmyanAMsi bhUyAMsi kim / / ___paTapada / * jyoM nahi agni aghAya; pAya Idhana aneka vidhi / jyoM saritA ghana nIra; nRpati nahi hoya nIranidhi / tyo asaMgva dhana baDhata; mUDha saMtopa na mAnahi / pApa karata nahi Darata; vaMdha kArana mana Anahi // paratacha viloka jammana marana; athira rupa saMmArakrama / samujha na Apa para tApa guna; pragaTa banArasi moha bhrama // 14 // ___ krodhAdhikAra. yo mitraM madhuno vikArakaraNaM saMtrAsasaMpAdane - sarpasya pratibimbamagadahana samArciSaH sodaraH / * lo to 'lo s s s s s s s p s * ''' s s s s * PHerekxtux..TOTatut.x.t..intri..T..I.ink....T.TA..X.TAFT-intri.int.retart...Lttrie Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ htt tttttt_re banArasIvilAsaH caitanyasya niSUdane vipataroH sabrahmacArI ciraM sa krodhaH kushlaabhilaasskushlairnirmuulmunmuulytaam||45|| gItAchanda | jo sujana citta vikAra kArana; manahu madirA pAna / jo bharama bhaya cintA baDhAvata, asita sarpa samAna // jo jaMtu jIvana harana vipataruH tanadahanadavadAna | so koparAma vinAma bhavijana; lahahu ziva mukhadhAna // 45 // hAriNI / phalati kalitazreyaH zreNIprasUnaparamparaH prazamapayasA sikto muktiM tapazcaraNadrumaH / yadi punarasI pratyAsatti prakopahavirbhujo bhajati labhate smIbhAvaM tadA viphalodayaH // 46 // 31 mAtrA savaiyA | jaba muni koi boya tapa taruvara: upazama jala sIMcata citakheta / udita jAna sAkhA guNa pallavaH maMgala pahupa mukta phalaheta // taba tihi kopa davAnala upajata, mahAmoha dala pavana sameta / so bhammaMta karata china aMtara. dAhata birakhasahita municeta46 // zArdUlavikrIDita | saMtApaM tanute bhinatti vinayaM sauhArdamutsAdaya tyudvegaM janayatyavadyavacanaM sUne vidhatte kalim / kIrti kRntati durmati vitarati vyAhanti puNyodayaM datte yaH kurgAta sa hAtumucito roSaH sadoSaH satAm // Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 jaina grantharatnAkare vastuchanda / kalaha maMDana maMDana karana udvega / yazakhaMDana hita harana, dukhavilApasaMtApasAdhana // durabaina samuccarana, dharama puNya mAraga virAdhana / vinaya damana duragati gamana, kumati ramana guNalopa 1 ye saba lakSaNa jAna muni, tajahi tatakSaNa kopa // 47 // yo dharma dahati drumaM dava ivonmadhnAti nIti latAM dantIvendukalAM vidhuMtuda iva zrAti kIrti nRNAm / svArtha vAyurivAmbudaM vighaTayatyullAsayatyApadaM tRSNAM dharma ivocitaH kRtakRpAlopaH sa kopaH katham // padapada / kopa dharama dhana hai, agni jima virakha binAsahi / kopa sujasa Avarahi, rAhu jima caMda garAsahi || kopa nIti dalamalahi. nAga jima latA vihaMDahi / kopa kAja saba harahi, pavana jima jaladhara khaMDahi || saMcarata kopa dukha Upajai, bar3heM traSA jima dhUpamaha~ / karuNA vilopa guNa gopa juta. kopa niSedha maMhata kaha~ // 48 // mAnAdhikAra. mandAkrAntA / yasmAdAvirbhavati vitatirdustarApannadInAM yasminziSTAbhirucitaguNagrAmanAmApi nAsti / TYY Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banArasIvilAsaH 25 Loto detect toto tetor, to i Los tortor, inta, Kore Kreteetako in kako to industan tretma korteret kenteetsetesteteetaten teeteekeetestet OM yazca vyAptaM vahati vadhadhIdhUmyayA krodhadAvaM taM mAnAdi parihara durArohamaucityavRtteH // 49 // ___ (mAtrA 31) svaiyaa| jAtai nikasa vipati saritA saba; jagameM phaila rahI cahu~ ora / jAke Dhiga guNagrAma nAma nahiM, mAyA kumatiguphA ati ghora // * jaha~vadhabuddhi dhUma rekhA sama; udita kopa dAvAnala jora / se mo abhimAna pahAra paTaMtara; tajata tAhi sarvajJakizora // 49 // shikhrinnii| zamAlAnaM bhaJjanvimalamatinADI vighaTaya. ___kirandurvAkpAMzUnkaramagaNayannAgamasRNim / bhramannunyA svairaM vinayavanavIthIM vidalayan ___ janaH kaM nAnartha janayati madAndho dvipa iva // 50 // roDaka chanda / bhaMjahiM upazama thaMbha; mumati jaMjIra vihaMDahiM / / kuvacana raja saMgrahahiM; vinayabanapaMkati khaMDahiM / / jagameM phirahiM mvachanda; veda aMkuza nahiM mAnahiM / gaja jyoM nara madaandha; sahaja saba anaratha ThAnahiM // 50 // zArdUlavikrIDita / OM aucityAcaraNaM vilumpati payovAhaM nabhasvAniva pradhvaMsaM vinayaM nayatyahiriva prANaspRzAM jIvitam / kIti kairaviNIM mataGgaja iva pronmUlayatyaJjasA mAno nIca ivopakAranikaraM hanti trivarga nRNAm 51 , ko***********, *, *,o* po s s s s s so-[[s Potatutetuntstatutatutatutek.tutetatut.tutatitutu.tuotutnt.titutetstatutukatatuteketakat krtekutatist Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamantharatnAkare karikhA chanda / mAna saba ucita AcAra bhaMjana kare; pavana saMcAra jima ghana viDahi | mAna Adara tanaya vinaya lopai sakala; bhujaga viSa bhIra jima marana maMDahi // mAnake udita jagamAhi vinasai suyA. kupita mAtaMga jima kumuda khaMDahi / mAnakI rIti viparIti karavRti jima; adhamakI prIti nara nIta chaMDahi / / 51 / / vasantatilakA | muSNAti yaH kRtasamasta samIhitArtha saMjIvanaM vinayajIvitamaGgabhAjAm / jAtyAdimAna viSajaM viSamaM vikAraM taM mArdavAmRtarasena nayasva zAntim // 52 // ( mAtrA 15) caupAI | mAna viSama vipatana saMcare / vinaya vinAza vaoNchitahare // komala guna amrata saMjoga / vinazai mAna viSama viparoga // 52 // mAyAdhikAra. 26 mAlinI / kuzalajananavandhyAM satyasUryAsta saMdhyAM kugatiyuvatimAlAM mohamAtaGgazAlAm / ******* XXX. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banArasIvilAsaH zamakamala himAnIM duryazorAjadhAnIM vyasanazatasahAyAM dUrato muJca mAyAm // 53 // roDaka chanda / kuzala jananakoM baoNjha; satya raviharana sAMjhathiti / kugati yuvati uramAla: moha kuMjara nivAsa chiti // zama vArija himarAzi; pApa saMtApa sahAyani / ayaza khAni jaga jAna; tajahu mAyA dukha dAyani // 53 // upendravajrA | vidhAya mAyAM vividhairupAyaiH parasya ye vaJcanamAcaranti / te vayanti tridivApavargasukhAnmahAmohasakhAH svameva 54 27 vaMzarI chanda | moha magana mAyA mati saMcahi / kara upAya oranako baMcahi / apanI hAni lagkheM nahiM soya / surgAta harai durgati dukha hoya54 vaMzastha vilam | mAyAmavizvAsavilAsamandiraM durAzayo yaH kurute dhanAzayA / so'narthasArthaM na patantamIkSate yathA viDAlo laguDaM payaH pivan // 55 // parichanda | mAyA avizvAsa vilAsa geha / jo karahi mUDha jana dhana saneha / so kugatibaMdha nahi lakhe em| tajabhaya bilAva paya piyataMjema 55 tttttttt******************* Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yettitutet.tutetst.t.tt.ket.tutet.inket.int.tutetatutet jainagrantharatnAkare Kitetoterstattete te te testeretetr teete tortor teste tot. Korterite testostertort, te toetertentu. Letost treter tnt reste trattati vsnttilkaa| mugdhapratAraNaparAyaNamujihIte yatpATavaM kapaTalampaTacittavRtteH / jIryatyupaplavamavazyamihApyakRtvA nApathyabhojanamivAmayamAyatau tat // 56 // ___ abhAnaka chanda / jyoM rogI kara kupatha; baDhAvai roga tana / khAdalaMpaTI bhayo; kahai mujha janama dhana // tyoM kapaTI kara kapaTa; mugadhako dhana harahi / karahi kugatiko baMdha; haraSa manameM dharahi // 56 // lobhAdhikAra. shaarduulvikriiddit| yadurgAmaTavImaTanti vikaTaM kAmanti dezAntaraM se gAhante gahanaM samudramatanuklezAM kRSi kurvate / sevante kRpaNaM patiM gajaghaTAsaMghaTTaduHsaMcaraM sarpanti pradhanaM dhanAndhitadhiyastallobhavisphUrjitam 57 mnhrnn| sahai ghora saMkaTa samudrakI taraMganimai; ___kaMpai citabhIta paMtha; gAhai bIca banamai / ThAna kRSikarma jAmeM; zarmako na leza kahuM: ___ saMkalezarUpa hoya; jUjha marai ranamai // ka tet.tt.k.kotatuteristatutebateratuiskuteketutxtubruakeutix...netitutekatutitutitut. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banArasIvilAsaH tajai nija dhAmako virAji paradeza dhAvaiH sevai prabhu kRpaNamalIna rahai manamaiM / sto dhana kAraja anAraja manuja mUDha, aisI karatUti karai; lobhakI lagana maiM // 57 // mUlaM mohaviSamasya sukRtAmbhorAzi kumbhodbhavaH krodhAgneraraNiH pratApataraNipracchAdane toyadaH / krIDAsadmakalervivekazazinaH svarbhAnurApannadIsindhuH kIrtilatAkalApakalabho lobhaH parAbhUyatAm': pUrana pratApa ravi, rokako dhArAghara; sukRti samudra sokhaveko kumbhanaMda hai | kopa dava pAvaka jananako araNi dAru, moha vipa bhUruhako; mahA dRDha kaMda hai || parama viveka nizimaNi grAsaveko rAhu; kIrati latA kalApa; dalana gayaMda hai / kalahako kelibhauna ApadA nadIko sidhu, aiso lobha yAhUko vipAka dukha dvaMda hai | 58 // vasantatilakA / niHzeSadharmavanadAha vijRmbhamANe duHkhaughabhasmani visarpadakIrtidhUme / vADhaM dhanendhanasamAgamadIpyamAne lobhAnale zalabhatAM labhate guNaughaH // 59 // 29 Cert t t t t t t t t t teet t t t t t test actor to Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stet................... tatataktetnt.ket... tet.tutet.tt.tt jainagrantharatnAkare not.tet.t.xit.tokoretatutxxutekni.tutatukat.t.dot.kotukunkot.txt.kotainitatat.intukuttatutatute parama dharama vana dahai; durita aMbara gati dhArahi / kuyaza dhUma udagarai; bhari bhaya bhamma vithArahi / / dukha phalaMga phukareH tarala tRSNA kala kADhahi / dhana Idhana Agama; saMjoga dina dina ati bADhahi // lahalahai lobha pAyaka prabala; pavana moha uddhata bahai / dajjhahi udAratA Adi bahuH guNa pataMga ka~varA kahai / / 59 zArdUlavikrIDita / 3 jAtaH kalpataruH puraH suragavI nepAM praviSTA gRha cintAratnamupasthita karatale prApto nidhiH saMnidhim / vizvaM vazyamavazyameva sulabhAH svargApavargazriyo * ye saMtoSamazeSadopadahanadhvaMsAmbudaM vibhrate // 6 // (31 mAtrA) saMvayA / vilasai kAmadhanu nAke ghara; pUre kalpavRkSa mugvapoSa / ra agvaya bha~DAra bhare ciMtAmaNi tinako sulabha suraga au moSa / / te nara svavaza kareM tribhuvanako; tinamoM vimugya rahe dugva doSa / / sabai nidhAna sadA tAke dviga; jinake hRdaya bamata saMtoSa // 6 // majanAdhikAra. shikhrinnii| vara kSiptaH pANiH kupitaphaNino vakrakuhare __ varaM jhampApAto jvaladalanakuNDe viracitaH / varaM prAsaprAntaH sapadi jaTharAntarvinihito na janyaM daurjanyaM tadapi vipadAM sama vidussaa||6|| REETTET ME Hottttttttituttartuntukkk.bata.rnbirkirti. .... .. ...thakrantondan.in Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ towkereta ter taste toetatoritetetretetre tontoret ostentatetas textos teatre tretete banArasIvilAsaH .................... ................................t-tak.tutetatut (16 mAtrA) caupaaii| - baru ahivadana hattha nija DArahiM / agani kuMDamai tanapara jArahiM dArahiM udara karahiM viSa bhkssn| pai duSTatA na gahahi vicakSana 61 vsnttilkaa| saujanyameva vidadhAti yazazcayaM ca ____ svadheyasaM ca vibhavaM ca bhavakSayaM ca / dorjanyamAvahasi yatkumate tadartham dhAnye'nalaM kSipasi tajalasekasAdhye // 62 // ___mattagayanda ( savaiyA ) / jyo kRSikAra bhayo citavAtula, so kRSikI karanI ima ThAnaM / bIja baMba na kare jala sicanaH pAvakasoM phalako thala bhAneM // tyoM kumatI nija svArathake hitaH durjanabhAva hiye mahi aaneN| ra saMpati kArana baMdha vidArana; sajjanatA mugvamUla na jAne // 62 // pRthvI / varaM vibhavavandhyatA sujanabhAvabhAjAM nRNA___ masAdhucaritArjitA na punarjitAH saMpadaH / kRzanvamapi zobhate sahajamAyato sundaraM vipAkavirasA na tu zvayathusaMbhavA sthUlatA // 33 // abhAnaka chanda / vara daridratA hoya; karata sajjana kalA / durAcArasoM milai; rAja so nahiM bhalA / / naa-naay*>> s*********h sotstshaa s]]'' ''' wituttitutetatutekittttitut.tattat.kutatuttrakutatxt.txtutstatuttituttitutiktatutetak Totket..... Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 jainamantharatnAkare jyoM zarIra kRza sahaja; suzobhA deta hai / sUja thUlatA baDhai; maranako heta hai // 63 // zArdUlavikrIDita / na brUte paradUSaNaM paraguNaM vaktyalpamapyanvahaM saMtoSaM vahate pararddhiSu parAbAdhAsu dhatte zucam / svazlAghAM na karoti nojjhati nayaM naucityamullaGghayatyukto'pyapriyamakSamAM na racayatyetazcaritraM satAm // 64 // padapada / nahiM jaMpa para dopa; alpa paraguNa bahu mAnahi / hRdaya dhere saMtoSa dIna lakhi karuNA ThAnahi || ucita rIta Adarahi; vimala naya nIti na chaMDahi / nija salhana pariharahi; rAma raci viSaya vihaMDahi // maMDahi na kopa dura bacana suna; sahaja madhura dhuni uccarahi / kahi kavarapAla jaga jAla basi; ye caritra sajjana karahi // 64 // guNisaMgAdhikAra dharme dhvastadayo yazayutanayo vittaM pramattaH pumAkAvyaM niSpratibhastapaH zamadamaiH zUnyo'lpamedhaH zrutam / vastvAlokamalocanazcalamanA dhyAnaM ca vAJchatyasau yaH saGgaM guNinAM vimucya vimatiH kalyANamAkAGkSati // mattagayanda ( savaiyA ) / so karuNAvina dharma vicArataH naina vinA lakhiveko umAhai / so dugnIti dherai yaza hetu, sudhI vina Agamako avagAhai || Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ft.........................totat................................ banArasIvilAsaH xt.x.x.xot t er. t ....... Tot.it so hiyazUnya kavitta karai samatA vina so tapasoM tana dAhai / so thiratA vina dhyAna dherai zaTa; jo sata saMga taje hita cAhe65 hrinnii| hati kumati bhinte mohaM karoti vivekitAM vitarati ratiM sUta nIti tanoti vinItatAm / prathayati yazo dhatte dharma vyapohati durgatiM janayati nRNAM kiM nAbhISTaM guNottamasaMgamaH // 66 // ghnaakssrii| kumati nikaMda hoya mahA moha maMda hoya; jagamagai suyaza viveka jagai hiyesoM / nItako diDhAva hoya vinaiko baDhAva hoya; ___ upaje uchAha jyoM pradhAna pada liyesoM / dharmako prakAza hoya durgatiko nAza hoya; ___ varaMta samAdhi jyoM piyUSa rasa piyesoM / topa pari para hoya; dopa dRSTi dUra hoya, eta guna hohi sata; saMgatake kiyesoM / / 66 // zArdUlavikrIDita / / labdhuM buddhikalApamApadamapAkartuM vihA~ pathi prAptuM kIrtimasAdhutAM vidhuvituM dharma samAsevitum / roddhaM pApavipAkamAkalayituM svargApavargazriyaM * cettvaM citta samIhase guNavatAM saGgaM tadaGgIkuru // 6 // [[*[[******** *****" [[ [[[[[[* "*Yvz Jatt..........tatutek.katuntuttitutitututeketxt.txtubcretrintuirtanty.kuttuttetatutitut Jet.tart.tt...................... Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 jainamantharatnAkare kuMDaliyA / 'kaurA ' te mAraga hai, je gunijanasevaMta / jJAnakalA tinake jagai, te pAvahi bhava aMta || te pAvahiM bhava aMta, zAMta rasa te cita dhArahiM / agha Apada harahiM, gharamakIrati vistArahi // hoMhi sahaja je puruSa, gunI bArijake bhauMrA / te sura saMpati haiM, gahai te mAraga 'korA' // 67 // hAriNI / himati mahimAmbhoje caNDAnilatyudbude dviradati dayArA kSemakSamAbhRti vajrati samiti kumatyanau kandatyanItilatAsu yaH kimabhilaSatAM zreyaH zreyAnsa nirguNisaMgamaH // 68 // padapada / jo mahimA guna nahi, tuhina jima vArija bArahi / jo pratApa saMharahi, pavana jima megha vihArahi || jo sama dama dalamalahi, durada jima upavana khaMDahi / jo suchema chaya karahi, vajra jima zikhara vihaMDahi || jo kumati agni IMdhanasarisa kunayalatA dRDha mUla jaga / so duSTasaMga dukha puSTa kara, tajahi vicakSaNatA sumaga // 68 // indriyAdhikAra | zArdUlavikrIDita | AtmAnaM kupathena nirgamayituM yaH zukalAzvAyate kRtyAkRtyavivekajIvitahatau yaH kRSNasarpAyate / ****** Ek, it htt Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ beteetartettetett.tertretetretetetretertreteret. Det tretetreteretertretung banArasIvilAsaH 35 titattttttituttituttituttttttttott yaH puNyadrumakhaNDakhaNDanavidhau sphUrjatkuThArAyate ___ taM luptavratamudramindriyagaNaM jitvA zubhaMyubhava // 69 // hrigiitikaa| je jagata janako kupaMtha DArahiM, bakra zikSita turagase / je harahiM parama viveka jIvana, kAla dAruNa uragase / / je puNyavRkSakuThAra tIkhana, gupati vrata mudrA kareM / te karanasubhaTa prahAra bhavijana, taba sumAraga paga dherai // 69 // shikhrinnii| pratiSThAM yaniSThAM nayati nayaniSThAM vighaTaya___tyakRtyapvAdhatte matimatapasi prema tanute / vivekasyonsekaM vidalayati datte ca vipadaM padaM taddopANAM karaNanikurumbaM kuru vaze // 7 // ghnaakssrii| ye hI hai kugatike nidAnI dukha doSa dAnI; ___ inahIkI saMgatasoM saMga bhAra bahiye / inakI maganatAsoM vibhoko vinAza hoya, __inahIkI prItasoM anIta pantha gahiye / ye hI tapabhAvakoM biDAre durAcAra dhAre, ___ inahIkI tapata viveka bhUmi dahiye / ye hI indrI subhaTa inahiM jItai soI sAdhu, inako milApI so to mahApApI kAhiye // 70 // ttttttttttttttttttttttttttttting ut.tituttitutet.itten Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ht jaina grantharatnAkare zArdUlavikrIDita | dhattAM maunamagAramujjhatu vidhiprAgalbhyamabhyasyatAmastvantargaNamAgamazramamupAdattAM tapastapyatAm / zreyaHpuJjanikuJjabhaJjanamahAvAtaM na cedindriya vrAtaM jetumavaiti bhasmani hutaM jAnIta sarvaM tataH 71 arth dhereyA gRha tyAgake karaiyA vidhi, rIta sadhaiyA para nindAsoM apRThe hai / vidyA abhyAsI girikaMdarAke bAmI zaciH aMgake acArI hitakArI baina haTe hai / Agamake pAThI mana lAya mahA kAThI bhArI ; kaSTake sahanahAra rAmAhusoM rUThe hai | ityAdika jIva saba kAraja karata rIte; indrinake jIte vinA saravaMga jhUThe hai // 71 // dharmadhvaMsadhurINamabhramarasAvArINamApatprathA karmANamazarmanirmitikalApArINamekAntanaH / sarvAnnInamanAtmanInamanayAtyantInamiSTe yathA kAmInaM kupathAdhvanInamajayannakSAghamakSemabhAk // 72 // dharmatarubhaMjanako mahA matta kuMjarame ApadA bhaMDAra ke bhagnako karorI hai / 1 kumatetyapi pATa:. n ' d s g ` d , e ' k w Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banArasIvilAsaH satyazIla rokaveko paur3ha paradAra jaise; durgatike mAraga calAyakoM dhorI haiM / / kumatike adhikArI kunaipathake bihArI; bhadrabhAva IMdhana jarAyakoM horI hai / mRpAke sahAI durabhAvanA ke bhAI aise; viSayAbhilASI jIva aghake aghorI haiM // 72 // kamalAdhikAra | nimnaM gacchati nimnageva nitarAM nidveva viSkambhate caitanyaM madireva puSyati madaM dhUmyeva dhatte'ndhatAm / cApalyaM capaleva cumbati davajvAleva tRSNAM naya tyullAsaM kulaTAGganeva kamalA svairaM paribhrAmyati // 73 // 37 matagayanda | nIcakI ora aura saritA jima, ghUma bar3hAvata nIMdakI nAI / caMcalatA praghaTai capalA jima, aMdha kareM jima dhUmakI jhAI || teja kare tisanA va jyoM bhadaH jyoM mada poSita mUDhake tAMI / ye karatUti karai kamalA jaga; Dolata jyoM kulaTA vina sAMI // dAyAdAH spRhayanti taskaragaNA muSNanti bhUmIbhujo gRhNanti cchalamAkalayya hutabhugbhasmIkaroti kSaNAt / ambha: plAvayate kSitau vinihitaM yakSA harante haThA durvRttAstanayA nayanti nidhanaM dhigbahvadhInaM dhanam 74 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ t.tt.t.tetituttettotatuteket.t.tutetatutetstetatutta 38 jainagrantharatnAkare t.tt.tttt.tt...t +tttttt.ttttt,,, baMdhu virodha karai nizavAsara; daMDanakoM narave chala jove / / * pAvaka dAhata nIra bahAvata, he dRgaoTa nizAcara Dhovai // * bhRtala rakSita jakSa hairai karakai duravratti kusaMtati khovai| ye utapAta uThai dhanake Dhiga; dAmadhanI kahu kyoM sukha sauvai74 * nIcasyApi ciraM caTUni racayantyAyAnti nIcairnati * zatrorapyaguNAtmano'pi viddhatyuccairguNotkIrtanam / / nirvadaM na vidanti kiMcidakRtajJasyApi saMvAkrame kaSTaM ki na manasvino'pi manujAH kurvanti vittaarthinH|| ghnaakssrii| nIca dhanavaMta tAhi nikha asIsa deya; vaha na vilokai yaha carana gahata hai / vaha akRtajJa nara yaha ajJatAko gharaH / ___ vaha mada lIna yaha dInatA kahata hai / vaha citta kopa ThAne yaha vAko prabhu mAnaH vAka kuvacana saba yaha pai sahata hai / aisI gati dhAra na vicAra kachu guNa doSa; arathAbhilASI jIva aratha cahata hai / / 75 // lakSmIH sarpati nIcamarNavapayaH saGgAdivAmbhojinI saMsargAdiva kaNTakAkulapadA na vApi dhatte padam / / t.tit.tt.t..r-titatitut.t.t.tt..t.t.tt.tt.tt.tt. t ..........FAnkuttankink.keti - - 1. rAjA. HTTTTTTTTM Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Pertenkontorettotetor te tretetrtrtrtrtrtateetateetartetetatatatatet banArasIvilAsaH 39 trkut.kut.tter caitanyaM viSasaMnidheriva nRNAmujAsayatyAsA OM dharmasthAnaniyojanena guNibhimA'hyaM tadasyAH phalam 76 nIcahIkI orakoM umaMga calai kamalA so; pitA siMdhu salilakhabhAva yAhi diyo hai / rahai na suthira he sakaMTaka carana yAko; ___ vasI kaMjamAhiM kaMjakaiso pada kiyA hai // jAko milai hitasoM aceta kara DAre tAhi; ___ vipakI bahana tAtai vipakaiso hiyo hai| mI ThagahArI jina dharamaka paMthaDArI; ____ karake sukRti tina yAko phala liyo hai / / 76 // dAnAdhikAra. cAritraM cinute tanoti vinayaM jJAnaM nayatyunani __ puSNAti prazamaM tapaH prabalayatyullAsayatyAgamam / puNyaM kandalayatyaghaM dalayati svarga dadAti RbhAnirvANazriyamAtanoti nihitaM pAtre pavitre dhanam 77 31 mAtrA savaiyA chaMda / carana akhaMDa jJAna ati ujjala; vinaya viveka prazama amalAna / / * anagha mubhAva mukRti guna saMcaya; ucca amarapada baMdha vidhAna Agamagamya ramya tapakI ruci; uddhata mukati paMtha sopAna / - ye guNa praghaTa hoMya tinake ghaTa; je nara dehiM supattahiM dAna77 * [[**sm- / ***daai[[mdaai**''' m****[[rtsom- ....................tattatuut.tot.t ttttttttttt.ttst.tattsekxtutakirinkutrkst.ttt.t.titutu.tutattituttitute stotukaturette...xstot.kesat.toxt-7 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina grantharatnAkare dAridryaM na tamIkSate na bhajate daurbhAgyamAlambate nAkIrtirna parAbhavo'bhilapate na vyAdhirAskandati / dainyaM nAdriyate dunoti na daraH kliznanti naivApadaH pAtre yo vitaratyanarthadalanaM dAnaM nidAnaM zriyAm // 78 // padapada / so daridra dala mahi; tAhi durbhAga na gaMja hi / so na lahai apamAnaH su to vipadA bhayabhaMjahi // tihi na koI dukha dehi . tAsu tana vyAdhi na baDhai 1 tAhi kuvaza paraharahi, sumukha dInatA na kaTTaI // so lahahi uccapadajagata maha~, aba anaratha nAmahi sarakha / kahai ku~varapAla so dhanya nara, jo surkheta boMba darava // 78 // lakSmIH kAmayate matirmRgayate kIrtistamAlokate 40 prIticumvati sevate subhagatA nIrogatAliGgati / zreyaH saMhatirabhyupaiti vRNute svargopabhogasthitimuktirvAJchati yaH prayacchati pumAnpuNyArthamarthaM nijam // ghanAkSarI / tAhiko subuddhi bare ramA nAkI cAha kare, caMdana sarUpa ho suyaza tAhi cara / sahaja suhAga pArzve suraMga samIpa Avai, bAra bAra mukati ramani tAhi arace || tAhike zarIrakoM aliMgati arogatAI, maMgala kare milAI prIta kareM parace Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Pret..t.txt.tt.t-tutxtut.tt.titut.kuttitutst-trkut.kutte banArasIvilAsaH etetestaut tetettetalninnutetut tutta itseteriteret et etnicitetutetitietetetetuta joI nara ho suceta citta samatA sameta, dharamake hetako sukheta dhana kharacai // 79 // mndaakraantaa| tasyAsannA ratignucarI kIrtirutkaNThitA zrIH _ snigdhA buddhiH paricayaparA cakravartitvaRddhiH / pANau prAptA tridivakamalA kAmukI muktisaMpat saptakSatryAM vapati vipulaM vittavIjaM nijaM yaH // 8 // pdmaavtii| tAkI rati kIti dAmI sama, sahasA rAjariddhi ghara Avai / sumati sutA upaje tAka ghaTa, so suraloka saMpadA pAvai // nAkI dRSTi lagdai ziva mAraga, so nirabaMdha bhAvanA bhaavai| jo nara tyAga kapaTa kuMvarA kaha, vivisoM saptakheta dhana bAvai // 80 tapaprabhAvAdhikAra / zArdUlavikrIDita / yatpUrvArjitakarmazailakulizaM yatkAmadAvAnala jvAlAjAlajalaM yadugrakaraNagrAmAhimantrAkSaram / yatpratyUhatamaHsamUha divasaM yallabdhilakSmIlatA___ mUlaM tadvividhaM yathAvidhi tapaH kurvIta vItaspRhaH 81 pdpd| jo pUraba kRta karma, piDa giradalana vajradhara / jo manamatha dava jvAla, mAla sa~ga harana meghajhara // htttttt.tt,....kirtattttt.txt,I...thist.. ... ....TA + + + + Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Fortretreteteta tretratatatatatatertretetrtrtrtretieteetatertreteetatematika jainagrantharatnAkare Internetseteketaretaketareket keretete Pukttttttttttttain,., jo pracaMDa iMdriya bhujaMga, thaMbhana sumaMtra vr| jo vibhAva saMtama supuMja, khaMDana prabhAta kara // jo labdhi vela upajaMta ghaTa, tAsu mUla dRDhatA sahita / so sutapa aMga bahuvidhi duvidhi, karahi vibudhibaMchArahita 81 yasmAdvighnaparamparA vighaTate dAsyaM surAH kurvate ___ kAmaH zAmyati dAmyatIndriyagaNaH kalyANamunsarpati / unmIlanti maharddhayaH kalayati dhvaMsaM ca yaH karmaNAM svAdhInaM tridivaM zivaM ca natilAdhyaM tapastanna kim|| / ghnaakssrii| jAke Adarata mahA riddhimoM milApa hoya, ___ madana avyApa hoya karma bana dAhiye / vidhana vinAsa hoya gIgvANa dAsa hoya, jJAnako prakAza hoya bho samudra thAhiye // devapada khela hoya maMgalamoM mela hoya, indrinikI jela hoya moSapaMtha gAhiye / jAkI aisI mahimA praghaTa kahai kaurapAla, tihuMloka tihuMkAla so tapa sarAhiye / / 82 / / kAntAraM na yathetaro jvalayituM dakSo davAgniM vinA OM dAvAgniM na yathAparaH zamayituM zakto vinAmbhodharam / aniSNAtaH pavanaM vinA nirasituM nAnyo yathAmbhodharaM 3 kauMcaM tapasA vinA kimaparo hantuM smrthstthaa83|| t. Matrtrtrtrtebete beteketetat-tekelnlnto a tuttetutetut ', .tilitlt.ttttatrkut.in Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Platsetatatatatatatatatatatertrtrtreteriteret e te tretieteatertreteretetetom banArasIvilAsaH mttgynd| jo vara kAnana dAhanakoM dava; pAvakasoM nahi dUsaro dIsai / jo davaAga bujhai na tatakSaNa; jo na akhaMDita megha barIsai // jo praghaTai nahi jaulaga mAruta; taulaga ghora ghaTA nahiM khIsai // tyoM ghaTameM tapavajravinA dRDha; karmakulAcala aura na pIsai // 83 // srgdhraa| saMtopasthUlamUlaH prazamaparikaraskandhabandhaprapaJcaH __ paJcAkSIrodhazAkhaH sphuradabhayadalaH zIlasaMpatpravAlaH zraddhAmbhaHpUrasekAdvipulakulavalaizvaryasaundaryabhogaH svargAdiprAptipuppaH zivapadaphaladaH syAttapaHkalpavRkSaH // pdpd| sudRDha mUla saMtoSa; prathama guna prabala peDa dhruva / paMcAcAra su zAkha; zIla saMpati pravAla huva // abhaya aMga dalapuMja; devapada pahupa mumaMDita / sukRtabhAva vistAra; bhAra ziva suphala akhaMDita // * paratIta dhAra jala siMca kiya; ati utaMga dina dina puSita / 3 jayavaMta jagata yaha sutapataru; muni vihaMga sahi sukhita // 84 // bhaavnaadhikaar| zArdUlavikrIDita / nIrAge taruNIkaTAkSitamiva tyAgavyapetaprabhoH sevAkaSTamivoparopaNamivAmbhojanmanAmazmani / tattatutet.titut-tutitutntst.tatut.t, textst....................tot.ttesatoketatutetituttitute Kitatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatat -- - --- -- 1. tapaH pAdapo'yamityapi pAThaH. 2. tyAgavyayena prabhoH ityapi pAThaH. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatata *44 jainagrantharatnAkare / mameranaraur-MAHAMATALAnukranslatteutekekurukutekstatuted viSvagvarSamivoparakSititale dAnArhada tapaH___ svAdhyAyAdhyayanAdi niSphalamanuSThAnaM vinA bhaavnaam|| padmAvatI chnd| jyoM nIrAga puruSake sanamukha; purakAmini kaTAkSa kara uutthii| jyoM dhana tyAgarahita prabhusevana; UsarameM baraSA jima chUTI // jyoM zilamAhi kamalako bovana; pavana pakara jima bAMdhiye muuttii| ye karatUti hoya jima niSphala; tyoM vinabhAvakriyA saba jhUThI 85 sarva zIpsati puNyamIpsati dayAM dhitsatyaghaM bhitsati ___ krodhaM ditsati dAnazIlatapasAM sAphalyamAditsati / kalyANopacayaM cikIrSati bhavAmbhodhestaTaM lipsate muktistrIM pariripsate yadi janasnadbhAvayedbhAvanAm 86 ghnaakssrii| pUraba karama dahai; saravajJa pada lahai; gahai puNyapaMtha phira pApamaiM na AvanA / karunAkI kalA jAgai kaThina kapAya bhAgai; __ lAgai dAnazIla tapa maphala suhAvanA // pAvai bhavasiMdhu taTa gyolai mokSadvAra paTa; ___ zarma sAdha dharmakI dharAma kara dhAvanA / ete saba kAja karai alakhako aMgadharai; cerI cidAnaMdakI akelI eka bhAvanA // 86 // pattitutt.titutikti, F..x.krt. F........ ... ... .. .. uinthin... ... ... .. ......tirint.t.ret ..... Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meter for traiter tot artistication trite tatatatatan tre tre treteteatretotertreteet banArasIvilAsaH ......EL.thet.tteet.in Jii.tttt.ttttt.tt. ti,t . .... . pRthvI / vivekavanasAriNI prazamazarmasaMjIvanI bhavArNavamahAtarI madanadAvameghAvalIm / calAkSamRgavAgugaM gurukaSAyazailAzani vimuktipathavesarI bhajana bhAvanAM kiM paraiH / / 87 // prazamake popaveko amratakI dhAgasama; / jJAnavana sIMcaveko nadI nIrabharI hai / caMcala karaNa mRga bAMdhavekoM vAgurAsI; kAmadAvAnala nAsaveko megha jharI hai / prabala kapAyagiri bhajavako bajra gadA, bho samudra tAraveko pauDhI mahA tarI hai / mokSapantha gAhavekoM vezarI vilAyatakI, aisI zuddha bhAvanA akhaMDa dhAra DharI hai // 87 / / shikhrinnii| dhanaM dattaM vittaM jinavacanamabhyastamakhilaM kriyAkANDaM caNDaM racitamavanau suptamasakRt / / tapastIvaM tanaM caraNamapi cINa cirataraM na caJcitte bhAvastupavapanavatsarvamaphalam // 88 // abhAnaka chanda / gaha punIta AcAra, jinAgama jovanA / kara tapa saMjama dAna, bhUmi kA sovanA // 1. azvatarI arthAt khaccarI. pot.c.t.x.ket....t.tt................ .ttkist...r, ki , kartant....tot.tutthat, totatutetatta Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w.t.t.tutetotstatutet.tet-totatutetst.ttotatutetitutetet.in jainagrantharatnAkare tttttttttt.ttttttt.tt. ++++.............................t.t. t e karanI saba niphala, hoya vina bhAvanA / jyoM tupa boe hAtha, kachu nahiM AvanA / / 88 // vairAgAdhikAra / haarinnii| yadazubharajaHpAtho dRpnendriyadviradAGkazaM ___ kuzalakusumodyAnaM mAdyanmanaHkapizAlA / viratiramaNIlIlAvezma smarajvagbheSajaM zivapatharathastadvaigamyaM vimRzya bhavAbhayaH // 89 // ghanAkSarI / azubhatA dhRra haravakoM nIra pUra sama. vimala vigna kulayako suhAga hai / udina madana jura nAgavakoM jugakuza, asagaja yamanako akugako dAga hai // caMcala kumana kapi gekavako lohaphanda. kugala kulama upajAyavako bAga hai| mRdhA mokSamAgga calAyavako nAmI gtha. mohinakArI bhayabhavana vigaga hai / / 8 / / vsnttilkaa| caNDAnilaH sphuritamandacayaM davAni vRkSavaja timigmaNDalamakaMbimbam / vanaM mahAnivahaM nayate yathAntaM vaigagyamakarmApa karma tathA samagram // 10 // - 2 Tiwww t.ttt.tt.tt.ttt.t.t.tttt.r, tot.tter , tret.t. I....tt.tituttitrint.tity + Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Stotrt-totatutixtut.txt.txtutet.txt tatutetat tutatuteta banArasIvilAsaH amAnaka chnd| jyoM samIra gaMbhIra. ghanAdhana chaya kare / vajra vidAra zimbara, divAkara tama harai / / jyoM dava pAvaka pUra. daha vanakuMjako / tyoM bhane baiMgaga, kammake putrako // 10 // shinrinnii| namamyA devAnAM caraNavarivamyA zubhaguge. stapamyA niHsImaklamapadamupAmyA guNavatAm / niSadyAraNya myAkaraNadamavidyA ca zivadA vigagaH kagagaHznapanipuNo'ntaH sphurati cet // paramAvatI chanda / : kInI nina cudavakI pRjA, tina guru caraNakamala cita laayo| mo banavAma banyo nizavAyara, tina gunabana puruSa yA gaayo|| nina napa liyo kiyA indrI dama, mo pugna vidyA paDha aayo| ma aparAdha gAnAko naja. jina vagagarapa dhana paayo||11 zAlavikrIDita / : bhogAkRSNabhujaGgabhogaviSamAngajyaM rajaHsaMnibhaM : pandhanyadhaniyandhanAni viSayagrAmaM vizanopamam / '. bhUti bhUtisahodagaM tRNanulaM spreNaM vidityA tyaja- stavAsaktimanAvilo vilabhate mukti viraktaH pumAn // Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 jainagrantharatnAkare ghanAkSarI chanda / jAkoM bhoga bhAva dIsa kAra nAgako phana, gajako mamAja dIgya jaiso rajakoSa hai / jAko paravAra ko baDhAva ghagavadha mRjha. vipa unba maujako vicAra viSapopa hai / / lamai yo vimati jyA bhamamiko vibhUti kaha.. ___ banatA vidAmamai viloke dR doSa hai| so jAna tyAga yaha mahimA vigagatAkI. nAhIko vaigaga mahI tAka diga mopa hai // 2 // ina adhikAra samAprama atha upadeza gAthA / upendrvtraa| jinendra prajA guruparyupAstiH sattyAnukampA shubhpaatrdaanm| guNAnugagaH zrutigagamamya nRjanmavRkSamya phalAnyamuni ? mttgynd| ke paramezvarakI aAcA vidhi. mo guruko upamana kii| , dIna biloka dayA yAgyi cina, prAmuka dAna panAha dii| / / / gAhaka ho gunako gahiye, macioM jina Agamako rasa piin| ya karanI kariya praTamai yama. yo jagama naramIphala lIne // 3 // : nirvAgaNI / trisaMdhyaM devAcI viracaya ca yaM prApaya yazaH zriyaH pAtra vApaM janaya nayamAMga naya manaH / ----- -..."":' +--+-+-+-+-+-+-+-+ 4 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banArasIvilAsaH smarakrodhAdyArIndalaya kalaya prANiSu dayAM jinotaM siddhAntaM zRNu vRNu javAnmuktikamalAm // harigItA chanda | jo re sAtha trikAla sumaraNa, jAma jagayaza vistare / jo sune paramAnahi surucimoM, nIta mAgga paga dherai // jo nirakha dIna dayA prabhu, kAmakrodhAdika re / jo dhana saptasuta kharace. tAhi zivapati bere // 94 // zArdUlavikrIDita | kRtvAhapadapUjanaM yatijanaM natvA viditvAgamaM hitvA dharmakarmaThadhiyAM pAtreSu datvA dhanam / gatvA paddhatimuttamakramajugaM jitvAnnarAvijaM smRtvA paJcanamastriyAM kuru karoDasthamiTaM sukham // 49 vastu chan / deva pUjahi deva pUjahiM nahi guru seva | paramAgamaruci dhahi najahi duSTagata tanakSaNa | guNi saMgati Adara karahi tyAga dumana bhakSaNa || dehi supAtrahi dAna nita jaise paMcanavakAra | ye karanI je AcarahiM ne pAMva bhavapAra || 95 // hAriNI / prasarati yathA kIrtirdikSu kSapAkarasodarAbhyudayajananI yAni sphIti yathA guNasantatiH / kalayati yathA vRddhi dharmaH kukarmahatikSamaH kuzalasulabha nyAyye kArya tathA pathi vartanam // 996 // Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Statatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatatat jainagrantharalAkare ... . dohA chanda / guna aru dharma suthira rahai, yaza pratApa gaMbhIra / kuzala vRkSa jima laha lahe, tihiM mAraga cala bIra ! // 2.6 / / shikhrinnii| kare zlAghyassyAgaH zirasi gurupAdapraNamanaM * mukhe satyA vANI zrutamadhigataM ca zravaNayoH / * hadi svacchA vRttirvijayi bhujayoH paurupamaho vinApyezvaryeNa prakRtimahatAM maNDanamidam // 9.7 / / kavitta chanda / / badana vinaya nukaTa sira Upara, mugumvacana kuMDala jugakAna / atara zatruvijaya bhujamaDana, mukatamAla ura guna amalAna || tyAga mahaja kara kaTaka vigajana, gAbhina matya bacana mumba paan| bhUSaNa nadi ta U tana maDina. yAta mannapurUSa paradhAna || 27 // bhavAraNyaM mukyA yadi jigamiSurmuninagarI : tadAnI mA kAviSayavipavRSu vamatima / : yatazchAyApyaSAM prathayati mahAmohamaciga dayaM janturyammAnpadapi na gantuM prabhavati // 1.8 // noTa-nIcaM liye nIna mA. murako nAmale ghnaakssrii| gahai je sujana rIta guNImoM nivAhai prIna, mavA mAMdha gurukI vinasoM kara jorakai / ........ttttttttttttttttttttter 1 isa mUla bhokakA bhASAnuvAda kisI bhI pratimeM nahIM hai| Warrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banArasIvilAsaH vidyAko visanadharai paratiya saMga hareM, durjanakI saMgatisoM baiThe mukha morakai / / ta lokanindha kAja pUrje deva jinarAja, ___ kareM je karana thira umaMga bahorakai / taI jIva surakhI hoya teI mokha mukhI hoMya, teI hoMhi parama karama phanda norake // 1 // panindA tyAga kara manameM vaigaga dhara, ___ krodha mAna mAyA lobha cAroM parihA re // hiradama topa gahu mama nAmoM mIge rahu, ___gharamako bheda lahu gvadameM na para re // kammako vaMza gvAya mukatiko pantha joya, muniko bIjayIya durgAnamA Dara re / aMg nara eso hohi bAra bAra kahUM tohi, nahi no midhAra - nigoda naMge ghara re // 2 // 3. mAtrA saMvaiyA chanda / .. Alama tyAga jAga nara cetana. bara saMbhAra mata karahu vilaMba / hA na mamba lavaleza jaganahi. niba viraSa lagai na aMba // nAta naM atara vipakSa hara. kara vilakSa nija akSakadaMba / gaha guna jJAna baiTa cAritaratha, dehu moSa maga sanmukha baMba // 3 // maalinii| 3 amajada jitadevAcAryapahodayAdi. ghumaNivijayasiMhAcAryapAdAravinde / SARKakkukkukri.kustitutatt.tattat.tt.t.tt,t.tt.t.tat.tattatokuterdrinkeel Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamantharatnAkare Vilom sha madhukarasamatAM yastena somaprabheNa vyaraci munipanetrA sUktimuktAvalIyam // 99 // 52 kavitta chanda / jaina vaMza sara haMsa digambaraH munipati ajitadeva ati Araja / tAke pada vAdImadabhaMjana; praghaMTe vijayasena AcAraja || tAke paTTa bhaye somaprabhaH tina ye grantha kiyo hita kAraja | jAke paDhata sunata avadhArata. hai supuruSa je puruSa anaarj||99|| indravajA somaprabhAcAryamabhA va loke vastu prakAzaM kurute yathAzu | tathAyamuzcarUpadezalezaH zubhotsavajJAnaguNAMstanoti // 100 // bhASAgranthakarttA kI orase nAmAdi. , dohA chaMda | nAma sUktimuktAvalI: dvAviMzati adhikAra / ThAna loka paramAna savaH iti granthavistAra // 1 // sarve vanArasI: mitra ikacina / tinahi anya bhASA kiyo bahuvidha ikyAnavaH Rtu zrISama vaizAkha / : somavAra ekAdazI: karanachatra mina pAya || 3 // kavi || 2 // ini vasImanAcA racitA nindaraprakarAparaparyAyAnuvarI bhASAndAnuvAdasahitA samAptA / 1 isa lokakA nAyA cha mA nahiIM milA. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 lIjiye-jainaprandharatnAkarameM chapehuye rana. pahilA rana-'brahmavilAsa' hai. mUlya 1) DaoN. kharca ki yaha pranya bhaiyA bhagavatIdAsajIkRta prAcIna hiMdI kavitAkA hai. isameM ll choTemoTe 67 anya (viSaya) hai. isakA dUsarA nAma bhagavatIvi-18 lAsa bhI haiM. suMdara TAIpase chapA 306 pRSThakA anya hai. Sai dUsarA rana-daulatavilAsaprathamabhAga hai. mUlya || DA) isameM kavivara paM0 daulatarAmajIkRta uttamottama stuti upadezI va 10 AdhyAtmika pada, chahaDhAlA aura jakaDiyoMkA saMgraha hai. isake darzana durlabha the hamane baDe parizramase saMgraha karake zuddhatApUrvaka chapAye haiM. tIsarA rana-'svAmikArtikezAnuprekSA' hai mUlya 1 // yaha atizaya prAcIna vairAgyotpAdaka prantha hai. jainadharmake saba vi- aSaya isameM haiM. Upara gAthA usake nIce maskRta chAyA aura usake | SA nIceM paDita jayacandrajIkRta manohara bhASAdIkA aura bhAvArSa hai. baDe baDe dosI pRSTakA jilda badhA prantha hai DAkakharca / / lagaMgA. zaMthA rana-'AmaparIkSA' mUla hai. mUlya ) DA. ma. // pAMcavAM rama-'AptamImAMsA' mUla hai. mUlya 4) DaoN0 // chahA raga-ranakaraNDazrAvakAcAra' hai. mUlya / ) DaoN ju Ka sAtavAM rana-banArasIvilAsa hai. mRtya 1 // ) DAka marca ) yaha rana kavivara banArasIdAsajIke jIvanacaritramAhata chapa rahA hai. AThavAM rana-dvAdazAnuprekSA bhASATIkAmahina hai. yaha OM zrIzubhacandrAcAryaviracina jJAnArNavapranthamekA dUsaga anyAya hai. isameM | 192 saMskRta zloka hai. paDita jayacandra jIkRta bhASATIkAsahita bAraha bhAvanAkA bahuta hI uttama prantha hai. mUlya 1) TAMka sarca ST milanekA panA-patrAlAla jaina, mAlika jainagrantharamAkara kAryAlaya, poSTa-giragAMva, bamo. ): ( V RESED GanGUrATa - Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIparamAtmane namaH rAjarSiramoghavarSakRtA prshnottrrtnmaalikaa| SeceasencessCRIBEOSRCERasad jisako veranInivAsI zrIyata jinavaradAsane bhASAnuvAdita kiyA mumbaIke-jainaprantharalAkara kAryAlayane / mumbaIke zrIgaNeza priMTiMga presameM chapAkara prasiddha kiyA bhAranirvANa saMvat 114 / IsavI san 19.8 / prathamavAra 1... prApti ] [ mUlya ko pAne / Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA | yaha choTIsI pustaka isa liye prakAzita kI jAtI hai ki hamAre samAja ke logoM meM vizeSakara bAlaka gaNoMmeM ise kaMTha karanekI pravRtti ho jAve / bAlakagaNa ise kaMThAma rakhakara yadi parampara praznottara kiyA kareMge, to vinodake sAtha 2 amUlya 2 zikSAoMkA lAbha bhI hogA / mahArAja amoghavarSakI praznotararatnamAlAke sivAya upayogI samajhakara eka ajAna vidvAnakI banAI huI praznottaramAlA bhI isameM saMgraha kI jAtI hai / ye donoM mAlAyeM kucha dina pahale jainamitrameM paM0 lAlArAmajIke dvArA sArtha prakAzita ho cukI haiM / hama unheM kucha pheraphArake sAtha DhaMga badalakara prasiddha karate hai / AzA hai ki hamArA DhaMga pAThakoMko rucikara hogA / praznotararatnamAlA karttA rASTrakuTavaMzIya rAjA amoghavarSa haiM jo ki parama digambara jaina the| Adi purANake karttA bhagavajinasenAcArya unake guru the / isa viSaya meM hama yahAM svayaM kucha na likhakara jainamitrake aMka 3 varSa 8 meM zrInAthUrAma premIkA likhA huA jo lekha prakAzita huA hai, usakA antima bhAga uddhRta kara dete haiN| isase pAThakoMko isa choTIsI kintu apUrva pustakakA savizeSa paricaya milegA / sarasvatI sevaka:-- jinavaradAsa gupta / Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznottararatnamAlA aura rAjA amoghavarSa / yaha praznocararatnamAlA eka 29 zlokakI choTIsI kavitA hai / parantu aisI mundara aura manohara hai ki, ise ratnamAlA kahanemeM kucha bhI saMkoca nahIM hotA / pratyeka dharmake anuyAyI isake upadezApara prasannatAsa cala sakate haiM / isakA eka eka zloka amUlya hai / .. acchI vastukA mvAmI hara koI bananA cAhatA hai " isa nyAyama Aja imakaM cAra matavAle mvAmI banAnA cAhate haiN| 1zaMkarAcArya ke anuyAyI. 2 zukadevake anuyAyI. 3 zvetAmbarI aura 4 digambarI / inamama pahale doke anuyAyiyoMne to isameM apane matake puSTa karanevAle chaha mAna zAke naye banAkara milA diye haiM aura maMgalAcaraNa aura prazasnike Adi antake do zloka nikAla diya hai / parantu Upagme milAye hue zloka gloMmeM kArakhaMDakI varaha pRthak jAna par3ate haiN| yaha sampUrNa grantha AryAchandameM hai paMratu milAya hue loka vasantatilakA chandameM hai. yaha bAta vicANIya hai / isama jAna par3atA hai ki. ukta zloka pIchese kImIna 1 senyaM madA kiM guruvedavAkyaM // // kAryA priyA kA zivaviSNu bhaktiH .. ||}! kiM karma kRtvA nahi gocarnAyaM, kAmArika mAri mamarcanAkhyam // 20 // upasthite prANahare kRtAnte kimAzu kArya sudhiyA prayatnAta / vAkkAyacitaiH sukhadaM yamanaM mugaripAdambujameva cintyam // 24 // .... ki karma yatprItikaraM mugareH ... // 30 // 2 praNipatya vardhamAna praznottararatnamAlikAM vakSye / nAganarAmaravanya devaM devAdhipaM vIram // 1 // Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4 ) milA diye haiM paraMtu milAnevAlene bar3I galatI kI hai ki, unako AryAchandameM nahIM banAyA / prazastike lokake sthAnameM donoMne ye rakkhA hai, jisase bhI AbhAsa hotA hai ki, isameM jAlasAjI kI gaI haiM / yadi zaMkarAcArya aura zukadeva hI yathArtha banAnevAle hote. to ve isa choTIsI kavitAmeM apanA nAma padyahI dete. I meM denekI AvazyakatA nahIM thI / kyoMki aisI kavitAoM meM jinheM ki loga kaMThastha rakhate haiM, gadyameM likhanekI paripAThI kama hai / tIsare adhikArI zvetAmbarI bhAI haiM ve ise apane AcArya vimaladAsasUrikI banAI huI batalAte haiM aura prazAntimeM nace limba huA loka paDhate haiM. citA sitapaTaguruNA vimalA vimalena ratnamAleva / praznottaramAleyaM kaMThagatA kiM na bhUSayati // isa pratike sivAya unake pAsa aura koI pramANa zvetAmbarIba AcAryakI kRti siddha karanekA nahIM hai| zeSa 28 loka va jyAMka tyo mAnate hai| AcArya vimaladAsa kaba hue, unhoMne kaoNna 2 andha banAye aura una granthoMmeM unhoMne isa kavitAkA jikara 1 iti zrImacchaGkarAcAryaviracitA praznottaramAlA samAptA / ( rAjA rAjendralAlamitra saMgrahIta hastalikhita saMskRtapustakoMkI sUci jilda 2 pRSTa 355 aura bambaIkI chapI huI aneka AvRttiyAM ) iti zrIzukayatIndraviracitA praznottaramAlA samAptA / ( baMgAla eziyATika susAyaTIkA janarala, jilda 16 bhAga 2 pRSTa 1235) 2 iMDiyana eNTikerI jilda 19 pRSTha 378 aura kAvyamAlA satagucchaka pRSTa 123 / Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiyA hai ki, nahIM isakA saMtoSaprada uttara zvetAmbarI bhAiyoMkI orase nahIM miltaa| cauthe adhikArI digambarI bhAI haiN| ve prazastimeM nimaloka paDhate hai:vivekAttyaktarAjyena rAjJeyaM ratnamAlikA / racitAmoghavarSeNa mudhiyAM sadalaMkRtiH / / 20 // arthAt vivekase jisane rAjya chor3akara dIkSA le lI hai, aise rAjA amAdhavarSane yaha vidvAnoMke liye sundara AbhUSaNarUpa rasnamAlA banAI hai| / aba yaha vicAra karanA cAhiye ki. rAjA amoghavarSa kauna thA aura kaba huA / prAcIna itihAsoMke dekhanese jAnA jAtA hai ki. amoghavarSa yaha nAma nahIM kintu padavI thI. dakSiNameM rAjya karane vAle rASTrakUTavaMzaka ( rAThauravaMzaka ) cAra rAjAoMne aura mAlaveke paramAra vaMzIya rAjA muMjane dhAraNa kI thii| inameM rAThaura rAjA amoghavarSa prathama aura paramAra gajA muMja ye do hI vidvAn aura kavi aM. zeSa nInake vidvAna honameM koI pramANa nahIM milatA hai aura unamama kimIne bhI chaha varSase adhika rAjya nahIM kiyA / paramAra rAjA muMja jisakA dUsarA nAma vAkpatirAja bhI thA. prasiddha gajA mAMjakA pitRvya ( bar3A kAkA ) thA aura usakI mabhAma amitagati ( dharmaparIkSA--subhASitaralasaMdoha-zrAvakAcAra Adi jainagranthoMke kartA ), dhanapAla (tilakamaMjarI mahAkAnyaka 1 iMDiyana eNTikerI jilda 19 pRSTa 378 bambaI geneTiara jilda ? bhAga 2 pRSTa 201 aura digambarIya bhaMDAroMkI aneka prtiyaaN| Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kartA zvetAmbarIya ), panagupta dhanaMjaya ( dazarUpakake kartA ), panika, halAyudha, Adi aneka vidvAn the| yaha svayaM vidvAnathA parantu subhASitAvalI Adi granthomeM thor3ese zlokoMke sivAya aura koI svataMtra pranya usakA Ajakala nahIM milatA hai / ho sakatA bha, ki praznottararatnamAlAke kartA yahI hoM, parantu prazastike zlokameM jo " vivekame rAjya choDanevAle " aisA pada diyA hai. vaha isake viSayameM ghaTina nahIM ho sktaa| kyoMki yaha rAjya chor3ake dIkSita nahIM hone pAyA thA aura kalyANake cAlukya ( solaMkI ) rAjA tailapapara caDhAI karaneke samaya keda hokara mArA gayA thA / ataeva praznAttararatnamAlAkA kartA muMja nahIM ho sktaa| ___ aba gaekaTavaMzIya prathama amoghavarSake viSayameM vicAra kIjiye / yaha dakSiNake vanavAsa dezakA gajA thA aura baMkApura imakI rAja dhAnI thii| yaha bar3A bhArI vidvAn thI aura kavigaja isakI upAdhi thI / isakA banAyA huAkavirAjamArga nAmakA eka alaMkAragrantha karNATakI bhASAmeM milatA hai / isane 60 varSa lagabhaga gajya karake apane putra kRSNarAjako (akAlevarSako rAjya dekara jinadIkSA le lI thii| , vaMkApure jinendrAdhi saroje dindiropamaH / amoghavarSanAmA nmahAgajA mahodayaH / / ( pAzcAbhyudayakAnyakI mubodhikA TIkA / ) 2 akAlavarSa zaka saMvat 620 meM jaba ki jinamanake ziSya zrIguNabhadrAcAryane uttara purANa banAyA thA. vidyamAna thA / unhoMne uttara pugaNakI prazastimeM limbA hai:---- akAlavarSabhapAle, pAlayatyakhilAmilAm / tammin vidhvastaniHzeSadviSi vIbhrayazojuSi / banavAsadezamAkhalaM bhunnati niSkaNTakaM sukhaM munign / tapitRnijanAmakRte khyAte baDApureSvAdhika // Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinadharmakA yaha paramabhakta thaa| Adi-purANake kartA bhagavAn jinasenAcArya isake guru the| kahate haiM ki, mahArAja kumArapAlake samayameM zvetAmbariyoMkA jaisA abhyudaya bhIhemacandrAcAryake kAraNa huA thA, mahArAja amovavarSake samayameM usase bhI kahIM baDhakara abhyudaya digambariyoMke bhagavajinasenAcAryake pramAvase huA thaa| meghadUtakAvyakartA kAlidAsane isI amoghavarSakI samAmeM jAkara apane kAvyakA garva kiyA thA, jise dalita karaneke liye bhagavajinamenajIne pArthAbhyudayakAvya banAyA thaa| yaha kAvya aisA apUrva aura camatkArakAri banA hai ki, ise paDhakara vidhagiNa bhI vAha 2 karane hai / isameM meghadata kAvya pUgakA pUrA veSTita hai| kAlidAsa ise sunakara niSprabha ho gayA thaa| isaprakAra gaThaura mahAgaja amoghavarSake viSayameM donoM bAteM siddha hotI haiM, eka to yaha ki ve svayaM vidvAn aura vidvAnoMkA Adara karanevAle the. aura dUsare unhoMne vivekase rAjya chor3akara jinadIkSA le lI thii| isame nizcaya hotA hai ki, prabhottaratnamAlAke kartA ye hI amoghavarSa the| parantu itanA kahanese hI hamAre vidvAn pAThaka kadAcit isa bAtapara vizvAsa kara skeNge| isa liye eka atyanta puSTa pramANa unake sanmukha upasthita kiyA jAtA hai / vaha yaha ki, ImcI sanakI myArahavIM zatAbdIke pUrvAdharma praznottararatnamAlAkA tibbatI bhASAmeM eka anuvAda huA hai usameM limbA hai ki, yaha anya baDe rAjA amopavarSane saMskRtameM banAyA thA aura hamAre (digambarajaina ) bhaMDArameM milI huI. pustakoMmeM bhI yahI limbA huA hai / isase amolavarSa digambara jainadharmakA anuyAyI thA aura usIna isa pustakakA nirmANa kiyA thA, isameM aba koI sandeha bAkI nahIM rahA hai| dhanyavAda hai usa tibbatI anyakartAko jisane eka videzI bhASAmeM anuvAdakarake bhI mUla Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) anyakA nAma denekI AdaraNIya udAratA dikhalAnemeM zruTi nahIM kI Aja usIkI udAratAse hamako yaha nizcaya karanekA puSTa pramANa milA hai ki, yaha grantha yathArthameM kisakA hai| anyathA jo jisaka jImeM AtA thA kahatA thA / mahArAja amoghavarSakA rAjyAbhiSeka zaka saMvat 737 (vikrama saMvat 872 ) meM huA thA / zaka saMvat 797 (vikrama saMvata 932) se pUrva unhoMne rAjya choDa diyA thaa| aura 799 (vi0 saMvata 934 ) taka ve vidyAmAna the| isake pachei kisI samayameM unakA dehAnta huA hogaa| aisA prAcIna lekhoM aura tAmrapatroMse nizcita huA hai| ataeva yadi rAjya choDanake pazcAt muni avasthAmeM unhoMne praznottaralamAlA banAI ho to usakA samaya vikrama saMvat 932 ke lagabhaga sthira ho sakatA hai / __upasaMhArameM hama una mahAzayoMse jo praznottararatnAlAke adhikArI banate haiM, prArthanA karate haiM ki, mahArAja amoghavarSane praznottararatnamAlA jagatke upakArake liye banAI hai usake upadezase lAbha uThAnekA ThekA kisI eka sampradAyako nahIM hai / isa liye Apa saba loga prasannatAse usakA pATha kIjiye chapAiye parantu kisIkI kRtiko naSTa karake usake apanA va apane AcAryokA svatva sthApita karanA buddhimAnoMkA kartavya nahIM hai / isaliye jisa rUpameM vaha hai usI rUpameM paThanapAThanameM lAiye anyathA Apake kAraNa Apake AcAryoMko isa zlokakA nizAnA banAnA par3egAHkRtvA kRtI: pUrvakRtA purastAtmatyAdaraM tAH punarIkSamANaH / tathaiva jalpedadha yo'nyathA vA sa kAvyacoro'stu sa pAvakI ca / / itpalam vistaraNa . ( yazastilakacampukAvye ) candAbAr3I ) 6-11-06 / nAthUrAma premii| dharmasevaka-- Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. zrImadrAjarSiramoghavarSakRtA / praznottararatnamAlikA | AryA / praNipatya vardhamAnaM praznottararatnamAlikAM vakSye / nAganarAmaravandyaM devaM devAdhipaM vIram // 1 // bhavanavAsI kalpavAsI deva - aura manuSyoMkarake baMdanaki, devAdhideva vardhamAna zrIvIranAtha arhantadevako namaskAra karake maiM ( amoghavarSa ) isa praznottararatnamAlikAko kahatA hUM // 1 // kaH khalu nAlaMkriyate dRSTAdRSTArthasAdhanapaTIyAn / kaNThasthitayA vimalapraznottara - ratnamAlikayA // 2 // pratyakSa aura Agamakathita padArthoMkeM jAnanemeM catura aisA kauna puruSa hai, jo kaMThameM dhAraNa kI huI nirmala praznottararatnamAlAke dvArA apaneko alaMkRta na kare ? arthAt koI nahIM / bhAvArthaisa ratnamAlA dhAraNa karanese sabhI zrRMgArita hoMge // 2 // Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) va: bhagavan kimupAdeyam ___ guruvacanaM heyamapi ca kimakAryam / ko gururadhigatattvaH satvahitAbhyudyataH satatam // 3 // 1 prabha-( bhagavan upAdeyaM kim- ) he bhagavan upAdeva ( grahaNa karaneyogya ) kyA hai ? uttara-(guruvacanam ) guruke vcn| 2 prazna-heyamapica kim-) aura he arthAt tyAga karane yogya kyA hai ? uttara-(akAryam-) akArya (nindyakArya) / 3 prazna-(ko guru:) guru kauna hai / uttara-(adhigatatattvaH satvahitAbhyudyataH satatama) jo nirantara hI prANiyoM ke hita karanemeM udhata ho aura jo sampUrNa tattvoMkA yathArtha jJAtA ho // 3 // tvaritaM kiM kartavyaM viduSA sNmaarsNtticchedH| kiM mokSataro/jaM samyagjJAnaM kriyAsahitam // 4 // 4 prazna-vidupA tvaritaM ki kartavyaM) vidvAn puruSoMko kaunamA kArya zIghra hI karanA cAhiye / uttara--( saMsArasannaticchedaH / saMsAraparaMpagakA cheda arthAt janmamaraNarUpI paribhramaNakA nAza zIghra hI karanA ucita hai / 5 prazna-(mokSataroH bIjaM kiM) mokSarUpI vRkSakA bIja ( kAraNa ) kyA hai ? uttara-(kriyAsahitaM samyAsAnaM) samyakacAritasahita samyamjhAna hai| samyagdarzana aura samyamAna Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 3 ) donoM sahabhAvI haiM / binA samyagdarzanake samyagjJAna nahiM ho saktA isaliye samyagnAnake kahanese samyagdarzanako bhI sUcitakara diyA ataH samyagdarzana, samajJAna, aura samyakcAritra ye tInoM milakara mokSatapI vRkSaka bIja haiM // 4 // kiM pathyadanaM dharmaH kaH zuciriha yasya mAnasaM zuddham / kaH paNDito vivekI kiM viSamavadhIritA guravaH // 5 // 6 prazna--pathiadanaM kiM ) paglokakI yAtrA karanevAle jIvoMko mArgake liye pAtheya ( kalevA ) kyA hai ? uttara-(dharmaH ) ekadharma / 7 prazna ( kaH zuciH iha ) isa saMsArameM zuddha kauna hai ? uttara-- ( yasya mAnasaM zuddham ) jisakA citta zuddha hai / 8 prazna-(ka: paNDitaH ) paNDita kauna hai / uttara--(vivekI) jisako hita ahitakA viveka hai / 9 prazna (kiM viSamaM ) viSa kyA hai / uttara( avadharitA gurakaH) tiraskAra kiye hue guru arthAt guruoMkA tiraskAra karanA so viSa hai / / 5 // . kiM saMsAre sAraM bahuzopi vicintyamAnamidameva / manujeSu dRSTatatvaM khaparahitAyodyataM janma // 6 // 1. prA-(ki saMsAre sAraM ) isa saMsArameM sAra kyA hai| uttara Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4 ) ( bahuzo'pi vicintyamAnA maidameva manujeSu tvaM svaparahitAbodhataM janma ) manuSyayonimeM aisA janma lenA ki, jisameM - sampUrNa tasvoMko dekhA aura par3hA ho tathA jo apane aura dUsaroMke hitameM sadA udyata ho yahI sAra hai so bahuta bAra vicAra kara AcAryoMne nizcaya kara kahA hai // 6 // madireva mohajanakaH kaH snehaH ke ca dasyavo viSayAH / kA bhavavallI tRSNA ko vairI nanvanudyogaH // 7 // 11 prazna - ( madireva mohajanakaH kaH ) madirAke samAna mohako utpanna karanevAlA kauna hai / uttara - ( snehaH ) sneha-prema vA moha / 12 prazna - ( ke ca dasyavaH) isajIvake ratnatrayoMkA caura kauna hai / uttara- ( viSayAH ) indriyoMke viSaya haiM / 13 prazna- (kA bhagavatI ) saMsArake baDhAnevAlI bela kauna hai| uttara- (tRSNA) yogoMkI AzA / 14 prazna- ( ko bairI) jIvakA zatru kauna hai| uttara- ( nanvanudyogaH ) udyoga na karanA hI nizvamase isa jIvakA bairI hai // 7 // kasmAdbhayamiha maraNAdandhAdapi ko viziSyate rAgI / kaH zUro yo lalanA locanabANairna ca vyathitaH // 8 // Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 prama-(katmAdapabiha) isa saMsArameM bhaya kisase hotA hai) uttara-(maraNAt) mrnnse| 16 pana-(adhAdapi ko viziSyate / netrAndhase bhI adhika bandhA kauna hai uttara-(rAmI) rAgayukta jIva / 17 prabha-( zaraH) zUravIra kauna hai / uttara-(yo salanAloca. navAganaM ca vyaSitaH) jo puruSa strIke caMcala netroMke kaTAkSabANoMse vyathina nahIM huAhai // 8 // pAtuM karNAalibhiH kimamRtamiva budhyate sdupdeshH| kiM gurutAyA mUlaM yadetadamArthanaM nAma // 9 // 18 prazna--(pAtuM karmAbhimaH kimamRtAmeva budhyase) karNarUpI aMjulise amRta ke samAna pIneyogya kyA padArtha hai / uttara-(sadupadezaH) me upadeza / 19 prazna-(kiM gurutAyA pUlaM ) gurutAkI ( gambhIratAkI ) jaDa kyA hai / uttara-(yadetadamArvanaM nAya) jo apane liye kisIse vAcanA nahiM karanA vahI gurutA hai // 9 // kiM gahanaM srIcaritam kazcaturo yo na khaNDitastena / kiM dAridyamasanto paeva kiM lAghavaM yAcA // 10 // 20 prabha-(kimAna) gahana durgama kaThinatAse jAnane yogya Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekI kauna hai / uttara-(yo na paNDitastena ) jo una khiyoMke caritrase khANData nahIM huA vahI catura-vivekI hai / 22 prazna-ki dAridrayam ) dAridya kyA hai| uttara-(asaMtoSa eva) santoSa na karanA hI daridratA hai| 23 prazna-(kiM lAparva) laghutA kyA hai / uttara-(yAA) apane liye hI yAcanA (kisIse mAMganA) parama laghutA hai // 10 // kiM jIvitamanavA kiM jADyaM pATave'pyanabhyAsaH / ko jAgarti vivekI kA nidrA mUDhatA jantoH // 11 // 24 prabha-(kiM jIvitaM ) saMsArameM jIvita kyA hai / uttara-- ( anavacaM ) pAparahita jarjAnA hI jIvana hai / 25 prazna-kinAvyaM) mUrkhatA kyA hai / uttara-(pATave'ppanabhyAsaH ) catura honepara bhI abhyAsa na karanA so mUrkhatA hai| 26 prabha-(ko jAgatiH ) saMsArameM kauna jAgatA hai| uttara-(vivekI ) jo buddhimAna hai vahI jAgatA hai| 28 prazna-(kA nidrA ) nidrA kyA hai| uttara(mUDhatA jantoH) manuSyoMkI mUDhatA hI baDI nidrA hai // 11 // nalinIdalagatajalalava taralaM kiM yauvanaM dhanamathAyuH / ke zazadharakaranikarA nukAriNaH sabanA evaH // 12 // Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 7 ) 28 prazna - ( nalinIdalagata caLavataralaM kiM ) kamalinIke patapara paDe huye jalabiMduke samAna caMcala kSaNabhaMgura kyA hai ? uttara( yauvanaM dhanamathAyuH ) ) yauvana, dhana, aura Ayu ye tInoM hI kSaNasthAyI hai / 29 prazna - ( ke zazadharakaranikarAnukAriNaH ) caMdramAke kiraNasamUhake anukaraNa karanevAle caMdramAke samAna zItala aura sukhada kauna hai| uttara - ( sajjanA eva) sajjanapuruSa // 12 // ko narakaH paravazatA kiM saukhyaM sarvasaMgaviratiryA / kiM satyaM bhUtahitaM kiM preyaH prANinAmasavaH // 13 // 30 prazna - - ( ko narakaH ) naraka kyA hai| uttara- ( paravazatA ) paratantra rahanA hI narakanivAsa hai / 31 prazna - ( ki saukhyaM ) sukha kyA hai| uttara- (sarva saMgaviratiryA) samastaparigraha choDakara AtmAmeM lIna honA sukha hai / 32 prazna - ( kiM satyaM) satya kyA hai / uttara--(bhUtahitaM) jIvoMkA hita karanA hI satyatA hai / 33 prazna(preiyaH prANinAm) prANiyoMke priya kyA hai / uttara- ( asavaH ) prANa hI sabase priya hai // 13 // 1 kiM dAnamanAkAGkSa kiM mitraM yannivarttayati pApAt / ko'laGkAraH zIlaM kiM vAcAM maNDanaM satyam // 14 // Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) 34 prazra-(ki dAnaM) dAna kyA hai| uttara-(anAkAsaM) jo kisIprakArakI AkAMkSAse na kiyA jAve vahI dAna hai / 35 prama(kimi) mitra kauna hai / uttara-(yanivartayati pApAt ) jo pApase rakSAkare vahI mitra hai / 36 prazra-(ko'laMkAraH) alaMkAra-(bhUSaNa) kauna hai / uttara-(zILaM) zIla-(brahmacarya) hI manuSyakA bhUSaNa hai| 37 prazna-(kiM vAcAM maNDanaM) vANIkA bhUSaNa kyA hai| uttara(satyam) satya hI vANIkA bhUSaNa hai / / 14 / / kimanarthaphalaM mAnasa masaGgataM kA sukhAvahA maitrii| sarvavyasanavinAze ko dakSaH sarvathA tyAgaH // 15 // 38 prazna-(kimanaryaphalaM ) anarthakA phala kyA hai| uttara -- (mAnasamasaMgataM) manakI asaMgatA honA hI anarthakA phala hai| 39 prazna-(kA mukhAvahA) sukhadenevAlI kyA vastu hai / uttara-(maitrI) sarva jIvoMse mitratA hI mukhadenevAlI hai / 40 prabha-(sarvavyasana vinAce ko dasaH) samasta vyasanoke (duHkhoMke) nAza karanemeM catura kauna hai / uttara-(sarvayA tyAgaH) parigraha AdikA sarvathA tyAga karanA hI saba vyasanoMko nAza karanevAlA hai // 15 // konyo yo kAryarataH ko badhiro yaH zRNoti na hitAni / Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) ko mUko yaH kAle priyANi vaktuM na jAnAti // 16 // 41 prabha-(ko'dhaH) andhA kauna hai / uttara-(yo'kAryarataH) no nindyakAma karanemeM tatpara hoN| 42 prazna-(ko badhiraH) bahiga kauna hai / uttara-(yaHzRNoti na hitAni) jo apane hitakArga bacanoMkI nahIM sunatA hai / 43 prabha-(ko mUkaH) gUgA kauna hai / uttara-(yaH kAle miyANi vastuM na jAnAti) jo mamayapara miSTa vacana kahanA nahIM jAnatA hai // 16 // kiM maraNaM mUrkhatvaM kiM cAnayaM yadavasare dattam / AmaraNArki zalyaM pracchannaM yatkRtamakAryam // 17 // 44 prazra-(ki maraNaM ) maraNa kyA hai| uttara ( mUkhatva ) mukhatA / 45 prazna-(kiMcAnarthya ) amUlya kyA hai / uttara( yadavasare daram ) samayapara diyA huvA dAna / 46 prana-(Amara pArika zalyaM) maraNaparyaMta sUIke samAna hRdayameM cubhanevAlA kyA hai / uttara--(pracchavaM yatkRtamakAryam ) jo kukArya guptagatime kiyA gayA hai // 17 // kutra vidheyo yatno vidyAbhyAse sadoSadhe dAne / Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ) avadhIraNA ka kAryA khalaparayoSitparadhaneSu // 18 // 47 prazna - ( kutra vidheyo yatno ) kisa viSaya meM yatna karanA cAhiye / uttara- ( vidyAbhyAse sadauSadhe dAne ) vidyAke abhyAsameM aura uttama ( zuddha ) auSadhiyoMke dAnameM / 48 prazna - ( avadhIraNA ka kAryA) avahelanA ( nindA ) kisameM karanI cAhiye / uttara- ( khalaparayoSitaparadhaneSu) duSTa puruSa. wear. aura paradhanameM // 18 // kAharnizamanucintyA saMsArAsAratA na ca pramadA / kA premI vidheyA karuNAdAkSiNyamapi maitrI / / 19 / / 49. prazra ( kAharnizamanucintyA ) gata dina kyA cinta karanA cAhiye / uttara - ( saMsArAsAratA na ca pramadA) saMsArakI asAratA cintavana karanA cAhiyeM na ki strIkA svarUpa / 50 prazna - ( kA preyasI vidheyA) kisako priya banAnA cAhiye / uttara( karuNA dAkSiNyamapi maitrI ) dayA caturatA aura mitratAko / / 19 / / kaNThagatairapyasubhiH kasyAtmA no samarpyate jAtu / mUrkhasya viSAdasya ca garvasya tathA kRtaghnasya // 20 // Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 11 ) 51 prazna - ( kaNThagatairapyasubhiH kasyAtmAno samarpyate jAtu ) kaMgaThataprANa honepara bhI kisake adhIna apaneko nahIM karanA cAhiye / uttara- ( mUrkhasya viSAdasya ca garvasya tathA kRtaghnasya ) mUrkha puruSa. viSAdayukta, abhimAnI aura kRtaghnI puruSake // 20 // kaH pUjyaH sadvRttaH kamadhanamAcakSate calitavRttam / kena jitaM jagadetat satyatitikSAvatA puMmA || 21 || 52 prazna- ( kaH pUjyaH, pUjya kauna hai| uttara - ( sadavRttaH ) zreSThacAritra : samyakcaritra) vAn puruSa / 53 prazna- (kamadhanamAcakSate ) dhanarahita kise kahate hai / uttara calita vRttam / jo cAritra ( pratijJA ) ne calAyamAna hai vahI nirdhana hai / 54 prazna - (kena jitaM jagadetat ) jagatako kisane jItA hai| uttara- ( satyatitikSAvatA puMmA satya aura zAntapariNAmavAle puruSoMne || 21 || } kasmai namaH surairapi sutarAM kriyate dayApradhAnAya / kasmAdudvijitavyaM saMsAraraNyataH sudhiyA // 22 // } 55 prazna ( kasmai namaH surairapi sutarAM kriyate vedanA namaskAra kisako karate haiN| uttara- ( dayApradhAnAya ) jo dayAdharmake pAlana karanemeM zreSTha hai| 56 prazna- (kasmAdudvijitavyaM bhaya Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) kisase karanA cAhiye / uttara-(saMsArAraNyataH mudhiyA) buddhimAna puruSako saMsArarUpI mahA aTavAse // 22 // kasya vaze pANigaNaH satyapriyabhASiNo vinItasya / ka sthAtavyaM nyAyye pathi dRSTAdRSTalAbhAya // 23 / / 57 prazna--(kasya vaze mANigaNa!) prANIgaNa kisake vazameM rahate hai| uttara--(satyapriyabhASiNo vinItasya) matya tathA priya bola nevAle aura vinayavAnke / 58 prazna-(ka sthAtavyaM , kahAM ThaharanA ucita hai / uttara--( nyAyye pathi dRSTAdRSTa lAbhAya ) dRSTa ( dhanAdika ) adRSTa (puNyAdika) ke lAbha ke liye nyAyamAgameM // 23 // vidyudilasitacapalaM kiM durjanasaMgataM yuvatayazca / kulazailaniSpakampAH ke kalikAle'pi matpuruSAH // 24 // 59.-prazna-(vihilasitacapalaM ki) vijalIkI camakake samAna caMcala kyA hai / uttara-(durjanasaMgataM yuvatayaba) durjana puruSoMkI maMgati aura striyoMkA vilAsa / 60 prabha-(kulajhelaniSprakampA: ke kalikAle'pi) ima kalikAlameM bhI kulAcala parvatoMke samAna acala kauna haiN| uttara-(satpuruSAH) sajana pula // 24 // Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1.3 ) kiM zaucyaM kArpaNyaM sati vibhave kiM prazasyamaudAryam / tanutaravittasya tathA prabhaviSNoryatsahiSNutvam // 25 // 61 prazna - ( kiM zaucyaM) kheda karane yogya kyA hai| uttara- (kArpaNya) kRpaNatA kaMjUsI / 62 prazna- ( - (sati vibhave kiM prazasyam ) vibhUtike hote hue prazaMsA karaneyogya kyA hai| uttara- (audAryam) udAratA / 63 prazna - ( tanutaravittasya kiM prazasyam ) aura jo atyaMta dhanahIna hai usakA kyA prazaMsanIya hai| uttara- (tathA) vahI udAratA / 64 prazna- ( prabhaviSNoH kiM prazasyaM) balavAn puruSoMkA kyA prazaMsanIya hai| uttara-- ( yatsahiSNutvaM ) sahanazIlatA- -kSamA // 25 // ciMtAmaNiriva durlabhamiha kiM nanu kathayAmi caturbhadram / kiM tadadanti bhUyo vidhUtatamaso vizeSeNa || 26 || + 65 prazna (ciMtAmaNiriva durlabhamiha kim ) saMsArameM cintAmaNike samAna durlabha kyA hai| uttara- ( nanu kathayAmi caturbhadram ) maiM nizva yase kahatA hUM ki cAra bhadra hI atizaya durlabha hai / 66 prazna - (ki tadvadanti bhUyo vidhUtatamaso vizeSeNa ) jinakA ajJAna aMdhakAra naSTa ho gayA hai aise mahApuruSa una cAra bhadroMkA svarUpa vizeSa rUpame 'saprakAra kahate haiM // 26 // Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) dAnaM priyavAksahitaM jJAnamagarva kSamAnvitaM zauryam / tyAgasahitaM ca vittaM durlabhametacaturbhadram // 27 // uttara-(dAnaM priyavAksahitaM jJAnamagarva kSamAnvitaM zauryam / tyAga mAhitaM ca vittaM durlabhametaccaturbhadram ) mITha vacanAsahita dAna. garvahita jJAna kSamAsahitazUratA aura dAnamahita dhana ya cAra bhadra ( kalyANa ) atizaya durlabha hai / / 27 // upasaMhAra / iti kaNTagatA vimalA praznottararatnamAlikA yeSAM / te muktAbharaNA api vibhAnti vidvatmamAjeSu / / 28 / / arthAta jina puruSAke kaTameM yaha nimala praznAnarUpI ratnAkI mAlA rahatI hai ve muktAbhagNa ( AbhagNarahina / honepara bhI athavA motIyAMka AbhagNa dhAraNa kiye rahanapara bhI vidvAnAMkI mabhAma zAbhAko prApta hote hai / / 28 // vivekAtyaktarAjyena rAjJayaM rtnmaalikaa| Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) racitAmoghavarSeNa mudhiyAM sadalaMkRtiH / / 29 / / vivekase choTA hai gajya jisane aise bhUtapUrva gajA amoghavaSa mAdhune majanoMka liya uttama bhUSaNamamAna yaha gnamAlA racI zrImadrApigmoghavarSakRtA prshnottrrtnmaalikaa| samAmA / Page #344 -------------------------------------------------------------------------- Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aparA prshnottrrtnmaalikaa| AyA / kimihArAdhyaM bhagavan ratnatrayatejamA pratapamAnam zuddhaM nijAtmatattvaM jinarUpaM middhacakraM ca // 1 // 1. prazna (kimihAgadhyaM bhagavan / he bhagavana saMmAgmeM Agadhana karane yogya kauna hai / uttara / ratnatrayatejamA pratapamAna zuddhaM nijAtmatatvaM jinarUpa micakra ca / gnatrayake nejasa dedIpyamAna apanA zuddhAtmatattva. jinendrakA mvarupa aura siddhoMkA samUha // 1 // ko davA nimkhilajJo nirdoSaH kiM zrutaM taduddiSTam / ko gururaviSayavRtti nigranthaH svamvarUpasthaH // 2 // 2 prazna - ( kA davaH / deva kauna hai / uttara nikhilajhonidoSaH / jo aThAraha prakAraka doSAma rahita aura sampUrNa padArthoMkA jAnana vAlA hai / 3 prazna- kiM zrutam) zAstra kauna hai| uttara-( taduriSTam ) jo ukta nidoSa sarvajJadavakA kahA huA hai / 4 prazna-( kA guruH ) Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) guru kauna hai / uttara-(aviSayattirnigranyaH svasvarUpasyaH) jisakI pravRtti viSayoMmeM nahIM hai tathA jo parigrahahita aura apane AtmasvarUpameM sthira rahatA hai // 2 // kiM durlabhaM nRjanma prApyadaM bhavati kiM ca karttavyam / AtmahitamahitamaMga tyAgo rAgazca guruvacane // 3 // , prazna - ki dala mama / durlabha kyA hai| uttara / nRjanma : manuSya janma / 6 prazna prApyadaM bhavati kiM ca kattavyama ) dRma manu pya janmako pAkara kyA karanA cAhiya / uttara-- AtmahitamAhita mahatyAgA rAgazca guruvacana / AnmAkA hita, ahitamA parina hakA tyAga aura gumvacanAmeM prema karanA cAhiye / / 3 / / kA muktiravilakarma kSatiramyAH prApakazca ko mArgaH / dRSTirjAnaM vRnaM kiyatmukhaM tatra cAnantama // 4 // 7 pradana ( kA muktiH ) mokSa kyA hai / uttara - ( makhilakarya bhatiH ) samasta karmokA nAza honA / 8 prazna ( masyAH prApakaca ko mArgaH / usake ( mokSakaM / prAma karanekA mArga kauna hai / uttara 5 aSTiAnaM vRttam ) samyagdarzana samyagjJAna aura samyakacAritrakI Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19.) ekatA / 2. ( kiyatmugvaM natra ca ) aura usa mokSameM sukha kinanA hai / unara - ( anantA ) ananna / / 4 / / kiM hiMmAyA mUlaM kopaH kAtmAnyavaJcikA mAyA / kotraguruSvapi pUjA tikramahetuH khalo mAnaH // 5 // 10 prazna : ki hiMmAyA mUlam . hiMmAkA mUla / kAraNa ) kyA hai / uttara kopaH krodha / 2 prazna kAtmAnyavAJcikA Apako aura rasagaMko Thagane vAlI kauna hai / unara mAyA) mAyA arthAna kapaTa hara ! 12 prazna kAtra gumadhvapi pUjAtikramahenuH / gurujanoMke sAkAratA ulayana karanevAlA kauna hai / unara--skhalo mAnaH : duSTamAna arthAta ahaMkAra / ' , kimanarthamya nidAnaM lobhaH kiM maNDanaM ca zuci zIlam / ko mahimA vidvattA vivekitA kA vratAcaraNam // 6 // 13 prazna / kimanarthasya nidAnam / anarthakA kAraNa kyA hai para / lAmaH / lobha lAlaca / 14 prazna: ki maNDanaM ca ) aura mAina athAta bhUSaNa kyA hai! (ucaH zucizIlam ) pavitra brhmcry| 1.5 prabha' ko mahimA ) mahimA kyA hai| uttara vidvatA ) vidvattA Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) athAt paMDitAI / 16 prazna-(vivekitA kA ) vicArazIlatA kyA hai| uttara-( vratAcaraNaM ) vratoMkA AcaraNa karanA, pAlana karanA // 6 // manasApi kiM na cintyaM paradArAH paradhanaM praapkRtiH| kIdRgvaco na vAcyaM paruSaM pIDAkaraM kaTukam // 7 // 17 prazna- manasApi kiM na cintyam / maname bhI kimakA cinnavana nahIM karanA cAhiye / uttara / paradAgaH paradhana parApa kati / dUsarI strIkA, dRsa ke dhanakA aura dusareka apakArakA / 18 prazna ( kIdRgvaco na vAcyam , kemA vacana nahIM bolanA cAhiya / uttara parupaM pIDAkaraM kadama jo kaThora pAhA karanevAlA aura kaDuvA ho / / 7 / / kiM hAtavyaM mata pezanyaM vyanitA ca mAtmaya'm / kimakaraNIyaM yatpara lokaviruddhaM manoniSTam // 8 // prazna- / kiM hAtavyaM mananam . maTA tyAga karane yogya kyA hai / uttara - ( paizunyaM vyasaninA ca mAtmayama , cugalI karanA. maptavyasana aura dUsarI baDhI na mahanA / 20 prazna kimakara NIyama , na karane yogya kyA hai / uttara ( yatsaralokaviruddha manoniSTam / jo paralokame viruddha aura manako aniSTa ho // 8 // Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) zampeva caJcalA kA ___ sampatmatkAvyamiva kimanavadyama | jarjAvitamadharmarahitaM kalaGkamuktaM yazoyuktam // 9 // : prazna / zampaMva caJcalA kA ) vijalIka mamAnacaMcala mya / / uttara / sampam . lakSmI-dhana / 22 prazna (sakAvyamiva kimanavadyA uttama kAvyake samAna prazaMmina kyA hai| uttara nocitamadharmagahataM kalaGamuktaM yazoyuktam ) aimA jIvana ki mI pApahana nikalaka aura yazayukta ho / 0 // ki dinakRtyaM jinapati__ pUjAmAmayikagurUpAstiH / trividhazucipAtradAnaM zAmrAdhyayanaM ca mAnandama // 10 // apana ki dinakRtyama , pratidina karane yogya kRtya kyA hai. ra / jinapanipUjAmAyika gurUpAstiH trividhacipAtradAnaM zAkhAdhyayana ca sAnandama / jinendradevakI pRjA. sAmAyika, gunkI upananA nAnaprakAraka pavitra pAtrAMko dAna denA aura pramannatAka mAdha zAmanyAyAya karanA // 10 // ityaparA praznottaramAlikA samAptA / - Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) OM dravyasaMgraha / mUlagAthA, saMskRta chAyA, hindI marATI anvayArtha aura pAsa honekI kuMjI sahita dUsarI bAra nirNayamAgaramaM bahuta zuddhanAsa mATa kAgajapara chapAyA gayA hai| pahalI bAra pratyaka gAthAkI saMskRta ayA nahI thI, vaha abakI bAra lagA dI gaI hai / catura vidyArthI ise vinA guruke bhI paDha sakatA hai. aura parIkSA dekara pAsa hA makatA hai / mUlya pahile ATha AnA thA. aba chaha AnA kara diyA gayA hai| tattvArthasUtrakI bAlabAdhinI bhASATIkA / tattvArthamUtra hama logoMkA parama pUjya grantha hai / ise pratyeka jainI paDhanA paDhAnA apanA parama dharma samajhate / imaka eka bAra ke pATa mAtra eka upavAmakA phala hotA hai / yaha grantha jaimA upayogI hai aura jainadharmake padArthokA aTUTa samudra jisa prakAra isameM bharakara gAgarama mAgarakI kahAvata siddha kI gaI hai. unake kanakI jarUrata nahIM hai / isakI prazaMsA pragaTa karane ke liye ima annaghara jo anaka TIkAyeM banAI gaI hai. vahI bana hai / parantu baMda ki.. abhI taka. isakI koI aisI TIkA pAkara prakAzita nahIM I. paDhanevAle, vidyArthiyoMkI mamajhameM A sake / abhI taka, jo TIkAmeM chapI hai. ve vizeSa jJAtiyoM ke mamajhane yogya hai . bArakAke liye jima kramama honI cAhiye usa kramameM nahIM hai / ina abhAvako pAtakaM liya hamane yaha bhASATIkA taiyAra kI hai yaha TIkA bhAdAma vAcanake liye bhI bar3e kAmakI hai / sadhAraNa bhAI bhI damaka mRtakA aya vAcakara samajha makate hai / ratnakaraMDaka samAna isameM nI eTa padakA artha kiyA gayA hai aura bhAvArtha va vizeSa vAnaM tathA TIkAya linnI gaI hai / isako eka bAra paDha lenaka phira mAmAddha Adi bar3I TIkAoMke paDhanameM gati ho jAvegI / yaha TIkA vidyA Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) thiyoMke bar3e hI kAmakI hai / ise vinA guruke paDhakara bhI vidyArthI baDI mugmatAke parIkSA de karanA hai| jahAM taka banA hai, pratyeka padArtha ke lakSaNa va svarUpa isameM saMkSepatAse liMgva gaye hai / mUlya mAtra 12 Ane gvA gayA hai| pAThazAlAoMke prabaMdhakartAoMkA namUneke liye isakI eka eka prati jarUra maMgAnI cAhiye thoDImI pratiyaM raha gaI hai| OM bhaktAmarastotra / anvaya hindI artha, bhAvArtha aura kavidhara bhAI nAthUrAma premIkRta navIna bhASAnuvAda mAhita / jainIke bAlakake lekara Tenaka saba hI mahAmaramnotrakA pATa karate hai| isakA pATa karanA AnaMdadAyaka hai / gbada hai ki. artha na mama. jhanama hamAre yahunanna janA bhAi ima mtAtrakI arthagarbhAgtA aura bhanigamaka AbAdama bacita rahata hai unake liye hamane yaha navIna TIkA tayAra karavAI hai / isameM ratnakaraDaka mamAna pahile pratyeka zlAkakA agavAnugata paDhAyalambakara phira pratyakakA bhAvAtha ligvA hai / pazcAta hAnikA Ara naMndra chandameM usakI mundara kavitA banAI gaI hai| jima mUlakA koTa bhI bhAva nahI choDA hai / TippAmaM aneka pratiyole isa karake pAThAntara aura kaThina gabdoMka arthadiya hai| isa taraha yaha pustaka mAga sundara naiyAra huI hai| abhItara emAM koI bhI TIkA nahIM chapI thii| pATagAlAoM ke vidyA thiyoM ke liye yaha bar3e kAma cIja hai / bhAmikA zrImAnatuMgamarikA 10 - 12 gajakA jIvanacaritra hai / bAtI bAtameM isakI 1000 kApI chaha mahIna vika gii| dRmabAra saMzAdhina aura parivArddhata karake chapAyA ha / mUlya nipha / ) Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainagraMtharatnAkarakAryAlayameM mijhanevAle grantha. ru. A. jainabAlabAdhaka-prathamabhAga pUrvArddha mAnA pUrNa... . 4 jainavAlabodhaka-dvitIya mAga ... ... ... . 8 bAlabodhavyAkaraNa-pUvAda ... ... ... ... . . bAlabodhavyAkaraNa-uttarArdha ... ... ... . maktAmarastotra-anvaya bhaya bhASAke padyAnuvAdasahita . mokSazAstra-tatvAryasUtrako bAlAbodhinI bhASATIkA . kAtaMtrapaMcasaMdhi-bhASATIkAsahita ... ... ... . . dhanaMjayanAmamAlA-(jainakosa.) bhASATIsahita... . . nityaniyamapUjA-saMskRta bhASA donoM ... ... mApApUjAsaMgraha-padoMmeM honevAlI saba pUjAye ... . vRMdAvanacauvIsIpUjA--bahuta zuddha ... ... ... . dazalakSaNapUjAsaMskRtaprAisa-jayamAlAke artha sahita . ralakaraMDazrAvakAcAra-sAnvAyArtha dravyasaMgraha-chAyA, anvaya, hiMdI, marAThI arthAdiyaha . sanAtanajainagraMthamAlA prathama mucchaka-baDe 2 caudaha maschata granthoMkA sagraha karana yogya ati upayogI rezamI gurakA / jainastrIzikSA-prathama mAga panAlAlachana... . . . . zrIzikSA-dvitIya mAga , ... ... . . nArIdharmaprakAna. banArasIvilAsa-banArasIdAsajIke bhAvanacaritra sahita 1 // . zIlakathA 5zrAne darzanakathA-(donoM mumbaIkI chapI). 5 manoramA upanyAsa-bAbU jainendrakizorajIkRta ... . . hitopadeza-bhASArTIkAsahita nItikA amUlya graMtha 1 . milanekA patA-mainejara-jainagraMtharatnAkara kAryAlaya. po. giragAMva baMbaI. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3-AIL LANE -- CASE . zrIvItarAgAya nmH| ANTARNE ha bArasa aNubekkhA / saMskRtachAyA aura bhASATIkAsahita / prakAzaka zrIjainagrandharanAkarakAryAlaya / Page #354 -------------------------------------------------------------------------- Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvItarAgAya namaH / sulabha granthamAlAkA prathama puSpa / svargIya paMDita zrIlAlajI ke smaraNArtha / zrImatkundakundAcAryaviracitA bArasa aNubekkhA / [ dvAdazAnuprekSA / ] jise paNDita manoharalAla gupta aura nAthUrAma premInaM saMskRtachAyA aura bhASATIkAse vibhUSita kI aura zrIjainagrantharatnAkara kAryAlaya bambaIne nirNayasAgara presa kolabhATa lAIna naM. 23 meM bA0 rA0 ghANekara ke prabandhase chapAkara prakAzita kI / prathamAvRtti ] zrIvIrani0 saMvat 2437 / disambara san 1910 / [ mUlya savA AnA / Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PLISHED BY Nathuram Premi, Proprietor Jam Granth Ratnakar Karyalaya Hirabag, Near Kasar Patel Tanh, BOMBAY. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA | 4968-04 pAThaka mahAzaya ! Aja Apako hama eka aisA grantharatna bheMTa karate haiM, jo kAlakI kuTilagatise bilakula aprasiddha aura luptaprAya ho gayA thA / isake racayitA suprasiddha AdhyAtmika zrI kundakundAcArya haiM / kundakundasvAmIke banAye hue jo 84 pAhur3a (prAbhRtagrantha) kahe jAte haiM aura jinameM se nATakasamayasAra, pravacanasAra, paMcAstikAya, rayaNasAra, SaTapAhur3aAdi prasiddha haiM, unameM isa vArasa aNubekkhA granthakA nAma nahIM hai / isase yaha bhI anumAna hotA hai ki. ukta AcArya mahArAjake banAyehue pAhur3a granthoMke sivAya aura bhI kaI anya hoMge / isa anthakA uddhAra hamane eka aise hastalikhita guTakepara se kiyA hai, jo atizaya jIrNa zIrNa aura prAcIna hai / yaha guTakA bahuta hI kama hogA, to lagabhaga cAra sau pAMcasau varSakA likhA huA hogA / isapara saMvat 1636 kI likhIhuI to usake eka svAmIkI prazamti likhI huI hai, jisane ki kisI dUsarese lekara usapara apanA svAmitva sthApana kiyA thA / prAyaH pratyeka patrake cAroM kinAre vizeSa karake nIcekA kinArA jhar3ajAneme aneka akSara bilakula hI cale gaye haiM / yadi yaha grantha kucha dinoM aura isI dazA meM par3A rahatA aura jaisA ki hama samajhate haiM, anyatra kahIM isakI prati nahIM hogI, to Azcarya nahIM ki, saMsArase anya aneka granthoMke samAna isakA bhI nAmazeSa ho jAtA / bhagavAn kundakundavAmI vi0 saMvat 49 meM nandisaMghake pAMcaveM Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 paTTapara baiThe the aisA nandisaMghakI paTTAvalImeM likhA huA hai / inake vakragrIva, elAcArya, gRddhapiccha, padmanandi ye cAra nAma bhI prasiddha haiM / Apake banAye hue granthoMse jainasAhitya daidIpyamAna ho rahA hai / AdhyAtmika granthoMkA racayitA Apake samAna aura koI dUsarA nahIM huA hai / Apake banAye hue sampUrNa grantha prAkRta bhASAmeM haiM / aise agAdha pAMDityako pAkara bhI ApakA prAkRta jaisI sarala bhASAmeM antharacanA karanA yaha pragaTa kara rahA hai ki, Apako saMskRtake prasiddha granthakarttA bananekI apekSA logoMko mokSamArga meM lagAnA bahuta pyArA thA / pAThaka soca sakate haiM ki, usa samaya jaba ki sAre dezameM prAkRta bhASA bolI jAtI thI, Apake prAkRta granthoMne kitane jIvoMko upakAra kiyA hogA - kitane jIva mokSamArga ke sammukha kiye hoMge / bhagavAn kundakundakA sAmAnya caritra bhASAke aneka granthoM meM likhA huA hai aura jainamitra Adi patroM meM bhI prakAzita ho cukA hai, isaliye use isa choTIsI pustakakI prastAvanA meM likhanA ucita na samajhake hama itanA hI likhakara saMtoSa karate haiM ki lagabhaga unnIsa sau varSa pahale jainasAhityake AkAzameM eka aisA candramA udita huA thA jisakI candrikAse sArA duHkhasaMtapta saMmAra Ajataka dhavalita aura zAntisudhAsaMsikta ho rahA hai aura jisake liye kavivara vRndAvanajIne kahA hai 66 "" hue na haiM na hoMhiMge munIMdra kuMdakuMdase / isa grantha meM saba milAkara 91 gAthAeM haiM, jinameM se lagabhaga 18 gAthAeM kSepaka mAlUma par3atI haiM / aisI gAthAoMke viSayameM Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hamane TippaNImeM unake kSepaka honekA kAraNa apanI samajhake anusAra likha diyA hai| dUsare granthakartAoMne isa granthakI jo gAthAeM uddhRta kI haiM, athavA dUsare granthoM meM isakI jo gAthAeM prakSipta hogaI haiM, unakA ullekha bhI kaI jagaha kara diyA gayA hai| isa granthakI racanAkA aura svAmikArtikeyAnuprekSAkI racanAkA DhaMga prAya: eka sA jAna par3atA hai aura ina donoMkI kaI eka gAthAeM bhI aisI haiM, jo thor3e bahuta zabdoMke pheraphArase prAyaH ekasI milatI haiM / isase loga zaMkA kara sakate hai ki, yaha grantha svAmikArtikeyAnuprekSAkI chAyA lekara banAyA gayA hogaa| kyoMki svAmikArtikeyAnuprekSAkI bhUmikAmeM pUjyavara paM0 pannAlAla jI bAkalIvAlane anumAna kiyA hai ki, khAmikArtikeya do hajAra varSa pahale hogaye haiM / aura isase unakA astitva kundakundamvAmIse bhI pahale siddha hotA hai / parantu hamArI samajhameM ukta anumAna ThIka nahIM hai / vicAra karanese aisA pratIta hotA hai ki kundakundamvAmIse mvAmikArtikeya bahuta hI pIche hue hai / kyoMki bambaIke bhaMDAra meM jo eka 'AcAryoM aura unakI kRtikI sUcI' kisI vidvAnkI saMgrahakI huI hai, usameM khAmikArtikeyako senasaMghakA AcArya likhA hai| aura senasaMghakI paTTAvalImeM kumArasena nAmake eka AcArya vi0 saMvat 888 meM hue bhI hai, jo zrIvinayasena AcArya ke ziSya the / khAmikArtike yAnuprekSAke antameM granthakarttAne apanA nAma 'sAmikumAra' arthAt 'svAmikumAra' likhA hai, jo ki 'svAmikumArasena' kA saMkSipta 1-jiNavayaNabhAvaNa sAmikumAreNa paramasaddhAe / raiyA aNuvekkhAo caMcalamaNaraMbhaNaTaM ca // 487 / / Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma hai / mahAdeva ke putra SaDAnanakA eka nAma kumAra hai aura eka nAma kArtikeya bhI hai| jAna par3atA hai ki isI kAraNa svAmikumArakA svaumikArtikeya nAma bhI paryAyavAcI honeke kAraNa pracalita hogayA hai / aura bhI kaI granthakarttAoMne isa taraha paryAyavAcI zabda dekara apanA paricaya diyA hai / jaise ki 'padmanandikhAmIne' apanA nAma eka jagaha 'paMkajanandi' aura darzanasAra ke karttA 'devasena' ne 'surasena' likhA hai / 'khAmikumArasena' isa nAma meM 'svAmi' aura 'sena' ye do padaviyAM haiM / "tattvArtha sUtravyAkhyAtA svAmIti paripaThyate " nItisArake isa vAkyake anusAra jo tattvArthasUtrakA vyAkhyAna karanevAlA hotA hai. use svAmI kahate haiM / aura 'sena' yaha 'senasaMgha' kA sUcaka pada hai / kumArasena AcArya jo vinayasenake ziSya the, pIchese sanyAsa - bhaMga ho jAne ke kAraNa saMghavAhya kara diye gaye the, aura pIche unhoMne kASThAsaMgha calAyA thA, aisA zrIdevamenasUrikRta darzanasAra meM likhA hai / isa liye yA to svAmikArtikeyAnuprekSa sanyAsa bhaMga honeke pahale hI ye banA cuke hoMge / kyoMki kASThAsaMghakI jo do cAra bhinna bAteM hai, ve isa grantha meM nahIM mAlUma par3atI haiM / yA senasaMgha aura koI AcArya bhI isI nAmake hue hoMge, jinhoMne svAmikArtikeyAnuprekSA banAI hai / jo ho, parantu yaha nizcaya hai ki kundakundakhAmI se pahale svAmikumAra nahIM hue haiN| kyoMki eka to senasaMghakI paTTAvalI meM kundakundasvAmIke samaya me kaI sau varSa 1 - pANmAtura zaktidhara kumAraH kacidAraNaH / [ amarakoSa ] 2 - kArtikeyo mahAsenaH zarajanmA SaDAnanaH / [ amara0 ] 3 --- zrImacandrAcArya ne kArtikeyakA eka nAma 'svAmI' bhI likhA hai / Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIchetaka isa nAmake kisI AcAryakA patA nahIM lagatA hai, dUsare 'svAmikumArasena' ke nAmameM yadi 'svAmI' pada 'tattvArthasUtravyAnyAtA' honeke kAraNa hai, aura 'tattvArthasUtra se zrIumAsvAtikRta tattvArthasUtrakA abhiprAya hai, to tattvArthasUtrakI racanA hI kundakundake samayameM nahIM huI thii| kyoMki umAmvAti kundakundake giyoMmeM the| ___ Upara kahA jA cukA hai ki, yaha grantha kevala eka hI pratime so bhI jANa khaMDina tathA mUlamAtraparasa tayAra kiyA gayA hai, imaliye isakA sampAdana jaisA honA cAhiye, vaisA acchA nahIM ho sakA hai / to bhI isakA zuddhapATa likhanemeM, saMskRtachAyA banAnemeM aura artha likhanameM jitanI hama logoMkI zakti thI, utanA parizrama karanama kucha bhI kasara nahIM rakkhI hai| itanepara bhI yadi kucha pramAda huA ho, to usake liye hama pAThakoMse kSamA cAhate haiN| ___ pustaka jIrNa honaka kAraNa jo akSara ur3a gaye haiM, athavA jo par3e nahIM jAte haiM, unake badale hamane pUrvApara akSaroMkA sambandha milAkara kaI sthAnoM meM apanI orase akSara kalpita karake likha diye haiN| parantu pAThaka aise akSaroMko hamAre kalpanA kiye hue samajheM isaliye unheM kopTakake bhItara likha diye haiN| jina zabdoMkA abhiprAya samajhameM nahIM AyA hai, athavA jinakI saMskRtachAyA ThIka 2 nahIM mAlUma huI hai, unake Age praznAMka (?) lagA diyA haiM / yadi kahIM isa alabhya granthakI dUsarI prati prApta ho jAyagI, to agAmI saMskaraNameM ye saba truTiyAM alaga kara dI jAvegI / iti zubham / sarasvatIsevakamArgazIrSakRSNA 14 manoharalAla gupt| zrIvIra ni. 2437 / . nAthUgama premii| Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Karosse PASTEHRASES RSeranaseHARAT sulabha granthamAlAkA vijJApana / CHAFERajesh ERFEEMUCERFERERA anubhavase vidita huA hai ki, pustakoMkI kImata jitanI kama hotI hai, utanA hI unakA adhika pracAra hotA hai| isa liye zrIjainagrantharatnAkarakI orase mulabha jainagranthamAlA* nAmakI eka sIrIja prakAzita karanekA vicAra kiyA gayA hai| isa granthamAlAkedvArA jitanI pustakeM prakAzita hoMgI, ve lAga-1 take dAmoMpara athavA usameM bhI yathAsaMbhava ghATA gvAkara becI jAvegI / lAganake dAmoM meM pustakakI banavAI, prUpha saMzodhana , / karAI, chapAI, bAyaDiMga vagairaha saba kharca zAmila samajhe jaayeNge| rakamakA vyAja nahIM liyA jAyagA / ghATakI rakama kAryAlayake dharmAdA khAtese athavA dUsare dharmAtmAoMme pUrI karAI jaaygii| ___ mulabha granthamAlAkI yaha sabase pahalI pustaka hai / yaha murAdAbAda nivAsI vargIya pUjyavara paMDita cunnIlAlajI ke smaraNArtha prakAzita kI jAtI hai| isakI 1000 pratiyoM kA : kulakharca lagabhaga 90 rupayA par3A hai| isaliye mUlya savA * AnA rakkhA jAtA hai / granthamAlAkI dRsarI pustaka zIghra hI prakAzita kI jaaygii| nivedaka shriinaathuuraampremii| REFREERSers-1956 MEERASEALEx.net.in SEP-2- ASIENCE 1 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvItarAgAya namaH zrImatkundakundAcAryaviracitA bArasa annubekkhaa| [ dvaadshaanuprekssaa|] nidA -- - - miUNa savvasiddhe jhANuttamamvavidadIhasaMsAre / dasa dasa do do yajiNe desa do aNupehaNaM vocche||1 natvA garvasiddhAn dhyAnottamakSapitadIrghasaMsArAn / daza daza dvau dvau ca jinAn daza dvai| anuprekSaNAni vakSye // 1 // artha-apane paramazukla dhyAname anAdi anaMta saMsArako kSaya karanevAle sampUrNa siddhoMko tathA cAvIsa tIrthakaroMko namaskAra karake maiM bAraha bhAvanAoMkA svarUpa kahatA huuN| aDavamamaraNamegattamaNNasaMsAra logamamucittaM / . AsavamaMvaraNijaradhammaM vohiM ca ciMtejo // 2 // adbhavamazaraNamekatvamanyasaMmAge lokamazucitvaM / AmravasaMvaranirjaradharma bodhiM ca cintanIyam / / 2 // artha-anitya, azaraNa, ekatva, anyatva, saMsAra, loka, azucitva, Asrava, saMvara, nirjarA, dharma aura bodhidurlabha ina vAraha bhAvanAoMkA cintavana karanA caahiye| Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ x hAsa vAsArita prAmA devAsuramana laDdai lokapachi atha anityabhAvanA | bhU. -hU 'varabhavaNajANavAhaNasayaNAsaNa devamaNuvarAyANaM / mAdupidusajaNabhicasaMbaMdhiNo ya piDiviyA - NiccA // 3 // dIlipu havAlada varabhavanayAnavAhanazayanA''manaM devamanujarAjJAm / mAtRpitRmvajanabhRtyasambandhinazca pitRvyo'nityAH // 3 // artha - devatAoMke manuSyoMke aura rAjAoMke sundara mahala, yAna, vAhana, seja, Asana, mAtA, pitA, kuTumbIjana, sevaka, sambandhI ( riztedAra ) aura kAkA Adi saba anitya haiM arthAt ye koI sadA rahanevAle nahIM haiM / bhrU avadhi bItanepara saba alaga ho jaayeNge|| sAmariMga diyarUvaM AroggaM jovaNaM valaM tejeM / sohaggaM lAvaNaM suravaNumiva sasmayaM Na have ||4|| samajhendriyarUpaM ArogyaM yauvanaM balaM tejaH / vipraM pa Apa saubhAgyaM lAvaNyaM suradhanuriva zAdhanaM na bhavet // artha - jisa taraha AkAzamaM pragaTa honevAlA indradhanuSa thor3I hI dera dikhalAI dekara phira nahIM rahatA hai, usI prakArase pAMcoM indriyoMkA svarUpa, Arogya ( nirogatA ) jovana, bala, teja, saubhAgya, aura maundarya ( sundaratA ) sadA zAzvata nahIM rahatA hai / arthAt ye saba bAteM nirantara ekasI nahIM rahatI haiM- kSaNabhaMgura haiM / jalabubbudasakavaNUkhaNarucighaNasohamiva thiraM Na Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have / ahamiMdaTThANAI baladevappahudipajAyA // 5 // jalabuddazakradhanuHkSaNarucighanazobheva sthiraM na bhavet / ahamindrasthAnAni baladevaprabhRtiparyAyAH // 5 // artha-ahamindroMkI padaviyAM aura baladeva nArAyaNa cakravartI AdikI paryAyeM pAnIke bulabuleke samAna, indra. dhanuSakI zobhAke mamAna, vijalIkI camakake samAna aura bAdaloMkI raMgaviraMgI zobhAka samAna sthira nahIM haiN| arthAt thor3e hI samayameM naSTa ho jAnevAlI haiN| jIvaNivaddhaM dehaM khIrodayamiva viNasmade sigcha / bhogopabhogakAraNadabbaM NicaM kahaM hodi // 6 // jIvanibaddhaM dehaM kSIrodakamiva vinazyati zIghram / __ bhogopabhogakAraNadravyaM nityaM kathaM bhavati // 6 // artha-jaba jIvase atyaMta maMbaMdha rakhanevAlA zarIra hI dRzya mile hue pAnIkI taraha gIgha naSTa ho jAtA hai, taba bhoga aura upabhogake kAraNa dUmare padArtha kisa taraha SHAN nitya ho makate haiM / abhiprAya yaha hai ki, pAnImeM dUdhakI taraha jIva aura zarIra isa taraha milakara ekameka ho rahe haiM ki, jude nahIM mAlUma par3ate haiN| paraMtu itanI saghanatAse mile hue bhI ye donoM padArtha jaba mRtyu honepara alaga 2 ho jAte haiM, taba saMsArake bhoga aura upabhogake padArtha jo zarIrase pratyakSa hI jude tathA dUra haiM sadAkAla kaise raha sakate haiM ? Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 paramadveNa du AdA devAsuramaNuvarAya vivihehiM | vadiritto so appA sassadamidi ciMtaye NiccaM // 7 // paramArthena tu AtmA devAsuramanujarAjavividhaiH / vyatiriktaH sa AtmA zAzvata iti cintayet nityaM // 7 // artha- zuddha nizcayanayase ( yathArtha meM ) AtmAkA svarUpa sadaiva isa taraha cintavana karanA cAhiye ki, yaha deva, asura, manuSya, aura rAjA Adike vikalpoM meM rahita hai / adhIt isameM devAdika bheda nahIM haiM-jJAnasvarUpa mAtra hai aura sadA sthira rahanevAlA hai / atha azaraNabhAvanA | maNimaMtosa harakkhA hayagayarahao ya sayalavijjAo jIvANaM Na hi saraNaM tisu loe maraNasamaya mhi || || maNimantrI rakSAH hayagajarathAzca sakalavidyA | jIvAnAM nahi zaraNaM triSu lokeSu maraNasamaye || 8 // artha-marate samaya prANiyoMko tInoM lokoMmeM maNi, maMtra, auSadhi, rakSaka, ghor3A, hAthI, ratha aura jitanI vidyAe~ haiM, ve koI bhI zaraNa nahIM haiM / arthAt ye saba unheM maranese nahIM bacA sakate haiN| saggo have hi duggaM bhinnA devA ya paharaNaM vajjaM / airAvaNo gaIdA iMdassa Na vijjade saraNaM // 9 // svarge bhavat hi durge bhRtyA devAzca praharaNaM vajraM / airAvaNo gajendraH indrasya na vidyate zaraNaM // 9 // Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-jisa indra ke svarga to kilA hai, deva naukara cAkara haiM, vajra hathiyAra hai, aura airAvata hAthI hai, usako bhI koI zaraNa nahIM hai / arthAt rakSA karanekI aisI zreSTha sAmagriyoMke hote hue bhI use koI nahIM bacA sakatA hai| phira he dIna puruSo ! tumheM kauna bacAvaMgA ? NavaNihi caudaharayaNaM hayamattagaiMdacAuraMgavalaM / cakesassa Na saraNaM pecchaMto kahiye kAle // 10 // navanidhi. caturdagaratnaM hayamattagajendra caturaGgabalam / cakrezamya na zaraNaM pazyata kardita kAlena // 10 // artha-he bhavyajano ! dekho, isI taraha kAlake A davAnepara nA nidhiyAM, caudaha ratna, ghor3A-matavAle hAthI, aura caturaMginI senA Adi rakSA karanevAlI sAmagrI cakravartIko bhI zaraNa nahIM hotI hai / arthAt jaba mAta AtI hai, taba cakravatIko bhI jAnA par3atA hai| usakA apAra vaibhava use nahIM bacA makatA hai| jAijaramaraNarogabhayado rakkhedi appaNo appaa| tamhA AdA saraNaM bNdhodysttkmmvdiritto||11|| jAnijarAmaraNarogabhayataH rakSati AtmanaH AtmA / ___ tammAdAtmA zaraNaM bandhodayasattvakarmavyatiriktaH // 11 // artha-janma, jarA, maraNa. roga aura bhaya Adise AtmA hI apanI rakSA karatA hai| isaliye vAstavameM (nizcayanayase) jo karmokI baMdha, udaya aura sattA avasthAse judA hai, vaha AtmA hI isa saMsArameM zaraNa hai| arthAt Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 saMsAra meM apane AtmAke sivAya apanA aura koI rakSA karanevAlA nahIM hai / yaha svayaM hI karmoMko khipAkara janma jarA maraNAdike kaSToMse vaca sakatA hai / aruhA siddhA AiriyA ubajhAyA sAhu paMcaparameTThI / te vihu cedi jamhA tamhA AdA hu me saraNaM ||12|| arhantaH siddhAH AcAryA upAdhyAyAH sAdhavaH paJcaparameSThinaH / tepi hi ceSTante yasmAt tasmAt AtmA hi me zaraNam // 12 // artha -- arahaMta, middha, AcArya, upAdhyAya aura sAdhu ye pAMcoM parameSThI isa AtmAka hI pariNAma haiM / arthAt arahaMtAdi avasthAe~ AtmAhIkI haiN| AtmA hI tapazcaraNa Adi karake ina padoMko pAtA hai / isaliye AtmA hI mujhako zaraNa haiM / sammattaM saNNANaM sacAritaM ca muttavo ceva / cauro cehadi Ade tamhA AdA hu me saraNam ||13|| samyaktvaM sadjJAnaM saccAritra ca sattapazcaiva / catvAri ceSTante Atmani tasmAd AtmA hi me zaraNam // 13 // artha - isI tarahase AtmAmeM samyagdarzana, samyagjJAna, samyakucAritra aura uttama tapa ye cAra avasthAe~ bhI hotI haiM / arthAt samyagdarzanAdi AtmAhIke pariNAma haiM, isaliye mujhe AtmA hI zaraNa hai / atha ekatvabhAvanA / eko karedi kammaM eko hiMDadi ya dIhasaMsAre / Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - evaM citahi evaMttaM ekko jAyadi maradi ya tassa phalaM bhuMjade ekko // 14 // ekaH karoti karma ekaH hiNDati ca dIrghasaMsAre / ekaH jAyate mriyate ca tasya phalaM bhuGkte ekaH // 14 // artha-yaha AtmA akelA hI zubhAzubha karma bA~dhatA hai, akelA hI anAdi saMsArameM bhramaNa karatA hai, akelA hI utpanna hotA haiM, akelA hI maratA hai aura akelA hI apane karmoMkA phala bhogatA hai| isakA koI dUsarA sAthI nahIM hai / eko karedi pAtraM vimayaNimitNa tivvaloheNa / Nirayatiriyesu jIvo tassa phalaM bhuMjade ekko // 15 // ekaH karoti pApaM viSayanimittena nItralobhena / nigyatiryakSu jIvo tasya phalaM bhuGga ekaH // 15 // artha-yaha jIva pAMcaindriya ke viSayoMke vaza tIvralobhase akelA hI pApa karatA hai aura naraka tathA tiryaca gatimeM akelA hI unakA phala bhogatA hai / arthAt usake duHkhoMkA baTavArA koI bhI nahIM karatA hai / rat karedi puNNaM dhammaNimitroNa pattadANeNa / maNuvadeve jIvo tassa phalaM bhuMjade eko || 16 || ekaH karoti puNyaM dharmanimittena pAtradAnena / mAnavadeveSu jIvo tasya phalaM bhuGkte ekaH / / 16 / / artha - aura yaha jIva dharmake kAraNarUpa pAtradAnase Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akelA hI puNya karatA hai aura manuSya tathA devagatimeM akelA hI usakA phala bhogatA hai| uttamapattaM bhaNiyaM sammattaguNeNa saMjudo sAhU / sammAdiTThI sAvaya majjhimapatto hu vinnnneyo||17|| uttamapAtraM bhaNitaM samyaktvaguNena saMyutaH sAdhuH / ___ samyagdRSTiH zrAvako madhyamapAtro hi vijJeyaH // 17 // artha-jo samyaktvaguNasahita muni haiM. unheM uttama pAtra kahA hai aura jo samyagdRSTI zrAvaka haiM, unheM madhyama pAtra samajhanA caahiye| NihiTTho jiNasamaye aviradamammo jhnnnnpttotti| sammattarayaNarahiyo apattamidi sNprikkhejo||18|| nirdiSTaH jinasamaye avigtasamyaktva jaghanyapAtra iti / samyaktvaratnarahitaH apAtramiti saMparIkSyaH // 18 // artha-jinabhagavAnake matameM vratarahita samyagdRSTIko jaghanyapAtra kahA hai aura mamyattvarUpI rakSama rahita jIvako apAtra mAnA hai| isa taraha pAtra apAtroMkI parIkSA karanI caahiye| daMsaNabhaTTA bhaTTA daMsaNabhaTTassa Natthi NibANaM / sijhaMti cariyabhaTTA daMsaNabhaTTA Na sijhNti||19 1, 17-18-aura 19 vA gAthAe~ kSepaka mAlUma par3atI hai / inamame pahalI do to mAlUma nahIM kisa pranthakI hai, paraMtu tIsarI "daMmaNabhaTTA" Adi gAthA darzanapAhur3akI hai, jo ki inhIM grantha kanAkA banAyA huA hai| Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzanabhraSTA bhraSTA darzanabhraSTasya nAsti nirvANam / / siddhayanti caritabhraSTA darzanabhraSTA na siddhayanti // 19 // artha-jo samyagdarzanase bhraSTa haiM, ve hI yathArthameM bhraSTa haiN| kyoMki darzanabhraSTa puruSoMko mokSa nahIM hotA hai / jo cAritrame bhraSTa haiM, ve to mIjha jAte haiM, parantu jo darzaname bhraSTa haiM, ve kabhI nahIM sIjhate haiM / abhiprAya yaha hai ki jo samyagdRSTI puruSa cAritrame rahita haiM, ve to apane samyaktvake prabhAvame kabhI na kabhI uttama cAritra dhAraNa karake mukta ho jaayeNge| parantu jo mamyaktvame rahita haiM arthAt jinheM na kabhI mamyaktva huA aura na hogA ve cAhe kaisA hI cAritra pAle; parantu kabhI middha nahIM hoMge-saMsArameM rulate hI rheNge| __ anuSTupazlokaH / ekohaM Nimmamo suddho NANadaMsaNalakkhaNo / suddheyattamupAdeyamevaM ciMtei savvadA // 20 // eko'haM nirmamaH zuddhaH jJAnadarzanalakSaNaH / zuddha kanvamupAdeyaM evaM cintayeta sarvadA // 20 // artha meM akelA hUM, mamatArahita hUM, zuddha hUM aura jJAnadarzanamvarUpa hUM, isa liye zuddha ekapanA hI upAdeya (grahaNa karane yogya ) hai, aisA nirantara cintavana karanA caahiye| atha anyatvabhAvanA / mAdApidarasahodaraputtakalattAdivaMdhusaMdoho / jIvassa Na saMbaMdho NiyakajavaseNa vnoti // 21 // Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtRpitRsahodaraputrakalatrAdibandhusandohaH / jIvasya na sambandho nijakAryavazena vartante // 21 // artha-mAtA, pitA, bhAI, putra, strI, Adi vandhujanoMkA samUha apane kAryake vaza ( matalabase ) sambandha rakhatA hai, parantu yathArthameM jIvakA inase koI sambandha nahIM hai| arthAt ye saba jIvase jude haiN| aNNoaNNaM soyadi madotti mamaNAhagotti mnnnnNto| appANaM Na hu soyadi saMsAramahaNNave budd||22|| anyaH anyaM zocati madIyosti mamanAthakaH iti manyamAnaH / AtmAnaM na hi gocati saMsAramahArNave patitam // 22 // artha-ye jIva ima saMsArarUpI mahAsamudra meM par3e hue apane AtmakI cintA to nahIM karate haiM, kintu yaha merA hai aura yaha mere svAmIkA hai, isa prakAra mAnate hue eka dUsarekI cintA karate haiN| aNNaM imaM sarIrAdigaMpi jaM hoi bAhiraM davvaM / / NANaM daMsaNamAdA evaM ciMtehi aNNattaM / / 23 / / anyadidaM zarIrAdikaM api yat bhavati bAhyaM dravyam / jJAnaM darzanamAtmA evaM cintaya anyattvam // 23 // artha-zarIrAdika jo ye bAhirI dravya haiM, so bhI saba apanase jude haiM aura merA AtmA jJAnadarzanasvarUpa hai, isa prakAra anyatva bhAvanAkA tumako cintavana karanA caahiye| Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha sNsaarbhaavnaa| paMcavihe saMsAre jaaijraamrnnrogbhypure| " jiNamaggamapecchaMtojIvo paribhamadi cirakAlaM 24 __ paMcavidhe saMsAre jAtijarAmaraNarogabhayapracure / jinamArgamapazyan jIvaH paribhramati cirakAlam // 24 // artha-yaha jIva jinamArgakI ora dhyAna nahIM detA hai, imaliye janma, bur3hApA, maraNa, roga aura bhayase bhare hue pAMca prakArake saMsArameM anAdi kAlame bhaTaka rahA hai| savvepi poggalA khalu ege muttujhiyA hu jIveNa / asayaM aNaMtakhutto puggalapariyaTTasaMsAre / / 25 / / . sarve'pi pudgalAH khalu ekena muktvA ujjhitAH hi jIvena / , amakRdanaMtakRtvaH pudgalaparivartasaMsAre // 25 // kA artha-isa pudgalaparivatanarUpa saMsArameM eka hI jIva sampUrNa pudgalavargaNAoMko anekavAra-anantavAra bhogatA hai, aura chor3a detA hai / bhAvArtha-koI jIva jaba anaMtAnaMta pudgalIko anaMtavAra grahaNa karake chor3atA hai, taba usakA eka dravyaparAvartana hotA hai / isa jIvane aise 2 aneka dravyaparAvartana kiye haiN| sabamhi loyakhette kamaso taNNatthi jaNNa uppnnnnN| 1 madhvapi ityAdi 5 gAthAe~ pUjyapAdasvAmIne apane sarvArthagiddhi granthameM uddhRta kI hai aura inhIkI AnupUrvI chAyA gomaTayAra saMskRtaTIkAkI bhavyamArgaNAma kezavavarNAne udata kI hai| Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 uggAhaNeNa bahuso paribhamido khettasaMsAre // 26 // . 27 bhU.kA. utta sarvasmin lokakSetre kramazaH tannAsti yatra na utpannam / avagAhanena bahuzaH paribhramitaH kSetrasaMsAre // 26 // artha - kSetraparAvartanarUpa saMsAra meM anekavAra bhramaNa karatA huA jIva tInoM lokoMke sampUrNa kSetrameM aisA koI bhI sthAna nahIM hai, jahAMpara kramase apanI avagAhanA vA parimANako lekara utpanna na huA ho / bhAvArtha-lokakAzake jitane pradeza haiM, una saba pradezoM meM kramame utpanna honeko tathA choTese choTe zarIrake pradezoMse lekara bar3e bar3e zarIratakake pradezoMko kramase pUrA karaneko kSetraparAvartana kahate haiM / avasappiNiusmappiNisamayAvaliyAsu NikhasesAsu / jAdo mudoya bahumo paribhamido kAlaI saMsAre // 27 // avasarpiNyutmarpiNIsamayAvalikAsu nigvazeSAsu / jAtaH mRtaH ca bahuzaH paribhraman kAlasaMsAre // 27 // artha- kAlaparivartanarUpa saMsArameM bhramaNa karatA huA jIva utsarpiNI avasarpiNI kAlake sampUrNa samayoM aura AvaliyoM meM aneka vAra janma dhAraNa karatA hai aura maratA hai / bhAvArtha - utmarpiNI aura avasarpiNI kAlake jitane samaya hote haiM, una sAre mamayoM meM kramase janma lene aura maraneko kAlaparAvartana kahate haiM / pirayAujahaNNAdisu jAva du uvarillavA (gA) du bhUlA. SF7 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gevejaa| micchattasaMsideNa du vahuso vi bhavahidIbhamidA // 28 // 4. nirayAyurjaghanyAdiSu yAvat tu uparitanA tu veyikAH / 3. mithyAtvasaMzritena tu bahuzaH api bhavasthitiH bhramitA / / 28 / / artha-isa mithyAtvamayukta jIvane narakakI choTIse choTI Ayuse lekara Uparake graMvayika vimAna takakI Ayu kramase aneka vAra pAkara bhramaNa kiyA hai| bhAvArthanarakakI kamase kama Ayuse lekara graMvayika vimAnakI adhikase adhika Ayu takaka jitane bheda haiM, una sabakA kramase bhoganA bhavaparAvartana kahalAtA hai| sabbe payaDihidio aNubhAgappadesabaMdhaTaNANi / jIvomicchattavasA bhamido puNa bhAvasaMsAre // 29 // sarvANi prakRtisthitI anubhAgapradezabandhasthAnAni / / (jIvaH miyAnyavazAta bhramitaH punaH bhAva saMsAre // 29 // artha-ima jIvana mithyAtvaka vazameM par3akara prakRti, sthiti, anubhAga aura pradezabaMdhaka kAraNabhUta jitane prakArake pariNAma vA bhAva haiM, una sabako anubhava karate hue bhAvaparAvatanarUpa saMsArameM aneka vAra bhramaNa kiyA hai| bhAvArtha-kamabaMdhoMke karanevAle jitane prakArake bhAva hote haiM, una sabako kramase anubhava karaneko bhAvaparAvartana kahate haiN| puttakalattaNimittaM atthaM ajayadi pAbabuddhIe / Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 pariharadi dayAdANaM so jIvo bhamadi saMsAre // 30 // putrakalatranimittaM artha arjayati pApabuddhayA / pariharati dayA dAnaM saH jIvaH bhramati saMsAre // 30 // artha-jo jIva strIputroMke liye nAnAprakArakI pApabuddhiyoMse dhana kamAtA hai, aura dayA karanA vA dAna denA chor3a detA hai, vaha saMsArameM bhaTakatA hai| mama puttaM mama bhajAmamadhaNadhaNNotti tibbakaMkhAe / caiUNa dhammabuddhiM pacchA paripaDadidIhasaMsAre // 31 mama putro mama bhAryA mama dhanadhAnyamiti tIvakAMkSayA / tyaktvA dharmabuddhiM pazcAt paripanati dIrghasaMsAre / / 31 // artha-"yaha merA putra hai, yaha merI strI hai, aura yaha merA dhana dhAnya hai|" isa prakArakI gAr3hI lAlamAse jIva dharmabuddhiko chor3a detA hai aura imI kAraNa phira matra orase anAdi saMsArameM par3atA hai| micchodayeNa jIvo jiMdaMto jeNNabhAsiyaM dhamma / kudhammakuliMgakutitthaM maNNaMto bhamadi saMsAre // 32 / / mithyAtvodayena jIvaH niMdan jainabhASitaM dharmam / kudharmakuliGgakutIrtha manyamAnaH bhramati saMsAre // 32 // artha-mithyAtva karmake udayase jIva jinabhagavAnake kahe hue dharmakI niMdA karatA hai aura bure dharmoM, pAkhaMDI guruoM aura mithyAzAstroMko pUjya mAnatA huA saMsArameM bhaTakatA phiratA hai| Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 haMtUNa jIvarAsiM mahumaMsaM seviUNa surapANaM / paradavvaparakalattaM gahiuNa ya bhamadi saMsAre ||33|| hatvA jIvarAzi madhumAMsaM sevitvA surApAnam / paradravyaparakalatraM gRhItvA ca bhramati saMsAre // 33 // artha - yaha prANI jIvoMke samUhako mAra karake, zahada ( madhu ) aura mAMsakA sevana karake, zarAba pIke, parAyA dhana aura parAI strIko chIna karake saMsAra meM bhaTakatA hai / jatteNa kuNai pAtraM visayaNimittaM ca ahaNisaM jIvo / mohaMdhayArasahio teNa du paripaDadi saMsAre / / 34 / / yatna karoti pApaM vipayanimittaM ca aharnizaM jIvaH / mohAndhakArasahitaH tena tu paripatati saMsAre // 34 // artha - yaha jIva moharUpI aMdhakArase aMdhA hokara rAtadina viSayoMke nimittase jo pApa hote haiM, unheM yajJapUrvaka karatA rahatA hai aura isIse saMsArameM patana karatA hai| 'NicidaradhAdusatta ya tarudasa viyaliMdiyesu chacceva / suraNiraya tiriyacauro coddasa maNuve sadasahasmA 35 nityetaradhAtusapta ca ta rudrA vikalendriyeSu SaT caiva / suranirayatiryakcatvAraH caturdaza manuje zatasahasrAH // 35 // artha - nityanigoda, itara nigoda, aura dhAtu arthAt 1 gommaTamAra ke jIvakAMDakI 89 nambarakI gAthA bhI yahIM hai / yahA kSepaka mAlUma par3atI hai / Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRthvIkAya, jalakAya, agnikAya, aura vAyukAyakI sAta sAta lAkha (42 lAkha), vanaspatikAyakI daza lAkha, vikalendriyakI(dvIndriya teindrI, cauindrIkI) chaha lAkha, deva, nArakI aura tiryacoMkI cAra cAra lAkha, aura manuSyoMkI caudaha lAkha, isa taraha saba milAkara caurAsI lAkha yoniyAM hotI haiN| nagalA. saMjogavippajogaM lAhAlAhaM suhaM ca dukkhaM ca / saMsAre bhUdANa hodi hu mANaM tahAvamANaM ca // 36 // 17 saMyogaviprayoga lAbhAlAbhaM sugvaM ca duHkhaM ca / / __saMmAre bhUtAnAM bhavati hi mAnaM tathAvamAnaM ca // 36 // artha-samArameM jitane prANI haiM, una sabako milanA, vichuranA, naphA, ToTA. mukha, dugva, aura mAna tathA apamAna ( tiraskAra ) nirantara huA hI karate haiN| kammaNimittaM jIvo hiMDadi sNmaarghorkaaNtaar| jIvasmaNa sNsaaronnicynnykmmnnimmuko||37|| karmaniminaM jIvaH hiMduni malAgyorakAMtAra / jIvamya na maMsAra : nizcayanaya karmanimuktaH // 37 / / artha-yadyapi yaha jIva kamakaM nimittama maMmArarUpI bar3e bhArI vanameM bhaTakatA rahatA hai parantu nizcayanayame (yathArthama) yaha kamase rAhata hai, aura isIliye isakA bhramaNarUpa saMmArasaM koI sambandha nahIM hai| 1 "saMsAra abhUdamANaM ca "egA zaMkita pATa hamako milA thA, use hamane isa taraha likhanA TIka samajhA hai / Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 saMsAramadikaMto jIvovAdeyamidi viciMtijjo / saMsAraduhato jIvo so heyamidi viciMtijjo // 38 saMsAramatikrAntaH jIva upAdeyamiti vicintanIyam / saMsAraduHkhAkrAntaH jIvaH sa heyamiti vicintanIyam // 38 // artha- jo jIva saMsArase pAra ho gayA hai, vaha to upAdeya arthAt dhyAna karane yogya hai, aisA vicAra karanA cAhiye aura jo saMsArarUpI duHkhoMse ghirA huA hai, vaha tya arthAt dhyAnayogya nahIM hai, aisA cintavana karanA cAhiye / bhAvArtha-paramAtmA hI dhyAna karaneke yogya hai, vahirAtmA nahIM hai / atha lokabhAvanA | jIvAdipayANaM samavAo so Niruccaye logo / tiviho havei logo ahamajjhimauDubheyeNa // 39 // jIvAdipadArthAnAM samavAyaH sa nirucyate lokaH / trividhaH bhavet lokaH adhomadhya mordhvabhedena // 39 // artha -- jIvAdi chaha padArthoMkA jo samUha hai, use loka kahate haiM aura vaha adholoka, madhya loka, aura Urdhvalokake bhedoMsa tIna prakArakA hai / NirayA havaMti TThA majjhe dIbaMburAsayosaMkhA | saggo tisahi bheo to ur3a have mokkho ||40| nirayA bhavaMti adhastanAH madhye dvIpAmburAzayaH asaMkhyAH / svargaH triSaSThibhedaH etasmAt UrdhvaM bhavet mokSaH || 40 // Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-naraka adho lokameM haiM, asaMkhyAta dvIpa tathA samudra madhyalokameM haiM, aura tresaTha prakArake svarga tathA mokSa UrdhvalokameM haiN| iMgitIsa satta cattAri doNNi ekeka chakka cdukppe| ti ttiya ekekeMdiyaNAmA udduaaditeshii||41|| ekatriMzat sapta catvAri dvau ekaikaM SaTraM catuHkalpe / tritrikamekaikendrakanAmAni RtvAditriSaSTiH // 41 // artha-svargalokameM Rtu, caMdra, vimala, valgu, vIra Adi 63 vimAna indraka saMjJAke dhAraNa karanevAle haiN| unakA krama isa prakAra hai,-saudharma izAna svargake 31, sAnatkumAra mAhendrake 7, brahma brahmottarake 4, lAMtava kApiSTake 2, zukramahAzukrakA 1, zatAra sahasrArakA 1, Anata, prANata, AraNa aura acyuta ina cArakalpoMke 6, adhomadhya aura Urdhva gaiveyikake tIna tInake hisAbame 9, anudizakA 1, aura anuttarakA 1 saba milakara 63 // asuheNa NizyatiriyaM suhavajogeNa divijaNarasokkhaM / suddheNa lahai siddhiM evaM loyaM viciMtijo // 42 // azubhena nirayatiyaJcaM zubhopayogena divija-narasaukhyam / / zuddhena labhate siddhiM evaM lokaH vicintanIyaH // 42 // 1 trailokyamArakI 463 vI gAthA bhI yahI hai| isase yahAM kSepaka jAna par3atA hai| Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 artha - yaha jIva azubha vicAroMse naraka tathA tiryaMcagati pAtA hai, zubhavicAroMse devoM tathA manuSyoMke sukha bhogatA hai aura zuddha vicAroMse mokSa prApta karatA hai, isa prakAra loka bhAvanAkA cintavana karanA cAhiye / atha azucibhAvanA | aTThIhiM paDibaddhaM maMsavilittaM taeNa occhaNNaM / kimasaMkulehiM bharidama, cokkhaM dehaM sayAkAlaM 43 asthibhiH pratibaddhaM mAMsaviliptaM tvacayA avacchannam / krimisaMkulai bharitaM aprazastaM dehaM sadAkAlam // 43 // artha- haDDiyoMse jakar3I huI hai, mAMsasa lipI huI hai, camar3ese DhakI huI hai, aura choTe 2 kIr3oMke samUhase bharI huI hai, isa tarahase yaha deha sadA hI malIna hai / duggaMdhaM vIbhatthaM kalimala (?) bharidaM aceyaNo muttaM / saDa paDaNaM sahAvaM dehaM idi ciMtaye NiccaM // 44 // durgaMdhaM bIbhatsaM kalimalabhRtaM acetano mUrttam / skhalanapatanaM svabhAvaM dehaM iti cintayet nityam // 44 // artha - yaha deha durgaMdhamaya hai, DarAvanI hai, malamUtrase bharI huI hai, jar3a hai, mUrtIka ( rUpa rasa gaMdha sparzavAlI ) hai, aura kSINa honevAlI tathA vinAzIka svabhAvavAlI hai; isa taraha nirantara isakA vicAra karate rahanA cAhiye / Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raMsarahiramaMsamedaTThImajasaMkulaM muttapyakimibahulaM / duggaMdhamasuci cammamayamaNicamaceyaNaM pddnnm45|| rasarudhiramAMsamedAsthimajjAsaMkulaM mUtrapUyakrimibahulam / durgandhaM azuci carmamayaM anityaM acetanaM patanam // 15 // artha-yaha deha rasa, rakta, mAMsa, medA aura majA (carbI) se bharI huI hai, mUtra, pIva aura kIr3oMkI isameM adhikatA hai, durgandhamaya hai, apavitra hai, camar3ese DhakI huI hai, sthira nahIM hai, acetana hai aura antameM naSTa ho jAnevAlI hai| dehAdovadiritto kammavirahio annNtmuhnnilyo| cokkho havei appA idi NicaM bhAvaNaM kujaa46|| dehAt vyatiriktaH karmavirahitaH anantasukhanilayaH / _prazastaH bhavet AtmA iti nityaM bhAvanAM kuryAt // 46 / / artha-vAstavameM AtmA dehame judA hai, karmoMse rahita hai, ananta sukhoMkA ghara hai, aura imaliye zuddha hai; isaprakAra nirantara hI bhAvanA karate rahanA cAhiye / atha AsavabhAvanA / micchattaM aviramaNaM kasAyajogA ya AsavA hoti| 1 yaha gAthA hamako kSepaka mAlUma par3atI hai| kyoMki isameM kahI huI saba bAteM UparakI do gAthAoMmeM A cukI hai| isake sivAya imameM vizeSyakA nideza bhI kahIM nahIM kiyA hai| UparakI gAthAoMse milate julate AzayavAlI dekhakara ise kisI lekhaka vA pAThakane prakSipta kara dI hogI, aisA anumAna hotA hai| Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNapaNacautiyabhedA sammaM parikittidA samae 47 // mithyAtvaM aviramaNaM kaSAyayogAzca AsravA bhavanti / paJcapaJcacatuHtrikabhedAH samyak prakIrtitAH samaye // 47 // artha-mithyAtva, avirati (hiMsA, jhUTha, corI, kuzIla, parigraha ), kaSAya, aura yoga (mana vacana kAyakI pravRtti )rUpa pariNAma Asrava arthAt karmoMke Aneke dvAra haiM, aura unake kramase pAMca, pAMca, cAra, aura tIna bheda jinazAsanameM bhale prakAra kahe haiN| bhAvArtha-AtmAke mithyAtvAdirUpa pariNAmoMkA nAma Asrava hai| eyaMtaviNayavivariyasaMsayamaNNANamidi have paMca / aviramaNaM hiMsAdI paMcaviho so havai NiyameNa 48 ekAntavinayaviparItasaMzayaM ajJAnaM iti bhavet paJca / aviramaNaM hiMsAdi paJcavidhaM tat bhavati niyamena // 48 // artha-mithyAtvake ekAnta, vinaya, viparIta, saMzaya aura ajJAna ye pAMca bheda haiM, tathA aviratike hiMsA, jhUTha, corI, kuzIla aura parigraha ye pAMca bheda hote haiM / inase kama bar3ha nahIM hote haiN| paramAta po / koho mANo mAyA lohovi ya cauvihaM kasAyaM . khu / maNavacikAyeNa puNo jogo tiviyappamidi jANe // 49 // mahAnAhI kAraNa baat| krodhaH mAnaH mAyA lobhaH api ca caturvidhaM kaSAyaM khalu / manovacaHkAyena punaH yogaH trivikalpa iti jAnIhi // 19 // Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 artha - aisA jAnanA cAhiye ki, krodha, mAna, mAyA, aura lobha, ye cAra kaSAyake bheda haiM aura mana, vacana tathA kAya ye tIna yogake bheda haiN| asuhedarabhedeNa du ekkekaM vaNidaM have duvihaM / AhArAdI saNNA amuhamaNaM idi vijANehi 50 azubhetarabhedena tu ekaikaM varNitaM bhavet dvividham / AhArAdisaMjJA azubhamanaH iti vijAnIhi // 50 // --- artha - mana vacana aura kAya ye azubha aura zubhake bhedase do do prakArake haiN| inameMse AhAra, bhaya, maithuna aura parigraha ina cAra prakArakI saMjJAoM ( vAMchAoM) ko azubhamana jAnanA cAhiye / bhAvArtha - jisa manameM AhAra AdikI atyanta lolupatA ho, use azubhamana kahate haiM / kiNhAditiNi lessA karaNajasokkhesu giddipariNAmo | IsAvisAdabhAvo asahamati ya jiNA veMti // 51 // kRSNAditisraH lezyAH karaNajasaukhyeSu gRddhipariNAmaH / IrSAvipAbhAvaH azubhamana iti ca jinA bruvanti // 51 // artha - jisameM kRSNa, nIla, kApota ye tIna lezyA hoM, indriyasambandhI sukhoMmeM jisake lolupatArUpa pariNAma hoM, aura IrSA ( DAha ) tathA viSAda (kheda ) rUpa jisake bhAva rahate hoM, use bhI zrIjinendradeva azubha mana kahate haiM / Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvAsA | rAgo doso moho hAssAdI-NokasAyapariNAmo / thalo vA sahamo vA asuhamaNoti ya jiNA veti // 52 // po . pArasa' . rAgaH dveSaH mohaH hAsyAdi-nokaSAyapariNAmaH / sthUlaH vA sUkSmaH vA azubhamana iti ca jinAH bruvanti // 52 // artha-rAga, dveSa, moha, hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA, strIveda, puruSaveda, aura napuMsakavedarUpa pariNAma bhI cAhe ve tIvra hoM, cAhe manda hoM, azubhamana hai, aimA jinadeva kahate haiN| bhatticchirAyacorakahAo vayaNaM viyANa asuhamidi / baMdhaNachedaNamAraNakiriyA sA asuhakAyetti // 53 // bhaktastrIrAjacaurakathAH vacanaM vijAnIhi azubhamiti / bandhanachedanamAraNakriyA sA azubhakAya iti // 53 / / artha-bhojanakathA, strIkathA. rAjakathA, aura corakathA karaneko azubhavacana jAnanA cAhiye / aura bA~dhane, chedane aura mAranekI kriyAoMko azubhakAya kahate haiN| mottUNa asuhabhAvaM puvvuttaM Nivasesado davvaM / vadasamidisIlasaMjamapariNAmaM suhamaNaM jANe54|| muktvA azubhabhAvaM pUrvoktaM niravazeSataH dravyam / vratasamitizIlasaMyamapariNAmaM zubhamanaH jAnIhi // 54 // Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 artha-pahale kahe hue rAgadveSAdi pariNAmoMko aura sampUrNa dhanadhAnyAdi parigrahoMko chor3akara jo vrata, samiti, zIla aura saMyamarUpa pariNAma hote hai, unheM zubhamana jAnanA caahiye| saMsArachedakAraNavayaNaM suhavayaNamidi jiNuddiDhe / jiNadevAdisu pUjA suhakAyaMtti ya have ceTTA 55 saMsArachedakAraNavacanaM zubhavacana miti jinoddiSTam / jinadevAdiSu pUjA zubhakAyamiti ca bhavet ceSTA // 55 // __ artha-janmamaraNarUpa saMmArake naSTa karanevAle vacanoMko jinabhagavAnane zubhavacana kahA hai aura jinadeva, jinaguru, tathA jinazAstroMkI pUjArUpa kAyakI ceSTAko zubhakAya kahate haiN| jammasamudde bahudo(sa-vIciye)dukkhajalacarAkiNNe jIvassa parivbhamaNaM kammAsavakAraNaM hodi||56|| janmamamudre bahudoSavIcike duHkha jalacarAkIrNe / jIvasya paribhramaNaM karmAsravakAraNaM bhavati // 16 // __ artha-jisameM kSudhA tRSAdi doSarUpI taraMga uThatI haiM. aura jo duHkharUpI aneka macchakacchAdi jalacaroMse bharA huA hai, aise saMsArasamudra meM karmoke Asravake kAraNa hI jIva gote khAtA hai / saMsArameM bhaTakatA phiratA hai| kammAsaveNa jIvo vUDadi saMsArasAgare ghore / jagNANavasaM kiriyA mokkhaNimittaM paraMparayA 57|| Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmAsraveNa jIvaH buDati saMsArasAgare ghore / yA jJAnavazA kriyA mokSanimittaM paramparayA // 57 // - artha-jIva isa saMsArarUpI mahAsamudrameM ajJAnake vaza karmoMkA Asrava karake DUbatA hai| kyoMki jo kiyA jJAnapUrvaka hotI hai, vahI paramparAse mokSakA kAraNa hotI hai / ( ajJAnavaza kI huI kriyA nahIM ) / AsavahedU jIvo jammasamudde Nimajade khippaM / AsavakiriyA tamhAmokvaNimittaMNa ciMtejo58 AsrabahetoH jIvaH janmamamudre nimajati kSipram / AmravakriyA tammAna mokSanimittaM na cintanIyA // 58 // artha-jIva Asravake kAraNa saMsArasamudra meM zIghra hI gote khAtA hai / isaliye jina kriyAoMse karmoMkA Agamana hotA hai, ve mokSako le jAnevAlI nahIM haiM / aisA cintavana karanA caahiye| pAraMpajAeNa du AsavakiriyAe Natthi nnivvaannN| saMsAragamaNakAraNamidi ziMdaM Asavo jANa 59 / / pAramparyeNa tu AsravakriyayA nAsti nivANam / saMsAragamanakAraNamiti nindhaM Asravo jAnIhi // 59 // artha-karmIkA Asrava karanevAlI kriyAse paramparAse bhI nirvANa nahIM ho sakatA hai / isaliye saMsArameM bhaTakAnevAle Asravako burA samajhanA caahiye| puvuttAsavabheyo NicchayaNayaeNa Natthi jIvassa / uhayAsavaNimmukaM appANaM ciMtae NicaM // 60 // Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 pUrvoktAsravabhedaH nizcayanayena nAsti jIvasya / ubhayAsravanirmuktaM AtmAnaM cintayet nityam // 60 // artha- pahale jo mithyAtva avrata Adi Asravake bheda kaha Aye haiM, ve nizcayanayase jIvake nahIM hote haiN| isaliye nirantara hI AtmAko dravya aura bhAvarUpa donoM prakAra ke AsravoMse rahita ciMtavana karanA cAhiye / atha saMvarabhAvanA / calamaliNamagADhaM ca vajjiya sammattadikavADeNa / micchattAsavadAraNiroho hoditi jiNehiM NiddihaM calamalinamagADhaM ca varjayitvA samyaktvadRkapATena / mithyAtvAsravadvAranirodhaH bhavati iti jina nirdiSTam // 61 // artha -- jo cala, maMlina aura agAr3ha ina tIna doSoM me rahita hai aise samyaktvarUpI saghana kivAr3oMse mithyAtvarUpa AvakA dvAra banda hotA hai, aisA jinabhagavAnane kahA hai / bhAvArtha - AtmAke samyaktvarUpa pariNAmoMse mithyAtvakA Asrava rukakara mithyAtva -saMvara hotA hai / 1 AtmAkI rAgAdi bhAvarUpa pravRttiko bhAvAva kahate hai / aura usa pravRtti se kArmANa vargaNAm pulaskaMcoke Agamanako dravyAstra kahate haiM / 2 deva guru zAstroM apanI buddhi rakhaneko cala doSa kahate hai, jaise yaha deva merA hai, yaha mandira merA hai, yaha dUsarekA deva hai, yaha dUsarekA mandira hai / isaprakArake pariNAmose samyagdarzanameM cala doSa AtA hai / 3 samyakyarUpa pariNAmoMme samyanavarUpa mohakI prakRtike udayase jo malInatA hotI hai, use mala doSa kahate hai / yaha sonemeM kucha eka mailepana ke samAna hotA hai / 4 zraddhAnameM zithilatA honeko agAr3ha kahate haiM / jaise saba tIrthaMkaroMke anaMtazakti ke dhAraka honepara bhI zAntinAthako zAntike karanevAle aura pArzvanAthako rakSA karanevAle mAnanA / Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamahabvayamaNasA aviramaNaNirohaNaM have nniymaa| kohAdiAsavANaM dArANi kasAyarahiyapallagehiM(?) paMcamahAvratamanasA aviramaNanirodhanaM bhavet niyamAt / krodhAdiAsravANAM dvArANi kaSAyarahitapariNAmaiH // 62 // artha-ahiMsAdi pAMca mahAvratarUpa pariNAmoMse niyamapUrvaka hiMsAdi pAMcoM abatoMkA Agamana ruka jAtA hai aura krodhAdi kaSAyarahita pariNAmAMse krodhAdi AnavoMke dvAra banda ho jAte haiN| bhAvArtha-pAMca mahAvratoMse pAMca pApoMkA saMvara hotA hai aura kapAyoMke rokanese kapAya-saMbara hotA hai| suhajogesu pavittI saMvaraNaM kuNadi asuhjogss| suhajogassa giroho suddhavajogeNa sNbhvdi||63|| zubhayogepu pravRttiH saMvaraNaM karoti azubhayogasya / zubhayogasya nirodhaH zuddhopayogena sambhavati / / 63 // artha-mana vacana kAyakI zubha pravRttiyoMse azubhayogakA saMvara hotA hai aura kevala AtmAke dhyAnarUpa zuddhopayogase zubhayogakA saMvara hotA hai| suDuvajogeNa puNo dhammaM sukaM ca hodi jIvassa / tamhA saMvarahedU jhANotti viciMtaye NicaM // 64 // zuddhopayogena punaH dharma zuklaM ca bhavati jIvasya / tasmAt saMvarahetuH dhyAnamiti vicintayet nityam // 64 // artha-isake pazcAt zuddhopayogase jIvake dharmadhyAna Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 aura zukladhyAna hote haiM / isaliye saMvarakA kAraNa dhyAna hai, aisA nirantara vicArate rahanA cAhiye / bhAvArthauttama kSamAdirUpa daza dharmoke cintavana karaneko dharmadhyAna kahate haiM aura bAhya paradravyoMke milApase rahita kevala zuddhAtmAke dhyAnako zukladhyAna kahate haiM / ina donoM dhyAnoMse hI saMvara hotA hai / jIvassa Na saMvaraNaM paramaTTaNaeNa suddhabhAvAdo / saMvarabhAvavimukkaM appANaM ciMtaye NicaM // 65 // jIvasya na saMvaraNaM paramArthanayena zuddhabhAvAt / saMvarabhAvavimuktaM AtmAnaM cintayet nityam // 65 // artha - parantu zuddha nizcayanayame ( vAstavameM) jIvake saMvara hI nahIM hai / isaliye saMvarake vikalpase rahita AramAkA nirantara zuddhabhAvase cintavana karanA cAhiye / bhAvArtha - Asrava saMvara Adi avasthAyeM karmake mastrandhase hotI haiM, parantu vAstava meM AtmA karmajaMjAlase rahita zuddhasvarUpa hai / atha nirjarAbhAvanA | baMdhapadesaggalaNaM NijjaraNaM idi hi ji (Navaropa) tam / jeNa have saMvaraNaM teNa du NijjaraNamidi jANe || 66 || bandhapradezagalanaM nirjaraNaM iti hi jinavaropAttam / yena bhavetsaMvaraNaM tena tu nirjaraNamiti jAnIhi // 66 // artha - karmabandhake pudgalavargaNArUpa pradezoMkA jinakA ki AtmAke sAtha sambandha ho jAtA hai, jhar3a jAnA hI Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 nirjarA hai aisA jinadevane kahA hai / aura jina pariNAmoMse saMvara hotA hai, unase nirjarA bhI hotI hai| bhAvArthaUpara kahe hue jina samyaktva mahAvratAdi pariNAmoMse saMvara hotA hai, unase nirjarA bhI hotI hai / 'bhI' kahanekA abhiprAya yaha hai ki, nirjarAkA mukhya kAraNa tapa haiM / sI puNa duvihA yA sakAlapakkA taveNa kayamANA / cAdugadINaM paDhamA vayajuttANaM have bidiyA // 67 // sA punaH dvividhA jJeyA svakAlapakkA tapasA kriyamANA / cAturgatInAM prathamA vratayuktAnAM bhavet dvitIyA // 67 // artha - Upara kahI huI nirjarA do prakArakI hai, eka vaha jo apanA kAla pUrNa karake pakatI hai arthAt jisameM kAmavagaNA apanI sthitiko pUrI karake jhar3a jAtI haiM, aura dUsarI vaha jo tapa karanese hotI hai arthAt jisameM kAmINavargaNA apanI baMdhakI sthiti tapake dvArA bIcameM hI pUrI karake - paka karake khira jAtI haiN| inameMse pahalI svakApa vA savipAka nirjarA cAroM gativAle jIvoMke hotI hai aura dUsarI tapakRtA vA avipAkanirjarA kevala vratadhArI zrAvaka tathA muniyoM ke hotI hai / atha dharmabhAvanA | eyarasadasabheyaM dhammaM sammattapuvvayaM bhaNiyaM / sAgAraNagArANaM uttama suhasaMpajuttehiM // 68 // 1 svAmikArtika yAnuprakSA meM bhI yaha gAthA AI hai| vahAM yA to yaha kSepaka jhegI yA kArtikeyasvAmIne use isIparase uddhRtakarake saMgraha kara lI hogI / Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazadazabhedaM dharma samyaktvapUrvakaM bhaNitam / sAgArAnagArANAM uttamasukhasamprayukaiH / / 68 // artha-uttama sukha arthAt AtmIka sukhameM lIna hue jinadevane kahA hai ki, zrAvakoM aura muniyoMkA dharma jo ki samyaktvasahita hotA hai, kramase gyAraha prakArakA aura daza prakArakA hai / arthAt zrAvakoMkA dharma gyAraha prakArakA hai aura muniyoMkA daza prakArakA hai|| daMsaNavayasAmAiyaposahasaccittarAyabhatte ya / bamhAraMbhapariggahaaNumaNamuddiTTa desaviradede / / 69 / / darzanavratasAmAyikaproSadhasacittarAtribhakte ca / brahmAraMbhaparigraha anumatamuddiSTaM dezaviratate // 6 // artha-darzana, vrata, sAmAyika, proSadhopavAsa, sacittatyAga, rAtribhaktatyAga, brahmacarya, AraMbhatyAga, parigrahatyAga, anumatityAga aura udiSTatyAga ye gyAraha bheda dezavata athavA zrAvakadharmake haiN| ye bheda zrAvakoMkI gyAraha pratimAke nAmase prasiddha haiN| uttamakhamamaddavajavasaccasauccaM ca saMjamaM ceva / tavatAgamakiMcaNhaM bamhA idi dasavihaM hodi||7|| uttamakSamAmArdavArjavasatyazaucaM ca saMyamaH caiva / tapastyAgaM AkiJcanyaM brahma iti dazavidhaM bhavati // 70 // 1 gomaTasArake jIvakAMDakI 477 nambarakI gAthA aura vasunaMdizrAvakAcArakI cauthI gAthA bhI yahI hai / yahAMpara kSepaka mAlama par3atI hai| cAra pATE 22jI maareN| Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 artha - uttama kSamA, mArdava, Arjava, satya, zauca, saMyama, tapa, tyAga, AkiJcanya, aura brahmacarya ye daza bheda munidharmake haiM / kohuppattissa puNo bahiraMgaM jadi havedi sakkhAdaM / Na kuNadi kiMcivi kohaM tassa khamA hodi dhammoti krodhotpatteH punaH bahiraGgaM yadi bhavet sAkSAt / na karoti kiJcidapi krodhaM tasya kSamA bhavati dharmaH iti71 artha - krodhake utpanna honeke sAkSAt bAhirI kAraNa milane para bhI jo thor3A bhI krodha nahIM karatA hai, usake uttamakSamA dharma hotA hai / kularUbajAdibuddhisa tavasudasIlesa gAvaM kiMci / jo Navi kuvvadi samaNo maddavadhammaM have tassa 72 kularUpajAtibuddhiSu tapazrutazIleSu garne kiJcit / yaH naiva karoni samanA mArdavadharme bhavet tasya // 72 // artha - jo manasvI puruSa kula, rUpa, jAti, buddhi, tapa, zAstra, aura zIlAdike viSaya meM ghor3AsA bhI ghamaMDa nahIM karatA hai, usIke mArdava dharma hotA hai / mottUNa kuDilabhAvaM NimmalahidayeNa caradi jo 1 kula aura jAti meM itanA antara hai ki, kula pitAke sambandha se hotA hai, aura jAti mAtAke sambandha se hotI hai / kisI sUryavaMzI rAjAkA eka putra zUdrA rAnIke garbha se utpanna huA ho, to usakA kula sUryavaMza kahalAyagA aura jAti zUdra kahalAyagI / Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 samaNo | ajjavadhammaM taiyo tassa du saMbhavadi yimeNa // 73 // muktvA kuTilabhAvaM nirmalahRdayena carati yaH samanAH / ArjavadharmaH : tRtIyaH tasya tu saMbhavati niyamena || 73 || artha - jo manasvI ( zubhavicAravAlA) prANI kuTilabhAva vA mAyAcArI pariNAmoMko chor3akara zuddha hRdayase cAritrakA pAlana karatA hai, usake niyamase tIsarA Arjava nAmakA dharma hotA hai / bhAvArtha chala kapaTako chor3akara mana vacana kAyakI sarala pravRtiko Arjava dharma kahate haiM / parasaMtAvayakAraNavayaNaM mottUNa saparahidavayaNaM / jo vadadi bhikkhu tujhyo tassa du dhammo have saccaM 74 parasaMtApakakAraNavacanaM muktvA khaparahitavacanam / yaH vadati bhikSuH turIyaH tamya tu dharmaH bhavet satyam // 74 // artha - jo muni dUsareko kleza pahuMcAnevAle vacanoM ko chor3akara apane aura dUsareke hita karanevAle vacana kahatA hai, usake cauthA satyadharma hotA hai / jisa vacanake kahanese apanA aura parAyA hita hotA hai, tathA dUsareko kaSTa nahIM pahuMcatA hai, use satya dharma kahate haiM / kaMkhAbhAvaNivittiM kiccA veraggabhAvaNAjutto | jo vaTTadi paramamuNI tassa dudhammo have saucaM 75 kAMkSAbhAvanivRtiM kRtvA vairAgyabhAvanAyuktaH / yaH vartate paramamuniH tasya tu dharmaH bhavet zaucam // 75 // Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-jo paramamuni icchAoMko rokakara aura vairAgyarUpa vicAroMse yukta hokara AcaraNa karatA hai, usake zaucadharma hotA hai / bhAvArtha-lobhakapAyakA tyAga karake udAsInarUpa pariNAma rakhaneko zaucadharma kahate haiN| vedasamidipAlaNAe daMDaccAraNa iMdiyajaeNa / pariNamamANassa puNo saMjamadhammo have NiyamA 76 vratasamitipAlanena daNDatyAgena indriyajayena / / pariNamamAnasya punaH saMyamadharmaH bhavet niyamAt / / 76 // artha-vratoM aura mamitiyoMke pAlanarUpa, daMDatyAga arthAt mana vacana kAyakI pravRttike rokanerUpa, aura pAMcoM indriyoMke jItanerUpa pariNAma jisa jIvake hote haiM, unake maMyamadharma niyamase hotA hai / sAmAnyarUpase pAMcoM indriyoM aura manake rokanese saMyamadharma hotA hai / vrata samiti gupti isIke bheda haiN| visayakasAyaviNiggahabhAvaM kAUNa jhaannsijjhiie| jo bhAvai appANaM tassa tavaM hodi NiyameNa 77 viSayakaSAyavinigrahabhAvaM kRtvA dhyAnasiddhayai / __ yaH bhAvayati AtmAnaM tasya tapaH bhavati niyamena // 77 / / artha-pAMcoM indriyoMke viSayoMko tathA cAroM kaSAyoMko rokakara zubha dhyAnakI prAptike liye jo apanI 1 isI AzayakI gAthA gomaTTamArake jIvakAMTameM bhI kahI hai; vadasamidikasAyANaM daMDANa tahidiyANa paMcaNhaM / dhAraNa pAlaNa Niggaha cAga jao saMjamo bhnnio||465|| Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAkA vicAra karatA hai, usake niyamase tapa hotA hai| NivegatiyaM bhAvai mohaM caiUNa savvadavvesu / jo tassa havecAgo idi bhaNidaM jiNavariMdehiM 78 // nirvegatrikaM bhAvayet mohaM tyaktvA sarvadravyeSu / yaH tasya bhavet tyAgaH iti bhaNitaM jinavarendraH / / 78 // artha-jinendra bhagavAnane kahA hai ki, jo jIva sAre paradravyoMse moha chor3akara saMsAra, deha, aura bhogoMse udAsInarUpa pariNAma rakhatA hai, usake tyAgadharma hotA hai| hoUNa ya NissaMgo NiyabhAvaM Niggahinu suhaduhadaM / NideNa du vaTTadi aNayAro tassakiMcaNhaM / / 79 / / bhUtvA ca nimsaGgaH nijabhAvaM nigrahItvA sukhaduHkhadam / nirdvandvena tu vartate anagAraH tamyAkiJcanyam / / 79 // artha--jo muni saba prakArake parigrahoMme rahita hokara aura sukha duHkhake denevAle karmajanita nijabhAvoMko rokakara nirdvandvatAse arthAt nizcintatAse AcaraNa karatA hai, usake AkiMcanya dharma hotA hai / bhAvArtha-antaraMga aura bahiraMga parigrahake chor3aneko AkiMcanya kahate haiN| savvaMgaM pecchaMto itthINaM tAsu muyadi duvbhAvam / so bamhacerabhAvaM mukkadi khallu duddharaM dharadi / / 8 / / sarvAGgaM pazyana strINAM tAmu muJcati durbhAvam / / sa brahmacaryabhAvaM sukRtIH khalu durddharaM dharati / / 80 // artha-jo puNyAtmA striyoMke sAre sundara aMgoMko Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 dekhakara unameM rAgarUpa bure pariNAma karanA chor3a detA hai, vahI durddhara brahmacaryadharmako dhAraNa karatA hai| sAvayadhammaM cattA jadidhamme jo hu vaTTae jiivo| so Na ya vajadi mokkhaM dhamma idi ciMtaye NicaM81 zrAvakadharma tyattavA yatidharme yaH hi vartate jIvaH / sa na ca varjati mokSaM dharmamiti cintayet nityam / / 81 / / artha-jo jIva zrAvakadharmako chor3akara muniyoMke dhamaikA AcaraNa karatA hai, vaha mokSako nahIM chor3atA hai| arthAt mokSako pA letA hai| isa prakAra dharmabhAvanAkA sadA hI cintavana karate rahanA cAhiye / bhAvArtha-yadyapi paraMparAme zrAvakadharma bhI mokSakA kAraNa hai, parantu vAstavameM munidharmase hI sAkSAt mokSa hotA hai, isaliye ise hI dhAraNa karanekA upadeza diyA hai / NicchayaNaeNa jIvo sAgAraNagAradhammado bhinnnno| majjhatthabhAvaNAe suddhappaM ciMtaye NicaM // 82 // nizcayanayana jIvaH mAgArAnAgAradharmataH bhinnaH / madhyasthabhAvanayA zuddhAtmAnaM cintayet nityam // 82 / / 1 pahale kahI huI 68 nambarakI gAthAkA aura isakA sambandha milAnese aisA mAlUma hotA hai, ki 68 vI gAthAke pazcAtkI gAthA yahI hai, bIca meM jo gAthAya hai, ve pratimA aura dazadharmoke prakaraNako dekhakara kisIne kSepakake taurapara zAmila kara dI hai / aura pratimAoMke to kevala nAmamAtra ginA diye hai, parantu dharmokA svarUpa pUrA kaha diyA gayA hai; isase bhI ye gAthAya kSepaka mAlUma hotI haiN| granthakA to dazadhoMke samAna gyAraha pratimAoMkA svarUpa bhI judA 2 kahate / Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 artha-jIva nizcayanayase zrAvaka aura munidharmase vilakula judA hai, isaliye rAgadveSarahita pariNAmoMse zuddhasvarUpa AtmAkA hI sadA dhyAna karanA cAhiye / atha bodhidurlabha bhAvanA / uppajjadi saNNANaM jeNa uvAraNa tassuvAyassa | ciMtA havei vohI acaMttaM dulahaM hodi // 83 // utpadyate sadjJAnaM yena upAyena tamyopAyamya / cintA bhavet bodhiH atyanta durlabhaM bhavati // 83 // artha - jima upAyase samyagjJAnakI utpatti ho, usa upAyakI cintA karaneko atyanta durlabha bodhibhAvanA kahate haiM / kyoMki bodhi arthAt samyagjJAnakA pAnA bahuta hI kaThina hai / kammudayajapajjAyA heyaM khAovasamayaNANaM khu / sagadavvamuvAdeyaM Nicchayado hodi saNNANaM || 84|| karmodaya paryAyA heyaM kSAyopazamikajJAnaM khalu / svakadravyamupAdeyaM nizcayataH bhavati sadjJAnam // 84 // artha - azuddha nizcayanayase kSAyopazamikajJAna kamaka udayase jo ki paradravya haiM utpanna hotA hai, isaliye heya arthAt tyAgane yogya hai aura samyagjJAna ( bodhi ) svakadravya hai arthAt AtmAkA nijasvabhAva hai, isaliye upAdeya ( grahaNa karane yogya ) hai | mUlattarapayaDIo micchattAdI asaMkhalogaparimANA / Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paradavvaM sagadavvaM appA idi NicchayaNaeNa||5|| mUlottaraprakRtayaH mithyAtvAdayaH asaMkhyalokaparimANAH / paradravyaM svakadravyaM AtmA iti nizcayanayena / / 85 // artha-azuddha nizcayanayase karmokI jo mithyAtva Adi mUlaprakRtiyA~ vA uttara prakRtiyA~ ginatImeM asaMkhyAta lokake barAbara haiM, ve paradravya haiM arthAt AtmAse judI haiM aura AtmA nija dravya hai| evaM jAyadi NANaM heyamubAdeya Nicchaye Natthi / ciMtejai muNi bohiM saMsAraviramaNaTe y|| 86 // evaM jAyate jJAnaM heyopAdeyaM nizcayena nAsti / cintayet muniH bodhi saMsAraviramaNArtha ca // 86 / / artha-isa prakAra azuddha nizcayanayase jJAna heya upAdeyarUpa hotA hai, parantu pIche umameM (jJAnameM ) zuddha nizcayanayase heya aura upAdeyarUpa vikalpa bhI nahIM rahatA hai| muniko saMsArame virakta honeke liye samyakjJAnakA (bodhi bhAvanAkA) isI rUpameM cintavana karanA caahiye| bArasaaNuvekkhAo paJcakkhANaM taheva paDikamaNaM / AloyaNaM samAhI tamhA bhAveja annuvekkhaa|87|| dvAdazAnuprekSAH pratyAkhyAnaM tathaiva pratikramaNam / AlocanaM samAdhiH tasmAt bhAvayet anuprekSAm // 87 // artha-ye bAraha bhAvanA hI pratyAkhyAna, pratikramaNa, AlocanA, aura samAdhi (dhyAna) svarUpa haiM, isaliye nirantara inhIMkA citavana karanA caahiye| Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 rattidivaM paDikamaNaM paJcakkhANaM samAhiM sAmaiyaM / AloyaNaM pakuvvadi jadi vijjadi appaNo sattI88 rAtriMdivaM pratikramaNaM pratyAkhyAnaM samAdhiM sAmayikam / AlocanAM prakuryAt yadi vidyate AtmanaH zaktiH // 88 // artha - yadi apanI zakti ho, to pratikramaNa, pratyAkhyAna, samAdhi, sAmAyika, aura AlocanA rAtadina, karate raho / mokkhagayA je purisA aNAikAleNa bAraaNuvekhaM / paribhAviUNa sammaM paNamAmi puNo puNo tesiM // 89 // mokSagatA ye puruSA anAdikAlena dvAdazAnuprekSAm / paribhAvya samyak praNamAmi punaH punaH tebhyaH // 89 // artha - jo puruSa ina bAraha bhAvanAoMkA citavana karake anAdi kAla se Ajataka mokSako gaye haiM, unako maiM manavacanakAyapUrvaka bAraMbAra namaskAra karatA hUM / kiM palaviyeNa bahuNA je siddhA kharA gaye kAle / jhaMti ya je (bha) viyA tajjANaha tassa mAhappaM 90 kiM pralapitena bahunA ye siddhA naravarA gate kAle / setsyanti ca ye bhavikAH tad jAnIhi tasyAH mAhAtmyam 90 artha - isa viSaya meM adhika kahane kI jarUrata nahIM hai / itanA hI bahuta hai ki bhUtakAla meM jitane zreSThapuruSa siddha hue Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haiM aura jo Age hoMge ve saba inhIM bhAvanAoMkA ciMtavana karake hI hue haiM / ise bhAvanAoMkA hI mAhAtmya samajhanA caahiye| idi NiccayavavahAraMjaM bhaNiyaM "kuNdkuNdmunninnaaheN| jo bhAvai suddhamaNo so pAvai paramaNibvANaM 91 // iti nizcayavyavahAraM yat bhaNitaM kundkundmuninaathaiH| __ yaH bhAvayati zuddhamanAH sa prApnoti paramanirvANam // 91 // artha-isa prakAra nizcaya aura vyavahAra nayase yaha vAraha bhAvanAoMkA svarUpa jo muniyoMke svAmI zrIkundakundAcAryane kahA hai, use jo puruSa zuddhacittase citavana karegA, vaha mokSako prApta kregaa| dadi bArasaaNuvekkhA / ? Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 bhUdharadAsajIkRta bAraha bhAvanA / dohA / rAjA rANA chatrapati, hAthinake asavAra / maranA sabako ekadina, apanI apanI pAra // 1 // dalabala deI devatA, mAtapitA privaar| maratI biriyAM jIvako, koI na rAkhanahAra // 2 // dAmavinA niradhana dukhI, tRSNAvaza dhanavAna / kahUM na sukha saMsArameM, saba jaga dekhyau chAna // 3 // Apa akelA avatarai, maga akelA hoy|| yo kabaha yA jIvakoM, sAthI sagA na koya // 4 // jahAM deha apanI nahIM, tahAM na apanA koya / ghara saMpati para pragaTa ye, para haiM parijana loya // 5 // dipai cAma cAdara mar3hI, hAr3a pIjarA deha / bhItara yA sama jagata meM, aura nahIM ghinageha // 6 // sortthaa| mohanIMdake jora, jagavAsI ghRmai sadA / karma cora cahuMora, saravasa TUTa mudhi nahIM // 7 // sataguru deya jagAya, mohanIMda jaya upazamai / taba kachu banai upAya, karmacora Avata ruke // 8 // dohA / jJAna dIpa tapa telabhara, ghara zodhe bhrama chora / yA vidhi vina nikasaiM nahIM, paiThe pUrava cora // 2 // paMcamahAvata saMcarana, samiti paMcaparakAra / pravala paMca indriyavijaya, dhAra nirjarA sAra // 10 // caudaha rAju utaMga nabha, loka puruSasaMTAna / tAmeM jIva anAdina, bharamata haiM vina zAna // 11 // jA~ce surataru deya sukha, ciMtana ciMtAraina / vina jA~ce vina ciMtaye, dharma sakala sukhadaina // 12 // dhana kana kaMcana rAjasukha, sabahi sulabhakara jAna / dulebha hai saMsArame, eka jathAratha jJAna // 13 // Page #403 -------------------------------------------------------------------------- _