Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina mahAbhArata dharma to mAro svabhAva che bhAga-2 prakaraNa : 20 thI 4 : pravacanakAra : 5. candrazekharavijayajI 153 kmala prakAzana TrasTa 1 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka : kamala prakAza TrasTa jIvatalAla pratApazI saMskRti bhavana 2777, nizA poLa, jhaverIvADa, rIlipha roDa, amadAvAda-1 phona : 25355823, 2pa3pa6033 lekhaka-paricaya : siddhAnta mahodadhi, saccAritracUDAmaNi, sva. pUjyapAda A. bhagavaMta zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjA sAhebanA vineya pU. paM. zrI candrazekharavijyajI AvRttiH prathama saMskaraNa dvitIya saMskaraNa tRtIya saMskaraNa caturtha saMskaraNa tA. 15-5-2004 : nakala : : nakala : :nakala : :nakala : 3OOO 3OOO 3OOO 3OOO mUlya rUA. 50/ TAIpaseTiMgaH arihaMta grAphiksa khADiyA cAra rastA, amadAvAda mudraka : bhagavatI oNphaseTa 15/sI, baMsIdhara esTeTa, bAraDolapurA, amadAvAda-4 dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ www3w YSI jA===AjAnA words * **** anu. 2dajIe to 6 jagA, * *** * * A che; pU. siddhAnta mahodadhi, karmazAstranA ajoDa vidvAna, suvizAla gacchAdhipati, sva. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjanA suvinIta ziSyaratna pU.paM. zrI candrazekharavijayajI gaNivare Alekhelo "jaina mahAbhArata" uparano kathAtmaka, samIkSAtmaka ane vivecanAtmaka apUrva grantha ! zrI jainasaMghamAM "jaina mahAbhArata' upara Avo sarvAgINa ane sarvopayogI grantha A sarvaprathama prakAzita thAya che evuM ame kahIe to te atizayokti nahi gaNAya. vi.saM. 2035nI sAlamAM muMbaI caMdanabALAmAM ane vi.saM. 2036nI sAlamAM nAsika (mahArASTra)mAM cAturmAsa daramiyAna pUjya paMnyAsazrIe "jaina mahAbhArata' upara hajAronI janamedanI samakSa dara ravivAre jAhera-pravacano ApyA hatA. A pravacanoe prajAne gheluM lagADyuM hatuM ane mATe ja pU. paMnyAsazrInI mahAbhAratanA pAtrone anokhI dRSTithI oLakhAvatI ane jIvana jIvavAnI kaLAnA pATha paDhAvatI e apUrva dharmadezanAo sAMbhaLavA hajAro bhAvuko doDyA AvatA hatA. mukhyataH jaina mahAbhAratane ja najara samakSa rAkhIne A grantharatnanuM Alekhana thayuM che. hai chatAM ajaina mahAbhAratanI paNa keTalIka ghaTanAone avasare avasare saMsparza karIne tenuM kyAMka tulanAtmaka to kyAMka samIkSAtmaka ane kyAMka vaizisyadarzaka vivecana karavAnuM paMnyAsazrI cUkyA nathI. sthAne sthAne jaina mahAbhAratanuM garavuM gaurava-pratipAdana paNa evuM anokhI zailIthI karAyuM che ke je vAcakane eka navIna samyam daSTi apa jAya che. prAraMbhamAM pUjyapAdazrIe rAmAyaNa ane mahAbhAratanI sarasa saMtulanA karI che ane A tyArabAda zrIkRSNa, bhISma, duryodhana, karNa, vidura, droNAcArya, azvatthAmAM ane draupadI jevA mahAbhAratanA mukhya pAtronuM pUjayazrIe kareluM pAtrAlekhana to kharekhara abhuta ane anokhuM che. rakhe, e vAMcavAnuM cUMtA ! viziSTa koTinI pravacana ane lekhanazaktinA svAmI paMnyAsazrI eka sacoTa samIkSaka paNa che evI pratIti vAcakane thayA vagara nahIM rahe. pAtrAlekhana bAda jaina mahAbhAratanI mahAkathAnuM mananIya ane manohara Alekhana vAcakane hAthamAMthI pustaka choDavA nahi de. mahAbhAratanI mahAkathAno A mahAgrantha pUjayapAdazrIe mAtra pacIsa divasanA TUMkA che. gALAmAM, nAsikanA cAturmAsa daramiyAna svahaste Alekhyo che, jeno dvitIya bhAga ame ApanA hastakamalamAM mUkatAM anero AnaMda anubhavIe chIe. A granthanA vAMcana ane mananathI Apane eka anokhI samajaNa prApta thaze. sajjanonI sajjanatA ane durjanonI durjanatAnI parAkASTA joIne tevA sajjana banavAnA ane durjana nahi banavAnA zubha saMkalpo karavAnuM mana thaze, manane AnaMda thaze, jIvanane jIvavAno navo dRSTikoNa prApta thaze. TUMkamAM savicAra, saducAra ane sadAcAranA sanmArga tarapha laI javAmAM A grantha tamAro rAhabara banaze. mAMDo tyAre vAMcavA, mahAbhAratanI moMghI ane mananIya mahAkathA.... * * * * * * * amadAvAda tA. 26-5-1981 li. kamala prakAzana TrasTa TrasTImaMDaLa * * ** dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ - anukramaNikA = = U U = = = da da m m 6 \ \ 6 0 0 27. dharma to mAro svabhAva che draupadI ane kuttIno bhAvAveza yudhiSThiranA pratyuttara mATe sahu Atura draupadI DAyanemika ane yudhiSThira sTeTika traNa uttama vicAraratno apekSA koInI rAkhazo nahi AvezamAM kadI Avazo nahi adhIrA kadI thazo nahi kaTokaTInA prasaMge ya be sajjanone apUrva zAMti AvA vakhate tamArI sthiti zuM thAya ? nityenA traNa vAkyo yudhiSThiranI mahAnatAne chAje evo javAba rAjA tarIkenA guNo yudhiSThiramAM cAhIe dharamasIla naranANu" satyavratI zAhukAra bhIma dhArmikatA moTuM paribaLa yudhiSThiranI utkRSTa satyaniSThA cAtakano bodha dharmanI punaHpratiSThA svadharma svayaM upadeza che Aje dharma gUMgaLAya che dharma vinA chUTakAro nathI have to dharmInA ja ghara salAmata dharmahIna loko sukhI nathI jyAM dharma tyAM ja sukha, zAMti ane salAmatI gaMdhamAdana parvata prayANa Indra ane arjuna vacce maitrI dharmadhyAna dvArA samaya pasAra karatA pAMDavo kamaLamAMthI pedA thayelAM vamaLa niyati ya puruSArthanuM ja pariNAma sAduM jIvanaHniSpApa jIvana jarUra : sagavaDa : zokha chevaTe zokhano to tyAga karo ja bhImaputra ghaTotkaca kamaLa lAvato bhIma dharma to mAro svabhAva che 0 = da m 6 % 0 0 0 0 0 = = m 6 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIma, arjuna Adi sarovaramAM gUma jyAM dharma tyAM duHkha nahIM kAusagga-dhyAnamAM lIna kuntI ane draupadI kAryasiddhi nirbaLane sabaLa kare AjanA yuvAno : rakhaDuM 'Trempa' jevA kuntI-draupadIno akhaMDa japa : kAyotsarga bhakti : zuddhi : puSTi balidAna vinA siddhi ? asaMbhava zaktithI AraMbha H zuddhi-puSTithI siddhi balidAna eLe jatuM nathI daivI-baLonI suSupti kema ? zuddhino abhAva ja kAraNa amRtAnuSThAnanI ArAdhanA karo kuntI ane draupadInA dhyAnathI pAMDavono ugAra nAgarAjanA baMdhanamAMthI mukti 29. be ya svabhAvanI parAkASTAe duryodhanane mukta karavA bhAnumatInI vinaMti duryodhanane choDAvavA bhImano virodha apakArI upare ya upakAra kare te sAco sajjana 'ApaNe pAMca nahi, ekaso pAMca' aMdaroaMdara yAdavAsthaLI bhAratanA bhedI rAjakAraNa para daSTipAta lokazAsana dvArA saMtazAsanano nAza bhAratanuM baMdhAraNa dezahitakArI ane saMskRtinAzaka AmAM zeM jIvavuM ? have netRtva koNa leze ? prakAza ane pragatinI jUThI bUmarANa zuM kALe paDakhuM badalyuM che ? AvI mithyA haiyAdhAraNAo zA mATe ? ekalo jAne re... ApasI praznone jhaTa ukelo kevo krUra jamAno ! cha prasaMgo ekasaMpI to sAdho yAdavAsthaLI dvArA satyAnAza vaidiko ane jainomAM AvI tAkAta che ? arjuna dvArA duryodhananI mukti AvI muktithI nArAja duryodhana yudhiSThiranuM TocakakSAnuM saujanya ! dharma to mAro svabhAva che 2228 28 28 29 30 31 31 31 32 33 33 34 35 36 37 38 39 39 40 41 41 42 43 44 45 46 47 48 48 50 51 51 52 54 54 55 56 56 57 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ A te deza che... 30. kRtyA rAkSasI atyanta udAsa duryodhana daivIbaLa brahmacArI ane kRpApAtrane phaLe svArtha khAtara kevI sAdhanA ! pAMDavone nAradajInI cetavaNI dharmanA zaraNe pAMDavo sainya sAthe nRtyAnuM Agamana bhImanuM parAkrama draupadInuM apaharaNa kramazaH pAMceya pAMDavo mUcchita jAgrata pAMDavo sAthe draupadInI vAtacIta indramitra divyapuruSa dvArA bacAva mahAtmAno lAbha letA pAMDavo dharmanI pracaMDa tAkAta zuddha dharma zIghra phaLe prasaMga 31. guptavAsa dArUtyAganA prabhAve zatruMjayAdhiSThAtA banato sALavI zraddhApUrvakanA dharmanI ajaba tAkAta : navakAramaMtranI prabaLa zaktinuM dRSTAMta dhUna ane japanuM baLa : saMnyAsInuM dRSTAMta 71 'tanmaya-bhakti lekha upara mekha mAre' e siddha karato eka prasaMga 72 73 73 74 74 74 yudhiSThiranI zikhAmaNa pAMDavonA sAMketika nAmo zastrone saMtADato arjuna 'kaMka' brAhmaNarUpe yudhiSThira 'vallava' rasoIyArUpe bhImasena 'bRhannaTa' napuMsakarUpe arjuna 'taMtipAla' azvaparIkSakarUpe sahadeva 'granthika' gopAlakarUpe nakula 'sairandhI' sudeSNAnI sakhIrUpe draupadI draupadIne joIne kAmuka banelo kIcaka kIcaka dvArA draupadInI satAmaNI kruddha bhImane cUpa karatA yudhiSThira bhImane uttejita karatI draupadI bhIma dvArA kIcakano vadha sairandhIne bALI nAMkhatA aTakAvato bhIma bhIma dvArA kIcakanA so bhAIono vadha mallakustImAM vRSakarparanuM mota dharma to mAro svabhAva che 57 59 59 60 60 61 61 6 62 62 62 63 63 64 65 65 66 67 67 23 OM * % 7 7 * * 80 80 81 81 82 82 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAsanA atikhataranAka tattva anAdinuM vazIkaraNa tANe che jAta-kajAta vAsanA-vimukti ja AzcaryarUpa pAMDavone ughADA pADavAnI duryodhananI cAla suzarmA ane virATanuM yuddha virATane bacAvato bhIma rAjA ane pAMDavono nagarapraveza uttara dizA tarapha duryodhanano humalo sArathi bRhannaTa sAthe yuddha karavA jato uttarakumAra rAjA virATane AghAta uttarakumArano vijaya arjune yuddhamAM dAkhaveluM parAkrama pazumAM ya khumArI ! mAnavamAM nahi ? karNa ane arjuna vacce mukAbalo aMte... gAyone pAchI vALatAM arjuna ane uttarakumAra ekalavIra arjunane virATanA abhinaMdana zauryamAM saMkhyA nahi, guNavattA ja vijaya apAve kiMmata che sattvanI, saMkhyAnI nahi jhiMdAdilInA keTalAka prasaMgo (1) kumArila bhaTTa (2) baMgAlI rANI (3) rAmalAla bAroTa (4) balidAnathI zuM na maLe ? (5) koIke to taiyAra thavuM ja rahyuM (6) jo devane paNa mAnava namAvI zake to... (7) gAmaDe gAmaDe UbhA che AvA pALiyAo (8) beTA ! have pANI paNa pachI... (9) AjhAdInI caLavaLamAM vararAjAnuM balidAna abhimanyu ane uttarAnA lagna AvI mahAna hatI AryAvarttanI maryAdAo duHkha karatAM pApanI dayA khAo sahue balidAna to devuM ja paDaze sarva aniSTonuM mULa : maryAdAlopa 32. viSTikAra zrIkRSNa dvArikAmAM pAMDavonuM Agamana kRSNano dUta hastinApuramAM kurukSetramAM laDI levA pAMDavone duryodhananuM elAna dharma to mAro svabhAva che cha 83 84 84 84 85 86 86 87 87 87 88 88 88 90 92 93 93 94 95 96 96 100 100 102 103 104 106 108 108 109 109 110 111 111 112 112 112 113 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkRSNa ane pAMDavonI yuddha mATe taiyArI 113 dUta saMjaya dvArA dhRtarASTrano luccAIbharyo saMdeza 114 dUta dvArA yuddha aMgeno aTala nirNaya jaNAvatA yudhiSThira 115 kAyaronI ahiMsA sAcI ahiMsA nathI 116 yudhiSThirano saMdeza sAMbhaLI khinna vidura ane dhRtarASTra 117 duryodhanane vidura ane dhRtarASTranI samajAvaTa 118 nAlAyakIbharyo duryodhanano uttara 118 vidurano ujjavaLa vairAgya ane dIkSA 119 AghAtomAMthI AtmakalyANa-mArganA prasaMgo 119 zrIkRSNanuM hastinApuramAM Agamana 120 zrIkRSNanI dhRtarASTrane premabharI samajAvaTa 121 divyatejabharI camakArA veratI zrIkRSNanI vANI 121 dhRtarASTrano asahAya javAba ane duryodhanane samajAvavA vinaMtI 122 zrIkRSNanI duryodhanane samajAvaTa 123 duryodhanano dhRSTatApUrNa pratyuttara ane laDI levAno aphara nirNaya 123 zrIkRSNanI jaDabAtoDa vAto ane "nA-yuddha'nI bhArapUrvaka salAha 124 eka tasuya jamIna nahi maLe'-duryodhananA pratyuttarathI chaMcheDAyelA zrIkRSNa 126 krodhe bharAyelA duryodhananI vidAya 126 niyati AgaLa bhIkha paNa nA-IlAja duryodhanane keda karavAnI zrIkRSNanI bhIkhane salAha duryodhanane pharI samajAvavA dhRtarASTranI gAMdhArIne bhalAmaNa 127 duryodhanane mAtA gAMdhArInI salAha 128 zrIkRSNane pakaDI levA duryodhananuM kAvataruM 129 zrIkRSNanuM raudra svarUpa 129 zrIkRSNane bhIkhanI luccAIbharI salAha 129 bhIkha-vacanano zrIkRSNa dvArA aMzataH Adara 130 zrIkRSNa pAse duryodhana ane arjunanI yAcanA 13) AryAvartamAM kRpAnuM UMcuM mahattva 131 saMkhyAmAM zakti mAnatA duryodhananI mahAbhUla 132 bhAratIya prajAnA sarvanAzanuM mULa : bahumatavAdanI mAnyatA 133 saMkhyAsura upara nabhatI lokazAhI khataranAka 133 chevaTe yuddha mATe utsuka zrIkRSNa 135 bhIkhe aMte niSpakSa rahevuM jarUrI hatuM 135 apekSAe arjunathI ya heTha droNa 135 aMte karNane ya samajAvatA zrIkRSNa 136 pote kauntaya che e jANIne karNanI stabdhatA 137 aMte karNane samajAvavAmAM ya kRSNanI niSphaLatA 138 m 127 dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ arjuna sivAya pAMDavone nahi mAravAnuM karNanuM vacana karNa : dAnezvarI, RNadraSTA chatAM anyAyI 33. oLakhI lo; samaSTinA hatyArAone ! zrIkRSNanI pakkA rAjakAraNI tarIkenI bhUmikA prajA ane saMskRti AgaLa vyaktinuM koI mUlya nathI vartamAnakALa : duryodhanothI bharelo kALa vikAsanA nAme ja vinAza ghora jIvahiMsA ane saMskRtihiMsA jJAnataMtuo upara humalA arAjakatAnuM mULa : sattAnI laMpaTatA potAnA ja hAthe potAnI prajAnuM nikaMdana cha lezyAo upara jAMbu-vRkSanuM dRSTAnta zrIkRSNanI daivI bherI gulAbane "moDa' na Apo, te cImaLAI jaze nija-pApone chupAvavAnI cAla buddhijIvIono zetAna bole che A zetAnano utpAdaka koNa? mAnavahaiyAno duryodhana ! 34. yuddhanI pUrvataiyArI jarAsaMghanA dUtano saMdeza zrIkRSNano camacamato uttara jarAsaMgha sAthe yuddhArthe pAMDavo ane zrIkRSNanuM prayANa madrarAjanI mUMjhavaNa ane aMte ukela kAtila che sagAvAda pAMDava-zrIkRSNanI ane kaurava-jarAsaMghanI senAnA paDAva pAMDavone mAravAno jaza levA duryodhananI kAmanA senApatirUpe bhIkhanI varaNI zrIkRSNa sArathi : dhRSTadyumna senApati yuddha mATe ubhaya pakSa susajja 35. arjunano viSAda arjunane yoddhAonI oLakha ApatA zrIkRSNa arjunano viSAda : mAre rAjalakSmI na khape arjunane pAno caDhAvatA zrIkRSNa 'pApIo temanA pApe ja maraze" vyAsa dvArA arjunanuM viSAda-darzana arjuna kahe che : "mAro moha have naSTa thayo che." AdinAtha ane zrIkRSNanI vibhinna bhUmikA pArthane kaho caDAve bANa" hatAza na thAo dharma to mAro svabhAva che 138 138 139 139 140 14) 141 142 142 144 145 148 148 148 149 15) 182 153 153 153 154 154 155 155 156 156 157 158 159 159 160 161 161 162 165 165 166 166 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 U Un 36. DhAMco ja bhayaMkara 167 vikRtione haTAvavAnuM azakya nathI Avo, prati-AkramaNa karIe gAmaDe gAmaDe lAkho amIcaMdo 17) bahumatImAM bhagavAnanI mAnyatA : eka bhUta 170 UMcA starone ja vyavasthita karo 171 dharmarakSA ja eka upAya 173 jeTaluM svakalyANa joradAra teTaluM sarvakalyANa vyApaka 173 ghara-gharamAM vizuddhino dIpa jalAvo 175 yuddhAraMbhaH pahelA dasa divasaH senApati bhISma 176 yudhiSThirano mahAna vinaya 176 bhISma pitAmahanI bhavya vAto 176 dhanano pAza bhayaMkara : carcilano prasaMga 177 bhUvA jevA dharmaguruo ya dhanarUpI DAkaNane vaza 178 AryadezanI mahAnatA 179 paradeze 'baoNmba banAvyA : bhArate zatrutAne ja khatama karI 179 virodhI sAthe ya maitrI keLavo 180 duryodhananA annathI bhISmanI buddhi bhraSTa 181 AhArazuddhi (ajaina mahAbhArata prasaMga) 182 anItinA annanI jIvana upara mAThI asara 183 virATaputra uttarakumAranuM AghAtajanaka mota 184 bhIkhane duryodhananA kaTAkSo 184 bhISmanI udAtta vAto ane duryodhanane AzvAsana 185 bhISma pitAmahano jhapATo 186 ajaba hatA; nobatanA e paDachaMdA 187 bhIkhanI hAkala : "zrIkRSNa ! sAvadhAna" 187 zrIkRSNanI pItAMbarInI gAMTha chUTI gaI 188 bhISmane haNI nAMkhavAnA kRSNanA utsAhane aTakAvato arjuna bhIkhane mAtra ghAyala karavAno upAya pUchatA yudhiSThira 189 zikhaMDInI sAme zastra mUkI detA bhIkha 189 anne nAchUTake bhIkhane ghAyala karato arjuna 190 bhIkhanA guNa-darzananI parAkASTA 190 doSamAM ya guNadarzananI kalAnA prasaMgo 190 bhIkhanA pUrvajonI mahAna pratijJAcustatA A dezanA rAjAo, coro, bahAravaTiyA ya mahAna muninI bhaviSyavANIne yAda karAvatA vidyAdharo 193 muninI vANIno marma samajAvatA bhIkha 193 pitAmahanI cophera pAMDavo ane kauravo 194 188 191 192 dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 202 jainamAtra dIkSAne jhaMkhe 194 arjunanA bANonA ozIkA upara sUtA bhIkha 195 bhIkhane aNaboTyuM pANI pAto arjuna 196 ghAnI cikitsA karavA devA bhIkhane yudhiSThiranI vinaMtI 196 bhItarI zalyonI ciMtA karatA bhIkha 196 duHkhe adIna mahApuruSo : prasaMgo 197 chellI paLa sudhI bhIkhanI duryodhanane zIkha 198 duryodhanano naphaphaTa uttara ane bhIkhanI vedanA 198 bhIkhano dIkSA-svIkAra 199 37. yuddhanA madhyAhnamAM droNAcAryaH senApati droNAcArya (pAMca divasa)200 arjuna ane droNanuM yuddha 200 bhagadattanuM mRtyu 200 abhimanyuno cakravyuhamAM praveza niHzastra abhimanyuno vadha 201 jayadrathane mAravAnI arjunanI pratijJA arjuna-droNa-duryodhana ane bhUrizravA-sAtyakinuM yuddha 202 bhIma ane karNanuM yuddha : karNanuM vacanapAlana 203 aMte jayadrathano arjuna dvArA vadha 203 jabbara rAjanItijJa zrIkRSNa 204 karNa dvArA ghaTotkacano ane droNa dvArA virATAdino vadha 206 yudhiSThiranuM asatyoccAraNa ane droNano Akroza zrIkRSNanI rAjanIti 207 kevo che A saMsAra ! 208 droNAcAryanuM anyAya dvArA mRtyu aMtima samAdhi sadgati Ape 208 maraNane sudhArI jatAM kumArapALa : mAdhavarAva : pATaDInA vaidya 209 azvatthAmAe choDeluM bhayAnaka nArAyaNAstra 210 bhImane bocI pakkIne namaskAra karAvatA zrIkRSNa 211 vartamAnakALano bIjo azvatthAmAM 211 mahAnArAyaNAstrathI bacavAnA upAya : IzvaranI zaraNAgati 212 arihaMtanI zaraNAgatimAM sUkSmanuM utpAdana 213 bhItarano trIjo azvatthAmAM chevaTe azvatthAmA palAyana 223 38. yuddhanI AthamatI saMdhyAe senApati karNa (be divasa) 224 duHzAsanane mAravAnI pratijJA pUrNa karato bhIma karNanA sArathi banatA madrarAja zalya arjunane haNavAnI karNanI pratijJA 225 karNa-yudhiSThiranuM yuddha ane yudhiSThira ghAyala 226 kRSNanI AgajharatI preraNA 226 dharma to mAro svabhAva che 11 jaina mahAbhArata bhAga-2 206 208 215 224 225
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ arjuna ane karNanuM tumula yuddha 227 aMte niHzastra karNano arjuna dvArA vadha 227 karNa kuntIputra che e jANIne yudhiSThiranI vedanA 228 pAMDavo pAse nAgakumAra-devonuM Agamana 229 39. yuddhano chello aMkaH senApati madrarAja zalya (eka divasa) 23) karNamRtyuthI duryodhanane AghAta 23) azvatthAmAnuM protsAhana 23) aMte madrarAjanuM mota 23) bhIme kADhelo kaccaraghANa ane duryodhana palAyana 231 dharmarAjanI duryodhanane hAkala 231 duryodhana dvArA bhImane bhAre gadA prahAra 234 zrIkRSNanI salAha mujaba bhImano bhayaMkara gadA prahAra 234 baLadevano bhAre roSa 234 pAMDavone laIne zrIkRSNa vidAya 235 duryodhananI vedanAthI trasta kRpAcAryAdi 235 pAMDavone mAravAnI yojanAthI duryodhana prasanna 236 pAMDavone badale pAMcAlonA mAthA joI aprasanna duryodhana 236 aMte duryodhananuM mota 237 dhRtarASTra-gAMdhArIne bhAre AghAta 237 kRSNa dvArA baLadevanuM samAdhAna 237 pAMcAlonA mRtyuthI pAMDavone AghAta : zrIkRSNanuM AzvAsana 238 dhRtarASTra-gAMdhArIne AzvAsana ApavA jatA pAMDavo 238 zrIkRSNa dvArA samAdhAna ane pAMDavone dhRtarASTrAdinA AziSa 238 dhRtarASTrAdinI hastinApura tarapha vidAya 239 40. yuddha upara dRSTipAta 240 badhuM ja duryodhananA vAMke 240 sarvasva gumAvato duryodhana 240 sTamaka : seksa : Igo 241 duryodhana maryo paNa ahaMkAra jIvato rAkhIne 241 mahAbhAratanuM nagna tAMDava : keTalAka zabdomAM 242 yuddhanI nItinI pAchaLa krUra manovRtti 244 kaSAyo bhayaMkara che tene najaramAM lAvo 244 zrIkRSNa : mahAna rAjakAraNI jarAsaMgha-vadha 246 jarAsaMgha sAthenA yuddhamAM zrInemikumAra 246 zrInemikumAra dvArA ahiMsaka yuddha 246 bhIma dvArA hiraNyanAbhanuM mRtyu 247 zrIkRSNanA hAthe jarAsaMghano vadha 247 dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 245
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ trikhaMDAdhipati banatA zrIkRSNa AryAvarttano rAjA kevo hoya ? dharmathI prajAnuM paraspara rakSaNa bhUla kare to rAjAne ya uThADI mukAto 'sekyulara sTeTa'nA nAme dharmano nAza 42. bhISma munino kALadharma muni bhISmane vaMdanArthe pAMDavonuM gamana pAMDavone Atmadharma samajAvatA bhISma muni ArAdhanA karatAM bhISmanuM mRtyu : bAramA svarge prayANa alpa paNa dharmanuM baLa khUba mahAna che pApo pratye tIvra dhikkAra muktipradAtA che sAco sAdhu te je zarIra sAthe yuddha khele 43. zrIneminAtha : vivAha, dIkSA, kaivalya nema-rAjulanA nava bhava rahanemi prasaMga 44. draupadInuM apaharaNa : pAMDavonI hakAlapaTTI : gajasukumAla devakInA cha putro gajasukumAla 45 dharmAtmA zrIkRSNa vIro sALavI zrIkRSNanI sarvasaMgatyAganI utkaTatA 46. dvArakAno dAha ane zrIkRSNanuM avasAna nizcita bhAvi siddhArtha sArathinI dIkSA 'kimAzcaryamataH param yAdavonuM dArUpAna ane tophAna dharmakriyAnI pracaMDa tAkAta sUkSmanuM pracaMDa baLa dvArakA-dahana jalatI dvArakAmAMthI baLadeva ane zrIkRSNanI vidAya dArUnI bhayAnakatA jarAkumAra dvArA zrIkRSNanI hatyA puNya paravAre tyAre puNya : eka aparihArya zakti hatyArA pratye zrIkRSNanI karuNA 47. baLadevano saMsAratyAga, adbhuta sAdhanA ane svargagamana tathA zrI neminAthanuM nirvANa ane pAMDava-dIkSA baLadevano vilApa mohanA tophAna dharma to mAro svabhAva che 13 247 248 249 249 250 251 251 251 252 252 253 254 255 261 262 263 266 268 201 271 273 275 275 276 277 282 284 285 288 290 291 295 297 299 303 306 306 307 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhArthadeva dvArA baLadevane pratibodha panihArI prasaMga koInA pApamAM ya nimitta na banavuM zIla mATe traNa balidAno baLadeva muninI anupama sAdhanA 'ahiMsApratiSThAyAM vairatyAgaH ' bhAva Apo : sadbhAva pAmo baLadeva muni, rathakAra ane haraNiyuM paraguNapramoda ane svadoSadarzana dharmanA be pAyA : garhA ane anumodanA pAMDavo dIkSAnA mArge nimitta maLatAM to saMsAratyAga karavo ja dIkSA levI sahelI, pALavI bahu muzkela paramAtmA neminAthanuM nirvANa 48. lekhakanI vAta dharma to mAro svabhAva che 14 308 309 310 310 312 313 316 319 320 322 327 327 328 330 331 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 27. 5 dharma to mAro svabhAva che" priyaMvadananA gayA bAda draupadI bhAre AvezamAM AvI gaI. teno AvezavALo svabhAva to hato ja paNa Aje teNe mAjhA mUkI dIdhI. draupadIne vAraMvAra vastrAharaNano prasaMga najara samakSa AvyA karato hato. ethI teno krodha kadI zAMta paDato na hato. zatruonA vairano badalo levA mATe te tIvratAthI talasatI hatI ane hajI sudhI vairano badalo laI zakAyo na hato eTale enA AvezamAM kyAreka to ardhapAgala jevI tenI dazA thaI jatI. draupadIno saghaLo Aveza mukhyatve yudhiSThira pratye hato, kemake te ja mahAbaLavAna evA bhIma ane arjunane kazuMya paNa nahi karavA mATe samajAvatA hatA. khUnakA badalA khUna se" e draupadIno nyAya hato. khUnakA badalA dera se' e yudhiSThiranI vAta hatI. have zI rIte e be no meLa paDe ? draupadI ane kuntIno bhAvAveza priyaMvadana pAsethI je vAto draupadIe sAMbhaLI te tenA mATe asahya hatI. teNe krodhathI cIsa pADatAM kahyuM, "A duryodhana keTalo nIca che ? ApaNane harAmakhorIthI vanabhegA karyA to ya hajI te ApaNo pIcho mUkato nathI. ApaNane mArI nAMkhavA mATe te atyaMta Atura che. o, sAsujI ! tame to pAMceya putro chatAM mArI dRSTie vAMjhaNAM cho, kemake tamArA pAMceya putro napuMsaka pAkyA che. jo A lokomAM sAmarthya hota to e pApiyAne kyArano ya dharatI upara DhALI dIdho hota. - hAya ! nahi to zuM tAkAta hatI ke duHzAsana mArA keza pakaDI zake? ane duryodhana mane jAMgha upara besavAnuM kahevA jeTalo nirlajaja banI zake? ane pelo sUtaputra karNa ane jAheramAM 'vezyA' kahe ? pelA pitAmaha thaIne beThelA, badhAne khuza rAkhavAnA svabhAvavALA bhISma mahArAja cUpa rahe ? eka patinI strInI paNa je rakSA eno pati kare teTalI ya mArI rakSA tamArA pAMceya putro-mArA pAMca pAMca patio-karI zakyA nathI. mAruM to jIvatara jhera thai gayuM che ! jo tamAre lokoe mArI AvI rIte lAja ja lUMTAvavI hoya to tame mane jhera ApIne mArI nAMkho te huM vadhu pasaMda karuM chuM. have mArAthI A anyAya khamAto nathI. dhanya che tamArA lokonI satyaniSThAne ! dhanya che tamArA lokonI vIratAne ! tamArI sahanazIlatAne !" draupadInA AgajharatA zabdo sAMbhaLIne kuntI UkaLI paDI. teNe yudhiSThirane sakhata bhASAmAM Thapako ApatAM kahyuM, "have tAre kyAM sudhI Ama namAlA rahevuM che? are ! A draupadInA haiyAnI sitamagAra vedanA joIne ya tane kAMI thatuM nathI ? are ! ughADA page cAlatA ane jIrNa vastro paheratA tArA bhAIone joIne ya tane dayA AvatI nathI ? are ! mArA mATe ya tane kazo vicAra Avato nathI ? dharma to mAro svabhAva che 15 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ yudhiSThira ! mane vicAra Ave che ke tArA karatAM mArA peTe paththara.." kuntIne aTakAvIne draupadI bolavA lAgI, "he nAtha ! mAtAjInA A veNa sAMbhaLo ! have to UTho, zastro sajaja karo. ane sabUra ! jo tamane tamArI pratijJA naDatI hoya "tera varSanA vanavAsanI' to tamArI pratijJA tamArI pAse amara raho ! paNa A tamArA bhAIo - bhIma ane arjune to pratijJA lIdhI nathI ne? tame temane ThIka lAge te badhuM karI chUTavAnI mAtra rajA to Apo. tamArA niSedhane lIdhe teone cUpa besI rahevAnI pharaja paDI che." yudhiSThiranA pratyuttara mATe sahu Atura bhIme kahyuM, "huM to A ghaDIe taiyAra chuM. moTAbhAI rajA Ape ke A cAlyo hastinApura tarapha! mAre arjunanI ya jarUra nathI. pApIono to huM mahAkALa chuM." arjune kahyuM, "bhImanI vAta tadana sAcI che. have to savAla che pUjanIya moTAbhAInI rajA prApta karavAno ! kadAca draupadI ja A rajA amane apAvI zakaze." ATaluM kahIne sahu ekabIjAne cUpa rahevAno saMketa karIne zAMta thaI gayA. have moTAbhAI yudhiSThira zo javAba Ape che te jANavA mATe sahu Atura banyA. sAva zAMta besI rahelA yudhiSThire have vAta zarU karI. driaupadInI AgajharatI bombavarSA sAme yudhiSThire je zAMti pakaDI rAkhI e ja enI mahAmAnavatA hatI. jayAre koIka Akramaka bane tyAre sAmenI vyaktie zAMta banavuM ja paDe. draupadI DAyanemika ane yudhiSThira sTeTika driaupadI 'DAyanemika' banI eTale yudhiSThira "sTeTika' banI gayA. loko DAyanemika banIne dharatI upara doDAdoDa kare che e vakhate dharatIe "sTeTika banavuM ja rahyuM. te jo thoDIka paNa akaLAIne halanacalana kare to moTI honArata sarjAya. purUSa DAyanemika che mATe strIe haMmeza sTeTika banavuM ja joIe. kyAreka strI DAyanemika thaI jAya to purUSe sTeTika banI jaIne bagaDatI bAjI sudhArI ja levI paDe. arihaMta bhagavaMta DAyanemika che to siddha bhagavaMta kevA sTeTika che! driaupadIne ApaNe apekSAe marda chApanI strI kahI zakIe athavA to AryadezanI svamAnabharI sannArI kahI zakIe. jo ke eno Aveza vadhupaDato jarUra kahI zakAya. vaLI enAmAM adhIrAInuM tattva paNa vadhupaDatuM kahI zakAya. enAmAM vairanI vasUlAta karavAnI apekSA paNa vadhArepaDatI kahevAya. kharekhara to Aveza, apekSA ane adhIrAI dharmakSetrIya prazasta bAbato mATenA hoya to ja te guNarUpa che. sAMsArika bAbato mATenA Avazo, apekSAo ane adhIrAIo nitarAM doSarUpa che. traNa uttama vicAraratno mAnave jIvanamAM sukhI thavuM hoya to traNa durguNono haMmeza tyAga karavo joIe : 1. apekSA 2. Aveza 3. adhIrAI. sukhI thavuM hoya to : 1. apekSA koInI (bhautika padArthanI) rAkhazo nahi. 2. AvezamAM kadI Avazo nahi. dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. adhIrA kadI thazo nahi. jo jIvanamAM A traNa vAkyono amala karazo to tamArA ghaNAM badhA duHkho ApoApa vilaya pAmI jaze. apekSA koInI rAkhazo nahi kadI koInI paNa apekSA rAkho nahi. 'A to Ama ja thavuM joIe', 'ANe ATaluM kAma to avazya karavuM ja joIe', 'kapaDAMmAM karacalI na ja paDavI joIe', 'zAka AvuM ja joIe.' AvI badhI aneka apekSAo jIvananA duHkhonuM mULa che. A apekSAo jIvananA sukhane cagadI nAMkhe che. apekSAonA kAdavamAM aTavAI jaIne jIvana khalAsa karI nAMkhavAnI havethI mAMDavALa karo. AvezamAM kadI Avazo nahi Aveza (krodha) paNa atyaMta bhayaMkara che. AvezamAM AvI jaIne mANaso evA vacano bolI nAMkhe che ke jANe enAthI bIjAnA haiyAnA TUkaDA thaI jatA na hoya ! jenA upara mANasane athAga prema che, lAgaNI che, jene te mahAmUlyavAna vyakti mAnato hoya che enI ja upa2 jyAre krodhano Aveza Ave che tyAre te mUlyavAna gaNAtA mANasane paNa dhutkArI nAMkhe che, tiraskArI nAMkhe che. AvezamAM mANasanA magajanA badhA ja 'sela' jANe khatama thaI jatA hoya che. AvezamAM bIjAo sAthe vairanA jIvaleNa saMbaMdho baMdhAI jAya che. khaMjaranA ghA karatAM ya Aveza bharelI vANInA ghA ghaNIvAra prANaghAtaka banI jatA hoya che. tIramAMthI chUTelA bANanI jema vANInA bANa chUTyA pachI pAchA pharatAM nathI. mATe ja Avezane khUba ja kAbUmAM rAkhavo joIe. AvezathI je nukasAna thAya che te Aveza nahi karavAthI thatAM nukasAna sAme pramANamAM ghaNuM vadhu hoya che. adhIrA kadI thazo nahi trIjo durguNa che; adhIrAI. te mANasanA manane UMcuM-nIcuM karI nAMkhe che. koI paNa kAryamAM adhIrAI karavAnI jarUra zI che ? bhavitavyatAnuM je nirmANa haze te pramANe banyA ja karavAnuM che. emAM jhAjhI hAyavoyathI zo lAbha ? koI paNa kAryanuM pariNAma AvatAM amuka samaya to lAgavAno ja che. Aje bI vAvo ane Aje ne Aje ja phaLa besI jAya evuM kadI banavAnuM nathI. adhIrAI-A traNa dUra karI devAmAM Avaze to apUrva jo jIvanamAMthI apekSA, Aveza ane zAMti ane samAdhi prApta thaI jaze. kaTokaTInA prasaMge ya be sajjanone apUrva zAMti eka prophesare vIsa varSanI mahenata bAda potAnI eMsI varSanI jaipha uMmare eMsI hajAra zabdono eka mahAkoSa taiyAra karyo hato. koI kAraNasara potAnI oNphisamAMthI teo bahAra gayA. temanA pALelA kUtarAe ophisamAM praveza karyo ane kUdako mAratAM Tebala upara paDelA dIvAne eka lAta vAgI gaI. saLagato dIvo UMdho vaLI gayo. tenI jhALa Tebala upara rahelAM pustakone aDatAM pustako baLavA lAgyA. dhIme dhIme mahAkoSanA presameTa2nA taiyAra karelA tamAma kAgaLiyAM AgamAM baLI gayA. zabdakoSanA praNetA jyAre gharamAM AvyA tyAre paristhitine joIne temaNe kUtarAne khUba zAMtithI eTaluM ja kahyuM, "TomI ! teM zuM karI nAMkhyuM che tenI tane ja khabara nathI ! cAla, have AvuM dharma to mAro svabhAva che 17 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ karato nahi." vIsa varSanI athAga jahemata thoDIka ja paLomAM sApha thaI javA chatAM aparAdhI upara lagIre Aveza nahi ! AvuM ja bIjA eka sajjananA jIvanamAM banyuM hatuM. ekAeka potAnA gharane Aga lAgI jatAM daMpatI bahAra nIkaLI gayA. te vakhate purUSe potAnI patnIne kahyuM, "jo, AganA bhaDakA kevA lAlapILA dekhAya che ! enI jhALo ekabIjAmAM kevI haLImaLIne AkAza tarapha kUdI rahI che !" sAmAnya kakSAnA mANaso paNa jo ATalI badhI cittazAMtine hAMsala karI zakatA hoya to tamArI pAse to ame keTalI moTI svasthatAnI apekSA rAkhI zakIe ! AvA vakhate tamArI sthiti zuM thAya ? dhAro ke tamAre koInA lagnamAM javAnuM hoya, heMgara upara tamAruM buzarTa laTakI rahyuM hoya ane tamArA ja nAnA chokarAthI tenI upara zAhInA be-traNa chAMTA paDI gayA to tame keTalA garama thaI jAo ? UMcakIne tame kevA be tamAcA tene lagAvI do ? je tamAro ati vahAlo putra che ene ya krodhanA AvezamAM AvIne tame kevuM mArI do cho ? krodhanA AvezamAM mANasa zuM zuM nathI karato ? Bulell 241 7131 413417 (heaven-sent sentences) 290141 249dl2 ULHALL dharatInA vAkyo jevA samajIne jIvanamAM utAro e khUba mahattvanuM che. nityenA traNa vAkyo jarmana philasUpha nityenA je suprasiddha traNa vAkyo che tene draupadIe pahelethI ja AtmasAt karI lIdhA hatA. nityenI guruNI draupadI haze ema lAge che. nisee kahyuM che : (1) Live dangerously -bIjAo tamArAthI Dare eTalA bhayarUpa tame bano. (2) Weakling is evil. -nabaLAI e ja moTuM pApa che. (3) Build your houses on walkanows. -tamArA gharo UkaLatA lAvArasanA pahADo upara ja bAMdho. (jethI tamArA jIvananI pratyeka paLa sAvadhAnIthI ja gujAravI paDe.) paNa draupadInA krodhano eka cheDo hato jyAre yudhiSThiranI Azcaryajanaka samatAno bIjo cheDo hato. hA, AthI ja samatulA sacavAI rahI hatI. be ya Aga banI jAta to zuM thAta te kalpI na zakAta. yudhiSThiranI mahAnatAne chAje evo javAba yudhiSThira khUba zAnta citte bolyA, "kSAtravaTane chAje tevA tamArA sahunA zauryabhAvane joIne huM to khUba rAjI thayo chuM. AthI mAruM zera lohI caDyuM che. paraMtu tame eka vAta barobara samajI lo ke dhUta ramavAnI bhayaMkara bhUlano khADo meM ja khodyo che ane huM hAthe karIne emAM paDIne mAra khAI cUkyo chuM. AmAM sauthI vadhu doSa mAro che. vaLI je kAMI khoTuM paNa banyuM che te badhuM ya satyanA dharma to mAro svabhAva che 18 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ rastA dvArA banyuM che. kAyadesara rIte te loko vaDe ghUta jitAyo che ane kAyadesara rIte vaDIlonI salAhathI bAravarSa vanavAsa vagere ApaNA lalATe aMkAyA che. have ApaNe te vanavAsa pUrepUro bhogavI levo joIe. teramuM guptavAsanuM varSa paNa pUruM karI ja devuM joIe. "bIjAo anyAya kare mATe ApaNe paNa anyAya ja karavo' e rAjakAraNanI bhASA bhale gaNAtI hoya paNa mane te mAnya nathI athavA tame mane rAjakAraNano khelADI ja na kaho, mane dharmakAraNano sevaka kaho. mane kharekhara rAjakAraNa gamatuM nathI. mane dharma ja game che." ATaluM bolatAM gadgad thayelA yudhiSThire kahyuM, "dharma to mAro svabhAva che. huM enAthI vegaLo rahI zakuM nahi. nA, ApaNe anyAyanI sAme anyAya AcarIne nahi paraMtu "nyAya AcarIne badhuM ja karI zakIzuM. rAja pAchuM laI zakIzuM, vastrAharaNanA kALA pApano badalo laI zakIzuM, vairanI vasUlAta paNa karI zakIzuM. paNa hA, nyAyamArge ja; anyAyane mArge to kadApi nahi. eka vAra tera varSanI be ya pratijJA vanavAsa ane guptavAsanI pUrNa thavA do pachI tame mAro jhapATo joI lejo ke keTalo kAtIla nIvaDe che. paNa hAla to kazuM ja na thAya. mArI khAtara-tamArA vaDIla baMdhunI khAtara-paNa tame badhA hAla to zAntithI, kazAya saMgharSamAM utaryA vinA samayanI avadhi pUrI karo." rAjA tarIkenA guNo yudhiSThiramAM yudhiSThiranA A abhiprAyamAM uccArAyelA zabdo, dharma to mAro svabhAva che' keTalA badhA anupama che ! A keTalo UMcI koTino dharmAtmA haze ! satya, nyAya, nIti, dayA vagere guNo enA AtmA sAthe kevA ekarasa thaI gayA haze ! maharSio kahe che ke, "beAbarU thavAnI bIkathI je loko pApa karatA nathI te adhama loko che. paralokamAM saMbhavita durgatinA duHkhanA bhayathI pApa nahi karanArA loko madhyama koTinA che. paNa jeo svabhAvathI ja pApa karatA nathI - "pApa te kadApi thatuM haze ?' "DhephAM te khavAtAM haze ?' Agane te aDAtuM haze ?"--evuM sahaja rIte bole che teo uttama koTinA mAnavo che." yudhiSThiramAM rAjA tarIkenA tamAma guNo hatA. tulasI mahArAje rAmacarita-mAnasamAM je kahyuM che "cAhIe dharamasIla naranAhu e yudhiSThirane bilakula saMgata che. rAmacandrajI paNa AvA ja mahAna rAjA hatA. temanA aMgeno eka prasaMga jANavA jevo che. cAhIe dharamasIla naranAhu rAmacandrajI vana tarapha prayANa karI gayA paraMtu bhAratanuM mana kemeya mAnatuM na hatuM. jeNe moTAbhAIne vanavAsa apAvyo e potAnI ja mAtA hatI kaikeyI, paraMtu to ya bharatane tenI upara tiraskAra vachUTI gayo hato. e kALa saMtazAsanano hato. rAjA upara paNa saMtonuM Adhipatya hatuM. rAjya to rAjA ja karato, paraMtu saMto ucita samaye sUcana karatA rahetA. ayodhyAnuM rAjya rAjAvihoNuM kema rahI zake ? ethI to aMdhAdhUMdhI phelAya. vasiSTha RSie rAjasabhA bolAvI. bharata paNa temAM upasthita rahyA. vasiSTha RSie bharatane kahyuM, "ayodhyAnA rAjA tarIke have tamAro abhiSeka karavo ja paDaze. prajAnA hitArthe tame A vAtano svIkAra karo." azrubharI AMkhe, hAtha joDIne bharata bolyA, "bhagavan! rAjA to dharmazIla hovo ghaTe. pApiNI mAtAnA pApI putrane jo Apa rAjyArUDha karazo to enA pApe ayodhyAnI dharatI upara sAta samaMdaronA pANI pharI vaLaze (rasA rasAtala jAIhI tabahI). AthI lokahitArthe mArI Apane dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinaMtI che ke mArA jevA pApAtmAne ayodhyAnA rAjA na banAvo." (sekyularijhamanA ghAtakI vicAronA bhoga banelA, sarvanAza karavA beThelA AjanA navA mahArAjAo A vAta vicAraze kharA ?). satyavRtI zAhukAra bhImAM bIjo prasaMga bhIma nAmanA zrAvakano Ave che. te jainAcArya jagaccandrasUrijIno ziSya hato. satya e tenuM moTuM vrata hatuM. prANAnta paNa jUThuM bolavA mATe te lAcAra hato. eka vAra tenI nagarI upara mlecchoe humalo karyo. temaNe bhImane pakaDI lIdho. potAnA pitAne choDAvavA mATe dIkarAoe svecchAe mAMgyA mujaba cAra hajAra dInAro ApyA. paNa plecchone e dInAranI asaliyatatA mATe zaMkA paDI. temaNe bhImane ja te aMge pUchyuM. badhI dInAra nakalI hatI. bhIme spaSTa kahI dIdhuM ke mane choDAvavA mATe mArA putroe tamane ApelI cAreya hajAra diInAra sAva bogasa che. A jANIne mleccho uzkerAyA. temaNe bhImanA cAreya putrone talavArathI mArI nAMkhyA. paNa to ya bhImane aphasosa sudhdhAM na thayo, satya kahI devA badala. dhArmikatA moTuM paribaLa A dezanI je jAhojalAlI hatI, coryAsI baMdaronA vAvaTA A dezamAM je pharakatA hatA, prajA khUba sukhethI rahetI hatI tenI pAchaLa tenI dhArmikatA e ja sauthI moTuM baLa hatuM. ekabIjAnI dharmaniSThA joIne bIjA aneka loko evA ja dhamI banavAnI preraNA jhaDapatA hatA. jema kharAbIno cepa hoya che tema sArApaNAno ya cepa hoya che. AthI prajAno moTo bhAga dayA, nIti, sadAcArAdithI saMpathI raheto. rAta paDe iSTadevanI AratI utAratA, bhakti karatA. savAre pUjApAThathI nityakrama zarU karatA. varNAzrama-vyavasthAnA vaijJAnika rahasyonA jANakAra te loko te vyavasthAne mAna ApatA. kauTumbika prema puSkaLa raheto, kemake sahu parArthapremI hatA. paralokamAM durgati thavAnA bhayanA kAraNe paNa loko pApAcaraNathI DaratA. e khAtara sarakArI stare koI sAvadhAnI rAkhavAnI jarUra rahetI nahi. eka munIme potAnA zeThane lAbha karI ApavAnI buddhithI rezamanI gAMsaDIo jakAtanAke AvI hatI tene choDAvatI vakhate sUtaranI gAMsaDIo kahIne ochI jakAta bharI. A vAtanI zeThane khabara paDI tyAre munImane pharI AvI bhUla karaze to nokarImAMthI 'DisamIsa karavAnI noTisa ApI dIdhI ! kahevAya che ke hiTalaranA pakSe anyAya, vidroha, khunnasa vagere agaNita doSo hatA eTale ja bhayaMkara tAkAta dharAvato hovA chatAM te hAryo ane tenI sAme carcilane vijaya maLyo, kAraNa ke carcilanA pakSe tevA doSo na hatA. yudhiSThiranI utkRSTa satyaniSThA | game tema hoya, A haLAhaLa kaLiyugamAM paNa vidhi ane zuddhivALo je dharma ArAdhAto haze tenI to tAkAta che ja. game teTalI adhArmikatA vyApI hoya, nAstikone game teTalI phAvaTo maLatI hoya, dharmadrohIne ghera game tevA ghIkeLAM jAmatAM hoya paNa eka vAta cokkasa che ke atte to dharmano vijaya thanAra che. "ya kavi ja evuM gAMdhArIe duryodhanane jaNAvIne ADakataro je kaTAkSa karI dIdho che te taddana yathArtha che. dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAkajaMgha, candrayazA, daMDavIrya vagere rAjAoe paNa potAnI pratijJAonuM kevuM custapaNe-jAnanA bhoge-pAlana karyuM hatuM te vAta dharmazAstromAM ApaNane vAMcavA maLe che. yudhiSThira evo kSamAzIla hato ke pANI paNa potAnI svAbhAvika zItalatA choDIne eka vAra kAmacalAu garama thaI jAya, jyAre yudhiSThira to teTalo ya garama thavA mATe lAcAra hato. tenI satyaniSThA to benamUna hatI. 'prANa jAya aru vacana na jAI' e tulasI mahArAjanA vAkyane jIvaMtarUpe AtmasAt thaI gayeluM jo ApaNe jovuM hoya to rAmAyaNa-kathAnA 2AmamAM ane mahAbhArata-kathAnA yudhiSThiramAM khUba suMdara rIte jovA maLe. bahu moTA mANaso cAtaka jevA svabhAvavALA hoya che. temanI viziSTatAo adbhuta hoya che. maravuM pasaMda kare paNa cAtaka svAti nakSatranA varasAdanuM ja jala pIne jIve. ahIM rUpaka rUpe A vAta rajU karuM chuM. cAtakano bodha tarasyuM cAtakanuM baccuM dayAmaNuM moM karIne bolyuM, "mA ! mAre pANI pIvuM che, khUba tarasa lAgI che. have mArAthI rahevAtuM nathI." mAe khUba ja zAMtithI AkAza tarapha mITa mAMDIne kahyuM, "beTA ! AkAzamAMthI hamaNAM ja pANI Tapakaze. te tuM pIje." 'mA ! bahu ja tarasa lAgI che, gaLuM sukAya che. huM marI jaIza. zuM A sAme khAbociyAmAM ane taLAvamAM pANI che te na pIvAya ?' mAe kaMpate svare kahyuM, "beTA ! ApaNA pUrvajoe varasAdanA pANI sivAya bIjuM pANI pIdhuM nathI ane pIvAya paNa nahi." baccuM gussAthI bolyuM,"to zuM mAre tarase marI javuM ema ne ? taLAva ke khAbociyAnuM gaMduM pANI na pIvAya paNa gaMgAjInuM pavitra pANI pIvAmAM zo vAMdho ?" mA nArAjagIthI bolI,"jo tuM na ja mAnavAnuM hoya to gaMgAjInuM pANI pI.' ane baccuM khuzakhuzAla thatuM uDyuM. gaMgAjI to dUra hatA. bapora thaI, sAMja paDI ne rAta AvI. tyAM eka nAnakaDuM gAma AvyuM. te gAmamAM eka phaLiyAmAM pIpaLAnuM jhADa hatuM tenA para rAta vitAvavAnuM nakkI karyuM. rAte jhADa nIce khATalAmAM sUtelA vRddha pitA ane tenA dIkarAnI vAta teNe sAMbhaLI. dIkaro kahI rahyo hato, "bApA ! khUba mahenata karuM chuM, paNa tamArI davA mATe paisA bacatA nathI. Aje raste jatA gADAmAMthI eka poTaluM paDyuM. mana lalacAyuM. temAM ghaNA paisA hatA. mane thayuM ke bApAnI davA thaze. paNa tyAM ja pUrvajonA pavitra oLA utarI AvatA hoya ema lAgyuM. teo ApaNA kuLanI paraMparAnI mane yAda ApavA lAgyA,'corI na karAya. aNahakkanI koI vastu na levAya !' ane gADAvALAnI pAchaLa doDIne te poTakuM tene pAchuM ApyuM. te inAma ApavA lAgyo te paNa meM na lIdhuM." vRddha tene vaLagI paDatAM bolyo,"teM kuLano dIvo ujALyo. have huM zAMtithI marIza." savAra thatAM ja cAtaka gaMgA nadI tarapha javAne badale mA pAse pahoMcyuM ne tarasyA kaMThe khUba thanaganatA avAje bolyuM, "mA ! mAre gaMgAnuM pANI pIvuM nathI. kuLanI rIta pramANe huM varasAdanA pANIthI ja tarasa chipAvIza." dharma to mAro svabhAva che 21 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAe baccAne pAMkhamAM lIdhuM ane pavananI DamarI caDhI. AkAzamAM vIjaLInA jhabakArA thayA. kALAMbhama vAdaLo caDhI AvyA ne bAre megha tUTI paDyA. "dharma to mAro svabhAva che" e yudhiSThira-mukhe bolAyeluM vAkya kharekhara vAkya-ziromaNi kahI zakAya. vartamAnakALamAM "dharmanI pratiSThA karavAnI tAtI jarUra gharagharamAM ane ghaTaghaTamAM UbhI nathI thaI zuM? badhI ja Apattio-dharmakSetranI, sAmAjika kSetranI ke rAjakIya kSetranI-ne dUra karavAnI tAkAta mAtra dharmamAM che e vAta Ajano deza ane prajAno saMcAlaka buddhijIvI varga jeTalI vahelI samaje temAM prajAnuM vadhu hita che, anyathA prajAnI sariyAma pAyamAlI jaNAya che. dharmanI punaHpratiSThA dharmanI vyAkhyA karatAM dharmajJoe kahyuM che ke durgatimAM paDatA jIvane je pakaDI rAkhe te dharma che. 'durgatiprapatajjantudhAraNAt dharma ucyate / anAdikAlIna vAsanAonuM jora, vartamAnakALamAM puNyano vicitra udaya ane bAhya azubha nimittono saMparka-A traNano saMgama thAya eTale acchA acchA AtmAo paNa durgatiomAM paDavA lAge. uparyukta traNamAMnA koI paNa ekano sparza ja bhayAnaka che to traNeyano saMgama to keTalo bhayAnaka banI jato haze ! temAM ya ekaluM vAsanAnuM jora hoya to paNa jo tenI sAthe puNyano udayakALa na bhaLe to te jora kadAca zAnta paDI paNa jAya. vaLI puNyano udayakALa joDe maLe to ya jo azubha nimittono saMparka na thAya to UgarI javAnA ghaNA cAnsIsa rahe che. paNa jene azubha nimittono saMga thAya che e to moTo dharmAtmA hoya to ya eka vAra to rahanemi, naMdiSeNa ke aSADhAbhUti AdinI jema gabaDI paDe che. Ama durgatimAM jIvone paDatAM aTakAvavAnuM, temane pakaDI rAkhavAnuM, temanI dhAraNA karavAnuM kAma je kare che tenuM nAma dharma che. dharma be bAjuthI jIvanI dhAraNA kare che. te azubha nimittomAM na phasAya te mATe bAhya zubha nimittonA DhagalA (kriyAkAMDo vagere) UbhA karI de che jene vyavahAra-dharma kahevAya che. ane AMtarika duniyAmAM vAsanAo jora na mAre, sAva naSTa thaI jAya te mATe cittazuddhine sAdhI ApatA dhyAnAdine rajU kare che jene nizcaya-dharma kahevAya che. dharma e dareka jIvanI dhAraNA kare che. pratyeka jIvane durgatimAM paDato aTakAvavAnuM kAma te kare che. pachI te ekekA jIva dvArA anekAneka jIvonI dhAraNA kare che. eka jIvanuM evA prakAranuM jIvana bane ke jethI tenI durgati- patanamAMthI dhAraNA thAya to te ucca prakAranuM jIvana bIjA aneka jIvo upara joradAra coTa mAravA lAgI jAya che. ethI te badhA jIvo paNa ucca prakAranuM jIvana jIvavA lAge che. Ama dharma eka dvArA anekonI paNa dhAraNA kare che. jo eka jIvanuM dharmI jIvana anekonI yathAyogya dhAraNA na karI zake to samajI rAkhavuM ke tenA potAnAmAM vastutaH dharmapraveza thayo nathI. svadharma svayaM upadeza che svamAM pravezelo dharma te ja kharo dharma che je sarvamAM dharmapravezanI mUMgI paNa preraNA karavA lAgI jAya che, chevaTe sarvamAM adharmano saMcAra to nathI ja karato. je svIya dharma bIjAomAM aMzataH paNa adharma-saMcAra kare te svIya dharmanuM nirIkSaNa jarUrI banI dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 22
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAya che. eka AtmAnA jIvanamAM unnatatA lAvavA mATe tene dayALu, paragaju, prAmANika, tyAgI, virAgI, viratidhara vagere banAvavo joIe; tene svArthI, lucco, hiMsaka, viSayI vagere banavA devo na joIe. A be ya bAbatone hAMsala karavA mATe bALakakSAnA jIvone daMDa ane pralobhana be ya tattvonI yathAyogya jarUra rahe. sarakAramAM daMDa che ane pralobhano paNa che, paraMtu A hakIkata kudaratamAM khUba vyavasthita rIte paDelI che. kudaratamAM naraka vagere durgatio che ane svarga, apavarga vagere sadgati ane paramagatio paNa che. jyAre A vastusthiti ja che tyAre dharme tene jagata samakSa mUkyA. hiMsA, jUTha, corI Adi karavAthI duHkhI thavuM paDaze; dayA, prema, prAmANikatA AdithI sukha maLaze, A vAta dharme pragaTa karI. AthI potAnA du:khane tiraskArato jIva dayAdine sevavA lAge, hiMsAdine tyajavA lAge e sahaja vAta che. narakAdi padArtho atIndriya che eTale temAM zraddhA to mUkavI ja rahI. dharmajJonI ati ucca koTinI satyavAditA, vItarAgatA ane sarvajJatAne lIdhe temanA dvArA kahevAtI A badhI bAbato upara na dekhAya to paNa zraddhA mUkI devAnuM kAma atyaMta saraLa banI jAya che. have A rIte jyAre eka jIva pote dayALu vagere bane ane hiMsaka vagere na bane eTale tenI sIdhI asara tenA svajano upara thAya, pachI mitrajano upara thAya..ema kramazaH asara vyApaka thatI jAya. jIvanamAM utarI gayelA upadezone joIne kayA mANasane tenI asara na thAya ! Ama bIjA paNa aneka AtmAo dayAdino svIkAra kare ane hiMsAdino tyAga kare te sahaja che. A rIte dharma e eka jIvane durgatimAMthI paDato dhArI rAkhIne, pakaDI rAkhIne tenA dvArA agaNita jIvonI dhAraNA kare che. Aje dharma gUMgaLAya che bhAratIya prajAnA mULamAM Avo ekAnta mokSalakSI dharma paDelo hato. re ! dharmasevana ane adharmatyAga to te prajAnA zvAsaprANa banI gayA hatA. A ja kAraNe A prajAnuM jIvanadhoraNa khUba ja unnata banI rahetuM. paradezI loko paNa bhAratIya prajAnA mana ane jIvananI ucca guNavattA joIne daMga banI jatA. svArthanA sthAne parArtha, anyAyaanItinA sthAne prAmANikatA, vikAronI sAme saMskAra, bhoganI sAme tyAga, rAganI sAme virAga vagere tattvo temane atyaMta Azcaryamugdha karI denArA banatA. paNa aphasosa ! AvA dharmane Aje gUMgaLAvIne mArI nAMkhavAnA prayatno thaI rahyA che. jo dharmane mArIzuM to ApaNe ja marIzuM. ApaNe maravuM hoya to ja dharmane mArI zakAya. ApaNI jIvAdorIne ApaNe ja kApI nAMkhIe to ApaghAta che. Ajano buddhijIvI varga keTaluM badhuM khoTuM kAma karI rahyo che ! AmAM buddhi zuM haze? vaLI prajAmAM dayA vagerenI jarUrIyAta to Aje ya jaNAya che ane hiMsA Adino tyAga Aje paNa Avazyaka che. tene mATe have sarakArI daMDa ane sarakArI pralobhano rajU karAyA che. paraMtu A badhuM bUThuM banI cUkyuM che, kemake "sarakArImAM koIne kazI zraddhA rahI nathI. e tatra AkhuM ya svArthI, dhanalolupa, khurazI-laMpaTa, durAcArI, anItikhora che evI lAgaNI prajAkIya staramAM khUba vyApaka banI cUkI che. vAta paNa mahadaMze sAcI ja che, kemake te tatranA lokomAM paNa dharma to lagabhaga nathI ja. dharma to mAro svabhAva che 23 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ A deza upara dAyakAo sudhI rAja karIne cAlyA gayelA gorAo jatAM pahelAM ApaNI jIvAdorI-dharma kapAI jAya te mATe jherI zikSaNa ane mAtra dezahitakara (prajAhitakara nahi) baMdhAraNa mUkI gayA che, jenA phAMsalA bhAratIya prajAnA gaLe barobara bhiDAyA che. AjanA zikSita bhAratIyo dezI aMgrejo ja che, eTale temaNe paNa paradezI aMgrejonA AdaryA adhUrA kAma-phAMsalo pUro bhiDAvI devAnA-jANatAM ke ajANatAM paNa cAlu ja rAkhyA che. dharma vinA chUTakAro nathI AnA pariNAme prajAmAM-khAsa karIne nagaravAsI zrImaMta ane zikSita gaNAtI prajAmAM kAramI nAstikatA, hiMsA ane durAcAra bhayAnaka vegathI phelAI cUkyA che. paralokadaSTi, AtmalakSitA ane parArthapradhAnatA naSTa thAya ane tenI jagyAe AlokadaSTi, dehalakSitA ane svArtha-pradhAnatA goThavAya pachI nAstikatA ane temAMthI pedA thatAM hiMsA ane durAcAra na vyApe to bIjuM zuM vyApe ? emAM ya vizeSataH AjanA zikSaNe nAstikatAne bahekAvI che. rAjasattAe hiMsAne prasarAvI che. zrImaMtAIe durAcArane ugra banAvyo che. jo zikSaNamAM dharma pese to nAstikatA kAbUmAM Ave. jo rAjasattA ja hiMsAne uttejana na Ape to hiMsAnuM aghora tAMDava ghaNuM zamI jAya. jo zrImaMto dharmI bane to durAcAra ghaNokharo kAbUmAM AvI jAya. jo mahAna vizvanuM nirmANa karavuM haze to punaH dharmapratiSThA karavI ja paDaze. gharagharamAM ane ghaTaghaTamAM zuddha mokSalakSitAne varelo koI paNa dharma hoya, kadAca kriyAkAMDa vibhAgamAM pheraphAra (bheda) hoya teno ya hAlanI sthitimAM kazo vAMdho nathI. artha-kAmalaMpaTatAnA khUnAmarakIbharyA, svArthabharyA A yugamAM to je te mokSalakSI anya Aryadharmo paNa khUba ja upayogI banI raheze tema kahevAmAM koI doSa jaNAto nathI. eka vAra adharmanuM vAyumaMDaLa to khasI jAya, pachI bIjI vAto kayAM nathI vicArI zakAtI ? bezaka, chellA saikAomAM pAzcAtya paddhatinA zikSaNane lIdhe 'dharma' e nAma upara paNa prajAmAM napharata pedA thaI che. paraMtu hArIne, thAkIne paNa chevaTe prajAne 'dharma'nA zaraNe gayA vinA chUTako nathI e nizcita hakIkata che. A hakIkatano svIkAra jeTalo vahelo thAya teTaluM sAruM. have to dharmInA ja ghara salAmata jainazAstramAM bhojanakriyAne nityamitra kahyo che, haMmezAM vAraMvAra 'bhojana'nI jarUra paDe che mATe. kuTuMbIjanone parvamitra kahela che. jarUra paDe tyAre-parva jevA divasonI jema-avAranavAra AvyA kare ane madadagAra thayA kare. jyAre dharmane juhAramitra kahyo che. kyAreka bhaTakAI jAya tyAre rastAmAM je laTakatI salAma (juhAra) karI le te juhAramitra. Avo mitra kyAreka kaTokaTInA samayamAM khUba kAmamAM AvI jato hoya che. jyAre bhojana nathI ane kuTuMbIjana paNa nathI tyAre paralokamAM kaTokaTI vakhate dharma ja madadagAra dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 24
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya che. mATe te juhAra-mitra kahevAyo. paNa A dRSTithI to dharma paraloka pUrato jarUrI sAbita thayo. mAre to e kahevuM che ke dharma e mAtra mokSa, paraloka, sadgati ke mRtyu vakhate samAdhi ApanAro nathI paraMtu A lokamAM atyAre jIvana jIvavAnI kaLA ane zAntijanita sAcuM sukha ApanAro che. A vAta vicAratAM pahelAM ApaNe dharmano artha samajI laIe. dharma eTale dharma pratyenI atUTa ane ananya zraddhA athavA dharma pratyenI sArI ane sAMgopAMga samajaNa. kyAreka evI zraddhA ane samajaNa vinAnI dharmakriyAne paNa dharma kahevAya che kharo. je mANasa dhArmika kriyAo kare che te dharmI kahevAya che, paraMtu ahIM dharma tarIke ApaNe tevI dhArmika kriyAone nahi laIe jemAM mokSanuM lakSa nathI, dharmano pakSa nathI; zraddhA ke samajaNa paNa nathI. jo ke kyAreka dharmakriyAo paNa "dharma' kahevaDAvavAne lAyaka banI jatI hoya che kharI. have mULa vAta upara AvIe. (hAla ApaNe te te kakSAnA te te mokSalakSI dharmone te te kakSAnI dRSTithI dharma ja kahIzuM.) jagatamAM tevA loko tarapha tame najara karo jemanA jIvanamAM dharma nathI ane puNyodaya ThIka ThIka cAle che. ethI temanA jIvanamAM, kuTuMbamAM, gharamAM sukhanI sAmagrI jovA maLe che, kadAca tenA gaMja khaDakAyA che. dharmahIna loko sukhI nathI AvA dharmahIna sukhI mANasonA jIvanamAM tame UMDe UMDe tIkSNa najara karazo to tamane jovA maLaze ke temanuM jIvana anIti, hiMsA ane durAcAronA pApothI khadabadI UTheluM che. badhI ja mAnavamaryAdAone temaNe toDI-phoDI nAMkhavAnuM AMdhaLuM sAhasa karI nAMkhyuM haze. AvA loko bharapUra sukhamAM jIvatA jovA maLaze paNa tenI aMdara ja teonA aMtara koI agamya duHkhothI kaNasatAM haze. paNa temAM "agamya' jevuM kazuM ja nathI. temaNe jIvanamAMthI je maryAdAone toDI che, je hiMsA AdarI che ane khAvA-pIvA temaja vAsanA saMbaMdhamAM durAcAra sevIne zarIra upara je julamano atireka gujAryo tenA ja pariNAmo duHkharUpe pragaTyA che. "bIjAone trAsa ApanArA kadI zAnti pAmI zake nahi? A kudaratano abAdhita kAnUna che. hiTalaro, elIno, lenino, caMgIjhakhAno, mAotsa tuMgo, nAdirazAho vagereno itihAsa tapAso. temaNe pratyeke lAkho mANasonI katala karI. teo zuM sukha pAmyA? dharmahIna sukhI loko temanA vartamAnamAM pApamaya jIvana jIvatA hoya che. temanuM bhAvI duHkhamaya hoya che. teo potAnA svArthonI siddhi mATe bIjAonA vartamAnane duHkhamaya banAvatA hoya che. tame koI dharmahIne sukhI zrImaMta ane zikSitanA kuTuMba tarapha najara karajo. tyAM tamane dareka kanyAnA paheravezamAM paNa temanA mananI unmatta vAsanAo vyakta rUpamAM jovA maLaze. temanA vaDIlonA jIvanamAM krUra kAvAdAvA ane ekalI svArthAndhatA jovA maLaze, jenA kAraNe sagA bhAIo ke bApa-dIkarAo paNa ekabIjAne pAyamAla karI nAMkhavA sudhInI yojanAo ghaDatA rahetA haze. peTanA mAsUma bALakonA garbhapAta, praNayabhaMga, chUTAcheDA, cAritryanAza, cAritryazaMkA vagere badhuM ja kadAca tamane te kuTuMbanA vyakti-vyaktimAM jovA maLaze. AvA lokonA bhapakA bhArI haze dharma to mAro svabhAva che 25 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa AcAra-jIvanamAM khissA khAlI haze. emanA sAva uzrRMkhala vyavahArone sago bApa paNa TokavA mATe asamartha haze. bApano mArga vicitra hoya tyAM e bicAro dIkarA-dIkarIne zuM TokavAno ? ApaghAtanA vicAro, AMsu, DUsakAM, rudana, nisAsA...badhuM ya kadAca A dharmahIna sukhI kuTuMbomAM ja vadhu pramANamAM jovA maLaze. jyAM dharma tyAM ja sukha, zAMti ane salAmatI have AnI sAme tame koI dharmI (dharmazraddhAvAna, dharmanI sAcI sAMgopAMga samajaNavALA)nuM madhyamavargIya kuTuMba juo. tyAM keTalAka bhautika praznonA ukelo nahi jaDatA hoya chatAM dharme temane jIvana jIvavAnI je kaLA-ke sukhamAM chakavuM nahi, du:khamAM DagavuM nahi te-zIkhavI che tethI teo khUba ja masta prasannatAthI kauTumbika jIvana jIvatA jovA maLaze. tyAM pitA pratyenI putranI lAgaNI, mAtA pratyenI putrInI lAgaNI, mAtA pratyenI saMtAnonI bhakti, sAsu-vahunA sumeLabharyA saMbaMdho, ekabIjA mATe marI paDavAnI vRtti, ekabIjAnA lAgaNInA Avezane sahI levAnI taiyArI, bhUlane jaladI bhUlI javAnI ke kSamApanA devAnI udAratA vagere aDhaLaka guNono evo adbhuta vikAsa jovA maLaze ke tamane ema thaze ke svarganA sukha paNa A kauTumbika sukhathI heTha ja hovA joIe. dharmahIna zrImaMta kuTuMbonI bhItaramAM gherAyelI kaTokaTIne jotAM to mane asaMdigdhapaNe kahevA do ke have to jyAM dharma che tyAM ja sukha, zAnti ke salAmatI che. adharmI kuTuMbamAM jatI kanyAonA pariNIta jIvanomAM kyAre paNa cinagArI caMpAI jAya ane temanA jIvananuM sukha bhaDathuM thaI jAya to mane jarAya navAI na thAya. huM to te dharmI kuTuMbone jaNAvIza ke tamArA jIvanamAM tamane je kAMI kauTumbika prema, cittanI prasannatA, jIvanano AnaMda maLI zakyo che enuM kAraNa tamAro mAtra puruSArtha nathI ane mAtra puNyodaya paNa nathI kintu tamAro dharmabhAva che. eNe ja tamArA jIvanane eka prakAranI suMdara vyavasthA ApI che. jaina zAstrakAroe mahezvaradatta nAmanA mANasanA dharmahIna kuTuMbanI eka kathA jaNAvI che, jemAM kuTuMbanA vaDIlo durgatimAM jAya che. sAsu-sasarAnA mRtyu bAda putravadhU ucchaMkhala thaIne parapuruSa sAthe prema bAMdhe che. te puruSathI thayelA putrane teno pati potAno putra mAne che. durgatimAM kUtarI tarIke mAtAno ane pADA tarIke pitAno janma thayo che. pitAnA koI svargavAsa-dine putra mahezvara te ja pADAnI katala karIne tenuM mAMsa svayaM khAya che. tenA hADakAM pelI kUtarI cATe che vagere. jyAM dharma nathI tyAM sukha nathI, zAMti paNa nathI e vAtane A daSTAMtathI antamAM khUba sArI rIte samajAvavAmAM AvI che. ante koI satpuruSano yoga pAmIne mahezvaradattanuM jIvana sukhada parivartana pAme che. vartamAnakALamAM je rIte uzrRMkhalatAo tenI bhayajanaka sapATIne vaTAvI cUkI che e jotAM pratyeka kumArikA kanyAnuM jIvana lagna thatAMveMta chUTAcheDA AdinI laTakatI talavAra nIce zarU thAya che, pratyeka yuvAnanuM jIvana yauvana pAmatAMnI sAthe uzrRMkhalatAnA khaDako sAthe athaDAIne tUTavA lAge che. 'jaladI marI javAya to jAna chUTe' Avo vicAra koNa nahi karatuM hoya te mAre mana vikaTa savAla che. dharmanA dRSTikoNathI nahi, paraMtu vartamAnakALanA viSama banelA jIvananA dRSTikoNathI namrapaNe dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 26
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ sahune jaNAvIza ke have to sahu mokSalakSI dharmanA zaraNe ja rahejo. A sivAya sukha, zAnti, prema, saMpa vagere kyAMya zodhyA jaDe tema nathI. AjanuM zikSaNa, AjanI saMpatti ane AjanuM yauvana kAramuM ajIrNa pAmelA che. AvA jokhamI samayamAM jo jIvana jIvavAnI kaLAne zIkhavatA dharmatattvane zaraNe nahi javAya to mahAmUluM mAnavajIvana hAthatALI daIne chaTakI jaze. jyAMthI bhAre musIbate bahAra nIkaLyA chIe te pazuyonimAM bahu sahelAIthI cAlyA javuM paDaze ane te ya anaMtakALa mATe. gaMdhamAdana parvate prayANa yudhiSThiranI samajAvaTathI vaDIla-bhakta saghaLA pAMDavo vagere tathA putra-bhaktA kuntI paNa zAnta thaI gayA. tyAra pachI yudhiSThire sahune kahyuM ke, "A dvaitavanamAM ApaNA nivAsanI duryodhanane khabara paDI gaI che eTale te ApaNane ahIM raMjADavAnI koziza karaze. hAla ApaNe tevA koI saMgharSamAM utaravuM nathI mATe ApaNe A sthaLa badalI nAMkhIe. ahIMthI thoDeka dUra gaMdhamAdana nAmano parvata che tyAM rahevA mATe cAlyA jaIe." badhAe yudhiSThiranI vAtano svIkAra karIne bIje di' prayANa zarU karI dIdhuM. rastAmAM jeTalA tIrtho AvyA tyAM rokAIne khUba bhAvathI prabhubhakti karI. jeTalA AkAzagAmI cAraNamunivaro vagere maLyA temanA darzanAdi karIne teo kRtArtha banavA lAgyA. eka divasa sahu gaMdhamAdana parvate AvI gayA. tyAM yogya sthaLa zodhIne Azrama jevuM banAvIne rokANa karyuM. 'rAjAdhirAjone paNa je sukha maLatuM nathI e sukha sarva sAMsArika upAdhiothI mukta saMsAratyAgIone maLe che' e zAstravANIne pAMDavoe potAnA jIvanamAM sAkSAt anubhavI. ahIM teonA haiyAM naisargika temaja dhArmika AnaMdathI eTalA chalakAtA hatA ke teo rAjavaibhavanI khAmIne sAva vIsarI to gayA paNa te rAjavaibhavane tuccha mAnavA lAgyA. Indra ane arjuna vacce maitrI te divasomAM arjunane acAnaka khabara paDI ke gaMdhamAdana parvatathI najIkamAM ja indrakIla nAmano parvata che, jyAM indra potAnI paTarANI zacInI sAthe haMmezAM krIDA karavA Ave che. arjune eka vA2 te ja parvata upara khecaravidyA sAdhI hatI. tenuM punarAvartana karIne navuM baLa pAmavAnI arjunane IcchA thaI. teNe yudhiSThira pAse te aMgenI AjJA ane temAM saphaLatA pAmavA mATenA AzIrvAda mAMgyA. yudhiSThire sarva svajano sahita arjunane bhAvabharI vidAya ApI. indrakIla parvata upara arjune eka tIrtha joyuM. tyAM jinAlayamAM aThThamanuM tapa karIne teNe vidyA bhaNavAnuM kArya karyuM. AthI teno adhiSThAyaka deva prasanna thaIne pratyakSa thayo. arjune kahyuM, "mane jyAre paNa jarUra paDe tyAre huM tamAruM smaraNa karIza. tamAre tarata mane sahAya karavA mATe hAjara thavuM." 'tathAstu' kahIne khecara vidAya thayo. tyAra bAda arjuna ane indranuM milana thayuM. be ya vacce pitA-putra jevo saMbaMdha thaI gayo. Indra arjunane potAnI nagarImAM laI gayo. tyAM tenI khUba AgatAsvAgatA karI. dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 27
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama ghaNo samaya pasAra thayA bAda svajano pAse javAnI arjunane bhAvanA thaI. indranI rajA laIne te nIkaLyo. indra ghaNA badhA vidyAdharo tenI sAthe mokalyA. zikharajI vagere tIrthonI yAtrA karIne vidyAdharo sAthe arjuna gaMdhamAdana parvata upara punaH AvI gayo. vidyAdharoe yudhiSThirane praNAma karyA. 'jyAre paNa jarUra paDe tyAre amane yAda karajo" kahIne teo vidAya thayA. dharmadhyAna dvArA samaya pasAra karatAM pAMDavo arjune yudhiSThira Adi svajanone savAla karyo ke mArI gerahAjarImAM Apa sahue zI rIte kALa pasAra karyo ? yudhiSThire kahyuM, "dharmadhyAnathI; tapa, japa ane jinabhaktithIsto. arjuna ! dharma ja ApaNuM sarvasva che. navarAzanA AvA maLI gayelA samayamAM paNa je AtmA potAnI bhAre moTI puNyAIno udaya na mAne ane dharmadhyAna karI na le tenA jevo mUrkha bIjo kyo mANasa hoI zake!" dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28. maLamAMthI pedA thayelAM vamaLa eka divasa acAnaka draupadInA khoLAmAM kamaLa AvIne paDyuM. e kamaLa eTaluM badhuM mohaka hatuM ke draupadIne tevA bIjA aneka kamaLo pAmavAnI IcchA thaI. teNe potAnI bhAvanA bhIma pAse rajU karI. ane...bahu moTI upAdhi A lokone mAthe AvI paDI. sarovaranA zAnta pANI ekAeka DahoLAI gayA. niyati ya puruSArthanuM ja pariNAma bhAvinA akaLa gaNitane koNa ukelI zakyuM che ? mAnava mATe je ghaTanAo Azcaryajanaka gaNI zakAya te ghaTanAo kudarata(karmasattA)nA darabAramAM taddana svAbhAvika gaNAya che, kemake tenA nizcita gaNita pramANe ja te badhI ghaTanAo banyA karatI hoya che. paNa hA, tevA nizcita gaNitanuM nirmANa to AtmA ja karato hoya che. enA tevA puruSArtharUpa saravALA, bAdabAkI, guNAkAra ke bhAgAkAranA pariNAme ja manoyatnanA nizcita javAborUpa gaNita pustakanA chellA javAbI-peIja upara ApavAmAM AvyuM hoya che. dAkhalAnA javAbo ema ne ema adhdharatAla TapakI paDyA nathI. e to che mAnavanA saravALA AdinA puruSArthanuM ja pariNAma ! emAM javAbano zo doSa ! doSa devo hoya to puruSArthane ja devo ghaTe ! draupadIe kamaLanI lAlaca zA mATe karI ? AvA zokha karavAnuM teNe mana zA mATe karyuM ? teNe sIdhAsAdA jIvananA patha upara cAlI javuM joItuM na hatuM ? pAMca indriyonA viSayonA AkarSaNonA zokha karavA e zuM vAjabI hatuM ? sAduM jIvana = niSpApa jIvana mAnava hAthe karIne-sagavaDa ke zokhanA jIvananI moja mANavA jaIne-potAnA jIvanasarovaranA jaLane DahoLI nAMkhato hoya che. jema jarUriyAta ochI tema pApa ochuM, kamANI paNa ochI, mananA udhAmA paNa ochA ane dharmadhyAna khUba vadhu. mAnavajIvananI saphaLatAnuM A spaSTa samIkaraNa che. je te cIjonI apekSAomAMthI ja kleza ane saMkleza pedA thAya che, hAthe karIne jIvanane duHkhI banAvAya che. darekane mArI khAsa bhalAmaNa che ke te potAnA gharanI mukhya dIvAla upara borDa lagADe, jemAM lakhyuM hoya ke sAduM jIvana : niSpApa jIvana : madhura jIvana. A vAtane jarAka vigatathI vyavahAru bhUmikA upara ApaNe vicArIe. dharma to mAro svabhAva che jarUra : sagavaDa : zokha tamArA jIvanane TakAvavA mATe tame sahu mathAmaNa karo e taddana svAbhAvika che. Aryadezano 29 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyeka mAnava potAnuM jIvana TakAvI rAkhIne dharmapravINa banavA prayatna karato rahe emAM kazuM anucita nathI. AvA jIvanane TakAvavA mATe gRhasthane keTalIka cIjonI anivArya rIte jarUra paDe che. e cIjavastuo evA prakAranI hoya che ke enA vinA enuM jIvana TakI na zake ane eno ucita vyavahAra cAlI na zake. AvI jeTalI anivArya cIjavastuo gaNAtI hoya tene ApaNe jarUriyAtanI vastuo kahIzuM. have e jarUriyAtanI vastuonA bhoga-upabhogamAM jo agavaDa paDatI hoya, muzkelIo AvatI hoya, trAsa thato hoya to te gRhastha te vastunA sthAne sagavaDabharI vastu vasAve che. evI vastuone ApaNe sagavaDanA khAnAmAM mUkIzuM. paNa vAta AthI ya AgaLa vadhe che. keTalIka vastuo evI hoya che ke je mAtra potAnI vAsanAone bahekAvavAnuM ja kAma kare che. AvI bhogavilAsanI poSaka cIjavastune zokhanI vastu tarIke ApaNe saMbodhIzuM. Ama cIjavastunA kula traNa vibhAga thayA : jarUra, sagavaDa ane zokha. have ekekI bAbatamAM A traNa vibhAga pADIe jethI A vAta khUba spaSTa thaI jAya. (1) dhAro ke tamArI pAse paMcotera paisAnI eka ja inDipena che. copaDo lakhavA mATe inDipena vinA tamAre bilakula cAle tema nathI eTale paMcotera paisAnI A inDipenane 'jarUra'nA vibhAgamAM goThavI zakAya. paraMtu A pena 'lIka thayA kare che, vAraMvAra tamArA hAtha bagADe che. A agavaDathI kaMTALI jaIne tame nava rUpiyAnI eka penane kharIdI lAvo cho. sagavaDatA khAtara vasAvelI A penane sagavaDa"nA vibhAgamAM goThavI zakAya. paNa eka divasa tamAruM bhAgya camakI gayuM. dhaMdhAmAM tamane vizeSa lAbha thayo ane tarata tame pArkara 75' nAmanI sonerI khokhAnI AkarSaka pena kharIdI lAvyA. A penane "zokhanA vibhAgamAM mUkavI joIe. (2) A ja rIte jADuM mAdarapATa kApaDanuM "baMdUka chApa dhotiyuM "jarUra'mAM gaNAya, paNa malamalanuM marsarAIjha dhotiyuM sagavaDamAM gaNAya ane rAyalInuM paramasukhanuM ke brAsaleTanuM dhotiyuM zokhamAM gaNAya. (3) vAMkaDiyA tAravALI ATha rUpiyAnI phremanA cazmAM jarUramAM gaNAya. vIsa rUpiyAnI phremanA cazmAM sagavaDamAM gaNAya, jyAre golDana phremanA cazamAM zokhamAM gaNAya. A rIte tamAma bAbatomAM traNa vibhAga karI zakAya. have juo majA... tamAre kharekhara niSpApa jIvana jIvavuM che ne? tamAruM citta ghaNA aMze vAsanAmukta banI jAya evI dhanya paLone tamAre sparzavI che ne ? hA ja kaho bhAgyavAna baMdhuo ! A praznano javAba nakAramAM Apazo ja nahi, kemake jo tame mArI sAdagInI vAta apanAvI lezo to navI peDhInA tamArA bALako sudhI mArI vAtanA vaheNane pahoMcatA thoDI paNa vAra lAgavAnI nathI. chevaTe zokhano to tyAga karo ja eTale jo tame vAsanAmukta masta cittanA svAmI banavA mAMgatA ho to "jarUra", "sagavaDa" ane dharma to mAro svabhAva che 30 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zokha? e pramANe traNa vibhAgo pADIne tamArA gharanI tamAma gharavakharIne te te vibhAgamAM mUkatA jAo. tamAre ja tamArI jAte zuddha buddhithI nirNaya laIne nakkI karavAnuM che ke A vastu 'jarUramAM gaNAya ane A vastu "zokhamAM gaNAya. - gharanI koI cIjanI noMdhaNI karavAnuM bAkI rAkhazo nahi. jyAre A kArya pUrNa thaI jAya pachI AkhuM kuTuMba bheguM karo. sahune tame karelA vibhAgonI samajUtI Apo ane tyAra pachI nIce pramANe hitavacano kaho. mArI icchA che ke ApaNe jo nyAya, nIti ane sadAcArathI suMdara jIvana jIvavuM hoya to jarUriyAtathI eka Daga paNa AgaLa vadhavuM joIe nahi. chatAM ya ApaNI mAnasika nirbaLatAne kAraNe kadAca eTalethI na calAvI zakIe to "sagavaDa sudhI ApaNe AgaLa vadhIe, paraMtu "zokha sudhI to ApaNe have javuM ja nathI, kemake ene gharamAM vasAvavA mATe anIti, jUTha, prapaMca, corI AdinA na jANe keTalAya pApa mAre karavA paDe che. A badhuM mAre to mUkIne javAnuM che. paNa mArA pApo to mArI sAthe ja AvavAnA che jenA phaLarUpe mAre paralokamAM duHkhI duHkhI thaI javAnuM che. zA mATe mAnavajIvanamAM ApaNe AvA pApo karavA joIe? AjathI ja ApaNe badhA ya jo zokhanI cIjone dezavaTo ApI daIe to ghaNuM kamAvAnI ane ghaNuM kamAvA mATe ghaNA pApo karavAnI kALI ciMtAmAMthI huM mukta thaI jAuM. kadAca ApaNe A zokhanI cIjono tyAga na karI zakIe to eTalI pratijJA karIe ke have navI zokhanI gaNAtI koI paNa cIja ApaNe gharamAM lAvIzuM nahi." khUba ja sahelAIthI jIvananA ghaNAM badhA pApo ochA karI nAMkhavAno rasto e che ke jarUriyAtathI jarAya AgaLa na vadho. bezaka, sagavaDiyuM jIvana e paNa patananuM kAraNa che ja. eka ciMtake to kahyuM che ke, "sagavaDa jevo koI roga A jagatamAM nathI." to paNa zokhIna jIvananI hakAlapaTTI karavA mATe sagavaDano kAmacalAu Teko levo paDe to teno khullo virodha nathI. game tema karIne zokhane to A paLe ja dezavaTo devo joIe. bhImaputra ghaTotkaca ghaNA samaya sudhI jayAre bhIma pAcho na pharyo tyAre yudhiSThira vagere tamAma bhAIo tenI tapAsa karavA ravAnA thayA. khUba cAlyA bAda rastAmAM moTI nadI AvI. tene zuM pAra karavI ? tenI vimAsaNamAM yudhiSThira paDyA tyAre arjune potAnI pAsenI ekAda vidyAno upayoga karavAnuM moTAbhAIne jaNAvyuM paNa yudhiSThire kahyuM, AvI nAnI nAnI vAtomAM vidyAno upayoga karavo e yogya nathI. e karatAM ApaNe heDaMbAne ja yAda karIe." yudhiSThire heDaMbAnuM smaraNa karyuM ke thoDI ja kSaNomAM bALakane laIne heDaMbA AvatI dekhAI. heDaMbAe te bALakanA pitA bhIma che te jaNAvyuM. tenuM nAma ghaTotkaca pADyuM che tema kahyuM. te bALakanI vidyopArjananI tIvra gatine lIdhe te ghaNI vidyAo zIkhI gayo che tema paNa kahyuM. vaLI joSIe karelI AgAhI jaNAvI ke bALaka tenA pitAnA zatruono moTI saMkhyAmAM kaccaraghANa bolAvaze vagere. yudhiSThira Adie ghaTotkacane khUba vhAla karyuM. tyAra bAda heDaMbAe sarovaranI dizAno mArga batAvIne bALaka sAthe vidAya lIdhI. kamaLa lAvato bhIma dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 31
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ sahue te dizA tarapha sarovara joyuM. tyAM bhImane paNa joyo. badhAne khUba khUba AnaMda thaI gayo. bhIme AvIne sarovaranI vizeSatAonuM varNana karyuM. thoDo samaya vanasaundarya mANyA bAda ane paraspara AnaMdapramoda karyA bAda draupadIe bhImane kahyuM, "have mane sarova2nA kamaLo lAvI Apo." bhIme sarovaramAM jaIne DUbakI lagAvI. aneka prakAranI jalakrIDA te karato gayo ane kamaLo toDI toDIne bahAra pheMkato gayo, jene yudhiSThirAdi jhIlI laIne draupadIne ApatA gayA. bhIma, arjuna Adi sarovaramAM gUma paNa A zuM thayuM ? bhIme pANInA UMDANamAM DUbakI mArI te mArI. te pAcho kema na Avyo ? keTalIka vAra rAha joI paNa bhIma bahAra na ja Avyo. tarata bhImane zodhavA mATe arjuna pANImAM kUdI paDyo. kAza ! te ya pAcho bahAra na Avyo. sahadeva ane nakuLa paNa vArApharatI pANImAM kUdI paDyA. temanI paNa e ja dazA thaI. kuntI ane draupadI sUnamUna thaI gayA. draupadIne lAgyuM ke kamaLanI suvAsa mANavAnI mArI lAlacane kAraNe ja A duHkhada sthiti sarjAI che mATe pote ja aparAdhI che. AthI te vizeSa vilApa karavA lAgI. be strIone vanamAM ekalI choDIne yudhiSThira pANImAM DUbakI mAravAnuM IcchatA na hatA paNa kunnIe kahyuM, "beTA ! tuM amArI jarAya ciMtA na kara. jenA haiye paMca parameSThI bhagavaMto che tene koI bAhya Apatti AvanAra nathI. ame parameSThI japa ane kAyotsargamAM sthira thaI jaIzuM. tuM tarata ja pANImAM kUdI paDa ane saMdhyA thatAM pahelAM tArA bhAIone hemakhema bahAra lAvIne mArA netrone AnaMdita kara." mAtAnI AjJAthI yudhiSThire pANImAM jhaMpalAvI dIdhuM. jyAM dharma tyAM duHkha nahIM kuntI kevI uttama koTinI dharmiSTha nArI che ke AvA duHkhamAM ya tene paMca parameSThI yAda AvyA. teNe kyuM ke, "jenA haiye bhagavAna che tene bAhya Apattio dIna karI zakatI nathI. re ! bAhya Apattio zuM ? AMtarika doSo paNa tene kAMI karI zakatA nathI. kahyuM che ne " pakSa maLe navavo, saMsAro tassa kiM kuNaI / " pelA tulasI mahArAje ya kahyuM che, 'jahAM rAma tahAM nahi kAma...' kAusagga-dhyAnamAM lIna kuntI ane draupadI are ! yudhiSThira paNa pANImAM gayA te gayA. e ya pAchA na AvyA. A bAju sUrya AthamavA lAgyo. draupadI chAtIphATa rUdana karavA lAgI. kuntIe tene khUba AzvAsana ApyuM. teNe ema paNa kahyuM ke, "pAMDavo maranAra nathI, kemake hajI teo mahAna rAjA banavAnA che tevuM mahAmunie pUrve je bhAkhyuM che te kadI mithyA thAya nahi. hA, eTaluM cokkasa lAge che ke teo koI moTI ApattimAM phasAI gayA che. paNa enA mATe ApaNe kAMIka karavuM joIe. draupadI ! cAla, ApaNe baMne navakA2nuM zaraNuM laIe ane kAyotsargamAM lIna banI jaIe. jo sAcA hRdayathI, vidhi ane zuddhipUrvaka, ekadama ekAkAra banI jaIne prabhubhaktibhAvanA UchaLatA ne UchaLatA ullAsa sAthe dhyAna karavAmAM Ave to enI tAkAtanuM koI varNana na karI zakAya. enAthI evuM ugra puNya baMdhAya ke tatkALa teno javAba maLI jAyaH dhAryuM kAma thaI jAya. cAla, ApaNe be ya have namaskAra maMtranA mAdhyamathI manane prabhubhaktinA rasamAM tallIna banAvI daIe dharma to mAro svabhAva che 32 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane kAyAne maDadAM jevI, lAkaDA jevI karavArUpa kAyotsargamAM sthira thaI jaIe." ane... baMne strIo te rIte manasA, vAcA, karmaNA paramAtmamaya banI gaI. temanI kAyA to jANe ke lAkaDuM banI gaI : na hAle ke na cAle. e saMdhyAno samaya hato, aMdhAruM jAmI rahyuM hatuM eTale hiMsaka pazuo ane rAkSaso potAnA sthaLomAMthI bahAra nIkaLI gayA hatA. je koI pazu ke rAkSasa sarovara pAsethI pasAra thayA te badhA te be strIone joIne tyAM ja sthira thaI gayA. siMha paNa tyAM sajajaDa ! bakarI paNa tyAM sajajaDa ! sApa ane noLiyo be ya tyAM jaDAI gayA. sahu te be strIonA mukha uparanI parama zAMtine AzcaryathI joI rahyA. paramAnaMdanI mastI mANatA e AtmAonA zarIranI nizreSTa dazA joIne te badhA stabdha thaI gayA. sAce ja te baMne AtmAoe thoDI ja paLomAM paramAtmabhAva sAthe evuM joDANa karI dIdhuM hatuM ke have to teo "tAra japatA na hatA, have to japatA hatA. ane te pachI thoDI paLomAM mAM japavA lAgIne pote ja "bhagavAna" rUpa banI jaIne abheda-praNidhAnamAM lIna banI gayA hatA. kAryasiddhi nirbaLane sabaLa kare jyAre mANasa pAse koI kAryasiddhinuM lakSa AvIne UbhuM thaI jAya che tyAre nabaLAmAM ya bhAre baLa pedA thaI jatuM hoya che. paDakhuM pheravavAmAM ya kaMTALo lAvato, moMethI koLiyo cAvavAmAM ya becena banI jato ALasu AdamI paNa jo tenA makAnane bahArathI Aga lAgyAnA samAcAra maLe to temAMthI bacavA mATe sUto hoya to kevo saphALo beTho thaI jAya, jorathI kUdako mAre ane doDato bahAra nIkaLI jAya ! tenI ALasa kevI gAyaba thaI gaI ! kema? lakSa AvIne UbhuM mATe. eka rAjAe eka gunegArane evI sajA karI ke teNe talavAra-niSNAtanI sAme yuddha karavuM. jo te jItI jAya to tene gunAmAM mAphI maLe, nahi to mota. A gunegArane talavAra pakaDatAM ya AvaDatI na hatI. chatAM jayAre tene jaNAyuM ke jItIza to ja mAphI che, nahi to mota ! eTale teNe talavAra to barobara upADI paNa evA to jhanUnathI te laDyo ke talavAra-niSNAtane teNe mahAta karIne jamIna upara pADI dIdho. sahu cakita thaI gayA. rAjAe tene pUchyuM ke, "tArAmAM ATalI badhI zakti zI rIte AvI gaI ?" gunegAre javAba Apyo, "motanA lakSathI. mane khabara paDI ke jo talavAra-niSNAtane mahAta na karuM to mAre maravAnuM ja che eTale mArI tamAma zaktio ekadama jAgrata thaI gaI." gunegArane sajAmAMthI mAphI maLI. AjanA yuvAno : rakhaDuM Trepa' jevA zaktinA akhUTa jharAo ! yuvAno ane yuvatIo ! lakSahIna banIne kevA sukAI jatA haze ! amerikAnA nyuyorka zaheranA "Trampa' (rastAo upara rakhaDatA mANaso) jevI temanI dazA ! jamAnAno vAyaro jayAM DhasaDI jAya tyAM DhasaDAya, phaMgoLe tema phaMgoLAya ! lakSahIna, hetuvihIna temanuM jIvana ! mane to AvI navI peDhI chate mAbApe "anAtha' dekhAya che ! kuntI-dropadIno akhaMDa japa : kAyotsarga dharma to mAro svabhAva che 33 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuntIe dhyAna zarU karatAM pahelAM kSetradevatAone yAda karIne kahyuM hatuM ke, "he devAtmAo ! jo meM mArA samagra jIvanakALa daramiyAna sudeva Adine ja mAnyA hoya to amArI iSTasiddhimAM madadagAra banajo." draupadIe kahyuM hatuM ke, "o devAtmAo ! jo meM mArA zIlanuM mAnasika rIte paNa aNizuddha pAlana karyuM hoya to tame amArI iSTasiddhimAM madadagAra banajo." ane kharekhara tema ja thayuM. eka rAtano akhaMDa japa, kAyotsarga ane cittanI tanmayatAmAMthI pedA thayelA paramAtmabhAva sAthe avarNanIya abhedabhAva. eNe potAnuM kAma tarata ja karyuM, iSTasiddhi thaI. bhakti H zuddhi : puSTi jyAM tallInabhAvanI bhakti che tyAM zuM asaMbhavita che? tyAM vighnarUpa pApakarmonI zuddhi ane viziSTa koTinA puNyanI puSTi jAmyA vinA rahetI nathI. AvI zuddhi ane puSTimAMthI viziSTa koTinI zakti pedA thayA vinA rahetI nathI. A zaktimAMthI zaurya pragaTe che ane e zaurya (oja, teja) siddhine hatheLImAM lAvIne mUkI dIdhA vinA rahetuM nathI. A che; AdhyAtmika jagatano krama : bhakta bano, zuddha ane puSTa bano, tethI zaktimAna bano, tenA vaDe zauryavAna thAo, temAMthI siddhi prApta karo. A krama toDI zakAya nahi. A kramane toDIne jeo koI siddhi pAmavA jAya che teo svayaM adhavacamAM ja tUTI jAya che. jemanA haiye bhagavAnanI bhakti jAmI na hoya, jemanA tAretAra prabhunA nAma-zravaNamAtrathI jhaNajhaNI UThatA na hoya tevA bhaktihIna loko pAse jo janmAMtaranA puNyanI puSTi jamA hoya ane teno teo iSTasiddhimAM upayoga karavA lAge to temanuM patana thayA vinA na rahe. puNyanI puSTine bhaktimAMthI pedA thatI Atmazuddhino sahakAra maLe to ja puSTi kAryasAdhaka bane, nahi to AtmaghAtaka ja nIvaDe. AvI zuddhi ane puSTimAMthI je zakti pedA thAya te ja sAcI tAraka-kAryasAdhaka-zakti kahevAya. evI zaktimAMthI je zaurya pedA thAya te ja sAcI siddhinA darzana karAvI Ape. - dUdha-ghInA sevanathI ke vyAyAmAdi karavAthI je zaurya meLavAya che teno AdhyAtmika jagatamAM jhAjho upayoga nathI. balidAna vinA siddhi ? asaMbhava A kramathI jeo siddhi pAmatA nathI teo prasiddhi meLavIne patana pAmI jatA hoya che. kuntI ane draupadIe eka ja rAtamAM jo ISTasiddhi meLavI hoya to tenI pAchaLa uparyukta kramanI ArAdhanAnuM baLa joDAyuM hatuM. koI paNa vastunI pAchaLa "Adu khAIne maMDI paDavAmAM Ave to temAM saphaLatA maLavAmAM bahu muzkelI na paDe. aMgrejImAM kahevata che, "Pay the Price-bhAI ! tame mUlya cUkavo, bhoga Apo, tamane vastu jarUra maLaze." bhoga ApyA vinA, balidAna dIdhA vinA siddhio maLI zakatI nathI. dharma to mAro svabhAva che 34 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaijJAniko moTI moTI siddhio pAmatA hoya to tenI pAchaLa temano avirata parizrama kAraNarUpa hoya che. kyAreka temanI peDhI dara peDhI saMzodhana cAle che tyAre chelle siddhio prApta thAya AdhyAtmika jagatamAM to AvA zramathI ghaNA ochA parizrame siddhi maLI zake che, paNa zrama karavo che kone ? vidhi ane zuddhino Agraha che kone? to... sinemAnA gIto lalakAratAM Atmadarzana karavuM che ? rAma...rAma...karo. zaktithI AraMbha H zuddhi-puSTithI siddhi vartamAnakALanI eka moTI kamanasIbI che ke kAryakaro jIvanamAM prabhubhaktine mahatvanIanivArya-AvazyakatA tarIke svIkAratA nathI. zuddhi to A lokonI dRSTie bilakula binajarUrI vastu banI che. - bhakti ane temAMthI ja pedA thayelI zuddhi ane puSTi vinA bIjA koI mArgo dvArA je zaktio pedA thAya che tenAthI sastI prasiddhio maLI zake, tenAthI kAryano joradAra AraMbha paNa thaI zake, kintu siddhi to kadApi na maLe. zaktithI kAryAraMbha thAya, paNa kAryanI saphaLa pUrNAhuti : siddhi to bhaktijanita zuddhi ane puSTithI ja thAya. AdhyAtmika jagatanA kAryakaro A gaNitane jayAre hRdayathI svIkAraze tyAre ja temanA dvArA AdhyAtmika jagatamAM abhyadaya thaze, anyathA hajI vadhu vinAza ja jovo paDaze. kuntI pAse pAMca parameSThI bhagavaMtonI ekameva zaraNAgatinI parAbhakti pradhAnabhAve hatI. draupadI pAse pAMca patio taraphanI ananya niSThAnI zIlarUpa zuddhi pradhAnabhAve hatI. emanI sAme pAMDavone Apattimukta karavAnuM lakSa coTadAra rIte goThavAyuM hatuM. AthI ja teo japa ane kAyotsarga(kAyA hovA chatAM kAyA uparanA mamatvano saMpUrNa tyAga : utsarga te kAyotsarga)mAM tallIna banI gayA hatA. balidAna eLe jatuM nathI jayAre koI paNa mANasa koI paNa prakAranuM vAsanAnuM ke jAnanuM balidAna Ape che tyAre tene siddhi maLe che. balidAna prAyaH eLe jatuM nathI. bhautika jagatamAM saphaLatA pAmavA mATe jAnanA balidAno kadAca jarUrI haze, parantu AdhyAtmika jagatamAM iSTasiddhi meLavavA mATe jAta karatAM ya vahAlI vAsanAonA ja balidAna Avazyaka gaNI zakAya. kuntI-draupadInA balidAnathI devAtmAe kheMcAIne AvavuM paDyuM. Aje paNa jo sAce ja koI jarUrI balidAna ApavAmAM Ave (hA, samUhamAM, kemake A kaLiyuga che, ekAdanuM ahIM na cAle. kahyuM che, saMje ji: ro yun !) to Aje paNa devAtmAe kheMcAIne AvavuM paDe. | UMghatA devo kema jAgrata nahi thatA hoya ? mane A aMge keTalAka vicAro Ave che je ahIM rajU karuM chuM. devI-baLonI suSupti kema ? aghora mAMsAhAra, kAramo bhraSTAcAra ane vyApaka durAcArathI vizvanA traNeya mukhya vyavahAro dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 35
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ naSTabhraSTa thaI gayA che : bhojanavyavahAra, arthavyavahAra ane kAmavyavahAra. AnA ja pariNAme kudarata rUThI che, ADA ane UbhA phaTakAo satata mArI rahI che. AryAvartanI vAta karIe to tenI prajAnA sukha ane zAMti haNAyA che, karoDo mANaso bhUkhamarAnI cakkImAM pisAI rahyA che. lAkho zrImaMtonA jIvana vilAsanA raudra ghoDApUre barabAda thayA che. mokSalakSI saMskRti DacakAM laI rahI che. jIvanaprANa dharmanI ImArata pAyAmAMthI hAlamaDolama thavA lAgI che. bhAvukonI zraddhA DagI che. saMtonI karmaNyatA zithIla thaI che. dharmIjanomAM ya jamAnAnI asaro vyApakarUpe dekhAvA lAgI che. yuvAno chate mA-bApe anAtha banavA lAgyA che. moTA sAmarthyazALIo Apa-salAmatImAM paDyA che. sattAdhArIo Apa-matalabamAM paDyA che. mogalonA samayamAM maMdiro, mUrtionA bhaMjana thayA che. dezI aMgrejonA A svarAjakALamAM bhAvanAonA ja bhAMgIne bhukkA thAya che. have maMdiro rahe to ya zuM ? maMdiramAM janAro ja koI rahevAno nathI tyAM ! kadAca maMdiro, maTho ane upAzrayo banI jAya sarakArI ophiso, tIrtho banI jAya havA khAvA mATenA hIla-sTezano, saMto banI jAya sarakArI pracArako, ghaNI nArIo banI jAya rUpajIvinIo ane dharmagraMtho banI jAya pastInA kAgaLo to koI navAI na pAme, koInuM rUMvADuM ya raDI na UThe, koInA peTanuM pANI ya na hAle eTalI aghora akarmaNyatAno yuga TUMka samayamAM ja AvI lAge te saMbhavita che. savAla eka ja thAya che ke ATalI hadanuM naitika, AdhyAtmika adha:patana thavA chatAM daivI baLo kema jAgrata thatAM nahi hoya? daivI tattvo je nidharmI tattvo che enI vAta na karIe, je atyaMta dharmI tattvo che teo to honahArano vicAra karatAM parama udAsIna bhAvane varelAM rahe te mATe temanI pAse ya apekSA na rAkhIe, paNa je madhyama kakSAnA dharmI tattvo che, jemanA pUrva-jIvanamAM dharmanI dAjha hatI, jeo e jIvanamAM dharmaprabhAvaka hatA, jemaNe jIvanamAM aneka AtmAone prabodhyA hatA e AtmAo devAtmA banIne ya ahIMnI bhayAnaka sthiti joIne doDI kema AvatA nathI ? zuM A darzanano emane koI valopAta nahi thato hoya? zuM emane e dharmazAsananuM dhanotapanotA nIkaLI jAya, sAMskRtika jIvana raheMsAI-pisAI jAya te beThI zAntithI joI zakAya tevuM che? to pachI temanAmAM ja zI dhArmikatA rahI ? kaI dharmadAjha rahI ? kaI zAsanabhakti rahI ? teo kema A dharatI upara dhasI AvatA nathI ? keTalAko kahe che ke jayAM sudhI ApaNuM puNya ja paripakva thAya nahi tyAM sudhI teo zuM doDI Ave? bhikhArInuM ja puNya na hoya to dAnazUrAne te karagaratA bhikhArIne paNa paiso devAnuM ya mana thatuM nathI. AlokanA jIvonuM ja puNya paravArI gayuM hoya to devAtmAone paNa ahIM doDI AvavAnI IcchA na jAge te saMbhavita che. zuddhino abhAva ja kAraNa mane A samAdhAna vajUda vinAnuM to nathI ja lAgatuM, paNa mAre AthI paNa vadhu UMDA pANIe javuM che. vAcakone paNa e UMDA pANImAM laI javA che. mane ema lAge che ke devAtmAo ahIM na doDI AvavAmAM ApaNA puNyanI khAmI karatAM ya dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 36
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhinI khAmI vadhu kAraNabhUta haze. puNya to ApaNuM ochuM nahi hoya, paraMtu zuddhi kadAca ochI paDatI haze. puNyanI puSTi karatAM vAsanAnI zuddhi-thoDI paNa-camacamatA maracAMnA kaNa jevI che. enI tAkAta koI judI ja jAtanI che. potAnAmAM zuddhi che ke nahi ? e to svanirIkSaNe ja darekane samajAze. hajI thoDA vadhu UMDA pANIe UtarIe. have mane zuddhinI khAmI karatAM AganI khAmI vadhu jaNAya che. dharma ane saMskRtinI ImAratonI cophera jalatA AganA bhaDakA joIne konA moMmAMthI cIsa nIkaLI che e to kaho ? koNa bhayathI dhrUjI UThyo ke avAcaka banI gayo e to jaNAvo ? kone eka TaMka mATe khAtAM ya DacUro vaLI gayo enuM nAma to Apo? sahu Apa-salAmatImAM ! sahu Apa-matalabamAM ! devAtmAo to tarata ja ahIM UtarI paDe, paNa koka emane AgabharI vedanAe rADa pADIne AmantraNa to do ke, "jaladI padhAro ! have jovAtuM nathI ane sahevAtuM paNa nathI !" koNe AvI rADa pADI haze ? koNa AkhI rAta raDyuM haze ? che tAkAta koInI, mANekacokamAM lohInA chAMTaNAM karavAnI ? che tAkAta koInI, verAto vinAza dekhIne hIbakAM bharIne rovAnI? jo nA... to khAmoza ! vAto karavAthI devAtmAo kadI avatAra pAmaze nahi. e AzA ThagArI nIvaDaze. e kadAca puNya paNa nahi mAMgatA hoya, kadAca zuddhinI paNa bhIkha nahi yAcatA hoya, kemake je pote dharmAtmA che, dharma-dAjhavALA che, saMskRtibhakta che tene bIjAnA puNya ke zuddhinI jhAjhI apekSA kadAca nahi hoya. paNa teo jarUra mAMge che AmaMtraNa; AMsubharyuM, hIbakAMvALA rUdanabharyuM. ane mAMge che balidAna; lohI-reDyuM. jo hoya ApaNI pAse AMsu ane balidAna ! to devAtmAoe Avye ja chUTako che, anyathA TharAvo karavAthI teo nahi Ave. pratIkSA karatAM marI jaIzuM to ya nahi Ave. amRtAnuSThAnanI ArAdhanA karo kuntI ane mayaNAnI eka rAtrinI ArAdhanAne pAMca prakAranI ArAdhanAomAMthI pAMcamA naMbaranI utkRSTa kakSAnI amRta-ArAdhanA (amRta-anuSThAna) kahI zakAya. A anuSThAnamAM cittano AnaMda varNanAtIta bane che, temAM ApattinA parityAganI bhAvanA to rahetI nathI paraMtu mokSa pAmavAnI abhilASA ya rahetI nathI. AvI ArAdhanAthI je puNya jAme che te prAyaH ugra hoya che ane tethI tatkALa phalaprada banI jAya che. je kAryo varSo, yugo ke saikAothI na thaI zake, je kArya seMkaDo, hajAro ke lAkho mAnavothI ke mAnava-kalAkothI na thaI zake, je kArya pracaMDa puruSArthathI na thaI zake te kArya rAtorAta; re ! AMkhanA palakArAmAM paNa amRtAnuSThAnanA AvA dharmabaLathI thaI zake che. Aje dharmarakSA kAje puruSArthanA gharanI bIjI kazI mahenata karavA karatAM AvA anuSThAnomAM ja sahu dharmarakSApremIoe lAgI javAnI jarUra che. A ja dharmarakSAno sAco mArga che ema lAge che. Aje nahi to AvatI kAle paNa A dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 39
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAsatyane svIkAryA vinA koI paNa dharmanA rakhopAno chUTako nathI. AvA anuSThAnathI je daivItattvonuM anusaMdhAna thAya che, emanA taraphathI je sahakAra maLe che e ja sAco sahakAra che. devone rIjhavavA mATenA anuSThAno to khUba jokhamI che. emAM avividha Adi thAya to devo to ruSTamAna paNa thaI jAya ane dhanotapanota kADhI nAMkhe. vastutaH uttama anuSThAno dvArA svAtmAne ja rIjhavavo joIe. evA AtmA upara samyagdaSTi devo rIjhyA vinA rahetA nathI ane AvA devo nAnIzI bhUlamAM ruSTamAna thatA paNa nathI. kuntI ane draupadInA dhyAnathI pAMDavono ugAra banne strIo AkhI rAta dhyAnamAM nizcala rahI. savAra paDyuM, sUryodaya thayo. tyAra bAda keTalAka samaye sarovaramAMthI vimAna bahAra nIkaLyuM. temAM pAMceya pAMDavo hatA ane temanI sAthe divyapuruSa hato. teo dhyAnastha kuntI pAse AvyA. moTethI avAjo karIne divyapuruSe kuntIne samAdhimAMthI bahAra lAvI. teNe kahyuM,"mAtA kuntI ! tamAro dharma saphaLa thaI gayo che. tenA prabhAve ja tamArA putro tamArI sAme AvI UbhA che. have tame temanA praNAma jhIlo ane AzIrvAda Apo, pachI tame AhAra-pANI svIkAro." kunnIe tema karyuM. teNe draupadIne paNa khUba DhaMDhoLIne bAhya bhAnamAM ANI. sahu ekabIjAne maLavAthI atyaMta AnaMdivabhora banI gayA. kuntIe divyapuruSane savAla karyo ke zuM bAbata banI gaI ? teno javAba ApatAM divyapuruSe kahyuM ke tamArA benA japa ane kAyotsargAdinA prabhAvathI ja akalpya bInA banI gaI che. tame sahu zAntacitte sAMbhaLo. nAgarAjanA baMdhanamAMthI mukti tame be AtmAo dhyAnastha hatA te samaye devonA rAjA indra koI kevaLajJAnI mahAtmAne vaMdanA ka2vA mATe AkAzamArgethI vimAnamAM pasAra thatA hatA. tamArI upara te vimAna AvyuM tyAre AgaLa vadhavAne badale tyAM ja DagamagavA lAgyuM. devarAje jJAnabaLathI tamArI sAdhanA joI. temanI bAjumAM huM beTho hato. temaNe mane tamArI oLakha ApI ane tamArI mana:kAmanA pUrNa karavAno Adeza karyo. e mujaba huM nAgarAja pAse gayo. tyAM nAgapAzathI baMdhAyelA tamArA pAMceya putrone meM joyA. nAgarAja pAsethI meM jANyuM ke tamArA putro tenI mAlikInA sarovaramAM paravAnagI vinA pravezyA hatA ane kamaLo toDyA hatA. AthI sarovaranI rakSA karatA devoe temane pakaDI laIne keda karyA che. meM nAgarAjane tamArA putronI oLakha ApI. te pAMca pAMDavo che evuM jANatAMnI sAthe nAgarAjane temane satAvyA badala atyanta du:kha thayuM. sahune tarata mukta karIne nAgarAje yudhiSThiranI pharI pharIne kSamA mAMgI. eTaluM ja nahi paraMtu temane prasanna karavA mATe ane kAyamanI maitrI bAMdhavA mATe maNimAlA ane kamaLanI bheTa ApI. nAgarAjanA vimAna dvArA huM pAMca pAMDavone ahIM lAvyo chuM. mAtA kuntI ! have mane koI AjJA che ? kuntIe kahyuM, "amane badhAyane vimAna dvArA amArA sthaLe dvaitavanamAM punaH mUkI do." deve te pramANe karIne sahune praNAma karIne vidAya lIdhI. dharma to mAro svabhAva che 38 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' be ya svabhAvanI parAkASTAe eka divasa duryodhananI patnI bhAnumatI vaitavanamAM pAMDavonI pAse AvI. potAnA zatrunI patnI hovA chatAM potAnA bhAInI patnI tarIke ja tene pAMDavoe bhAre AdarathI vadhAvI. draupadIe tenuM jabaruM Atithya karyuM. kuntIe vahAla dekhADavAmAM pAchIpAnI na karI. bhAnumatInI AMkhamAM vAraMvAra daDadaDa AMsu vahI jatAM joIne tamAmanA mana khinna banI gayA. Atithya pUruM karyA bAda yudhiSThire tene rudananuM kAraNa pUchyuM. bhAnumatIe vistArathI A pramANe vAta karI. duryodhanane mukta karavA bhAnumatInI vinaMti tamArA bhAI (duryodhana) vananA gokuLone jovA mATe A vanamAM AvyA hatA. temanI sAthe karNa, jayadratha vagere aneka vIra yoddhAo ane moTuM sainya paNa hatuM. temane vanamAM kyAMka utAro karIne vizrAnti arthe rahevuM hatuM. tapAsa karatAM eka suMdara mahela maLI gayo. mahelanA cokIdAroe mahela ApavAnI nA pADatAM sainikoe temanI sAthe jhapAjhapI karI. tamArA bhAI khUba gusse bharAyA. temaNe badhA cokIdArone bhagADI mUkIne mahelano kabajo lIdho, temAM rahevA lAgyA, AsapAsamAM je kAMI suMdara hatuM tene ujjaDa karI nAMkhyuM. mahelanA mAlikanA bAga, bagIcA, sarovara vagere tamAma khedAnamedAna karI nAMkhyA. e mahelano mAlika vidyAdharono rAjA hato. tenuM nAma citrAMgada hatuM. tene cokIdAroe samAcAra ApyA. virATa sainya laIne te AkAzamArge AvI gayo. tamArA bhAIe eno mukAbalo karavAnuM jabaruM sAhasa karyuM. jo ke temaNe parAkrama dAkhavavAmAM kazI kamInA rAkhI na hatI, paNa temaNe bhUmi upara rahIne laDavAnuM hatuM, jyAre vidyAdharo AkAzamAM rahIne laData ApatA hatA. AthI anne to tamArA bhAIno parAjaya thayo. karNa phUMphADA mArIne laDAImAM utaryo paNa thoDI ja vAramAM parAjaya pAmato kyAMya bhAgI chUTyo hato. tamArA bhAI vagere tamAmanA pagamAM vidyAdharezvare lokhaMDanI beDIo nAMkhI. darekanA gaLAmAM paNa sAMkaLo nAMkhavAmAM AvI. vidyAdharezvare temane calAvIne potAnA mahelamAM lAvIne keda karI dIdhA che. AthI huM moTethI rUdana karatI hatI. A badhA du:khada samAcAro jANIne hastinApurathI bhISma pitAmaha, droNAcArya ane kRpAcArya A dvaitavanamAM AvI gayA. mArI pAsethI saghaLI vigata jANI ane mAruM karUNa kalpAMta sAMbhaLIne teo khUba duHkhI thayA. 'have zuM karavuM ?' tenA vicAramAM sahu paDI gayA. thoDI vAre pitAmahe mane kahyuM, "dIkarI ! tuM roIza nahi. have tAre ja eka kAma karavuM joIe. A ja vanamAM pAMDavo che. huM temanI pAse jA ane duryodhanane kedamAMthI mukta karavA mATe vinaMtI kara. mane pUrI khAtarI che ke yudhiSThira dharmarAjA che. e bhUtakALa bhUlI jaIne potAnA bhAI tarIkenA vahAlathI duryodhananI madade doDI Avaze. enA jevo bIjo uttama mANasa meM A jagatamAM kadI joyo nathI. paropakAranuM to ene vyasana che. apakArI upara paNa upakAra karavAmAM e haMmeza Atura hoya dharma to mAro svabhAva che 39 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ pitAmahanuM A vacana sAMbhaLIne huM ApanI pAse AvI chuM. have Apane je yogya lAge te Apa karo. duryodhanane choDAvavA bhImano virodha bhAnumatI dvArA duryodhana upara AvI paDelI Apatti jANIne bhIma to khUba rAjI thaI gayo. teNe kahyuM ke, "draupadInA keza pakaDAvIne bharasabhAmAM lAja lenAra pApI duryodhananA pApanuM phaLa have zarU thaI gayuM. A ThIka ja thayuM. vaLI A dvaitavanamAM paNa gokuLo jovAnA bahAne amane ja mAravA te Avyo hato te vAta priyaMvadana dvArA ame kyAranI ya jANI che. eTale AvA mANasanI madade javAnuM to moTAbhAI yudhiSThira paNa icchavAnA nathI evI mArI khAtarI che." yudhiSThira bolyA, "bhIma ! tuM A zuM bole che ? game tema to ya duryodhana ApaNo bhAI che. te hAla maraNAnta ApattimAM phasAyo che. ApaNe tenI madade javuM e ja ApaNI A samayanI pha2ja che. tuM A bhAnumatInI sAme to jo. raDI raDIne enI AMkho kevI sUjI gaI che ? tane enI paNa dayA AvatI nathI ?" bhIme moTAbhAIne duryodhane karelA bhUtakALanA lAkSAmahela AdinA kAvatarAMonI yAda karAvI, vastrAharaNa prasaMganI nIcatA jaNAvI, apakArI upara upakAra kadI na thaI zake tema paNa jaNAvyuM. apakArI upare ya upakAra kare te sAco sajjana yudhiSThire kahyuM, "upakArI upara upakAra to sAmAnya mANasa paNa karI zake che, paNa apakArI upara upakAra karavo e ja sajjananuM lakSaNa che. vaLI duryodhanane ApaNA mATe je dhikkArabhAva che tene tenA haiyethI dUra karavA mATenI A sonerI taka nathI ? chevaTe to te ya mANasa ja che ne ? ApaNe madadagAra banIzuM to zuM te ApaNo sadAno mitra nahi banI jAya? zatrune mAravAthI zatru kadI marato nathI. zatru to zatrutAne mAravAthI ja mare che. zatrutAne khatama karavAnI A sonerI taka ApaNe javA devI na joIe. TUMkamAM so vAtanI mArI eka ja vAta che ke duryodhana ApaNo bhAI che, vaLI ApattimAM che mATe huM tene madada karIne ja rahIza." Ama kahIne yudhiSThire bhAnumatIne khUba AzvAsana ApyuM. tyAra bAda yudhiSThire arjunane A kArya soMpyuM. arjune praNAma karavA dvArA moTAbhAInI AjJA zirasAvaMgha karI. 'ApaNe pAMca nahi, ekaso pAMca' yudhiSThire arjunane kahyuM, "bhAI ! tArI vidyAonA baLe tuM duryodhanane ApattimAMthI satvara mukta kara. atyAre ApaNe pAMca nathI, atyAre to ApaNe ekaso pAMca chIe. ApaNe paraspara laDatA hoIe tyAre pAMca ane so mAM bhale vaheMcAI jaIe, paraMtu koI trIjo laDavA AvIne Ubho rahe tyAre to ApaNe badhAe eka banI javuM joIe. te vakhate tenI sAme ApaNe pAMca nahi paNa ekaso pAMca.' 'ApaNe pAMca nahi paNa ekaso pAMca.' yudhiSThiranuM vAkya satyathI kevuM khIcokhIca bharyuM che ! aMdaroaMdara yAdavAsthaLI A deza upara jyAre sadA mATe yAdavAsthaLIno abhizApa kAma karI rahyo che tyAre to A dharma to mAro svabhAva che 40 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAkyanuM mahattva puSkaLa vadhI jAya che. Apasa-ApasanA koI kAraNosara pedA thayelA jhanUna vakhate A mahAsatyanuM smaraNa thavuM muzkela banI jAya che. vartamAnakALanI je yAdavAsthaLI che e to vaLI sAva vilakSaNa che. e kAMI paraspara prerita nathI paraMtu koI 'trIjAe UbhI karelI che. zAMtithI ane saMpathI jIvatAM mANaso, kuTuMbo, jJAtio, samAjo, saMgho, rAjyone koI 'trIjAe ApasamAM phUTa pedA karI emanAmAM yAdavAsthaLI UbhI karI che. emane koI laDAvI mArIne dharatI uparathI nAmazeSa karI devA mAMge che. e "trIjo che; aMgrejo : gorAo. emaNe sarvatra phATaphUTo pedA karI che, comera yAdavAsthaLIo sarjI che. enA pariNAme ghaNI zaktio, ghaNI kaLAo, ghaNI buddhi, ghaNAM kauzalo khatama thaI cUkyA che. have to e badhA vinAnI muDadAla banelI jJAtio, jAtio, vyaktio, samAjo, saMgho vagere mAtra jIvavA pUratAM jIvatAM rahyA che. A parAyA lokonI melI murAdane oLakhI levAnI jarUra nathI lAgatI zuM? have ApaNe ekaso pAMca evo gaganabhedI ghoSa karIne e parAyA loko sAme yuddha pokAravAnI (emano bahiSkAra karavAnI) jarUra jaNAtI nathI zuM? ahIM bhAratanA bhedI rAjakAraNa tarapha dRSTipAta karIe. bhAratanA bhedI rAjakAraNa para dRSTipAtA I.sa. 1600nI sAlamAM "IsTa InDiyA kaMpanInI sthApanAnI pUrvanA ekaso varSamAM (1498 thI 1600) aMgrejoe bhUmikA taiyAra karI hatI. kalAiva, hesTiMgsa vagere bhAratIya prajA mATe yamarAja sAbita thAya teTalo vinAza temaNe bhAratIya saMskRtino ane tenI prajAno bolAvI dIdho. je bhAratIya prajA lAkho-karoDo varSomAM ya kadI koI paradezIne tAbe thaI na hatI tene aMgrejoe tAbe ja karavAnI na hatI, paNa dharatI uparathI sarvathA naSTa karI devAnI hatI. eTale temaNe mogalo, marAThAonA samayamAM prajAmAM phATaphUTo paDAvIne prajAnA khamIrane khokharuM karI nAMkhavAno doDhaso varSano (1700 thI 1857) hapato calAvyo. - have gorAo sIdhuM potAnuM rAja dAkhala karavAno trIjo ekaso varSano (I.sa. 1857 thI 1947) hapato dAkhala karavA mAMgatA hatA. eTale kaMpanI-rAjane dUra karavAnuM jarUrI banatAM i.sa. 1857no baLavo te aMgrejoe ja nAnakaDA nimittamAM Ubho karAvI dIdho. trAsa gujArAvIne apriya banAvAyeluM kaMpanI-rAja dekhItI rIte gayuM paNa tene kyAMya sAruM manAve tevuM gorAonuM sIdhuM rAja A baLavA bAdanA cUMTaNInA DhaMDherA dvArA bhAratIya prajAnA mAthe ThokAI gayuM. prajAno nAza enI saMskRtinA nAzathI thAya che. je prajA pAse potAnI saMskRti nathI te prajA jhAjhI sadIo jIvI zakatI nathI. A vAta gorAo khUba sArI rIte jANatA hatA eTale temaNe 1857nA gALAmAM ja lorDa mekolene bhAratamAM mokalIne pAzcAtya paddhatinuM zikSaNa baMgALanA dvArethI samagra bhAratamAM phelAvI dIdhuM. te arasAmAM ja maeNkolee potAnA svajanane lakhelA patramAM taddana sAcI AgAhI karatAM jaNAvyuM hatuM ke, "jo mAruM zikSaNa baMgALamAM barobara cAlyuM to trIsa varSamAM ja baMgALamAM huM tamane moTI saMkhyAmAM nAstikonA darzana karAvI zakIza." Aje to samagra bhAratamAM vyApaka banelA e zikSaNanA prabhAve Izvara, AtmA, paraloka, pUrvajanma, punarjanma vagere mAnyatAonA janahRdayamAM bhukkA bolAI gayelA ApaNe AMkheAMkha dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 41
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ joI rahyA chIe. I.sa. 1857thI 1947nA ekaso varSanA gALAmAM lokazAsana, ke je saMtazAsanane khatama karI nAMkhavA mATe tenI sAme goThavAyelI topa hatI te dAkhala karavAnI pUrvabhUmikA khUba sarasa taiyAra thaI gaI. I.sa. 1880mAM cUMTaNIno kAyado ane I.sa. 1885mAM koMgresa saMsthAnI sthApanA e lokazAsananI pAyaloTakAro na hatI to bIjuM zuM hatuM? lokazAsana dvArA saMtazAsanano nAza gorAo jANatA hatA ke prajA ane tenI saMskRtine naSTabhraSTa karI nAMkhavI hoya to aparipakva ane aNaghaDa, potAnA bApa-janmArAmAM rAja karavAnI kaLAne kadI na jANanArA, svArthapriya lokonA hAthamAM rAjaya mUkI devuM joIe. Ane "lokazAsana' nAma ApavuM joIe. AnAthI saMtazAsana-ke je bhAratIya prajAnA saphaLatama sara-sUtradhAra tarIkenuM kAma karatuM hatuM te khatama thAya ane sAthosAtha rAjazAsana paNa naSTa thAya. A be bhAratIya prajAnA prANa hatA. te gayA bAdanuM lokazAsana to Apa ApanI yAdavAsthaLI, aNaghaDa nItio, svArthAndha rAjaramato tathA amIcaMda-mIrajApharI manovRttiothI ApameLe ja khatama thaI javAnuM che. arAjakatA, aMdhAdhUMdhI ane paripakva netRtvavihoNI prajA moMghavArI, bekArI, garIbInA cakromAM evI jorathI pilAI jaze ke prajAnA hADamAMsa paNa hAthamAM nahi Ave. tyAM jovA maLaze verAna virATa bhAratanI dharatI; tenI upara UbhA thayelA nagaro, baMdho, udyoganagaro, audyogika vasAhato, rAjadhAnIo, lAkho mAIlonA roDa, bAMdhakAmo, baMgalAo, maMdiro, virATa khaMDavALA upAzrayo vagere. A gaNitane bara lAvavA mATe gorAoe 1947thI (kadAca I.sa. 2047 sudhI) lokazAsananA so varSanA chellA hapatAno AraMbha karyo. svarAja ApaNe meLavyuM ke gorAoe ja ApaNane ApyuM ? ApaNo nAza karIne ApaNA pasIne, saMpattie adyatana amerikA jevI banelI bhAratanI dharatIne kAyama mATe haDapa karI levA mATenI ja A badhI ramato nahIM hoya zuM? bhAratanuM baMdhAraNa dezahitakArI ane saMskRtinAzaka karoDo varSothI je vyavasthAo ane maryAdAo dvArA A AryaprajA masta rIte potAnuM jIvana jIvatI hatI te tamAma vyavasthAo ane maryAdAone gorAoe atyaMta Azcaryajanaka bhedI ramato dvArA khatama karI nAMkhI che. pharI te vyavasthAo ane maryAdAo tarapha pAchA pharavAnA dvAra paNa temaNe saMpUrNapaNe bhraSTa karIne saDAvI-kohaDAvI nAMkhyA che. AvatI kAle saMtonI vANInI kadAca varSA thAya to ya zuM; biyAraNa ja saDIne sApha thaI gayuM haze tyAM? vikAsanA nAme Ayurveda, pazugaNa, zikSaNa, nArI-jagata, yoga, khetI vagere prajAkIya jIvananA khUba khUba mUlyavAna baLone te gorAoe naSTabhraSTa karI nAMkhyA che. kamanasIbI ja gaNavI ne A AryAvartanI ke tenI ja prajAno agraNI varga gorA-aMgrejonA pakSe jaI beTho ane potAnA aihika svArthonI pUrti thavAthI teNe potAnA jAtabhAIonI masta jiMdagI barabAda karI, saMskRtinA mUlyono bukaDo bolAvI dIdho. gorAoe ghaDI ApeluM prajAsattAka bhAratanuM baMdhAraNa ja evA prakAranuM jaNAya che ke tenA dvArA dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 42
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka bAjuthI dezanuM (dezanI dharatInuM) hita (AbAdI) thatuM ja rahe ane tenI sAthosAtha prajA ane saMskRti be ya saMpUrNataH barabAda thatAM jAya. have to game te karo; dharmanA sthAno UbhA karo, rakSakone taiyAra karo. DhAMco ja evo goThavAyo che ke je karo tenAthI chevaTe to deza AbAda thaze, prajA barabAda thaze, saMskRti naSTa thaI jaze. je mANasanA zarIramAM meda utpanna thavAnI tAsIra ja taiyAra thaI gaI che te dUdha, ghI khAze to ya meda thaze ane pANI pIze to ya meda thaze. bhAratanI prajA ane saMskRtine (dezane nahi) have to bhagavAna ja ugArI zakaze ema kahIe to te khoTuM nahi gaNAya. nArImAMthI zIla UDI gayA bAda, vepArImAMthI nItimattA naSTa thaI gayA bAda, yuvAnamAMthI yauvana khatama thayA bAda, saMtomAMthI zAstracustatA dhArAzAyI thayA bAda, sarakArI staromAMthI nyAyano lopa thaI gayA bAda have evuM te sogaMda khAvA jevuM paNa sAruM tattva kayuM rahyuM che jenA AdhAre bhAratIya prajA ane tenI saMskRtine bacAvI zakAya ? AmAM zuM jIvavuM ? Dhora paNa jIve che, duSTa mANaso paNa jIve che. jo Ane paNa jIvana kahevAtuM hoya to eka vAra ema kahI devAnuM mana thaI jAya ke A karatAM to smazAnanI citA upara maDaduM banIne sUI javuM vadhu sukhada haze. jyAre AvA koI vicAranI paLomAM khovAI javAnuM bane che tyAre saoNkreTisanA pelA zabdo ekadama yAda AvI jAya che : It is good to become a dissatisfied man then to be a satisfied pig - zidul 3542 641941 sedi di atzidiul mANasa thavuM khUba ja bahetara che. cArebAju tophAna che; vaMToLa che, bhayAnaka AMdhInI DamarIo jAma thaI che. naryo vilAsa, vAsanAnI kAramI bhUkha, yuvAno ane yuvatIonA moM upara taravaratI havasanI behada vicitratA ! A zuM badhuM ? vepArI, grAhako, zrImaMtonA jIvanamAM narI aprAmANikatA, harAmakhorI, anIti, luccAI, jUTha ane vizvAsaghAta ! A zuM badhuM ? sattAdhArI vargamAM AkaMTha vyApelI sattAnI kAramI lAlasA, aghora sagAvAda, bezarama takavAda, svArtha, prapaMca, kUDakapaTa ane kAvAdAvA! A zuM badhuM? bahArathI dharmI dekhAtA lokonI bhItaranuM eka bhayAnaka jIvana ! DokiyuM karatAM cIsa paDI jAya evI tyAMnI vRttio ane pravRttio ! lohInI taraso ! dharmanA oThA nIce sevAto kAramo, kAjaLathI ya kALo saMsAra ! A zuM badhuM? re, jemaNe saMsAra tyAgyo che temanAmAM ya have thoDAka paNa keTalAka TakA saDo dekhAvA lAgyo che. saMsAratyAgImAM ya navA ja prakArano saMsAra ! saMsArIne ya kSaNa vAra sArA manAve tevo saMsAra ! e ja saMgrahakhorI vagere doSonuM paNa sevana ! rakSaka jo bhakSaka banaze to bhakSako zuM banaze tenI kalpanA karatAM ya dhrujArI chUTe che ! e varge yAda rAkhavuM joIe ke jAte DAlaDA ghI khAIne paNa samAja sAdhuone cokhkhuM ghI khavaDAve che. ene jo mIThI nIMdara ja AvI jatI hoya ane rakhopuM marI paravAratuM hoya to tenA jevo jIvamAtrano drohI bIjo kayo haze? A varga aneka prakAranI sagavaDo na mAMge to ya tene te sagavaDo bhaktibharyA bhAvuko taraphathI maLI gayA vinA rahetI nathI. re ! A to mAthe AvI paDeluM saMghanuM, samAjanuM RNa. eno paNa chevaTe vicAra karavAmAM Ave to ya pelI dharma to mAro svabhAva che 43 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ mIThI nIMdara harAma thaI jAya! pApamuktinA jeTaluM ja mahattva RNamuktinuM che e vAta koInA khyAla bahAra na javI joIe. have netRtva koNa leze ? mane to lAge che ke prajAnA tamAma AdhyAtmika mUlyo lagabhaga kabaranazIna thayA che. evI UMDI khAI paDI che jene pUravA mATe kadAca saMto ane sajajanonI 5-15 peDhIoe potAnA balidAna daIne maDadAM purA pADavA paDaze. A sthitimAM saMtajana, sArA jana, re ! sIdhA mANasane paNa "Mob Fear'-ToLAMnA apavAdano bhaya DArato hoya che, na chUTake lAcArIthI paNa eNe ToLAmAM joDAvuM paDe che. evI koI nirbhIkatAnI ke abhayanI Aje tAtI jarUriyAta che je bhIrupaNAno nAza karIne samAjane beTho kare, enI niSkriyatAnI TADha uDADI mUke, ene jAgarUka banAve, saMskRtinA khoravI nAMkhavAmAM Avela mULa cIlAo upara ekalavIra banIne kadama mAMDavAnI hiMmata Ape. AvuM kAMIka' TUMkA samayamAM ja banaze ke kema e paNa eka savAla che. mULa mArgo upara pAchA pharavAnI pIchehaTha karavAmAM to eTalI moTI tAkAtanI jarUra paDe che ke jeTalI jarUra kadAca Amsa parvatanA sIdhA caDhANanI AgekUcamAM paNa na paDe. bhaDake jalatI bhogarasanA anukaraNanI A bhayAnaka Aga ! jene ThAravA nIkaLelA phAyarabrigeDanA moTA rustamo jhaDapAI jaIne temAM baLI mUA tyAM bIjA kAcApocAnA to zAM gajA ! hAya, to koNa netRtva leze? koNa siMhagarjanA karaze? koNa sAcA raste AMgaLI cIMdhyAnuM puNya bAMdhaze A mAnava-saMghane ugArI levA mATe? prakAza ane pragatinI jUThI bUmarANa re ! navasarjana, navayuga, vikAsa, prakAza ane pragatinI to sAva jUThI bUmarANa che ! e navasarjanomAM to jIvanadAtrI ApaNI saMskRtinA visarjano dharabAyelAM che. e navayuga to ApaNA nyAya, nIti, dayA, prema, karuNA, tyAga, tapa ane titikSAnA gauravavaMtA mULayuganI sAmenuM tIkSNa jhera pAyeluM kAtIla khaMjara che. e kahevAtA vikAsamAM to saMskRti-vinAzanuM; nA, sarvanAzanuM chATaluM ja goThavAyeluM che. e prakAza to ApaNA gharane bALI mUkatA bhaDakAno prakAza che. koI ceto, koI jAgo A najarabaMdhIthI, A bhayAnaka chetarapiMDIthI, A kuTila cAlathI, mutsaddIgIrInA A bhedI dAvapecothI. naphaphaTa thaIne, ApaghAtone jIravI laIne jUThA, kapaTI ane svArthI samAjamAM jIvI levuM, cUpacApa ! e kAMI jIvana nathI. koI paNa sahRdayIne A jIvana jIvavuM vasamuM banI jAya tevuM AjanuM vAyumaMDaLa che. vAsanAothI UbharAI gayelA vAyumaMDaLamAM IzvaranI upAsanA paNa koNa karI zakaze bhalA ! vedanAothI kaNasatA duHkhIonI vacce rahIne vizvavaMdyane bhAvabharI vaMdanAo paNa koNa arpa zakaze bhalA ! aghora hiMsAnA tAMDava vacce rahIne ahiMsAno lalakAra paNa konA gaLethI pragaTaze bhalA ! zuM kALe paDakhuM badalyuM che ? dharma to mAro svabhAva che 44 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina zAstrakAro jaNAve che ke eka evo kALa cAlato hato je samayanA ghaNA jIvo khUba zAntithI jIvana jIvatA hatA, kaleza-kaMkAsathI bAra gAu cheTA rahetA hatA. viSayavAsanA paNa e badhAnI evI pAtaLI hatI ke jIvananA mAtra thoDAka mAsa bAkI hoya te vakhate ja saMtati prApta karatA. na hato saMgha ane na hato saMgharSa, hatI cophera vAyumaMDaLamAM zAnti, zAnti, ekalI zAnti. AthI ja e badhA jIvo marIne svarge ja jatA, narakamAM koI jatuM nahi. paNa temane mATe naraka na hatI tema temanA mATe mukti (mokSa) paNa na hatI. kema jANe "saMgharSa vinA mukti saMbhavita nathI evo koI lokasthitino siddhAnta sthApita thayo na hoya ! ane kALe paDakhuM badalyuM. dhIme dhIme saMgharSa thato gayo, vadhato gayo. becenI, ajaMpo utpanna thatAM cAlyA. A saMgharSone kAraNe ja saMgha, rAyasaMgha, dharmasaMgha vagerenI sthApanA thaI. saMghabaLathI bAhya saMgharSono kabajo levAmAM Avyo ane e ja saMghabaLe bhItaranA karmo, vAsanAo vagere sAthe khUnakhAra saMgharSano Adeza Apyo. ane...e AMtara-jaMga AraMbhAyo. aneka AtmAo e saMgharSamAM vijayI nIvaDIne muktinuM paramapada prApta karavA lAgyA. AvuM kyAMya sudhI virata ane aviratapaNe cAlyA ja karyuM. paNa vaLI kALe paDakhuM badalyuM. mahAmuni jaMbUsvAmIjI pachI muktinA dvAre lokhaMDI bhogaLo devAI gaI. paDatA kALano AraMbha thayo. ema karatAM karatAM ApaNo ekavIsamI sadIno kALa AvI lAgyo. badhA ja kSetronI bhraSTatAo ekabIjAnI spardhAe caDIne bhISaNa tAMDava khelatI ahIM jovA maLe che. utsAhabharapUra kAryakaro ane agraNIonA dila becena banI jAya evuM vartamAna paLomAMthI pasAra thatI mAnavajAtanuM darzana che. aSADhI meghalAonI sAta sAta divasa ane sAta sAta rAta sudhI bAre khAMge varasatI helIothI vAja AvI jaIne dharatIno rahevAsI gagana sAme joIne adhIro banIne barADe ke, "o megharAja ! have bahu thayuM. khamaiyA karo." AvI ja koI kaNasatI vedanAothI UbharAI gayA che aMtara sajajano ane saMtonA; UbharAI UThelI bhraSTatAonA darzanathI sto. sahu AchopAtaLo sadhiyAro ApyA kare che ke, "have kALa palaTAI javAno che, amuka sAla pachI sau sArAvAnA thavAnA che, have bahu ciMtA karo mA." zuM A haiyAdhAraNAmAM kharekhara vajUda che? zuM kharekhara kALa pharI pAchuM paDakhuM badalavAno che? jo tema sAbita ja thatuM hoya to to bhayo bhayo. AvI mithyA haiyAdhAraNAo zA mATe ? paNa tevI sAbitInuM koI paNa cihna, AchuM-pAtaLuM ya AzAnuM kiraNa na jaNAtuM hoya to AvI mithyA haiyAdhAraNAo zA mATe ApavI joIe ? jo mane pUcho to je bhayAnaka vegathI navI peDhInI "saMskAritAnuM dhovANa thaI rahyuM che te jotAM spaSTapaNe lAge che ke kALa ghasaghasATa UMghI rahyo che. AvI ghanaghora nidrAmAM paDakhuM badalavAnI koI ja zakyatA nathI. - have eka, be, traNa mANaso bagaDatAM nathI, kuTuMbanI ekeka vyaktinA pApe AkhA ne AkhA kuTuMbo sAMskRtika jIvanapaddhatithI bAraso gAu dUra pheMkAIne phaMgoLAI gayA che. dharma to mAro svabhAva che 45 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ evA seMkaDo kuTuMboe AkhA ne AkhA gAmo, nagaro, jillAo ane rAjyone barabAda karI nAMkhyA che. sinemA, sahazikSaNa vagere vikRtionA ghoDApUre to koI vaDalAne ya sIdho Ubho rahevA dIdho nathI! paristhiti ATalethI ja aTakI nathI. samAjanuM netRtva jemanI pAse kahevAya che te varga khUba ja kharAba rIte bagaDI cUkyo che. tenA bhraSTAcAro ane durAcAronI bhayaMkara badabU te varganA puNya ja jaladI jaladI bahAra AvI nathI. paNa tethIsto te badabUmAM nirbhIkapaNe vadhAro thaI rahyo che. pApI pakaDAI javA karatAM na pakaDAI javAmAM pApavRddhinuM vadhu moTuM khataranAka jokhama UbhuM thAya che. netAvarga ja jyAre atyaMta kharAba sthitimAM sapaDAyo hoya tyAre te paristhitine jANanAro mANasa zI rIte ema kahI zakaze ke kALa pharI potAnuM paDakhuM sAMskRtika jIvanapaddhatinI tarapheNamAM badalI rahyo che ? ekalo jAne re... samaya to evo AvI rahyo jaNAya che ke gaNyAgAMThyA sArA mANase konI sAthe besavuM, bolavuM, vicAravuM ke saMskRtinA mahAnAza upara moM vALIne rovuM? e ja savAla thaI paDaze. evA vakhate upara Abha ane nIce dharatI haze, AMkhe AMsu ane haiye kakaLATa haze, dilamAM becenI ane dimAgamAM vyathA haze. tyAre paNa jarAya hatAza thayA vinA, koI vyakti ke koI samAjanA mAthe badhA doSono ke saMskRtinA prANavAna mUlyonA dhvaMsono Topalo nAMkhI daIne medAnamAMthI bhAgI chUTyA vinA, potAnI ja khAMdha upara bhaMgArano saghaLo bhAra upADI laIne, gharanA gharakhodiyAo ane yAdavAsthaLInA sUtradhArono A bhAra mAtra potAne ekalAne UMcakavA Apyo eno AbhAra ane upakAra hArdika rIte mAnIne "ekalo jAne...ekalo jAne...'no nAda lalakArato koI AtmA samAja ke saMghanA saghaLA aMgomAM prANa pUrI devA ekadama Ubho thaI jaze to te divase sAMskRtika prabhAtanA AgamananI vadhAmaNI devA dhasI AvatuM prakAzanuM ekAda tejakiraNa ApaNane jovA maLaze. ApasI praznone jhaTa ukelo prasaMgataH jaina saMgha tarapha vizeSa lakSa karavAnuM mana thAya che. keTalAka praznomAM jo ApaNe evA aTavAyA hoIe ke tethI paradezI dharma ane saMskRtinA bhedI AkramaNa tarapha upekSA thaI hoya ane tethI te AkramaNano moTo bhoga navI peDhI banI cUkI hoya, tenAmAM hiMsA, durAcAra ane nAstikatA vyApaka pramANamAM jhapATAbaMdha phelAvA lAgyA hoya to evA ApanA praznono zAstranItithI jhaTa ukela lAvI devAnI vAtane moTI agatyatA ApavI joIe. A prazno anAjanI dukAnamAMthI lUMTAtA bAjarA jevA gaNI zakAya, jyAre bhedI AkramaNa e dukAnane lagAvAtI Aga gaNI zakAya. dukAnanA mAlike prathama konI sAme dhasI javuM ? bAjaro lUMTanArAnI sAme ke Aga lagAvanAranI sAme ? mahopAdhyAyajIe dvAzid dvatrizikAmAM eka ThekANe kahyuM che ke, "moTo zatru sAme AvIne Ubho rahe tyAre nAnA zatrune jato karIne moTA zatrunI sAme laDavuM paDe." gharakI phUTa bUrI" e ukti ekadama yathArtha che. jaina saMghamAM AjanA bhayAnaka kalikALamAM paNa akhUTa zaktio paDI che. enI pAse vipula dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 46
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhana che, vipula saMkhyAmAM pavitra sAdhu-sAdhvI che, puSkaLa tapobaLa che, kuneha che, lAgavaga che, sUjha che... badhuM che. zuM nathI ? kAza ! paNa badhuM ApasI ugratAo pAchaLa vaparAI rahyuM che. A sthitine vahelI take sudhAravI paDaze. ema nahi thAya to thoDA varSo pachI avagaNanA pAmelI navI peDhImAM moTA pramANamAM dArU, mAMsa, IMDA ane durAcAra phelAyelo jovAnA khUba ja kharAba divaso AvIne ja raheze. ene koI paNa saMyogamAM rokI zakAze nahi. jo ke Aje paNa paristhiti ghaNI bagaDI che. prajAnA ThIka ThIka bhAgamAMthI dayA, nIti ane sadAcAra jhapATAbaMdha vidAya thaI gayA che. A rahyA keTalAka namUnAo. kevo krUra jamAno ! cha prasaMgo (1) traNa varSano bAbo IjeksananI sirinjamAM pANI bharIne picakArI mArato hato. koka mahemAne tene pUchyuM, "moTo thaIne tuM zuM banIza?" uttara maLyo, "DokTara.' vaLI savAla thayo ke, "DokTara thaIne sauthI paheluM kAma tuM zuM karIza?' javAba maLyo, "mArA pappA ane mammIne jheranuM Ijeksana ApIne mArI nAMkhIza." ('gujarAta samAcAramAM phAdhara vAlese jaNAvela jAta-anubhava.) (2) AThamImAM bhaNatI bebIe skUlanA pustakonI begamAMthI ghera lesana karavA mATe pustako bahAra kADhyA. pustakonI sAthe marelo deDako paNa nIkaLyo. tenA pitAe te deDako joyo. kamakamI jatAM temaNe pUchyuM, "beTA! begamAM marelo deDako kema ?' uttara : amAre deDakAne cIro mArIne, bebhAna karIne zarIra-vijJAna pharajiyAta bhaNavAnuM hoya che. mane A deDako ApavAmAM Avyo hato. jo huM Ama nahi karIne bhaNuM to parIkSAmAM napAsa thAuM (3) aDhAra varSanI kaoNleja-kanyA koI parakomanA chokarAnA 'lava'mAM paDI. pUrato lAbha uThAvIne chevaTe te chokarAe A kanyAne tajI dIdhI. te garbhavatI thaI. jhera ghoLIne jIvanano teNe aMta ANyo, kemake te saMskArI gharanI sArI kanyA hatI ! te maratI vakhate mAtA-pitAne patra lakhatI gaI, jemAM chelluM vAkya hatuM: "durAcAra karIne jenuM zarIra gaMdhAI UDyuM hatuM tevI tamArI dIkarI marI gaI che to te badala jarAya zoka na karatA. evA gaMdhAyelA dehane AnaMdathI bALI nAMkhajo." (4) sinemAe jIvanane jhera karI nAMkhyA badala akaLAyelA yuvAne gorakhapuranA kalyANa'mAM jAhera nivedana ApyuM che jemAM teNe chelle lakhyuM che, "amane sinemAnA A sarvanAzI doSamAMthI koI choDAvaze kharuM? AnA kAraNe amArA lAkho yuvAno ane yuvatIonA yauvananA kauvatano sUrya madhyAhnamAM ja AthamI gayo che !" (5) covIsa ja varSanI pariNItAne potAnA patithI garbha rahyo. moDe moDe-garbhanA sAta mAsa vItyA bAda-tene lAgyuM ke atyArathI bALaka zA mATe ? haravA-pharavAnI badhI majA khalAsa thaI jaze. ane...teNe DaoNkTaranI sApha nA-garbhane vadhu paDato samaya thaI javAthI-hovA chatAM garbhapAta karAvyo. khUba jalada davAo lIdhI. mAMDa mAMDa garbha paDyo. te mAMsapiMDane peTa cIrIne bahAra kADhavo paDyo. te vakhate ya tenAmAM jIva hato ane te bALaka jhINI cIso pADatuM hatuM. narse tene UMcakIne dharma to mAro svabhAva che 47 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMcamA mALethI gaTaramAM pheMkI dIdhuM ! dara varSe bhAratamAM pacAsa lAkha garbhapAta karAvAya che. cauda varSanI bALAo paNa garbhapAta karAve che; hajAronI saMkhyAmAM ! (6) cAlIsa varSanA dIkarA upa2nA pUrNa vizvAsathI pitAe potAnI badhI saMpatti tenA nAma upa2 karI. eka divasa nAnI vAtamAM dIkarAe jhagaDo karIne pitAne dhakko mArIne gharamAMthI bahAra kADhI mUkyA. have bApa kyAM jAya ? copATInA dariyAmAM eNe paDatuM mUkyuM ! ekasaMpI to sAdho pazcimanA phUMkAyelA nyUveve dharmane jAkAro daIne keTalI vikRtione janma dIdho che tenI prajAnA, komanA, jJAtinA, samAjanA, saMghanA agraNIo noMdha le ane te pachI jo temane lAgatuM hoya ke have e pavananI sAme kamara kasyA vinA koI rasto nathI, ekaladokalathI A pavana nAthI zakAya tema na hovAthI sahue zAstranIti AdhArita mArge saMgaThita thayA vinA bilakula cAle tema nathI to teo Aje ja, atyAre ja ekasaMpI sAdhe. (ekatA nahi, kemake te zakya jaNAtI nathI. azakyane zakya banAvavA jatAM jhagaDA vadhI paDe tema hoya to tevuM jokhama levuM na joIe.) A ekasaMpI eTale, 'ApaNe pAMca nahi paNa ekaso pAMca.' jo Ama nahi thAya to pelA bhedI paradezI gorA lokoe maeNkole zikSaNa dvArA je svadezI gorAo (Christian without Craist.) pedA karI mUkyA che teo temanI ja jJAti, samAja, koma, saMghano nAza karIne ja rahevAnA che. kuhADAnA mAtra pAnAthI kAMI vRkSa chedAtuM haze ? paNa e vRkSanI ja koI DALInuM lAkaDuM hAtho banI jAya ane te ja pAnAnI pAchaLa goThavAI jAya to te pAnAne virATa vaDalo ukheDI nAMkhatA ya jhAjhI vAra na lAge. yAdavAsthaLI dvArA satyAnAza bhAratanI prajAne ke tenA koI paNa vibhAgane jyAre paNa nukasAna thayuM che tyAre yAdavAsthaLI dvArA, amIcaMdo ane mIrajhApharo ke jayacaMdo dvArA ja thayuM che. te vinA to bhAratIya jagatanA sAMskRtika jIvanano ke tenI prajAno nAza moTAmAM moTI saltanata paNa karI zakI nathI. lAkaDAnA bhArAmAMthI chUTA paDela pratyeka lAkaDAno nAza ja thAya. paNa jo te badhA bhegA maLIne bhAro bane to teno nAza karavAnuM kAma AsAna to nathI ja. eka vAra vAgha ane siMha laDI paDyA. be nI laDAI joIne AkAzamAM puSkaLa gIdhaDAM AvIne cakko mAravA lAgyA. e joIne siMhe vAghane kahyuM, "alyA vAgha ! ApaNe be laDIne kazuM phAvavAnA nathI. baMne kadAca marI jaIzuM ane A jo, AkAzamAM cakkara mAratAM gIdhaDAMo ! temane moTI mijabAnI maLI jaze. bola, have ApaNe laDIne khatama thavuM che ?" vAgha samajI gayo. be ya chUTA paDI gayA. bicArA gIdhaDAM ! emanI jyAphatamAM moTI Aphata pedA thaI ! sahu vIle moMe verAI gayA ! vaidiko ane jainomAM AvI tAkAta che ? IsAIo khUba cAlAkIthI, muslimo khUba jhanUnathI dharmapracAra kare che ! hindu prajAnA vaidiko ane jainoe kazuM ja karavuM nathI zuM ? gAmaDAMnI abUjha prajAnI hAMsIrUpe kAMkarA ke IMTALA mAthe khAIne, khurazI upara besIne dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 48
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAIbala vAMcatA koI pAdarIne tame kyAMka joyo che? mAthethI lohI vahI jAya to ya jarAya akaLAyA vinA khissAmAMthI rUmAla kADhIne lohI lUMchI nAkhIne bAIbalanA vAMcanamAM lIna thatA pAdarIne tame kyAreya joyo nathI ? aMte... grAmalokone tenA pratye karUNA pedA thAya che. te sahune bAIbala saMbhaLAvavAnuM zarU kare che. ane gAmanA pa-25 loko krosanI sAme ghUMTaNIe paDavAnuM zarU kare che ke pAdarIno yajJa so TakAnI saphaLatA samajayApUrvaka pUro thAya che. tame masjidamAM namAja paDhavA bhegA thayelA muslimonI samakSa dharmanA jhanUnathI bolatA maulavIne joyo che ? vasativadhArA mATenI hAkala karatA tenA hAkoTA sAMbhaLyA che ? che AmAMnI lAkhamA bhAganI paNa tamAma vaidika ke jaina dharmagurUonI koI A viSayamAM mahenata ? vAta to eTalI badhI vaNasI gaI che ke tene marAmata karavA mATe dharmapremIoe-khAsa karIne dharmagurUoe-yuddhanA dhoraNe potAnI kAmagIrI zarU karavI paDaze, sAcuM kahevA mATenI khUba kaDavI pharaja bajAvIne ja rahevuM paDaze, e mATe je kAMI sahana karavuM paDe te mATe saharSa taiyAra rahevuM paDaze. nA, nahi to saMskRtinAza dvArA bhAratIya prajAnAzanA bhayAnaka AkramaNane koI paNa rIte have khALI zakAya tema nathI. arjuna dvArA duryodhananI mukti yudhiSThiranA AdezathI arjune ekAMtamAM besIne IndranuM smaraNa karyuM. tarata ja Indra candrazekharanI sAthe moTI senA madadamAM mokalI. arjuna IndranI senAne laIne khecaro sAthe TakarAyo. laData ApatAM ApatAM te TheTha duryodhananI pAse AvI gayo. te vakhate vidyAdharezvara citrAMgade arjunane joyo. "are, A to parama mitra !' bolatAMnI sAthe citrAMgada arjuna pAse Avyo, praNAma karyA. baMne maLyA. saghaLI vigatanI Apa-le karyA bAda arjune citrAMgadane duryodhana vagerene mukta karI devA jaNAvyuM. citrAMgade duryodhanane mukta karatAM kahyuM ke, "tAre hamaNAM ja yudhiSThira pAse jaIne, temaNe tane choDAvyA badala kRtajJatA vyakta karIne namaskAra karavA paDaze." AvI rIte mukta thayelA duryodhanane mukti paNa khUba ja vasamI banI gaI. yudhiSThiranI preraNAthI ane arjunanI madadathI tene maLelI mukti tene maMjUra na hatI. te manomana bolyo, "AnA karatAM to kedamAM rahIne marI javuM sAruM hatuM." AvI muktithI nArAja duryodhana arjunano Indra sAthe saMbaMdha, khecaronI madada, citrAMgadanI maitrI vagere teNe AMkheAMkha joyA, kAnokAna sAMbhaLyA ethI e pagathI mAthA sudhI IrSyAthI jalI gayo. kedamAMthI chuTakAro thavA chatAM tenuM mukha AnaMdita banavAne badale vadhu karamAI gayuM. - jyAre te potAnA bhAIo vagerenI sAthe yudhiSThira pAse Avyo tyAre sAme cAlIne yudhiSThira tene bheTI paDyo, tene vahAla karyuM. bhAnumatI to potAnA patino chuTakAro thayelo joIne rAjI thaI gaI, parantu patinA moM uparanA udAsIna bhAva joIne teno AnaMda be DagalAM pIchehaTha karI gayo. kuntIe duryodhanane tAMbUlathI vadhAvyo ane khUba AzIrvAda ApyA. paNa duryodhane yudhiSThirane ke kuntIne hAtha joDIne praNAma sudhdhAM na karyA. yudhiSThiranuM TocakakSAnuM saujanya ! A anucitatA tarapha yudhiSThire lakSa paNa na ApyuM. teNe duryodhanane khUba premathI kahyuM, "bhAI ! tuM majAmAM che ne? khecaroe tAro parAjaya karyo tethI tuM khUba udAsa thayelo jaNAya che. paNa tuM dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 49
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ udAsInatA dUra karI de ane jhaTa hastinApura pahoMcI jA. tArA vinA prajA keTalI duHkhI haze! tAre prajAnA rakSaNa mATe A udAsIne khaMkherI nAMkhavI joIe. haze, kyAreka sUrya ane candra paNa rAhu vagere dvArA prasAtA nathI? mATe jarAya ciMtA na kara." vananA phaLAdi dvArA taiyAra karavAmAM AvelI rasavatI bhAre premathI jamADIne duryodhanane yudhiSThire. vaLAvIne vidAya ApI. tyAra bAda candrazekhara, citrAMgada, khecara-sainyane paNa yudhiSThire ane arjune satkAra-bhAvabharI vidAya ApI. kyAM yudhiSThiranuM TocakakSAnuM saujanya ! ane kyAM duryodhananI nIca kakSAnI durjanatA ! apakArI upara paNa yudhiSThira sahajabhAve upakAra karI rahyo che ! A te deza che... A dezanI mATI ja AvA prakAranI che. A dezamAM yudhiSThironI olAda pedA thAya temAM lagIre Azcarya pAmavA jevuM nathI. Azcarya to koka duryodhana pedA thaI jAya tenuM ja thavuM ghaTe. A te deza che, jemAM virodhIo dvArA phUTI gayelA rasoIyAe mAlikane jhera ApyuM to ya bhakto tenuM mota na kare te mATe khIsAmAM paDelA vIsa rUpiyA gADIbhADA mATe ApIne rasoiyAne bhagADI mUkyo che. A te deza che, jemAM putranA khUnIno mAtA-pitAe ApattikALamAM bhArethI bhAre atithisatkAra karyo che. A te deza che, jemAM caMDakauzika jevo jherI nAga mota levA Avyo to ya tenI upara vahAla varasAvyuM che ane devAdhama saMgame lAgaTa cha mAsa sudhI kALo kera vartAvyo to ya tenA bhayAnaka bhAvine najaramAM lAvIne duHkhI haiye AMsu chalakAyA che ane Aga varasAvanArane devAtmA banAvyo A te deza che, jenA rAjavIoe, rANI sAthe durAcAra sevatA nAlAyaka AdamIone pakaDAI javA chatAM kSamA ApI che ane pote saMnyAsano paMtha pakaDI lIdho che ! A te deza che, jyAM potAnA deha upara vAraMvAra thaMkIne potAne apavitra karatA tophAnIone sasmita AvakAratAM rahIne dareka vakhata kazAya raMja vinA nadImAM snAna karIne punaH pavitra thavAnuM kAma cAlu ja rAkhyuM che; eka-be vAra nahi, sAta sAta vAra. A te deza che, jeno saMnyAsI potAne DaMkha mArIne pANImAM paDI jatAM, taraphaDatA vIMchIne vAraMvAra AMgaLIthI bahAra kADhIne bacAve che. A dezanI to zI vAta thAya ! lAkha lAkha varSonA vahANAM vAI gayA to ya apakArI upara paNa upakAra karavAnA yudhiSThiranA corAe nakhkhoda gayuM nathI, nAnA-moTA aneka yudhiSThiro Aje paNa pedA thaI rahyA che. ApaNe sahu yudhiSThiranA e corA upara besaNAM karIe. itihAsa kyAM sudhI vAMcyA karIzuM? have navA itihAsanA sarjaka paNa banIe ! dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja 30, tyA rAkSasI atyanta udAsa duryodhana hastinApura tarapha vidAya thayelo duryodhana pAMDavonI madadathI chUTakAro maLyAnI hakIktathI eTalo badho AghAta pAmyo hato ke eka vAra to teNe rastAmAM ja paDAva karI daIne sahune kahI dIdhuM ke, "mAruM jIvana huM ahIM ja pUruM karI nAMkhIza. have mane koI vAte rasa rahyo nathI. mArI hiMmata ane utsAha paNa khatama thaI gayA che. tame sahu hastinApuranuM rAja calAvajo." karNa vageree duryodhanane khUba samajAvyo tyAre te hastinApura Avyo. paNa have tene rAjanA kAmamAM leza paNa utsAha na hato. te atyanta udAsa thaI gayo hato. maMtrIgaNe vicAra karyo ke jayAM sudhI pAMDavone mArI nAMkhavAmAM nahi Ave tyAM sudhI duryodhanano AnaMda ane utsAha jIvatA thaI zakaze nahi. AthI temaNe nagaramAM sarvatra DhaMDhero piTAvyo ke, "koI paNa prakArano upAya karIne pAMDavone sAta divasamAM je mArI nAMkhaze tene mahArAjA duryodhana potAnuM aDadhuM rAjaya bheTa Apaze." pelo lAkSAmahelanA kAvatarAno sarjaka purocana ! enA bhAI surocane A bIDuM jhaDapI lIdhuM. te jANato hato ke mAnavIya baLathI pAMDavonI hatyA thaI zake tema nathI. AthI teNe mAnavabaLathI paNa caDiyAtA daivIbaLane meLavavAnI ArAdhanA zarU karI. devIbaLa brahmacArI ane kRpApAtrane phaLe bezaka, mAnavabaLa karatAM daivI baLa caDiyAtuM ja che. araviMda ghoSa paNa eka vAra potAnA baLathI jagatakalyANa karavAnI akSamatA joIne bolyA hatA, "have mAre ati-mAnava(deva) thavuM paDaze. te baLothI ja huM A vadhu paDatA duSTa thaI gayelA mAnavIya doSonuM dahana karI zakIza." ahIM daivIbaLa e sacoTa upAya hovA chatAM ene sAdhavAnI vidhi atizaya kaThaNa ane jokhamI hoya che. kAcApocAnuM ahIM kAma nahi. thoDIka ja avidhi jAnane paNa khatarAmAM mUkI detI hoya che. bAkI jo te baLa sAdhavAmAM koI daDha manobaLI, brahmacArI, devagurunI kRpAno pAtra besI jAya to varSothI ane hajAro mAnavothI je Apatti na haTAvI zakAya te kadAca rAtorAta dUra karI zakAya. siddhi mATe e sauthI TUMko, sauthI ochI mahenatano chatAM sauthI vadhu jokhamI mArga che. svArtha khAtara kevI sAdhanA ! surocane kRtyA nAmanI rAkSasIne vaza karavA mATenI ArAdhanA zarU karI. enA japamAM e ekAkAra banI gayo. rAjyavaibhava vagere paugalika vastu pAmavAnA svArthamAM mANasa bIjAone mArI nAMkhavA sudhI jaI zake che e kevI navAInI vAta che ! ane daivItattvo tevAone madada paNa karavA lAge che e to vaLI ethI paNa vadhu navAInI vAta lAge che. pelo vinaya ratna nAmadhArI sAdhu ! zatru rAjAnuM khUna karanArane moTuM InAma ApavAnI eka rAjAe jAherAta karI to te mATe A dharma to mAro svabhAva che pa1 jaina mahAbhArata bhAga-2 pa1 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANasa sAdhu banI gayo, guruno utkRSTa vinaya karIne 'vinayaratna' biruda pAmyo ane bAra varSa sudhI sAdhuvezamAM charI chupAvIne rAkhI. 'kyAre lAga maLe ane zatru rAjAnuM khUna karuM ?' e vicAramAM ja enA tamAma rAta ne di' pasAra thayA. eka vAra taka maLI gaI. teNe zatru rAjA udAyInuM khUna karI nAMkhyuM ne nAsI chUTyo ! AvI adhamAdhama rItathI teNe zatru rAjAnuM khUna karyuM tethI pelo rAjA gamagIna thaI gayo. te pApAtmAne InAma ApavAne badale jaMgalamAM kADhI mUkyo. ceDA jevA dharmAtmA mahArAjA upara vijaya meLavavA mATe koNika rAjAe devonI madada lIdhI. aphasosa ! ADakatarI rIte paNa devo madadagAra banyA ! ane mahArAjA ceDAno ghora parAjaya thayo ! kRtyAnI ArAdhanAmAM zarIranuM bhAna bhUlI jaIne surocana lAkaDA jevo banI gayo ! jyAM AvI tanmayatA hoya, jyAM moTo zArIrika bhoga apAto hoya tyAM siddhine cheTuM rahI zake nahi. pAMDavone nAradajInI cetavaNI nAradajIne A vAtanI khabara paDatAM te pAMDavo pAse pahoMcI gayA ane temane sAvadhAna karyA. bhIme nAradane kahyuM, "e kRtyAne AvavA do. mArI gadAno eka ja prahAra basa thaI paDaze." paNa yudhiSThire zatrubaLane ochuM AMkavAnI bhUla nahi karavA mATe bhImane jaNAvyuM. kadAca gadAnA so prahAra paNa nAkAmiyAba bane. vaLI kRtyA adhama kakSAnI rAkSasI hatI. adhama tattvone nyAya, nItipUrvaka laData ApavAno vicAra kyAreya hoto nathI eTale teo ekAeka paNa muzkelImAM mUkI daI zakatA hoya che. vaLI nArade paNa kRtyAne sAmAnya koTinI rAkSasI samajavAnI bhUla nahi karavAnI salAha ApI. 'A sthitimAM dharma sivAya harakoI baLa niSphaLa che' ema yudhiSThirane lAgyuM. dharmanA zaraNe pAMDavo mAnavabaLanI upara bhale daivIbaLa hoya, paNa daivIbaLanI ya upara dharmabaLa che. mATe ja dazavaikAlika sUtranA prathama zlokamAM ja kahyuM che ke, "jenuM mana sadA dharmalIna che tene to devo ya namaskAra kare che. tenA caraNo cUme che." yudhiSThire sahune kahyuM, "badhA potAne anukULa AsanamAM sthira thaIne sAta divasanA upavAsapUrvaka covIse ya kalAka paMca-parameSThI mantrano japa zarU karo, zakya hoya to kAyotsargamAM ja raho." ane...pAMce ya pAMDavo, kuntI ane draupadI-tamAma-najIkanA chatAM judA judA ekAMta sthaLomAM dhyAnastha banI gayA. cha divasa pasAra thaI gayA. 'sAtamA divase mRtyA Avaze' evI nAradajI AgAhI karI gayA hatA. sainya sAthe nRtyAnuM Agamana sAtamA divasanuM prabhAta thayuM, sUrya AkAzamAM caDavA lAgyo. evAmAM ekAeka AkAzamAM dhULanI DamarIo pedA thaI. dUrathI dhasamasatI AvatI koI senAnA hAthIo tathA ghoDAonI kharIthI e dhULa UDI hatI. dharma to mAro svabhAva che para jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMkhanA palakArAmAM to jANe senA tyAM AvI gaI. ati bhayAnaka AkRtivALA keTalAka mANaso pAMDavonI pAse AvIne kahevA lAgyA, "tame loko hamaNAM ja ahIMthI cAlyA jAo. ahIM amArA mahArAjA dharmAvataMsaka padhArI rahyA che. temano ahIM paDAva che.'' A zabdo bhImanA kAne paDyA. bhImanuM parAkrama paraMtu bhIma lagAtAra cha divasa sudhI parameSThI-japamAM tallIna thaIne cittaprasannatA pAmyo hato tethI tene krodha lAvatAM khUba ja muzkelI paDI. chevaTe te pUrepUro krodhamAM AvI gayo ane teNe te lokone khUba dhamakAvI nAMkhIne gaLacIthI pakaDIne kyAMya dUra pheMkI dIdhA. paNa thoDIka ja paLamAM vaLI pAchA te mANaso sajja thaIne moTo humalo lAvyA. temaNe pAMDavone gherI lIdhA. na chUTake pAMDavoe zastro hAthamAM levA paDyA. bhayaMkara yuddha thayuM. Agantuka sainya bhAgavA lAgyuM tyAre pAMDavoe temano dUra dUra sudhI pIcho pakaDyo. draupadInuM apaharaNa A bAju koI rAjavaMzI jevo divyapuruSa draupadI ane kunnInI pAse AvIne Ubho ane jotajotAmAM teNe draupadIne jhAlIne UMcakIne ghoDA upara nAMkhI dIdhI. draupadIe moTethI 'bacAvo...bacAvo...'nI cIso pADI. pAMDavo te cIso sAMbhaLIne yuddha paDatuM mUkIne pAchA Azrama tarapha doDI AvyA. te daramyAna pelo puruSa draupadInuM apaharaNa karIne potAnA sainyamAM bhaLI gayo hato. vaLI pAchA pAMDavo te sainyanI sAme laDavA AvI gayA. arjune bhayaMkara dekAro macAvyo eTale zatru-pakSano netA pAMDavo dekhe e rIte draupadIne jorathI cAbUko mAravA lAgyo. A dazya joIne pAMDavonA zvAsa addhara thaI gayA. kramazaH pAMceya pAMDavo mUcchita cha divasanA nirjala upavAsa, zrama ane draupadInA tADananA trAsa vagerethI e vakhate yudhiSThirane asahya tRSA lAgI. AthI cAlu yuddhe sahadeva ane nakuLa najIkanA sarovaranuM pANI levA gayA. temaNe tRSA chIpAvIne pAMdaDAnA paDiyAmAM pANI bharIne yuddhabhUmi tarapha vidAya lIdhI tyAM jarAka cAlyA eTalAmAM cakkara AvatAM banne bebhAna thaIne dharatI upara DhaLI paDyA. pANI lAvavAmAM vilaMba thatAM yudhiSThire arjunane mokalyo. tenI paNa e ja dazA thaI. pachI yudhiSThire bhImane mokalyo. tenA paNa e ja hAla thayA. chevaTe yudhiSThira jAte gayA. paNa temanA ya te ja hAla thayA. pAMceya pAMDavo eka ja lAInamAM mUcchita thaIne sAva maDadAM jevA dekhAtAM DhaLI paDyA. 'pAMDavo mRtyu pAmyA che' evI kalpanAthI vananA pazu-paMkhIo paNa hAhAkAra karavA lAgyA. badhA sUnamUna banI gayA hatA. jAgrata pAMDavo sAthe draupadInI vAtacIta keTaloka samaya pasAra thayo. pAMDavo bhAnamAM AvyA. temaNe potAnI sevA karatAM kuntI ane draupadIne pAse ja beThelA joyA. AthI pAMDavo stabdha thaI gayA. yudhiSThire draupadIne pUchyuM ke, "tAruM to apaharaNa thayuM hatuM. pelo duSTa kyAM gayo ? A badhuM zuM banI gayuM ?" dharma to mAro svabhAva che 53 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ draupadIe kahyuM, "mane upADIne uThAvI gayelo pelo senApati ane tenI senA tame pAMce ya sarovara tarapha kramazaH vaLI gayA bAda alopa thaI gayA. huM ekalI ahIM tahIM vanamAM raDatI bhaTakatI hatI tyAM koI vRddha bhIla mane maLyo. te mane ahIM lAvyo. mAtA kuntIne paNa te ahIM laI Avyo. tamArA zarIronI mRtaka jevI avasthA joIne ame banne jo2thI vilApa karatA hatA teTalAmAM ja cIso pADatI AvatI bhayAnaka svarUpavALI rAkSasIne AkAzamAM ame joI. tene joIne ame khUba bhayabhIta thaI gayA paNa pelA bhIle jarAya nahi gabharAvavAnuM amane AzvAsana ApyuM. te rAkSasI tamArI pAse AvI. tamane marI gayelA kalpIne teNe potAnI dAsI piMgalAne atyanta krodhAvezamAM kahyuM, 'pelo nAlAyaka surocana ! A maDadAMone mAravA mATe mane ahIM mokalIne mAruM ghora apamAna karyuM che. huM tene barobara joI laIza. have huM tene ja mArI nAMkhIza.' Ama bolIne rAkSasI cAlI gaI. pharI ame banne sAsu-vahu rUdana karavA lAgyA tyAre bhIle amane kahyuM ke, 'A puruSanA (yudhiSThiranA) gaLAmAMnI ratnamALAne sarovaramAM boLIne tenuM pANI darekanI upara chAMTavAthI badhA gADha mUrcchamAMthI mukta thaI jaze.' ame tema karyuM ane tame sahu saphALA beThA thaI gayA." yudhiSThira upakArI bhIlane jovA Amatema jovA lAgyA paNa te ja paLe te gAyaba thaI gayo hato. are ! te sarovara ane te sthaLa paNa gAyaba thaI gayA hatA. have teo potAnA Azrama pAse beThelA jaNAtA hatA. Indramitra divyapuruSa dvArA bacAva e ja vakhate eka divyapuruSa tyAM AvI caDyo. teNe kahyuM, "huM devonA rAjA indrano gADha mitra chuM. tamArI ugra tapasAdhanAnA prabhAve indre mane tamArI madade mokalyo. A badhI mArI ja mAyAjALa hatI. kRtyAne A rIte gussAmAM pAchI kADhIne ja huM tamArA prANa bacAvI zakato hato eTale mAre A badhuM na chUTake UbhuM karavuM paDyuM che. tamane meM je kaSTa ApyuM te badala tamArI kSamA mAMguM chuM." Ama kahIne te divyapuruSa tyAMthI vidAya thayo. mahAtmAno lAbha letA pAMDavo AThamA divasanI savAre sahu pAraNAM karavA beThA. (upavAso daramyAna eka vA2 sarova2-jala pAMDavoe pIdhuM che te u52thI A upavAsa saMpUrNa zAstravidhipUrvaka na hatA ema lAge che.) e vakhate 'koI mahAtmAno lAbha maLe to sAruM' tevI temane bhAvanA thaI ane yogAnuyoga mahAtapasvI mahAtmA te ja vakhate tyAM padhAryA. temano lAbha lIdho. mahAtapasvI munine Avo nirdoSa bhikSAno lAbha thayAnuM jANIne devoe duMdubhi bajAvI, puSpo vagerenI vRSTi karI. te vakhate AkAzastha koI deva bolyo, "he pAMDavo ! A munidAnanA prabhAve have tamane satvara rAjalakSmI prApta thaze. have tamAro bAra varSano vanavAsakALa pUro thaI rahyo che. teramA varSano guptavAsa zarU thaze. tame A guptavAsa virATanagaramAM pasAra karo ane tamArA veSa ane karmomAM parivartana karo evI tamane mArI khAsa bhalAmaNa che." kRtyA rAkSasInI ghaTanA AjanA bhISaNa kALamAM pazcimanA AkramaNo sAme hatAza thaI gayelA dharmapremI vargane bhAre AzvAsana ApanArI bane che. dharmanI pracaMDa tAkAta dharmanI keTalI pracaMDa tAkAta che ! te A ghaTanAmAM spaSTa jovA maLe che. 'svamavyaya thaya dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 54
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahad jAna-thoDoka paNa dharma ghaNI moTI ApattimAM ApaNuM rakSaNa kare che te vAta have keTalI badhI yathArtha lAge che! (1) jyAre nirdoSa zeTha sudarzanane rAjAe phAMsInI sajA phaTakArI tyAre tenI dharmapatnI manoramAe mastrajapa sahita kAyotsarganuM zaraNa laIne daivIbaLone kheMcyA hatA ane patine ApattimAMthI mukta karAvyA hatA. (2) jyAre potAnA saMsArI bhAI thatAM zrIyaka munine baLa ApIne-kheMcIne upavAsa karAvavA jatA temanA prANa nIkaLI gayA hatA tyAre AghAtathI yakSA sAdhvIjI becena banI gayA hatA. zrIsaMghe kAyotsarga karIne daivI madada vaDe paramAtmA sImaMdharasvAmIjI pAsethI 'yakSA sAdhvI sadoSa ke nirdoSa ?' e savAlano javAba meLavIne sAdhvIjIne zAnti thaI hatI. (3) vRddhAvasthAmAM jorathI gAthA gokhavAno udyama karatA muninI anya sAdhuoe mazkarI karatAM kahyuM, "have gharaDe ghaDapaNa keTalA vidvAna thaI javuM che? sAMbele jhADa ugatuM haze ?" kharekhara. te vRddha munie ekavIsa upavAsanI sAdhanA karIne devI madadathI bharabajAre sAMbelA upara jhADa ugADI batAvIne sahune mugdha karI dIdhA hatA. (4) pATaNanA rAjavihAranA jinAlayanA bhagavAna AdinAthanA paMcyAsI AMgaLanA biMbanuM mApa letA nidhana pAsila vANiyAne tyAM caityavaMdana karatI bALa vidhavA hasumatIe laMgamAM pUchyuM, "kema kAMI AvA moTA pratimA bharAvIne jinAlaya banAvavAnI bhAvanA thaI gaI che ke zuM?" pAsile tarata hA pADI. ghare jaIne aMbAjInI upAsanAmAM besI gayo. dasa upavAsa thayA ane devIe pratyakSa thaIne tenI manokAmanA jANIne tene svapra ApyuM jemAM nidhAna dekhADyuM. tenA dvArA hasumatInA maheNAMno amala karI batAvyo. zuddha dharma zIghra phaLe dharma jo mokSalakSI haze ke artha-kAmanI yAcanAthI nirapekSa haze, vidhivat ane zuddhimatu haze to tenA phaLa vize koIe kadI IcchA karavI na joIe. enuM phaLa maLe ja che. emAMya jo te dharmakriyAmAM AnaMda UchaLI paDe to tenuM phaLa ghaNuM zIdhra maLI jAya che. prasaMga vanamAM bhUlA paDelA rAjAno koI bhIle jhUMpaDe laI jaIne suMdara atithisatkAra karyo. paNa jevo rAjA jhUMpaDAmAMthI bahAra nIkaLyo ke bhIla dharatI upara DhaLI paDyo, tatkALa marI gayo. rAjAne apAra duHkha to thayuM paNa tenI dharmazraddhA DagI gaI. "Avo atithi-satkArano dharma karanArane tarata mota !' ene vicAra Avyo. rAjamahele AvIne tamAma dharmanetAonI sabhA bharIne teNe savAla karyo ke, "zuM dharmanuM phaLa mota che?" - vidvAno javAba ApavAnI mathAmaNa karatA hatA tyAM AkAzamArgethI eka divyapuruSa sabhAmAM AvIne Ubho. sahu tenuM pracaMDa teja joIne camakI gayA. teNe rAjAne praNAma karIne kahyuM, "dharmamAM jarAya zaMkA karazo nahi. huM te ja bhIla chuM, marIne deva thayo chuM. nAnakaDA paNa atithisatkAranA dharme mAruM bhIlapaNAnuM duHkha TALIne mane devAtmA banAvI dIdho che." dharma to mAro svabhAva che 55 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjAnI dharmazraddhA sthira thaI gaI. thoDoka paNa karelo dharma keTaluM kAma karI jAya che te upara sALavInI satyaghaTanA ApaNe ahIM joIe. dArUtyAganA prabhAve zatruMjayAdhiSThAtA banato sALavI e sALavI hato. e bhayAnaka dArUDiyo hato. gAmanI saghaLI yuvatIo enAthI nAsatI, chupAtI pharatI. dArUnA daitye enA tana-mana to nicovI lIdhA hatA, paNa enA jIvananA badhA ja rasone cUsI lIdhA hatA. covIse ya kalAkanA nazAmAM cakacUra banIne paDI rahetA sALavInI dayA sahune AvatI paNa sahu lAcAra hatA. eka di' e gAmamAM koI munirAja padhAryA. thoDA divasonuM tyAM rokANa thayuM. e daramiyAna lokopakAra arthe temaNe grAmaloko samakSa dezanAo ApI. sadnasIbe sALavInuM ghara bAjumAM hatuM. koka kalyANamitra DhasaDIne munivaranI prathama dezanAmAM ja tene laI Avyo. ane kamAla thaI gaI ! nazAbAjane dezanAmAM nazo dekhANo. bIje, trIje, cothe... chelle di' paNa svayaMbhU preraNAthI dezanAmAM Avato rahyo. munivaranA aMtaramAMthI valovAIne nIkaLatI dezanAnA pratyeka zabde zabde sALavInuM hRdaya valovAtuM cAlyuM. chellA divasanI vAta che. gurudeva vihAra karavAnI taiyArI karatA hatA te vakhate koka grAmajane gurudevane kahyuM, "AMgaNAnI bahAra sALavI AvIne beTho che ane codhAra AMsue raDe che." gurudeva sALavInI pAse gayA. mAtAnuM vAtsalya paNa jyAM visAtamAM nathI evA dharmavAtsalyathI gurudeve sALavIno baraDo paMpALyo. snehabharyA zabdoe tene AvakAryo. sahuthI tiraskArAtA sALavIne A anokhI mA maLatAM akathya AnaMdanI lAgaNIo pedA thaI. munivaranA paga pakaDI laIne codhAra rotI AMkhe teNe kahyuM, "gurudeva! mane bacAvo. huM bhayaMkara dArUDiyo chuM. A lata kemeya chUTe tema nathI. nazo karavAmAM thoDuMka paNa moDuM thAya to mArI badhI naso taNAI jAya che. have mAre zuM karavuM ? ApanI dezanA sAMbhaLyA pachI A pApa choDavAne huM khUba ja uttejita thayo chuM. paNa te mATe mArI koI tAkAta nathI." gurudeve kahyuM, "sALavI ! ciMtA na kara. huM tane eka rasto batAvuM. tuM eTalI ja pratijJA kara pUrA saMtoSathI dArU pI lIdhA bAda tAre eka dorInI gAMTha mArI devI. A dorI tArI pAse ja khIsAmAM rAkhavI. jyAre dArUnI talapa pAchI jAge ke tarata gAMTha choDI nAMkhavI. dArUno nazo thaI jAya pachI tarata ja gAMTha bAMdhI devI. jeTalo samaya gAMTha bAMdhelI rAkhe teTalo samaya dArUno tyAga. gAMTha choDIne phAve teTalo dArUno nazo tuM karI zake." sALavIne thayuM ke, "mArA jevA pApIne vaLI pratijJA karavAnI puNyAI kyAMthI ? A pratijJA to sAva saraLa che.'' eNe pratijJA lIdhI. gurudeve vihAra karyo. dharma to mAro svabhAva che 56 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ sALavI suMdara rIte pratijJApAlana karato divasa pasAra karato hato tyAM eka divasa evuM banyuM ke tene dArUnI talapa jAgI eTale te gAMTha choDavA lAgyo. paNa te gAMThanI evI maDAgAMTha paDI gaI ke ghaNI mahenata karavA chatAM kemeya gAMTha na chUTI. thoDI ja paLomAM tenI naso kheMcAvA lAgI. dayArUM banI gayelA svajanoe pratijJAbhaMga karIne dArUno nazo karI levA jaNAvyuM paNa sALavIe pratijJAbhaMgano sApha inkAra karI dIdho. thoDI paLomAM zubha ciMtanamAM sALavInA prANa nIkaLI gayA. tarata ja teno devalokamAM devarUpe janma thayo. dArUDiyo deva banyo. te tarata ja upakArI guru pAse hAjara thayo. teNe kahyuM, "gurudeva ! Ape ApelI nAnakaDI pratijJAnA prabhAve huM pApamukta thayo, paraMtu ApanA RNamAM baddha thayo. mane kAma soMpo. mAre RNamukta thavuM che." gurudeve tene zatruMjaya-tIrthanI rakSA karavAnI preraNA karI. tIrtharakSA karIne te RNamuktino AnaMda anubhavavA lAgyo. zraddhApUrvakanA dharmanI ajaba tAkAta : navakAramaMtranI prabaLa zaktinuM dRSTAMta zraddhApUrvaka ane bhAre AdarapUrvaka je dharmakriyA karAya che temAM paNa pracaMDa zakti hoya che. hA, te dharmanI pAchaLa viziSTa bhAva, sUtronA arthanI samajaNa vagere na hoya to ya enI zakti ajabagajabanI hoya che. te upara muMbaImAM banelI ghaTanA ahIM rajU karuM chuM. e jaina bhAI hatA. jainanA sarvazreSTha ma7 navakAranA e ArAdhaka hatA. roja 108 vAra e navakAra-maMtrano japa karatA. maMtranA artha ke tenA rahasyanA UMDANamAM te kadI gayA na hatA, paraMtu bhAre zraddhA ane sadUbhAvathI roja savAre zuddha vastro paherIne, TaTAra besIne, AMkho mIMcIne 108 maMtrajapa te akhaMDitapaNe gaNatA. temanI IcchA jarUra hatI ke temane A maMtrazaktino koI prabhAva jovA maLe. eka divasa zaktidevInA upAsaka bhAI temanI pAse AvyA. vAta vAtamAM kahyuM ke maMtrazaktino prabhAva anubhavavo hoya to mArI sAthe cAlo. zaktidevInA maMdiranA bhUvA pAse huM tamane laI jAuM. jaina bhAI javA mATe taiyAra thayA. eka divasa te bhUvA pAse baMne pahoMcI gayA. zaktinA upAsake bhUvAne kahyuM ke, "A mArA jaina mitra che. tenA zarIramAM mAtAjI praveza karIne zakti-tattvano paraco batAve tevI mArI IcchA che." A vAta sAMbhaLIne bhUvo dhIme dhIme dhUNavA lAgyo. thoDIka vAramAM enA zarIramAM koI praveza thayo hoya tema lAgyuM. jorathI dhUNato bhUvo jaina bhAInI cArebAju kuMDALAmAM pharavA lAgyo. eka vAra, bIjI vAra, trIjI vAra...dareka vakhate paga pachADIne pAcho potAnI beThake AvI javA lAgyo. enA moM upara koI prakAranI nirAzA ke lAcArI spaSTa thatI jatI hatI. jaina bhAI potAno ISTamaMtra satata gaNI rahyA hatA. upAsake bhUvAnI tarapha moM karIne kahyuM, "o mAtAjI ! Apa A jaina bhAIne paraco batAvavA mATe prayatna karo." dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUvAnA moM dvArA zakti-mAtA bolyA, "mArAthI tenA zarIramAM praveza thaI zakato nathI. meM ghaNI mahenata karI paNa huM niSphaLa gaI chuM, kemake e bhAInI cArebAju enA ISTamaMtranA zraddhApUrvakanA japanuM evuM abhedya vAtAvaraNa sarjAyuM che ke huM te bhedIne tenA dehamAM pravezI zakatI nathI." upAsake kahyuM ke, "game tema karo, paNa tamAre tene paraco dekhADavo ja paDaze." mAtAjI bolyA, "jo te jaina bhAI eTaluM ja kahe ke AjathI mArA ISTamaMtrano japa ane tenI zraddhA-baMne-saMpUrNapaNe tyAgI dauM chuM to huM tarata ja tenA dehamAM pravezI zakIza, nahi to e vAta mArA mATe azakya che." A sAMbhaLIne ajaina bhAI khUba hatAza thaI gayA. jaina bhAI atyaMta AnaMdamAM AvIne tyAMthI UbhA thayA. ghera pahoMcyA bAda te jaina bhAI khUba raDyA. temanA aMtaramAM eka ja vicAra ghUmarAto rahyo hato ke, "jenI pracaMDa tAkAtanA kAraNe zakti-mAtA paNa dharAra niSphaLa gayA te navakAramaMtra upara mArI bhakti keTalI che? AvI adbhuta vastu mane maLavA chatAM huM kevo abhAgI ke Aja sudhI enI AvI pracaMDa zaktine kadI pAmI zakyo nahi. mAtra zraddhAthI gaNAto A maMtra jo meM pUrA sadbhAva, samajaNa ane vidhithI gaNyo hota to mAruM kevuM kalyANa thaI jAta !" tyArathI te jaina bhAI maMtrAdhirAja zrInavakAranA aThaMga upAsaka banI gayA ! mAtra zraddhAthI gaNAtA dravya-navakAranI paNa kevI tAkAta ! to bhAva-navakAranI to keTalI zakti haze ! dhUna ane japanuM baLa : saMnyAsInuM dRSTAMta jyAM kyAMya paNa prabhu sAthe tAdAtmyabhAva jAmaze tyAM tenuM phaLa maLyA vinA, prApta thayA vinA rahenAra nathI. game tevI Apattine haDaselI mUkavAnI tAkAta paramAtmabhaktimAM hoya che. e hatA eka saMnyAsI. pharatAM pharatAM baMgALamAM jaI caDyA. lokone satsaMga ApatAM ApatAM emane khabara paDI ke tyAMno rAjA prajAne khUba ja raMjADe che. eno svabhAva atizaya kharAba che. AthI samagra prajA 'trAhimAm' pokArI gaI hatI. enI sAme baMDa karavAmAM ya hajA2o mAnavonI katala thaI javAno bhaya hato. chevaTe saMnyAsIe enI sAme kamara kasI. seMkaDo prabhubhaktone laIne e AtatAyI rAjAnA mahele gayA. mahelanA vizALa paTAMgaNamAM sahu besI gayA. rAjAe saMnyAsIne dhamakI ApI paraMtu jyAre saMnyAsIe kahyuM ke, 'ame loko leza paNa tophAna karavA AvyA nathI. amAre to ahIM besIne prabhu-nAmanI dhUna ja macAvavI che ane japa karavo che' tyAre rAjAe temane tyAM besavAnI saMmati ApI. saMnyAsIno prabhAva ja kAma karI gayo. seMkaDo prabhubhaktoe akhaMDapaNe japa ane dhUna zarU karyA; lagAtAra sAta divasa, covIse ya kalAka. bIjI bAju saMnyAsIe rAjAnA hitanI prArthanA zarU karI ane bIje divase prabhAte jIvanamAM karelA aghora atyAcArone yAda karIne rAjA dhrusake dhrusake raDavA lAgyo. te divasathI rAjA prajAvatsala, paraduHkhabhaMjana banI gayo. 'tanmaya-bhakti lekha upara mekha mAre' siddha karato eka prasaMga tanmaya-bhaktinI pracaMDa tAkAtanI to zI vAta karuM ! tenAthI bhAgyanA lekhane paNa mekha lAgI jAya che, arthAt (nikAcita sivAyanA) azubha karmone paNa te tanmaya-bhakti dhakko lagAvIne niSphaLa banAvI zake che. dharma to mAro svabhAva che 58 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ thoDA varSo pUrve koI bhAIe potAnA prakAMDa vidvAna joSIne mitranI kuMDali batAvI. te joIne joSIe kahyuM, "tamArA te mitra hAla koI bhayaMkara ApattimAM che. kadAca Aje rAte ApaghAta paNa karI nAMkhaze. tame jaladI temane bacAvo." bhAIe kahyuM, "mAro te mitra khUba sukhI che ane khUba AnaMdamAM che. tamAruM kathana sAva mithyA che. tame pharIthI barobara kuMDali juo." pharIthI graho joyA bAda paNa joSIe te ja vAta pharIthI karI. chevaTe nirNaya karavA mATe baMne bhAIo te mitrane ghare gayA. kharekhara mitra khUba AnaMdamAM hato. joSIe Azcaryamugdha thaIne te bhAIne pUchyuM, "bahArathI ja AnaMdamAM cho ke bhItaramAM paNa ?" mitre kahyuM, "bhItaramAM paNa." AzcaryathI mUDha thayelA joSIe mitrane badhI vAta vigatathI pUchI. mitre kahyuM, "AjathI cha mAsa pUrve tame kaho cho tevI bhayAnaka paristhitino huM bhoga banyo hato. eka divasa ApaghAta karavAno meM nirNaya karyo. chellI prabhubhakti karavA mATe huM amArA derAsaramAM bapore bAra vAge gayo. koNa jANe, te divase huM bhaktimAM eTalo badho tanmaya thaI gayo ke sAMjanA pAMca vAgI gayA to ya mane khabara na paDI. e pachI ghera Avyo ane ekAeka cArebAjuthI paristhiti sAnukULa thavA lAgI gaI. mAro bhAgyano sitAro camakI gayo. pachI to huM lAkho rUpiyA kamAyo." A sAMbhaLIne joSIe nakkI karyuM ke tanmaya thaIne karAtI bhaktimAM karmone mArI haThAvavAnI amogha zakti paDelI che. kRtyA rAkSasIno prasaMga ApaNane khUba khUba dharmabaLa ApI janAro bano. dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ B 31. = = guptavAsa pAMDavo, kuntI ane dropadIe virATanagara tarapha eka varSanA guptavAsa mATe prayANa karyuM. nagaranA udyAnamAM AvIne sahu beThA. te vakhate yudhiSThire badhAyane zikhAmaNa ApI. yudhiSThiranI zikhAmaNa temaNe kahyuM ke, "A guptavAsanuM chelluM varSa che. Aja sudhI ApaNe rAjayAvasthAmAM ane vanavAsInI avasthAmAM mana phAve tema rahyA, mAthuM UMcakIne pharyA, koInI zehamAM kadI dabAyAtaNAyA nahi, koInuM dAsatva svIkAryuM nahi. paNa have AkhI paristhiti palaTo khAI rahI che. have ApaNe koI rAjAnA dAsa tarIkenI jiMdagI gujAravAnI che. ApaNo mAlika je banaze te ApaNane kyAreka naDe paNa kharo ane kanaDe paNa kharo. evA vakhate ApaNe cUpacApa sahana karI levuM paDaze. bhUtakALanI ApaNI cAla pramANe jo krodha, abhimAna vagerene sparzIzuM to te "sevaka tarIke sAruM nahi gaNAya. ApaNe sevaka eTale sevaka ja; hastinApuranA rAjA nahi, rAjavaMzI mANaso paNa nahi. svajano ! sukhanA samayamAM sukhane jeo sahana karatAM (pacAvatAM) zIkhI le che teo ja duHkhanA samayamAM duHkhane sahana karI zake che. sukhamAM chakI janArA mANaso duHkhamAM DagI gayA vinA rahetA nathI. bIjI vAta e che ke dareke potAnA mAlikane vaphAdAra rahevuM. kUtarA jevuM prANI paNa mAlikane vaphAdAra rahe che to ApaNe buddhimAna mAnavo chIe. ApaNAthI mAlikane bevaphA kadI na thavAya. trIjI vAta e che ke ApaNA mAlikano khUba prema saMpAdana karavo. e mATe enA kAryo ApaNe tAbaDatoba karI ApavA. kadI kAmacora banavuM nahi. cothI vAta e che ke ApaNe sahue dareka vAtamAM namra rahevuM. ApaNI zaktino garva kadApi karavo nahi. pAMDavonA sAMketika nAmo have chellI vAta ke jayAre paNa ApaNe koI saMkaTamAM AvI paDIe tyAre parasparanI sahAya vagere levA mATe huM tamane tamAruM je sAMketika nAma ApuM teno ja uccAra karavo. bhUlamAM ke svapnamAM paNa ApaNA mULa nAmo bolavA nahi. mAruM nAma jaya, bhImanuM nAma jayaMta, arjunanuM nAma vijaya, sahadeva te jayasena ane nakula te jayabala." yudhiSThira kharekhara saMsArarUpI saMgrAmamAM sthira hovAthI yudhiSThira hatA. temanuM nAma khUba sArthaka hatuM. kaTokaTInI sthitimAM gharanA vaDIlanI javAbadArI keTalI hoya che ! keTalI vadhI jAya che ! kevI khAmozIthI teNe te pAra utAravI joIe ! e pATha yudhiSThiranA A bodhamAMthI maLe che. zastrone saMtADato arjuna A pramANe zikhAmaNa ane nAmonI vyavasthA karyA bAda yudhiSThire darekane potAnA Ayudho mUkI dharma to mAro svabhAva che 60 6 jaina mahAbhArata bhAga-2 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ devA jaNAvyuM. arjune najIkamAM ja gADha ane bhayAnaka smazAna joyuM hatuM. tyAM krUra sApanA bilovALuM ghaTAdAra zamIvRkSa hatuM. tyAM koI samaDInA mALAmAM badhA Ayudho mUkI devAnI arjune moTAbhAIne vinaMtI karI. yudhiSThire te svIkArI. arjuna tamAma AyudhonuM poTaluM banAvIne te zamIvRkSamAM mUkI Avyo. kaMka' brAhmaNarUpe yudhiSThira prathama yudhiSThire nagaramAM praveza karyo. teNe brAhmaNano veSa dhAraNa karyo, zarIranA bAra aMgo upara tilaka karyA hatA. DAbe khabhe suMdara yajJopavIta dhAraNa karyuM hatuM. candra jevA UjaLA vastro paheryA hatA. te rAjadarabAre pahoMcyo. teNe dvArapALane kahyuM ke, "rAjA sAhebane jaNAvo ke eka brAhmaNa tamArA darzana mATe utsuka che to temane praveza karavAnI rajA maLe." - virATa rAjAe dvArapALanI vAta sAMbhaLIne saMmati ApatA yudhiSThire darabAramAM praveza karyo. tenI mukhAkRti ane brAhmaNatva joIne ja rAjA stabdha thaI gayA. te manamAM bolI UThyA, "are ! A to sAkSAt dharmarAja A dharatI upara avataryA che ke zuM ?" rAjAe tene praNAma karyA. yudhiSThire rAjAne AzIrvacana kahyA. yogya Asane besADIne rAjAe AgaMtukanI oLakha pUchI. teNe kahyuM, "huM kaMka nAmano dvija chuM. mahArAjA yudhiSThirano atyaMta priya evo purohita chuM. ghutakrIDAmAM huM atyaMta kuzaLa hovAthI mAre kauravonI sAme temanA pakSe besavAnuM hatuM. paraMtu mAre ekAeka gAma javAnuM thayuM ane dyutanA dAvonA ajANa yudhiSThira kauravonA kapaTanI sAme hArI gayA. Aje te vAtane bAra varSa vItI gayA che. huM pAMDavonA rAjyakALanI rAha joto jema tema varSo pasAra karI rahyo hato tyAM ApanI nyAya, nIti, dayAparAyaNatAnI khyAti sAMbhaLI eTale ekAda varSa ahIM pasAra karavAnI bhAvanAthI Avyo chuM." virATa rAjAe kahyuM, "dhanya che te yudhiSThirane jemane tamArA jevo pavitra brAhmaNa maLyo. dvijavara ! Apa khuzIthI mArI rAjasabhAnA purohita (sabhAsada tarIke) raho. mane tenuM khUba gaurava raheze. tamArA jevAno saMga paNa mahAbhAgyano udaya hoya to ja amane maLe." yudhiSThira kaMka purohita tarIke rAjA virATanI parSadAmAM goThavAI gayA. vallava' rasoIyArUpe bhImasena bIje di' rAjamArgethI rAjA pasAra thatA hatA tyAM sAmethI ati kadAvara kAyAvALA pahelavAna AdamIne temaNe joyo. tenA hAthamAM kaDacho ane ravaiyo vagere hatA. enI virATa kadanI AkRti joIne ja virATa rAjA khuza thaI gayA. be bhegA thayA tyAre rAjAe tenI oLakha mAMgI. teNe kahyuM, "mAruM nAma vallava che. mahArAjA yudhiSThirane tyAM huM rasoIyAnuM kAma karato hato. enI sAthe huM mallavidyAno niSNAta paNa chuM. pAMDavo vanamAM gayA pachI huM jyAM tyAM rahIne varSo pasAra karato hato tyAM meM ApanI khyAti sAMbhaLI. tethI ahIM Avyo chuM." rAjAe kahyuM, "bhAI vallava ! tuM rasoDAnA rasoIyA tarIke lAyaka nathI. tArI kAyA to raNamoracAnA prakAMDa sainika tarIke khUba yogya jaNAya che. chatAM mAre tyAM rasoIyA tarIke ja rahevuM hoya to bhale. AjathI tuM mArA rasoDAnA adhipati rasoIyA tarIke rahe." bRhannaTa' napuMsakarUpe arjuna dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ trIje divase nagaramAM eka strInA vezavALI vicitra bAI pharavA lAgI. nagaraloko tenA rUpane joIne cakita thatA hatA. paNa tenI aneka vicitratAo joIne khUba hasatA hatA. bahAra pharavA nIkaLelA rAjAe tene joI. teNe kaMcuka paheryuM hatuM, aMboDo (jaTAno) vALyo hato. tenA kAne kuMDala laTakatA-jhUlatA hatA, AMkhe aMjana hatuM ane teNe sADalo paheryo hato. rAjAe tene joIne sIdho savAla karyo ke, "tuM strI che ke puruSa ? tArA vakSaHsthaLa upara stana jaNAtA nathI mATe mane A zaMkA paDI che. jo tuM puruSa hoya to tAre strIveSa levAnI zI jarUra paDI d teNe kahyuM, "rAjan ! huM strI paNa nathI, puruSa paNa nathI. huM paNDa (napuMsaka) chuM. strIno veSa paherIne ja rahuM chuM. mahArAjA yudhiSThirane tyAM mAro vAsa hato. nRtya ane nATya-be kaLAo-mAM huM niSNAta chuM. temaNe mane A kaLAo zIkhavavA mATe ja rAkhela. mAruM nAma bRhannaTa che. meM mAtA sarasvatInI kRpA prApta karI che. pAMDavone vanavAsa thatAM ane ApanI khyAti sAMbhaLatAM mAre ahIM AvavAnuM thayuM che." rAjAe te bRhannaTane potAnI dIkarI uttarAne nRtya vagere kalAo zIkhavavA mATe rAkhI lIdho. navI nATyazALA paNa taiyAra karAvIne tene soMpI dIdhI. 'taMtipAla' azvaparIkSakarUpe sahadeva vaLate divase jyAre rAjA azvazALAmAM azvonI sAthe gela karato hato tyAre rastA uparathI pasAra thatA eka mANasane joyo. tenA hAthamAM cAbuka hatI. kamara upara kasIne kapaDuM vIMTyuM hatuM. rAjAe tene bolAvIne oLakha mAMgI. teNe kahyuM, "huM mahArAjA yudhiSThirano azvaparIkSaka chuM. mAruM nAma taMtipAla che. ghoDAnI jAta, cAla, rogAdi jANavAmAM mArA jevo niSNAta A dharatI upara bhAgye ja bIjo koI haze. mahArAjA yudhiSThiranA vanavAsane lIdhe huM Aja sudhI jyAM tyAM rakhaDato hato. Aje ApanI khyAti sAMbhaLIne ahIM AvI caDyo chuM." rAjAe tene potAne tyAM azvazALAnA adhipati tarIke rAkhI lIdho. 'granthika' gopAlakarUpe nakula bIje divase eka mANasane rastA upara sAmethI Avato joyo. tenI chAtI vagere aDadhuM zarIra khulluM hatuM. kamare kaccho mAryo hato. hAthamAM kaDiyALI DAMga hatI, mAthe lAla pAghaDuM hatuM. rAjAe tenI oLakha mAMgatA teNe kahyuM, "huM mahArAjA yudhiSThirano gopAlaka chuM. mArA kabajAmAM sauthI vadhueka lAkha-gAyo rahetI. huM gAyonA tamAma lakSaNo jANuM chuM. garbhAdhAna samaya, garbhamocana samaya, roga ane pauSadha vagereno mAhitagAra chuM. mahArAjAno vanavAsa thayA bAda jema tema karIne meM bAra varSa pUrA karyA tyAM ApanI nAmanA sAMbhaLIne ahIM Avyo. mAruM nAma granthika che." rAjAe tene potAnI gauzALAnA adhipati tarIke niyukta karyo. 'sairandhI' sudeSNAnI sakhIrUpe draupadI vaLate divase sudeA rANInA mahelamAM eka strI AvI. tamAma dAsIo tenuM rUpa joIne stabdha thaI gaI. sahu tene rANI sudeSNA pAse laI gaI. sudeSNA tenuM atAga sauMdarya joIne kSaNabhara to sthira thaI gaI. rANIe tene pUchyuM, "are ! svargalokanI apsarA ! tuM A dharatI upara zI rIte AvI gaI ? tuM koNa che ? tAruM nAma zuM che ?" teNe kahyuM, "huM mahArANI draupadInI dAsI chuM. mAruM nAma sairandhImAlinI che. mahArANIne mArA dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 62
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara eTalo sneha hato ke temane mArA vinA eka paLa paNa cAlatuM nahi. are ! zrIkRSNanI patnI satyabhAmA paNa mArI sAthe khUba premALa sakhya rAkhatI. mahArANI draupadI pAMDavonI sAthe vanamAM gayA tyArathI huM jema tema karIne divaso pasAra karatI Aje ahIM AvI caDI chuM." sudeSmAe kahyuM, "tuM have mArI pAse ja rahe. paNa mane ciMtA eka ja vAtanI che ke tAruM rUpa joyA pachI rAjA mane sAva bhUlI jaze ane tene potAnI rANI banAvI deze." sairabrImAlinIe kahyuM, "Apa e vAtanI jarAya ciMtA na karo. tevuM kadI banavAnuM nathI, kemake mAro evo prabhAva che ke mArI tarapha kunajarathI je jue teno nAza ja thaI jAya. mAre pAMca gAMdharvapatio che. teo vidyAbaLathI gupta rahIne mArI satata rakSA kare che." A sAMbhaLIne nirbhaya banelI sudRSNAe tene potAnI sakhI tarIke rAkhI lIdhI. sahu-pAMDavo ane draupadI-potAnA mAlikanI pAsethI sArI rIte prema saMpAdana karIne AnaMdathI rahevA lAgyA. mAtA kuntIne temaNe virATanagaramAM ja koI ghara laIne tyAM rAkhI dIdhA hatA. samaya maLe tyAre sahu khAnagImAM temane avAranavAra maLI AvatA hatA. ekabIjA paNa tyAM maLI laIne AnaMda mANatA hatA. Ama karatAM guptavAsanA teramA varSanA agiyAra mAsa sArI rIte pasAra thaI gayA. pote pAMDavo che te vAtanI koIne kadI gaMdha paNa AvavA dIdhI nahi. paNa chellA eka mAsamAM moTI dhamAla macI gaI. dropadIne joIne kAmuka banelo kIcaka A dhamAlano khalanAyaka hato; mahArANI sudRSNAno ja bhAI kIcaka. draupadI vAraMvAra tenI najaramAM AvatI rahI ethI tenA haiyAmAM kAmavAsanA prajavalita thaI gaI. kAmavAsanA tyAM jaladI jAge che jyAM teno saMparka vadhu vAra thato hoya che. jayAM vadhu vakhata saMparka nathI tyAM jAgelI paNa kAmavAsanA vadhu samaya jIvatI rahI zakatI nathI. jaina dharmanA saMsAratyAgIonI je-eka sthAne haMmeza-AzramAdi karIne nahi rahevAnI vyavasthA che te atyaMta samucita che. ethI nAhakanI UbhI thaI jatI-ati paricayajanita-ApattiomAMthI sahaja rIte ugAra maLI jAya che. Ameya draupadInuM rUpa tenA aMgeaMgamAMthI nItaratuM ja hatuM ane bIjI bAju kIcaka kAmuka to hato ja, eTale tenA haiye kAmavAsanA bhaDake baLe temAM Azcarya na hatuM. eka divasa kIcake sairabrI (draupadI) pAse dUtIne mokalIne kahevaDAvyuM ke tenuM zarIra khUba asvastha thayuM che mATe te potAnA hAthethI jo sparza kare to tenA pativratApaNAnA prabhAvathI zarIra svastha banI jAya. A kaheNa pAchaLanuM malina buddhinuM vaheNa sairabrI joI gaI. teNe bhayaMkara krodha sAthe dUtIne dhamakAvIne gaLacI pakaDIne kADhI mUkI. A vAta dUtIe kIcakane karI. te pachI kIcake draupadIne lalacAvavAnA ane phasAvavAnA aneka niSphaLa prayatno karyA. dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ kIcaka dvArA draupadInI satAmaNI chevaTe kIcakanI kAmavAsanA tIvra vege bhabhUkI UThI. eka di' te potAnI jAtane kAbUmAM rAkhI na zakyo. ekAeka ekAMtamAM hAthamAM AvI gayelI draupadIne teNe jorathI pakaDIne kheMcI. paNa jhATako mArIne draupadIe potAnI jAtane choDAvI lIdhI ane cIso pADatI te rAjasabhA tarapha doDavA lAgI. potAnA hAthamAMthI chUTI gayA bAda gusse bharAyelA kIcake bhAgatI draupadInI pAchaLa doDIne baraDAmAM jorathI lAta paNa mArI. AthI draupadI pRthvI upara pachaDAI gaI. paNa tarata UbhI thaIne khUba raDatI raDatI rAjasabhAmAM pahoMcI. teNe rAjAne kahyuM, "Apa jevA mahApratApI rAjAnA zAsanamAM amArA jevI dAsIo upara atyAcAra zeno hoya ? have amAre kyAM javuM?" pachI kIcakanA tophAnonuM baraDAmAM lAta mArI tyAM sudhInuM dhyAna karIne draupadI moTethI raDavA lAgI. teNe kahyuM, "jo mArA gAMdharvapatio hAjara hota to tamArA kIcakane jIvato ja na rahevA deta, paNa teo ya koNa jANe kyAM jatA rahyA che ?" zuddha bhImane cUpa karatA yudhiSThira A sAMbhaLatAM ja bhIma khUba krodhe bharAyo. te potAnA sthAnethI Ubho thato hato tyAM saMketa karIne yudhiSThire tene ekadama cUpa besI rahevA jaNAvyuM. virATa rAjAne sALA-banevI tarIkenuM kIcaka sAthenuM sagapaNa ADuM AvyuM eTale te mUMgA ja rahyA. vaLI rAjAnA kAryomAM rAjAne kIcaka badhI rIte madadagAra banato hato. ene sairabrI jevI dAsI khAtara khovAnuM pAlave tevuM paNa na hatuM. te vakhate kaMka purohita (yudhiSThira) Ubho thayo. teNe sairabrIne kahyuM, "jo tArA gAMdharvapatio tArI rakSA kare ja che to teo jyAre-kyAre paNa kIcakane bodhapATha ApIne ja rahevAnA che. vaLI pApIne to enA pApo ja haNatA hoya che, pachI tuM ATalI badhI ciMtA zA mATe kare che ? mATe ahIMthI have jatI rahe." sairabrI cAlI gaI. rAtre gupta rIte te vallava (bhIma) pAse gaI. bhImane uttejita karatI draupadI te vakhate jorathI nasakorAM bolAvato bhIma ghasaghasATa UMghato hato. tene jagADIne draupadIe joradAra jhapATo bolAvI dIdho. teNe kahyuM, "rAjavaibhava to tamArA gayA paNa sAthe sAthe buddhi ane zakti paNa gaI lAge che. mArI rakSA karavA tamArA pAMcamAMthI koI taiyAra nathI ? are ! paMkhIo paNa potAnI mAdAnI rakSAmAM satata jAgrata hoya che. tame to temanAthI ya heTha gayA. o pAMDuputro ! tame ATalA badhA nirmAlya kema banI gayA cho ?" draupadIne AzvAsana ApatA bhIme kahyuM, "gaI kAle rAjasabhAmAM ja huM to sannATo bolAvI deta, paraMtu moTAbhAIe mane rokyo. khera, AvatI kAlanI rAte ja kIcakanA prANa laIne ja jaMpIza. have huM kahuM tema tuM kara." bhIma dvArA kIcakano vadha "kIcakanI kAmavAsanA prajavalita thaI gaI che eTale te hajI jaMpIne besavAno nathI. kAle tane pharI herAna karaze. te vakhate te tene anukULa thavAno dekhAva karaje ane rAte arjunanI nATyazALAmAM maLavAno saMketa Apaje. huM pahelethI tAro veSa dhAraNa karIne tyAM goThavAI jaIza. pachI e mane AliMgana karaze tyAre tene bAthamAM laIne huM tene tyAM ja pUro karI nAMkhIza." dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane vaLate di' badhuM ya e ja pramANe banyuM. kIcakane bAthamAM laIne sairandhInA veSamAM rahelA bhIme tene tatkALa mArI nAMkhyo. nATyazALAnA jharUkhAmAMthI tenA zabane pheMkI dIdhuM. rAtorAta tyAMthI nIkaLI jaIne bhIma potAnA rasoDe AvI sUI gayo. sairandhIne bALI nAMkhatA aTakAvato bhIma savAre kIcakanA karUNa mRtyunA samAcAra cophera phelAI gayA. kIcakane so bhAIo hatA. te badhA kIcakanA zaba AgaLa besIne moTethI raDavA lAgyA. temane khyAla AvI gayo ke sairandhInA gAMdharva-patioe ja bhAIne haNI nAMkhyo che paNa teo to gupta rahe che eTale temane haNavA muzkela che. temaNe vicAryuM ke sairandhIne ja kIcakanI citAmAM jIvatI saLagAvI devI. pachI teo sairandhIne kheMcIne smazAna tarapha laI javA lAgatAM sairandhIe cIsAcIsa karI mUkI. e sAMbhaLIne bhIma khUba uzkerAyo. moTI phALa bharato tyAM AvI caDyo. teNe so bhAIone samajAvyuM ke, "tamAro bhAI kIcaka parastrIgamananuM pApa karavA gayo mATe tene sajA thaI. tame parastrIhatyAnuM pApa zA mATe karo cho ? A pApa tamane paNa nahi choDe." paNa A bhAIoe bhImanI vAtanI avagaNanA karIne kahyuM, "jenI tAkAta hoya te A strIne bacAvavA Ave." A zabdo sAMbhaLatAM ja bhImano krodha AsamAnane AMbI gayo. bAjumAMthI ja AkhuM jhADa ukheDIne laI Avyo ane tenA prahArothI tamAma bhAIone tyAM ja mArI nAMkhyA. lokomAM e vAta phelAI tyAre koIe aphasosa to na karyo paNa ema kyuM ke, "ThIka ja thayuM. atyAcArIono nAza thayo. have ApaNane sahune zAMti maLaze." bhIma dvArA kIcakanA so bhAIono vadha sairandhI ane vallava potAnA sthAne cAlyA gayA. sudeSNAnA ekaso eka-tamAma-bhAIo maryA tethI te krodhathI AMdhaLIbhIMta thaI gaI. teNe potAnA pati mahArAjA virATa pAse kakaLATa karI mUkyo. teNe kahyuM, "kIcakano hatyAro huM jANatI nathI paNa bIjA so bhAIno hatyAro khullaMkhullA vallava che to tame tene kema sajA karatA nathI ?" virATe kahyuM, "vallava eTalo badho baliSTha che ke te ekalo ApaNI AkhI senAne haNI nAMkhe. enI sAthe bAtha bhIDavI eTale motane bheTavuM. paNa meM tene ThekANe pADavAno bIjo upAya jarUra vicArI rAkhyo che. ApaNe tyAM duryodhana rAjAno vRSakarpara nAmano mahAbaliSTha malla Avelo che. huM tenI sAthe kustI karavAnuM vallavane jaNAvIza. A kustImAM vallava kadI TakI zakavAno nathI." sudeSNAne AzvAsana maLI gayuM. te aMtaHpuramAM cAlI gaI. mallakustImAM vRSakarparanuM mota A bAju eka divasa akhADAmAM vallava ane vRSakarparanI mallakustI goThavavAmAM AvI. prajAjanone gaMdha AvI gaI ke virATa rAjAe vallava jevA mahAparAkramI mANasane mArI nAMkhavA mATe A chATakuM goThavyuM che. AthI sahu rAjAnI niMdA karavA lAgyA. be ya laDavA lAgyA. bhayAnaka rIte kustI cAlI. paNa pachI jota-jotAmAM vallave vRSakarparane pachADI daIne mArI nAMkhyo. dharma to mAro svabhAva che 65 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajAjanoe AnaMdanI ciciyArIo pADI. rAjAe paNa sudRSNAne kahyuM ke, "vallava atizaya parAkramI che. Avo mANasa ApaNane maLavAthI bhaviSyamAM ghaNo lAbha che. have tuM ciMtA mUkI de. vaLI kIcaka vagere tArA bhAIo tArA kAraNe uzRMkhala banIne AkhA rAjamAM vadhu paDato atyAcAra gujAratA hatA. temanA motathI tAre aphasosa karavAnI kazI jarUra nathI." kIcakanI kAmavAsanAmAM kevuM mahAbhAratamAM mahAbhArata pedA thaI gayuM ! vAsanA ati-khataranAka tattva e ekadama nizcita vAta che ke nArI (vAsanA) taraphano jAtIya unmAda tIvra pApakarmono baMdha karAvIne mukti ane sadgatinA dvAre dIrghakALa sudhI lokhaMDI tALA lagAvI de che. e paNa nizcita vAta che ke jAtIya unmAda mRtyune paNa bagADI nAMkhe che. e paNa nizcita vAta che ke jAtIya unmAda zarIranA rAjA(vIrya)ne-jenAthI jIvana sukhI banI zake che. jenAthI nIrogI ane dIrdhAyu banI zakAya che tene ja khatama karI nAMkhe che. e paNa nizcita vAta che ke e kalaNamAM khUMpyA pachI bahAra nIkaLavAnuM kAma ati kaparuM che. e paNa nizcita vAta che ke sauMdarya ane lAvaNya mAtra cAmaDImAMthI TapakI rahyuM che. bAkI bhItaramAM maLa, mUtra, hADakAM, zlekha, ghUMka, pasIno, mela, carabI, lohI vagere tamAma gaMdA tattvo ja khIcokhIca bharelA che. to... moTI saMkhyAnA mAnavone, atyaMta buddhimAnone paNa A vAta kema samajAtI nathI? zA mATe teo ahIM lapasI jAya che ? raNAMgaNanA khUMkhAra yoddhAo, prakhara vaktAo, diggaja paMDito, lAkhone doranArA rAjAdhirAjo, bIjAone salAha detA dhuraMdhara vidvAno A khAbociyAmAM kema DUbI maratA haze? bahu moTA mANasonI bhItaranI duniyAmAM vAsanAnuM tattva zA mATe khUba jora mAratuM haze ? A badhA savAlono javAba zuM? maharSio kahe che ke madanano jyAre pavana vAya che tyAre meru paNa calita thaI jAya che to pIpaLAnA pAkelAM pAMdaDA tUTI-phUTI jAya temAM koI navAI pAmazo nahi. kharekhara... jenI badhI kriyA jugupsanIya che, jenA aMgo bibhatsa che chatAM te tarapha jagata taNAyuM che te kAmarAjanI koI kamAla karAmata che ! anAdinuM vazIkaraNa tANe che mane to lAge che ke samajaNathI sAva tyAjya samajAya to paNa AcaraNathI te na choDAya temAM mAtra pUrvabhavomAM vAraMvAra tIvratAthI anubhavelI vAsanAonA saMskAronuM baLa ja kAraNabhUta che. kAmarAjanuM A amogha vazIkaraNa (megnerijhama) che. enAthI kheMcAI jato AtmA manomana kadAca tyAM javAnI nA pADe to tene taNAI javuM paDe tevI anivArya sthiti vazIkaraNathI ja sarjAya che. jAta-kajAtA AthI ja "izka na jue...' ukti khUba sArthaka che. nimitta maLatAMnI sAthe vAsanAnA saMskAro eTalI badhI tIvratAthI jAgI UThe che ke te vakhate rUpa, sauMdarya, zrImaMtAI, yauvanavaya vagere hoya to ya ThIka ane temAMnuM kazuM ya na hoya; kurUpa, kUbaDApaNuM, kAramI garIbI, paMcyAsI varSanI uMmara hoya to paNa cAlI jAya. dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAsanA-vimukti ja AzcaryarUpa kevA kevA rUstamo taNAI gayA che A vAsanAnA ghoDApUramAM ! unmAdanI tANamAM ! rahanemijI! saMbhUti muni ! siMhaguphAvAsI muni ! jaiminI RSi ! saubhari muni ! gautamAdi dhuraMdhara tapasvI RSio ! - nA, devanI parA bhakti haiye jamAvyA vinA ke sadguru pratyenuM utkRSTa bahumAna haiye ThAMsIne bharyA vinA vAsanA upara vijaya meLavavAnuM kAma dharAra azakya che. bicAro kIcaka zI visAtamAM ! have lAge che ke vAsanAothI thatAM patanonI kathA AzcaryakAraka nathI paraMtu vAsanAonA nimitto sAme paNa sAva nirvikAra rahI jatA mahAmAnavonI sAdhanA khUba Azcaryajanaka lAge che. zI rIte e loko ATalA badhA nirvikAra rahI zakyA haze? e vicAra karatAM mAthuM kAma karatuM nathI. sthUlabhadrajI ! vijaya zeTha ane vijayA zeThANI ! bappabhaTTa- sUrijI! rAmakRSNa paramahaMsa ! zukadeva ! AvA to ghaNA badhA AtmAo yAda Ave che. dhanya che; vAsanA-vimukta jIvananA svAmIone ! pAMDavone ughADA pADavAnI duryodhananI cAlA A bAju hastinApuramAM samAcAra phelAI gayA ke virATanagaramAM vRSakarparane koI mahAbaLavAna mANase mArI nAMkhyo che. duryodhane tarata potAnA mitro tathA bhISma pitAmaha, droNAcArya vagerenI sabhA bolAvI. teNe kahyuM, "pAMDavo guptavAsamAM kyAM che te zodhI kADhavA mATe meM vRSakarparane dharatI upara pharavA mokalyo hato. pAMDavo sivAya teno mukAbalo karavAnI tAkAta A dharatI upara bIjA koInI nathI. temAMya bhIma ja vRSakarparano mukAbalo karI zake. | virATanagaranA samAcArothI nakkI thaI jAya che ke pAMDavo ja tyAM gupta rIte rahelA che. vRSakarparane ApaNe khoyo te duHkhanI vAta hovA chatAM A rIte pAMDavone ApaNe zodhI kADhyA che te ochA AnaMdanI bAbata nathI. have ApaNe temane pragaTa karI devA joIe jethI pratijJA mujaba temane pharIthI bAra varSano vanavAsa ApI zakAya. A mATe meM je yojanA ghaDI che te A mujaba che. virATanagara upara ApaNe be vibhAgamAM hallo karIe. eka bAju hallo karIne gAyone upADI javI. AthI virATa rAjA sainya sAthe gaurakSaNArthe doDI Avaze. Ama thAya ke tarata bIjI bAjuthI paNa humalo karIne gAyonuM haraNa karavuM. A vakhate nagaramAM mAtra pAMDavo ja haze. teo A gauharaNane sahI nahIM zake eTale tarata ApaNI sAme laDavA mATe doDI Avaze. Ama thatAM teo khullA paDI jaze." suzarmA ane virATanuM yuddha sahue A yojanAno svIkAra karIne be vibhAgamAM sainyane karIne virATanagara tarapha prayANa karyuM. pahelo humalo duryodhananA parama mitra suzarmAe dakSiNa bAjuthI karyo ane govALo sAthe dharma to mAro svabhAva che 67 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ jhapAjhapI karIne temane mArI bhagADIne gAyonuM haraNa karyuM. A phariyAda virATa rAjA pAse AvatAM ja rAjAe yuddhanI taiyArI karIne prayANa karyuM. virATane jatAM joIne arjunane rokIne bAkInA cAreya pAMDavo tenI sAthe joDAI gayA. zamIvRkSa upara mUkI dIdhelA zastro sahadeva laI Avyo. ane... suzarmAnA sainya sAthe virATanA sainyano bhayAnaka mukAbalo thayo. baMne pakSe ghaNI moTI jAnahAni thaI. chevaTe suzarmA ane virATa sAmasAmA AvI gayA. laDatAM laDatAM chevaTe mallakustI karavA lAgyA. temAM suzarmAe virATane bagalamAM pakaDI lIdho ane doDIne rathamAM nAMkhI dIdho. virATane bacAvato bhIma A joIne yudhiSThire bhImane kahyuM, "ApaNI hayAtImAM ApaNA mAlikane koI upADI jAya te kadI bane ? o bhIma ! tAro paraco hamaNAM batAvI de." ane... tarata ja bhIma suzarmAnA ratha pAchaLa paDI gayo. rathamAM caDI jaIne suzarmAne dharatI upara paTakI nAMkhIne virATa rAjAne pAcho laI Avyo. suzarmA jIva laIne bhAgI gayo. virATa rAjAne e vAtano barobara khyAla AvI gayo ke Aje pote motanA mukhamAMthI bahAra nIkaLyo che temAM vallavanuM ja moTuM parAkrama kAraNabhUta che. AthI virATe cAreyane bhegA karIne temano vAraMvAra khUba upakAra mAnyo ane kahyuM ke, "A upakArano badalo vALavAnI to mArAmAM koI zakti nathI paraMtu mAruM A AkhuM ya rAja ane A zarIra tamArA caraNomAM mUkI daIne kAMIka RNamukta thavAno prayAsa karuM chuM." rAjA ane pAMDavono nagarapraveza yudhiSThire kahyuM, "nahi...tema na karo. ame je kAMI karI zakyA chIe temAM Apano ja prabhAva ane amArA uparanI ApanI kRpA ja kAma karI gayela che, mATe A yazanA bhAgI Apa pote ja cho." tyAra bAda tamAma gAyone sauthI mokhare rAkhIne sainya sahita rAjAe ane pAMDavoe nagarapraveza karyo. paNa naga2 sAva sUnakAra-bheMkAra thaI gayuM hatuM. A sthiti joIne virATa rAjAnA manamAM puSkaLa kuvikalpo pedA thayA. pAMDavone bahAra besADIne te sudeSNA mahArANIne maLIne vigata jANavA mATe aMtaHpuramAM gayA. uttara dizA tarapha duryodhanano humalo temaNe sudeSNAne paNa sAva mlAna mukhavALI joI. lADakavAyo uttarakumAra kyAMya jovA na maLyo. AthI virATe ekadama ciMtAtura banIne sudeSNAne kahyuM ke, "je ghaTanA banI hoya te turata jaNAva." " sudeSNAe kahyuM, "tame nagaramAMthI jevA nIkaLI gayA ke tarata eka govALa Avyo. teNe kahyuM ke uttara dizA bAjuthI bhISma pitAmaha, karNa vagere sahita duryodhane nagara upara humalo karyo che ane amArA govALonI gAyonuM haraNa karIne bhAgI rahyo che. ghaNA badhA govALo jhapAjhapImAM mAryA gayA che. A sAMbhaLIne uttarakumAra AvezamAM AvI jaIne yuddha mATe taiyAra thayo paNa tenA rathano dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 68
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ sArathi koNa bane te savAla pedA thayo. sArathi bRhannaTa sAthe yuddha karavA jato uttarakumAra e vakhate sairabrI dAsIe amane kahyuM ke, "nATyazALAmAM je bRhannaTa che te ajoDa sArathi che. tame tene sArathi tarIke laI jAo. tenA ghaNAM badhA parAkramo huM jANuM chuM." uttarakumAre "A to napuMsaka che' ema vicArIne paNa nachUTake tene sArathi tarIke lIdho. zastrothI sajja banIne uttarakumAra ekalo duryodhana vagerenI sAme laDavA gayo che ethI huM khUba ciMtAtura banI chuM. zatruonA bhayathI tamAma prajAjano bhayabhIta banIne potAnA gharamAM lapAI gayA che." rAjA virATane AghAta A sAMbhaLIne virATa rAjAne bhAre AghAta lAgyo. kyAM bhIkha sahita duryodhananuM mahAbala ane kyAM nAnakaDo ekalo uttarakumAra; ane te ya napuMsaka sArathinI sAthe... rAjAne lAgyuM ke uttarakumArane motane bheTyA vinA have koI upAya nathI. AvA vicAro karatAM rAjAnI AMkhamAMthI daDadaDa AMsu vahevA lAgyA. e vakhate sairabrIe virATa rAjAne bRhannaTanI zaktimAM zaMkA nahi karavA mATe vinaMti karI. e vinaMtIne yudhiSThire (kaMka purohite) pharI daDha karavA sAthe doharAvI. AthI virATa rAjAne temanI upara gusso caDyo ke "napuMsakanI zakti upara vizvAsa rAkhavAnuM kahIne tame loko mane mUrkha banAvI rahyA cho ?" uttarakumArano vijaya e ja vakhate bahAranA bhAgamAM kolAhala thayo. moTethI avAjo saMbhaLAvA lAgyA, "uttarakumArano jaya thayo che ! amara raho; vijetA uttarakumAra !" jotajotAmAM uttarakumAra paNa AvI gayo. pitA-putra bheTI paDyA. mAtAe putrane vahAlabharI AziSo devA sAthe tenA ovAraNAM lIdhA. arjune yuddhamAM dAkhaveluM parAkrama Azcaryacakita karI de tevA bRhannaTanA parAkramanI je ghaTanA banI hatI te saghaLI uttarakumAre sahunI samakSa rajU karI. "pitAjI ! A dekhAve strI, kahevAtA napuMsaka, nAme bRhannaTa, e badhuM kalpita che. A to che; mahAparAkramI, vizvanA ajoDa bANAvali, zrIkRSNanA paramapriya, mahArAjA yudhiSThiranA nAnA bhAI vIra arjuna!" A sAMbhaLatAM ja virATa rAjA, rANI suSmA vagere eka kSaNa to dilUDha thaI gayA. bIjI kSaNe temanA romaroma AnaMdathI UbharAvA lAgyA. pitAjI ! have Apa vigatathI mArI vAta sAMbhaLo. duryodhana Adie gauharaNa karyAnA samAcAra maLyA eTale huM ukaLI paDyo. sairabrInA kahevAthI sArathi tarIke bRhannaTane meM laI lIdhA. ane...huM zastrasajaja banIne rathamAM moracA upara dhasI gayo. paraMtu tyAM sAmA pakSe bhISma pitAmaha, droNAcArya, karNa, duryodhana ane zakuni jevA mahArathIone joyA tyAM ja mArA to motiyA marI gayA. mArA garvanA cUrecUrA thaI gayA. mArI buddhi paNa te vakhate bahera mArI gaI. mArA dharma to mAro svabhAva che 69 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarIramAMthI bhayanI lAgaNIo jorathI pravAhita thavA lAgI. mane lAgyuM ke meM bahu moTI bhUla karI nAMkhI che. meM bRhannaTane kahyuM ke huM atyAre ja yuddhamAMthI bhAgI chUTavA mAMguM chuM. AvA virATa sainya ane AvA mahArathIonI sAme huM to eka nAnakaDA macchara barobara chuM. ApaNI pAse nathI sainya, nathI mahArathIo. bRhannaTe mAro hAtha pakaDIne jarA kaDaka avAje mane kahyuM, "parAkramI virATa rAjAno putra zuM raNamAMthI palAyana thaze? re ! tArI Ikotera peDhIone kalaMka lAgaze. kSatriyane to raNamAM mota maLe e to vIramRtyu kahevAya. eka vAra maravuM to che ja ne? to Ama zahIda thaIne ja kema na karavuM ? jo tArAthI rathI na banI zakAya tema hoya to tuM sArathi thA, huM rathI banuM. tuM mAro jhapATo jo . tane bahu majA Avaze." pitAjI ! bRhanaTanA A AzvAsanathI meM palAyanano vicAra mokUpha rAkhyo. tyAra bAda tarata ja bRhannaTe potAno strIveza phagAvI dIdho, gupta rAkheluM gAMDIva dhanuSa hAthamAM lIdhuM ane tenI upara bANa caDAvIne dhanuSa kheMcIne TaMkAra karyo. ahA ! zuM e vakhatanI AkRti ! zuM teja ! zuM vIratA! huM to sajjaDa thaI gayo. e ja vakhate zatruomAM kolAhala macI gayo. bhISma ane droNAcArya moTethI bolavA lAgyA, are ! A to sAkSAt arjuna che. A bANonI varSAno jhapATo zarU thayo che te arjuna sivAya bIjA koIno hoI zake ja nahi. ane pitAjI ! jyAM mane khabara paDI ke mArA rathI to pAMDuputra arjuna pote ja che tyAM mane paNa bhAre porasa caDI gayuM. mArAmAM eTalo badho baLano saMcAra thaI gayo ke sArathi tarIkenI kAmagIrImAM huM ekadama utsAhita banI gayo." ahIM mane mahArANA pratApano cetaka ghoDo yAda Ave che. haldIghATInA yuddhamAM tene ya porasa caDI gayuM hatuM. jarAka vistArathI te ghaTanAne yAda karIe. pazumAM ca khumArI ! mAnavAmAM nahi ? cAraso varSa vItI gayA; e aitihAsika yuddhane. bhAratanA itihAsamAM vikhyAta baneluM e haldIghATInuM yuddha hatuM. A khUMkhAra jaMganI pUrvabhUmikA kAMIka AvI hatI. gharanI yAdavAsthaLI ane rASTradrohitAnI cinagArImAMthI ja A bhaDako thayo hato. rAjA mAnasiMhe mahArANA pratApano tyAga karIne dilhInA bAdazAha akabaranI ANa svIkArI. rAjA mAnasiMha dharatInA kaTakA khAtara kUtarAnI jema bAdazAha akabaranI khuzAmata karavA lAgyo. re ! eNe hIrA, motI khAtara potAnI sagI bahena yavana sAthe paraNAvIne akabaranA haiye pahelA naMbaranuM sthAna meLavI lIdhuM. mahArANA pratApane A banAvathI AghAta lAgyo. rAjA mAnasiMha upara temane dhikkAra vachUTI gayo. akabare rAjA mAnasiMhane pratApa pAse mokalyo; saMdhi karIne zaraNe AvI javAnuM kahevA mATesto. mAnasiMha sAthe pratApano putra jamavA beTho tyAre mAnasiMhe mahArANA pratApa aMge pUchagAcha karI. putre kahyuM, "pitAjI asvastha hovAthI tamArI sAthe jamavA beThA nathI." A zabdo uparathI dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 70
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja mAnasiMhane pratApanI rAjakIya mAMdagInI gaMdha AvI gaI. roSamAM ja teNe bhojana choDI dIdhuM ane paga pachADato cAlavA lAgyo. te ja vakhate tenI sAme pratApa Avyo. teNe kahyuM, "jaDa vastunA kaTakA khAtara jeNe potAnI sagI bahenane vaTalAvI tevA duSTa sAthe huM bhojana karI zakuM ja nahi." A zabdothI mAnasiMha vAghanI jema chaMcheDAyo. pratApanuM dhanotapanota kADhI nAMkhavAnI zraddhA sAthe mAnasiMha akabaranA pahelI haroLanA eMsI hajAra sainiko laIne mevADa tarapha prayANa karyuM. A bAju mahArANA pratApe cunaMdA bAvIsa hajAra sainikone taiyAra karyA. bane sainyo haldIghATImAM TakarAyA ane tyAM khUnakhAra jaMga cAlyo. mahArANA pratApanA sainiko A dharmayuddhamAM kharekhara jaMge caDyA hatA. bhUkhyA varUnI jema teo yavano upara tUTI paDyA. ghAsanI jema mAnasiMhanA sainikonA mAthAM vaDhAvA lAgyA. bhalabhalAne porasa caDI jAya evo e jaMga hato. mahArANA pratApanI zamazera vijaLInI jema cArebAju vIMjhAtI hatI. teo rasto sApha karIne mAnasiMhanA hAthI pAse pahoMcI javA mAMgatA hatA. pratApanA jigarajAna ane vaphAdAra ghoDA cetakane emanI IcchAnI gaMdha AvI gaI. bhAre caturAI sAthe cetaka doDyo ane AMkhanA palakArAmAM te rANA mAnasiMhanA hAthI pAse AvI Ubho. bIjI ja paLe potAnA be paga hAthInA peTa upara TekavI dIdhA. te ja paLe rANA pratApe aMbADImAM beThelA mAnasiMha upara bhAlo jhIMkyo, paNa aphasosa ! saheja mATe mAnasiMha bhAlAnA ghAthI bacI gayo ! pratApa cArebAju mogalothI gherAI gayA. samayasUcaka cetake tarata dAva badalyo ane potAnA mAlikane laIne e nAsavA lAgyo.cetaka jyAM nAsavA mATe paga upADe che tyAM rANA mAnasiMhanA hAthIe eka gajaba kAma karI nAMkhyuM. hAthI jANI gayo hato ke te ghoDo ja tenA mAlikano jAna levAmAM madadagAra banI rahyo che, eTale teNe koI muslima-sainikanI talavAra sUMDha vaDe paDAvI lIdhI ane dhaDa karatI, e talavAra cetakanA eka paga upara jhIMkI dIdhI. cetaka ghAyala thayo, paNa to ya laMgaDAte page doDyo ane potAnA mAlikane teNe zatruonA gherAmAMthI kADhIne bacAvI lIdho ! copherathI zastronA ghA khAI cUkelo cetaka DhaLI paDyo. tenuM prANapaMkheruM UDI gayuM. mahArANA pratApa tenA zaba upara mAthuM nAkhIne puSkaLa raDyA. eMsI hajAra yavanomAMthI pacAsa hajAra yavano kapAI maryA. pratApanA bAvIsa hajAra sainikomAMthI bAra hajAra sainiko mRtyu pAmyA. - trIsa hajAranuM yavana-sainya laIne dilhI pAchA pharelA rANA mAnasiMhanuM vijaya varyAnuM dabadabAbhareluM svAgata to dUra rahyuM paNa pacAsa hajAra sainikonI khuvArI badala akabare tene bhara rAjasabhAmAM Thapako Apyo. ane to ya.. pratApa na jIvato pakaDAyo, na haNAyo ! ulaTuM, te pachI to pratApe potAnA jIvanakALamAM citoDa sivAya gumAvelo badho pradeza jItI lIdho ! bAdazAha akabarane maLelo vijaya parAjayathI paNa bhUMDo nIvaDyo ! aya mAnava ! o dharmIjana Aje tAruM dharmazAsana bhedI AkramaNone bhoga banI cUkyuM che, maitrInA svAMga nIce zatruo UbharAyA che chatAM tArA haiye koI ukaLATa kema nathI ? manamAM ucATa kema nathI? tAro pratyeka raktakaNa zahAdatanI tAlAvelIthI Aga banIne kema bhabhUkI UThato nathI ? hAya ! dezanI AryamahA jAnuM nasIba ! karNa ane arjuna vacce mukAbalo dharma to mAro svabhAva che 71 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ "pitAjI ! arjunano bANono mAro eTalo badho asahya hato ke zatrusainyamAM aDadhuM sainya khatama thaI gayuM. AthI ciMtAtura thayelA duryodhane karNane potAnuM kauvata batAvI devAnI sUcanA karI. are bApa ! arjuna-karNa vacce keTalo bhayAnaka saMgrAma khelAI gayo. pitAjI ! e jotAM amArA sahunA hRdayanI dhaDakana thoDI paLo baMdha thaI gaI hatI ! bIjI bAju duryodhana gAyonuM dhaNa laIne palAyana karavA lAgyo hato. duryodhananI A cAlabAjI hatI. teNe eka kAMkare be paMkhI ghAyala karyA hatA. te marato bacyo hato ane arjunane teNe chetaryo hato. te vakhate karNanA sArathie karNane kahyuM, "duryodhana to tamane moraco soMpIne ravAnA thayo. arjunanI ugratA jotAM mane to ema lAge che ke Aje te tamAro prANa laIne ja jaMpaze. hajI to tamAre tamArA mitranA paDakhe ghaNuM jhajhUmavAnuM che to akALe prANatyAga karavAnI zI jarUra? AnA karatAM ApaNe palAyana thaI jaIe to kema?" paNa karNa kadI palAyanavAdane svIkAre ? nahi ja. chevaTe potAnI sattAthI sArathie raNamoracethI rathane dUra laI lIdho. Ama thatAM arjune paNa tene paDato mUkyo ane pachI arjunanA kahevAthI meM duryodhananI pAchaLa ratha doDAvI mUkyo. anta... gAyone pAchI vALatAM arjuna ane uttarakumAra amane potAnI pAchaLa paDelA joIne duryodhana laDavA mATe taiyAra thayo. e potAno moTo bhAI che" evI samajaNamAMthI pedA thayelI karUNAne lIdhe arjuna duryodhanane jAnathI mAravAne badale bANothI sAmAnya rIte ghAyala karato hato, paraMtu duryodhane to bANono eTalo badho ugra mAro calAvyo ke jethI arjunanA prANa ja nIkaLI jAya. AthI arjune samasta zatrusainyamAM nidrA lAvanAruM prasthApanAstra choDyuM. thoDI ja vAramAM badhA zatruonA hAthamAMthI Ayudho dharatI upara paDI gayA ane badhA UMghavA lAgyA; duryodhana paNa. ame tenuM uttarIya vastra kADhI laIne gAyone vALatAM pAchA pharI gayA ! pAchA pharatI vakhate arjune mane AgrahapUrvaka kahyuM hatuM ke A yuddhamAM arjune vijaya meLavyo che ke koI kAmagIrI karI che tema kahevuM nahi. badhuM parAkrama uttarakumAranuM che tema ja jAherAta thavA devI. paNa pitAjI ! evo yaza-cora huM kema banI zakuM ? mATe temanI sApha manAI chatAM meM temanI yazogAthAnuM varNana karyuM che. pitAjI ! arjuna na hota to huM ApanI samakSa jIvato Ubho na hota. kAM huM yuddhamAM maryo hota, kAM palAyana thavAnA AghAtathI jhera khAIne maryo hota !" ekalavIra arjunane virATanA abhinaMdana AnaMdavibhora banI gayelA virATa rAjAe arjunane bolAvavA mATe tapAsa karAvI. arjuna to strIno veza paherIne bRhannaTanA dekhAvamAM nATyazALAmAM beTho hato. te rAjAnI pAse AvIne Ubho. teNe praNAma karyA. virATa UbhA thaIne tene bheTI paDyA. temaNe kahyuM, "have bahu thayuM. A nATaka baMdha karo. tame pAMDuputra vIra arjuna cho enI amane badhAne khabara paDI gaI che." zaramathI arjune mAthuM nIce rAkhI mUkyuM. arjunanuM ekalavIrapaNuM keTaluM badhuM mohaka che? kevuM netradIpaka che? ravIndranAtha TAgoranI pelI paMkti yAda Ave che : (1) tArI jo hAka suNI koI nA Ave to ekalo jAne re.. dharma to mAro svabhAva che 72 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) tArA svajana tane jAya mUkI ho... tethI kAMI ciMtA karyo cAlaze nA, tArI AzAlatA paDaze tUTI, phUlaphaLe e phAlaze nA... tethI kAMI ciMtA karyo cAlaze nA, mArge timira ghora gherAze, eTale tuM zuM aTakI jAze ? vAraMvAra cetavo dIvo, khera dIvo jo cetaze nA... tethI kAMI ciMtA karyo cAlaze nA. mANasa jyAre maraNiyo bane, kesariyAM kare tyAre to te "eke hajAro banI jAya. ene jera karavAnuM kAma lagabhaga muzkela banI jAya. zauryamAM saMkhyA nahi, guNavattA ja vijaya apAve jenI pAse saMkhyAnuM baLa na hoya teNe vijaya pAmavA mATe maraNiyA thavuM ja paDe, kesariyAM ja karavA paDe. Ama thatAM eka mANasanA zauryanI guNavattAnuM baLa eTaluM badhuM vadhI jAya che ke tenI sAme game tevuM moTuM saMkhyAbaLa paNa eka vAra to sakhata thApa khAIne ja rahe che. jayAre yativarga mahopAdhyAyazrI yazovijayajInA kaTu satyonI sAme paDI gayo tyAre temaNe khUba sahavuM paDyuM che. "aba mohe aisI Aya banI, zrI zaMkhezvara pArtha jinezvara, mero tuM eka dhaNI.." evA paNa udgAro nIkaLI javAno samaya eka vAra Avyo che. paNa to ya ekalavIra banIne emaNe zithilAcArono pardAphAza karyo che. ane emaNe bhAre saphaLatA hAMsala karI che. gUrjarezvara kumArapALanuM sainya phUTI gayuM te vakhate "mAtra mahAvata ane hAthI ja potAnA pakSe che" e vAtanI khabara paDI tyAre temaNe potAnA vIratvane parAkASTAe pahoMcADIne, kesariyAM karIne-mAtra traNa AtmAoe virATa sainya sAme vijayaDaMko vagADI dIdho. - pelo vanano vRddha thaI gayelo siMha! zuM te kadI svapnamAM ya evI cintA karato haze ke huM ekalo chuM, mane koInI sahAya nathI, zarIre sukAI gayo chuM, parivAra pAse nathI. mAruM zuM thaze ? kiMmata che sattvanI, saMkhyAnI nahi ApaNe kAyama mATe yAda rAkhIe ke jayAM sattva haze tyAM saMkhyAnA baLanI kazI jarUra nathI. jyAM sattva nathI tyAM saMkhyAnA virATa baLanI koI kiMmata paNa nathI. zrIkRSNa-ekalA ja-pAMDavapakSe hatA. temanuM keTaluMka-virATa sainya kauravapakSe gayuM hatuM evuM vyAsa muni kahe che. paNa to ya vijaya to pAMDavono thayo. A nAnI ghaTanAmAM sattvane so so hAra paherAvAyA che e vAta koI na bhUlajo . vartamAnakAlIna te te samAja, saMgha, saMsthA vagerenA kAryakaroe A vAta vicAravAnI khUba jarUra lAge che. sattva vinAnA saMkhyAbaLane temaNe potAnuM baLa mAnyuM che te bahu moTo bhrama che. game tevuM saMkhyAbaLa to saMsthA vagerenuM tAraka nathI paraMtu vahelA ke moDA nizcitapaNe mAraka che. dUdha zuddha hoya to thoDuMka paNa ghaNuM che ane pANInA bheLavALuM puSkaLa hoya to paNa nakAmuM che. saMkhyAnA baLa tarapha haMmezAM na juo. haMmezAM to sattva tarapha ja najara karo. sattva sAthe jhajhUmatA mANasone saphaLatA maLavAmAM koI zaMkA rahetI nathI. jyAre Aje dharma-saMskRtinA pakSamAM saMkhyAbaLa ghaTyuM ja che tyAre dharma-saMskRtinA cAhakoe tenI rakSA kAje sattvabaLa vadhAravuM ja paDaze. evA thoDAka paNa-kyAreka ekAda paNa-mANaso rakhopAnA dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 73
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAryamAM saphaLatA pAmI jaze. ApaNe ahIM jhiMdAdilInA keTalAka prasaMgo joIe. jhiMdAdilInA keTalAka prasaMgo (1) kumArila bhaTTa ghaNAM varSo pUrve bhAratanI aMdara bauddha saMskRtino pracAra vyApaka banI rahyo hato. bauddha dharma nirvANapadane tevA prakAre nathI mAnato ke jevA prakAre vaidika dharmavALA ane jaina dharmavALA-ApaNe badhA mAnIe chIe. e nirvANano artha evo kare che ke AtmAnuM dIpakanI jema saMpUrNapaNe bujhAI javuM. vaidiko ane jaino-ApaNe nirvANanuM svarUpa "AtmAnuM saccidAnaMda ghana svarUpanuM pragaTIkaraNa thavuM tevuM mAnIe chIe. AtmAmAM sat, cit ane AnaMdamayatA utpanna thavI e AtmAnI mukti che e ApaNo ane vaidikono mata che. bauddhadarzane AtmAnuM saccidAnaMdamaya je nirvANa svarUpa che eno lopa karavA mAMDyo, vaidika ane jainadarzanane abhimata AtmAnA nirvANamArgano vilopa karavAno prAraMbha karyo tyAre eka saMskRtipriya haiyuM A vAta khamI zakyuM nahi. kumArila bhaTTa nAmanA brAhmaNa paMDita ke jeo mImAMsAdarzananA praNetA che e bauddho dvArA thatI nirvANapadanI A vikRtine joIne kakaLI UThyA. nirvANapada-sAdhaka saMskRtinA prakhara himAyatI kumArila bhaTTano AtmA akaLAI UThe che. nirvANapadanuM vikRta svarUpa emanAthI joyuM jatuM nathI. ane...e bauddhadarzanano pratikAra karavA mATe saMkalpa kare che. bauddhadarzana madhyamamArgI hatuM eTale ugra dehadamana ane tapa-tyAgAdinuM emAM vizeSa jora na hatuM. AthI emano mata jaladIthI svIkRta thavA lAgyo. te kALanA rAjAo paNa bauddhadharmano svIkAra karavA lAgyA. prajAmAM paNa bauddhadharma vyApaka banavA lAgyo. "mastImAM rahevuM, moja karavI ane mukti meLavavI." Avo sarala mArga kone na game ? sahu eno svIkAra vyApaka rIte karavA lAgyA. A joIne kumArila bhaTTano aMtarAtama atizaya vedanA anubhavavA lAgyo. enAthI A khamI zakAtuM nathI. AryAvartIya saMskRtinA nirvANapadanI A vikRtine e sahana karI zakato nathI ane kumArila bauddhazAstrono abhyAsa karavA lAgyA. A kumArila nirvANasAdhaka saMskRtino saMrakSaka hato, saMskRtinI rakSA mATe prANanI nyocchAvarI karavAnI khevanA dharAvanAra hato. eNe bauddhazAstrono prakAMDa abhyAsa karIne e zAstronI nabaLI kaDIo pakaDI lIdhI. tyAra bAda bauddha banI gayelA rAjAo pAse jaIne eNe vAda karavA mATe AhAno ApyA. rAjAonI khuzAmata karavA kAje bauddha paMDitomAM rUpAMtarita thaI gayelA brAhmaNa paMDito sAthe vAda karIne kumArika bhaTTe bhavya vijaya prApta karyo. nirvANaprApaka-dharmanI zAna baDhAvavA kAje eNe tanatoDa prayatna Adaryo, paraMtu kamanasIbI e banI ke rAjAo kahevA lAgyA ke, "kumArika ! vAda tame bhale jItI gayA, yuktio bhale tamArI pAse vadhAre rahI, paraMtu ame to bauddha dharmane ja svIkArIzuM. bauddhadarzanano parityAga ame karI zakanAra nathI. amane to e ja dharma game che." A sAMbhaLIne kumArilanI AMtaravedanA vadhI jAya che. Thera Thera vAdo karIne, vijaya prApta karIne e bauddhasammata nirvANano cheda uDADe che, AryasaMskRtine mAnya nirvANamArganI sthApanA kare che. chatAM ya ene enA kAryamAM saphaLatA sAMpaDatI nathI. dharma to mAro svabhAva che 74 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjAo ane prajA bauddha dharmano tyAga karavA taiyAra thatAM nathI. aMte kumArila eka yuvAnanI zodhamAM nIkaLe che ke je enA 'mizana"nA dorane AgaLa dhapAve, je enA zuddha nirvANanI vicAradhArAne vizvamAM prasarAvIne vikRta nirvANanI vicAradhArAne toDe. kumArilane ekanI ja jarUra che. ene ghaNA khapatA nathI. eka paNa vIra sapUta ene maLI jAya eTale e pote AtmasaMtoSa mANI levA taiyAra che. jene kesariyAM ja karavA che ane ghaNAMnI jarUra nathI. ghaNAMnI jarUra to yuddhamAM laDIne vijaya meLavavAnI khevanAvALAone hoya. kesariyAM karanArAo laghumatI ke bahumatIno vicAra karatA nathI. dharmanI saMrakSA kAje e loko bahumatInA kukhyAta tUtano vicAra sudhdhAM karatA nathI. jene balidAna ja devuM che, jene jIvana arpaNa ja karavuM che ane ghaNAMnI jarUra zI? amAre tyAM dharmasaMto pahelAM khUba ja sakriya bane, athAga prayatno kare, dharmarakSA kAje tamArA jevAone jagADavA mATe rADo pADe, dharmasabhAo yoje ane dharmarakSA mATe kaTibaddha banavAnuM elAna paNa kare to ya jo tame na ja jAgo to pachI aMte, saMto sakriyatAmAMthI niSkriyatA tarapha vaLe, pUrNa niSkriya banI jAya. emanI e niSkriyatAmAMthI ja pachI sakriyatAnuM punarnirmANa thAya. balidAna devA kAje saMtoe taiyAra thavuM paDe, kesariyAM karavA mATe sajaja banavuM paDe. balidAna koInA niSphaLa jatAM ja nathI. balidAna kyAreya paNa saphaLa thAya che. balidAna denArAne pachI jhAjhAM-ochAnI ciMtA rahetI nathI. jIjIbAI eka ja hatA, svAmI koMDadeva eka ja hatA jeNe jIjIbAInA peTe avatarelA zivAjIne 'zivAjI' banAvavAnuM kAma karyuM hatuM ! zivAjI eka ja hatA ane e zivAjIne zUravIra banAvavAmAM pracaMDa preraNA ApanAra rAmAyaNano araNyakAMDa paNa eka ja hato. badhuM ja eka ! chatAM ya e eka-ekano saravALo ja dharma-saMskRtinA dhvajane UMce AbhamAM laherAve che. - kumArila ekanI zodhamAM che. ene eka khape che marda, zUravIra ane dharmarakSA mATe prANa dharanAra javAMmarda ! anne kumArila nirvANa sAdhaka saMskRtinI ghora khodatI bauddhanI nirvANa-mAnyatAnA pracaMDa pracArathI duHkhI thaIne, trAsI jaIne, saMtapta banI jaIne gAmabahAra moTI tuSanI gaMjI UbhI karAve che. ghauMnA chotarAnA DhagalA upara jaIne kumArila bese che. nIcethI e gaMjI dhIre dhIre saLagAvAyA che. dhIre dhIre AkhI gaMjImAM dAhakatA utpanna thavA mAMDe che. upara beThelA kumArikano deha paNa tapI rahyo che. zAMta ane dhIre dhIre saLagato e agni kumArikane be-cAra kalAkamAM bhaDathuM karI nAMkhato nathI paraMtu divasonA divaso jAya che ane kumArika zekAto jAya che. enA hRdayamAM eka ja tamannA che ke dharmanI thaI rahelI A krUra hAMsI koka di mane jotAM koInA haiyAne aDI jaze. huM saLagI rahyo chuM e joIne koI mane pUchaze ke "tame kema banI rahyA cho ?' tyAre mArI AMtaravyathA huM ene kahIza. Ama mAruM A mRtyu nihALatAM kokano Atama jAgaze ane dharmane e bacAvaze. kumArila balidAna devA taiyAra thaI gayo che. enuM e balidAna eLe jatuM nathI. e je koI yuvAnanI zodhamAM che e yuvAna ene eka di maLI jAya che. badhA loko ene jovA jAya che paraMtu koI pUchatuM nathI ke "bhAI ! tame kema baLI maro cho?' dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 75
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUra-sudUra eka yuvAna Ubho hato. e jai rahelAM lokone pUche che, 'bhAIo ! tame badhA kyAM jAo cho ?' tyAre loko javAba Ape che, 'eka mahAna paMDita baLI mare che ene jovA jaIe chIe.' tyAre yuvAna pUche che, 'e kema baLI mare che ?' loko kahe che ke,'e ame pUchyuM nathI.' yuvAna akaLAI UThIne kahe che, "are ! tame badhA maratA paMDitane jovA jAo cho ? tame koI pUchatAM ya nathI ke bhAI ! tame kema marI rahyA cho ? eTalA badhA tame svArthanipuNa banI gayA cho d e yuvAna lokonI sAthe sAthe kumArilanA dahanasthaLe AvI Ubho che. AvIne dagdha banelA kumArilane jotAM ja e akaLAI UThe che. utAvaLe e kumArilane pUche che, "o mahApaMDita ! tame kema Ama marI rahyA cho ? A tamArI baLatI-jhaLatI kAyA mArAthI joI jatI nathI." tyAre AnaMdita banI gayelA kumArila manomana bolI UThyA, "mArA AMtaranAdane sAMbhaLanAra yuvAna Aje mane maLyo kharo ! mAruM mRtyu paNa have maMgala banI jaze.' kumArila yuvAnane kahe che, "bhAI ! tuM mArI A baLatI-jhaLatI kAyA joI zakato nathI. mArI ane tArI dharmamAtA marI rahI che. enI baLatI-jhaLatI kAyA tuM joI zake che ? o navayuvAna ! mArI kAyA baLatI-jhaLatI jovAtI na hoya to tuM dharmamAtAnA kheMcAI rahelAM cIranI rakSA karavAnA zapatha le. bauddho Aje ApaNA saccidAnaMda ghanasvarUpa nirvANapadane uDADI rahyA che. ene parAsta karIne ahIMthI hAMkI kADhavAno saMkalpa kara. huM AryadharmanA thaI rahelA vinAzane joI zakato nathI ethI ja mArI kAyAne jalAvI dauM chuM." yuvAnanuM hRdaya kaMpI UThe che. kumArilanI manovedanAne e yathAtatha rIte parakhI jAya che ane te ja ghaDIe hAthamAM pANI laIne sogaMda le che, "o mahApaMDita ! tamArI A dharmabhaktine mArA lAkha lAkha vaMdana che. huM A hAthamAM pANI laIne zapatha svIkAruM chuM ke mArA zarIramAM prANa haze tyAM sudhI huM satyanirvANapadasAdhaka dharmanI rakSA kAje prayatna AdarIza, mArA jAnanI phesAnI karI daIza. tame nizciMta banI jAo." yuvAnanA e zabdo sAMbhaLIne AnaMdavibhora banI gayelA paMDita kumArila tyAre mRtyune vare che. dagdha emanI kAyAmAMthI prANapaMkheruM UDI jAya che. potAnA 'mizana'ne AgaLa dhapAvanAra mADIjAyo potAne maLI gayo eno AtmasaMtoSa laInesto. (2) baMgAlI rANI svadharmarakSA khAtara eka nArIe potAnA patine chevaTe khatama karyAno prasaMga paNa itihAsanA pAne aMkAyo che. baMgAlamAM A bInA banI hatI. rAjAnI rakhAta muslima hatI. rAjAne vaza karI lIdhA bAda AkhI prajAne muslima banAvI devAnI teNe vAta mUkI. rAjAe samagra nagaramAM Adeza jAhera karyo ke tamAma brAhmaNo vagere hindu prajAe IslAma dharmano aMgIkAra karavo. rAjAnA AdezathI dhrUjI UThelA pAMcaso vipro rANI pAse gayA. potAnA sagA bhAInA cunaMdA pAMcaso sainiko sAthe laIne teNe patinA mahelane acAnaka gherI lIdho. kaTArI sAthe pati pAse gaI. Adeza pAcho kheMcI levAnuM jaNAvyuM paNa rAjA kemeya na mAnyo tyAre patihatyAnuM pApa e rANIne karavAnI pharaja paDI. dharma to mAro svabhAva che 76 (3) rAmalAla bAroTa jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ gUrjarezvara kumArapALanI rAjagAdI upara caDI beThelo rAjA ajayapALa, gUrjarezvaranI dhArmikatAnI jIvaMta sAkSI rUpe UbhelA jinamaMdirone dharAzAyI karavAnA jANe zapatha laI cUkyo hoya te rIte eka pachI eka jinamaMdira dhULabheguM karato tAraMgA-tIrthane dharAzAyI karavA AgaLa dhasI rahyo hato. enA rastAmAM eka gAma AvyuM. tyAMnA jaino bhAre dharmapremI. tAraMgAnI rakSA mATe vicAra karavA Akho saMgha ekaTho thayo. AkhI rAta vicAraNA karI paNa koI upAya na jaDyo. e vakhate rAmalAla nAmanA eka bAroTe tIrtharakSAnuM bIDuM jhaDapyuM. saMghe enA bALa-baccAM vagere kuTuMbIjanonI kAyamI saMbhALa rAkhavAnI javAbadArI mAthe lIdhI. rAmalAla bAroTane sahue tilaka karyuM. yuvatIoe AziSa ApI. rAmalAle nATaka-maMDaLI taiyAra karI. bIjA mANaso dvArA A nATakamaMDaLInI bhAre prazaMsA ajayapALa pAse karAvI. ajayapALe rAmalAlanuM nATaka jovAnI IcchA darzAvI. rAmalAla bAroTe ajayapALa samakSa upasthita thaIne kahyuM, "rAjanuM ! nATaka to Apane jarUra batAvIza, paNa mArI be zarata pALavI paDaze. nATakamAM je kAMI Ave te jovuM ja paDaze ane nATakanA aMta sudhI uThAze nahi." rAjAe zarato kabUla karI. rAtre daza vAge nATaka zarU thayuM. enA pahelA aMkamAM ApabaLe aDhaLaka saMpatti prApta karIne zrImaMta thayelo eka yuvAna dekhAyo. gurUpadeze eNe jinamaMdira banAvyuM. bhAre ThAThathI ane AMtaramastIthI e dhanADhya mANasane roja jinapUjA karato dekhADyo. A dRzya jotAM ajayapALa samasamI UThyo paNa zaratane AdhIna hovAthI lAcAra banIne besI rahyo. bIjA aMkamAM enI vRddhAvasthA dekhADI. bApa maraNapathArIe paDyo. traNa putrone bolAvyA. jinamaMdiranI rakSA karavAnuM kahyuM ane paramAtmAnI sadaiva bhakti karavAnI preraNA karI. pahelA be putroe to pitAjInI AjJAne vadhAvI lIdhI paraMtu sauthI nAnA nAstika putre tema karavAnI ghasIne nA pADI dIdhI. eTaluM ja nahi paraMtu guMDA jevA potAnA mitrone te laI Avyo ane pitAe nirmANa karelA gaganacuMbI jinamaMdirane khatama karavA mATe zikhara upara caDIne potAnA ja hAthe pahelo ghA karyo. A dazya joIne kamakamI UThelA pitAe pathArImAMthI beThA thaI jaIne bhAre uzkerATathI rADa nAMkhatA kahyuM, "o karmacaMDAla ! pelo ajayapALa paNa tArA karatAM sAro ke je kumArapALanA mRtyu bAda tenA banAvelAM maMdiro toDe che. ane tuM mArA jIvatAM ja mAruM jinamaMdira khatama karavA taiyAra thayo che ?" nATakanuM A dazya jotAM rAjA ajayapALa kaMpI UThyo. siMhAsanethI ekadama UbhA thaI jaIne eNe bUma pADIne kahyuM, "o rAmalAla bAroTa! basa kara, bahu thayuM. A dazya mArAthI jovAtuM nathI. AjathI huM pratijJA karuM chuM ke eka paNa maMdirano kadApi nAza karIza nahi." ane...tAraMgA-tIrthanA zikhara upara pharapharatI dhajA abhayavacana pAmI gaI. zrIsaMghe rAmalAla bAroTanuM vIrocita sanmAna karyuM. (4) balidAnathI zuM na maLe ? hiTalare nAnakaDA holenDa upara AkramaNa karavAnI taiyArI karI. holenDanI dezabhakta prajAne enI gaMdha AvI gaI. dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAtorAta sahu bhegA thayA. virATa vaMToLa sAme nAnakaDuM jhADa zuM TakI zakaze ? e vicAre sahu muMjhAtA hatA. paNa aMte hRdayamAM dhaMdhavAtI dezabhakti pragaTa thaI gaI. sahue nirNaya karyo ke gulAmInuM jIvana jIvavA karatAM to motane bheTavuM vadhu sAruM che. A muddA upara eka lUha ghaDI nAMkhavAmAM Avyo. holenDanA gAmo dariyAI pANIthI gherAyelAM rahetAM hovAthI tene aTakAvatA yAMtrika daravAjAo banAvavAmAM AvyA hatA. je gAma upara hiTalaranuM sainya UtarI paDe te gAmanA daravAjA kholI nAMkhIne dariyAnA pANImAM gAmane ane hiTalaranA sainyane DubADI devAnuM nakkI karavAmAM AvyuM. hiTalare AkramaNa zarU karyuM. traNa gAmomAM kramazaH trATakyo. traNeya gAmone zatrusainya sahita DubADI devAtAM hiTalara rADa pADI UThyo. teNe AkramaNa sthagita karI dIdhuM. te bolyo, "zastrothI kyo vijaya na maLI zake ? evo savAla karanArA ame Aje balidAnanI sAme hArI gayA chIe !" (5) koIke to taiyAra thavuM ja rahyuM phrAMsano bhAgyavidhAtA gaNAyelo nepoliyana mAra mAra karato cAre bAju trATakI rahyo hato. enA nAmanI comera hAka vAgatI. zatru-rAjayonI raiyatanuM nAnakaDuM bALaka paNa enuM nAma sAMbhaLatAM ja raDatuM baMdha thaI jatuM. e rAjAmAM sauthI moTI vAta hatI AtmavizvAsa. game tevI kaphoDI sthitimAM e hiMmatathI AgaLa dhapato ane potAnA zUrA sainikonA dilamAM hiMmata bharI deto. AvA samrATathI koNa hebatAI na jAya? eka vakhatanI vAta che. ghaNAbadhA nAnA nAnA rAjAo enA AgamananI jANathI kaMpI UThyA. paNa have karavuM ya zuM? badhA rAjAo ekaThA thayA. koIe zaraNe javAnI rajUAta karI, koIe nAsI chUTavAnI vAta karI, koIe AtmahatyA karavAnI vAta karI. rAjAonI sAthe beThelo eka navayuvAna rAjavI A badhAya bUjhargone sAMbhaLI rahyo hato. ene ekeya rajUAtamAM sArapa jaNAtI na hatI. narI nirmAlyatAne e joI na zakyo. ekadama potAnI beThaka uparathI e yuvAna Ubho thaI gayo. eNe kahyuM, "AvI namAlI vAto karavAno koI artha nathI. zaraNe javAthI, nAsI javAthI ke marI javAthI ApaNI koI Ijjata rahevAnI che? huM tamane kahuM chuM ke e samrATanI vijaya-paraMparAthI tame hebatAI na jAo. jo ApaNe vijayI banavuM hoya to jarAya aMjAyA vinA koke to e samrATane paDakAravo paDaze ane ene ahIM dhasI Avato 2423194 4321. (Somebody must stop him somewhere.)" pazcimanA vAyarAonA bhayAnaka AkramaNo sAme ApaNe paNa jANe hebatAI ja gayA chIe ne ? A ja vAkyano ApaNe paNa jApa karavAnI jarUra nathI zuM? somebody must stop him somewhere ! (6) jo devane paNa mAnava namAvI zake to... A evo prasaMga che jemAM mAnavIya baLo daivI tattvone paNa namavAnI pharaja pADe che. jo moTA khUMkhAra daivI tattvone paNa mAnava namAvI zake to sattA ke saMpattinA nazAmAM cakacUra banelA mAnavane Ajano mAnava kema na namAvI zake ? dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAvaDazA eTale ? emanA samayanA khUba ja zrImaMta ane uttama kakSAnA dharmojana. lakSmI ane dharmazrIe jANe ke emanA gharamAM spardhA mAMDI hatI. eka vakhata jAvaDazAe tIrthAdhirAja zrI zatruMjayanA jinAlayo vagerenI jarjarita banelI hAlata joI. potAnA paramAtmAnA Alayo jarjarita banI rahyA che e joIne potAnI bedarakArI upara emane phiTakAra vachUTI gayo. vizeSa UMDA UtaratAM jANavA maLyuM ke zatruMjaya tIrthano adhiSThAyaka deva mithyAdaSTi banI jatAM teNe ja tIrthanI durdazA karI hatI. e vakhatanA yugapradhAna AcAryazrI vajasvAmIjI A vAtathI vAkepha hatA ane duHkhI paNa hatA. paraMtu saMpattinA bhautika baLanI otha na maLe tyAM sudhI e mahAtmA pote kAMI karI zakatA na hatA. paNa eka di adhyAtmanuM ane saMpattinuM be ya baLo bhegA thaI gayA. jAvaDazA ane vajasvAmIjI zatruMjayanA uddhAra mATe kaTibaddha banyA. maMdiro upara TAMkaNAM lAgavA mAMDyA. pahADa upara ja nUtana pratimAonuM nirmANa thavA lAgyuM. varSonI jahemate pratimAo taiyAra thaI gaI. AvatI kAle pratimAone maMdiramAM praveza karAvavAnI vidhi che. ane...A zuM ? savAranA pahoramAM jyAM jAvaDazA taLeTIthI pahADa upara caDavA pagathiye paga mUke che tyAM e tamAma pratimAo potAnA ja paga AgaLa khaMDita thaIne paDelI jovA maLe che. jAvaDane eka kSaNa to vasamo AghAta lAgyo. duSTa devanuM A tophAna teo samajI gayA. jarAya hiMmata hAryA vinA navesarathI pahADa upara pratimA-nirmANa zarU thayuM. paNa pharI e ja dazA... pharI navanirmANa... pharI khaMDa-khaMDamAM TUkaDA... vIsa vIsa vAra Ama banyuM. jAvaDanA mAthe paLiyAM AvI gayA. moM uparanI karacalIonI bArImAMthI vArdhakya spaSTapaNe dekhAvA lAgyuM. ekavIsamI vakhata e buDhDhAe puruSArtha AraMbhyo. pratimAo taiyAra thatAM ja e daMpatIe badhI pratimAo rathamAM besADI. rathanA be paiDe be ya pati-patnI sUI gayA. duSTa devane AhvAna karIne jaNAvyuM ke, "have amArI upara paiDAM calAvIne ja A pratimAono bharelo ratha AgaLa hAMkajo." ane...deve namatuM jokhyuM. batrIsalakSaNAno bhoga levA jeTalI krUratA te na dAkhavI zakyo. zrI vajasvAmIjInA zubha haste ja raMgecaMge saghaLuM kArya pAra UtarI gayuM. pratiSThA paNa maMgalamaya thaI gaI. e divase jAvaDazA ane temanA patnI prabhupratiSThA karIne dhajA pharakAvavA zikhara upara caDyA. kAryasiddhino harSAveza be ya nA uramAM samAto na hato. dhajA pharakAvatAM ja harSAvezano atireka thayo ane tyAM ja zikhara upara daMpatInuM hRdaya baMdha thatAM mRtyu thaI gayuM. sarvatra zoka chavAI gayo. sauthI vadhu AghAta ane uzkerATa vyApyo hato; jAvaDanA sauthI moTA putranA aMtaramAM. eNe kalpanA karI ke, "muhUrta azubha hovAthI ja A amaMgaLa udbhavyuM che. vajasvAmIjInI ja A bhUla che.' gurudevanI ghaNI samajUtI chatAM putranA mananuM samAdhAna thayuM nahi. tyAM ekAeka AkAzamAMthI deva-devInuM yugala zatruMjaya tIrthe utaryuM. e ja hatA; jAvaDazA ane temanA patnI, mRtyu pAmIne banelA devAtmAo. temaNe svaputrane dharma to mAro svabhAva che 9 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahyuM, "vatsa ! Avo kheda na kara. ame to mRtyu pAmIne amara(deva) thayA chIe. have vadhu zAsanasevA karIzuM." e zabdoe putrane AzvAsana ApyuM. () gAmaDe gAmaDe UbhA che AvA pALiyAo eka hatuM nagara. eno rAjA bhAre AtatAyI, atyaMta khataranAka, raiyatane khUba raMjADato. paNa pApI-ati pApI-nuM pApa jhAjhuM cAlatuM nathI. game te rIte pApAtmAonI pApalIlAono aMta koka to lAvI ja detuM hoya che. nagaranI eka mAtA. ene cha saMtAno hatA. rAjAnI A tAnAzAhIthI e vAja AvI gaI hatI. eNe potAnA cha ye putrone samagra paristhiti samajAvI. teNe svaputrone kahyuM, "rASTra, prajA, dharma ane saMskRti-badhA ya sarvanAzanI khAImAM khAbakI rahyA hoya tevA samaye vyaktigata puNyanuM jIvana mojathI jIvatA rahevuM enA jevo aparAdha jagatamAM bhAgye ja bIjo koI haze." A vAta putrone barobara samajAI. temaNe sarvanAzI pralayasamA rAjAne sabaka zIkhavavAnuM nakkI cha yuvAnonI traNa TUkaDI pADavAmAM AvI. pahelAM be yuvAno taiyAra thayA. mAtAe temane kaMsAra jamADyo. uttama vastrothI teo sajaja thayA. mAtAnI AziSa pAmIne te yuvAno rAjamahela tarapha javA nIkaLyA. killA pAse jatAM cokIdAroe paDakAryA. rAjA pAse javAnI temanI mAMgaNIne daravAnoe nakArI nAMkhI. bolAcAlI zarU thaI. emAMthI dhiMgANuM thayuM. aMte be ya yuvAno ghAyala thaIne DhaLI paDyA. mRtyu pAmatA bannayanA chellA zabdo hatA, "anyAyano nAza karo." bIjA divase bIjA putro taiyAra thayA. e ja rIte mAtAnI AziSa laIne teo paNa killA pAse AvyA. cokIdAro sAthe bhayaMkara tumula yuddha cAlyuM. emanI saMkhyA jhAjhI hatI. aMte e ja aMtima zabdo sAthe emanuM paNa vIra-mRtyu thayuM. trIjA divase trIjI TukaDI nIkaLI. hajAro loko A balidAnone akathya rIte nihALI rahyA hatA. emano AtmA jorathI DhaMDhoLAto hato. emanA ThaMDA paDelA lohImAM have kAMIka garamI AvI cUkI hatI. - trIjI TUkaDInA javAnone killA tarapha dhasatA joIne sahunA moMmAMthI eka ja vAta nIkaLI, kamAla karI che e strIe ! potAnA chellA be putrone paNa prajAnA sukha-zAnti pAchA meLavavA mATe homI rahI che!" AkhA nagaramAM hAhAkAra vyApI gayo. cothe divase rAjAe chokarAMonI mAtAne bolAvI. bharI rAjasabhAmAM mAtA sAthe mazkarIbharyo vartAva karavAnuM paNa rAjA na cUkyo. khuzAmatakhoro paNa rAjAnuM moM joIne ThaThThI karavAnI cAla ramavA lAgyA. rAjAe kahyuM, "bAI! zuM tane khabara na hatI ke mArI pAse sattA che? te zA mATe tArA tamAma putrone vadherAvI nAMkhyA ?" sarakArI darabArIoe paNa rAjAnI A vAtamAM sUra purAvatAM vidhAno karyA. vIra putronI mAtA harAmakhora mANasonI AvI badhI khuzAmatakhorI joIne samasamI UThI. teNe rAjAne kahyuM, "mArA dIkarAoe prajAnA hita mATe A balidAna eTalA mATe ApyA che ke teo dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ siMhaNanA dhAvelA hatA. A tamArA khuzAmatakhora darabArIone huM e kahevA mAMguM chuM ke tame jaladI gharabhegA thAo. tamArI mAtAo ane patnIo tamane phiTakAra devA DelIe rAha joIne UbhI rahI che. e badhI kahe che ke amArA putro ane patioe AvuM atibhavya balidAna kema na dIdhuM ? kharekhara, amArA e puruSo nirmAlya pAkyA !" AgaLa vadhatAM teNe kahyuM, "mArA siMha jevA putro to marIne ya svargamAM sanmAna pAmaze, paNa tame loko jIvatAM ya A lokamAM apamAnita thazo. bhAvi itihAsamAM loko A sadInI nirmAlyA prajAnI sakhata jhATakaNI sAthe noMdha leze." - strInI A vAta sAMbhaLIne rAjAno roSa bhabhUkI UThyo. teNe te strIne kArAgAramAM nAMkhI. hasatI hasatI te bAI lokhaMDI dIvAlomAM purAI gaI. bIjA ja divase rAjA sAme nagaramAM bhayaMkara baLavo thayo. rAjA padabhraSTa thayo. koI zatrue jaMgalamAM tenuM zira kApI nAMkhyuM. pelI vIra mAtAnA zabdo Aje ya te nagarajano yAda karatAM bole che, "mArA dIkarAo to siMhaNanA dhAvelA." (8) beTA ! have pANI paNa pachI... mogalonI sAme laDatAM laDatAM zIkho eka killAmAM bharAI gayA. killAnI cophera moTI mogalasenA goThavAI gaI. muThThIbhara rahelA zIkho have laDavA mATe kAyara banyA. teo hiMmata hArI gayA. zIkhonA saradAranuM nAma hatuM goviMdasiMha. teNe paristhitino tAga kADhI lIdho. sainyamAM zI rIte porasa caDAvavuM te savAla hato. temane ekAeka vicAra Avyo. potAnA be putro tyAM sAthe ja hatA. temaNe moTA putra ajitasiMhane kahyuM, "beTA ! le A talavAra ane paDa medAne !" soLa varSano kizora talavAra laIne eka ja kUdake khaMDanI bahAra nIkaLI gayo. tUTI paDyo mogalonI sAme ! jotajotAmAM mogaloe tene vadherI nAMkhyo. goviMdasiMhe bIjA putra jojhArane paNa te ja Adeza Apyo. te paNa sajja banI gayo. teNe pitAjIne kahyuM, "pitAjI ! tarasa bahu lAgI che, thoDuMka pANI pIne jAuM." hasatAM hasatAM goviMdasiMhe kahyuM, "beTA ! have pANI pIvAnI paNa vAra na lagADa ! have tarasa zuM ane pANI zuM ?" ane bIjI ja paLe jojhArano azva mogalasenA tarapha dhasamasI gayo ! pitAnI AMkhamAM harSanA AMsu UbharAyA ! have sahune porasa caDyuM. badhA khapI gayA ! (9) AjhAdInI caLavaLamAM vararAjAnuM balidAna jayAre rASTrIya AjhAdIno juvALa bhAratamAM AganI jema phelAI gayo tyAre koI gAmamAM jAna ghara tarapha pAchI pharatI hatI. vara-vadhUe cheDA bAMdhyA hatA. hAthe mIMDhaLa hatA. te ja vakhate aMgrejo sAme chelle laDatamAM yAhoma karIne jhukAvI devAno gAMdhIjIno Adeza prasArita thayo hovAthI e aMge moTuM saraghasa rastA uparathI pasAra thatuM hatuM. vararAjA sIdho saraghasamAM kUdI paDyo. aMte jelabhego thayo. jelamAM koInA lADakavAyAo aneka hatA. eka mAtA potAnA putranI pAse AvIne kahevA lAgI, "dIkarA ! tuM mAphIpatra lakhI ApIne ghera cAla. tArA vinA mAruM zuM thaze !" dharma to mAro svabhAva che. jaina mahAbhArata bhAga-2 81
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIkarAe kahyuM, "mA, praNAma ! AvA samaye tAre mArI lagIre AzA rAkhavI nahi. tuM gharabhegI thaI jA." mA cAlI gaI. arjunanA ekalavIrapaNAnI eka ja kathA gauravavaMtA bhAratIya itihAsanA pAne lakhAI nathI. AvI to hajAro vIrakathAo suvarNAkSare noMdhAI che. abhimanyu ane uttarAnA lagna virATa rAjAe potAnI dIkarI uttarAnA lagna arjuna vere karavAno prastAva yudhiSThiranI pAse mUkyo. yudhiSThire arjunane vAta karI. teNe kahyuM, "jene meM vidyA zIkhavI che te to mArI dIkarI barobara kahevAya. paNa virATa rAjA ApaNI sAthe saMbaMdha ja joDavA IcchatA hoya to mArA putra abhimanyunI sAthe tenA lagna bhale kare." ane.. tema ja thayuM. yudhiSThire kAMpilyapurathI drupada, subhadrA, abhimanyu, pAMceya pAMcAlo (draupadInA pAMca putro)ne tathA dvArikAthI zrIkRSNa vagerene dUto mokalIne bolAvI lIdhA. abhimanyu ane uttarAnA raMgecaMge lagna levAI gayA. AvI mahAna hatI AryAvartanI maryAdAo kevI jabarI ApaNI AryamaryAdAo ! (1) rAvaNane uparaMbhA rANIe AzAli vidyA ApIne patnI tarIke svIkAravA kahyuM. rAvaNe sApha nA pADIne kahyuM, "tuM to mArI guru kahevAya jeNe mane vidyA ApI." (2) locanadAse bhUlathI potAnI bhAvi patnIne "bena' kahI dIdhuM. eTalA mAtrathI baMne paraNIne paNa kAyamanA bhAI-bena banIne ja rahyA. (3) sirohImAM eka kumArikAe upAzrayamAM zveta vastro paherIne dharmadhyAna karatA potAnA bhAvi patine bhUlathI vaMdana karyuM ane pachI te pati che tevo khyAla Avyo. ghare jaIne kanyAe mAbApane kahyuM ke, "have te mArA guru banI gayA che. vaLI mArAthI bIjo pati thAya nahi. eTale huM sAdhvI banIne AtmakalyANa karIza !" (4) rAmacandrajI pAse zUrpaNakhAe jarAka kAmayAcanA karI tyAre temaNe nA kahetAM te lakSmaNa pAse gaI. lakSmaNe kahyuM, "have tuM mArI bhAbhI banI gaI. mArAthI bIjuM kazuM na thAya." (5) vijaya ane vijayA ! kramazaH zukla ane kRSNa-pakSanA zIlavratadhArI ! te be nA ja lagna thayA. baMnee AjIvana suvizuddha zIla pALyuM. (6) pelI mayaNA ! pitAe kahyuM, "A tAro pati !" ane..khela khalAsa. teNe te koDhiyAno hAtha pakaDI lIdho. rAtre zayanakhaMDamAM AvelI mayaNAne koDhiyAe kahyuM, "hajI bagaDyuM nathI. tuM pAchI jA." A sAMbhaLatAM ja mayaNA dhrusake raDI paDI ! aMte patie svIkAravAnI pharaja paDI. duHkha karatAM pApanI dayA khAo AvI hatI AyamaryAdAo ! bezaka, AmAM keTalAkane duHkhI thavuM paDatuM haze paNa A duHkhanI dayA khAIne je dayApremI (!) lokoe A maryAdAo toDavAnI saphaLa jhuMbezo upADI che tenA kAraNe kadAca te duHkha ochuM thayuM hoya to paNa svacchaMdatA, vyabhicAra ane chUTAcheDAnA pApo khUba vadhyA dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ che ane temAMthI pedA thayelI samasyAnA duHkhoe to lAkho AtmAonA jIvana UgatAM pahelAM ja AthamI nAMkhyA che ! dIrdhadaSTino abhAva zuM kAma kare che te AjanA sudhArako(!)e khUba vicAravuM paDaze. A dezanI prajA duHkha karatAM pApane vadhu kharAba mAnatI hatI. koI sukha meLavavA jatAM jo prajAmAM vyApaka dhoraNe koI pApa phelAtuM hoya to vyakti pote du:kha bhogavI levAnuM pasaMda karatI, kemake kharAba raste jatA samAjanI dhAraNA karavI, tene kharAba raste jato aTakAvavo te paNa eka dharma ja che ema sahu mAnatA. A mAnyatA upara ja punarlagna, chUTAcheDA, garbhapAta, saMtati-niyamana, sahazikSaNa, nArIsvAtaMtrya vagere bAbato-vyaktinA duHkha dUra karIne samaSTimAM pApo phelAvatAM tattvo-AryadaSTithI khUba ja vighAtaka gaNAyA che. sahue balidAna to devuM ja paDaze sahue balidAna to devuM ja paDe; rASTra, prajA, saMskRti ke dharma khAtara. e vakhate koI paNa vyakti mAtra vyaktigata duHkhane dUra karavAno ke koI vyaktigata sukha meLavI levAno vicAra karI le ane tema karIne sAMskRtika maryAdAo chinnabhinna kare te kadI cAlI na zake. ghaNAM moTA balidAnathI sItAo, padminIo, jagaDUzAho ke bhAmAzAhonA je pALiyAo A dharatI upara khaDA thayA che tene kAMkarI paNa mAravAno ke tenI kAMkarI paNa kheravavAno koIne paNa adhikAra na hoI zake. sarva aniSTonuM mULa : maryAdAlopa Aje dezanI prajAmAM jeTalI gherI samasyAo pedA thaI che te badhAyanA mULamAM samaSTinuM hita sAdhatI sAMskRtika maryAdAone toDI-phoDIne khatama karAI che te kAraNa che. A maryAdAonI puna:pratiSThA jyAM sudhI nahi thAya tyAM sudhI thAgaDathIgaDa karavA dvArA kadI koI kAyamI ukela Avaze nahi, balka prajA vadhu ne vadhu kAramI aMdhAdhUMdhI tarapha dhakelAIne mahAvinAza pAmI jaze. dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32. viSTikAra zrIkRSNa dvArikAmAM pAMDavonuM Agamana mahArAjA virATanI mahemAnagIrI ghaNA divaso sudhI pAmIne zrIkRSNa pAMDavo vagerene AgrahapUrvaka dvArikA laI gayA. dvArikA pahoMcIne temanuM bhavya svAgata karyuM. keTalAya divaso sudhI dvArikAnA darzanIya sthaLo dekhADyA. ughAnAdimAM AnaMda karAvyo. eka divasa bhIma ane draupadIe zrIkRSNane duryodhananA jAna levA sudhInA prayatnonI silasilAbaMdha tamAma mAhitI ApI. A sAMbhaLIne zrIkRSNa uzkerAI gayA. have bAra varSano vanavAsa ane teramA varSanA guptavAsanI pratijJA sAMgopAMga pUrI thaI che mATe kAMIka karavuM joIe ema zrIkRSNane lAgyuM. kRSNano dUta hastinApuramAM temaNe vicA2 karIne potAnA taraphathI hastinApura tarapha purohitane ravAnA karyo. tenI sAthe je saMdezo pAThavyo te purohite bhISma pitAmaha, droNAcArya vagere sahita beThelA duryodhanane nIce pramANe saMbhaLAvyo. purohite kahyuM : "mane dvArikAnA mahArAjA zrIkRSNe mokalyo che. teo Apane jaNAve che ke have pAMDavonI tera varSanI pratijJA aNizuddha pUrNa thaI che. mATe tAre temane mAnabhera bolAvavA joIe ane temanuM hastinApuranuM rAja temane soMpI devuM joIe. hAla pAMDavo mArA AgrahathI dvArikAmAM AvelA che. mArI IcchA evI che ke tamArA bhAIo-bhAIomAM nAhakano saMgharSa pedA thavo na joIe. paNa jo tuM temane tArA vacana mujaba rAja pAchuM nahi ja Ape to saMgharSa thaIne ja raheze. pAMDavo potAnA bAhubaLe baLAtkArathI tArI pAsethI rAja AMcakIne ja raheze. AmAM tArA kau2vakuLano ghaNo moTo saMhAra thaI jaze. mATe tuM have samajI jAya ane je yogya karavA jevuM hoya tene amalamAM mUke evI mArI IcchA che.'' kurukSetramAM laDI levA pAMDavone duryodhananuM elAna kRSNano A saMdeza sAMbhaLIne duryodhana lAlapILo thaI gayo. barADA pADIne te bolavA lAgyo, "te pAMDavo ane te kRSNa mArI kAMI gaNatarImAM nathI. temane garvajvara lAgu thayo che." A zabdo sAMbhaLIne krodhamAM AvI gayelo purohita bolyo, "he duryodhana ! pAMDavonA baLane tame jarAya ochuM na AMkazo. pratyeka pAMDavamAM potapotAnI AgavI pracaMDa zaktio paDI che. vanavAsane lIdhe teo durbaLa thaI gayA haze evI jo tamArI kalpanA hoya to tame kharekhara bhramaNAmAM cho. vaLI temane mahApratApI mahArAjA zrIkRSNano pUro Teko che teno to jarA vicAra karo !" dharma to mAro svabhAva che duryodhane tADUkI UThIne purohitane kahyuM,"eya pAgala ! vadhu bola bola na kara. tuM ahIMthI hamaNAM ja cAlI jA ane tArA pAMDavone kahI de ke kurukSetranI bhUmi upara baLano mukAbalo karavA mATe hAjara thaI jAya." purohita tarata tyAMthI cAlI nIkaLyo. 84 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkRSNa ane pAMDavonI yuddha mATe taiyArI purohite zrIkRSNa ane pAMDavone saghaLo vRttAMta kahyo. vAtane sameTI letAM teNe kahyuM ke, "hastinApuramAM to sainikonA zarIramAM yuddhajavara kyArano pedA karAvAI cUkyo che. rathI ane mahArathI jevAo to pAMDavomAM kone koNa harAvaze? tenI huMsAtuMsIbharI spardhAmAM paDI gayA che." zrIkRSNe kahyuM, "purohitanI sAthe saMdeza mokalavAnuM je pariNAma meM dhAryuM hatuM te ja AvyuM che. chatAM meM A vidhi eTalA mATe karI che ke AvatI kAle koIne paNa ApaNI upara evo AkSepa karavAno na rahe ke ApaNe ekAeka sIdhI yuddhanI ja bherIo vagADI dIdhI hatI ! nA, yuddha na thAya te ja ApaNI IcchA che ane te mATe A rIte loko samakSa mUkavI hatI." te vakhate bhIma bolyo, "bahu sAruM thayuM ke duryodhane samAdhAnakArI valaNa na batAvyuM. have yuddha thaIne ja raheze. mAre to yuddha ja khape jethI huM pApii duryodhananI sAthaLa upara gadA mArIne tenA cUrecUrA karI zakuM ane pelA nIca duHzAsanano draupadInA keza pakaDelo hAtha toDI nAMkhIne tenA lohIthI dharatIne raktavarNa karI zakuM." bAkInA traNa baMdhuoe paNa huMkAra karIne tevo ja pratibhAva darzAvyo. yudhiSThire kahyuM, "nathI IcchA baMdhuvadha karavAnI. paNa niyatine ja e gamatuM hoya tyAM huM paNa zuM karI zakuM? have to yuddha e ja kalyANa." cArebAju mitrarAjyomAM yuddhanI nobatanA DaMkAonA paDaghama phelAI gayA. sahu potapotAnA sainyane sajja karavA lAgyA. bIjA divase dhRtarASTra taraphathI potAnA dUta tarIke mokalavAmAM Avelo saMjaya zrIkRSNa ane yudhiSThira vagerenI samakSa AvIne Ubho. teNe nIce pramANe dhRtarASTrano saMdeza jaNAvyo : dUta saMjaya dvArA dhRtarASTrano luccAIbharyo saMdeza "he yudhiSThira ! yuddha nahi cheDavA mATe meM duryodhanane khUba samajAvyo paraMtu te kemeya mArI vAta mAnato nathI. uparathI mAro te nAlAyaka dIkaro mArI sAme krodha karavA lAgI jAya che. e pApIno sarvanAza thavAno lAge che, nahi to tene yuddha karavAnI durbuddhi na sUjhe. - have jyAre te samajavA mAMgato ja nathI tyAre mAre tamane kahevuM che ke tame yuddha mATe sajja na thAo to sAruM. bhAIo-bhAIo laDI mare e zuM ApaNA kauravakuLa mATe kalaMka nathI? zuM tArA jevA dharmAtmAne mAre A vAta samajAvavI paDaze ke paraspara laDIne vijaya pAmIne rAja karavA karatAM laDyA vinAno AjIvana vanavAsa paNa sAro gaNAya ? have tame to Ameya vanavAsathI TevAI ja gayA cho to zeSa jiMdagI paNa zuM e rIte ja pUrI karI na zakAya? AthI yuddhano mahAsaMhAra aTakI jaze ane kauravakuLane kalaMka paNa nahi lAge. vaLI tame kadAca yuddhamAM vijaya pAmIne rAjayasukha pAmazo to ya zuM te rAjayasukha kSaNika nathI ? zuM tame tenA zAzvata bhoktA banI javAnA cho? jo nA, to pachI kSaNika evA rAjasukha mATe yuddhano mahAsaMhAra zA mATe karavo joIe ? tame kadAca vanavAsanA duHkhothI trAsI gayA ho eTale AjIvana vanavAsa pasaMda na karatA ho to tame zrIkRSNane A vAta karo. temanI pAse vizALa rAjyasamRddhi che. e tamane eTalA badhA cAhe che ke rAjano thoDo bhAga tamane jarUra Apaze. mATe he yudhiSThira ! tuM mAro dIkaro che. tArA jevA dharmAtmAe to A vAta samajavI ja joIe. dharma to mAro svabhAva che 85 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ duryodhana tadana nAlAyaka che ane adharmI che. ene A vAta samajAvavI khUba muzkela che." saMjaya pAsethI A saMdeza sAMbhaLIne yudhiSThira Adi tamAma upasthita sajjano khaDakhaDATa hasI paDyA. hA, dhRtarASTranuM pratyeka vAkya taddana sAcuM hatuM paNa tenI pAchaLa paDelI tenI svaputramohanI aMdhatAnuM "bekagrAunDa khUba ja bhayaMkara hatuM. sahune e vAtano khyAla AvI gayo ke dhRtarASTra "mukha meM rAma bagala meM chUrIno rola bhajavI rahyo che. tenA mIThAzabharyA saMdezamAM chupAyeluM bhAvanAnuM tAlapuTa viSa koIthI aNadIThuM na rahI zakyuM. dUta dvArA yuddha aMgeno aTala nirNaya jaNAvatA yudhiSThira yudhiSThire saMjayane kahyuM, "tuM dhRtarASTrane amAro A saMdezo Apaje ke tame khUba mIThAzavALo saMdeza mokalyo te badala Apano upakAra. Ape baMdhuvadhanA kalaMkanI amane vAta jaNAvI te barobara jaNAI nathI. niraparAdhI baMdhuono vadha ayogya che paraMtu jeo pratijJAbhaMga kare che ane amane mArI nAMkhavAnA peMtarA race che tevA baMdhunA vadhamAM ame lagIre doSa mAnatA nathI. have to paristhiti evI sarjAI che ke kadAca huM A yuddhathI pIchehaTha karIne vanavAsa svIkArI laIza to mArA bhAIonI mArI sAthe ekatA TakI zake tema nathI. mAre mArA gharamAM AvI phATaphUTa pADavI nathI. ame sahue sAthe maLIne yuddha laDavAno nirNaya karI lIdho che. bhImasena to mane kahe che ke te yuddha sivAya bIjI koI paNa vAta-samAdhAna vagerenIsAMbhaLavA ya taiyAra nathI. bAkInA traNa bhAIo paNa tenI sAthe che. mATe kAM Apa amane amAruM hastinApuranuM rAja pAchuM apAvo, nahi to ame yuddha dvArA rAja pAchuM meLavIne ja jaMpavAnA chIe. amArI pAse have bIjo koI vikalpa rahyo nathI." A saMdeza laIne saMjaya hastinApura tarapha vidAya thayo. kAyaronI ahiMsA sAcI ahiMsA nathI dhRtarASTra saMjaya dvArA mokalelA saMdezamAM keTalI badhI mIThAza hatI ! ane ahiMsAnuM kAyaratAsucaka pAlana karavAnI kevI preraNA bharI hatI ! dharmakSetramAM paNa jayAre yuddhanA bhayathI nyAya ke siddhAntane abharAIe mUkavAnI vAta svIkAravAmAM AvI na hoya, dharmarakSA khAtara je kAMI-yuddha vagere-karavuM paDe te karavAnI AjJA hoya to rAjakAraNanA kSetramAM AvI vAta hoya ja kyAMthI ? (1) jyAre eka bALasAdhue bhUlamAM kAjo (kacaro) meDInI bArImAMthI rastA upara pheMkyo ane te kacaro rAjA vIsaLadevanA mAmA zUrapALanA mAthA upara paDyo tyAre teNe khUba krodhe bharAIne, meDI upara jaIne te bALasAdhune jorathI tamAco lagAvI dIdho hato. A vAta ghaNI nAnI paNa gaNI zakAya ane tethI A vAta jatI paNa karI zakAya tema hatuM. parantu ahIM dharmagurune tamAco mArI devAno anyAya vadhu bhayaMkara manAyo hato. A khAtara je kAMI karavuM paDe te ucita hatuM. AthI ja jaina ma7Izvara vastupALe yuvAnone mokalIne zUrapALano hAtha kapAvI nAMkhyo, jenA pratyAghAtamAM rAjA khUba uzkerAyo. vastupALane keda karavAnI taiyArIo thaI. lAkho prajAjano vastupALanA pakSe UbhA rahetAM rAjAe namatuM mUkavuM paDyuM. (2) ahiMsA e kAMI kAyaratA nathI. kumArapALa mahA-ahiMsaka hatA. yuddhanA ghoDA upara savAra thatAM asvAre paNa palANa upara pharajiyAta pUMjaNI pheravavI paDatI hatI. A joIne keTalAke dharma to mAro svabhAva che 86 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ gUrjarezvaranI TIkA karI ke, "Avo ahiMsAvAdI mANasa yuddhabhUmi upara zatruonA lIluDAM mAthAM zI rIte vadherI zakaze ?" gUrjarezvare te vAta jANIne te ja vakhate temanI sAme potAnA paganI pAnI upara tIkSNa bhAlo ghoMcI dIdho, pachI hasatAM rahyA. TIkAkAro samajI gayA ke teo kevA ahiMsAvAdI che ! avasare te badhuM ja karI zake che ane anavasare nirdoSanA jAna levA mATe te dharAra lAcAra paNa che. koI paNa guNa kAyaratAthI to na ja paLAya. samatA paNa kAyaratAnA gharanI hoya to te nakAmI yudhiSThira jevo mahAna dharmAtmA ATalI vAta barobara samajato hato eTale ja teNe saMjayanI sAthe mokalelA javAbamAM duryodhanane jarAya macaka ApI nahi. saMjayanA saMdezamAM dhRtarASTranI putramohajanita aMdhatA, kapaTavRtti ane dAMbhika upadezakatAnuM ApaNane spaSTa darzana thAya che. hA, enI vAta sAcI hatI paNa daSTi (murAda) melI hatI. yudhiSThirano saMdeza sAMbhaLI khinna vidura ane dhRtarASTra hastinApura pahoMcIne saMjaye dhRtarASTra, bhISma, droNAcArya ane duryodhana vagerenI samakSa yudhiSThirano saMdezo saMbhaLAvyo. tenI upara teNe potAno aMgata abhiprAya ApatAM kahyuM ke, "tame dhAro cho tema pAMDavo vanavAsathI nabaLA paDyA nathI paraMtu mArI najare to vadhu tejasvI ane zaktimAna banyA che. yuddhamAM vijaya maLavAno temano AtmavizvAsa khUba joradAra che. AthI mArI to Apane vinaMtI che ke yuddha dvArA Apa haragIja phAvI zako tema nathI, mATe samAdhAna karavuM te ja ucita che." saMjayanA A zabdo sAMbhaLIne duryodhana krodhathI rAtopILo thaIne kahevA lAgyo, "saMjaya phUTI gayo lAge che. e sivAya te AvuM bole ja nahi." khUba uzkerATapUrvaka jematema bolIne duryodhana tyAMthI cAlI gayo. te vakhate tyAM beThelA dhRtarASTra ane vidura khUba khinna thayA. dhRtarASTra viduranI salAha mAMgI ke, "have zuM karavuM?" duryodhanane vidura ane dhRtarASTranI samajAvaTa vidure uzkerATapUrvaka dhRtarASTrane kahyuM, "A badhuM tamArI ja bhUlonuM pariNAma che. tamAro putra pratyeno AMdhaLo prema ! meM te nAlAyakanA janma vakhate ja kahyuM hatuM ke tene mArI nAMkho. tyAra bAda paNa A vAta karI hatI paNa tame mAnyA nahi. hajI paNa A krodhAdhune tame nahi samajAvo to kauravakuLano mahAsaMhAra mane khUba ja najIkamAM dekhAya che." khUba AgrahapUrvaka vidurane potAnI sAthe laIne dhRtarASTra duryodhananI pAse gayA. bannee tene khUba samajAvyo. dhRtarASTra to pitAnI hesiyatathI tene sakhata zabdomAM Thapako paNa Apyo. temaNe tene kahyuM ke, "vastrAharaNanA prasaMga vakhate je vAta nakkI thaI hatI ke "tera varSano vanavAsaguptavAsa pAMDavo pUro kare to temane hastinApuranuM rAja pAchuM ApI devuM. te mujaba have rAja parata karI ja devuM joIe. vaLI dvaitavanamAM ane virATanagaramAM je ghora nAlezInA prasaMgo banyA hatA tenI yAdI ApIne dhRtarASTra tene kahyuM ke tane tArA baLanuM je abhimAna che te sAva khoTuM che. pAMDavonI dharma to mAro svabhAva che 87 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAse tAruM baLa koI visAtamAM nathI." nAlAyakIbharyo duryodhanano uttara duryodhane pitAnI ke kAkAnI eka paNa vAta kAne dharI nahi. UlaTo te banne tarapha duryodhana khUba krodhAyamAna thaI gayo. teNe kahyuM, "tamane mArA baLa aMge ATalI badhI zaMkA kema thAya che te ja mane samajAtuM nathI. vaLI kSatriya bacco kadI koInI ApelI bhUmi svIkAre ja nahi. zuM yudhiSThira kSatriya nathI ? bhUminI mAlikIno nirNaya raNamedAnamAM ja thAya. tamane bannene mArI have eka ja vinaMtI che ke samAdhAna karavAnI ke rAjyanuM dAna karI devAnI vAta mane-kSatriyane-kadI karazo nahi. huM mArI rIte yuddhanA nirNayamAM AgaLa ja vadhavA mAMguM chuM." duryodhanano chellAmAM chello abhiprAya jANIne-have kAMI paNa kahevuM nirarthaka che ema samajInebe ya bhAIo, dhRtarASTra ane vidura tyAMthI UThIne cAlatA thayA. vidurano ujjavaLa vairAgya ane dIkSA jayAre vidura potAnA mahelamAM ekalA paDyA tyAre temanI najaramAM kauravakuLano mahAsaMhAra karatuM kurukSetranuM lohiyALa yuddha taravaravA lAgyuM. temanA kAne ghAyala thatAM sainikonI kAramI cIso athaDAvA lAgI. temaNe lAkho maDadAMo hAthI ane ghoDAnA paga nIce phaMgoLAtAM joyA. emanI mijabAnI uDAvavA mATe utsuka banIne khUba nIce AvIne AkAzamAM cakkara mAratAM hajAro gIdhaDAM joyA. kSaNabhara to viduranuM magaja bhamavA lAgyuM. temanuM mana raDatuM hatuM ane bolatuM hatuM, "aho ! A mahAsaMhAra mAre jovAno? huM te joI zakIza? dhikkAra che A saMsArane, tenA rAga-dveSanA bhAvone; dhana, sattA, nArI vagerenI lAlasAone ! zA mATe AvA saMsAramAM have rahevuM joIe? have mArI vAta koI mAne tevI sthiti rahI nathI. dhRtarASTra putramohe aMdha che, to duryodhana yuddhanA nazAthI pAgala banI gayo che. AmAM huM kyAM ? mAruM koNa mAnaze? to pachI mAre AtmakalyANano paMtha zA mATe pakaDI na levo ?" A ja vakhate temane samAcAra maLyA ke najIkanA udyAnamAM vizvakIrti nAmanA jJAnI munivara birAjamAna thayA che. vidura temanI pAse gayA. saMsAranI asAratAnuM varNana karatI dezanA sAMbhaLIne temano AtmA vairAgyathI pUro vAsita thaI gayo. dhRtarASTra, pAMDu, bhISma vagerenI anumati laIne temaNe sarvasaMgano tyAga karyo. bhAgavatI dIkSAno svIkAra karIne AtmakalyANanI vATa pakaDI. kevo karUNatAbharyo che A saMsAra ! koI potAnI upara AvI paDelA duHkhe ke pApe virakta thAya. koI bIjAonA du:kha ke pApa joIne virakta thAya. AghAtomAMthI AtmakalyANa-mArganA prasaMgo (1) mahArAjA vAlIe rAvaNanI kAramI sattAlAlasAnuM ane yuddhakIya mahAsaMhAranuM darzana karIne ja cAritryano paMtha svIkAryo hato ne? (2) mahArAjA dazarathe kaMcukInuM bhayAnaka ghaDapaNa joIne ja mahAprayANa AdaryuM hatuM ne ? (3) jinadAsa zrAvaka potAnI patnInA kALA kAma joIne ja saMsArathI vadhu virakta banI gayo hato ne ? (4) potAnA ekAeka pedA thatAM soLa mahArogonI jANathI sAvadha banIne sanatakumAra dharma to mAro svabhAva che 8 jaina mahAbhArata bhAga-2 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ cakravartIe rAjapATa tyAgI dIdhA hatA ne ? (5) janmathI mAMDIne ja samagra jIvana duHkhamAM, apaharaNamAM ane jUThA AkSepomAM pasAra thayuM mATe ja sItAjIe divya parIkSA bAda ayodhyA AvavAnI rAmacandrajInI vinaMtI avagaNIne sAdhvI banavAno paMtha pakaDyo hato ne ? (6) kAkA lakSmaNanA acAnaka mRtyuthI AghAta pAmIne lava ane kuza dIkSAnA mArge vaLI gayA (7) saMdhyAnA jAmelA raMgone vikharAI jatA joIne hanumAna saMsAra-virakta banIne tyAgI banI gayA ! vaMdana te AryAvartane; jyAM AghAto ane pratyAghAtomAMthI dIkSAnI kalyANakArI keDI ja pakaDAyA aphasosa ! paradezamAM to A dazAmAM ApaghAta sivAya ke jhUrI jhUrIne maravA sivAya koI vikalpa sUjhato nathI. pelI merelIna manaro ! pelo hera-hiTalara ! pelo Dalesa ! zrIkRSNanuM hastinApuramAM Agamana A tarapha zrIkRSNa thoDAka sainyanI sAthe hastinApura tarapha javA ravAnA thayA. duryodhana Adine khabara maLatAM temane sAme levA AvyA. rAjasabhAmAM ratnajaDita siMhAsana upara zrIkRSNane besADyA. te vakhatanuM temanuM divya svarUpa joIne bhISma, droNa vagere stabdha thaI gayA. temanA AgamanathI sabhAmAM pUrI gaMbhIratA chAI gaI. thoDIvAra pachI zrIkRSNa dhRtarASTrane uddezIne vAta zarU karI. temaNe tene kahyuM : 'A saghaLo vArtAlApa jaina-ajaina mahAbhAratamAMthI saMkalita karIne levAmAM Avyo che.) zrIkRSNanI dhRtarASTrane premabharI samajAvaTa he dhRtarASTra ! aneka nirdoSa mAnavono saMhAra aTakAvavAnI ekamAtra buddhithI huM ahIM upasthita thayo chuM. mArA ahIM AvavAnI pAchaLa eka ja bhAvanA che ke kauravo ane pAMDavonI vacce huM zAntinI sthApanA karuM. kauravakuLa e uttama koTinuM kuLa che. tenA pUrvajonA aneka guNo che je vaMzaparaMparAgata UtarI rahyA che ! tamArA pUrvajomAM nyAya, nIti, dharmaniSThA vagere TocakakSAnA hatA. Aje tame teno nAza karI rahyA ho tema mane lAge che. dhRtarASTra ! tamArA putroe te guNone ane khAsa karIne dharmane tilAMjali ApI dIdhI che. jaMgalanA zikArI jevA teo krUra ane pApI banI gayA che. mane temanAmAM saMyama jaNAto nathI ane vaDIlo pratyeno Adara paNa dekhAto nathI. tame paNa temanA kRtyothI kAMI ajANa nathI. have A sthiti tamAma bhayajanaka sapATIone vaTAvIne evI hade pahoMcI che ke te temano ja nAza nahi kare paNa kauravakuLano samULago nAza karI nAMkhaze. hajI paNa bAjI hAthamAM che. tame jo dhArazo to te duSTa putrone kabaje laI zakazo. bezaka, A kAma khUba kaThina jarUra che parantu tamArA daDha nizcaya AgaLa asAdhya to nathI ja. mAre tamane eka ja vAta karavI che ke jyAre tame te duSTonA pitA cho to tamArI sattA vAparIne paNa temane aMkuzamAM lo ane sarvanAzanA mArgethI pAchA vALo. A rAjasabhAmAM badhA sabhAsado jANe che ke jo tame tamArI pitA tarIkenI sattAno upayoga karo to tamArA putrone motanA mukhamAMthI ugArI zako. tamAro hastakSepa AkhA kauravavaMzane bacAvaze, tethI tamArI kIrti digaMtamAM vyApaze. vaLI jo kaurava-pAMDavo eka thaze to tevA vizALa dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 89
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ parivAranA vaDIla tarIkenuM mAna tamane ja maLaze. te banne tamArI jIvanabhara sevA karaze. te badhA ya judA judA vibhAganA mahArAjAo banaze paNa teo tamAma tamArI AjJA nIce raheze. tamArA mATe AnA karatAM vadhu moTuM sadbhAgya kyuM hoI zake ?" divyatejabharI camakArA veratI zrIkRSNanI vANI zrIkRSNanI A vAtamAM koIe 'jI' paNa kahyuM nahi tyAre teo jarAka vAra cUpa rahIne kahevA lAgyA ke, "A rAjasabhAmAM dharma jevI vastu ja kyAM che ? jo ahIM dharma hoya to ahIMnA sabhAsado mauna kema beThA che ? anyAyanI sAme eka zabda paNa teo kema bolatA nathI ? huM evI rAjasabhAne dharmasabhA na kahetAM pApasabhA ja kahuM chuM. dhRtarASTra ! mArA A kathana upara tame khUba gaMbhIratApUrvaka vicAra karo ane pAMDavone rAja parata karavAno satvara nirNaya lo evI mArI IcchA che. yudhiSThira to sAkSAt dharmamUrti che. tene tame rAja soMpazo eTale te saghaLo anyAya ane AtaMko bharelo bhUtakALa eka kSaNamAM bhUlI jaze. te tamArI sevA karaze. dhRtarASTra ! huM mArA koI paNa svArtha vinA A vAta tamane kahI rahyo chuM e vAta dhyAnamAM laIne mArI vAtanuM ochuM mUlya AMkazo nahi. huM tamAro hitaiSI chuM ane tamArA putrone mAre bacAvavA che. jo tamArA putrono yuddhamAM saMhAra thaze to tamArI vRddhAvasthA khUba becenIbharI banI jaze ane mota ribAmaNuM thaze. mATe mane to A sivAya bIjo koI vikalpa dekhAto nathI." zrIkRSNanI vAta sAMbhaLatAM sahu sabhAsado potAnA sthAnamAM ekadama jANe jaDAI ja gayA hatA. zrIkRSNanA mukha uparanA divya tejamAM camakAra detI karaDAkI temanI najare paDatI hatI ane tethI tamAma sabhAsadonA aMgamAMthI avyakta gabharATanI lAgaNI satata vahyA karatI hatI. zrIkRSNanuM vaktavya pUruM thayA bAda keTalIya vAra sudhI sabhAmAM sannATo chavAI gayo. koImAM kazuM ja bolavAnI hiMmata ja na hatI. anne dhRtarASTre e zAMtino bhaMga karIne bolavAnuM zarU karyuM. dhRtarASTrano asahAya javAba ane duryodhanane samajAvavA vinaMtI teNe kahyuM, "kRSNa ! meM tamane khUba dhyAna daIne sAMbhaLyA che. tame mArI upara badhI javAbadArI nAMkho cho paraMtu tame eka vAta barobara samajI lo ke huM nitAnta asahAya chuM. mArA putro mAruM kazuM ja sAMbhaLatAM nathI. mArA pratye temane leza paNa mAna nathI. teo mAruM mAnavA paNa taiyAra nathI. have to tame ja temane A vAta samajAvIne temano yuddhajvara dUra karo to huM tamAro khUba moTo upakAra mAnIza. mAtra meM ja nahi; gAMdhArIe, vidure ane bhISma pitAmahe paNa te nAlAyaka duryodhanane samajAvavAmAM kazI kamInA rAkhI nathI. pharIne tamane vinaMtI karuM chuM ke tame ja tene samajAvIne mArge lAvI mUko to bahu sAruM." dhRtarASTranA zabdomAM aMtaranI vyathA hatI. bicArAnI cittusthiti ghaDiyALanA lolaka jevI hatI; kyAreka duryodhana tarapha to kyAreka satya tarapha ! enAmAM potAnAmAM sthira nirNaya levAnI koI zakti ja na hoya tyAM e bicAro bUDho bApa kare ya zuM ? zrIkRSNanI duryodhanane samajAvaTa have zrIkRSNe duryodhana tarapha moM pheravIne tene kahyuM, "duryodhana ! tuM samaje to sAruM. tane ema lAgatuM haze ke tArA pakSe karNa, zakuni, bhISma ane droNAcArya jevA vIra yoddhAonuM baLa che eTale yuddhamAM tuM ja vijayazrI varavAno che. paNa A vAtamAM tuM bhIMta bhUle che. bhIma ke arjunanI barobarI dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 Go
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ kare evo eka paNa yoddho tArI pAse nathI. nA, bhIkha ke droNa temanI haroLamAM UbhA rahI zake tema nathI e vAtanI tuM namratApUrvaka noMdha kara. jo tuM yuddha nahi karavAno nirNaya le to tame badhA eka thaI zakazo. Ama thaze to tArA pitA dhRtarASTranuM ja baLa vadhI jaze. tenA Adhipatya nIce tame badhA Avazo eTale tamArA bhayathI dhRtarASTranI sAme koI rAjA AMkha paNa UMcI karI zakaze nahi. duryodhana ! ekatAnA A khUba moTA lAbha tarapha tuM kema najara karato nathI ! mane lAge che ke tAre mArI vAta mAnavI joIe. mane ema paNa lAge che ke A vAta tane manAvavA mATe jo bhISma, droNAcArya vagere prayatna nahi kare to teo mahApAtakanA bhAgIdAra thaze." duryodhanano dhRSTatApUrNa pratyuttara ane laDI levAno aphara nirNaya zrIkRSNanA bhASaNathI akaLAI gayelo duryodhana ekadama bolI UThyo, "zrIkRSNa ! tame, mArA pitAjI vagere mArI upara ja badhuM doSAropaNa kema karI rahyA cho e mane samajAtuM nathI. AmAM kyAMya mArI zI bhUlo che e to mane batAvo ! yudhiSThira jugAra ramyo. te ja badhuM hArI gayo to emAM mAro koI doSa kharo? karAra pramANe teNe vanavAsa svIkAravo paDyo to emAM mAro koI doSa kharo? badhuM ja kAyadesara thayuM che. meM kyAMya anyAya karyo ja nathI. have te ja yuddha karavA mAMge che to emAM mAro koI doSa kharo ? huM kSatriya chuM. mAre tenA yuddhano paDakAra jhIlI levo na joIe zuM? kSatriya bacco kadI namI jAya kharo? huM tema karuM to te kauravakuLane kalaMka nathI zuM? dhAro ke yuddhamAM maravuM paDyuM to tethI zuM thayuM ? huM to tene vIra-mRtyu mAnIza paNa mAthuM to kadI nahi jhukAvuM. zrIkRSNa ! tame have eka vAta khUba nizcitapaNe samajI lo ke have yudhiSThirane Indraprastha to nahi maLe paNa eka tasu jeTalI paNa dharatI nahi maLe. tene joItI hoya to AkhI dharatI te laI jAya; paNa yuddhamAM mane jItIne, te sivAya kadApi nahi. A mAro aphara nirNaya che. tame yudhiSThirane ATaluM spaSTa zabdomAM jaNAvI dejo." duryodhananA zabdo, "badhuM kAyadesara ja thayuM che." vAha re kAyado ! Aje ya AvI ja vAto karanArAono kyAM toTo che ! dArU pInAro mANasa kahe che, "mArI pAse lAIsansa che." garbhapAta karAvatI strI kahe che, "meM sArA DaoNkTara pAse garbhapAta karAvyo che." InkamaTekSa ophisara kahe che, "corI khUba karo, paNa kAyadesara karo." sarakAre bheLaseLane ya ega mArkathI kAyadesara banAvela che ! chUTAcheDA paNa kAyadesara thaI zake che ! zrIkRSNanI jaDabAtoDa vAto ane "nA-cuddhanI bhArapUrvaka salAha zrIkRSNa duryodhanane kahyuM, "bhAI ! mane lAge che ke tArA divaso bharAI gayA che. tAro pApano ghaDo have phUTavAnI taiyArImAM che. mane have mahAsaMhAraka yuddha dUra jaNAtuM nathI ane tAruM mota paNa dUra jaNAtuM nathI. mane lAge che ke have tuM maravAnuM ja IcchI rahyo che. to bhale, jevI tArI IcchA. tuM to marIza paNa AkhA kauravakuLane mArIza. bAkI te mane je savAla karyo ke "meM pAMDavonuM zuM bagADyuM che?' A savAla pUchatAM ya tane zarama dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 91
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ na AvI ? te pAMDavonuM zuM bagADyuM che te vAta to ahIM beThelA badhA sabhAsado jANe che ane chatAM temanI samakSa ja tuM AvuM pUchI rahyo che ? dhikkAra che tArI dhRSTatAne ! zuM teM zakuninA kapaTa dvArA yudhiSThirane jugAramAM harAvIne barabAda karyo nathI ? zuM te bharasabhAmAM tArI bhAbhInI beijjatI karI nahotI ? e vakhate sabhAmAM beThelA vaDIlo vagerene mana zuM e tamAzo hato ke te badhA mUMgA ja besI rahyA hatA ? emaNe tAro lagIre virodha na karyo? teM, karNe ane zakunie je gaMdA bakavAsa karyA hatA te zuM draupadI Aje bhUlI gaI che ema tuM mAne che ? o mUrkha ! mane kahe ke vAraNavAvamAM Aga koNe lagADI hatI ? bhImane jhera koNe ApyuM hatuM ? ene sApa dvArA mAravAnuM chATakuM koNe goThavyuM hatuM ? ane to ya...bezarama duryodhana ! tuM mane ema pUchavAnI hiMmata kare che ke 'meM yudhiSThiranuM zuM bagADyuM che ?' are ! zuM tArI vivekabuddhi paNa bhraSTa thaI gaI che ke ? kharekhara, tuM mahApApI che, atyanta tiraskArane pAtra che. vaLI duryodhana ! mane ja ema lAgyuM ke A yuddhanuM nivAraNa karavuM joIe. pAMDavomAM hajI yudhiSThira 'nA-yuddha'ne Icchaze paNa bAkInA bhAIo to tArI sAthe laDI laIne vairanI vasUlAta karavA sivAya bIjI koI vAta paNa karavA mAMgatA nathI, paNa mane vizvAsa che ke teo mArI vAtanI avagaNanA kadI nahi kare. duryodhana ! mAre tane eTaluM ja kahevuM che ke pAMDavo kSatriya che. temanA potAnA jIvana mATe rAja to joIe ja. jo tuM kuzasthaLa vagere pAMca nAnA nAnA gAmo paNa temane ApI de to huM temane teTalAthI ja saMtoSa mAnIne besI javAnuM samajAvIza. temane A vAta nahi game chatAM mArI khAtara paNa teo A prastAva mAnya karI leze. jo Ama thaze to lAkho mAnavono saMhAra karatAM yuddhane nivArI zakAze ane tamAro bhAIo-bhAIo vacceno vairabhAva paNa dUra thaI jaze, je yuddha karatAM paNa khUba khataranAka che. duryodhana ! have chelle chelle meM tane khullaMkhullA mArI vAta karI dIdhI che. mArI mAMgaNI che mAtra pAMca gAmonI.'' *eka tasu ya jamIna nahi maLe' duryodhananA pratyuttarathI chaMcheDAyelA zrIkRSNa khaDakhaDATa hasI paDato duryodhana bolyo, "zrIkRSNa ! pharI kahuM chuM ke eka tasu jeTalI paNa jamIna nahi maLe. je kAMI joItuM hoya te yuddhathI ja meLavI levuM paDaze." duryodhananA hAsyamAM pAMDavo keTalA badhA nirbaLa banI gayA che e vicAranA paDaghama paDatA joIne bhItaramAM khUba uzkerAyelA zrIkRSNa bolyA, "sAruM tyAre duryodhana ! mane lAge che ke tuM mane samajI zakavAmAM niSphaLa gayo che. bhale tyAre... have ApaNe yuddhabhUmi upara ja maLIzuM." e vakhate duHzAsana bolyo, "bhAI duryodhana ! mane apAvI devA ane ApaNane baMdIkhAne pUrI devA mATe koI SaDayaMtra racyuM che." A dharma to mAro svabhAva che krodhe bharAyelA duryodhananI vidAya to cokkasa lAge che ke pAMDavone rAja zrIkRSNe pitA dhRtarASTranI saMmati laIne 92 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ duHzAsananA A zabdo sAMbhaLatAM ja duryodhane jorathI paga pachADyo. moTo phUMphADo mArIne te Ubho thaIne sabhAmAMthI cAlI gayo. A rIte cAlyA jaIne duryodhane sabhAsadonuM apamAna karyuM che tema bhISmane lAgyuM. temane khUba duHkha thayuM ane krodha paNa caDyo. niyati AgaLa bhISma paNa nA-IlAja temaNe zrIkRSNane kahyuM ke, "kRSNa ! mane lAge che ke duryodhanAdi pApIono aMtakALa have khUba najIkamAM che. te sivAya ATalI badhI nIcatA temane sUjhe nahi. mane to e paNa lAge che ke A pApI putro dvArA kauravakuLano mULathI saMhAra thaze. paNa have koIthI kAMI thaI zake tema mane lAgatuM nathI. jyAM kALa ja baLavAna hoya tyAM mAnava zuM karI zake ? bhale tyAre...niyatine tenuM kAma karavA do.'' duryodhanane keda karavAnI zrIkRSNanI bhISmane salAha zrIkRSNe bhISmane kahyuM, "vaDIla puruSa ! A pApamAM tame paNa bhAgIdAra cho te vAtanI noMdha karajo. tame loko vaDIla tarIkenI tamArI sattA vAparIne pahelethI ja e pApI duryodhanane aTakAvI zakyA hota paNa tame kadI tema karyuM ja nathI. huM to hajI paNa tamane vaDIlajanone kahevA mAMguM chuM ke e pApAtmAne tame keda karo. Ama karavAmAM tame saMkoca na rAkho. tame putramohAdine ADA na lAvo. prajAne trAsa ApatA kaMsane meM ghaDInA chaThThA bhAgamAM pUro karyo hato te tame kyAM nathI jANatA ! tame jANo cho ke A AryAvartamAM kuTuMbanA hita khAtara vyaktino tyAga, gAmanA hita khAtara kuTuMbano tyAga, samAjanA hita khAtara gAmano tyAga ane AtmAnA hita khAtara pRthvInosarvasvano-tyAga karavAnI pavitra paraMparA che. to tamAre samagra kauravakuLanA hita khAtara hajI paNa duryodhanane kabajAmAM levo ja joIe. ane jo tame tema nahi karo, game te kAraNe te vAtanI upekSA karazo to bhAratavarSanA itihAsamAM tamArI A kathA kALA akSare lakhAIne ja raheze." zrIkRSNanI vAta sAMbhaLIne bhISme zaramathI mAthuM nIce nAMkhI dIdhuM. duryodhanane pharI samajAvavA dhRtarASTranI gAMdhArIne bhalAmaNa zrIkRSNanA AgajharatA ane kaTutAbharyA chatAM sAcA nivedanane sAMbhaLIne dhRtarASTrane manamAM thayuM ke gAMdhArI dvArA duryodhanane samajAvavAno eka chello prayatna hajI karI levo joIe. teNe gAMdhArIne bolAvIne kahyuM ke, "duryodhana nIcatAnI hada vaTAvI gayo che. have tuM tene samajAve to sAruM." gAMdhArIe dhRtarASTrane kahyuM, "ati lobhI mANasa rAjA thavA mATe nAlAyaka gaNAya. duryodhana tevo ja mANasa che paNa tame to tenAthI ya vadhu doSita cho, kemake tame ja putramohe aMdha banIne, Aja sudhI lADa laDAvIne tenA avaguNone puSTa thavA dIdhA che. tame ja putramohe aMdha banIne te te samayanA tamArA dharmo(kartavyo)ne tilAMjali ApI che. have badhI bAjI bagADI nAMkhyA pachI tame mane te sudhAravAnuM kaho cho e zI rIte zakya che ?" e ja vakhate duryodhana sabhAmAM Avyo. tenI AMkho lAlacoLa hatI. krodhathI te kaMpato hato. duryodhanane mAtA gAMdhArInI salAha potAnI bAjumAM besADIne gAMdhArIe tenA mAthA upara vAtsalyabharapUra hAtha pheravyo ane pachI tene kahyuM, "beTA ! Aje tArI mAtAne ThIka lAge te tane kahevA de. tuM zAntithI mane sAMbhaLa. mane dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 93
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAge che ke kusamrATa banavA mATe tuM taddana apAtra che. Ama kahevAnuM kAraNa e che ke tArAmAM lobha, ahaMkAra, IrSA, krodha vagere avaguNo puSkaLa che ane tIvratAvALA che. dIkarA ! jenI indriyo vazamAM nathI te rAjanI dhUrA saMbhALI zake nahi evI tArI mAvaDInI samaja che. je indriyone jItI na zake te zatruone paNa na jItI zake. tArI durbaLatAo ja tAro ekameva zatru che. tuM pahelAM tene ja kAbUmAM le. dIkarA ! vadhu to zuM kahuM ? bAkI tane janma ApatI vakhate je apazukano thayA hatA te tArI kauravakuLa-saMhArakatAne sUcita karatA hatA. Ama chatAM tuM amArA vaDe lAlanapAlana karAIne moTo karAyo che. have tuM maherabAnI karIne kauravakuLano ghAtaka na bana. dIkarA ! A je zrIkRSNa che te to ati parAkramI rAjA che. teno mukAbalo karavAnI vizvanA badhA rAjAonI-bhegA thaIne paNa-tAkAta nathI. huM temanI pratyeka vAtane svIkAra ane laDavAnuM TALIne temanA kahevA mujaba pAMDavonI sAthe pAMca gAma daIne paNa samAdhAna karI le. mane to khAtarI che ke jemanA pakSe zrIkRSNa che tevA pAMDavone to tuM kadApi jItI zake tema nathI. mane to khAtarI che ke jyAM dharma che tyAM ja vijaya che. dIkarA ! tArA pakSe dharma nathI mATe tAro vijaya zakya ja nathI." gAMdhArInI vAtanuM dhRtarASTra pharIthI bolIne samarthana karyuM. A sAMbhaLIne pharIthI duryodhana khUba akaLAIne sabhAmAMthI paga pachADato cAlI gayo. zrIkRSNane pakaDI levA duryodhananuM kAvataruM te bahAra nIkaLyo ke tarata tenA mitro tenI pharate vIMTaLAI gayA. duryodhane temane kahyuM, "have to mArA hitaciMtako (!) paNa mArI sAmenA kAvatarAmAM sAmela thayA che. kAMI vAMdho nahi. huM temane paNa mArA jhapATAmAM laIne pUrA karIza. paNa hAla turatamAM to ApaNe pelA kRSNane ja keda karI levo paDaze, kemake A badhA kArastAnano praNetA te ja che." rAjasabhAmAM beThelA zrIkRSNane saMketa mAtrathI tenA gADha sAthIdAra sAyakIe jaNAvI dIdhuM ke tamane pakaDI levAnuM kAvataruM ghaDAI gayuM che. zrIkRSNanuM raudrasvarUpa ane...bhAre krodhAvezamAM zrIkRSNa UbhA thayA. AkhI sabhAne dhrujAvI nAMkhatA zabdomAM te bolyA, "mane ema lAge che ke mAre duryodhanane atyAre ja khatama karI nAMkhavo joIe. paNa mArI kRpA upara ja huM tene choDI dauM chuM. vaLI e pApAtmAne mAravAnI mAre zI jarUra ? pelA parAkramI pAMDavo ja ene pUro karavAnI tAkAta kyAM nathI dharAvatA? AthI jagatane paNa pAMDavonA parAkramanI khabara to paDaze !" e samayanA zrIkRSNanuM je raudrasvarUpa hatuM tene joIne bhISma vagerene lAgyuM ke A raudratA kharekhara kauravakuLanuM nikaMdana kADhI nAMkhaze. eTale teo zrIkRSNanI pAchaLa cAlyA. temano hAtha pakaDI laIne bhIkhe rokyA. zrIkRSNane bhISmanI luccAIbharI salAha bhIkhe potAnI pakSapAtabharI cAla ramI nAMkhI. teNe zrIkRSNane kahyuM, "Apa krodha na karazo. Apano krodha samagra kauravakuLanuM atyAre ja nikaMdana kADhavA samartha che. Apa e apakIrti zA mATe dharma to mAro svabhAva che 94 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ vahoro cho? huM to Apane salAha ApuM chuM. Ape te svIkAravI joIe ke Apa e pAMDava-kauravonI laDAImAM kyAMya vacce na AvatA, koIno ya pakSa na letA. pAMDavo ane kauravone paraspara laDI maravuM hoya to bhale laDI mare. paNa Apa pakSakAra banIne e apakIrtino bhoga na banatA." bhISma-vacanano zrIkRSNa dvArA aMzataH Adara zrIkRSNe kahyuM, "pAMDavo to mArA baLanA sAthathI ja kauravo sAme TakarAvAnI taiyArI kare che. have mArAthI temano pakSa kema mUkI devAya ! paNa tamArA jevA vaDIlonA vacanane niSphaLa nahi javA devA mATe huM eTaluM jarUra kahIza ke have huM arjunanA rathano mAtra sArathi banIza, zastra nahIM upADuM. vaLI pAMDavo to eTalA badhA parAkramI che ke temane vijaya pAmavAmAM zastrasajaja kRSNanI jarUra paNa nathI." zrIkRSNa pAse duryodhana ane arjunanI yAcanA vyAsakRta mahAbhAratamAM zrIkRSNanI A pratijJAne vibhinna prasaMgamAM rajU karavAmAM AvI che. te prasaMga A mujaba che : duryodhana ane arjuna ane yuddhamAM zrIkRSNanI potAnA pakSe sahAya mAMgavA temanI pAse gayA hatA. te vakhate zrIkRSNa ArAma karatA hatA. prathama duryodhana Avyo ane te zrIkRSNanA mastaka AgaLa besI gayo. thoDI vAra bAda arjuna Avyo. te zrIkRSNanA paga pAse besI gayo. jyAre zrIkRSNa AMkha ughADI tyAre temaNe paga pAse beThelA arjunane pahelo joyo. tyAra pachI mAthA pAse beThelA duryodhanane joyo. zrIkRSNane duryodhane kahyuM, "huM ApanI pAse prathama Avyo chuM. mAre ApanI yuddhamAM madada joIe che." duryodhananI uchAMchaLI ane svArthabharI lAgaNI upara kaTAkSa karatAM smitamAM zrIkRSNa bolyA, "bhAI ! tuM bhale pahelo Avyo paraMtu meM to arjunane pahelo joyo che mATe mAre tenI sAthe ja pahelI vAtacIta karavI joIe. vaLI te tArAthI nAno paNa che mATe ya teno vAta karavAno adhikAra prathama che, mAMgaNI karavAno adhikAra paNa prathama che. tame baMne yuddhamAM mArI madada mAMgavA AvyA cho e mane samajAI gayuM che. mArI pAse be vastu che : eka huM pote ane bIjuM mAruM sainya. AmAMthI tame banne ekeka vastu mAMgI zako cho. paNa tame eTaluM yAda rAkhajo ke jyAM huM hoIza tyAM niHzastra hoIza ane sainyahIna hoIza. have arjunane je mAMgavuM hoya te mAMgI le, zeSa duryodhananuM." A vakhate duryodhananA hRdayanI dhaDakana ekadama vadhI gaI. tene thayuM ke arjuna zastrasajaja mahAbaLavAna sainya mAMgI leze ane mAre bhAge ekalA kRSNa-te paNa zastrahIna-Avaze. arerere ! have zuM thaze ? paNa arjune to zrIkRSNane mAMgyA. e vakhate duryodhananA AnaMdano koI sumAra na rahyo. yuddhamAM potAno vijaya te ja paLe teNe nizcita karI lIdho. duryodhanane AnaMdavibhora banIne jato zrIkRSNa ane arjune joyo. zrIkRSNa arjunane pUchyuM, "zuM tane ema nathI lAgatuM ke zastrahIna zrIkRSNane mAMgIne tuM thApa khAI gayo che ?" smita karIne praNAma karatAM arjuna bolyo, "jI nahi, bhagavan! mAre te virATa sainyanI zI dharma to mAro svabhAva che 95 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ jarUra jo mane Apa maLatA ho to ! ane mAre to ApanI paNa zI jarUra jo mane ApanI hArdika kRpA maLI jatI hoya to ! ApanI kRpA ja mAruM sarvasva che. yuddhamAM vijaya apAvavAnI tAkAta kevaLa ApanI kRpAmAM che. duryodhanane ApanuM virATa sainya prApta thayuM teno mArA manamAM lagIre paNa aphasosa nathI." arjunanI uttamatA keTalI badhI che teno khyAla Aje zrIkRSNane vizeSa Avyo. AvartamAM kRpAnuM UMcuM mahattva vyAsa-munie arjunanA haiyAmAM paDelo bhagavadbhaktibhAva A vArtAlApamAM atyanta jIvaMta banAvI dIdho che. ApaNI najara samakSa zrIkRSNane praNAma karIne kaheto arjuna Ave che ke, "mAre to ApanI kRpA hoya to paNa ghaNuM che !" AryAvarnanA uttama mANaso deva ane gurunI kRpAne ja-tenA prabhAvane ja-potAnA koI paNa vikAsamAM mukhya kAraNa mAnatA hatA. mahopAdhyAyajIe eka stavanamAM kahyuM che ke, "kALa, svabhAva, puruSArtha ke karma e badhA mokSanA gauNa hetu che. mukhya hetu to bhagavAnanI kRpA ja che." A ja vAta avadhUta mahAtmA AnaMdaghanajIe karI che ke, "he bhagavAna! saMsAra pAra UtaravAnuM kAma amArA mATe atizaya muzkela che, paraMtu jo tArI kRpA thaI jAya to te ya pachI chokarAnI ramata jeTaluM saraLa thaI jAya che." anyatra kahyuM che ke, "viSaya-vAsanAono parityAga, tattvanuM darzana ke AtmAno sAkSAtkAra vagere tene ja durlabha che jene sadgurunI kRpA maLI nathI." nAstika te che je potAnA vikAsamAM potAne puruSArthane) kAraNa mAne che. Astika te che je potAnA vikAsamAM puNyakarmane kAraNa mAne che. dharmI te che je potAnA vikAsamAM devagurunI kRpAne ja kAraNa mAne che. devagurunI kRpAnI traNa moTI tAkAta che. eka to e jene maLe che tenI pAse pApo pedA karatI sAmagrIo AvI zakatI nathI. bIjuM, teno puNya-prakarSa thaI jaIne te ja bhavamAM udayabhAva pAmI jAya che. trIjuM, tenAmAM namratA, saraLatA, niHspRhatA ane dharmaniSThA-A cAra guNo avazya Ave saMkhyAmAM zakti mAnatA duryodhananI mahAbhUla arjuna sAce ja kRpAnA padArthane AtmasAt karI gayo hato, nahi to te zrIkRSNane badale tenA virATa sainyane meLavavAnI bhayAnaka bhUla karI besata. bicAro duryodhana ! saMkhyAmAM zakti mAnanAro ! cAvInA kUDAmAM sauthI moTo cAvo to halakA mAlanA goDAunano hoya, mUlyavAna ghareNAM-bharelI tijorInA khAnAnI to sUkSma cAvI hoya. paNa cAvAnI vizALatA upara je mUlya AMkavA jAya te to thApa ja khAya. duryodhana AvI ja bhUla karI beTho ! saMkhyAnuM baLa e to asura che. jeTaluM moTuM saMkhyAbaLa eTalo moTo asura. ene saMkhyAsura kahevAya. guNavattAnuM baLa e ja deva che. e daivIbaLa kahevAya. bhAratIya prajAnA sarvanAzanuM mULa : bahumatavAdanI mAnyatA dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratadezanI prajAnI uttarottara vadhatI jatI barabAdInA mULamAM A saMkhyAsura che. AjanA buddhijIvI varge bahumatImAM bhagavAna zodhyo che, mAnyo che ane tene pUjyo che. A eka ja bhayAnaka bhUla bhAratIya prajAne sarvanAzanI khAI tarapha DhasaDI rahI che. abhaNo, garIbo, pachAto, luccAo, sattvahInonI ja haMmeza sarvakALamAM bahumatI hoya. A kakSAmAM vicAronI guNavattA atyaMta ochI hoya. temanAmAM dIrdhadaSTi sAmAnyataH to na ja hoya. AvA lokonA mata upara ja jo nirNaya karavAno hoya ane te bhagavAnano nirNaya gaNAto hoya to enA jevI mUrkhatA jagatamAM bIjI koI nahi hoya. A rIte je nirNayo levAtA gayA che teNe bhAratamAM bhayAnaka aMdhAdhUMdhI pedA karavAnI pUrvabhUmikA taiyAra karI lIdhI che. ayogyane vadhu yogya, apAtrane vadhu pAtra mAnavAnA pariNAme te ayogyAdine ajIrNa pedA thAya che. e deza, prajA, saMskRti ane dharma- badhAyanA gauravone khaMDita karIne khatama karI nAMkhatuM hoya hAtha karatAM mAthAnuM mUlya haMmezA vadhAre che, pachI bhale hAtha be hoya ane mAthuM eka ja hoya. saMkhyAsura upara nabhatI lokazAhI khataranAka AlbarTa AInsTAIna ke gAMdhIjI ane raste cAlyo jato cIMtharehAla pAgala-e be ya nI AMgaLInuM sarakhuM mUlya kadApi na hoI zake. jayAM AvuM sarakhuM mUlya gaNAtuM hoya tyAM sarva guNonuM, saghaLAM gauravonuM, saghaLI maryAdAonuM avamUlyana thayA vinA rahI zake nahi. lokazAhIno prANa jo saMkhyAsura hoya to khUba nizcitarUpe samajI rAkhavuM joIe ke e lokazAhI jeTalo vadhu samaya jIve teTalI prajAnI ane saMskRtinI vadhu khAnAkharAbI thAya. hA, saramukhatyArazAhI dezonI eka jhATake thaI jatI khAnAkharAbIthI to lokazAhIthI thatI khAnAkharAbI khUba ja vadhAre hoya, kemake lokazAhImAM dhImA tApe zekAtI ane temAMthI sarjAtI khAnAkharAbI hoya. khera, dharmamahAsattA jyAre jAgaze tyAre A saMkhyAsura dharatI upara cattopATa thaIne paDeluM mAtra maDaduM ja haze. saMtazAhI ane lokazAhImAM pAyAno pharaka che. saMtazAhImAM saMtonA vicAro rAjAone mAnya, pradhAnone mAnya, raiyatane mAnya, zUdra sahita sarvane mAnya hoya che. uparathI utarelo suMdara vicAra nIce-nIcenA sahune mAnya thato jAya. lokazAhImAM nIcenA staranI bahumatInA jore nakkI karAyelo vicAra upara uparanA buddhimAna starone mAnya karavo paDe, anyathA temanI khurazI ulaLI jAya. uparathI Utarato sAro vicAra jyAM sarvamAnya bane te saMtazAsana ane nIcethI upara jato halako vicAra sarvamAnya karavo paDe te lokazAsana. AthI ja lokazAhI ToLAzAhImAM rUpAntara pAmIne guMDAzAhIe jaI aTakI che. enA karatAM saMtonI ke sajajanonI saramukhatyArazAhI atyanta sArI gaNAya. kyo DAhyo rASTrabhakta gAMdhIjIne DikreTarazipa ApavA sAthe rAja karavA devAnI nA pAData? je gharamAM sArA vaDIlanuM zAsana-saramukhatyArI zAsana-che te ja ghara badhI rIte samRddha bane che. jyAM Aje ja UgI nIkaLelA chokaraDAMonI bahumatInA vicAre bApAone ane dAdA-dAdIne cAlavAnI pharaja paDe che e ghara TUMka samayamAM ja kusaMpAdino bhoga banIne UDI jAya che. zrIkRSNa rAjA pAMDune potAnI sAthe AvavA ane putronI sAthe rahevA mATe vinaMtI karI paNa dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 97
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ temaNe nA pADIne kahyuM, "putro vijayI bane pachI ja huM temano prema bhogavIza. have to yuddha ane vijaya be ja mArA manamAM rame che !" bhISmAdi vaDIlone vidAya ApatI vakhate zrIkRSNe karNano hAtha pakaDI rAkhyo. jevA badhA pAchA pharyA tyAre zrIkRSNe rathamAM caDatI vakhate karNane paNa rathamAM sAthe sAthe laI lIdho. ratha saDasaDATa gati kApavA lAgyo. chevaTe yuddha mATe utsuka zrIkRSNa zrIkRSNa hajI paNa yuddha na thAya te mATe atyaMta Atura hatA te vAta karNa aMgenA chellA prayatnamAM ApaNane spaSTa jovA maLaze. paNa jo yuddha thaIne ja rahevAnuM hoya to zrIkRSNa yuddha mATe paNa eTalA ja utsuka hatA. e yuddhamAM teo nA-yuddhanA dayAbhAvane lagIre vacamAM lAvavA mATe taiyAra na hatA. are, bhISma pitAmaha ke droNAcAryane mATe paNa teo dayA khAvA jarAya taiyAra na hatA, kemake te asaMdigdhapaNe mAnatA hatA ke duSTa jeTalo duSTa che teTalA ja duSTa tenI sAthe rahIne tene sAtha ApanArA tattvo che. bhISme aMte niSpakSa rahevuM jarUrI hatuM bhISma pitAmahanA sthAne hatA mATe te potAnI sattA vAparIne paNa duryodhanano yuddhamada nivArI zakyA hota. bezaka, temanAthI yuddha nivArI na zakAyuM to temaNe yuddhamAM duryodhananA pakSe bilakula bhAga levo joIto na hato. vibhISaNanI jema temaNe nyAyanA pakSe rahelA pAMDavonI tarapheNamAM cAlyA javuM joItuM hatuM athavA chevaTe be ya pakSothI para thavuM joItuM hatuM. Ama na karatAM temaNe duryodhanano pakSa laIne nirbaLa duryodhanane yuddha laDavA mATe khUba ja baLavAna banAvI dIdho. apekSAe arjunathI ya heTha droNa AvuM ja droNAcArye paNa karyuM che. te gurunA sthAne hatA. vidyAguru kRpAcAryathI paNa vadhu mahAna jJAnI hovAthI temane gurumaha paNa kahI zakAya. AvA gurumahe potAnA ziSyo : kauravone yuddha karatAM kema rokyA nahi ? vaLI jyAre temane pAMDavomAM ya arjuna to atyaMta vahAlo hato tyAre te ja arjunanI sAme aMte e pote ja kema laDavA sajja banyA ? A pitAmaha ane gurumaha keTalA niSThura thayA haze tyAre teo putro ane ziSyone haNavA mATenuM yuddha laDyA haze ? e karatAM to dhanyavAda che te arjunane ke je teonI sAme laDavAne badale vanavAsa pasaMda karI laIne zrIkRSNane jaNAve che ke, "raNamedAnethI ratha pAcho vALI do. mArAthI mArA ja vaDIlonI sAme zastra upADavAnuM kAma lagabhaga azakya che." aMte karNane ya samajAvatA zrIkRSNa teja gatithI cAlyA jatA rathamAM beThelA zrIkRSNa karNane premathI kahevA lAgyA, "karNa ! tArA jevA vIra puruSanuM baLa duryodhanane maLyuM che mATe ja tene yuddhajvara pedA thayo che e vAta tuM barobara samajI leje. jo kau2vapakSe karNa na hoya to kurukSetranuM yuddha laDavA mATe duryodhana haragIja taiyAra na hoya. karNa ! zuM tuM paNa yuddhakIya mAnavasaMhArane Icche che ? tuM keTalo dayALu che ! ane chatAM ATalo nirdaya thavA taiyAra thayo che ? zuM A mahAsaMhArane nivAravA mATe tAre duryodhananA pakSethI khasI javuM na joIe ?'" 'vaLI karNa !' ema kahIne zrIkRSNa karNanI khUba najIkamAM AvyA. tenA kAna pAse moM lAvIne tene khUba dhImethI kahyuM ke, "tuM rAdheya nathI paNa tuM kaunteya che ! A vAta thoDA ja samaya pahelAM mane mArI kuntI phoIe-tArI sagI janetAe-karI che.' dharma to mAro svabhAva che 98 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ pote kItteya che e jANIne karNanI stabdhatA A zabdo sAMbhaLatAM ja jANe karNanA mAthe vIjaLI paDI. "are ! huM kauntaya chuM? zuM pAMDavo mArA sagA bhAIo che ? zuM pAMDu mArA pitAjI che ? are, are, zuM huM ATalo badho bhAgyavAna karNanA moM upara jhapATAbaMdha pharatA jatAM vismaya, kheda, AghAta vagerenA bhAvone mApI rahelA zrIkRSNa pharI bolyA, "karNa ! tuM pAMDava che ane pAMDavomAM prathama che. yudhiSThirano tuM sago moTo bhAI che! jo tuM pAMDavapakSe AvI jaIza to yuddha baMdha raheze athavA yuddha thaze to ya pAMDavone ramatamAM vijaya maLaze ane tyAre hastinApurano nareza jayeSTha pAMDuputra karNa ja thaze. have tuM mArI vAta samajayo ?" Ama kahyA pachI ekadama TUMkamAM karNa zI rIte kauntaya che te AkhI ghaTanA kuntImukhe sAMbhaLelI karNane jaNAvI dIdhI. karNanA magajamAM vicAronuM ghammaravaloNuM cAlu thayuM. teNe potAnuM mAthuM be hAthe pakaDI lIdhuM, dabAvI dIdhuM. thoDIka vAra te ja sthitimAM te besI rahyo. aMte karNane samajAvavAmAM ya kRSNanI niSphaLatA karNanuM mana bolatuM hatuM, "zuM pAMDavo mArA nAnA bhAIo che? arjuna ke jene mAravA mATe meM saMkalpa karyo che te zuM mAro sago nAnakaDo bhAIlo che ? ' are ! are ! to zuM have mAre temane ja haNavAnA che? athavA zuM teo dvArA temanA ja sagA moTA bhAI karNanI hatyA thaze ? hAya, A zuM?" thoDIvAra thaI ane enuM mana bolavA lAgyuM, "khera, je hoya te sagapaNa...paNa mAre to duryodhananA pakSe ja rahevuM paDaze, kemake meM tene pahelethI ja mArI AjIvana maitrIno kola ApI dIdho che. mAro prANatyAga tenI sevAmAM ja karavAno mAro daDha saMkalpa che. karNa kadI potAnA vacanathI calAyamAna thanAra nathI, pachI e kAraNe je paristhiti pedA thavI hoya te bhale thAya ane je pariNAma AvavuM hoya te bhale Ave. vaLI kauntaya tarIke prasiddha thavAmAM mArI zuM Ijjata che? je mAtA potAnA mAsUma saMtAnane nadInA pravAhamAM vaheto mUkI devA sudhI ghAtakI bane-pApa enuM ane sajA kokane-evI krUra mAtAnA saMtAna tarIke jAhera thavAmAM mane zuM gaurava? are ! e to mane zaramabharyuM lAge che. bahetara che ke huM rAdhAno ja putra rahuM. potAnA peTanuM saMtAna na hovA chatAM jeNe bharI bharIne vahAla ApyuM e ja mArI mAtA che. enA putra tarIke, rAdheya tarIke rahevAmAM ja mAruM gaurava che. pachI bhale huM sUtaputra tarIkenI avahelanA jIvananA anta sudhI pAmato rahuM. mane te khUba maMjUra che. dhikkAra che te uttama gaNAtA kSatriyakuLane, jemAM kuntI jevI krUra mAtAo pAkI che. mAre tevA kSatriyakuLanA nabhomaNi banavuM nathI." ane mAthuM UMcuM karIne zrIkRSNane karNa potAnA mananI badhI vAta karI. zrIkRSNano nA-yuddha mATeno chello prayatna paNa niSphaLa gayo. temaNe paNa te prayatno upara chello paDado nAMkhI daIne ratha Ubho rakhAvIne karNane utArIne vahAlabharI vidAya ApatA kahyuM, "have ApaNe kRSNa ane karNa kurubhUminA medAnamAM ja maLIzuM." karSe smita karIne te vAtano khUba nirbhIkatAthI svIkAra karyAnuM sUcana karIne vidAya lIdhI. arjuna sivAya pAMDavone nahi mAravAnuM karNanuM vacana dharma to mAro svabhAva che 99 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtA kuntI pratye haiyAnA koI avAvaru khUNe pedA thayelA bhaktibhAvane lIdhe vidAya letAM pahelAM karNe zrIkRSNane kahyuM, "kRSNa ! eTaluM tamane jaNAvIza ke jyAre pAMDavo mArA sagA bhAIo che tyAre huM arjuna sivAyanA cArane haNIza nahi. hA, arjunane to huM mArIza ja. mane pahelethI ja tenA tarapha dhikkAra che. kadAca huM tene mArIza athavA te mane mAraze. bemAMthI je kAMI paNa banaze temAM pAMDavo to pAMca ja raheze, kemake have to huM paNa pAMDava ja chuM ne ! Ama mArI mAtA kuntIje pAMca pAMDavonI mAtA tarIke khyAti pAmI che te-kAyamanI banI raheze. mane lAge che ke tethI mAtAne khUba saMtoSa thaze." ane karNe vidAya lIdhI. 2the eno mArga pakaDyo. karNa : dAnezvarI, RRNadRSTA chatAM a-nyAyI hA, karNa dAnezvarI hato mATe ja kahevAya che ke teNe jAnane jokhamamAM mUkIne paNa Indre mAMgelAsUrya nA pADavA chatAM-kavaca ane kuMDala ApI dIdhA hatA. hA, karNa RNadRSTA hato mATe ja teNe duryodhana ane rAdhAnA mAthe caDelA RNano sadA svIkAra karyo che. paNa karNa nyAyI na hato. ethI ja vastrAharaNanA prasaMgamAM anyAyanA pakSe rahyo ane halakI vANI bolyo. ethI ja 'nA-yuddha' mATe prayatna na karyo ane phalataH kurukSetranA medAnanA yuddhano prerakapraNetA paNa banI rahyo. dharma to mAro svabhAva che 100 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33. oLakhI lo; samaSTinA hatyArAone ! zrIkRSNano ratha tIvra vegathI dvArikA tarapha jaI rahyo che. e dvArikA pahoMce te daramyAna ApaNe thoDuM vihaMgAvalokana karIe. bane tyAM sudhI yuddha nahi cheDavAnI hRdayanI sAcukalI bhAvanA hovA chatAM jyAre temAM duryodhanAdi taraphathI sAnukULa pratibhAva sAMpaDyo nahi tyAre zrIkRSNe laDI levAno dRDha saMkalpa karI dIdho. kSaNa pUrvanI karuNAnA sthAne kaThoratA goThavAI gaI. kSaNa pUrvenuM gaMbhIra mukha have vadhu gaMbhIra banI gayuM. zuM zrIkRSNano A nirNaya vyAjabI hato ? zrIkRSNanI pakkA rAjakAraNI tarIkenI bhUmikA zrIkRSNa atyAre bhagavAnanI bhUmikAe nathI paNa pakkA rAjakAraNInI bhUmikAmAM che. bhagavAna to yuddha cheDavAnA aparihArya prasaMge pAMDavone bodha ApIne dIkSAnA mArge ja caDAvI de. AvuM AdinAtha bhagavAne karyuM ja hatuM. zrIkRSNa tema karatA nathI, paraMtu have yuddha mATe taiyAra thayelA pAMDavone uzkere che, kAraNa ke temanI sAme samagra prajAnA sukha, zAMti ane dharmanI dhAraNAno savAla Ubho hato. duSTonA hAthamAM jo rAja rahe to prajA paNa duSTa pAke. 'rAnA vA vALam, cA rANA tathA chappA evI uktio khUba ja yathArtha che. AthI duryodhanAdi duSTa kauravonA zAsanane khatama karIne rAjA tarIke atyaMta yogya evA pAMDavonA zAsanane sthApyA vinA zrIkRSNa pAse bIjo koI upAya na hato. A mATe je kAMI bhoga Apavo paDe temAM teo potAnuM anivArya kartavya samajatA hatA. adhikArI puruSo jo AvA vakhate svakartavya bajAve nahi to samagra prajAnuM nikaMdana nIkaLI jAya. prajA ane saMskRti AgaLa vyaktinuM koI mUlya nathI duryodhana eTalo badho svArthI, anyAyI ane nIca hato ke kRSNa tene koI paNa saMyogamAM rAjA tarIke nabhAvI zake tema na hatA. je mANaso potAnA svArtha khAtara bIjAonuM badhuM ja dhanotapanota karI nAMkhavA sudhI taiyAra thAya te mANaso adhamathI paNa adhama kahevAya. duryodhana AvI ja kakSAno adhamAdhama mANasa hato evo zrIkRSNano khyAla hato, je taddana vAstavika hato. AvA mANaso jeTalo vadhu samaya zAsaka tarIke koI paNa sthAnamAM rahe teTaluM vadhu nukasAna samagra prajAne thAya. prajAnA hita AgaLa game teTalI moTI vyaktinuM koI mUlya nathI jo te prajAne nukasAna karatI hoya to. pUrve thayelA vena vagere duSTa rAjAone AvA ja kAraNe RSioe uThADI mUkyA hatA. jainAcArya kAlakasUrijIne-teo saMsAratyAgI hovA chatAM-AtatAyI gardabhilla rAjAne harAvIne jaMgalanikAla karavAnI pharaja paDI hatI. : dharmanA be pAsAM che H jenAthI pote durgatimAM paDato aTake te dharma. vaLI jenAthI bIjAosamAja ke saMgha-durgatimAM paDatA aTake te dharma. dharma to mAro svabhAva che 101 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma baMneyanI dhAraNA kare che; svanI ane sarvanI. hetupUrvaka bIjAonA jIvanone pAyamAla karato dharma potAnA jIvananuM kalyANa kadI hAMsala karI zakato nathI. zrIkRSNa evA adhikArI-sthAne hatA ke temane yuddha dvArA duSTono nAza karIne prajAne ugArI levA sivAya koI vikalpa ja na hato. vartamAnakALa : duryodhanothI bharelo kALA vartamAnakALa tarapha ApaNe thoDoka dRSTipAta karIe. potAnA svArthone siddha karavA mATe prajAnI, nyAyanI, dharmanI ke saMskRtinI tamAma maryAdAonI pAyamAlI karatI vakhate lagIre kheda nahi anubhavatA hajAro duryodhanothI A bhAratavarSa UbharAyuM nathI zuM ? pelo duryodhana to sAro ke je khullaMkhullo hato. AjanA duryodhano to yudhiSThiranA vAghA sajIne prajAkIya jIvananuM, saMskRtinuM, tamAma maryAdAonuM nikaMdana kADhI rahyA che. vaLI nathI pAkyo koI zrIkRSNa ke je A lokone sakhata pATha bhaNAvI zake. buddhijIvI lokoe A dezane potAnA kabaje laIne prajAne saMpUrNataH potAnA AdhAre jIvatIparAvalaMbI-karI devA mATe keTalIka ati bhayAnaka ane vighAtaka tarakIbo amalamAM mUkI che. je te vastuonA vikAsanA nAme eno vinAza karAyo che. Ayurveda, saMskRta bhASA, nArIgaurava, khetI, pazupAlana vagere AnA ughADAM dRSTAMto che. vikAsanA nAme ja vinAza prAcIna paraMparAone nabaLI pADI nAMkhavA mATe je te sthaLe "cIro mUkavAmAM Avyo che. vaLI sabaLa tattvane dUra haDaselIne upekSita karAyuM che ane nirbaLane majabUta banAvIne AgaLa karAyuM che. AnuM dRSTAMta che; prajAmAM pADavAmAM AvelA harijana, girijana tathA savarNa komanA bheda tathA zikSaNamAM pADavAmAM AvelA vyAvahArika ane dhArmika zikSaNanA bheda. A lokoe kyAMka bheLaseLanI karAmata lagAvIne paNa prAcIna tattvonI pAyamAlI karI che. pazu, biyAraNa vagerenuM kareluM sAMkarya e AnuM sacoTa daSTAMta che. A buddhijIvI lokoe kyAMka "ekatA"nA nAme koma-komane laDAvI mAravAnA kAma karyA che ane suMdara majAnI ekasaMpIne khatama karI nAMkhI che. ayogya sthaLomAM samAnatAnA siddhAMtone lAgu karavAthI AvA duSpariNAmo jyAMtyAM jovA maLyA che. AMtarajJAtIya lagnAdi A satyane puravAra karI ApatA daSTAMto che. jene A loko "vikAsa karavAnA bahAne aDe che teno vinAza thaI jAya che. ahA ! cArebAjuthI keTakeTalI khAnAkharAbI karavAmAM AvI che ! nAma pazupAlanakhAtuM; ane temAM phALavAtI rakamano upayoga maraghAM-bhUMDa-ucheramAM, jemanI katala karavAnI che ! gAya-gADarane kazuM nahi ! vAta kare ghauMnA vAvetaranI; jethI pazunAza jhaTa thAya ! kathA kare DerIvikAsanI; jayAM sArAmAM sArI gAya-bheMso 6-12 mahinAmAM nakAmI thatAM pAchale bAraNethI kasAIvADe AbAda sarakI jAya! nAma maraghA-batakanA gRha-udyoganuM; paNa hakIkatamAM khetara, khetaranuM kasAIkhAnAmAM rUpAMtara, kheDu-kheDunuM kasAI tarIkenuM jIvana ! kahevAya dariyAI khetI; paraMtu hAya, karoDo mAchalInI katala ! "khetI' jevA nAmano ya keTalo dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 102
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhayAnaka durupayoga ! mAchalAMnA A kasAInA vepA2ne udyoga-matsyodyoga-kahevAyo che ! ghora jIvahiMsA ane saMskRtihiMsA hiMsAnuM to koI abhUtapUrva tAMDava calAvAyuM che. rAsAyaNika khAtara, IMDAMnA proTIna, mAchalInA viTAminsa, tIDanA athANAM, nakAmI mAchalInA biskITa, bebIphUDamAM IMDAno rasa ! garbhapAta dvArA nIcethI bALakonI ane 'anukaMpA-prerita mRtyu' dvArA uparathI mA-bAponI paNa katala ! A jIvahiMsAthI vadhu bhayAnaka hiMsA to saMskRtinI hiMsA che. chUTAcheDA, zikSaNa, sahazikSaNa, saMtatiniyamananA sAdhano, nasabaMdhInA oparezano vagere A hiMsAnA kAtIla khUnI-khaMjaro banyA che ! khetImAM to kaI moTI hiMsA che ? AjanA kheDUta karatAM to vakIlo, DaoNkTaro ke zeradalAlo vadhu hiMsaka che ke jeo mokSalakSI saMskRtinA hatyArA che. jJAnataMtuo upara humalA A badhA karatAM ya vadhu bhayaMkara jJAnataMtunuM yuddha banyuM che. eNe ja A mahAsaMhAraka zastrone janma Apyo che. taddana juThThI vAtone sAva sAcI pragati ke vikAsa karanArI TharAvI devA mATe pracAranA sAdhano reDiyo, TI.vI., akhabAro, sAmayiko, parisaMvAdo, jesIjha, roTarI vagere kalabo dvArA prajAnA jJAnataMtuo upara jIvaleNa humalAo karAI rahyA che. mane kahI devA do ke A ekadhArA humalAthI prajA mahAta thaI gaI che, nisteja thaI che, lAcAra banI che. prajAnI pahelI peDhIe enI sAme mAthuM UMcakyuM hatuM, paNa bIjI peDhI DaghAI ja hatI, jyAre trIjI peDhIe te humalAne preyasI uparanA priyatamanA humalA jevo hUMphALo, sukhada ane svargIya gaNIne vadhAvI lIdho che. mane kahI devA do ke pracAranA sAdhanoe A rIte bhAratIya prajAnA jJAnataMtuone bALI nAMkhIne svavaza karavA dvArA je nukasAna pahoMcADyuM che tevuM nukasAna koI paNa pazuhiMsA ke vighAtaka yojanAo paNa pahoMcADI zakela nathI. mane kahevA do ke A humalAno bhoga acchA acchA rUstamo saMto, saMnyAsIo, mANabhaTTo, kathako, mahaMto, saMskRtinA jhaMDAdhArIo, prAcInatAnA puraskartAo paNa banyA che. Aje teo paNa adhogatinA tattvomAM 'pragati'nuM bUmarANa macAvIne dezI gorAonI khuzAmatakhorI karI rahyA che athavA 'ullu' banI rahyA che. Aje to saMtone ya mAna-sanmAnanI kAramI bhUkha jAgI che. teo ya hirajana, nArI, varNavyavasthA Adi gaMbhIra viSayomAM navo vAyaro jyAM laI jato hoya tyAM javAmAM ja svakartavya samajI rahyA che. kAza ! jyAM dharmasaMskRtinA rakhopAnA vezamAM ja e saMskRtinuM vastrAharaNa karanArA, enuM khUna suddhAM karanArA pedA thayA hoya tyAM ! hAya, kevuM bhayAvaha vAtAvaraNa vyApI gayuM che ! mane to lAge che ke 'pachAtonA uttejana'nA tIvra spardhAvALA pokAro sAthe je rIte yojanAo dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 103
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgaLa dhapAvAI rahI che tenuM pariNAma kadAca AtaMka, aMdhAdhUMdhI ane AMtaravigrahamAM ja AvIne UbhuM raheze. kadAca baeNnko phaDacAmAM jaze, zikSaNa-saMsthAone tophAnonA kAraNe tALAM lAgaze; rAjyo rAjyo vacce, harijana-savarNo vacce, kheDUto-harijano vacce, girijano ane grAmajano vacce, nagaro ane zahero vacce AMtaravigraho phATI nIkaLaze. arAjakatAnuM mULa : sattAnI laMpaTatA sattAnI kAramI laMpaTatA A badhI arAjakatAnuM mULa che. khurazI meLavavA mATe mato joIe. mato meLavavA mATe bahumatI-lokane rIjhavavA paDe. te 'halakI' kakSAnA hoya to ya temanA uddhAranI vAto ane teno amala karavo paDe. te mATe 'sArA' gaNAtA lokone bhAMDavA paDe, UMcethI nIce utArI nAMkhavA paDe. pratyeka pakSe TakavA mATe A kAma pUrvanA sattAdhArI karatAM paNa vadhAre jorathI karavuM ja paDe, nahi to sattA maLe nahi athavA te Take nahi. kaho, A viSacakra keTaluM bhayaMkara che! A badhI vicAraNAne sArI rIte samajavI hoya to tamAre raziyana tattvavettA solenitjhinane cokkasa vAMcavo paDaze. eNe AjanA buddhijIvIonA karatUtono pardAphAza karyo che. eNe samagra vizvanA bhayAnaka bhAvinuM darzana karIne bhayanI tINI cIso nAMkhI che. eNe sAmyavAdane bhayAnaka kahyo che to mUDIvAdane khataranAka jaNAvyo che. kharI vAta e che ke dharatInA koI paNa rASTranA keTalAka buddhijIvIo-mAtra pAMcasothI eka hajAra jeTalAnI ToLakI-ja potAnA peTa-paTArA bharI levA mATe, potAnI vAsanApracura jiMdagI mANI levA mATe potAnA dezanI prajA upara kAyadAonA anuzAsana vaDe bhUkhyA varunI jema tUTI paDatA hoya che. teo je kAMI svahita sAdhI letA hoya che te badhAyanA mULamAM to mAtra lokahitanI vAto ja hoya che. garIbo, gAmaDAMo(ane bhAratanA gAMdhIjI)nA nAme A loko zrImaMtone ane zaherone lUMTe che kharA, paraMtu lUMTano mAla gharabhego ja karI letA hoya che. dekhAva pUrato thoDoka-khUba ja thoDoja mAla garIbo vagerene apAto hoya che. mAo, lenina, sTelIna, yAhyAkhAna, bhuTTo, hiTalara vage2e kahevAtA krAntikArIoe lokahitanA nAme sattA hAthamAM laIne potAnA ja rASTranA lAkho mANasone phAMsIe laTakAvI dIdhA che ke sadAnA lApattA karI nAMkhyA che ke gAMDAnI haoNspiTalamAM dhakelI mUkyA che. potAnA ja hAthe potAnI prajAnuM nikaMdana A lokoe ja bhUtakAlIna jhArazAhI, rAjAzAhIne dArU Adi dvArA bhraSTa karI, pachI prajA samakSa rajU karIne vagovI, pachI tene ukheDI nAMkhavA mATe prajAno ja sAtha mAMgyo. prajAe umaLakAbhera sAtha Apyo, lohI ApyuM, jAnanI kurabAnIo karI ane e 'zAhI' ukheDI nAMkhI; te ya jaMgI bahumatIe ! sabUra ! koI paNa cAra badamAzo koI karoDapatine lUMTI bhAga paDAvI levAnI yojanAmAM bahumatIe zuM saMmata thAya ? tyAM to sarvAnumati paNa sahelAIthI maLI jAya ! rAjAzAhIne A rIte ukheDI nAMkhI; jaMgI bahumatIe ! AthI enI pAchaLa rahelI saMtazAhIne paNa goLI devAI gaI ! prajAne-bicArIne-tenI gaMdha sudhdhAM na AvI. have ? dharma to mAro svabhAva che 104 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ have e ja sahAyaka prajAnA sArA-khumArIvaMtA tattvonuM sAphasUphInA nAme nikaMdana ! enuM nAma zveta krAnti, kaTokaTI je rAkhavuM hoya te rAkhI zakAya ! basa, pachI yAvaccandradivAkarau vaMzavArasAgata A ToLakI rAja karatA rahevAnA plAna ghaDyA kare. ' arere ! dareka rASTranA pAMcasothI hajAra ja mANasonI bhUkhyA varunI mUMDI ToLakI kevA kukarma AcarI rahI che ! potAnA ja hAthe potAnI ja prajAnuM nikaMdana ! cha lezyAo upara jAMbu-vRkSanuM dRSTAnta jaina zAstrakAroe AvA krUratama vRttivALA mANasone kRSNa-lezyAvALA kahyA che. te aMge temaNe jAMbu vRkSanuM dRSTAMta ApIne A vAta bahu sarasa rIte samajAvI che. ahIM ApaNe te daSTAMtane vicArI laIe. eka divasa che mitro pharatA pharatA eka vanamAM pahoMcyA. tyAM temaNe jAMbunuM virATa vRkSa joyuM. pAkIne sahaja rIte dharatI upara paDI gayelA jAMbunA DhagalA joyA. vRkSa upara paNa jAMbunI aneka lacI paDelI lUmo joI. A vRkSa upara seMkaDo paMkhIo beThAM hatA. keTalAka paMkhIoe tenI moTI DALIomAM mALA bAMdhyA hatA. A ghaTAdAra vRkSanI nIce keTalAka vaTemArguo visAmo letA ArAmathI sUtA hatA. thaDanI lagolaga paraba paNa banAvAI hatI, jenAthI tarasyA lokonI tarasa chIpAtI. Ama A vRkSa hajAro pazu-paMkhIone, seMkaDo mAnavone vividha rIte upakAraka puravAra thayuM hatuM. cha mitroe A vRkSanI mahattAne barobara joI, AMkheAMkha nihALI. badhAyane sArI evI bhUkha lAgI hatI. vaLI pAkelAM jAMbu joIne jIbhamAMthI paNa pANI chUTavA lAgyuM hatuM. peTa bharIne jAMbu khAvAnI sahune utAvaLa jaNAtI hatI. temAM eka mitra bolyo, "A vRkSane mULamAMthI ukheDI nAMkhIne dharatI upara paTakI nAMkhIe, pachI ArAmathI khavAya teTalA jAMbu khAIe, ghare paNa upADI laI jaIe." A prastAva sAMbhaLIne bIjA mitre kahyuM, "re ! AkhuM vRkSa mULamAMthI ukheDavA karatAM tene moTA thaDathI kApI nAMkhIe jethI be-pAMca varSe vaLI Ugaze ane AvuM ja ghaTAdAra vRkSa banI jaze." - trIjAe kahyuM, "bhAI ! moTA thaDathI tene kApavAnI zI jarUra che ? ApaNe jAMbu ja khAvA che ne ? to tenI moTI DALIo-aneka peTA DALIo sAthe joDAyelI-toDI nAMkhIe. AthI thaDanI bakholamAM rahelAM paMkhIonA mALAne AMca na Ave ane ApaNuM kAma thaI jAya." cothAe kahyuM, "re ! jo jAMbu ja khAvA che to jAMbunI lUmane lagatI peTA-DALIo upara ja kuhADAnA ghA karIe, emAM moTI pradhAna DALIo toDI nAMkhavAnI zI jarUra che? Ama thaze to te DALIo upara laTakatA madhapUDA ane paMkhInA mALA jIvatA rahI jaze ane jAMbu khAvAnuM ApaNuM kAma paNa thaI jaze." pAMcamA mitre kahyuM, "mitro ! ApaNe to jAMbu khAvAthI kAma che ne? DALIo to khAvI nathI ne? to pachI DALIo zA mATe toDavI? mAtra jAMbunI lUmo ja toDIe. AthI DALInA pAMdaDAno chAMyaDo vaTemArguone maLyA karaze. koIne kazo vAMdho nahi Ave ane ApaNe ApaNuM peTa bharI laIzuM." chaThThA mitre kahyuM, "o buddhimAna mitro ! jayAre jAMbu ja khAvA che to A dharatI upara sahaja dharma to mAro svabhAva che 105 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ rIte pAkIne nIce paDelAM jAMbune ja vINIne ApaNe kyAM nathI khAI zakatA? e mATe vRkSanI lUmanA jAMbu toDavAnI zI jarUra che? e bhale ne tyAM ja rahyA ! rAtanA samaye bhUkhI thayelI khisakolIo ke bhUkhyA thayelAM mALAnA paMkhIo e jAMbu khAI laIne potAnI kSudhA zAnta karI zakaze." jaina zAstrakAroe A dRSTAMta ApIne mAnava-svabhAvanA cha prakAro batAvyA che. keTalAka mAnavo atyaMta krUra ane ghAtakI mAnasa dharAvatA hoya che jemane bIjAono kazo vicAra kadI Avato nathI. teo potAnI ISTasiddhi bIjI nirdoSa rIte thaI zakatI hoya to paNa te rIta na apanAvatAM krUra ane ghAtakI rItothI ja kAma le che. AvA mANaso pahelA naMbaranA mitra jevA che. temanA krUra svabhAvane kRSNalezyA kahevAmAM AvI che. jema jema A svabhAvamAM krUratA ghaTatI jAya che, saumyatA AvatI jAya che tema tema temanAmAM bIjAno vicAra karavAnI lAgaNI pedA thatI jAya che. A loko potAnuM peTa bhare che chatAM bIjAnA peTano uttarottara adhika adhika vicAra karatA eTale sudhI vadhe che ke bIjAne jarAya nukasAna na thAya ane potAnuM peTa bharAI jAya. AvA mANasonI uttarottara sArI thatI jatI lAgaNIone zAstrajJoe kramazaH nIlalezyA, kApotalezyA, tejovezyA, pabalezyA ane zuklalezyA kahI che. saMsAramAM jIvatA mANasane vadhumAM vadhu zuM joIe? be TaMkanuM bhojana, aMge vastra ane mAnabhera sUvA mATe thoDIka jamIna.... ATalethI jeo saMtoSa mAne che ane bIjAone trAsa devAmAM jeo rAjI nathI teo zuklalezyAnI mAnavIya lAgaNI dharAve che. AmAM jema jema svArtha vadhato jAya ane bIjAno vicAra karavAnI vRtti khatama thatI jAya, krUratA AvatI jAya tema tema vezyA vadhu ne vadhu kALI yAvat kRSNalezyA bane che. Ajano buddhijIvI pAMcasothI hajAra mANasono sattAdhArI varga kRSNalezyA dharAve che ema kahIe to te khoTuM nahi hoya. teo svanA, kadAca vadhumAM svajananA ane snehIjananA hita khAtara keTalA lAkho svadezI lokonuM ahita AcaratA hoya che ! zrIkRSNanI devI bherI mane ahIM zrIkRSNanI devadatta bherI yAda Ave che, jenuM dara cha mahine eka vAra vAdana thatuM, jene sAMbhaLanArA sahunA rogo naSTa thaI jatA hatA. paNa eka vAra koI dhanADhya rogI AdamI bherIvAdana vakhate pahoMcI na zakyo. bIjA cha mAsa sudhI roganI pIDA sahavAnI tenAmAM zakti na hatI. teNe bherIvAdakane sonAmahoro ApIne phoDI nAMkhyo. bharIno eka kaTako laI lIdho. tyAM bIjo lAkaDAno kaTako goThavAI gayo. bherInA kaTakAne ghasIne cATI jatAM te dhanADhayane rogazAnti thaI. A samAcAra prasaravA lAgyA. bIjA paNa aneka asahiSNu rogIo bherIvAdaka pAse javA lAgyA. dhananI lAlacamAM lapeTAyelA bherIvAdake darekane TUkaDo ApavAnuM zarU karyuM. kRtrima TUkaDA goThavAtA gayA. ema AkhI bherI kRtrima TUkaDAonI banI gaI. cha mAsa thatAM bherIvAdanano samaya AvI gayo, hajAro rogIo tyAM AvI UbhA. zrIkRSNa bherI vagADavAno hukama karyo paNa bherI na vAgI. hAya, pAMcaso-hajAra dhanADhayoe potAno svArtha sAdhI laIne lAkho garIbonA ArogyanI kabara khodI nAMkhI ! Ajano sattAdhArI buddhijIvI varga AvA prakArano che. karoDo varSonI bhAratIya saMskRtinA sarvahitakara tattvone te uthalAvI rahela che. dharma to mAro svabhAva che. 106 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ gulAbane "moDa' na Apo, te cImaLAI jaze are, pUrabahAramAM khIlelA gulAbanI pAMkhaDIone cImaLanArAo ! o krUra AdamIo ! A zuM karo cho? tame koNa, te gulAbane vadhu sAro moDa ApanArA mANaso ? khAmoza ! A gulAbanI suvAsa hajAro mANasonA dila ane dimAgane tarabatara kare che. tenuM jala aneka lokone ThaMDaka Ape che. tame tenI pAMkhaDIne 'vikAsanA nAme moDa ApatA to cImaLI nAMkhazo. tethI to te suvAsa gumAvaze ane temAM kIDA paDaze. hAya ! tamArA taraMgI tukkAo ! hAya ! anAdisiddha hakIkatone "saMzodhana'nA nAme aDapalAM karavAnI tamArA lokonI nIca vRttio ! o lAkhonA hatyArAo ! zuM tamArA mATe A jagatamAM koI korTa nathI ? koI pAMjaruM nathI ? koI nyAyAdhIza nathI ? koI nyAya nathI ? sajA nathI ? tame yAda rAkhajo ke rUDhinA je UMDA cIlAo paDelA che te ema ne ema ekAda rAtamAM paDelA nathI. tenI upara aneka vaMToLa pasAra thaI gayA che. tene bhUMsI nAMkhavA aneka loko pedA thayA che paNa aMte teo ja bhuMsAI gayA che ! je cIlAnI pAchaLa ghaNo moTo itihAsa khaDakAyo che tene bhUMsI nAMkhavAnuM A AMdhaLuM sAhasa che. navA cIlA pADavAnI tamArI nAdAna bALaka jevI vRttio sakhata zabdomAM vakhoDavAne pAtra che. samajI lo ke navA cIlA rahevAnA nathI ane jUnA baddhamUla cIlAne veravikhera karavAnA pariNAme aneka bhadraka pariNAmI jIvonA jIvana veravikhera thaIne rahevAnA che. AvA kAraNe ja bhAratamAM garIbI phelAI che. prAcIna paraMparAnA dhaMdhAone toDI nAMkhavAmAM AvyA, yaMtronA dhaMdhAo vikasAvAyA. tenuM ja pariNAma garIbI, bekArI ane kAramI moMghavArI ahIM che. nija-pApone chupAvavAnI cAla kAza ! hajI e satyadarzana paNa A lokone thayuM nathI. kadAca satyadarzana thayuM hoya to prajA samakSa tene jAhera karIne teTalA pApono ekarAra ane pazcAttApa temaNe kadI karyo nathI. hAya, kevI khoparInA A mAthAMo haze ! potAnA badhA pApone chupAvavA mATe ja mahAsattAonI ane vizvabeMkanI sahAyo laIne dezanI prajAne samRddhithI chalakAtI banAvAI rahI che. gAya, bheMsa ane gADara khUTI javA lAgyA che mATe ja temanA mAMsanA abhAvanI pUrti karavA mATe bhaMDa-uchera cAlu karAvAyo che. go-dUdhanI achatano gokIro na mace mATe ja "proTIna" jevI koI vastune pauSTika jAhera karIne tevA proTInanI relamachela IMDAmAM batAvAya che ! jo anAjanA bharapUra bhaMDAro (baphara-sToka) paDelA hoya to batrIsa karoDa mANasone peTa-pUratuM ya khAvAne dhAna kema maLatuM nathI? vastutaH 'vasati-vadhAro ja bogasa hakIkata lAge che. apoSaNathI lAkho loko akudaratI motarUpe satata marI rahyA che. AthI ja anAjano jaMgI vadhAro thato hoya tema lAge che. nA; nathI samajAtuM, kAMI paNa nathI samajAtuM. samajavAnI koziza karatuM mana vadhu ne vadhu vihvaLa banI jAya che. dharma to mAro svabhAva che 107 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ AthI ja e vAta taddana sAcI puravAra thaI che ke vidAyaveLAe pUMchaDI pachADato jato bhasmagraha bhAratanA sAmAjika ane rAjakIya kSetre kAramI durdazA sarjato jaI rahyo che. juo, eNe sarjelI tabAhInA drazyo. A garIbI paNa cUMTaNI-TAMkaNe sattAlolupIone mATe AzIrvAda rUpa puravAra thaI che ! A lolupIo dvArA potAnA hito sadhAya te mATe sthApita hito noTonA baMDalo temane caraNe dhare che. A baMDalonI vaheMcaNI dvArA garIbo temanA 'voTa' dhare che. zrImaMtonI noTa ane garIbonA voTa dvArA sattAbhUkhyA loko khurazI upara ArUDha thAya che. A garIbI to IsAI dharmanA pracAraka dharmAndha lokone bhAratamAM atyaMta sArI rIte TakAvI rAkhavA jevI vastu banI che. garIbIno lAbha laIne ja teo eka di' hindustAnane khristIstAnamAM palaTI zake tema che. buddhijIvIono zetAna bole che buddhijIvIono zetAna bole che ke : bhAratamAM garIbI karatAM hiMsA kAramI ane vadhu vegathI vyApI che. maccharo mAro, mAMkaDo mAro, uMdara mAro, deDakAM-vAMdA-sasalAM mAro, sApa mAro, maraghAM mAro, IMDAnA rasa pIo, mAchalAnuM bhojana karo, tIDa taLIne tenuM athANuM khAo. hAya, AnA ja pariNAme mAnavahaiye pravezelo zetAna have moTethI rADo pADato kahe che, "tArI patnIne mAra, roge ribAtAM tArA mA-bApane dayAbuddhithI mArI nAMkha, tArA svArthe ADA avarodha UbhA karatAM badhAne mArI nAMkha; peTamAM bALakane mA2, rAjakAraNamAM pratispardhIne khatama kara, nabaLA Dhorone kApI nAMkha, garIba lokono jIvanAdhikAra AMcakI le, pIDAtA dardIone patAvI nAMkha. khUba gheTAM-bakarAM uchera, khUba mAMsanikAsa ka2, khUba hUMDiyAmaNa kamAI le ! tela le, badalAmAM mAMsa de ! baTara-oIlanuM nAma lagAvIne pazuonI carabInA telanI AyAta kara ! bhAratanI zAkAhArI (annAhArI) prajAne-ullu ane mUrkha prajAne A tela pAI de ! ene gANAM gAyA ja karavA de ke ame nirAmiSAhArI chIe !' buddhijIvI mAnavonA haiye beThelo zetAna hajI barADato bole che te sAMbhaLo : "eya ! racanAtmaka kAmo karo. vanonA vano bhale kapAI jatA, tenI bUmarANa na macAvo. tame navA jhADa vAvavAnA racanAtmaka kAmamAM lAgI paDo. dara varSe cAra lAkha hinduo bhale IsAI banatA. tame teno gokIro na macAvo paNa tamArI zakti mujaba cAraso-pAMcaso ke eka hajAra IsAIone pAchA hindu banAvI devAnuM racanAtmaka kAma karo. baMdho bAMdho. bhale nadInA paTomAM kAMpa jAme ane tethI bhale thoDA varasAde pUra AvyA kare ! TyUbavelo taiyAra karo. bhale vadhu paDatAM pANI dharatImAMthI kheMcAI jAya ! bhale te polANomAM samudranA khArA pANI dhasI AvIne nadI-taLAvo khArA thavA lAge ! badhA dharmonI ekatA karI nAMkho ! vadhu mate IsAI dharmane vizvadharma tarIke jAhera karo. bIjA badhA dharmone temAM bheLavI do ! dharma to mAro svabhAva che 108 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ jamIno bhale baLI jatI, to ya rAsAyaNika khAtarono upayoga joramAM rAkhatA raho. bI.sI. vargane uttejana ApatA raho. pAtrApAtratAnA jUnavANI vicAro game teTalA sArA hoya to ya tene phagAvI do ! AMtaravigrahanI javALAo bhale pragaTe, e bhaDakAmAMthI ja prakAza pragaTavAno che ! karI nAkho badhA dhaMdhAonuM rASTrIyakaraNa. mArI nAMkho buddhimAna vepArIvargane!" A zetAnano utpAdaka koNa? mAnavahaiyAno duryodhana ! koI mane pUchaze ke A zetAnanuM janmasthaLa kayuM? enuM mokaLuM medAna kayuM? kyAM enuM vadhu jora ? eno uttara che; mANasamAM vaselo duryodhana ! enI janmadAtrI mAtA che; pAzcAtya paddhatinuM zikSaNa ane jIvana ! jhaTa na mAnI zakAya tevI A vAta che, paNa Aje ke kAle dareka pUrvagrahayukta mANase paNa Ane svIkAryA vinA chUTako thanAra nathI. vadhu ne vadhu vaNasatI jatI prajAnI paristhiti ja A vAtane svIkAravAnI pharaja pADIne ja raheze. gAMdhIjI bhoLA nIkaLyA, zrIkRSNano rola na bhajavI zakyA, nahi to prajAnI A durdazA kadApi saMbhavI na hota. dharma to mAro svabhAva che 109 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja 34. $ | yuddhanI pUrvataiyArI jarAsaMghanA dUtano saMdeza eka divasa rAjagRhInA nareza jarAsaMghano azoka nAmano dUta dvArakAmAM Avyo. teNe mahArAjA samudravijayane jarAsaMghano saMdeza ApatA kahyuM, "balarAma ane kRSNa nAmanA tamArI pAse je be gopaputro che teoe mArA jamAI kaMsanI hatyA karIne potAnA motane AmaMtraNa ApyuM che. tame e banne gopaputro amane soMpI do, nahi to mAre tamArI sAthe yuddha karavuM paDaze." vaLI dUte samudravijayane kahyuM, "hAla pAMDavonI sAme laDavA mATe duryodhana ane mArA svAmI jarAsaMgha eka thayA hovAthI duryodhana agiyAra akSauhiNI senA sAthe amArI sAthe thatAM amAruM baLa puSkaLa pramANamAM vadhyuM che. hAla duryodhana amAre tyAM ja che. vaLI Ape duryodhananA zatru pAMDavono pakSa lIdho che te amArA svAmI jarAsaMghane jarA paNa rucyuM nathI. Apa temano pakSa satvara choDI devo joIe." zrIkRSNano camacamato uttara dUtanA vacano sAMbhaLIne samudravijaya rAjAnI bAjumAM beThelA zrIkRSNa dUtane kahyuM, "tArA rAjAne kahe ke jene tuM "gopaputra" kahIne halakA pADI rahyo che te zrIkRSNa kahevaDAve che ke tAkAta hoya to satvara yuddhamAM mukAbalo karavA AvI jA. mAtra halakA zabdothI kSatriyo kadI mukAbalo karatA nathI." dUtanI vidAya bAda zrIkRSNa pAMDavone saghaLI vAta karI. pAMDavoe evI IcchA vyakta karI ke duryodhananI sAthe jarAsaMghano mukAbalo karavAnI taka paNa temane ja maLe. jarAsaMgha sAthe yuddhArthe pAMDavo ane zrIkRSNanuM prayANa tyAra bAda kuntIe pAMDavone ane devakIe zrIkRSNane yuddhaprayANanuM maMgaLatilaka karIne AziSa ApyA. sahue dvArakAmAMthI prayANa AdaryuM. badhAnA AgrahathI yuddhamAM joDAvA mATe saMmata thayelA nemikumAra paNa rathamAM ArUDha thaIne nagaranA dvAre AvI gayA. tyAM yudhiSThira ane zrIkRSNanI senAno saMgama thatAM senAno sAgara jevo vizALa dekhAva thayo. prayANa karatI te senA dazArNadezamAM AvI. tyAM paDAva karavAmAM Avyo. tyAM sahadeva ane nakuLanA mAmA madrarAja zalya pAMDavAdine maLavA AvyA. temaNe yudhiSThirane kahyuM, "tamArA taraphathI mArI pAse dUta Avyo hato. teNe yuddhamAM tame mAMgelI mArI madadanI vinaMtI karI, paraMtu e pahelAM ja duryodhana mArI pAse e ja kAma mATe AvI gayo hato ane meM tene saMmati ApI dIdhI hatI. have huM tamane zI rIte madadanI vinaMtimAM saMmati ApI zakuM ? Ama mArI paristhiti viSama banI gaI." yudhiSThire kahyuM, "mAmA ! Apa AvI ciMtA lagIre na karo. jevA ame ApanA bhANiyA chIe tevo ja duryodhana paNa Apano bhANiyo che. Apa tenI madadamAM UbhA raho temAM khoTuM zuM che? Apa khuzIthI tenA pakSamAM rahIne yuddha laDI zakazo." dharma to mAro svabhAva che 110 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ yudhiSThiranA hRdayanI vizALatAno bhAva madrarAjane sparzatAM tenA pratye temane khUba ahobhAva pedA thayo. madrarAjanI mUMjhavaNa ane aMte ukela paNa jevA te chAvaNInI bahAra nIkaLyA ke tarata temanA sagA bhANiyA (madrarAjanI sagI bahena mAdrInA putro) sahadeva ane nakula temane maLyA. temaNe kahyuM, "mAmA ! amAro pakSa choDIne tame khUba moTI bhUla karI che. bIjuM to ThIka, paNa mAtA mAdrIne A jANIne keTaluM badhuM duHkha thaze ? zuM tame amArI upara bANa calAvazo ema ?" bhANiyAonI vAte madrarAja bhAre mUMjhavaNamAM paDI gayA. temaNe kahyuM, "have tame ja mane evo rasto kADhI Apo ke jethI mAro kola jAya nahi ane tamAruM paNa kAma thayA vinA rahe nahi." bhANiyAoe kahyuM, "to tame ATaluM kAma karajo. kauravonA pakSe amArA mATe koI bhayarUpa hoya to te ekamAtra karNa che. tame jyAre ne tyAre taka meLavatA rahejo ane tenuM porasa tUTI jAya tevA sakhta ToNAM-meNAM tene mAratA rahejo." ane..mAmAe bhANiyAonI vAtano svIkAra karyo. kAtIla che sagAMvAda kevo kAtIla che sagAMvAda ke te duryodhanane pakSe rahelA mANasane zatrunA hitamAM kAma karAvIne pakSadroha karavAnI preraNA kare che ! pelI aMgrejI kahevata 'Blood is thicker then Water keTalI badhI sAcI Thare che ! vibhISaNa jevA nyAyapakSI keTalA-ke je sagA bhAI rAvaNane anyAyapakSe joIne teno tyAga karI dIdho ! pelI maMdodarI ! pati rAvaNanI durAcAritA poSavA mATe sItA pAse jaIne kAkalUdIo karatI hatI. laMkAnI e satI strIne ayodhyAnI satIne Ama vAta karavAmAM sagAMvAda (pati-patnI saMbaMdha) sivAya bIjuM kayuM kAraNa banyuM hatuM ? are ! paramAtmA mahAvIradevanI saMsArIpaNe putrI sAdhvI thaI. paNa jyAre saMsArI pati jamAli munine prabhu sAthe matabheda paDyo ane te chUTA thayA tyAre sAdhvI priyadarzanA jamAli muninA pakSe gaI. kevI AzcaryanI vAta ! pitA karatAM patinuM AkarSaNa nArIne vadhu hoya mATe ja Ama banyuM haze ? pAMDava-zrIkRSNa ane kaurava-jarAsaMghanI senAnA paDAva dainaMdina prayANa karatI pAMDava-kRSNanI senAe eka divasa kurukSetranI sAva najIkamAM AvelI sarasvatI nadInA taTe paDAva nAMkhyo. tyAM zekharaka nAmanA dUte AvIne yudhiSThira ane zrIkRSNane kahyuM, "jarAsaMghano azoka nAmano dUta ApanI pAsethI pratisaMdeza laIne jarAsaMgha pAse gayo ane tyAM tenI pAsethI jarAsaMghe saghaLI mAhitI meLavatAM jarAsaMgha krodhAyamAna thayo. teNe dvArikA upara AkramaNa karavAno vicAra karyo. te vakhate tyAM ja upasthita rahelA duryodhane temane kahyuM ke zrIkRSNane paNa ame ja pAMDavonI sAthe haNI nAMkhIzuM. A mATe tame jarAya ciMtA na karo. vaLI kRSNane mAravAno yaza amane ja levA do." e ja vakhate aneka prakAranA amaMgaLonA saMketa maLavA lAgyA. bhISma pitAmaha vagere vicAravA lAgyA ke duryodhana ane jarAsaMgha be bhegA thayA che. be ya duSTomAM agraNI che. A be ya dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 111
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ nI ekatA moTo saMhAra karIne ja raheze. emanI duSTa buddhi emane ja mAraze. kauravonI ane jarAsaMghanI senA ekaThI thavAthI ghaNI virATa banI gaI hatI. teNe prayANa zarU karyuM ane teoe paNa sarasvatI nadInA kAMThe pAMDava-kRSNanI senAthI thoDe ja dUra paDAva karyo. pAMDavone mAravAno jaza levA duryodhananI kAmanA rAtrinA samaye jarAsaMghe tamAma mahArathIo vagerene ekaThA karIne kahyuM, "huM AvatI kAle ja pAMDavo vagerene mArIne ja jaMpIza." pharIthI duryodhane jarAsaMghane tevo Agraha nahi rAkhavA sAthe jaNAvyuM, "pAMDavo ane kRSNane mAravAno yaza amane ja levA do. ame Apane vaDIla tarIke mAnyA che mATe amAro yaza te Apano ja yaza che. mArI Apane namra vinaMtI che ke tame amAruM yuddha pUrNa thAya tyAM sudhI cUpacApa besI raho ane badhuM joyA karo. ame badhuM kAma patAvI daIzuM." duryodhananI A vinaMtIno jarAsaMghe svIkAra karyo. teNe zAMti pakaDIne bAju upara khasI javAnuM pasaMda karyuM. senApatirUpe bhISmanI varaNI tyAra bAda duryodhane bhISma pitAmaha vagerene ekaThA karIne sahunI yuddhamAM madada mAMgI ane sahune pUchyuM, "ApaNAmAM mahArathI, atirathI, rathI, ardharathI koNa koNa che ? kone ApaNe senAdhipati banAvIzuM ? vagere." pitAmahe tene kahyuM, "tuM ja badhuM kyAM nathI jANato? A badhuM amane pUchavAnI tAre zI jarUra che? hA, eka vAta huM tane karI dauM ke je rAdheya che te yuddhanA samayamAM paNa bahu pramAdI rahe che, mATe tene mahArathI na gaNatAM ardharathI ja gaNavo joIe." A zabdo sAMbhaLIne karNa lAlapILo thaIne bolyo, "duryodhana ! jyAM sudhI pitAmahanuM yuddhamAM atirathIpaNuM (netRtva) raheze tyAM sudhI huM dhanuSa dhAraNa karIza nahi." Ama kahIne karNa tyAMthI cAlyo gayo. AthI duryodhana udAsa thaI gayo. te joIne bhIkhe tene kahyuM, "huM beTho chuM tyAM sudhI tuM jarAya ciMtA na kara.' duryodhane kahyuM, "jo ema ja hoya to tame ja yuddhamAM senAdhipatinuM pada svIkAro." bhIkhe duryodhananI vinaMtI svIkAratAM tarata temano senAdhipatipade duryodhane abhiSeka karyo. zrIkRSNa sArathi : dhRSTadyumna senApati A bAju yudhiSThire zrIkRSNane kauravonI sAthe saMgrAma khelavAnuM netRtva levA jaNAvyuM tyAre zrIkRSNe kahyuM, "kauravone to tame pAMDavo ja jItI zako tema cho. mArI sahAyanI tamAre kazI jarUra nathI. chatAM tuM Icche che to huM arjunanA rathano sArathi banIza." yudhiSThire zrIkRSNanI bhAvanAno svIkAra karyo ane yuddhanI taiyArIo zarU karI. aneka rAjAonI sAthe vicAraNA karIne drupada rAjAnA putra dhRSTadyumnane yuddhanA senApatipade abhiSikta karyo. bIjI bAjuthI heDaMbAno putra ghaTotkaca paNa zastrasajja banIne yuddha mATe AvI gayo. ane...yuddha zarU karavAnA samayane sUcavatA vAjiMtronA nAda vagere jorathI zarU thaI gayA. dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 112
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuddha mATe ubhaya pakSa susajja te vakhate dharmarAja yudhiSThire rathamAM prayANa karyuM. zrIkRSNa sArathi banIne arjunanA rathane hAMkyo. dharmarAjAe bhRha vicArIne saghaLA rAjAone te mujaba goThavI dIdhA. sAmA pakSe paNa e rIte sainya AgaLa cAlyuM ane pratibRhane goThavIne UbhuM rahyuM. eka bAju virATa jarAsaMghanA sainya sahita kaurava-sainya khaDuM thaI gayuM hatuM. bIjI bAju khecaronA virATa sainya sahita dharmarAjAnuM sainya sajja banIne UbhuM rahyuM hatuM. te vakhate ubhaya pakSanA yoddhAoe sarva saMmatithI nirNaya lIdho ke koIe paNa zatrupakSanA niHzastra upara zastra ugAmavuM nahi, je strI hoya tene haNavI nahi. dharma to mAro svabhAva che 113 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35. ajunano viSAda pAMDava-sainyanA senAdhipati dhRSTadyumnanI rakSA karavA mATe tenI baMne bAjue bhIma ane arjunanA ratho goThavAyA hatA. arjunane yoddhAonI oLakha ApatA zrIkRSNa te vakhate arjunanA sArathi tarIke rahelA zrIkRSNa tene kahyuM, "vatsa arjuna ! A jo tArI sAme virATa kauravasainya zastrasajja banIne UbhuM che. emAM sauthI mokhare je dekhAya che te kauravakuLanA pitAmaha bhISma che. temanuM dhanuSaparAkrama temanI yuddhakaLAmAM sarvotkRSTa gaNAya che. jo ; temanI dhajAmAM kalazanuM cihna che. temanA rathanA ghoDAo lAlavarNI che. A jo; kalazanA cihnavALI dhajAthI zobhatA rathamAM ArUDha thayelA droNAcArya. A jo; zveta azvovALA rathamAM beThelA kRpAcArya. ane A bAju jo; nAganA cihnavALI dhajAvALA rathamAM beThelo duryodhana ! nIlavarNI enA ghoDAo. ane A pILA ghoDAothI sajja banelA rathamAM Ubhelo duHzAsana. A kadI koIthI ya na Darato droNaputra azvatthAmA. A duSTatAmAM jeno joTo na jaDe te zakuni jo . kyAreka zatruone yuddhanI dharatI upara UbhA rahevuM bhAre karI mUke tevo A parAkramI madrarAja zalya. A varAhathI aMkita rathamAM beThelo jayadratha. A bhUrizravA, A bhagadatta, A suzarmA vagere aneka mahAparAkramI rAjAo." arjunano viSAda : mAre rAjalakSmI na khape zrIkRSNa parapakSano paricaya Apyo ane arjunanA yuddha laDavAnA hozakoza UDI gayA. teNe khUba ja hatAzAbharyA avAjamAM zrIkRSNane kahyuM, "mArAthI koI paNa saMyogamAM yuddha thaI zake tema nathI. Ape jemanI oLakha ApI te badhA mArA judI judI rItanA nikaTanA saMbaMdhIo che. zuM mAre emane haNI nAMkhavAnA ? re ! A to mArAthI kemeya nahi banI zake. are ! jo rAjalakSmI pAmavA mATe svajano, snehIjano, are ! gurujano ane vaDIlajanonA lohIno bhoga levAno hoya to nA... nA... zrIkRSNa ! mArAthI te kadApi nahi banI zake. mAre te rAjalakSmI nathI joItI. huM AjIvana vanavAsI banIne rahevA taiyAra chuM. jemanA khoLAmAM huM ramyo chuM, jemaNe mane apAra vahAla dAkhavyuM che te mArA parama pUjanIya bhISma pitAmahane mAre bANathI vIMdhI nAkhavAnA? hAya, asaMbhava. jemaNe mane dila daIne dhanurvidyA zIkhavI che, jemanA haiyAmAM koDa hatA mane vizvano sarvazreSTha bANAvaLI banAvavAnA ane tethI ja pelA nirdoSa gurubhakta ekalavyano aMgUTho gurudakSiNAmAM jemaNe kapAvI nAMkhyo tevA mArA prANasvarUpa guru droNAcArya upara mAre bANonI varSA karavAnI ? o ! e zI rIte mArAthI thaI zakaze ? dharma to mAro svabhAva che 114 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane pelA kRpAcArya ! e ya amArA kauravakuLanA vidyAguru ! mAre temane paNa haNI nAMkhavAnA ? nA, mAruM parama pavitra gAMDIva dhanuSa gurujanonA lohIthI kharaDAIne kalaMkita thaI nahi zake. huM gAMDIva nIce mUkI dauM chuM." arjunanA haiyAmAM A paristhitino pahelethI ja khyAla haze, paraMtu jyAre te paristhitinuM teNe ughADI AMkhe darzana karyuM tyAre ja tenI bhayAnakatA tene barobara samajAI ane enA romaromamAM ramatI kRtajJatAe ene gAMDIva UMcakatA hatAza karI dIdho. raNabhUmi mATe tadana apAtra evA koI kSamAzIla sAdhune raNabhUmimAM lAvIne khaDA karI dIdhA hoya ane temanI je dazA thAya tevI karuNArNa sthiti arjuna anubhavavA lAgyo. arjunane pAno caDhAvatA zrIkRSNa zrIkRSNane lAgyuM ke paristhiti khUba vikaTa banI rahI che. jo arjunane yuddha mATe utsAhita karavAmAM nahi Ave to pAMDavono parAjaya sunizcita che. karNa vinAnA kauravo ane arjuna vinAnA pAMDavo sAva vAmaNA che. game tema karIne arjunanA lohImAM yuddhanI garamI lAvI devAno saMkalpa karIne zrIkRSNa arjunane kahevA lAgyA, "arjuna ! tuM kSatriya che hoM! tuM koI zramaNa nathI. A sthaLe tuM "sagA ane vahAlA"nA saMbaMdho joI rahyo che te tArA kSAtravaTane mATe khUba zaramabharI bAbata che. je pitAmahe potAnA ja putro ane pautronI sAme zastro ugAmyA hoya ene pitAmaha kahevAya ke zatru kahevAya? je vidyAguruo potAnA ja vahAlAmAM vahAlA ziSyone khatama karI nAMkhavA mATe thanaganI rahyA hoya temane vidyAguru kahevAya ke zatru kahevAya? arjuna ! tArI buddhi sAva bahera mArI gaI lAge che, nahi to ATalI sIdhI vAta tane kema na samajAI ? A prazna tArA haiyAmAM vaDIlajano ane gurujano pratye jema bhaktibhAva UbharAyo che tema teonA haiye tArA pratyeno bhUtapUrva vAtsalyabhAva kema UbharAyo nathI ? teo tane-tamane badhAne-mArI nAMkhavAnI krUratAnI ghAtakI lAgaNIothI kema UbharAyA che ? zuM tuM AvAone tArA upakArIjana mAne che ema? zuM AvAone tAre vidyAguru kahevA che ema?" pApIo temanA pApe ja maraze' "vaLI tuM kahe che ke huM temane mArI zakIza nahi. are arjuna ! tuM zuM temane mAravAno hato. emanA pApakarmo ja emane mAravAnA che. tuM to nimitta mAtra banavAno che. arjuna ! eka vAta samajI le ke duryodhana, duHzAsana, zakuni ane karNa draupadInA vastrAharaNa vagere prasaMgo upara je pApa karyuM che ane bhISma, droNa vageree mauna rahIne temane je prakAre pApa karavAmAM uttejana ApyuM che e pApa eTaluM badhuM bhayaMkara che, eTaluM badhuM ugra che ke temane A ja bhavamAM tenuM phaLa maLI rahevAnuM che ane have to tene jhAjhA divaso paNa lAgavAnA nathI. ugra pApIo temanA pApe ja te ja bhavamAM mare che e zAstravacanane tuM vIsarI na jA. mAre tane eTaluM ja kahevuM che ke tuM tAro kSAtradharma bajAva. svayaM maranArAone mAravAnI tAre to mAtra vidhi ja karavAnI che. vaLI sAmethI bANonA prahAro cAlu rahe tyAre kSatriya bacco koI paNa sthitimAM zAMta Ubho rahe kharo? tuM vIra kSatriyANI mAtA kuntInuM saMtAna nathI? zuM tuM mahAparAkramI kSatriya rAjA pAMDunuM dharma to mAro svabhAva che. 115 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIja nathI? o arjuna ! atyAranuM tAruM vartana te sAcI hakIkatamAM paNa zaMkA prere tevuM banI gayuM che." vyAsa dvArA arjunanuM viSAda-darzana vyAsa-munie A prasaMge arjunanA aMtaramAM chAI gayelA gherA viSAdane atizaya suMdara bhASAmAM rajU karyo che. arjuna zrIkRSNane kahe che, "huM te gurujano ane bhAIo sAthe yuddha karavA mATe ahIMthI AgaLa vadhI zakIza nahi. A to mArA ja bhAI-bhAMDuo che. temane duHkhI karavAnI mArI koI tAkAta nathI. mArI sAthe laDavAnI IcchAvALA thayelA svajanAdine joIne to mArA gAtro DhIlAM paDI gayA che, mAruM mukha sukAI gayuM che, mArAmAM laDavAnI koI zakti ja rahI nathI." A rahyA vyAsamuninA potAnA zabdo : na hyahaM tatra yAsyAmi sthito'smIti nivedyatAm / matsaMzrayAdime dUnAH sukhino bhrAtaro hi me // dRSTvainaM svajanaM kRSNa ! yuyutsuM samupasthitam / sIdanti mama gAtrANi mukhaM ca parizuSyati // arjunanA viSAdane nirmULa karavA mATe tenA pAponI jANe ke badhI javAbadArI zrIkRSNa laI letA hoya tevI kaTAkSavANImAM zrIkRSNanA mukhamAM vyAse e zabdo mUkyA che ke, "he arjuna ! tuM mArA tarapha tAruM mana kara, mAro bhakta bana, mane namI jA, mArI vAta mAnI le. he kauntaya! huM tane nizcitapaNe kahuM chuM ke mArI AjJA pramANe cAlato mAro bhakta kadApi kyAMya nAza pAmato nathI, niSphaLa jato nathI." A rahyA vyAsamuninA zabdo : manmanA bhava madbhakto madyAjI mAM nmskuru| kaunteya ! pratijAnIhi na me bhaktaH praNazyati // bezaka, vyAsa zrIkRSNane ahIM bhagavasvarUpe jue che chatAM jaina zailIne sApekSa rIte vicAratAM A zlokano bhAva paramAtmatattva pratyenI parAbhaktine sUcavato hovAthI bahumAnya banI zake che. zrIkRSNanA mAthe A samaye khUba ja kaparI be kAmagIrI AvI paDI che tene ApaNe vigatathI joIe. arjuna' zabdano artha "saraLa thAya che. A mANasa khUba saraLa che ane tethI ja atyAre te khUba pIDAI rahyo che. jo te duryodhana jeTalo duSTa hota ke jo te kRSNa jevo sthitaprajJa hota to A yuddha laDavuM tenA mATe jarAya muzkela na banata. je duSTa banI zake che ke sthitaprajJa (anAsakta) rahI zake che te ja yuddha laDI zake che. arjunane A be bhUmikAmAMthI eka paNa bhUmikA pAmavAnuM hAlanA tabakkAmAM muzkela banI gayuM che. eTale ja "insAna" tarIkenI tenI bhUmikAne lIdhe ja te pIDAI rahyo che. paNa A sthitimAM kRSNa arjunanA haiye ahaMkAra pedA thayelo jue che. te jANe che ke arjuna hiMsAthI Dare tevo nathI, kemake teNe A pUrve ghaNAM yuddho khelyA che. arjunane bhaya pedA thayo che; mAnabhaMgano. dharma to mAro svabhAva che 116 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ itihAsanA pAne mAruM nAma kALA akSare lakhAze. huM pitRhatyAro! huM baMdhuhatyAro ! huM guruhatyAro ! hAya, mArI AbarUnA cUrecUrA thaI jaze !" arjunanA haiyAno huMkAra zrIkRSNanI AMkhe caDI gayo hato. AthI "huM..huM.huM.." karato arjuna kRSNane ahaMkArI jaNAto hato. have eka bAju ahaMkArI duryodhana hato to bIjI bAju ahaMkArI arjuna hato, chatAM zrIkRSNa duryodhanane jAnathI mAravA mAMgatA hatA jyAre arjunanA mAtra ahaMkArane mAravA mAMgatA hatA, kemake arjuna dharmAtmA hato. enA ahaMkArane mAravA mATe ja niHzastra kRSNa gItA nAmanuM zastra uThAvyuM hatuM. bIjI vAta e hatI ke arjuna kSatriya hato. teNe potAno svadharma-duSTonA hAthamAM jatI dharatIne duSTothI bacAvavAno-dhyAnamAM rAkhavAno hato. A svadharmane dhyAnamAM levAne badale te kSatriya bacco raNa choDIne saMnyAsano svIkAra kare te kRSNane maMjura na hatuM. AthI ja gItA dvArA kRSNa arjunane svadharma samajAvyo che. kauzika nAmano brAhmaNa mAtApitAno tiraskAra karIne, tejovezyAnI vidyA siddha karIne guphAmAMthI nIkaLyo, eka jhADa nIce beTho. tenA mAthe jhADa upara beThelI cakalI carakI. bhAre krodhe bharAIne kauzike tene tejovezyAthI bALI nAMkhI. kauzika bhikSArthe najIkanA gAmamAM gayo. eka bAI bImAra patinI sevAmAM lIna hovAthI tenA AMgaNe UbhelA kauzikanA mikSa nahi zabdo teNe sAMbhaLyA nahi. kauzike krodhe bharAIne pharI tejolezyA choDI paNa A zuM ? bAIne pradakSiNA karIne ja e pAchI vaLI gaI. te vakhate bAIe kahyuM, "kauzikajI ! huM pelI cakalI nathI ke baLI jAuM." kauzike tene pUchyuM, "mArI A vAtanI tane kyAMthI khabara paDI gaI ?" bAIe kahyuM, "patinI sevA karavAnA mArA svadharmanA aNizuddha AcaraNathI mane jJAnaprakAza prApta thayo che. tame mA-bApanI avagaNanA karI che mATe ja krodhathI jIvana jalAvI rahyA cho." mahAbhAratakAra vyAsa A prasaMgathI svadharmano mahimA batAve che. kahevAya che ke puMDalika potAnI mAtAnI sevAmAM lIna hato tyAre ja padhArelA viThThalane puMDalike kahI dIdhuM, "pelI IMTa upara UbhA rahejo. hAla huM tamAruM svAgata karI zakuM tema nathI." viThThalane tema ja karavuM paDyuM. paNa mAtRsevAnA tenA svadharmane joIne prasanna thaI gayelA viThThale puMDalikane varadAna ApyuM. AthI ja viThThalanA bhakto "puMDalika varada viThThala" bolatA viThThalane jape che. kahevAnuM tAtparya e che ke kRSNa arjunane ahaMnAza ane svadharma-parAyaNatA-A be kartavyo gItA dvArA samajAvI rahyA che jemAM aMte kRSNa pUrNa saphaLatA prApta karI che. arjuna kahe che : "mAro moha have naSTa thayo che' ane e ja vakhate arjunanA haiyAmAM yuddhano utsAha pragaTa thAya che, hAthamAM gAMDIva uThAve che ane paNacha upara bANa caDhAvato te kahe che, "he zrIkRSNa ! kSAtravaTano dharma samajAvIne tame mArI upara khUba upakAra karyo che. huM sagAM-vahAlAnA vicAranI lAgaNIonA AvegamAM svakartavyane sAva vIsarI gayo. - have mArI e ajJAnatA naSTa thaI che. have mane jJAna prApta thayuM che. have Apa je kahezo te ja huM karIza." dharma to mAro svabhAva che 110 117 jaina mahAbhArata bhAga-2 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAsanA zabdomAM : nI nadaH rirjA raNe vAnaM tavA AdinAtha ane zrIkRSNanI vibhinna bhUmikA ahIM eka savAla thaze ke jo paramAtmA AdinAthe potAnI pAse AvelA-moTAbhAI bharatanI sAme laDI levAnA mUDavALA nAnA aThThANuM bhAIo (prabhunA saMsArI putro)ne saMsAranI asAratAno joradAra bodha ApIne temane dIkSAnA mArge vALI dIdhA, yuddhano Ataza prajavaLavA ja na dIdho to zrIkRSNa tenAthI sAva viparIta kema karyuM? Ano uttara e che ke paramAtmA AdinAtha ane zrIkRSNanI bhUmikAo sAva bhinna hatI. eka hatA saMsArathI para trilokaguru bhagavAna, bIjA hatA saMsArastha kSatriya rAjA ! paramAtmA AdinAthano AtmA paNa jyAre saMsArastha hato tyAre temane paNa prajAnI dhAraNA mATe zilpAdinI sAvadya kaLAonuM zikSaNa ApavuM ja paDyuM che. zrIkRSNa paNa tevI ja saMsArI bhUmikAmAM hatA eTale e game tevA dharmAtmA hoya to paNa temane keTalIka kaDavI pharajo kamane paNa bajAvyA vinA chUTako raheto nathI. bAkI e vAta cokkasa che ke AvA yuddhanA dAvAnaLane peTAvyA vinA duryodhananI kAramI sattAlAlasAne AMkheAMkha nihALIne samagra saMsArathI pAMceya pAMDavo virakta thaIne dIkSAnA mArge cAlI nIkaLyA hota to enA jevuM uttama bIjuM kazuM ja na hatuM. paNa dareka mATe dareka samayamAM dIkSA zakya hotI nathI e vAta ApaNe vIsaravI na joIe. pArthane kaho caDAve bANa" AthI ja duSTonI duSTatAne protsAhana na maLe, dIrgha jIvana na maLe te mATe ja zrIkRSNane khUba kaDavI pharaja bajAvIne kahevuM paDyuM che, "pArthane kaho caDAve bANa, have to yuddha e ja kalyANa." ane... arjunanA dhanuSano gaganabhedI TaMkAra thayo. kurukSetranuM darzana karatAM arjuna jeTalo hatAza thaI gayo haze tethI ghaNI vadhu hatAzA vartamAnakAlIna bhAratavarSanuM darzana karatA acchA acchA dharmasaMskRtinA rakSakomAM AvI gaI hoya tema mane lAge che. arjunamAM utsAha lAvI denArA zrIkRSNa te kALamAM hatA. Aje temano rola bhajave tevA koI mInI kRSNanI tAtI jarUra jaNAya che, anyathA hatAza arjuno laDyA vinA ja dharmayuddha hArI jaze. A viSaya upara ApaNe jarAka vigatathI vicAra karIe. hatAza na thAo vartamAna paristhitinuM jhINavaTathI darzana karatAM e vAta to cokkasapaNe samajAya che ke roga dhAryA karatAM ugra vadhu banI cUkyo che. kadAca ema paNa kahevAnuM koI mANasa sAhasa karI bese ke, "have mota to nizcita ja che, kadAca prayatnothI ene thoDuM dUra ThelI zakAze paNa nivArI to nahIM ja zakAya." ardhadagdha mANasone, sattA, saMpatti AdinI puNyAIthI phATI gayelA saMto ane jamAnAvAdI dezI aMgrejone A vAta peTa bharIne hasavA jevI lAge to jarAya navAI pAmavA jevuM nathI. AvA to Aje hindustAnamAM lAkho nirmAlya nIro che jeo potAnI phiDalabhaktimAMthI UMcA ja AvatA nathI, hakIkatamAM AvA lokone A deza, tenI prajA, tenI saMskRti, tenA jAjaramAna mokSaprApaka dharmo dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 118
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ vagere jIve ke jahannamamAM jAya te badhuM sarakhuM ja jaNAtuM hoya che. A badhAyanA nAme potAnuM carI khAvAnI vRttie emanA jIvananA tamAma kSetramAM potAnA DerA-taMbu nAMkhI dIdhA che. mAnapAna ane khAnapAnamAMthI A mahAsvArthAnya ane dezadrohI loko kadI UMcA ja AvatA nathI. AvAonI AsapAsa jI-hajUriyAonuM ToLuM satata jovA maLe che. astu. gorA loko-pachI te amerIkana hoya ke raziyana hoya-Aje paNa A hindustAna upara rAja karI ja rahyA che. emaNe A dezanA "hindustAna' nAmamAM hindu zabda hato mATe ja te AkhuM nAma uDAvI dIdhuM ane 'inDiyA' nAma phelAvI dIdhuM. ane kaMgALa ApaNe hinduoe; re ! bhUlyo, dezI aMgrejoe ! emanA camacAoe ! hinduprajAne nAmazeSa karatI emanI tarakIbane vadhAvI lIdhI ! DhAMco ja bhayaMkara - have to paristhiti evI vaNasI che ke e loko je DhAMco goThavIne gayA che ethI dharma karo to ya, saMskRti sAme jhuMbeza uThAvavAnI hAkala karo to ya e badhuM ya dharma ane saMskRtinuM nAzaka ja banI rahe che. peTanA AMtaraDAM ja nabaLAM paDI gayA hoya pachI temAM caNAnuM besana nAMkho to ya zaktizoSa thAya ane dUdha-ghI pIo to ya zaktizoSa thAya. pustako chapAvIne A saMskRtinAzanI bhedI kArasAjI jAhera karavAmAM ya presanA yaMtravAdane uttejana maLI jAya che. dhArmika zAstragraMthone punarmudrita karAvIne tenI rakSA karavA jatAM hastalikhita sAhityanA sarjanamAM bhayaMkara ghaTADo thAya che. tIrthomAM sagavaDa ApIne yAtrikonI saMkhyA vadhAro to ya tIrthonI tArakatA naSTa thaIne te badhA ya havA khAvAnA hila-sTezana jevA banI jAya che. munijIvana pAmIne saMskRtirakSA mATe bahumatavAda Adi upara ja AdhArita thatI saMsthA vagere sthapAya to ya temAM aMte evo kaMkAsa jAge che ke e saMsthA maratI maratI paNa prabhuzAsanane dhakko mAratI jAya che. maMdironA jIrNoddhAra dvArA jIvaMta karAtI tenI kalAkArIgIrI e ja maMdironI darzanIyatAne naSTa kare che ane "pradarzananuM sAdhana banI jAya che. dharmapracAra ke saMskRtiprasAranI dhUna vega pakaDe che tyAre dharmano mULabhUta prabhAva naSTa thaI jAya che. sthULa paribaLo dvArA saMskRtirakSA karanArAonA potAnA ja jIvanamAMthI sUkSma paribaLo naSTa thavA lAge che. Ama saMskRtirakSA kAje ApaNe je kAMI hArdika ane vAstavika paNa prayatna karIe te ya aMte to saMskRtinAzamAM ja pariName, kemake lokhaMDI vAtAvaraNa gorAoe comera jamAvI dIdhuM che. je saMskRticAhakane A kaTu vAstavikatAnuM darzana thAya te zuM nIro banIne phiDala bajAvaze ? zuM te "sabasalAmatInI sAyarana vagADaze ? aphasosa ! khera, paNa to ya ApaNe hatAza thaI javAnI kazI jarUra nathI. AryAvartanI saMskRtino thaI cUkelo mahAnAza ja ApaNAmAM tIvra AzAvAda pUre che. | vikRtione haTAvavAnuM azakya nathI AryAvartanI A mokSamUlaka dharmapradhAna saMskRti hajAro varSothI jIvaMta rIte A dharatI upara chAI dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 119
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaI hatI. aghora AkramaNo sAme paNa e naSTabhraSTa thaI na hatI. kyAreka e saMskRtinI jIvAdorI zAM maMdira vagere dharmasthAno, zAstragraMtho, dharmAtmAo upara vinAzanI talavAra calAvAI to tarata ja saMskRtibhaktoe te khAlI paDelI jagyAo savAyA vegathI pUrI dIdhI ! rAjA-mahArAjAoe paNa A mAtA-saMskRtinI rakSA karI che. hajAro maMdironA nirmANamAM emano sakriya sAtha ane sahakAra maLyo che. binasAMpradAyikatAnA nAme tamAma maMdironI avagaNanA karavAno dhikkArapAtra Ajano kImiyo A dezanA muslima rAjAoe paNa apanAvyo nathI. hinduoe masjido bAMdhI ApI che. muslimoe maMdiro caNI ApyA che. AvI baddhamUla hatI ApaNI saMskRti. have jo hajAro varSo jUnI AvI saMskRtine paNa bhayajanaka sthiti sudhI hacamacAvI zakAya to huM ema pUchuM ke mAtra 350-400 varSa jUnI, A dezamAM AvI paDelI pAzcAtya saMskRti (vikRti) ApaNe hacamacAvIne ukheDI nAMkhI nahi zakIe zuM ? kyAM hajAro varSa ? kyAM cAraso varSa ? to zA mATe hatAza thavuM ? yAda rAkho, rAjAonA rAja paNa eka di' UkhaDI gayA che to ApaNI saMskRtinA sarvanAzI vAyarAone ApaNe kema mArI pAchA haThAvI na zakIe ? Avo, prati-AkramaNa karIe have A prati-AkramaNa aMge ApaNe thoDuM vicArIe. ApaNe jANIe chIe ke "mokSa ja jeno mUla ane pradhAna Adarza che e Arya prajAnA jIvanamAM sukha mATe dharma to na ja hoya, paNa dharma mATe sukhanI apekSA rahe to te taddana svAbhAvika che. e prajAnuM jIvanadhoraNa jo raphedaphe thaI jAya to Arthika ciMtA vageremAM ja evI gaLADUba AvI jAya ke dharma-tattvane vAstavika rIte sparzavAnI sthiti ja UbhI na rahe. Aje to kheDUta ane khetIne yAMtrika ane rAsAyaNika sAdhanothI; pazugaNa ane tenA dUdha-chANa vagerene katalakhAnAM, DerI, pharTilAIjhara- plAnTa vagerethI; nArI ane tenA zIlane zikSaNa, svAtaMtrya, nokarI vagerethI; gAmaDAMone nagarAvalaMbI banAvavAthI; vepArI ane vepArane jAhera-udyogonI kAramI ghelachA, paravAnAnA parAvalaMbanathI; yuvAna ane tenA brahmacaryane sinemA, sahazikSaNa, matAdhikAra vagerethI; kauTuMbika pavitra jIvanane phemilI plAniMga, vibhakta-vyavasthA, chUTAcheDA, garbhapAtapracAra vagerethI ane zikSaNane dharmamukta karavAthI A dezanI prajAnI pUrepUrI panotI besADI devAmAM AvI che. ene badhI bAjuethI gherI levAmAM AvI che. du:kho ane pApo-baMnee AryadezanI pavitra prajAnA gaLe potapotAno phAMsalo utArI dIdho che gAmaDe gAmaDe lAkho amIcaMdo A badhA ya karatAM vadhumAM vadhu kamanasIbInI vAta to e che ke bhayajanaka sapATIne paNa vaTAvI gayelI A vAstavikatAne kabUlavA paNa A dezanI prajAnA agraNIo lagIre taiyAra nathI. enuM kAraNa e che ke pAzcAtya zikSaNa ane sattA-saMpattinA keTalAka dArUnA caDelA ghenane lIdhe A loko dezI aMgrejo ja che, pelA videzI aMgrejonA sagA moTA bhAI ja che. kAM A lokone ApaNe vAstavika sthiti samajAvavI joIe athavA to temanI sAme saMskRtirakSakoe saMgaThita banIne temane sthAnabhraSTa karI devA joIe. A dezanI prajAnuM ghaNuM moTuM ahita videzI aMgrejo A dezI aMgrejo dvArA ja karI rahyA che. zA mATe ApaNA loko kuhADAnA hAthA banyA che te jANo cho ? potAnA dharma to mAro svabhAva che 120 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ svArthone siddha karavA mATe. Aje to lAkho amIcaMdo, jayacaMdo ke mIrajApharo AryaprajAnA gAmaDe gAmaDe ghUselA che. dezanI prajAno nAza emanA ja hAthe thaI rahyo che. have vicAra karo ke zuM A lokonI sAna ThekANe lAvI devAnuM kAma e atyaMta bhagIratha kAma nathI? ApaNe saMskRtirakSako ja emanI sAme saMgaThita thavAne taiyAra chIe kharA? jo koI saMgaThana karIzuM ane ApaNI kAmagIrI karavA saMsthA sthApIzuM to zuM te vyavasthita rIte cAlaze kharI ? zuM te vyApaka banaze kharI? zuM tene vyApaka Teko maLaze kharo? vartamAna pravAhane najaramAM letAM A badhA praznonA uttara nakAramAM jaNAya che. bahamatImAM bhagavAnanI mAnyatA : eka bhUta vaLI bIjI vAta e ke pUrve meM jaNAvyuM tema khetI, vepAra, zikSaNa, nArI vagere tamAma kSetromAM je bhayAnaka bagADa pesI gayo che te badhAne dUra karavAnI ApaNAmAM Aje koI tAkAta che kharI ? jo e badhI bhautika sthiti sudhare nahi to je prajA potAnuM jIvana paNa TakAvI zake tema nathI tenI pAse ApaNe dharma ane saMskRtirakSAnI apekSA zI rIte rAkhI zakIzuM bhalA ? to have zuM karavuM? A mATe ApaNI pAse khUba saraLa ane khUba sarasa upAya che. ene samajatAM pahelAM ApaNe magajamAMthI eka bhUta-ke je I.sa. 1880mAM cUMTaNIno kAyado ghaDIne gorAoe hindustAnanI prajAnA magajamAM dAkhala karI dIdhuM che tene kADhI mUkIe ke bahumatImAM bhagavAna che, vijaya hAMsala karavAmAM bahumatI hovI jarUrI che vagere... A bahu khataranAka vicAra che. giranA jaMgalomAM siMhanA ToLAM kadI jaDatAM nathI, jaDe che ziyALonA ke gADaronA ToLAM... tethI zuM siMhane nabaLo jAhera karI zakAya kharo ? ane kadAca badhA ya gADaro bhegA thaIne tevuM sarvAnumate jAhera kare eTale zuM siMha kharekhara nabaLo thaI jAya kharo? AkAzamAM tAralAM asaMkhya che chatAM ekalA candranI camakanI tole e bicArA AvI zakatA nathI, bAvanA caMdananA vananA lAkho sApa eka ja moralAnA kekArave nAsabhAga karI mUke che. mUrkha, luccA, abhaNa, garIba, saMsArIjanonI ja kAyama bahumatI rahI che; tethI zuM DAhyA, saraLa, sukhI, bhaNelA ane sAdhuoe potAnI sthiti choDI daIne mUrkha, luccA vagere bahumatInI jamAtamAM bhaLI javuM? jo ATalI vAta barAbara najaramAM AvI jAya to bahumatInuM ApaNA ja magaja upara savAra thayeluM bhUta tarata bhAgI jAya. e pachI ApaNe kAMIka bahetara rIte vicAra karI zakIe. UMcA starone ja vyavasthita karo A saMskRtinI racanA koI ajAyaba che. enA aneka staro che. paNa e staro evI rIte goThavAyA che ke upara uparanA staromAM nIce nIcenA staro AvI ja jAya. snAtakanI padavI letA vidyArthI pAse kaoNlejanA prAthamika varSonuM zikSaNa to hoya ja ne ? tAjetaramAM ja kaoNlejamAM praveza karelA vidyArthI pAse esa.esa.sI. nuM zikSaNa to hoya ja ne? esa. esa. sI.no vidyArthI 7mI, 8mI ke 9mInA varganuM adhyayana to meLavI cUkyo hoya ja ne? AvuM ja ApaNA sAMskRtika staromAM che. jene samyagdarzana prApta thayuM che tenAmAM nIcalA staranuM mArgAnusArI jIvana hoya ja. jene dharma prApta thayo hoya tenAmAM saMskRti to hoya ja. jene zAsana prApta thayuM hoya tenAmAM dharma hoya ja. dharma to mAro svabhAva che 121 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ je dharmAtmA ukALeluM pANI pIto haze tene kolA, phenTA, AiskrImanA tyAgano upadeza Apavo ja nahi paDe. je nitya besaNAM karato haze te raste cAlatAM cAlatAM keLAM, jAmaphaLa to nahi ja khAya. je sAdhu thayA haze temane sinemAdino tyAga bIDI pIvAno tyAga ApameLe thaI ja javAno che. UMcA staromAM saMkhyAbaLa ghaTatuM jAya ane guNavattA khUba vadhatI jAya. ApaNe jeTaluM UMcuM stara pakaDIe ane tene ja vyavasthita banAvIe to nIcalA staramAM vadhu prayatno karavAnI jarUra ja na rahe. A vAta bIjA daSTAMtathI vicArIe. A dezamAM janma pAmelI vyakti mahAna che, tethI paNa mahAna viziSTa puNyasaMpanna vyakti che. paNa tevI koI bhautika puNyasaMpanna vyakti karatAM A deza-dezanI dharatI-mahAna che, tenAthI ya mahAna A dezanI AryaprajA che, tethI ya mahAna tenI dharmapradhAna cAra puruSArthanI saMskRti che, tethI paNa mahAna dharmo che, tethI paNa mahAna utkRSTa sAdhudharma che, tethI paNa mahAna vizvakalyANakara dharmazAsana che. A badhA staromAM ApaNe jeTaluM UMcuM stara pakaDIzuM teTalI nIcenA staro upara mahenata karavAnI ochI thaI jaze. upalA starone pakaDavAmAM lAbha e che ke tyAM saMkhyAnI vyApakatA nathI. tyAM saMkoca che ane sUkSmatA che. AthI ApaNuM kAryakSetra sImita thavAthI kAma karavAnI anukULatA rahe ane lAbha khUba vadhu maLe. dharmarakSA ja eka upAya A rIte vicAratAM ema lAge che ke dezanI dharatInI rakSA kAje prajAne taiyAra karavI joIe. tethI upara jaIe to saMskRtinA tamAma pAsAMo-nyAya, nIti, dayA, prema, zIla, sadAcArAdi-ne jIvaMta karavA paDe. paNa tethI upara jaIe to Aryadharmone, te te dharmonA mokSaprApaka kriyAkAMDone sajIvana karavA joIe. je svadharmano custa kriyAkAMDI Arya haze tene saMskRtirakSA aMge kahevAnI jarUra nahi paDe. paNa A kriyAkAMDomAM ya bhogarAganI abhimukhatA saMbhavita che. tene dUra karavA mATe chelluM ane sauthI UMcuM stara vizvakalyANakara dharmazAsanamAM praveza che. jeno zAsanamAM praveza thayo hoya (bhogarAganI tIvra sUgavALo je thayo) tenAmAM nIce nIcenA dharmastara, saMskRtistara, prajAprema, rASTranI vaphAdArI ApameLe AvI javAnI che. A uparathI ApaNe samajI zakIzuM ke rASTra, prajA ane saMskRtinA staronI surakSA karavI hoya to ApaNe dharmarakSA karavI joIe. (saMskRtithI vAnara maTIne nara banAya. dharmathI nara maTIne nArAyaNa banAya.) jIvanamAM custapaNe mokSaprApaka svadharmanA kriyAkAMDono amala thavo joIe. ane jo tethI paNa uparanA "zAsana" stare jaIe to to ApaNuM kAma thaI jAya. zAsana ke je bhogasukha pratye tIvra suga pedA karavAnuM jaNAve che tene vizvamAtrAmAM prasarAvavuM joIe. tema na bane to hindustAnanI prajAmAM phelAvavuM joIe. (sukha pratye napharata jAge eTale khurazInI mArAmArIo, saMpattinA kALAM kAmo, vAsanAnI tIvratAo, jIvamAtra taraphanI krUra manovRttio-badhuM ya ApameLe kabaranazIna thavA lAge.) jeTaluM svakalyANa joradAra teTaluM sarvakalyANa vyApaka jo hindustAnamAM dharmazAsana na phelAvI zakAya to potAnA gAmamAM, chevaTe potAnA gharamAM to dharma to mAro svabhAva che 122 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ phelAvavuM ja joIe ane kadAca te ya na bane to potAnI jAtamAM to acUkapaNe vyApta karavuM joIe. sabUra ! A dharmazAsana pAmavA mATe ghaNI vAsanAo, eSaNAo, kAmanAo saLagAvI mAravI paDaze, sAMsArika sukho pratye lAparavAha banI javuM paDaze, yAvat munijIvana svIkAravApUrvaka utkRSTa saMyamadharmano rasAsvAda levA sudhI taiyAra thavuM paDaze. Ama karavAmAM vAMdho paNa zA mATe hovo joIe? jo kharekhara ApaNA hRdayamAM vizvamAtranA jIvonuM hita vasyuM hoya, dharma ane saMskRtirakSAnI tIvra khevanA hoya ane te mATe Atmazuddhi, paramAtma-bhakti ane jIvamaitrIne jIvanamAM oLaghoLa karIne pracaMDa AdhyAtmika baLa utpanna karavA dvArA vizvamAtranA kalyANanA sarovaramAM ApaNI eka kAMkarI paDIne kUMDALuM doratI hoya to e ApaNuM kevuM parama sadbhAgya ! ApaNI zuddhi, bhakti ane maitrInI tAkAta jo svanI sAthe sarvanA kalyANanuM nirmANa karatI hoya to AthI vizeSa AnaMdanI vAta bIjI kaI hoI zake ? have jo A bhoga ApavAnI ApaNI taiyArI na hoya to dharma ke saMskRtirakSAnI athavA zAsanarakSAnI vAto karavI e to atyaMta AghAtajanaka bAbata che. A saghaLI vicAraNAno niSkarSa khUba thoDA zabdomAM A rIte kahI zakAya ke sarvakalyANanI bhAvanApUrvaka jeTaluM svakalyANa joradAra teTaluM sarvakalyANa vyApaka. svanI vizuddhimAM je puNyanI utpAdaka zakti che te puNya sarvanA hitamAM pariNamavA lAge che. paNa sabUra ! svahitanI koI paNa ArAdhanA pAchaLa "sarvahitanI jIvaMta kAmanA hoya to ja te svahitajanita puNyabaLa sarvahitamAM pariName. cAlo tyAre; rASTra, prajA, saMskRti, dharma ane zAsananI sevA mATe ane vizva, deza, gAma, kuTuMbanA kalyANa mATe ApaNe sahu ApaNI "jAtane ja saMbhALIe. sUkSmanA pracaMDa AMtarika baLanA utpAdananuM kendrasthAna ApaNI "jAtane ja banAvIe. e sUkSma baLomAMthI ja puNyazaktino je AvakArya prasphoTa thaze e ja duSTone dUra karaze, sajajanone janma Apaze, saMtonA sane jIvaMta banAvaze. pachI badhA staronA badhA prazno ukelAtA jaze. nA, phaLa mATe adhIrA na banIe, re ! phaLanI AkAMkSA paNa na rAkhIe. ApaNe to jIvavAnuM ane vizuddhi mATe jhajhUmavAnuM. yathAzakya ucita rIte parakalyANa mATe sIdho prayatna paNa karatA rahevAno. phaLanI vAta to bhavitavyatA upara choDI devAnI. - ghara-gharamAM vizuddhino dIpa jalAvo gharagharamAM jo ekeko vizuddhino dIpaka jhaLahaLato thaI jAya to oha! badhA ja prazno UkalI jAya. jo gharagharamAM ekeko zAsanasubhaTa thaI jAya to oha ! Akramako cheTethI ja pAchA pharI jAya. Ama thatAM ja gharagharamAMthI azuddhinA timira ulecAI jaze, dharmazraddhAno prakAza relAI jaze, khumArInA oja ane teja saghaLAM ya kuTuMbIjanone lalATe UpasI Avaze. aMtamAM zrIbhagavata-gItAno eka zlokArtha mUkIne A prakaraNanuM samApana karuM chuM. he arjuna ! manamAM nabaLA vicAra lAva nahi. e nabaLAIone phagAvIne UTha, Ubho thA. aphasosa na kara. tarkanI jALamAM sapaDAIza nahi. vIro ane vidvAno vItI gayelI bAbatono ane prasiddhi na ja maLI zake tevI bAbatono kadI kheda karatA nathI." y7 dharma to mAro svabhAva che 123 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuddhAraMbha : pahelA dasa divasa (senApati bhIkha) banne pakSanA sainyo sAmasAmA goThavAI gayA pachI arjune dhanuSano TaMkAra karyo. paNa te ja vakhate ekAeka yudhiSThira rathamAMthI nIce utaryA. niHzastra rIte page cAlIne teo zatrusainya tarapha javA lAgyA. te joIne aneka yoddhAo vicAramAM paDI gayA. yudhiSThirano mahAna vinaya keTalAkane zaMkA paDI ke, "A dharmarAjAne atyAre to kAMI dharma yAda AvI gayo nathI ne ? yuddhakIya mahAsaMhAra mokUpha rAkhI daIne duryodhanane hastinApurano rAjA kAyama mATe karI devAnI ane pote AjIvana vanavAsa svIkArI levAnI IcchA to nathI pragaTI ne? bhaluM pUcho A dharmarAjAnuM !" aneka magajamAM AvI zaMkA-kuzaMkAo cAlatI rahI ane yudhiSThira bhISma pitAmahanI pAse pahoMcI gayA. temanA pagamAM paDI jaIne temane khUba bhAvapUrvaka praNAma karyA. tyAra bAda guruo droNAcArya ane kRpAcAryane paNa te ja rIte vaMdana karyA. te vakhate te traNeya vaDIlo yudhiSThiranA Toca kakSAnA vinayane joIne khUba zaramiMdA thaI gayA. traNeya vaDIloe yudhiSThiranA mAthe hAtha mUkIne AziSa ApI ke, "yuddhamAM tane vijaya prApta thajo." bhISma pitAmahanI bhavya vAto te vakhate khUba gadgad thaI gayelA pitAmaha bhIkhe kahyuM, "he vatsa! tamArA pratyenuM amAruM vAtsalya Aje paNa jevuM ne tevuM ja che, paraMtu ame khUba lAcAra banI gayA chIe. amane paNa samajAtuM nathI ke ATalI badhI lAcArI karavAnuM amAre zuM kAraNa che ? parantu tArI gerahAjarInA samayamAM duryodhane amArI utkRSTa bhakti karIne amane tamArA mATe kAMI paNa karavA aMge lAcAra banAvI dIdhA hoya tema lAge che. kharekhara, amane dhikkAra che ke ame bhautika sukhonI sAhebInA galAma banIne amAruM satya khoI beThA chIe. satya ane nyAya tamArA pakSe hovA chatAM ame asatya ane anyAyane pakSe kAyara banIne besI rahyA chIe. hAya, sukha keTaluM kharAba ! re, tenI sAmagrIo keTalI kharAba ! are, tene meLavI ApatI saMpatti ane sattA keTalA vadhu kharAba ! ame paNa tenA mohapAzamAM kevA AbAda jakaDAI gayA chIe paNa yudhiSThira ! sattvahIna banI gayelA bhISmothI ke droNAcAryothI tamAro parAjaya kadI saMbhavita nathI. tamAro to nizcita vijaya che, kemake satya ane nyAya jevA be dhuraMdhara yoddhAo tamArA pakSe che." bhISma pitAmahe yudhiSThirane kahelI A vAta keTalI badhI yathArtha lAge che ! dhanano pAza bhayaMkara : carcilano prasaMga dhanano pAza kALotarA nAganA pAza karatAM paNa keTalo bhayAnaka haze ke jeNe pitAmahane ane gurujanone paNa kabaje lIdhA, kAyara banAvyA, lAcAra karI nAMkhyA, satvahIna banAvI dIdhA ! e gurujanone eTaluM paNa na samajAyuM ke sonAnA piMjare rahelA popaTane khUba vahAlathI khavaDAvAtAM jAmaphaLa jeTalA nathI bhAvatAM eTalA vananA svairavihAra sAthenA borAM bhAve che ! rAjAnA zaoNdharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 124
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ kesamAM-e ratnajaDita hoya to ya-sajIva kAcabo to kadApi rahevuM pasaMda na kare. ene to kUvAnA gaMdA-mIThAM jaLa madhathI paNa madhura lAge ! mane carcilano eka prasaMga yAda Ave che. te pote koI medAnamAM bhASaNa karavAnA hatA. temane sAMbhaLavA mATe hajAro mANaso te medAna tarapha vAhano dvArA dhasI rahyA hatA. carcila paNa TeksImAM besIne te medAna tarapha javA nIkaLyA. rastAmAM temanA mitranuM ghara AvyuM. tene maLavAnI carcilane IcchA thatAM temaNe DrAIvarane pAMca miniTa mATe te ghara pAse gADI thobhavI devA jaNAvyuM. paNa DrAIvare tema karavAnI sApha nA pADatAM jaNAvyuM ke, "mAre mi. carcilanuM bhASaNa sAMbhaLavAnI khUba utAvaLa che mATe huM eka miniTa mATe paNa thobhI zakIza nahi." chevaTe niSphaLa rakajhaka karyA bAda carcile khissAmAMthI eka pAunDa kADhIne DrAIvarane bakSisa (sudharelI lAMca) ApI. pAunDa jotAMnI sAthe DrAIvara bolI UThyo, "sAheba ! pAMca nahi, dasa miniTa huM ahIM thobhI jaIza. Apa nirAMte ApanuM kAma patAvIne Avo." mahAvicakSaNa carcile tene pUchyuM, "to pachI pelA carcilanA bhASaNanuM tuM zuM karIza?" teNe kahyuM, "evA to keTalAya carcila Ave ane keTalAya jAya. mAre temanuM kAMI kAma nathI." joI ne, paisAnI kamAla ! pelA gujarAtI kavie paisA pAchaLa pAgala banelAone bihAmaNAM preta jevA, jIvatA jIvanA hADa-mAMsa-lohI cUsI lenArA kahyA che te keTalIka vAra khUba yathArtha lAge che. teNe kahyuM : "doDhiyA khAtara doDatA jIvo, juone jIvatAM preta !" pelA Isue paNa kahyuM che, "hajI kadAca soMyanA kANAMmAMthI UMTa nIkaLI jaze paNa dhanalaMpaTa mANasa svargamAM to kadApi nahi ja jaI zake." bhUvA jevA dharmaguruo ca dhanarUpI DAkaNane vaza jayAre bhIkha jevAo paNa dhana(sattA, saMpatti, sagavaDo ane mAnapAna)nA kAraNe lAcAra banI jAya to bIjAonI to zI dazA ? satyane gUMgaLAvI mAravA mATe, sAcAone dabAvI devA mATe A rUpAnI goLIo Aje to keTalI badhI rAmabANa pUravAra thaI che ! sahu koI potAnI DAyarImAM lakhI rAkhe ke jayAM sudhI haiyAmAM pratiSThita thayelI dhanamUcchanI pratimAnA TUkaDe TUkaDA karavAnuM kAma dharmasaMskRtinA rakSaka kahevAtA saMto zarU nahi karI zake tyAM sudhI dharmasaMskRtinA AdarelAM tamAma kAryo adhUrA ja raheze, emAM sariyAma niSphaLatA maLaze. hAya, Aje to saMpattinI DAkaNanA ja DAkalAM cArekora bajI rahyA che ! bhUvA kahevAtA keTalAka dharmaguruo paNa e DAkaNane vaza thaI gayA che ! AryadezanI mahAnatA A deza keTalo mahAna kahevAya ke jene yudhiSThira jevA kRtajJa puNyAtmAo maLyA che, jene bhIkha jevA potAnI kSatino khulleAma ekarAra karatA mahAtmAo maLyA che ane dIkarA duryodhananI kupAtratAone saNasaNAvIne suNAvI zakatI gAMdhArIo maLI che. kamAla che A dezanI prAcIna Arya-mahAprajAnI ! ahIM thaI gayA kaNAda ! kadI IzvaranuM nAma na le. maratI veLA ya nArAyaNanuM nAma na lIdhuM, dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 125
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ te na ja lIdhuM. sahunA prayatno niSphaLa gayA ane e to "pIlavaH pIlava" raTatA ja mRtyu pAmyA. emaNe paramANuone (pIlune) ja jagatano kartA kahyo hato, tene ja Izvara mAnyo hato. AvA nAstika jevA kaNAda RSine paNa A dezanI mahAprajAe "maharSi' kahIne navAjayA hatA; emanI paramANu aMgenA saMzodhananA kSetranI siddhione temaNe meLavyA badalasto. AvI vAto A dezamAM ja ghaNI bane, paradezomAM to kvacit ja. bicArA geliliyo ane koparaniksa ! pRthvI aMgenI bAIbalanI mAnyatA sAme bagAvata pokArI to kevA bhUMDA hAla thayA! tyAMnA dharmajhanUnIoe geliliyone khUba satAvIne namAvyo ane koparaniksane to jIvato saLagAvI mUkyo. vicAronI sahiSNutA e to bhAratanI ja bhUmimAM pAkI zakatuM dhAnya che. paradeze "baoNmba' banAvyA : bhArate zatrutAne ja khatama karI A dezanI dharatInA kaNa kaNa lAkho saMtonA caraNe gumAyA che. ethI e eTalA badhA pavitra banyA che ke ene sparzatA DAkune sAdhu banI jatAM vAra lAgatI nathI. ahA ! ahIM patito ya jhaTa saMta bane. ane tyAM ? saMto ya jhaTa patita thaI jAya. paradezoe "baoNmba banAvavAmAM bhale aMjAvI nAMkhe tevI pragati karI hoya, bhale lAkho vaijJAnikone pedA karyA hoya paNa bhAratavarSe kroDo saMto pedA karyA che e vAta koI bhUlajo mA. A saMtoe zatruonI zatrutAono ja khAtmo bolAvI daIne jAhera karyuM che ke dharatI upara baoNmba banAvavAnI kazI jarUra nathI. zatrutA khatama thaI gayA bAda zatru ja koI nathI. bomba kyAM pheMkazo ? paradezanA vaijJAnikone bhAratanuM A tattvajJAna samajatAM hajI kadAca eka saiko lAgaze ema mane temanA magajamAM AsuritAno bhabhUkato dAvAnaLa jotAM lAge che. virodhI sAthe ya maitrI keLavo kahevAya che ke yuddhanA samayamAM laDatA pAMDava-kauravo sUryAsta thatAM yuddhavirAma thaI gayA bAda ekabIjAne maLatA hatA, vaDIlajano sAthe premathI vAto paNa karatA hatA. pelA korTanA vakIlonI jema ! kesa cAlato hoya te samaye nAmadAra jajanI sAme be ya vakIlo bUmabarADA pADe ane laDe, paraMtu tyAMthI chUTyA ane kenTInamAM gayA eTale pakkA bhAIbaMdhanI jema banne sAthe cA pIe ke Drinkasa vagere pIe. Apasa-ApasamAM matabheda paDe ane tyAre virodha paNa UbhA thAya, paraMtu e virodha ke jhagaDo mAtra te praznanI carcA karatI vakhata pUrato ja rahe ane bAkInA samayamAM to masta maitrI ja banI rahe to mane lAge che ke jagatamAM evo koI virodha ke jhagaDo nathI jenuM nivAraNa na thAya. bIjuM, je viSayamAM virodha ke jhagaDo hoya te sivAyanA jeTalA viSayo hoya temAM jo virodhI sAthe maitrI(zAstranIti-maryAdApUrvakanIsto)no hAtha laMbAvAya to virodha ke jhagaDAnA viSayamAM paNa e maitrI samAdhAnano sAco mArga jarUra lAvI zake. paNa jo covIse ya kalAka jhagaDo jIvaMta rAkhavAno hoya, anya viSayomAM paNa maitrIno hAtha laMbAvavAno na ja hoya to te jhagaDAnuM nivAraNa kadApi thaI zake nahi. dharma to mAro svabhAva che 126 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ bezaka, kurukSetranA medAnamAM maitrIno dAva mAtra pAMDava-pakSe hato, yudhiSThira bhISmAdi pAse jatA hatA parantu kaurava-pakSe to haLAhaLa jhera ja hatuM. AthI ja A ekapakSI maitrI samAdhAna zodhI zakI nahi. hA, potAnA duSTa kAryo mATe duryodhana paNa yudhiSThira pAse cAlu yuddha eka vAra gayo hovAnuM sAMbhaLavA maLe che paNa emAM maitrIbhAva na hato, svArthabhAva hato. e prasaMga A pramANe meM jANyo che. duryodhananA annathI bhISmanI buddhi bhraSTa jayAre yuddhanA pahelA dasa divasanA samayamAM senApati bhIkha yuddha barobara laDatA nathI evuM duryodhanane lAgyuM tyAre teNe yudhiSThiranI pAse jaIne 'bhISma AvuM kema kare che?' ema pUchyuM hatuM. te vakhate yudhiSThire javAba Apyo hato ke, "bhIkha nyAyamAM mAne che. nyAya amArA pakSe hovAthI te tamArI tarapheNamAM barobara laDatA nathI." duryodhane pUchyuM, "te amArA pakSamAM khUba jhanUnathI laDe te mATe zuM karavuM joIe ?" yudhiSThire kahyuM, "te mATe bhISma pitAmahanI nyAyabuddhi bhraSTa karavI joIe ane tema karavA mATe tene koI duSTa mANasanuM bhojana karAvI devuM joIe." duryodhane pUchyuM, "evo duSTa koNa che?" yudhiSThire kahyuM, "tuM pote ja." tarata duryodhana ravAnA thayo. bhIkha roja japa karatA ane tyAra bAda tyAM ja temano mANasa paDadAmAMthI bhojananI thALI sarakAvato ane te jamI letA. te pachI ja te jagyAethI bahAra nIkaLatA. duryodhane te rasoIyAne phoDI nAMkhyo ane potAnA bhojanano thALa tenA dvArA bhISmane pahoMcADyo. kahe che ke e bhojanathI temanI buddhi bhraSTa thaI gaI. bIje ja divase duryodhana temanI pAse gayo ane meNAM mAravA sAthe pUchavA lAgyo ke, "tame kema barobara mana daIne laDatA nathI ?" bhISma khUba uzkerAI gayA ane temaNe kahI dIdhuM ke, "kAM kAle sAMja sudhImAM pAMDavo nahi kAM raNamedAnamAM huM nahi. have joI leje mAro jhapATo." A prasaMgano ullekha prastuta jaina mahAbhAratamAM nathI enI sahu noMdha le. AmAMthI ApaNe e paNa joI zakIe kharA ke A dezanA uttama loko keTaluM kaDavuM paNa satya keTalI sarasa rIte rajU karI zakatA hatA ! vaLI A dezanA adhama lokone paNa evA uttama lokonI vAta upara keTalo badho vizvAsa hato ! duSTanA gharanA bhojananI asaro keTalI vighAtaka, buddhibhraMzakArI hoya che te bodha paNa A prasaMgamAMthI maLe che. AhArazuddhi (ajaina mahAbhArata prasaMga) zarazayyA upara poDhelA bhIkha bANanA ghAnI vedanAthI kaNasatA hatA. pAMDavo ane draupadI emanI zuzruSA karatAM hatA. pitAmahanI sahanazaktithI teo ajANa na hatA. eTale vedanAnI cIso sAMbhaLatAM temane khUba Azcarya thatuM. draupadIe dhIme rahIne pitAmahane duHkha nahi khamavAnuM kAraNa pUchyuM. pitAmahe kahyuM, "vedanA dharma to mAro svabhAva che 120 jaina mahAbhArata bhAga-2 127 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyenI mArI asahiSNutAnA mULamAM tuM ja kAraNa che. bharasabhAmAM jayAre tAruM vastrAharaNa thayuM tyAre banne pakSanA sanmAnanIya vaDIla tarIkenA mArA adhikAranI rUe huM tArI e durdazAne jarUra nivArI zakyo hota. paraMtu huM mauna ja rahyo ane tArA vastro kheMcAvA lAgyA. kevuM aghora pApa meM karyuM. oha ! enA ja kAraNe huM Aje vedanAnuM duHkha sahI zakato nathI." draupadIe vinItabhAve pUchyuM, "pitAmaha ! ghaNA vakhatathI mAre Apane A vAta pUchavI ja hatI paraMtu Aje Ape ja mArA saMzayanuM nirAkaraNa karyuM. paNa have eka vadhu vAta pUchI lauM ke zA mATe e vakhate Apa mauna rahyA? zuM dhRtarASTra mauna rahevAnI pharaja pADI hatI ?" 'draupadI !" vedanAnI eka tINI cIsa nAMkhIne bhISma pharI bolavA lAgyA. "huM kema mauna rahyo ? ema pUche che ne ? kAraNa ke huM te vakhate duSTa duryodhananuM anna khAto hato." anItinA annanI jIvana upara mAThI asara A prasaMgo anItinuM dhana kamAtA mANasonA ke anyAyI duSTa mANasonA bhojananI mana upara keTalI vighAtaka asaro paDe che teno ati suMdara bodha Ape che. Aje moTA bhAgano zrImaMta dharmIvarga vepAramAM anIti karato hoya che. A lokone dharmadhyAnamAM ekAgratA na AvatI hoya ane tevA samaye paNa kharAba vicAro ghaNA AvatA hoya to have temAM navAI pAmavA jevuM kazuM lAgatuM nathI. pelo nItimAna puNIo zrAvaka ! eka di' patnI bhUlathI paDozInA gharanuM eka chANuM potAnA chANAM bhegI laI AvI to puNIAnuM sAmAyika bagaDI gayuM. teNe bhAre sUkSma rIte tapAsa karAvIne anItinuM e pApa pakaDI pADyuM. eka chANAmAM jo eka sAmAyika phUla to jIvanamAM pUrI anItimAM pUruM jIvana vUla ! AmAM navAI zI che? mane to hoTalonA khAnArAonA peTamAM je cA, pANI dvArA gaMdAmAM gaMdA paramANuo jAya che te kAraNe, sinemAnA TokIjhamAM doDha kalAka besanArAonA zarIramAM aneka vyasanI lokonA gaMdAmAM gaMdA zvAsa-paramANuonA je DhagalA pese che tenA kAraNe anItinuM dhana kamAnArAnA bhojana karatAM paNa vadhu bhraSTa buddhi hoTela, sinemA vageremAM saMgadoSothI thatI haze tema lAge che. AthIsto te pavitra brAhmaNa yajamAnane tyAM bhojana karatAM karatAM Ubho thaI gayo hato, kemake ekAeka gharanA chokarAe sinemAnA gIto prasArita karatuM reDiyo sTezana cAlu karI dIdhuM hatuM. "e gItanA gaMdA zabdonA gaMdA paramANu A bhojanamAM paDI gayA, have mArAthI na khavAya" ema bolIne, annadevatAne praNAma karIne te brAhmaNa Ubho thaI gayo. jaina zAstrakAroe "sAro mANasa banavA mATe je pAMtrIsa guNo batAvyA che temAM temaNe sau prathama guNa "nyAyasaMpanna vaibhava" jaNAvyo che te keTaluM badhuM samucita che ! nItinuM dhana kamAvavuM te gRhasthano nyAya. beMtAlIsa doSo vinAnI bhikSA meLavavI te sAdhuno jAya. ekano nyAya bIjAne lAgu thaI zake nahi. virATaputra uttarakumAranuM AghAtajanaka mota arjune karelA dhanuSanA TaMkAra sAthe yuddhano AraMbha thaI gayo. bhISma pitAmahe kauravapakSa taraphathI ane dhRSTadyumna pAMDavapakSa taraphathI pahelA traNa divasamAM bhAre dekAro macAvI dIdho. be ya pakSe dharma to mAro svabhAva che 128 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ A banne senApatio dvA2A ghaNI moTI khuvArI thaI gaI chatAM kauravapakSanI khuvArIno AMka UMco hato. pAMDava-pakSe vizeSa AghAtajanaka prasaMga virATa rAjAnA vIraputra uttarakumAranA mRtyuno banyo hato. bhAre parAkrama dAkhavIne uttarakumAra raNamAM paDyo hato. tenI mAtA sudeSNAne yudhiSThire khUba AzvAsana ApavA sAthe pratijJA karI hatI ke uttarane je madrarAja zalye haNyo tene huM haNIne ja rahIza. roja rAtrinA samaye yudhiSThira potAnA ghAyala sainikonI mAvajata karatA ane sahune aneka vAto karIne puSkaLa porasa caDAvatA. jeNe je parAkrama divasa daramyAna karyuM hoya tenI khUba umaLakAthI pITha thAbaDatA. bhISmane duryodhananA kaTAkSo lagAtAra sAta divasa sudhI bhISma pitAmahe pAMDava-sainyano kaccaraghANa bolAvye rAkhyo paNa AThamA divase pAMDavoe kauravono mahAsaMhAra karI nAMkhyo. moTA moTA dhuraMdhara yoddhAo raNamAM paDyA te jANIne duryodhana khUba becena banI gayo. te rAtrie bhISmanI pAse jaIne teNe kahyuM, "tame haMmeza mATe pAMDavo pratye aMtarathI prema dAkhavo cho e vAtathI huM ajANa nathI. A ja kAraNe yuddhamAM tame tamAruM mULabhUta zaurya dAkhavatA nathI evo mAro khyAla che. tame pAMDavapakSanA ghaNA yoddhAone jarUra mAryA che paNa tame te pAMDavonI sAme eka tIra paNa pheMkyuM nathI. teo tamArA tIrathI bhUlamAM paNa ghAyala na thAya tenI tame ATheya divasa daramyAna khUba kALajI rAkhI che. pitAmaha ! rahevuM amArA pakSe ane kAma karavuM sAmA pakSanuM e zuM kahevAya ? te Apa kyAM nathI jANatA. mAre Aje Apane chellAmAM chellI eTalI ja vAta karavI che ke jo ame tamane gamatAM ja na hoIe ane hastinApuranuM rAja pAMDavone havAle ja karavAnI tamArI aMdaranI dAnata hoya to he tAta ! tame hamaNAM amane-tamAma kauravone-mArI nAMkho." bhISmanI udAtta vAto ane duryodhanane AzvAsana duryodhananA ati kaTu AkSepothI hacamacI UThelA pitAmahe kahyuM, "duryodhana ! tuM ATaluM badhuM kaDavuM ane halakuM paNa bolI zake che te to huM pahelethI ja jANuM chuM. paNa tane eka vAta have mAre spaSTarUpe kahevI che ke te nyAyI pAMDavo mane khUba priya che chatAM meM mAruM jIvana to tane ja vecI mAryuM che. AmAM mArI mAnasika nabaLAIo ja kAma karI gaI che. huM tane vecAyelo chuM mATe pAMDavo pratyenuM mArA aMtaramAM vahetuM vAtsalya kacaDI nAMkhIne ja huM dila daIne khUnakhAra jaMga khelI rahyo chuM. paNa eka vAta tuM ekadama nizcitapaNe samajI rAkha ke jyAM sudhI arjuna che tyAM sudhI pAMDavo ajeya che, avadhya paNa che. chatAM paNa mArA marmasthAnone bhedIne TUkaDe TUkaDA karI nAMkhatA tArA zabdo sAMbhaLIne huM tane kahuM chuM ke AvatI kAlano mAro jhapATo tuM joI leje. have kAla ke paramadivasa ! basa, A be di'mAM kAM pAMDavo nahi kAM A raNabhUmi upara huM nahi. paNa pAMDavo kharekhara mahAparAkramI che, nyAyanA pakSamAM che eTale temane haNavAnuM kAma ati muzkela che." bhISme kahelA 'have kAle huM joradAra jhapATo bolAvuM chuM.' A zabdone anya rIte ajaina mahAbhAratamAM avatarita karyA che. te prasaMga A pramANe che : dharma to mAro svabhAva che 129 bhISma pitAmahano jhapATo jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ kyAreka kyAreka zrIkRSNa arjunane kahetA ke, "arjuna! bhISma jabbara parAkramI che. enI tole koI na Ave." paraMtu arjunanA manamAM ema ja thatuM ke, "e bUDhAmAM zuM tAkAta haze ?' jyAre bhISma pitAmahe kaurava-sainyanuM netRtva lIdhuM tyAre eka divasa saMdhyA samaye yuddhavirAma thayA pachI pAMDavonI chAvaNImAM zrIkRSNa ane arjuna AvatI kAlanA yuddha aMge yUha goThavatA vAto karatA hatA. divasanA yuddhanI carcA karatA arjuna zrIkRSNane kahe che, "Apa to ema kahetA hatA ke bhISma pitAmahamAM apUrva parAkrama che. emanAmAM bahu tAkAta che. paraMtu Aje meM joyuM te hisAbe to mane temanAmAM kazuM ja pANI dekhAyuM nahi. Apa kaho cho ke temanAmAM bahu parAkrama che te vAta kadAca temanA yauvana-kALamAM jarUra sAcI haze. Aje to mane temanAmAM vArdhakyanI nirbaLatA ja jovA maLI." e vakhate ekadama ja arjunanA moM upara hAtha mUkI detAM kRSNa kahe che, "alyA mUrakha arjuna ! bola mA. ko'ka sAMbhaLI jaze to kAle yuddha karavuM bhAre paDI jaze." arjuna kahe che, "Apa emano khoTo pakSa lo cho. Aje to huM yuddhamAM ramata karato hato, nahi to eka ja bANa mArIne pitAmahane kadAca paralokamAM pahoMcADI deta." kRSNa arjunane kahe che, "arjuna ! tuM gAMDapaNa kara mA, cUpa rahe. jo tArI vAta kauravono koI guptacara sAMbhaLI jaze to ApaNe bhAre muzkelImAM mukAI jaIzuM, kAle bhoM bhAre paDI jaze." thoDI vAre carcA baMdha thAya che ane sahu UMghI jAya che. savAranA paroDhiye pAMca vAgyA tyAM ja yuddha mATenI nobato bajI UThI. pUrvanA kALamAM zatruone bhramamAM rAkhIne yuddha laDAtAM nahi. yuddhamAM paNa nyAya ane nItinA AdhArapUrvaka ja sahu cAlatA hatA. AjanI jema acAnaka baoNmbArDiMga karavAnI anItio tyAre na hatI. ajaba hatA; nobatanA e paDachaMdA Aje bajatI nobatonA paDachaMdA koI judA hatA. dhaDaDaDaDaDaDa DhIma..dhaDaDaDaDaDaDa DhIma...dhaDaDaDaDaDaDa DhIma... nobatanA paDachaMdAo sAMbhaLIne ja zrIkRSNa arjunane tarata UThADyo ! "alyA arjuna ! UTha...UTha. jo A paDachaMdAo sAMbhaLa to kharo. Avo joradAra avAja Aja pahelAM kadI sAMbhaLelo kharo ?" arjuna UThatAMnI sAthe kahe che, "nA, Ajano avAja to bApa re ! kAna phADI nAMkhe evo che. kevA che AjanA avAjanA paDachaMdAo ! Aje A nobata koNa vagADatuM haze ?" kRSNa kahe che, "arjuna ! A cokkasa bhISma pitAmahano jhapATo che. Aje teo jAte ja nobata bajAvI rahyA lAge che. arjuna ! huM kaheto hato te taddana sAcuM paDyuM che. tuM kAle mane vAta karato hato tyAre kauravono koI guptacara ApaNo vArtAlApa jarUra sAMbhaLI gayo lAge che ane eNe ApaNI vAtacIta bhIkhane pahoMcADI lAge che. AthI ja A nobato upara bhIkha jAte AvIne ApaNane AhvAna kare che. arjuna ! yAda rAkha, Aje ApaNuM AvI banyuM che." arjuna zrIkRSNanI vAta sAMbhaLIne stabdha banI gayo. sUryodaya thayo ane banne senAo sAmasAmI goThavAI gaI. bhISmanI hAkala : zrIkRSNa ! sAvadhAna dharma to mAro svabhAva che. jaina mahAbhArata bhAga-2 130
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ kauravonI senAnuM netRtva Aje paNa bhISma pitAmahe lIdhuM hatuM. medAnamAM AvatAMnI sAthe ja zrIkRSNane hAka mArIne kahyuM, "sAvadhAna zrIkRSNa ! Aje tamane AryAvartana brahmacaryanA pracaMDa prabhAvanI tAkAta batAvuM chuM. tamArA viziSTa baLonI sAme Aje eka AdhyAtmika baLa TakarAze ane batAvI Apaze ke jagatamAM tAkAta konI che?" hajI to arjuna paNacha upara bANa caDhAve che paNa e pUrve ja bhIkhe dhanuSyano evo gaganabhedI TaMkAra karyo ke samagra vAtAvaraNamAM khaLabhaLATa macI gayo. paMkhIo potAnA mALA choDIne UDI gayA, parvato uparathI zilAo gabaDavA lAgI ane arjunanA rathanA sAta ghoDAo bhaDakIne doDavA lAgyA ! zrIkRSNanI pItAMbarInI gAMTha chUTI gaI e ja vakhate sArathi banelA zrIkRSNa jorathI lagAma kheMcI ane ghoDAone kAbUmAM rAkhavA prayatna karyo. paraMtu thayuM evuM ke lagAmane jorathI AMcako mArIne kheMcavA jatAM emaNe paherelI pItAMbarInI gAMTha chUTI gaI. have zuM thAya ? zrIkRSNa eka hAthe e pItAMbarInI gAMTha pakaDI rAkhI ane bIjA hAthe ghoDAonI lagAma pakaDI rAkhI. bIjI bAju bhISmanA eka pachI eka dhanuSyanA evA bhayaMkara TaMkAra thatA ja rahyA ke kRSNa pote ghoDAonI lagAma DhIlI mUkI zakatA nathI ane be hAtha bhegA karIne gAMTha mArI zakatA nathI. ema kahevAya che ke TheTha saMdhyA thaI ane yuddhavirAma thayo tyAM sudhI zrIkRSNa be hAtha bhegA karI zakyA nahi ane pItAMbarInI gAMTha mArI zakyA nahi. e rIte ghoDAo dhanuSyaTaMkArathI satata bhaDakatA ja rahyA. brahmacaryanA svAmInuM A te kevuM adbhuta parAkrama ! AdhyAtmika tAkAtathI kahevAtI daivI tAkAta paNa kevI vAmaNI banI jAya che. AdhyAtmikatA eka zakti che. e zaktino je prabhAva che enI tole jagatano koI prabhAva Ubho rahI zake tema nathI. bhISmane haNI nAMkhavAnA kRSNanA utsAhane aTakAvato arjuna navamA divase bhISma pitAmahe pAMDava-sainyamAM hAhAkAra macAvI dIdho. pAMDavo paNa emanA AjanA jhapATAthI trAhimAm pokArI gayA. rAtrinA samaye yudhiSThire zrIkRSNa pramukha tamAma mahArathIo, atithIo vagerene ekaThA karIne kahyuM ke, "pitAmahano Ajano sapATo jotAM to ema lAge che ke jo AvuM AvatI kAle paNa cAle to kAlano Athamato sUrya jovA mATe ApaNe koI jIvatA na rahIe. pitAmahane dUra karyA vinA ApaNe A yuddha koI rIte jItI zakIe tema nathI." - "rAjanuM ! meM to Aje ja bhISmanuM asAdhAraNa jhanUna joIne temane mArA ja hAthe haNI nAMkhavAno nirNaya karI lIdho hato ane arjunane vAta paNa karI hatI. huM to pitAmahanI sAme dhasI javAnI taiyArI ja karato hato paraMtu A arjune aneka prakAranA sogaMda daIne mArA utsAhane rokI dIdho che. arjune mane vAraMvAra eka ja vAta karI ke Apa hAthamAM zastra laIne niHzastra sArathi tarIke ja rahevAnA vacanano bhaMga na karo. A kArya huM banatI tvarAe pUruM karIza. kRpA karIne Apa vacanabhagna na bano. bAkI jo hajI paNa tame badhA rajA ApatA ho to AvatI kAle ja pheMsalo karI dauM." zrIkRSNe kahyuM. dharma to mAro svabhAva che 131 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhISmane mAtra ghAyala karavAno upAya pUchatAM yudhiSThira yudhiSThire kahyuM, "zrIkRSNa ! ApanA sAmarthyanI to koI vAta na thAya. amane emAM lagIre zaMkA nathI, parantu arjune Apane jaNAvelI vAta vicAraNIya to che ja. vaLI jemanA khoLAmAM bhIma, arjuna vagere ame sahu ramyA chIe, je amArA pitAmaha che emane haNI nAMkhavA mATe ame khUba lAcAra ane nAhiMmata banI jatA hoIe to te khUba svAbhAvika bAbata che. Apa amane bIjo koI upAya batAvo, jemAM te ghAyala thaI jAya ane amArA hAthe haNAya nahi." zrIkRSNe kahyuM, "e upAya to AkhA jagatamAM prasiddha thayelo che. sahu jANe che ke pitAmaha niHzasra, strI, bhayabhIta, napuMsaka ane garIbanI sAme zastra nahi choDavAnI pratijJAvALA che. tame eka kAma karo. drupada rAjAno putra napuMsaka che. tenuM nAma zikhaMDI che. tenA dvArA kAle pitAmahanI sAme bANonI varSA karAvo. pitAmaha tene haNavA mATe bANa nahi choDe. eTale ekapakSI bANavarSAthI pitAmaha ghAyala thaIne paDI jaze." zikhaMDInI sAme zastra mUkI detAM bhISma sahune A vAta pasaMda paDI gaI. dasamA divasanuM prabhAta UgyuM. yuddhano AraMbha thayo. bhayAnaka saMgharSa cAlyo. dhIme rahIne pAMDavoe arjunanA rathamAM arjunane pAchaLa karIne zikhaMDIne AgaLa karyo. teNe bANavarSA zarU karatAM ja pitAmahe dhanuSya heThuM mUkI dIdhuM. pitAmahanI rakSArthe bAjumAM UbhA rahelA duryodhanAdie zikhaMDInI bANavarSAne niSphaLa karavA mATe bANono vaLato saphaLa humalo karyo. zikhaMDInA bANo adhavacamAM tUTI paDavA lAgyA. duryodhanAdie zikhaMDI upara joradAra bANavarSA zarU karI paNa bhIma ane arjuna vageree zikhaMDInuM AbAda rIte rakSaNa karyuM. aMte... nA-chUTake bhISmane ghAyala karato arjuna zrIkRSNe arjunane kahyuM, "bhAI ! bhISmane eka paNa bANa lAgatuM nathI. have tuM ja zikhaMDInI pAchaLa Ubho rahIne joradAra bANavarSA karIne pitAmahane ghAyala kara. A kaparI kAmagIrI bajAvyA vinA chUTako nathI. 'pitAmaha ! pitAmaha !' karIne vevalo thA mA. have to parAkramI pAMDunA o putra ! o kSatriya vIra ! UTha, Ubho thA ane duSTonA hAthamAMthI prajAnuM rakSaNa karavA mATe duSTone ane duSTonA pakSakArone satvara kAM jAnathI dUra kara, kAM raNamedAnamAMthI dUra kara." ane...arjuna zikhaMDInI pAchaLa goThavAI gayo. teNe joradAra bANavarSA cAlu karI. te vakhate duryodhanAdi paNa te bANavarSAne nivArI na zakyA. pitAmaha sakhata rIte ghAyala thavA lAgyA. AgaLa zikhaMDI dekhAto hato eTale pitAmaha bANano prati-mAro karI zakatA na hatA. bhISmanA guNa-darzananI parAkASTA e vakhate pitAmahe potAnA sArathine kahyuM, "zuM adbhuta rIte pratyeka bANa AvI rahyuM che ! zuM A bANAvalInI kalA che ! sArathi, mane to lAge che ke arjuna sivAya AvA amogha bANa bIjo koI choDI zake nahi. dhanya che arjuna ! tane lAkha lAkha dhanyavAda che ke tuM AvI ajoDa kalAno svAmI che. meM to Aje ja tArI A anupama, avarNanIya kalAnuM darzana karyuM. bhale mAruM mota najIka AvatuM. mane tenA aphasosa karatAM arjunanI A kalA jovAno AnaMda savizeSa che." kevI kamAla che pitAmahanA yuddhabhUminA guNadarzananI ! dharma to mAro svabhAva che doSamAM ya guNadarzananI kalAnA prasaMgo jaina mahAbhArata bhAga-2 132
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) mane pelo mANasa yAda Ave che. koI kAraNe Aga lAgI jatAM tenuM ghara bhaDake baLavA lAgyuM. te ane tenI patnI hemakhema bahAra nIkaLI gayA. tamAma gharavakharI ane buddhitoDa mahenata karIne lakhelA graMtho te gharamAM saLagI rahyA hatA. te vakhate AganI lAla-pILI javALAo ekabIjAmAM maLI jatI joIne, AkAza tarapha phUMphADA mAratI joIne patie patnIne kahyuM, "ghara baLyuM to bhale baLyuM paNa tuM A AganI javALAomAM raheluM saundarya dharAI dharAIne AMkhethI pI le. kevI suMdara jvALAo che !" cittanI samatulA jALavavAnI kevI anokhI siddhi ! (2) pahelI ja vakhata dIkaro bajAramAMthI eka Dajhana kerI kharIdIne lAvyo hoya ane temAMthI cha kerI kharAba nIkaLI hoya tyAre samatola magajano AdamI dIkarAnI pITha thAbaDato ema ja kaheze, "zAbAza dIkarA! Aje pahelI ja vAra kharIdI karavA gayo temAM somAMthI pacAsa mArka laI Avyo. saMbhAvanA to bArebAra kerI kharAba lAvavAnI hatI paNa tuM to cha kerI sArI laI Avyo !" (3) rastethI jatAM saMtanA mAthe koI bAIe rAkhanuM TopaluM UMdhuM vALyuM. saMtanA mAthe ja badhI rAkha paDI. saMta bolyA, "bhagavAnanI kevI karuNA ke janama janamanA mArA pAponI sajArUpe to teNe jIvatA aMgArA ja mArA mAthe nAMkhavA joItA hatA, paNa teNe tenA aMgArAnI ThaMDI hIma rAkha nAMkhIne ja mArA gunAnI sajA patAvI nAMkhI !" kevo A Aryadeza ! kevI enI mahAna prajA ! kevA bhISma pitAmaha! bANavarSA karatAM zatrusvarUpa arjunanI paNa bANakalAnI yuddhabhUmi upara maraNanA mukhamAM besIne bemoe kadara kare che. bhISmanA pUrvajo ya mahAna pratijJAcusta kevA bhISma ! "jAna jAya to jAne do, mata jAne do vacana'nuM sUtra pakaDIne zikhaMDI sAme bANa nahi choDavAnI pratijJAnuM aNizuddha pAlana karI rahyA che ! A ja bhISma pitAmahanA pUrvajomAM AvA ja pratijJAcusta be rAjavIo mane yAda Ave che : (1) eka rAjAnA dIvo baLe tyAM sudhInA kAyotsargarUpa dhyAnamAM "aMdhArAthI khalela na pahoMce evA zubhAzayathI dAsI rAtri daramyAna dIvAmAM navuM navuM ghI pUratI rahI. savAre dIvo holavAyo tyAre pUrI cittaprasannatAthI dAsI upara lagIre krodha karyA vinA dhyAna pAryuM. satata UbhA rahevAthI rAjA cAlavA mATe Daga mAMDatAM ja paDI gayA, cakarI AvI, mRtyu pAmyA. paNa chellA zvAsa sudhI dharmadhyAna maLyAnA AnaMdamAM ja rahIne : gayA. (2) bIjA rAjA candrayazA ! pratyeka caturdazIe pauSadha karavAnuM vrata hatuM. svarganI devIoe vratapAlananI tAkAta jovA mATe rUpanuM mohaka parivartana karyuM. candrayazA e rUpanI jALamAM mAchalI banIne phasAyA. banne rUpavatIe karAra karyo ke teo kahe tema ja temaNe karavuM. kAmAtura rAjAe vacana ApI dIdhuM. lagna thayuM ane caturdazI AvI. tenI pUrvasaMdhyAe rAjAe te navI rANIone pauSadhavratanI pratijJAnI yAdI ApI paNa temaNe pauSadhavrata levAnI sApha nA pADI. have zuM karavuM ? pauSadhavrata na le to pratijJAbhaMga ! rANIonI marajI viruddha vrata le to vacanabhaMga ! rAjA muMjhAyo. ekeya bhaMga posAya tema na hato. chevaTe rAjAe myAnamAMthI talavAra kheMcI kADhI. teNe kahyuM, "jIvatAM to mane AvaDe che paNa maratAM ya mane AvaDe che. vacanabhaMga ke pratijJAbhaMgaekeya-mArAthI thaI zake tema nathI mATe have mArI jAte ja jIvanabhaMga karuM chuM." Ama kahIne potAnA gaLA upara jorathI talavArano ghA karyo. paNa A zuM thayuM? talavAra ja buThThI dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 133
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaI gaI hatI ! devIo svarUpe pragaTa thaI. rAjA pratijJApAlananI daDhatAnI khUba anumodanA karIne vidAya thaI. 'prANa jAya aru vacana na jAI.' o tulasI mahArAja ! rAmAyaNanA rAma ja AvA na hatA. mahAbhAratanA bhISmo, yudhiSThiro ane karNo paNa AvA hatA hoM ! A dezanA rAjAo, coro, bahAravaTiyA ya mahAna A dezanA raNayoddhAne ya pratijJA ! A dezanA jogIdAsa khumANo, bahAravaTiyAo ya brahmacArI ! A dezanA coro ya corInA gharamAM bhUlathI nimaka khAI javAya to pAchA nIkaLI jatA nimakahalAlo ! A dezanI rUpakozA gaNikAo ane namuMjalA nartakIo paNa zIlanuM yathAzakya vadhumAM vadhu pAlana karatI sannArIo ! A dezamAM putrone paNa temanA aparAdhe sajA phaTakArI devAmAM jarAya pAchA na paDatAM zivAjI, yogarAja vagere nyAyI rAjAo ! hAya, ane Aje ? jANe kyAMya koI prakAza dekhAto nathI. amArA sajjano ! zAhukAro ! vratadhArIo ! dharmAtmAo ! bhale, bagADa hoya pAMca ja TakAno ! paNa nathI jovAto, nathI sahevAto. sadAnI UjaLI cAdare ekAda paNa DAgha-nAno ya-zA mATe ? muninI bhaviSyavANIne yAda karAvatA vidhAdharo sArathi sAthenI pitAmahanI vAta jyAM pUrI thaI ke tarata AkAzamAMthI vidyAdharonI vANI pragaTa thaI. temaNe kahyuM, "bhISma ! tArI bALavayane yAda kara. pelA municandra nAmanA gurudeva tArA mATe je bhAkhI gayA che te vIsarIza nahi." A AkAzavANI sAMbhaLIne duryodhane pitAmahanI pAse AvIne te vANIno artha samajAvavA vinaMtI karI. muninI vANIno marma samajAvatA bhISma pitAmahe duryodhanane potAno bAlyakALa jaNAvyo. temaNe kahyuM ke, "cAraNamunionA satata satsaMgathI huM pAMceya vratone yathAzakti dhAraNa karato hato. meM pitAjInI satyavatI nAmanI kanyA sAthe lagna karavAnI IcchA pUrNa karavA mATe AjIvana brahmacarya vrata svIkAryuM hatuM. duryodhana ! mane koI paNa vakhata strI pratye kAmavAsanA jAgI nathI. duryodhana ! A badhuM bIjAne bahu kaThina lAgaze paNa mane lAge che ke jainadharmane je barobara samajyo hoya tenA mATe A jarAya kaThina nathI. mane strI bhRNavat ja dekhAI che. muni bhagavaMtonI kRpAthI huM haMmeza devapUjA, gurusevA, tapa, svAdhyAya ane saMyamamAM tatpara raheto hato. eka divasa municandra nAmanA jJAnI guruno meLApa thayo. duryodhana! huM ATalo dharma karato hato chatAM mane ethI kadI saMtoSa na hato. mane khabara hatI ke sarvasaMgano parityAga karIne tAraka tIrthaMkaradevoe pha2mAvelI bhAgavatI pravrajyA aMgIkAra na karAya to mAnavabhava pUrI saphaLatA na ja pAme. AthI huM haMmeza eka vAtanI ciMtA karato hato ke e mahAmaMgalakArI bhAgavatI pravrajyA mane maLaze ke nahi ? A ciMtA meM e gurudeva pAse rajU karI. temaNe mAro samagra bhAvi jIvana-vRttAnta jaNAvatAM chelle kahyuM ke jyAre kurukSetranI bhUmi upara yuddha laDatAM dasamo divasa Avaze tyAre arjunanA agaNita bANo tArA zarIramAM bhoMkAI gayA haze. te vakhate tAruM AyuSya eka varSanuM bAkI haze. tyAre mArA ziSya bhadraguptAcArya pAse tuM avazya bhAgavatI pravrajyA laIza, suMdara ArAdhanA karIne bAramA dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 134
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ devaloka jaIza. duryodhana ! A zabdonI yAda mArA mitratulya khecaroe mane hamaNAM karAvI che." pitAmahanI cophera pAMDavo ane kauravo ATaluM bolatAM ja pitAmaha rathamAM ja DhaLI paDyA, bebhAna thaI gayA. e ja vakhate sUrya asta thayo. hastinApuramAM dhRtarASTrane saMjaya dvArA samAcAra maLyA. temane khUba AghAta lAgyo. te raNabhUmi upara AvyA. pAMDavo ane kauravo sahu bhAre AghAta anubhavavA lAgyA. bebhAna pitAmahanI pAse sahu doDI AvyA. - pitAmahane upADIne najIkanA udyAnamAM vidyamAna zrI bhadraguptAcAryanI pAse khecaro laI gayA. keTalAka upacAro karatAM bhISma bhAnamAM AvyA. potAnI cophera vIMTaLAyelA kauravo ane pAMDavo tarapha temaNe amI varasAvatI najara pheravI. sahue temane praNAma karyA. jainamAtra dIkSAne jhaMkhe bhISma pitAmahanI sarvasaMgatyAganI je bhAvanA, te tamAma sAcA jainanI bhAvanA. sAco jaina saddagRhastha te ja kahevAya je sarvasaMgatyAgane aharniza jhaMkhato hoya. jevuM koI nimitta maLI jAya ke saMsAranA vAghA utArI nAMkhavA mATe e sajja banI jAya. jainadharmane hRdayathI pAmelA rAjAo, mahArAjAo, zrImaMto, mastrIo, paMDito; are ! corI, lUMTaphATa, dhADa ke khUnAmarakInA dhaMdhe caDI gayelAo paNa jainadharmane jyAre sparze tyAre teo sarvasaMganA tyAgane jhaMkhe ane vare ja. pelA vajabAhukumAra ! hajI to manoramA sAthe cheDA bAMdhyA che, hAthe mIMDhaLa che, tyAM mahAmuninA darzana mAtrathI dIkSAnI bhAvanA ! tAbaDatoba amala ! manoramA ya dIkSAnA mArge ! sAtheno teno bhAI udayasuMdara paNa dIkSAnA mArge ! mA-bApone A jANa thatAM teo paNa dIkSAnA mArge ! zAlibhadra, jaMbUkumAra, guNasAgara, pRthvIcandra, IlAcI ane daDhaprahArI, pRthvIcandrakumArano pUrvabhavIya pallIpati, rAma, sItA, lava, kuza, rAvaNaputro Indrajita ane megharatha, re ! pAMDavo, vidura, draupadI, kuntI... keTalA nAma ApuM? pustakanA so peja bharAya to ya nAmonI noMdha cAlu ja rahe. 'sarvasaMgatyAga' e ja mAnavajIvanano ekameva uddeza! Atma-kalyANano e ekameva mArga ! tAraka tIrthaMkaradevono e ekameva upadeza ! pitAmaha to uttama koTinA dharmAtmA hatA. teo bhAgavatI pravrayA prApta karavA mATe satata jhaMkhe ane atte te pAmIne ja rahe temAM jainadharmanA anuyAyIone jarAya navAI jevuM na lAge. arjunanA bANonA ozIkA upara sUtA bhIkha pitAmahe AMkho kholyA bAda daDadaDa AMsu pADatAM sahune zAnta karyA. pachI temaNe kauravone kahyuM, "he vatso ! AdhAra vinAnI mArI Doka bahu duHkhe che." A zabdo sAMbhaLatAM ja kauravo AsapAsamAM doDI gayA. jyAMtyAM paDelAM paMkhIonA pIchAM bhegA karIne tenuM ozIkuM banAvIne tarata lAvyA. pitAmahe smita karIne teno asvIkAra karIne arjuna tarapha najara karI. daSTinI bhASAnA niSNAta arjune tarata ja dhanuSya caDAvIne dharatImAM bANo khosI dIdhA. bANonuM ozIkuM banAvI dIdhuM. banne pakSanA vIroe arjunanA A kAryanA khUba vakhANa karyA. pitAmahe mAthuM te bANonA dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 135
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ ozIkA upara mUkyuM ane arjuna tarapha smita-najara karI. vaLI pAchuM pitAmahe kahyuM, "mane khUba tarasa lAgI che." tarata kauravo najIkamAMthI svaccha jala laI AvyA, paNa teno asvIkAra karIne pitAmahe arjuna tarapha najara karI. pitAmahe kahyuM, "je pANI pazu-paMkhIthI kadI boTAyuM na hoya ane sUryanA kiraNo vaDe sparzAyuM na hoya tevuM pANI mAre pIvuM che." bhISmane aNaboTyuM pANI pAto arjuna badhA mUMjhavaNamAM paDI gayA ke evuM pANI kyAMthI lAvavuM ? paNa arjune gAMDIva upADIne dhanuSa upara bANa caDAvIne dharatImAM evA tIvra vegathI bANa (varuNAsra) mAryuM ke teNe pRthvInA UMDA taLe vahI jatAM jharaNAne sparza karyo. e jharaNAnuM pANI tarata bahAra AvIne vahevA lAgyuM. pitAmahe e pANI pIne tRSA dUra karI. tyAra bAda arjunane 'tuM-tame pAMDavo-yuddhamAM vijayI thAo' tevA AziSa ApyA. ghAnI cikitsA karavA devA bhISmane yudhiSThiranI vinaMtI te daramyAna vacamAM yudhiSThire pitAmahane kahyuM, "mArI pAse ghA rujhAvatI camatkArika, anubhUta aMgUThI che. Apa mane rajA Apo. ApanA zarIranA badhA zalyone huM kSaNamAM rujhAvI nAMkhuM. emAMthI vahetI raktadhArA mArAthI jovAtI nathI. mane khUba trAsa thAya che. vaLI A rIte arjune Apane ghAyala karyA hovAthI tenA to trAsano pAra nathI. enI cittazAnti khAtara paNa Apa mane rajA Apo." bhItarI zalyonI ciMtA karatA bhISma te vakhate bhISma pitAmahe kahyuM, "yudhiSThira ! A to bahAranA zalyo che. mane tenI koI pIDA nathI. deha ane AtmAnuM bhedajJAna thayA pachI dehane thatI pIDAono anubhava AtmAne thato nathI. mArA je bhItarI zalyo che H krodha, mAna, mAyA, lobha vagere te ja mane khUba trAsarUpa banyA che. paNa tene dUra karavAnI tArI vIMTImAM koI zakti nathI. ene to mArA gurudeva bhadraguptAcArya ja dUra karI zakaze. mATe tuM-tame badhA-mArA bAhya zalyonI jarAya ciMtA karazo nahi. vaLI A bahAranA zalyone rujhAvavAmAM tame badhA madadagAra bano, paNa e dUra karavAmAM to mane nukasAna che, bhalA !" je duHkhe dIna nahi ane sukhe lIna nahi te ja dharmIjana, te ja sAdhu thavAne lAyaka AtmA. duHkhe adIna mahApuruSo : prasaMgo (1) mahopAdhyAyajInA samayamAM maNiudyota mahArAjane ba2DAmAM pAThuM thayeluM. temAM puSkaLa jIvAto UbharAI hatI. teo apUrva sAdhaka hatA. rAtre kalAko sudhI kAyotsargamAM lIna rahetA. eka vAra koI devAtmA AkAzamAMthI te samaye pasAra thato hato. mahAsAdhakanuM kIDAthI khadabadatuM pAThuM joIne trAsI gayo. dharatI upara AvIne munivarane vaMdanA karIne kahyuM, "eka kSaNamAM pAThuM maTADI dauM. mane rajA Apo." munie kahyuM, "bhAI ! joje kAMI karato. ahIMthI tuM ravAnA ja thaI jA. je pAThuM mArA anaMta azubha karmono nAza kare che tene maTADavAne badale tuM hamaNAM ja ravAnA thaI jA.' ane...deva pAThuM na ja maTADI zakyo. (2) pelA jainAcArya mAnadevasUrijI ! temanI pAse ja tAva utAravAno mantra hovA chatAM sapta tAvane paNa zarIramAM rahevA detA. mAtra samayanI pratikramaNanI dharmakriyAmAM cittanI apUrva prasannatA dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 136
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahe teTalA pUrato te tAva majhAjapa dvArA cAdaramAM utArI daIne tene TIMgADI detA. bhakto tenuM kAraNa pUchatA tyAre te javAba detA ke A tAva to bhItaranA tAva utArI nAkhe che. mArA mATe te zAparUpa nathI, AzIrvAdarUpa banyo che. (3) sanatakumAra cakravartI ! munijIvanamAM sAtaso varSa soLa bhayAnaka rogo 'trAhimAm pokarAvI de te rIte trATakyA paNa munivaranA moM upara kyAreya aprasannatA na maLe, kyAreya roganAbUdInI IcchA paNa na jAge. devoe vaidyarUpe AvIne rogo maTADavAnI IcchA vyakta karI tyAre temaNe kahyuM, "tamane mArA je soLa rogo dekhAya che te mAre maTADavA nathI. tamane mArA ekaso aThThAvana rogo (karmanI 158 prakRtio) to dekhAtA ja nathI, je maTADavAnI mArI khUba IcchA che. - jo tame te bhItarI rogone maTADI zakatA ho to hamaNAM ja tema karavAnI rajA ApuM chuM. bAkI bAhya rogo to ya kyAM nathI maTADI zakato? juo', ema kahIne mAtra eka AMgaLIne ghUMkavALI karI. tatkSaNa te AMgaLI dAha vagerethI mukta thaIne sonA jevI dekhAvA lAgI. "bhAIo ! sAdhanAnA paripAkathI AvI labdhi mArA ghUMka vageremAM pedA thaI che. paNa je soLa rogo mArA anaMta AMtara karmonA bhukkA bolAvI de tevI vedanA mane bakSisa karatA hoya temane dUra karI devAnI vAtamAM huM kadI saMmati na ApuM." devo namIne cAlI gayA. (4) are ! pelA saMnyAsI paNa kaeNnsaranI gAMThanA jaMtuonI kAramI pIDA anubhavatA hatA tyAre bhaktoe pUchyuM, "Apane zuM thAya che ?" javAba maLyo, "pAMca bhUtorUpI kUtarAo jorathI bhasI rahyA che. juo A dehamAM mijabAnI uDAvI rahyA che. khUba majA Ave che!'' AdhyAtmika jagatanA sAdhakonI AvI vAto sAMbhaLatAM ya bhogarasika bhamarAne tammara AvI jAya ! chellI paLa sudhI bhIkhanI duryodhanane zIkha kauravo-pAMDavonI vacce sUtelA pitAmahe duryodhana tarapha najara karIne tene kahyuM, "bhAI ! meM jANI joIne ozIkuM ane pANI mAMgela hatA. mAre tamane arjunanI bhAre jabarI vizeSatAo dekhADavI hatI. te tArI AMkha sAme joI ne? AvA parAkramI pAMDavo sAthe yuddha khelIne tuM zA mATe kauravakuLano kSaya karI rahyo che? tAruM paNa sAmarthya keTaluM pracaMDa che? tame sahu eka thaI jAo to samagra dharatImAM tamAro mukAbalo karavAnI koInI paNa tAkAta na rahe. vatsa ! huM hajI paNa tane kahuM chuM ke tuM tArA ahaMkAra, IrSyA vagere doSono tyAga kara ane pAMDavonI sAthe prema kara." bhISma pitAmahanA manamAM yuddha pUrve ane yuddhanA cAlu divasomAM paNa pratyeka paLe 'nA-yuddhanI bhAvanA keTalA jorathI ghUmatI haze te temanI A samayanI duryodhanane apAtI zIkhamAM ApaNane jovA maLe che. duryodhanano naphphaTa uttara ane bhISmanI vedanA te vakhate duryodhane kahyuM, "pitAmaha ! nakhanI upara rahe teTalI paNa dharatI pAMDavone devA mATe huM bilakula taiyAra nathI. yuddhanA medAna upara ja mAre pheMsalo karavo che. pachI emane je maLavuM hoya te bhale maLe." A zabdo sAMbhaLatAM ja pitAmahanA AkhA zarIramAM ati du:kha bharelI jhaNajhaNATI pasAra thaI dharma to mAro svabhAva che 137 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaI. teo kaMpI UThyA. temane te ja paLe kauravakuLano sarvanAza dekhAyo. temaNe UMDo nisAso nAMkhyo. te manomana bolyA, 'niyatine koNa mithyA karI zakyuM che ?' duryodhana taraphathI najara uThAvI laIne temaNe pAMDavo vagerene chellI zIkha ApatA kahyuM, "arihaMtadevanA zAsanane tamArA jIvanamAM vadhu ne vadhu AtmasAt karajo." zrIkRSNane paNa te ja vAta karI. bhISmano dIkSA-svIkAra e pachI temaNe jainAcArya bhadraguptasUrijInI pAse saMyamavrata grahaNa karyuM. je Aja sudhI bAhya joradAra saMgrAma khelatA hatA temaNe have bhItaranA moharAjAnI sAthe joradAra saMgrAma khelavA kamara kasI. je AtmA kame zUro hato te have dhamma (vizeSa) zUro banyo. olA bAhubalinI jema bhAIne mAravA ugAmelI muThThIne potAnA mAthe mArIne mAthAnA vALano loca karI nAMkhyo. jeNe AMkho khullI rAkhI hatI ane tethI je jagata-darzana karato hato teNe have AMkho baMdha karI ane AMtara-darzana zarU karyuM. je bAhya zatruone haNato hato te have AMtarazatruone haNavA mATe sajja banyo. kauravo ane pAMDavo munivara banelA pitAmahane vaMdana karIne potapotAnI chAvaNIo tarapha vidAya thayA. hA, hajI eka varSa mATe pitAmaha A dharatI upara jIvaMta rahevAnA che. paNa jagata mATe to teo AjathI marI gayA che. sAco sAdhu te ja banI zake je jagata mATe marI jAya che, enuM 'sivila Detha thAya che. dharma to mAro svabhAva che 138 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39. yuddhanA madhyAhamAM droNAcArya (pAMca divasa) (senApati droNAcArya) ) mahArathI bhISmanI vidAyathI nirAza thaI gayelA duryodhanane te rAtrie droNAcArye khUba AzvAsana ApyuM. kaurava-pakSe droNAcAryano senApati tarIke abhiSeka thayo. teNe pratijJA karI ke, "arjunathI chUTo pADIne yudhiSThirane huM jIvato pakaDI laIza ane duryodhana pAse Ubho karIza." agiyAramA divasanuM prabhAta UgyuM. bhISmanI vidAyathI pAMDavone vijaya vadhu najadIka AvI gayelo jaNAyo, paNa te temano bhrama sAbita thayo. arjuna ane droNanuM yuddha arjuna ane droNAcArya vacce Akho divasa sAmasAmI bANavaSa cAlI. banne guru-ziSya potAnuM adbhuta naipuNya dAkhavyuM. sUrya Athamyo. yuddhavirAma thayo. rAtrie duryodhane saMzaptaka nAmanA dezanA mitra-rAjAone eka kAma soMpyuM jemAM temaNe kapaTa karIne arjunane yudhiSThirathI judo pADavAno hato. saMzaptakanA rAjAoe arjunane potAnI sAthe laDavA uzkerIne yuddhabhUminI bahAra laI jaIne yudhiSThirathI judo pADyo. yuddhano e bAramo divasa hato. yudhiSThiranI rakSA mATe arjune tenI AsapAsa dhRSTadyumna, bhIma vagerene goThavI dIdhA hatA. bhagadattanuM mRtyu e divase kauravapakSanA bhagadatte bhAre jhapATo bolAvyo. tethI pAMDavapakSanI sthiti khUba gaMbhIra banatI jaNAtAM saMzakhaka-rAjAo sAthenuM yuddha paDatuM mUkIne arjuna bhagadattanI sAme dhasI gayo. ghaNA prayatno pachI teNe bhagadattane mAryo. saMdhyA thatAM yuddhavirAma thayo. yudhiSThira jIvato na pakaDAyo ane mahAparAkramI bhagadatta marAyo hovAthI droNAcArya atyanta krodhAyamAna thayA hatA. temaNe rAtre sahune bhegA karIne bIjA divase yudhiSThirane pakaDI levA mATe cakravyuha racavAnI yojanA jaNAvI. abhimanyuno cakravUhamAM praveza guptacaro dvArA pAMDava-chAvaNImAM A yojanA jANavA maLatAM sahu ekaThA thayA. "zI rIte cakravyuha bhedIzuM' teno vicAra thatAM abhimanyue kahyuM ke, "jyAre mArA pitA arjuna saMzatakarAjAo sAthe zeSa yuddha pUruM karavA mATe kAle javAnA che to temanI gerahAjarImAM cakravyuhamAM praveza karavAnuM kAma to huM karIza paNa temAMthI bahAra nIkaLatAM mane AvaDatuM nathI, kemake zrIkRSNane tyAMnA mArA nivAsakALa daramyAna huM tenI mAtra pravezakaLA ja zIkhyo chuM." te vakhate bhIme kahyuM, "tane cakravyuhamAMthI bahAra lAvavAnuM kAma ame karIzuM. tuM ciMtA na kara. cArebAjuthI kauravo upara joradAra humalA karIne ame te cakravyuhane chinnabhinna karI nAMkhIzuM." teramA divasanuM prabhAta thayuM. kauravapakSe droNAcArye cakravyuha goThavyo. arjuna saMzatakanA rAjAo sAthe yuddha karavA gayo eTale cAreya pAMDavonI sAthe abhimanyue cakravyuhamAM praveza karavA mATe bhayaMkara humalo karyo. ahIM droNAcArya cAlAkI karI. jayadrathane goThavIne pAMDavone cakravyuhamAM pesatA dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 139
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ rokI dIdhA. AthI ekalA abhimanyue cakravyuhamAM praveza karyo. ekalA abhimanyue paNa kauravasenAno puSkaLa kaccaraghANa bolAvI dIdho. niHzastra abhimanyuno vadha A bAju abhimanyunA atula parAkramathI trAsI jaIne karNa, kRpAcArya, kRtavarmA vagere ekIsAthe enI upara tUTI paDyA. te vakhate te duHzAsananA putra sAthe laDato hato. te ghAyala thayo, niHzastra thaIne bhUmi upara paDI gayo. te vakhate jayadrathe tyAM doDI AvIne niHzastra abhimanyunA gaLA upara talavAra calAvIne mArI nAMkhyo. AkAzamAM rahelA vidyAdharoe tene "dhikkAra ! dhikkAra !' zabdathI saMbodhyo. jayAre ekalA paNa abhimanyunA parAkramanI temaNe khUba prazaMsA karI. jayadrathane mAravAnI arjunanI pratijJA e ja vakhate sUryAsta thayo. arjune saMzaptakanA rAjAo upara apUrva vijaya meLavyo hato. tenA AnaMda sAthe te potAnI chAvaNI tarapha Avyo tyAre tyAM bheMkAra zokanuM vAtAvaraNa joIne ja tene abhimanyunA mRtyunI kalpanA AvI gaI je sAcI TharI. AthI uzkerAI gayelA arjune abhimanyunI mAtA subhadrA pAse pratijJA karI ke, "AvatI kAlanI sAMja sudhImAM jo huM jayadrathane na mAruM to agnipraveza karIza." caudamA divasanuM prabhAta thayuM. kauravapakSanI Aje eka ja nema hatI ke jayadrathane Aje maravA na devo. tenI pUrI rakSA karavI. jo temAM saphaLatA maLe to pratijJA mujaba agnipraveza karIne arjuna baLI mare. eka vAra arjuna khatama, pachI pAMDavone jItavAnuM khUba saraLa banI jAya. arjuna-droNa-duryodhana ane bhUrizravA-sAtyaki nuM yuddha arjunathI jayadrathane dUra rAkhavA mATe droNe arjunanI sAme zakaTayUha banAvyo. arjuna sAme droNAcArya goThavAyA. bhayaMkara ghamasANa macyuM. puSkaLa mAnavasaMhAra thayo. bAda duryodhana ane arjuna athaDAyA. ema karatAM arjuna jayadrathane pakaDavA AgaLa gayo. AthI yudhiSThira ciMtAtura thayA. temaNe mahAparAkramI sAtyaki ne arjunanI rakSA mATe mokalyo. teNe paNa zakravyuhamAM praveza karyo. tene arjuna sudhI na pahoMcavA devA bhUrizravA sAme Avyo. be vacce ati bhayAnaka yuddha cAlyuM. laDatAM laDatAM sAtyaki arjunanA rathanI sAva pAse Avyo, paNa te ja vakhate bhUrizravAnA jhapATAmAM sAtyaki AvI jatAM tene haNavA jAya che tyAM zrIkRSNa arjunane sAvadhAna karyo. tatkSaNa arjune bANa choDIne bhUrizravAno hAtha kApI nAMkhyo. bAda sAtyakie ekadama trATakIne bhUrizravAno ziraccheda karI nAMkhyo. bhIma ane karNanuM yuddha : karNanuM vacanapAlana A bAju sUrya asta thavAnI taiyArI hatI. yudhiSThira vadhu ciMtAtura banyA. temaNe bhImane arjuna tarapha ravAnA karyo. teNe paNa zaTayUhamAM praveza karIne kaurava-senAno bhayaMkara rIte kaccaraghANa bolAvavAnuM zarU karyuM. temAM ekAeka tenI sAme karNano ratha AvI gayo. baMne vacce bhayaMkara tumula yuddha jAmyuM. gadAnA eka joradAra prahArathI bhIme karNanA rathanA cUrecUrA karI detAM karNa bIjA rathamAM caDIne bANonI joradAra varSA karavA lAgyo. eka bANe bhImane sakhata rIte ghAyala karyo. te bebhAna thaIne rathamAM paDI gayo. te ja vakhate karNane pratijJA yAda AvI ke, "pAMDavomAM mAtra arjunane ja huM mArIza." AthI teNe bhImane kahyuM, 'bhAga, bhAga. rasoDe jaIne lADu khA. tAruM e ja kAma che." Avo haiyuM cIrI nAMkhe dharma to mAro svabhAva che 140 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ evo upahAsa karIne karNa jANe ke eka vAra bhIma dvArA tene kahevAyelA zabdo, "tuM sArathiputra! cAbuka laIne ratha hAMka ratha..'no A joradAra vaLato javAba Apyo. bhIma paNa jIva laIne bhAgI gayo. kamAla che karNanI ! yuddhabhUmie paNa vacanapAlana ! bhIma jevAne jIvato javA dIdho. vacanabhaMga karIne mAryo hota to kadAca vijayanuM palluM kaurava-pakSa tarapha jhUkI jAta ! paNa nA, vacanabhaMga pachIno vijaya paNa karNane mana parAjaya karatAM ya bhUMDo hato. aMte jayadrathano arjuna dvArA vadhA A bAju arjune jayadrathane pakaDI pADyo. be vacce kAramuM tumula yuddha jAmyuM. sUrya asta thavA mATe have ekAda be kSaNanI ja vAra hatI tyAM arjune choDelA bANathI jayadratha haNAI gayo. - pAMDava-sainyamAM cArebAju AnaMdanI ciciyArIo thaI. caudamo divasa pUro thayo. atyAra sudhImAM kauravonuM sAta akSauhiNI sainya khatama thaI gayuM hatuM. jayadrathanA vadhano A prasaMga vyAsamunie bIjI rIte darzAvyo che. e prasaMgamAM zrIkRSNanI yuddhanIti-jene duniyAnI bhASAmAM kapaTanIti kahevAya tene-rajU karI che. arjunanA agni-pravezanI pratijJA ane AvezamAM lIdhI, paNa tethI kAMI arjuna jevA vIra puruSane agnipraveza karavA thoDo devAya? tevI paristhitinuM nivAraNa karavAnI javAbadArI potAnI che ema mAnatA zrIkRSNa tene ugArI levA mATe kapaTano paNa Azraya karyo hato. nA, na chUTake temaNe tema karavuM paDyuM hatuM. bahu moTA doSamAMthI bacavA mATe karAtuM nAnA doSanuM sevana rAjanItimAM ane amuka vakhate dharmanItimAM paNa kSattavya hoya che. ahIM ApaNe te prasaMga joIe. jambara rAjanItijJa zrIkRSNa mahAbhAratanA yuddhamAM eka divasa arjunanA mahAbaliSTha putra abhimanyuno jayadrathe saMhAra karI nAMkhyo. potAnA putranA mRtyunA samAcAre arjuna atyaMta udvigna to thayo paraMtu tethI vadhu putrahatyArA jayadrathano prANa levA mATe e talapApaDa thaI gayo. arjune te ja sthaLe pratijJA karI ke, "jo jayadratha AvatI kAlanI sAMja jue to mAre agnimAM praveza karIne baLI maravuM." arjunanI pratijJAnA samAcAra zrIkRSNane maLatAM te bhAre ciMtAmAM paDI gayA. "jo arjuna AvatI kAlanA yuddhamAM jayadrathane mArI na zake to svavacanapAlaka arjuna avazyameva agnipraveza kare." A vicAra zrIkRSNane khUba ja satAvavA lAgyo. bIjA divasano sUrya ugyo ane yuddha zarU thayuM. arjuna ane jayadratha sAmasAmA AvI gayA. baMne vacce yuddhanItinA utkRSTa dAvapeca cAlavA lAgyA. baMne pakSano sainikagaNa laDavAne badale e jaMga jovAmAM tallIna banI gayo. jotajotAmAM baporanA cAreka vAgyAno samaya thaI gayo. hajI jayadratha jarAya macaka Apato nathI e zrIkRSNa joyuM. Ama ne Ama jo saMdhyA DhaLI jAya to arjunano agnipraveza nizcita hato. arjuna jevA mahArathIne game te rIte bacAvavo joIe evuM zrIkRSNa mAnatA hatA. emane have koI dAva ramavA sivAya bIjo koI rasto dekhAto na hato. thoDeka dUra jaIne zrIkRSNe dharatI upara potAnuM sudarzana cakra ghumAvavAnuM zarU karyuM. comera dhULanI DamarI UDavA lAgI. dhULanA goTA banavA lAgyA. dharma to mAro svabhAva che 141 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ thoDI ja vAramAM AkhuM AkAza dhULathI DhaMkAI gayuM. sUrya paNa DhaMkAI gayo. comera aMdhAruM ghora thaI gayuM. sUryAsta thaI gayAnI kalpanAthI yuddhavirAma jAhera karavAmAM Avyo. jayadratha mUche tAva deto chAvaNImAM gayo. arjune agnipravezanI taiyArIo karI. potAnA priyatama gAMDIva sAthe te agnipraveza karavA sajja banyo. chAvaNImAM thoDo virAma laIne jayadratha vagere yoddhAo arjunano agnipraveza jovA mATe citA pAse AvyA. thoDeka dUra UbhA rahIne arjunanI mazkarI karavA lAgyA. arjuna badhuM sAMbhaLato rahyo paNa have tenI sAme koI upAya na hato; sivAya agnipraveza. jyAM arjuna agnipraveza karavAnI taiyArI kare che tyAM ja thoDAka samaya pUrve sudarzana cakranI gati sthagita karI hovAthI AkAzamAM patharAyelI dhULa vIkharAvA lAgI. ekAeka sUryanA darzana thayA. ane..... zrIkRSNa moTethI rADa pADI, "arjuna ! o arjuna ! hajI to AkAzamAM sUrya che, mATe yuddhavirAma thaI zake ja nahi. uThAva, jhaTa uThAva tAruM gAMDIva. paNacha upara caDhAva bANa. jo pelo jayadratha !" A zabda sAMbhaLatAM ja jayadratha zrIkRSNano bheda pAmI gayo. jIva laIne te doDavA lAgyo. paNa aphasosa ! have te moDo paDI gayo. zrIkRSNanA yuddhabhUhanA sANasAmAM te AbAda AvI gayo hato. arjune paNacha upara bANa caDAvIne jayadrathanuM nizAna tAkyuM. sananana karatuM bANa dhasya ane jayadrathanuM mAthuM dhaDa uparathI UDI gayuM. pAMDavapakSanA sainya arjunano vijayanAda lalakAryo. karNa dvArA ghaTotkacano ane droNa dvArA virATAdino vadha jayadrathano vadha thavAthI, arjunano agnipraveza na thatAM droNAcAryano roSa bhabhUkI UThyo. temaNe te rAtre paNa yuddha cAlu rAkhavAno taddana anyAyapUrNa Adeza Apyo. e rAtrie atizaya bhayAnaka yuddha cAlyuM. temAM pAMDavapakSe bhImanI patnI heDaMbAno putra ghaTotkaca tenI rAkSasI senAne sAthe laIne AvI gayo. te rAtriyuddhanA bRhano niSNAta hato. tenA acAnaka AgamananA samAcArathI pAMDavasenA AnaMdavibhora banI gaI, jyAre kauravomAM sopo paDI gayo. ghaTotkace mahAsaMhArapUrvaka yuddha jArI rAkhyuM. aMte enI sAme karNa Avyo. be vacce atyaMta joradAra tumula yuddha thayuM. eka paLa to evI AvI gaI jemAM karNano vadha nizcita hato paNa kaNe arjunane mAravA mATe ja rAkhI mUkelI-jeno eka ja vAra upayoga thaI zake tevI deve ApelI ekAdanI nAmanI vidyAno upayoga karyo. AthI ghaTotkaca maryo ane karNa ugarI gayo. pAMDavasenAmAM hAhAkAra macI gayo paNa te vakhate zrIkRSNa arjunane kahyuM, "have tAro vadha karNa karI zakaze nahi, kemake teNe te vidyAno upayoga karI nAMkhyo che. A rIte ghaTotkacanuM mRtyu tArA lAbhamAM pariNamyuM ghaTotkacanA mRtyuthI kauravasenAmAM utsAha pragaTyo. droNAcArye bhayAnaka saMhAra Adaryo. emAM drupada ane virATa rAjAono teNe vadha karyo. yudhiSThiranuM asatyoccAraNa ane kRSNano Akroza paMdaramA divasanA prabhAte A vadha thayo. bIjA paNa seMkaDo vIra-yoddhAono banne pakSe saMhAra thayo. droNAcAryanuM e vakhate eTaluM badhuM raudra svarUpa hatuM ke jANe te tAMDava karatA sAkSAt zaMkara na hoya tema lAgatuM hatuM. dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 142
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ te yuddhasamayamAM ja kauravono azvatthAmA nAmano mahAbaliSTha hAthI marAyo. A prasaMgano kRSNa vageree pUrato lAbha uThAvI lIdho. cArebAju bUmo paDavA lAgI, "azvatthAmA haNAyo, azvatthAmA haNAyo." drioNAcArye te zabdo sAMbhaLyA. temane zaMkA paDI ke, "kayo azvatthAmA mAro putra ke kauravapakSano hAthI ? yudhiSThira satyavAdI che mATe tene ja pUchuM.' ema vicArIne tene pUchavA mATe potAno ratha tenA rathanI najIka lAvavA lAgyA. te vakhate kRSNa vageree yudhiSThirane dabANapUrvaka droNAcAryane kahevA jaNAvyuM ke, 'tamAro putra azvatthAmA marAyo che. bhAre Agrahane nAchUTake vaza thaIne kacavAtA dile yudhiSThire droNAcAryane aspaSTa bhASAmAM kahyuM, "arere ! azvatthAmAM mRtyu pAmyo !" A zabdo sAMbhaLatAM ja droNAcAryane sakhta AghAta lAgyo. temaNe putrazoke zastrono tyAga karI dIdho ane mUDhanI jema rathamAM besI gayA. e vakhate zrIkRSNanA saMketathI dhRSTadyumna temanI upara tUTI paDIne temane rathamAMthI nIce pADI nAMkhyA. A bAju yudhiSThirane pote aspaSTa vANI bolyA tenuM bhAre duHkha thayuM eTale te moTethI bolyA ke, "he droNAcArya ! azvatthAmA hAthI marAyo che, tamAro putra nahi." A zabdo sAMbhaLatAM ja droNAcArya krodhe bharAIne lAlapILA thaIne kahevA lAgyA, "o rAjanuM ! Aja sudhI teM je satyavrata dhAraNa karyuM teno zuM Aje tArA vRddha gurunI hatyA mATe tyAga karI dIdho ? te bahu khoTuM karyuM !" zrIkRSNanI rAjanIti bezaka, yudhiSThira ardhasatyarUpa asatya bolyA hatA. paNa zrIkRSNane mana emAM kazuM ja khoTuM na hatuM. rAjanItimAM nyAya e nyAya nathI, paNa nyAyanI sAme nyAya ane anyAyanI sAme anyAya e ja jAya che; satyanI sAme satya, asatyanI sAme asatya e ja satya che. jevA sAthe tevA thavuM e ja rAjanIti che. je droNAcArya jayadratha dvArA niHzastra arjunaputra abhimanyune haNAvI dIdho, jeNe rAtre paNa yuddha cAlu rAkhyuM, re ! je kSatriya na hato chatAM jeNe zastro UMcakyA.. ATalA badhA anyAyarUpa jUThANAMo sevanAranI sAme koI nAnuM jUThANuM sevavuM paDe to temAM leza paNa doSa nathI. A zrIkRSNanI ane Arya mahAprajAnI nIti che. paurANiko kahe che ke yudhiSThira asatya bolyA te ja paLe satyanA prabhAve cAra AMgaLa adhdhara cAlato temano ratha jamInane aDI gayo hato. khera, asatya bolatAM ya yudhiSThirano AtmA kakaLato hato tethI ja e aspaSTa asatya bolyA ane chevaTe tenI paNa spaSTatA karIne ja rahyA e ja yudhiSThiranA AtmAnI satyavAditA che. kevo che A saMsAra ! kevo che sagapaNano kAramo sneha ! dhRtarASTra ! putramohamAM aMdha ! madrarAja zalya ! bhANiyAonA pakSe karNane dago denArA ! droNAcArya ! putravadhe hatAza thaIne jitAtuM yuddha hArI janArA ! nepoliyana ! patnInA parapuruSapraNayanA samAcAre cAlatA yuddhamAM hatAza ane parAjita ! vIra yoddho bAjIrAva ! mastAnInA premamAM ! AghAtathI khalAsa ! dharma to mAro svabhAva che 143 143 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramAtmA mahAvIradevanI saMsArI putrI sAdhvI priyadarzanA ! pati evA jamAlimuninA pakSe pitAnI sAmenA jaMgamAM ! droNAcAryanuM anyAya dvArA mRtyu krodhathI AgababUlA banI gayelA droNAcArya pharI zastrasajja thavAnI taiyArI karatA hatA tyAM AkAzavANI thaI, "he droNa ! have jIvanano khUba thoDo samaya bAkI che. have krodhamAM nahi paNa samatAmAM lIna thAo." ane... droNa ekadama zAnta thaI gayA. temaNe 52meSThI japa zarU karI dIdho. temAM tallIna banI gayA. te ja vakhate temanI upara dhRSTadyumne talavAra calAvIne mAthuM uDAvI dIdhuM. niHzastra ane dhyAnastha upara talavAra calAvavAno aghora anyAya karIne dhRSTadyumne potAnA lalATe kALuM kalaMka lagADI dIdhuM. droNAcArya mRtyu pAmIne pAMcamA devalokamAM gayA. aMtima samAdhi sadgati Ape mahAsaMhAranuM jIvana jIvI cUkelo AtmA zuM pAMcamA svargamAM jaI zake kharo ? hA, jo teno aMta samaya sudharI jAya to... prabhuvIra upara Aga choDanAro gozAlaka aMta samayane sudhArIne bAramA svarge gayo che. potAnI be strIomAM kAmAnya vaNakara chellI paLomAM koI mahAtmAnA satsaMgathI mantrajapa karIne svargamAM gayo che. IlAcI, cilAtI ane daDhaprahArI jevA mohAndha ke ghAtakI mANaso ane krUra bahAraviTayAo chellA keTalAka mahinA ke chellA keTalAka kalAkonI ja sAdhanA karIne naraka tarapha dhasamasatA prayANane breka mArIne svarga ke mokSa tarapha doDyA che. aMta samayanI samAdhi e bhAvinA jIvana mATe khUba mahattvanI che. koI paNa dharmAtmA aMta samaye IzvaranuM nAma jhaMkhato hoya che. maraNane sudhArI jatAM kumArapALa : mAdhavarAva : pATaDInA vaidha mahArAjA kumA2pALa upara viSaprayoga thayo tyAre temAMthI UgarI javAnA temaNe prayatno jarUra karyA paNa jyAre khabara paDI gaI ke koI prayatna saphaLa thanAra nathI tyAre te bolI UThyA, "maLendri sakhkhA vayamkhkhuM motane bheTavA mATe paNa taiyAra chuM." ane...parameSThI-smaraNamAM lIna banIne te satimAM gayA. rAmanuM sadA nAma raTatAM mAdhavarAva pezvAne maraNasamaye zvAsanaLImAM kapha jAmI jatAM rAmanAma levAnuM baMdha thayuM tethI te raDavA lAgyA. aMte kaphane atisAramAM rUpAntarita karIne vaidyoe moTethI rAmanAma levAnuM cAlu karyuM ke pezvA AnaMdavibhora banIne rAmanAma moTethI letAM letAM ja mRtyu pAmyA. pATaDInA muslima vaidarAje maraNa sudhAravA mATe tamAma kuTuMbIjanono tyAga karIne amadAvAdanI masjidamAM mukAma karyo hato. chelle chelle bAra varSanA nokarane ya koI bahAnA heThaLa dUra karI daIne namAja paDhavA ghUMTaNIe besI gayA hatA ane temAM ja temano jIva gayo hato. sukhabharyA ane sagavaDabharyA jIvanakALamAM dharma kevo karyo che ? tenI parIkSA duHkhabharyA maraNasamayamAM levAmAM Ave che. hajAre ekAda be puNyAtmAo ja A parIkSAmAM uttIrNa thAya eTalI kaThina A parIkSA hoya che. re ! sukhe ya jene rAma sAMbharato nathI ene motanA mukhamAM besIne rAma dharma to mAro svabhAva che 144 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMbharavAnuM kAma to keTaluM muzkela che ! azvatthAmAe choDeluM bhayAnaka nArAyaNAstra droNAcAryanA vadhanA samAcAra sAMbhaLatAM ja temano putra azvatthAmA potAno moraco choDIne A tarapha dhasI Avyo. teno krodha tenA haiye samAto na hato. tenA hoTha krodhathI dhrUjatA hatA, tenI AMkho lAlacoLa banI gaI hatI. teNe moTA barADA pADatAM kahyuM ke, "jeNe mArA pitAno vadha karyo hoya ane temAM je koI preraka banyA hoya, jeNe te thato joyo hoya ke sAMbhaLyo hoya te badhAno huM kALa chuM. te tamAmane mArIne ja jaMpIza." Ama kahIne teNe potAnuM saghaLuM ya sAmarthya lagAvIne ati ugratAthI bANavarSA zarU karI. hajAro sainiko TapoTapa maravA lAgyA. chelle teNe potAnuM chellAmAM chelluM nArAyaNAstra choDyuM. pralayakALano agni paNa jenI pAse visAtamAM nathI evo agni pragaTa thayo, cArebAju vadhato gayo ane AkAzamAM vyApato gayo. A bhayAnaka AgamAMthI eka paNa zatru bacI zake tema jaNAtuM na hatuM. game teTalA vegathI koI bhAgI chUTe to tene paNa potAnA sapATAmAM levA jeTalI A nArAyaNAstra (agni)mAM veganI tIvratA hatI. (AjanA eNTamabaoNmbane AnI sAthe sarakhAvI zakAya.) e agnimAMthI pragaTa thayelA dhumADAnA goTegoTA AkAzamAM vyApI gayA ke chate sUrya comera aMdhArA jevuM vAtAvaraNa thaI gayuM. e vakhate zrIkRSNa moTethI vAraMvAra bUmo pADIne pAMDavasainyane kahyuM, "he vIro ! nAsabhAga na karo. tethI tame UgarI zakanAra nathI. tame tamAma tAbaDatoba zastrano tyAga karo, rathamAMthI nIce UtarI jAo ane AvI rahelA agnine namaskAra karavA dvArA tenI zaraNAgati svIkAro. jaladI karo, utAvaLa karo, badhA tene namI jAo, tenuM zaraNa svIkArI lo. A sivAya A sarvanAzI astra zAnta thanAra nathI." bhImane bocI paDIne namaskAra karAvatA zrIkRSNa zrIkRSNanI vAraMvAranI cetavaNIno tamAma sainikoe amala karyo, paNa bhIme tema karavAnI sApha nA pADI dIdhI. teNe moTethI bUma pADIne zrIkRSNa vagerene kahyuM, "jenA mATe mahAparvato kIDInA nagarAM barobara che, kALA sApo puSpanI mALA jevA che, pRthvI daDo ramavA jevI vastu che ane A nArAyaNAstra taNakhalA barobara che. e bhIma tene kadApi namaze nahi ane zaraNAgati svIkAraze nahi. huM hamaNAM ja mAro jhapATo batAvI dauM chuM." zrIkRSNane nArAyaNAstranI ati bhayAnaktAnI pAkI khabara hatI, bhImane jalAvIne ja raheze tevo pUro vizvAsa hato eTale temane bhImanI A bahAdurImAM nAdAniyata jaNAI. arjunane sAthe laIne teo bhIma pAse gayA. tene pakaDIne parANe- mahAmusIbate-rathamAMthI utArI dIdho, tenA zastro mukAvI dIdhA ane tenI bocI vALIne namaskAra karAvyo. Ama thatAM ja nArAyaNAstranI javALAo zAnta paDavA lAgI, chevaTe saMpUrNa zAMta thaI gaI. zrIkRSNanA kAraNe ja pAMDavasainya AbAda UgarI gayuM. vartamAnakALano bIjo azvatthAmA mahAbhAratanA nArAyaNAstranA AkramaNane kyAMya TapI jAya tevuM Arya mahAprajAne asaMkhya varSothI maLelI saMskRtino sarvanAza bolAvavAne samartha bhedI AkramaNa Aje AvI rahyuM che, AvI cUkyuM che, ghaNo saMhAra thaI paNa gayo che. gharagharamAM, jIvananI pratyeka ghaTanAmAM, jIvananA tamAma dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 145
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahAromAM A bhedI nArAyaNAse potAnI Aga lagADI dIdhI che ane teNe tamAma staromAM rahelI Arya mahAprajAnI saMskRtine jalAvI che. A bhedI zasrano azvatthAmA che; videzI goro. eNe ja tamAma a-IsAI ane a-gaura prajAne nAmazeSa karavAnA sogaMda lIdhA che. enI yojanA atyaMta bhedI che. eNe be morace A astra phelAvyuM che : eka che; paraspara laDAvI mArIne prajAno ane tenA arthataMtrano nAza karavAno moraco. bIjo che; prajAne nAstika banAvI daIne IndralokanA bhogonA nazAmAM cakacUra karIne, saMpUrNapaNe parAvalaMbI banAvI daIne tenI mULabhUta saMskRtione khatama karI nAMkhavAno moraco. eka morace prajAnAza, bIjA morace dharmasaMskRtino nAza. eka bAju taLAvamAM mAchalInAza, bIjI bAju pANInAza. A bhedI nArAyaNAse bhAratIya prajAne jIvatI saLagAvI dIdhI hota to je nukasAna thAta tethI ghaNuMbadhuM nukasAna tene jIvatI rAkhIne tenI saMskRtine samULI saLagAvI nAMkhavAnI yojanAthI thayuM che. azvatthAmA karatAM ya A goro-azvatthAmA vadhu khataranAka puravAra thayo che. kAza ! pAzcAtya paddhatinA zikSaNa dvArA A gorA azvatthAmAe bhAratIya prajAnA dilamAM ane dimAgamAM dharma pratye dhikkAra pedA karAvyo che, saMskRtine 'AuTa opha DeTa' jAhera karAvI che, aMtarane nAstika banAvIne paralokadiSTa ane pApabhIrutAmAM Aga cAMpI che. jeTalA lokoe A zikSaNa lIdhuM lagabhaga te badhA ya azvatthAmAnI olAda banyA. teo svadezI gorA banyA. e videzI gorAnA bhakta banyA. tethI temanA kahevA mujaba teo A dezanI prajA sAthe droha ramyA, saMskRtine cheha dIdho. svadezI gorAoe A prajAnA tamAma dhArmika, sAMskRtika starone saLagAvI nAMkhyA che. AvA gorA-azvatthAmAe bhedI nArAyaNAsrathI jalAvelI Aga dvArA hajI badhuM ja saLagIne sApha thayuM nathI. hajI keTalAka avazeSo paNa zeSa rahI gayA che. ApaNe tenA bhaMgAramAMthI paNa saMskRtinuM punarutthAna karI zakIe tema chIe. paNa tenA mATe zuM karavuM joIe te ApaNe samajI levuM joIe. mahAnArAyaNAstrathI bacavAno upAya : IzvaranI zaraNAgati ApaNe kAMI dhanathI, vaijJAnika sAdhanothI, moTA mAnavabaLathI te nArAyaNAsra sAme laDI zakIe tema nathI, kemake ApaNA badhA sAdhano khUba TAMcA che ane vAmaNAM che. moTA mAnavabaLanI to AzA ja rAkhavI nakAmI che, jyAre ghara-gharanA zikSito potAnI ja saMskRtine dhikkAravAmAM phezana joI rahyA che tyAre. paNa A mahAbhAratanI kathAe ja ApaNane vartamAnakAlIna nArAyaNAsrane zAMta karavA mATenuM amogha zastra batAvyuM che. te kALamAM e jeTaluM amogha banyuM hatuM teTaluM ja A kALamAM paNa te amogha che; pachI bhale te kALanA nArAyaNAsra karatAM hajAragaNA vadhu baLavALA vartamAnakAlIna nArAyaNAsra sAme teNe kAmagIrI bajAvavAnI hoya. e amogha zastra che; zrIkRSNe jaNAvelI namaskArapUrvakanI zaraNAgati, paMca parameSThI bhagavaMtonI parA-bhaktisvarUpa zaraNAgati. A viSaya upara jarAka vigatathI ApaNe vicArIe. dharma to mAro svabhAva che 146 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ arihaMtanI zaraNAgatimAM sUkSmanuM utpAdana jayAre sahu ApaNane cAvI khAtA hatA, bhUjatA-zekatA hatA, jyAre anekothI ApaNe dhikkArAtA hatA, tiraskArAtA hatA; jyAre ApaNA sukha ane zAMti tarapha IrSyAthI sahu jotA hatA ane ApaNane jIvanamAM duHkhI duHkhI karI mUkavAne ke jAnathI khatama karI devAne aneka AtmAo jhaMkhatA hatA, e mATe maLelI taka kadI paNa jatI karatA na hatA evA samaye paNa jemaNe ApaNA pratye karuNAbharI najara karI, jemaNe ApaNane saghaLAM ya duHkho ane duHkhonA mULabhUta kAraNothI ugArI levAnI lAgaNIsabhara hRdaye bhAvanA bhAvI, jemaNe potAnI virATa karuNAnI bAthamAM ApaNane paNa samAvI lIdhA evA eka, be ke pAMca karuNAnA sAgara thayA nathI. Aja sudhImAM evA anaMta AtmAo thaI cUkyA che jeo aMte tIrthaMkaradeva banyA che, jemaNe viSaya-kaSAyanA sAgaramAM DUbatA ApaNane bacAvI letI "zAsana' nAmanI nAvaDI taratI mUkI che. - durbhAgI ApaNe ja rahyA ! jemaNe e nAvaDInuM, e devAdhidevanuM zaraNa lIdhuM te tamAma taryA. ApaNe zaraNa ja na lIdhuM emanA caraNonuM, pariNAme Aje ya A apAra saMsAra-pArAvAramAM DUbatA ja rahyA chIe. o Iza ! have ja amane samajAyuM che ke, "amArA saghaLAM duHkho, parAbhavo, yAtanAo ane saMtAponuM mULa, amArI sadA jIvaMta rahetI vAsanAonuM mULa tArI a-bhakti ja che. ame pUrvabhavomAM kadI tArI sAcI bhakti karI ja nathI ethI ja sarva parAbhavonuM bhAna banyA chIe !" IzanA caraNanuM zaraNa e ja jo ApaNuM jIvana banI jAya to sUkSmanuM pracaMDa baLa tadana sahaja rIte ApaNA aMtastalamAM bharAtuM jAya, aMte vizvamAM vahetuM thavA lAgI jAya. jene A devAdhideva gamatA nathI e koIne ya gamato nathI. je A prabhune namato nathI ane koI paNa namatuM nathI. je A AIjyane bhajato nathI tene koI yAda karavA paNa taiyAra nathI. je A mAnI sevA karato nathI enI sevA karavA motanI veLAe paNa koI AvanAra nathI. tribhuvanapati, trilokagurunI zaraNAgati ja ApaNuM sarvasva banI rahe. e ApaNA tamAma hito ane sukho mATe atyaMta jarUrI che. AvI zaraNAgati vinAnA tapa, tyAga, jJAna, vidvattA, puNyajanita vaibhavo vagere tamAma game te paLe dharmI-jIvananI dharatImAM bhayAnaka kaDAko bolAvI detAM hoya che. acchA acchA rustamo paNa AdhyAtmika jagatamAM aMte devALuM kADhI cUkyAnA, barabAda thaI gayAnA prasaMgo sAMbhaLavA maLe che. zaraNAgati e ApaNo ja "sephaTI vAlva' che. zaraNAgati e ApaNo ja "seIpha gArDa che. zaraNAgati e ApaNo ja "Doga-vaoNca' che. enI avagaNanA eTale khullaMkhullA hArAkIrI. enI avagaNanA jIvanamAtranA sukha ane zAMtinI avagaNanAmAM pariNamI jaIne ApaNane hRdayathI niSphara, dilathI krUra, manathI unmatta ane buddhithI bhraSTa karI dIdhA vinA rahetI nathI. bIjA badhAnI avagaNanA thaI zake paNa ApaNI ja AdhAra-zilArUpa, ApaNA ja zvAsaprANarUpa, ApaNA ja prANarUpa zaraNyanI avagaNanA ApaNe kadI karI na zakIe. dharma to mAro svabhAva che 147 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ jenuM nAmamAtra ApaNA cittanA tApa ThAre, jenI AkRti(pratimA)nuM smaraNa, pUjana, vaMdana mAtra ApaNA dAridraya pheDe, jenuM dravya mAtra devendronA paNa kaSAyonI Aga ThAre to enA bhAvanikSepanI kamAlanI to zI vAta karavI ? evA taraNatAraNahAra paramakRpAlu, paramapitA, jagadaMbA, prANezvara, paramAtmA tIrthaMkaradevanI zaraNAgati jene bhAvatI nathI, phAvatI nathI, jacatI nathI e jIvano to janmAro eLe gayo. enA jJAna, dhyAna, tyAga, tapa ke viratinA veSamAM dhULa paDI, dhULa paDI ! sUkSmanuM baLa puSkaLa hovuM joIe tema guNavattAnI dRSTithI te khUba vizuddha paNa hovuM joIe. zaraNAgati vinAnA tapa, tyAgAdithI sUkSmanuM pracaMDa baLa kadAca utpanna thaI jaze paNa temAM vizuddhinuM tattva nahi jaDe. AmAM moTuM jokhama hoya che. bhItarano trIjo azvatthAmA A bIjA naMbaranA bAhya gorA-azvatthAmA karatAM ya vadhu khataranAka to trIjA naMbarano azvatthAmA che. e pahelA be nI jema bahAranI duniyAmAM kyAreya vasavATa karato nathI. e to pratyeka saMsAra-rasika AtmAnI aMdara ja ghara karIne beThelo che, emAMthI kyAreya bahAra nIkaLato nathI. enA nArAyaNAstranA be svarUpo che : ardhuM aMga che; ahaMkAra svarUpa ane ardhuM aMga che; mamakAra svarUpa. A 'ahaM ane mama'mAMthI je Aga pragaTe che e AtmAnA anaMta guNone khAkha karI nAMkhavAnI tAkAta dharAve che. A bhItaranA nArAyaNAstrane zAnta karavAnI tAkAta paNa te ja parameSThIzaraNAgatimAM ja che. jarAka vigate A vAta vicArIe. virATa zakti dharAvatI azubha lAgaNIo che; ahaM ane mamanI. ahaM janma Ape che krodhane. mama utpanna kare che kAmane. kAma ane krodha je AMtara-saMsAramAM hoya tyAM bhayAnaka UthalapAthalo macavA lAgI jAya che. zubha lAgaNIo eka pachI eka jamInadosta thatI jAya che. enA vinAzamAM jIvananA thoDA ghaNAM paNa sukha ane zAMti DacakAM le che. zvAsocchvAsamAM ghUMTAto ahaMno nAda moLo na paDe ane naSTa na thAya tyAM sudhI bAhya saMsAranuM saghaLuM ya tattva gUMcavAI jAya. 'mama'nI upAsanA aTake nahi tyAM sudhI bAhya saMsAranI gUMco vaLI vadhatI jAya. e gUMco eTalI badhI vadhI jAya ke pachI ene ukelavAnuM kAma paDatuM mUkavuM paDe. thAkelo, hArelo ane hatAza banelo mAnava e gUMcavADAbharyA saMsAramAM ja sukhanI kalpanA karIne mana vALI le, samAdhAna meLavI le. to zuM e gUMco sadaiva aNaukalI ja rahe ? gUMcavADA UbhA karanAra ahaM ane mamanI lAgaNIno vinAza koI rIte zakya nathI ? ekAda nyuTrona bomba e AMtara-saMsAramAM pheMkavAmAM Ave to e be ya lAgaNIonA hADakAMnI kaNI paNa jovA maLe kharI ? vaijJAnika magajamAM to nyuTrona ane kobAlTa ja varasyA kare, raoNkeTo UDyA kare ke candralokanA sohAmaNAM svapnAM AvyA kare ! ene kyAM khabara che ke AMtarasaMsAranI sAmAnya zakti bAhya siddhione thU kare tevI che, kemake bAhya siddhionA maMDANa to AMtarasaMsAramAM ja thayA che ne ? dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 148
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhale eka vaijJAnika potAnI bhASAmAM AvI vAto karato rahe. e vaijJAnika hovA chatAM AMtarasaMsArathI pUro ajJAta che. ethI to e atyaMta dayApAtra che. ApaNe ene nahi dhikkArIe. paNa have e to vicAravuM ja paDaze ke AMtarasaMsAranI azubha lAgaNIone dhULa cATatI karI de ke dhArAzAyI banAvI de tevuM koI vijJAna che ke nahi ? tevA vaijJAniko kyAMya vase che ke nahi ? A praznanuM samAdhAna na thAya tyAM sudhI bIjI badhI ja vicAraNAone have sthagita karye ja chUTako che. ahaM ane mamanI lAgaNIone koI kabaramAM daphanAvyA vinA to bAhya saMsAramAM kyAMyathI paNa vAstavika sukha TapakI zake tema nathI. mAnavajagatanI A samasyAne eka mahAmAnave ukelI nAMkhI che. eno ukela batAvI daIne eNe A vizvamAMthI vidAya lIdhI che. e mahAdeva banyA che, vizvoddhAraka banyA che. kyAM che e ukela? aha-mamanI lAgaNIo zI rIte nAza pAme ? kaI jAtanA baoNmbathI? kyA raoNkeTathI ke kaI Avika zaktithI ? e mahAmAnave udghoSaNApUrvaka kahyuM, "AMtarasaMsAranA e moTA daityone hata-prahata karI devA mATe svIkArI lo; sarvajJa vItarAga bhagavaMtonI zaraNAgati. zaraNAgatino bhAva ahaMnI lAgaNIne mINanI jema ogALI nAMkhaze, mamanI lAgaNIne vALI-jhUDIne sApha karI nAMkhaze." zaraNyanI zaraNAgatino bhAva e ja kobAlTa baoNmba, e ja pracaMDa Avika baLa ke bIjuM je kAMI kaho te e ja che. AMtarasaMsAramAMthI aha-mamane dUra karavA mATe tAraka devAdhidevonuM ananya zaraNa anivArya che. asIma upakArIonA caraNanuM e zaraNa saghaLI mAnasika azAMtione, hAyavoyane ane jaMjALone ThArI devA dharAra kAbela che. zaraNyane zaraNe gayelo potAnA jIvanamAM evo koIka agama, agocara AnaMda anubhave che ke je enA rUMvADerUMvADAmAMthI pasAra thAya che, lohInA kaNekaNamAM e AnaMda uchALA mArato rahe vizvanI daridratA ene tyAM UbharAya, enI kAyAnA rome-romamAM rogo khadabadI UThe ane kauTuMbika kaleza-kaMkAsanI AgamAM e jhaDapAI jAya to paNa zaraNAgata kadI du:khanI lAgaNI anubhavato nathI. daridratA enI najare ya caDatI nathI, dInatA ene dekhAtI nathI, roga ene kaMI karI zaktA nathI, kaleza-kaMkAsanA hutAzanamAM ya e himagirionI ThaMDaka anubhavato jIvanabhara palAMThI mArIne besI zake che. zaraNyanA gAnamAM, zaraNyanA tAnamAM, zaraNyanI dhUnamAM ane bIjuM kazuMya saMbhaLAtuM nathI, dekhAtuM nathI ke sparzatuM nathI. zuM haze sarvajJa zrIvItarAga bhagavaMtonI zaraNAgatinA bhAvamAM? evuM te kayuM camatkArika baLa emAM chupAyuM haze je mAnavasaMsArane durlabhaprAyaH zAMti ApI zake ? ane te ya bhISaNa duHkhamAM, kAramI yAtanAomAM ane kaleza-kaMkAsanI haiyAhoLInA bhaDakAomAM. mAnavamastiSka A praznanuM samAdhAna ApI zake tema nathI, kemake mAnavamastiSkano e viSaya ja nathI. kadAca sAhasa karIne paNa A praznanuM samAdhAna koI AInsTAIna bheguM karavA jAya to ya te samAdhAna karatAM karatAM tenI jIbha ja thothavAI jAya, kemake mAnavabhejAMnI maryAdAtIta A vAta dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 149
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ A to che; hRdayanI vAta. mAnavahRdayanA UMDANamAMthI bhabhUkI UThatI vAsanA-dAhaka AganI vAta. hRdaya ja ene kahI zake. hRdaya ja e samajAvI zake. ghaNuM baLa karIne kadAca buddhi kahevA lAge to eTaluM ja kahI zake ke A bhAvamAM kAMIka evuM che je vizvanA samagra sukhane caraNomAM ALoTatuM karI mUke che. evuM kAMIka che je du:khonI AgabharI vedanAmAM paNa anicya AnaMda bakSe che. e bhAvano rasa jyAre AtmAnA pradezepradezamAM relAI jAya che tyAre zaraNAgata gAMDo bane che. ene evo koka nazo caDe che ke enA ghenamAM cakrInA paNa sukhane e ThukarAve che, devendronI riddhine ya hasI nAMkhe che. are ! ahamindronA sukhane paNa tucchakArI nAMkhe che. nathI samajAtuM ATaluM sattva zAthI Ave che? nathI kaLAtuM A nazAnuM utpAdaka tattva. eTaluM ja samajAya che ke e bhAvamAM agamaagocara AnaMda ApavAnI pracaMDa zakti paDelI che. mAnavalokanI UrvazIonA snehapAzamAM vIMTaLAyelo mAra naMdanavanamAM paDyopAtharyo rahe chatAM "aha" ane "mama'nI varuvRttio tene sukha-zAMti anubhavavA detI nathI e tadana satya hakIkata che. zaraNAgatino bhAva A varuvRttine taddana zAMta karI de che, dhIre dhIre e vRttinA pagadaMDAne ukheDIne pheMkI de che. AvuM "kAMIka banI jAya che je buddhithI samajAtuM nathI, moMDhethI spaSTa kahI zakAtuM nathI. | game tema hoya paNa zaraNAgatino bhAva e mAnavasaMsAranI ajaba-gajabanI bAbata che, anokhI vastu che. duHkhane notaruM detI ahaM-mamanI lAgaNIone hata-prahata karI detI dharmamAtAnI zaraNAgatinI upAsanAmAM to javAMmardInI jarUra paDe che. kAyaranuM to ahIM kAma ja nathI. moha-mAyAnI azubha lAgaNIone vadhu paDato paravaza banelo koI paNa mAnava kAyara che. ahIM to jarUra che marajIvAnI ke je A bhAvaratna hAtha na lAge tyAM sudhI jIvasaTosaTanA khela khelato rahe che. ahIM jarUra che lokhaMDI chAtInI ke jenI eka rajakaNa paNa A bhAvasamrATanI sAdhanAmAM Ave AvatAM pralobhano sAme khare nahi. ahIM Avazyaka che madabharI ghelachA ke jemAM saMsAranA raMge raMgAyeluM koI soNaluM praveza paNa pAmI na zake. zaraNAgatino bhAva eTale saghaLA ya rasono rAjA. A rasanI jema jema jamAvaTa thatI jAya che tema tema mAnava potAnuM bhAna bhUle, khAna-pAna vIsare, mamatAnI ArAdhanA paNa phagAve, kAyAnuM astitva paNa enA cittamAMthI khoI nAMkhe. e vakhate rasezvaranA pAna karatAM bhaktanI sRSTimAM be ja vastu vidyamAna hoya : bhakta ane bhagavAna. samagra saMsAra upara kALo aMdhAra-paTa (Black out) chavAI gayo hoya, kyAMya kazuMya na dekhAya. dharma to mAro svabhAva che 150 150 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ samagra AMtarasaMsAramAM prakAza prakAza relAto hoya, AtmAnA pradeza pradeza upara e prakAza pharI vaLyo hoya. zaraNAgatanA jIvananI A ja dhanyatama paLo bane che. ahIM zaraNAgata sAcA arthamAM yogI bane yogI-jagatane mAnya kuMDalinInuM utthAna ke zAstrakAra paramarSie kahelo granthibhedathI utpanna thato avAcya AnaMda A rasezvaranI jamAvaTamAM ja zuM nahi maNAto hoya ? eka vAra A rasajharaNuM aMtaramAM vahetuM thaI jAya che pachI to vizvanA nava rasa sukkA-phikkA banI rahe che. sAMsArika kAryomAM paNa je kAMI sukhanuM saMvedana jaNAya che temAM ya A rasa-jharaNuM to bhaLe ja che, eTale zaraNAgatano AtmA saMsAramAM rahIne paNa je sukhAnubhava kare che temAM paNa enA manamAM to saMsArasukhathI para evA zaraNAgatanA sukhAnubhavanI lAgaNI ja bahudhA thanaganATa karatI hoya che. zaraNAgata kadI paNa saMsArasukhane sAruM mAnato nathI. "sArA" jevuM ene kazuM lAgatuM nathI, kemake e suMdara paNa ene mana atyaMta bhayajanaka jaNAI rahyuM hoya che. jenI pAchaLa Akho ya saMsAra gAMDo banyo che, jenA mATe samagra jIvananI kurabAnI karavAmAM Ave che, raste cAlato koI paNa saMsArI AtmA jemAM sukhanA saMvedananI ja vAta kare che e ramA ke rAmA, e svajano ke e sAta mALanI havelIo, badhAyamAM A oliyo ThAMsIne bharelA du:khanI ja vAta kare che. hA, e ya e ja saMsAramAM rahe che ane emAM rahIne ja A rasezvaranI mastI mANe che eTale ja e saMsArane bhayaMkara mAne che, sadaiva enAthI bIto rahe che, sAvadhAna rahe che, mAMhyalo haMmeza phaphaDato rahe che. potAnA bhAvi jIvanonA sakaLa saMtAponA vidhvaMsaka A rasarAjane e paLabhara vIsarI zakato nathI. anaMtAnaMta pApavAsanAonA viSane utArI nAMkhanAra,pIyUSano chaMTakAva karanAra e zaraNyanA gAnane gAyA vinA ene cAlatuM nathI. hAlatAM ne cAlatAM, besatAM ne UThatAM eka ja vAta kahyA kare che, "zuM rAcavuM'tuM A IMTa-maToDAmAM ? rAkhanI DhagalIomAM rAMcI-mAcIne baddhamUla karavAnI kuvAsanAone ? pheravavAnA kALA kAmanA kUcaDA ghAyala AtmAne ? ane ThukarAvavAnI ekAMtahitavatsala devAdhidevanI AjJAne? oha ! enA jevuM te bIjuM ghoratama pApa kyuM hoI zake ? na posAya, nahi pAlave, nahi paravaDe A saMsAranA raMgarAga ! are o ! sahu pAchA Avo. gAMDA na bano, tuccha sukhamAM mohI na paDo, jhaTa pAchA Avo, A zaraNyanI zaraNAgati svIkAro. enA rasa-pAna karo, ghUMTaDe ghUMTaDe gaTagaTAvo. e rase tamArA jIvananA dedAra badalAI jaze. rasarAjane AsvAdyA pachI to pelA mohamUDhatAnA rasa to lukhkhA lAgI jaze." koI rakhe Ane gAMDAno bakavAsa mAnavAnI bhUla karI bese ! A to che; samagra zAstrono nicoDa, anubhavIonuM tAraNa, ArSavANI. bhaktane to bhagavAna ja enuM sarvasva banI rahe che. bhagavAnanI bhakti ja enuM jIvana bane che. bhaktine khoIne kazuM ene khapatuM nathI. bhakti meLavIne kazuM ene joItuM nathI. hA, mukti paNa ene mana jarUranI vastu rahetI nathI. jayAM sudhI AvA prakAranI mastIbharI dazA prApta thAya nahi tyAM sudhI A saMsAramAMthI sukha dharma to mAro svabhAva che 151 jaina mahAbhArata bhAga-2 jaina mahAbhArata bhAga-2 151
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ meLavI zakAya nahi. ahIM prazna thAya ke Izvara sAtheno A praNaya-saMbaMdha bIje joDavAthI, bIjAnA zaraNAgata banavAthI, enI pAchaLa ghelA banavAthI zuM AvuM sukha anubhavI na zakAya ? A praznano uttara sApha nakAramAM ApI zakAya. enuM kAraNa e che ke "Izvara' sivAya jayAM kyAMya paNa joDANa thavAnuM te nazvaranuM ja joDANa haze. nazvarano praNaya-saMbaMdha thayA pachI jyAre emAM taDo paDaze, tirADo paDaze ane e saMbaMdha tUTI jaze, veravikhera thaI jaze tyAre e ja praNaya rokakaLA macAvaze, kAgAroLa karI mUkaze. nazvara saghaLuM ya nAzavaMta. Izvara che avinAzI. saMbaMdha to avinAzI sAthe bAMdhyo kAmano ke je bhavobhavanI prItamAM pariNamI jAya, atUTa prIta to AnuM ja nAma. eka bhavanI prIta aneka bhavo sudhI rovaDAve, rakhaDAve ane rajhaLAve e praNaya zA kAmano ? to zuM mAnavamAtra zaraNyane zaraNe jaI zake kharo? aMtima zvAsa sudhI zaraNyanA caraNo cUmato ja rahe evI siddhi ane varI zake kharI ? zaraNyanA bhAnamAM badhuM bhUlI jAya tema paNa bane kharuM ? hA, jarUra bane paNa te mATe mAnave samagra saMsArane paryAyArthika nayanI AMkhothI nihALavo paDaze, saghaLuM ya nAzavaMta che e vAta AtmasAt karI devI paDaze. saMsAra game teTalo sAro majAno dekhAya chatAM maNidhara sarpanI jema atyaMta bhayaMkara che. rAmA ane ramAne ekAeka choDIne ahIMthI cAlI javAnuM che ane tethI ja A sAdhano ciraMjIva sukha ApI zake tema nathI ja. AmAM kAMIka khUTe che; kyAMka, kazuMka khoTavAya che, kyAMka bhUla thatI hoya tema lAge che. AvI keTalIka sUtrAtmaka bAbato jo haiye kotarAI jAya to hArelA, thAkelA ane muMjhAyelAM e manamAM ekadama eka prazna Ubho thaI jAya ke to pachI sukha kyAM ? saMsAra bhayaMkara lAgyA pachI tyAMthI nAsI chuTavA mATe talapato A mAnava hAthamAM jhAlyo na rahe, vAryo vare nahi. navA UbhA thaI gayelA praznanI khojamAM enA jIvananI khetI karI nAMkhe ane temAM ja ene hAtha lAgI jAya tAraka tIrthAdhipatinuM tattvajJAna. janmathI ja maLI gayuM hoya to have haiyAthI samajAI jAya e tattvajJAnamAM khIcokhIca bhareluM satya ane..ekadama jhUkI paDe mastaka e tribhuvanapatine : "prabho ! Ape ja mArI saghaLI gUMco ukelI nAMkhI. mArA raste patharAyeluM gheruM dhummasa Aje Ape vidArI nAMkhyuM. mArI dizA sApha thaI gaI. mAruM citta svastha thaI gayuM. mane atIva Azcarya thAya che e bAbatanuM ke Ape zI rIte A tattvajJAna prApta karyuM? koNe Apane batAvyuM? tadana agamya pradezonuM saphaLa kheDANa Ape kevI rIte karI nAMkhyuM ? mArA anubhavanI ekaeka vAta ApanA hitavacano sAthe maLI jAya che." ahIM ja bhogI bhakta bane che ane yogIzvara enA bhagavAna bane che. pachI to saMsAra bhUlI javAya, kyAreka yAda Ave to ya khaTake, bhogavAya to ya Akaro lAge, emAM bharamAya to ya pAchA saveLA jAgI jAya, kyAMka bhUle to tyAMthI bhAgI chUTe. ane A badhuMya kadAca jANatAM ke ajANatAM enAthI banI gayuM to ya te mAtra kAyAthI ! citta to zaraNyanA caraNomAM ja bahudhA ALoTatuM rahyuM. dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 15ra
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaraNAgatinA bhAvano svAmI zuM karato hoya? kema raheto hoya? vagere vicAraNAne skUla AkAra ApIne nihALavAthI have e vAta haiye barobara ramI jAya che ke zaraNAgatanA jevo sukhI A saMsAramAM koI na ja hoI zake. zaraNAgatinA bhAva vinA vAstavika sukhanI AchI-pAtaLI chAMTa paNa kyAMya jovA na maLe. vAstavika sukhanA mArge javA samagra mAnavasaMsAre ahaM-mamanI lAgaNIono nAza karavo paDaze. duHkhanA udgamasthAnasamI e lAgaNIono vinAza karavA tAraka tIrthAdhipatinA zaraNe javuM ja paDaze. manomaMdiramAM zaraNAgatinA bhAvasamrATanA padharAmaNAM karAvyA sivAya to ahaM ane mamanI lAgaNIo potAnI ugratA mUkaze nahi. enI sAthenA koI paNa kriyAkAMDa, koI paNa jJAna, koI paNa dhyAna sukha-zAMtino leza paNa nahi ApI zake. are ! evA jJAna, dhyAna ke kriyAkAMDa to viSayabhoganI jema kiMpAkaphaLanI upamA prApta kare che. eTale jIvanavikAsanuM, vAstava sukhanI prAptinuM, samAdhirasanI jamAvaTanuM Adya sopAna che; tAraka zrI tIrthAdhipatinI zaraNAgati. chevaTe azvatthAmAM palAyana A bAju nArAyaNAstra zAMta paDatAM azvatthAmAe anya stra choDyuM paNa brahmAstra choDIne arjune tene niSphaLa banAvyuM. tyAra bAda azvatthAmAe sarSAstra choDyuM to arjune garUDAstra choDIne tene paNa niSphaLa banAvyuM. have azvatthAmA nirAza thaI gayo. e ja vakhate AkAzavANI thaI ke, "he azvatthAmA ! kRSNArjunane to devo paNa jItavAne samartha nathI. huM temane jItavAnA nAhakanA phAMphAM mArI rahyo che." ane...A sAMbhaLIne vadhu hatAza thaI gayelo azvatthAmA raNa medAnamAMthI palAyana thaI gayo. te ja vakhate yuddhanA paMdaramA divasano sUryAsta thayo. dharma to mAro svabhAva che 153 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36. yuddhanI AthamatI sandhyAe senApati karNa (be divasa) paMdaramA divasanI rAtre duryodhane karNano senApati tarIke abhiSeka karyo. karNanA netRtva nIce soLamA divasanA prabhAte yuddha zarU thayuM. sAmA pakSe dhRSTadyumnanuM ja senApati pada pahelA divasathI ja cAlu hatuM. Aje duHzAsane bhAre jhapATo bolAvIne pAMDavasenAno mahAsaMhAra karI nAMkhyo. duHzAsanane mAravAnI pratijJA pUrNa karato bhIma saMdhyAno samaya thatAM duHzAsana ane bhIma sAmasAmA AvI gayA. duHzAsanane jotAM ja bhImane draupadInA vastrAharaNa prasaMge lIdhelI pratijJA yAda AvI. teno krodha ekadama vadhI gayo. duHzAsane bhayAnaka bANavarSA karIne bhImanA rathanA sArathine pUro karI nAMkhyo. A rIte rathabhaMga thatAM bhIma svarathamAMthI utarI gayo ane duHzAsana tarapha dhasIne tene pakaDIne pachADyo. tenI chAtI upara paga mUkIne ati krodhathI bhImasene kahyuM, "o karmacaMDAla ! kurukuLakalaMkI ! draupadInA keza kheMcyA hatA te tAro hAtha lAva. tene toDI nAMkhIne mArI pratijJA pUrNa karuM." Ama kahIne bhIme te duHzAsanano hAtha jorathI kheMcIne zarIrathI chUTo karI nAMkhyo. e vakhate je lohInI sero chuTI tenAthI bhImanI chAtI raktaraMgI thaI. dharatI upara paNa lohInI dhArA cAlI. duHzAsana mRtyu pAmyo. kauravasainyamAM nAsabhAga thaI. e ja vakhate sUrya paNa asta thayo. duHzAsananA vadhanI pratijJA pUrNa karIne chAvaNImAM AvatA bhImasenane pAMDavoe khUba vahAlathI vadhAvyo, paNa temAM ya draupadIno AnaMda to AsamAnane AMbyo. teNe bhImane khUba bhAre AdarathI satkAryo. karNanA sArathi banatA madrarAja zalya A bAju duHzAsananA vadhathI duryodhana atyanta nirAza thaI gayo. te vakhate karNe tenI pAse AvIne kahyuM ke, "jyAM sudhI arjuna che tyAM sudhI yuddha jItavuM asaMbhavita che. mATe kAle huM prathama to arjunane ja pUro karavA mAMguM chuM. paraMtu te mATe mAre zrIkRSNa jevo kAbela sArathi joIe. kAbela sArathi vinAno game tevo kAbela rathI kadI yuddha jItI zake nahi. evo sArathi jo koI banI zake tema hoya to madrarAja zalya che. paNa te kSatriya che, huM sUtaputra gaNAuM chuM. mAro sArathi te banaze ke kema ? te savAla che. chatAM jo tuM prayatna kare ane temAM saphaLatA maLe to kAle ja huM arjunane patAvI dauM.'' duryodhane madrarAja zalyane bolAvyA. karNe kareluM anumAna taddana sAcuM paDyuM. teo sUtaputranA sArathi banavA taiyAra na hatA. paNa duryodhanano ati Agraha thayo ane temanA manamAM bhANiyA sahadeva ane nakuLanA zabdo yAda AvyA ke, "mAmA ! bhale tame zatrupakSe raho, paNa karNanA porasane barobara avasare toDatA ja rahejo." bhANiyAo pratyenuM apAra heta jItI gayuM. teNe duryodhanano prastAva svIkArI levAnI preraNA karI ane karNanA sArathi thavAnuM svIkAryuM. paNa te ja vakhate temaNe karNane kabUla karAvyuM ke yuddhabhUmi upa2 te game tema bolI nAMkhe to paNa te badhuM teNe sahana karavuM paDaze. dharma to mAro svabhAva che 154 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAya, kevo sagapaNano sneha ! jene lIdhe dekhAtA mitrone motanA ghATa utArI devAnI yojanAo paNa ghaDAya che. arjunane haNavAnI karNanI pratijJA yuddhanA sattaramA divasanuM prabhAta thayuM. karNa pratijJA karI cUkyo hato ke, "jo Aje arjunane haNuM nahi to sAMje agnipraveza karuM." ane yuddha zarU thayuM. Aje karNa pAMDavasainiko mATe sAkSAt yamarAjanA svarUpamAM dekhAto hato. zatrupakSanA sainyano khurado bolAvato te eka vAra bUmo pADavA lAgyo ke, "arjuna kyAM che? o arjuna ! jyAM hoya tyAMthI mArI sAme Ava. mArA bANo tAruM lohI pIvA talasI rahyA che." A zabdo sAMbhaLIne sArathi madrarAja tene kahevA lAgyA, "are karNa! Ama pAgalanI jema kAMI bUmo paDAtI haze? vaLI devo ya jene haNI zake tema nathI tene haNavAnI pratijJA karIne tuM tane ja haNI cUkyo che. haM, pelA dvaitavanamAM duryodhana pakaDAyo tyAre tuM bhAgI chUTyo hato te tane yAda che ? virATa nagarImAM gAyo haravA jatAM arjuna sAme mukAbalo karatAM tArI zI vale thaI hatI te bhUlI gayo ? mane to lAge che ke Aje arjuna ja tane haNI nAMkhaze. le, A jo. A AvI rahyo che; arjunano ratha." ema kahIne madrarAje karNane arjuna dekhADyo. karNa-yudhiSThiranuM yuddha ane yudhiSThira ghAyalA karNa jyAre arjuna tarapha dhasamasavA mATe sainikono kaccaraghANa bolAvIne rasto sApha karato hato tyAM tenI sAme yudhiSThira AvI gayo. be vacce bhayaMkara tumula yuddha jAmyuM. temAM eka vAra karNanA bANothI yudhiSThira evo ghAyala thayo ke teNe pratikAra karavAnI zakti gumAvI dIdhI. - kRSNanI AgajharatI preraNA e joIne zrIkRSNa arjunane kahyuM, "o arjuna ! A jo; tAro jayeSTha baMdhu tArI hAjarImAM maravAnI taiyArI karI rahyo che. kyAM gayuM tAruM yuddhakauzalya ? kyAM gayo tAro bhrAtRprema ? kyAM gayuM tAruM pauruSa? tArA jIvatAM zuM yudhiSThira maraze? ane tene mAranAro jIvato raheze ? are ! mAtA kuntIe tArI jagyAe koI chokarIne janma Apyo hota to te paNa moTAbhAI yudhiSThirane ghAyala karanAra zatru upara tUTI paDI hota ane tene khatama karIne ja rahI hota. paNa aphasosa ! kuntIe tArA jevA nirmAlyane janma Apyo che. zrIkRSNanA AgajharatA zabdoe arjunane nakhazIza saLagAvI dIdho. enuM kSatriya lohI ukaLI paDyuM. zrIkRSNane e ja joItuM hatuM. arjuna ane karNanuM tumula yuddha ane...arjuna karNa upara trATakyo. banne vIra bANAvalIonI avarNanIya bANavarSA joIne AkAzanA vidyAdharo paNa AbhA thaI gayA. e vakhate potAnA pitAne madada karavA mATe karNano putra vRSasena arjunanI sAme Avyo. arjunane potAnA putra abhimanyuno vadha yAda Avyo. enuM lohI garama thaI gayuM. teNe eka ja bANathI vRSasenanuM mastaka uDAvI dIdhuM. putramRtyuthI karNa atyaMta krodhe bharAyo. be nI vacce bhayAnaka saMgharSa zarU thayo. karSe pannagAstra choDIne sarpo choDI mUkyA to arjune garuDAstra choDIne garuDo choDyA. dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 155
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ karSe aMdhakArAgraMthI aMdhAruM karI nAMkhyuM to arjune prakAzAstrathI punaH prakAza karI dIdho. eka vAra banne ya nA rathonA ghoDAo evA bhaDakyA ke banne sArathioe mahAmusIbate temane kabaje lIdhA. be vaccenA mahAsaMhAramAM kaccaraghANa pAmatI baMne senAo palAyana thaI gaI. have te be ja mahArathIo laDI rahyA hatA tyAM ekAeka karNanA rathanuM eka paiDuM jamInamAM khUMpI gayuM. madrarAja zalya pote kSatriya hovAthI rathanuM paiDuM hAthethI kheMcavA mATe lAcAra hatA. temaNe ghoDAone khUba uchALyA paNa kemeya te paiDuM bahAra na nIkaLyuM. chevaTe karNa nIce utaryo. paiDuM kADhavA mATe thoDo samaya yuddhavirAma karavAnI karNe arjunane vinaMtI karI. atyaMta dInabhAve karNa tene kahyuM ke, "hAla huM niHzastra banIza. tAre yuddhanA niyama mujaba mArI upara zastra choDavuM nahi." aMte niHzastra karNano arjuna dvArA vadhA e vakhate madrarAje karNane kahyuM, "AvI dIna vANI parAkramI puruSa kadApi na bole. duryodhana A sthaLe hota to te marI jAta paNa AvA vacano to na ja bolata. tane siMha samajIne senApatipade nImIne duryodhane bahu moTI bhUla karI che ema mane lAge che, kAraNa ke tuM to sAva ziyALa jevo che." karNamAM porasa caDAvavAnI vAta to dUra rahI paNa bhANiyAone ApelA vacana anusAra madrarAjA tene kaTu vacano saMbhaLAvIne tenuM baLa toDI rahyA hatA. e vakhate zrIkRSNe karNane kahyuM, "he rAdheya ! niHzastra evA abhimanyune tame ja badhAe pUro karI nAMkhyo hato ke nahi ? mATe tArI kahelI yuddhanIti jo tArA mATe na hoya to amArA mATe paNa nathI e samajI rAkhaje." zrIkRSNa AgaLa vadhIne arjunane kahyuM, "arjuna ! tuM zA mATe Ubho rahyo che? nyAya to nyAya sAme ja hoya. anyAyanI sAme to anyAya laDAvavo e ja jAya che. tuM jhaTa bANa caDAva ane karNane vIMdhI nAkha. jo A paLa cUkIza to te tane khUba bhAre paDI jaze, pachIthI karNane jItavAnuM kAma khUba muzkela banI jaze." ane...arjune joradAra bANa choDI mUkyuM. karNa vIMdhAIne khalAsa thaI gayo. bANanA vegathI tenuM mastaka chUTuM paDIne AkAzamAM pheMkAI gayuM. tenA be ya kAnanA kuMDaLo dharatI upara pheMkAI gayA. e ja vakhate sUrya AthamI gayo. bhIme te banne kuMDaLI laIne kuntInA caraNe mUkavA dvArA caraNapUjA karI. karNa kuntIputra che e jANIne yudhiSThiranI vedanA karNanA kuMDaLone joIne kuntInI AMkhamAMthI daDadaDa AMsu paDavA lAgatAM yudhiSThire tenuM kAraNa pUchyuM. kuntIe kahyuM ke, "te karNa tAro sago moTo bhAI hato. meM ja tene tyAgatI vakhate A kuMDalo kAnamAM paherAvyA hatA." mA ! tAre teno tyAga zA mATe karavo paDyo?" yudhiSThire pUchyuM. eno uttara ApatA kuntI zaramiMdA banI gaI eTale badhI vAta zrIkRSNa vigatathI sahune jaNAvI. are mA ! to pahelethI A vAta karavI hatI ne ? ame amArA sagA bhAI sAthe yuddha karata ja nahi." yudhiSThire kahyuM. zrIkRSNa yudhiSThirane kahyuM, "bhAI ! karNane tamArA pakSe lAvavA mATe meM tene badhI rahasyabharI dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 156
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAta karI hatI paNa te kemeya mAnyo ja nahi. chevaTe teNe mAtra arjunane mAravAnI tIvra bhAvanA darzAvI eTale meM tenI sAthenI vAta paDatI mUkI ane nakkI karyuM ke have karNane arjunanI tAkAtano paraco dekhADavo ja paDaze." tyAra bAda pAMDavoe jayeSTha baMdha karNanI saghaLI uttarakriyA karI. pAMDavo pAse nAgakumAra-devonuM Agamana yuddhanA sattaramA divasanI rAte pAMDavo vizrAma letA hatA te vakhate temanI pAse nAgakumAra devo AvyA. temaNe kahyuM, "ame te nAgakumAra devo chIe jemaNe sarovaramAMthI kamaLagrahaNa prasaMge Apane pakaDI lIdhA hatA. pachI IndranA deve AvIne amArA nAgarAja pAsethI Apane choDAvyA hatA. ame Apane pakaDI lIdhA tethI nAgarAje amArI upara ropAyamAna thaIne amane kADhI mUkatA kahyuM hatuM ke eka vAra te ja pAMDavone madadagAra bano pachI huM tamane nAgalokamAM rahevA daIza. Aje karNanA rathanA paiDAMne dharatImAM kheMcavAnuM kAma karIne ame Apane madadagAra banyA chIe eTale have ame nAgarAja pAse jaIne nAgalokamAM rahevAnuM zarU karIzuM. AvatI kAle Apa A yuddhamAM vijetA banavAnA cho enI Apa noMdha lezo." yudhiSThiranI AjJA laIne te nAgadevo vidAya thayA. dharma to mAro svabhAva che 157 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39. yuddhano chello aMka : senApati madrarAja zalya (eka divasa) karNa-mRtyuthI duryodhanane AghAta karNanA mRtyuthI duryodhanane AghAta lAgyo. yuddha jItavAnI AzA dhULamAM maLI jatI lAgI. te sAva utsAhahIna banI gayo. vAraMvAra te bhAna gumAvato hoya tevI avasthA te anubhavavA lAgyo. potAnA jigarI sevaka karNanA virahane lIdhe te dhrusake dhrusake raDato rahyo. azvatthAmAnuM protsAhana vakhate azvatthAmA tyAM AvI caDyo. teNe duryodhanane joradAra AzvAsana ApyuM ane pharIthI ekadama utsAhita karyo. teNe kahyuM, "hajI tuM pote jIvato-jAgato beTho che pachI karNanA mRtyuthI nirAza thaI javAnI kazI jarUra nathI. hajI madrarAja zalya mahArathI ApaNI pAse che. tuM ene senApatipade nImIne bhAre utsAhathI yuddha laDa." azvatthAmAnA zabdoe duryodhana upara camatkArika asara karI. teNe madrarAjane senApatipade niyukta karyA. aDhAramA divasanuM prabhAta thayuM. kRtavarmA, kRpAcArya, azvatthAmA ane zakunithI doravAtA madrarAja yuddhabhUmi upara AvI gayA. aMte madrarAjanuM mota Aje madrarAja jIva upara AvIne laDyA. emaNe pAMDavasainyamAM kALo kera vartAvyo. sainyano bolAto khAtmo joIne ciMtAtura banelA zrIkRSNe yudhiSThirane uzkeravA mATe kahyuM ke, "uttarakumArano vadha thatAM mAtA sudeSNA pAse teM pratijJA karI hatI ke tamArA putranA hatyArA madrarAja zalyano A yuddhamAM vadha karIne ja jaMpIza. yudhiSThira ! e pratijJA pUrNa karavAno samaya atyAre ja che. paNa tArAmAM kauvata hoya to ja bane.' A zabdothI uzkerAyelA yudhiSThire zalyanI sAme paDakAra karyo. be vacce khUnakhAra jaMga khelAyo. aMte yudhiSThire zalyanuM amogha zaktirUpa bANa mArIne mAthuM uDAvI dIdhuM. bhIme kADhelo kaccaraghANa ane duryodhana palAyana tyAra bAda bhImasene kauravasainyano abhUtapUrva kaccaraghANa kADhI nAMkhyo. te ja vakhate zakuni vagerenI sAthe duryodhane kesariyAM karyA. e vakhate duryodhananI sAme pAMDavone paNa TakavAnuM muzkela thaI paDyuM. paNa bIjI bAju sahadeve zakunino vadha karyo. te samAcAra sAMbhaLatAM ja duryodhana hiMmata hArI gayo. e vakhate AkAza dhULamaya thaI gayuM hatuM. e dhUMdhaLA aMdhakAranI otha laIne duryodhana yuddhabhUmimAMthI bhAgI chUTyo. te vakhate kauravasainyamAM be thI traNa sainiko jIvatA hatA. kRpAcArya, kRtavarmA ane azvatthAmA duryodhananI zodhamAM nIkaLyA. tenuM pageruM kADhatAM teo vyAsa sarovare AvyA. 'ApaNo svAmI (duryodhana) A sarovaramAM chupAyo che' ema anumAna karIne temaNe sarova2-kinAre vizrAnti lIdhI. eTalAmAM pAMDavo AvI rahyAnuM temaNe UDelA dhULanA goTA uparathI anumAna karyuM. teo moTA dharma to mAro svabhAva che 158 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRkSanA polANamAM bharAI gayA. koI vanecare pAMDavone duryodhananA sarovara-pravezanA samAcAra ApyA. potAnI pAse bAkI rahelA eka akSauhiNI sainya dvArA pAMDavoe sarovaranI pharato ghero nAMkhyo. dharmarAjanI duryodhanane hAkala kinAre UbhA rahIne dharmarAjA bolyA, "o duryodhana ! bahAra nIkaLa. badhA ya svajano vagerene yuddhabhUmimAM marAvIne tuM vIranI jema maravAne badale bhAgI chUTIne sarovaramAM bharAyo che te tArI hada bahAranI nirmAlyatA kahevAya. ame tane siMha jevo parAkramI samajatA hatA, paNa Aje tuM ziyALa jevo svArthI nIkaLyo. te Ama palAyana karIne ApaNA kauravakuLane kalaMkita karyuM che. - have tuM vIra hoya to bahAra nIkaLa, nahIM to tane pakaDI letAM amane jarAya vAra lAgavAnI nathI. amAre draupadInA vastrAharaNano atyAre ja badalo levAno che. tArA prANa lIdhA vinA ame jaMpavAnA nathI. jo tAre vIramRtyu joItuM hoya to bahAra AvIne amArI sAthe yuddha kara ane temAM ja tuM mara. tuM ekalo che to amArAmAMthI tuM kaheze te eka ja tArI sAthe laDavA taiyAra che. tuM jo te ekane paNa jItIza to amane badhAne jItyA barobara ame gaNIzuM ane pRthvInuM rAja tArI pAse rahevA daIzuM." yudhiSThire yuddhamAM paNa kevI nItimattA dekhADI. "jo sAme zatru ekalo ja hoya to tenI sAme pAMca laDe te yuddhakIya nIti na kahevAya evA khyAlathI yudhiSThire duryodhanane AhvAna karyuM ke amArA pAMcamAMthI tuM eka-koI paNa eka-ne pasaMda kara. tame laDo. temAM jo tuM jIte to AkhuM hastinApuranuM rAja ame jatuM karI daIe. ahIM mane pelo cAMpo vANiyo yAda Ave che. keTaluMka dhana laIne, ghoDA upara besIne te jaMgalamAMthI pasAra thato hato tyAre gujarAtanI asmitAnuM saMvardhana karavA mATe jarUrI saMpatti meLavavA vanarAja cAvaDo lUMTano paNa mArga kyAreka apanAvato. vanarAjanI ToLakIe cAMpAne paDakAryo, "alyA ! je hoya te mUkI de ane jIvato ravAnA thA." bahAdura cAMpAe kahyuM, "bhIkha mAMge to badhuM daI dauM, bAkI to rAtI pAI paNa nahi maLe. te mATe jIvasaTosaTano jaMga khelavo paDaze." to thaI jA taiyAra." vanarAje hAkoTo karatAM ja cAMpo ghoDA uparathI nIce UtarI gayo. vanarAje tene pUchyuM, "alyA ! ghoDethI heTho kema Utaryo?" cAMpAe kahyuM, "tame dharatI upara rahIne laDo to mArAthI ghoDe caDIne na ja laDAya. e nyAya na kahevAya." Ama bolIne cAMpAe bhAthAmAM ghaNA bANa hatA temAMthI traNa bANa rAkhIne bAkInA badhA toDIne pheMkI dIdhA. vanarAje tema karavAnuM kAraNa pUchatAM cAMpAe kahyuM, "tame traNa cho mATe mAre traNa ja bANa pUratAM che. eTale meM bAkInA bANa toDI nAMkhyA." AvI nIDaratAbharI ane AtmavizvAsathI chalakAtI vANI sAMbhaLIne vanarAja to stabdha thaI gayo. teNe kahyuM, "bhalA, te zuM tuM evo amogha bANAvaLI che ke tAruM eka paNa bANa niSphaLa na jAya? jo tAro evo phAMko hoya to kharuM karI batAva jouM. A AkAzamAM paMkhI UDe che tene vIMdhI dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 159
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAMkha jouM." cAMpAe hasatAM hasatAM kahyuM, "evA nirdoSa bicArA paMkhIone mAravAnuM A cAMpA vANiyAnA svabhAvamAM nathI. bAkI tamAre mArI kalA jovI ja hoya to tamArAmAMno eka so hAtha dUra Ubho rahe ane potAnA mAthA upara gaLAmAM rahelI motInI mALA gUMcaLuM vALIne mUke, enuM moTuM motI UMcuM rAkhe. huM tene barobara vIMdhI batADuM." vanarAjano eka sAgarita A pArakhuM jovA taiyAra thayo. kharekhara, cAMpAe lakSya barobara vIMdhI nAMkhyuM. vanarAja to AvA vAte vAte nItimAna ane vIra puruSane pAmyA badala atyanta AnaMdita thaIne tene bheTI paDyo. teNe kahyuM, "mAre tArI sAthe laDavuM nathI, tane lUMTavo ya nathI. huM to have tane e AmaMtraNa ApuM chuM ke jyAre tane evA samAcAra maLe ke vanarAja cAvaDo gujarAtano rAjA thayo che te di' tuM hAlyo Avaje. tArA jevo na22tna to mArA maMtrIpade ja zobhaze." A zabdo sAMbhaLatAM ja cAMpAne khabara paDI ke te vIra vanarAja che. tarata ja vanarAjanA caraNomAM DhaLI paDIne praNAma karavApUrvaka cAMpAe kahyuM, "mArI A saghaLI saMpatti e bhAvI gUrjarezvaranA caraNomAM huM samarpita karuM chuM. Apa teno svIkAra karIne mane rASTranuM RNa adA karavAnI taka Apo." AvA hatA; nItimAna loko ! AvI thatI hatI; ApaNA dezamAM vIra-pUjA ! yudhiSThire paNa potAno nItimattAno dharma duryodhananI samakSa pragaTa karyo. duryodhana dvArA bhImane bhAre gadAprahAra yudhiSThiranA A zabdo sAMbhaLIne duryodhana krodhe bharAIne bahAra Avyo. teNe bhIma sAthe gadAyuddha pasaMda karyuM. duryodhana gadAnA dAvono bhAre jabaro niSNAta hato. be vacce bhayaMkara tumula yuddha jAmyuM. temAM be vakhata duryodhane bhImanA mAthAmAM je gadAprahAra karyo tenAthI bhIma tammara khAI gayo. A sthiti pAchaLa paDeluM bhayAnaka bhAvI joIne arjune zrIkRSNane kahyuM ke, "zuM jarAka mATe ame badhuM hArI jaIzuM ? bhISma, droNa, karNa, zalya, jayadratha vagere mahArathIone mAryA pachI paNa amAro Aje parAjaya thaze ? A bhIma duryodhananA hAthe hamaNAM ja khatama thaI jaze ema mane lAge che." zrIkRSNanI salAha mujaba bhImano bhayaMkara gadAprahAra zrIkRSNe kahyuM ke, "arjuna ! tArI kalpanA nirAdhAra nathI. bALapaNathI ja duryodhana gadAnA dAvomAM ghaNI vA2 bhImane mahAta karato Avyo che. eTale sIdhI rIte to bhIma duryodhanane jItI zake tema nathI. parantu jo duryodhananI sAthaLa upara bhIma gadAno ghA kare to tenuM kAma thaI jAya kharuM." A sAMbhaLIne arjune tarata bhImane tema karavAno saMketa karyo. duryodhananI sAthaLa upara gadAno prahAra karavAnA ghaNA prayatno duryodhane niSphaLa karyA paNa chevaTe bhImane temAM saphaLatA maLI gaI. potAne gadA jhIMkavA kUdelA duryodhananI sAthaLa upara jorathI gadA jhIMkI dIdhI. te ja kSaNe duryodhana dharatI upara jorathI paTakAI gayo. dharma to mAro svabhAva che 160 baLadevano bhAre roSa jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ paTakAI gayelA duryodhananA mastakanA mugaTane vAraMvAra bhIme lAto mArIne tenA cUrA karI nAMkhyA. A anyAyabharyuM dazya joIne zrIkRSNanA moTAbhAI baLadeva khUba uzkerAI gayA, "o bhIma ! tuM marelAne pATu mAre che? pAMDavonI sAthe amAre mITho saMbaMdha che eTale huM kAMI karato nathI, bAkI hamaNAM ja mArA musaLathI tamane pAMceya pAMDavone mArI nAMkhata. sAthaLa upara gadA mAravAnuM adhama kArya karavA badala huM AjathI tamAruM pAMceyanuM mukha joIza nahi." Ama kahIne baLadeva potAnA nivAsamAM cAlyA gayA. pAMDavone laIne kRSNa vidAya A bAju koI nigUDha kAraNosara zrIkRSNa pAMceya pAMDavone laIne yuddhasthaLanI chAvaNI choDIne baLabhadra ane rukimaNInI pAse javAnA bahAne potAnA nivAsasthaLe jatA rahyA. maratA kUtarAnA chellA zvAsanI jema duryodhana jANe chellA zvAsa laI rahyo hato ane tUTI gayelA paganI kAramI pIDAthI kaNasato tyAM ja paDI rahyo hato. yuddhabhUminI chAvaNInuM rakSaNa karavAnuM kArya pAMDavoe dhRSTadyumna ane zikhaMDIne soMpyuM hatuM. duryodhananI vedanAthI trasta kRpAcAryAdi jema rAta vadhatI gaI tema duryodhananI vedanA vadhatI gaI. te vakhate kRtavarmA, kRpAcArya ane azvatthAmA gADha aMdhakAranI otha laIne chupAtA duryodhananI pAse AvyA. duryodhananI asahya vedanAgrasta sthiti joIne temanA hRdaya kakaLI UThyA. temaNe kahyuM, "he duryodhana ! tuM ja vIrapuruSomAM agraNI che, kemake te chelle paNa pAMDavo pAse abhayadAnanI yAcanA na karI ke temane rAja na ja ApyuM. ame karmacaMDALa chIe, sarvathA dhikkArane pAtra chIe ke amArA dekhatAM ja tArI A durdazA thaI. te vakhate ame sAme rahelA virATa vRkSanA thaDanI bakholamAM saMtAIne rahyA hatA. paNa A bakholamAM ame pAMDavone haNI nAMkhavAno eka upAya zodhI kADhayo che. ame rAte joyuM ke eka ghuvaDe AvIne vRkSanA tamAma kAgaDAnA mALAonI upara AkramaNa karIne tamAma kAgaDAne mArI nAMkhyA che. | duryodhana ! A uparathI ame paNa Aja rIte ekAeka chApo mArIne Aje rAte ja pAMDavone haNI nAMkhavAnI yojanA ghaDI nAMkhI che. Aje rAte vijayanA kephamAM pAMDavo ane tenI eka akSauhiNI senA ghasaghasATa UMghatI haze eTale temane haNI nAMkhavAnuM amane bahu saraLa thaI paDaze. ame tArI AjJA levA AvyA chIe. AvatI savAre ame pAMceya pAMDavonA mastako tArI pAse rajU karI daIzuM. duryodhana ! tuM ATalo samaya jIvato rahe ane amAro jhapATo joI le." pAMDavone mAravAnI yojanAthI duryodhana prasanna A zabdo sAMbhaLIne duryodhana badhI vedanA vIsarI jaIne ati AnaMdamAM AvI gayo. "A rItano anyAya ApaNAthI na karAya tevuM kahevA mATe te haragIja taiyAra na hato. have to game tevo anyAya karIne paNa pAMDavonA mota teNe sAMbhaLavA hatA. duryodhana te traNeyane khUba vahAlathI bheTavA lAgyo. duryodhane kahyuM, "he vIro ! tame A kArya jhaTa pAra pADo, kemake mAruM AyuSya have lAMbu jaNAtuM nathI. huM pAMDavonA lohiyALa mastako joIne dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 161
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ marIza to khUba AnaMdathI marIza. o azvatthAmA ! tuM guru droNAcAryano putra che. tAruM parAkrama ajoDa che. vaLI tArI sAthe be be vIra yoddhAo che eTale tArA mATe kazuM ja asAdhya nathI. have jaladI jAo, jaladI karo." pAMDavone badale pAMcAlonA mAthAM joI aprasanna duryodhana duryodhana pAsethI teo nIkaLyA ane jhapATAbaMdha pAMDavonI chAvaNIe pahoMcyA. tyAM jatAMveMta azvatthAmAe UMghatA tamAmane laDavA mATe AhvAna karyuM. dhRSTadyumna ane zikhaMDI jAgI gayA. sainiko paNa gabharATa sAthe UThIne ekadama sajja thavA lAgyA. rAtrinA aMdhakAramAM ja ghamasANa yuddha macI gayuM. dhRSTadyumna ane zikhaMDIe ADedhaDa bANavarSA zarU karI paNa teo phAvyA nahi. aMte te bannene azvatthAmAdie mArI nAMkhyA. temanA mastakone lAto mArI mArIne chuMdI nAMkhyA. pachI temanI sAme pAMca pAMcAlo trATakyA. temanuM parAkrama joIne azvatthAmAdie temane pAMDavo tarIke kacyA. bhayaMkara yuddha thayuM. aMte pAMcAlo dharatI upara DhaLI paDyA. pAMceyanA mastaka kApI lIdhA. tyAra bAda nAsabhAga karatAM pAMDavasainyano zakya teTalo vadhu kaccaraghANa aMdhakArane lIdhe azvatthAmAe bolAvI dIdho. eka ja rAtamAM A anyAyapUrNa yuddhathI azvatthAmAe pAMDavasainyane lagabhaga nAmazeSa karI nAMkhyuM. pAMcAlone pAMDava samajI harSavibhora banelA azvatthAmAdie temanA mastako laIne duryodhana tarapha doTa mUkI. paNa jevA temaNe te mastako duryodhanane dekhADyA tevo ja duryodhane duHkhathI bharelo UMDo nisAso nAMkhIne kahyuM, "are ! A to pAMcAlo che, pAMDavo nahi. tame A zuM karyuM ? hAya, pAMDavo jIvatA rahI gayA ane zuM mAre marI javAnuM? oha! A zuM thayuM? are mUrkhAo ! tame mArI chellI bhAvanA pUrNa na karI ?" aMte duryodhananuM mota Ama bolIne duryodhana UMDA nisAsA nAMkhavA lAgyo. te raDavA lAgyo. tenI vedanA ekadama vadhI gaI. teno zvAsa jorathI cAlavA lAgyo. ane thoDI ja kSaNomAM tenA prANa nIkaLI gayA. mahAbhAratanI kathAno khalanAyaka ciranidrAmAM poDhI gayo. vyAsamuni kahe che ke chelle chelle pAMDavone jItI levAnA AvezamAM duryodhane azvatthAmAno sarovara-kinAre abhiSeka karyo hato, tene tenA vinAno paNa senApati banAvyo hato. pelo hiTalara ane A duryodhana ! be vacce keTaluM badhuM sAmya che ! dhRtarASTra-gAMdhArIne bhAre AghAta A bAju saMjaye dhRtarASTra ane gAMdhArIne duryodhananA mRtyu sahitanA tamAma samAcAro ApyA. bane AghAtathI tatkALa bebhAna thaI gayA bAda codhAra AMsuo pADatAM rahIne bannee te samAcAro sAMbhaLyA. tyAra bAda te banne vAraMvAra mUcchita thatAM rahyA. gAMdhArI jorajorathI chAtI-mAthuM kUTavA lAgI. temanuM jIvana mRtyumaya banI gayuM. kRSNa dvArA baLadevanuM samAdhAna A bAju pAMDavone laIne zrIkRSNa baLadevanI pAse AvyA hatA. temaNe baLadevane khUba samajAvIne zAMta pADatAM kahyuM ke, "bhImanI pratijJA hatI ke je sAthaLa upara draupadIne besADavAno dharma to mAro svabhAva che 162 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ teNe bharasabhAmAM abhinaya karyo hato te sAthaLane gadAthI toDIza." A pratijJA pUrNa karavA mATe ja teNe paganA bhAge gadA jhIMkI hatI, nahi to tevo yuddhakIya anyAya te na ja karata. pAMcAlonA mRtyuthI pAMDavone AghAta : zrIkRSNanuM AzvAsana - baLadevanA mananuM samAdhAna karIne jyAre pAMDavo yuddhanI chAvaNI tarapha javA nIkaLyA tyAM temane azvatthAmAdie pAMcAlonI hatyA sahita sainyanA bolAvelA kaccaraghANanA samAcAra sAtyakie ApyA. A samAcAre pAMDavone asahya AghAta lAgyo. te vakhate zrIkRSNa temane AzvAsana detAM kahyuM ke, "azvatthAmA AvI koI nIcatAnuM pradarzana karaze ja evI mane pAkI zaMkA hatI. mATe ja huM tamane baLadevane samajAvavAnA bahAne temanI chAvaNImAM laI gayo hato. pAMcAlo haNAI gayA che e vAta sAcI che, paraMtu tame ane draupadI to jIvatA cho ne ! to pharIthI saMtAnaprApti karavAmAM zuM vilaMba thavAno che? mATe tamArA jevAoe putramaraNano zoka nahi karavo joIe." A sAMbhaLIne pAMDavo zAnta thayA. sahu chAvaNIe AvyA. tyAM temaNe draupadIne jamIna upara ALoTatI, kALuM kalpAnta karatI ane UMcA svare cIso pADatI joI. zrIkRSNa tene bhAre AzvAsana ApIne zAnta karI. dhRtarASTra-gAMdhArIne AzvAsana ApavA jatA pAMDavo savAra paDatAM ja pAMDavo dhRtarASTra ane gAMdhArIne AzvAsana ApavA mATe gayA. te bannenI AMkho AkhI rAta raDavAthI sUjhI gaI hatI. banne ya nA moM sAva karamAI gayA hatA. eka ja rAtamAM temanAmAM ghaDapaNa dhasI AvyuM hoya tema jaNAtuM hatuM. banneyane pAMDavoe vaMdana karyA paNa temaNe ja potAnA so putrone haNyA che tethI AvezamAM temanI sAme paNa na joyuM, moM pheravI lIdhuM. zrIkRSNa dvArA samAdhAna ane pAMDavone dhRtarASTrAdinA AziSa te vakhate zrIkRSNa dhRtarASTra ane gAMdhArIne kahyuM, "zuM A pAMDuputro te tamArA ja putro nathI ? A pAMDavo jeTalA gAMdhArIne pUjayabuddhithI jue che teTalA kuntIne paNa jotA nathI. A yudhiSThire bALavayamAM bhIma karatAM ya duryodhana pratye vadhu sneha dAkhavyo che. Ama chatAM duryodhanAdi haNAyA che temAM pAMDavono leza paNa doSa nathI. temane mAMgyA mujaba jo pAMca gAmo ApI dIdhA hota to AmAMnI koI paristhiti sarjAta nahi. parantu duryodhana ja ahaMkArane AdhIna thayo ane bhIMta bhUlyo. tenAmAM yuddhajavara pedA thayo ane tenuM pariNAma teNe ja bhogavyuM. tamane yAda haze ke tamArI paNa samAdhAna karavAnI vAtone teNe tiraskArI nAMkhI hatI. jo tame A badho vicAra karazo to tame pAMDavo pratye prema dhAraNa karazo. tamArA putronA viyogamAM teo tamane leza paNa ochuM AvavA devAnA nathI. mATe huM tamane kahuM chuM ke temanA pratyeno krodha dUra karIne temanA namAvelAM mastaka upara AzIrvAda darzAvato hAtha pheravo." zrIkRSNanI vANImAM koI aneruM kAmaNa hatuM, adbhuta uttejanA hatI, ThasoThasa tarka bharyo hato, hakIkatothI te jhUmatI hatI. dhRtarASTra ane gAMdhArIe pAMceya pAMDavonA mastako upara hAtha pheravyo. teo bolyA, "tamAro koI aparAdha nathI. amArA putronA bhAgyano ja aparAdha che ke jeNe temanI buddhi bhraSTa karI." tyAra bAda gAMdhArIe so putronA mukha chelle chelle jovA mATe yuddhabhUmi upara potAne laI dharma to mAro svabhAva che 163 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ javAno pAMDavo samakSa Agraha karyo. dhRtarASTrane tyAM ja rAkhIne pAMDavo gAMdhArI, duryodhananI patnI bhAnumatI vagerene yuddhabhUmie laI gayA. saghaLI strIoe te te putro, pationA darzana karatAM chAtIphATa vilApa karyo. bAda sahune pAMDavo chAvaNImAM pAchA laI AvyA. dhRtarASTrAdinI hastinApura tarapha vidAya tamAma zabono agnisaMskAra thayo. bIjI bAju dhRtarASTra vagere tamAma svajanone sAtyakinI sAthe hastinApura tarapha vidAya karyA. te vakhate yudhiSThire pitA pAMDune hastinApuranuM rAja saMbhALavAnI vinaMtI karI, kemake jarAsaMghanI sAme laDavA mATe zrIkRSNanI sAthe pAMDavone dvArakA javAnuM hatuM. dharma to mAro svabhAva che 164 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40. ja 40. yuddha upara daSTipAta duryodhananA vAMke kauravo ane pAMDavonuM yuddha samApta thaI gayuM. lAkho mANasono kaccaraghANa nIkaLI gayo. keTalIya mAtAonA lAkho lADakavAyAonA ane lAkho patnInA hAlasoyAonA mAnavajIvana ragadoLAI gayA. kone khAtara ? konA vAMke ? ekalA duryodhanane khAtara enA ahaMkArane khAtara. ekalA duryodhananA vAMke. nA, dhRtarASTra, bhIkha, droNa, are ! zakuni paNa zarUAtamAM enA ahaMkAranI virUddhamAM ja hatA mATe te koI teTalA dUSita nathI jeTalo apekSAe duryodhana doSita che. e jIvyo pApI banIne ane maryo duHkhI thaIne... sarvasva gumAvato duryodhana to eNe meLavyuM zuM? re ! eNe meLavyuM zuM te ya puchAya tevuM nathI. puchAya tevo savAla eka ja che, "teNe zuM na gumAvyuM ?" hAya, badhuM ja gumAvyuM. tana, mana, jIvana, sukha, zAMti, sattA, saMpatti, yaza, kIrti, samAdhi, sadgati, mukti... badhuM ya. o ahaMkAra ! tArA pApe kauravakuLano svarUpe mahAna AtmA; sata, cit ane AnaMdano svAmI; anaMta jJAna, darzana, cAritra ane sukhano svarUpe bhoktA durgati bhego thaI gayo. sTamaka : seksa : Igo mane peluM suprasiddha aMgrejI vAkya yAda Ave che, "Man does not leave only for bread." -mANasa mAtra khAvA-pIvA mATe jIvato nathI. e maLI jAya pachI ene "kAMIka joItuM hoya che. e che; vAsanA : kAmanI ane yazanI. jo khAvA-pIvA vagere anivArya jIvana-jarUriyAtonI pUrti thaI jatAM mANasa saMtuSTa thaI jato hota to Ajano buddhijIvI, zrImaMta ane sattAdhArI sukhI varga bIjAnA mATe keTaluM badhuM kurabAna karavA taiyAra hota. paNa teomAMnA ghaNAbadhA to bhikhArI karatAM ya vadhu bhikhArI che. A ja e vAtanI sAbitI che ke "sTamaka (bhojana) karatAM ya bIjuM kAMIka vizeSa apekSita rahe che, jenuM nAma che: "sekasa' (vAsanA), ane A sekasa karatAM ya vadhu "kAMIka apekSita rahe che. tenuM nAma che; "Igo' (ahaMkAra). sTamakanI samasyAmAM aTavAyelA esI mANaso che, te samasyA sivAyanA vIsa mANasomAM ogaNIsa mANaso vaLI pAchA seksamAM phasAyA che ane sTamaka tathA sekasa be ya savAlo jenA UkalI gayA hoya, te bAbatamAM jenA cittamAM zAnti hoya tevo dara soe eka mANasa che je 'Igo' (ahaMkAra)mAM phasAyo che. dharma to mAro svabhAva che 165 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ sTamaka ane seksanA tyAgI : saMsAratyAgImAM ya kyAreka 'Igo'no Avega joradAra jovA maLe che. duryodhana maryo paNa ahaMkAra jIvato rAkhIne duryodhanane mAnapAnanI paDI nahotI, tenI patnI bhAnumatI AdinI paNa paDI nahotI. nA, te koIne eTalo cAhato na hato jeTalo e potAne ja cAhato hato. duryodhana enA potAnA ja premamAM paDI gayo hato eTale ja eNe marI jaIne paNa-mRtyunI paLe paNa-ahaMkArane to jIvato ja rAkhyo hato, kemake tene ja te sauthI vadhu prema karato hato. jyAM ahaMkAra hoya tyAM tenA bhAI-bahena krodha ane IrSyA sahaja rIte hoya ja. duryodhanano krodha maraNanA samaye keTalo kAtila hato te ApaNe joyuM che. pAMca pAMDavonA kapAyelA pAMca mastakonA tene chelle chelle paNa darzana na maLyA. jIvatA pAMDavonA rAjA tarIkenA bhAvine najaramAM lAvIne IrSyAthI te duryodhana baLavA lAgyo hato. pAMDavoe karelA agnisaMskAranI pahelAM eNe A rIte pote ja potAno agnisaMskAra karI lIdho hato. AkhuM ya mahAbhAratanuM kathAnaka lagabhaga 'mAro, kApo, haNo' vagere bhAvanAothI khIcokhIca bhareluM ane yuddhanA aDhAra divasomAM te ja bhAvanAothI UbharAI gayeluM jovA maLe che. A kathAnA pAne pAne ahaMkAra, krodha ane IrSyAnI AgamAMthI pedA thatI ghAtakI hiMsAnuM nagna tAMDava jovA maLe che. mahAbhAratanuM nagna tAMDava : keTalAka zabdomAM huM ahIM keTalAka pAtro dvArA bolAyelA zabdo pharIthI TAMkIne A nagna tAMDavano vAcakone sAkSAtkAra karAvavAno prayatna karuM chuM. (1) o karNa ! tuM to sArathiputra che, cAbuka le cAbuka ane ghoDA hAMka; dhanurvidyAmAM tAruM gajuM nahi.- bhIma (2) mAre pelA sUtaputra sAthe lagnasaMbaMdha karavo nathI. te jo rAdhAvedha karaze to hAya ! hAya ! mAruM zuM thaze ? -draupadI (3) A duryodhana to kauravakuLane mATe aMgAro che. ene to janmato ja mArI nAMkhavo joIto hato. -vidura (4) nA, hAla huM pAMDavo sAthe nahi AvuM. pahelAM te duSTa kauravono nAza kare ane hastinApuranuM rAja meLave pachI ja bhegA thaIzuM. -pAMDu (5) o arjuna ! zastra uThAva ane khatama karI nAMkha pelA karNane, nahi to te yudhiSThirane tArA dekhatAM mArI nAMkhaze. aphasosa ! kuntIe tArA badale koI chokarIne janma Apyo hota to sAruM thAta. -zrIkRSNa (6) bhISma pitAmaha hoya ke droNa vidyAguru hoya. je ApaNA nAza mATe taiyAra thAya teno nAza karI ja nAMkhavo joIe. vaLI sahu sahunA pApe ja mare che, ApaNe koIne mArI zakatA nathI. 'huM mAruM chuM' e mithyA garva che. -zrIkRSNa (7) jo bhISmane nahi marAya to yuddha jItavuM muzkela che. temanI zikhaMDI vagerene nahi mAravAnI je pratijJA che teno geralAbha uThAvIne paNa ApaNe temane mAravA ja rahyA. A mATe zikhaMDIne ja temanI sAme goThavavo joIe. -zrIkRSNa (8) sainiko ! rAtre paNa yuddha cAlu rAkho ane zakya teTalo vadhu pAMDava-sainyano kaccaraghANa dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 166
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ bolAvI nAMkho. -droNa (9) kauravasainyano saMhAra karavA mATe jyAre rAtre ghaTotkaca rAkSasI senA sAthe AvIne Ubho tyAre pAMDavo khUba AnaMdamAM AvI gayA. (10) abhimanyu upara cArebAjuthI badhA tUTI paDyA. chelle te niHzastra thaIne dharatI upara DhaLI paDyo te vakhate jayadrathe tenI upara tUTI paDIne talavArathI DokuM uDAvI dIdhuM. (11) yudhiSThire 'azvatthAmA hataH' ardhasatya-jUTha-no kRSNanA AgrahathI Azraya lIdho. (12) dhyAnastha banelA droNAcArya upara dhRSTadyumna trATakyo, temanuM mAthuM kApI nAMkhyuM. (13) 'he duHzAsana ! Aje huM tAro hAtha toDI nAMkhIne mArI pratijJA pUrNa karIza.' ema kahIne bhIme teno hAtha jorathI kheMcIne toDI nAMkhyo. bhImanI chAtI lohIbhInI thaI gaI. (14) o yudhiSThira ! rANI sudeSNA samakSa lIdhelI pratijJA pUrNa karavAno A avasara che. madrarAja zalya(yudhiSThiranA mAmA)ne atyAre ja haNI nAMkha, jarAya vilaMba na ka2. - zrIkRSNa (15) o arjuna ! have paLano ya vilaMba karyA vinA bANa choDIne niHzastra karNanuM DokuM uDAvI de. -zrIkRSNa (16) arjuna ! have to bhIme jItavuM hoya to teNe duryodhananI sAthaLa upara ja gadA mArI devI joIe. pachI bhale te anyAya kahevAya. -zrIkRSNa (17) ame Aje rAtre eka ghuvaDanA acAnaka humalA dvArA mArI naMkhAtA kAgaDAo joyA. e uparathI amane preraNA maLI che ke ame Aje rAte UMghatA pAMDavonI chAvaNI upara trATakIe ane temane UMghatA ja kApI nAMkhIe.-azvatthAmA (18) dhRSTadyumna ane zikhaMDIne mArI nAMkhyA bAda azvatthAmA vageree lAto mArIne temanA mAthA chUMdI nAMkhyA. (19) 'hajI paNa jAo...' ghAyala thaIne maravA paDelA duryodhane azvatthAmA vagerene kahyuM, "mane maratAM maratAM paNa jo pAMDavonA anyAya mArge paNa kApI nAMkhelA mastako jovA maLaze to mane eTalo badho AnaMda thaze ke pachI huM khUba zAntithI marI zakIza." A avataraNo yuddhakIya, ghAtakI ane saMhAraka manovRttinuM khulluM darzana karAve che. yuddhanI nItinI pAchaLa krUra manovRtti eTale ja 'mAravA AvelAne mAravo joIe', 'anyAyanI sAme anyAya ane asatyanI sAme asatya', 'jevA sAthe tevA' vagerene yuddhanI nIti bhale kahevAtI hoya paNa A nItinI pAchaLa je krUra manovRtti pedA thAya che tene kAraNe yuddhanI AvI nIti paNa tyAjya che. jeo AvI nItino che teo nizcitapaNe tIvra azubha karmano baMdha kare che. Azraya rajapUtonI evI mAnyatA che ke, 'jo te yuddha karato mare to cokkasa svarge jAya.' A mAnyatAnI sAthe jaina zailI leza paNa saMmata nathI. UlaTuM, e to ema kahe che ke Avo rAjA to narake jAya; jo te avasthAmAM tenI pAse samyaktva na hoya to athavA jo te sanmArgagAmI na bane to. rAjezvarI te narakezvarI. kaSAyo bhayaMkara che' tene najaramAM lAvo sAce ja kaSAyo-krodha, abhimAna, mAyA ke lobha-khUba ja khataranAka hoya che. tenAthI kyAreka bahu cIkaNAM karmono baMdha thaI jAya che. haMsa ane 52mahaMsa-potAnA saMsArI bhANiyA munionA mRtyumAM bauddha sAdhuo nimitta banyA dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 167
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ tethI kaSAyane AdhIna thaI gayelA jainAcArya maharSi haribhadrasUrijI keTalA bhayAnaka vikalpono bhoga banI gayA hatA! ahaMkArane AdhIna thayelA bAhubalijI muninuM eka varSanuM ati kaThora munijIvana paNa kevalya ApavAmAM kevuM niSphaLa banI rahyuM hatuM ! yuddha-saMbaMdhita kaSAya khUba tIvra banato hoya che. acchA acchA AtmAone paNa eka vAra A kaSAya karmabaMdhananA cakkaramAM nAMkhI devA samartha banI jAya che. najaramAM lAvo; e ja bhave mokSa pAmanArA paramAtmA AdinAthanA be putro bharata ane bAhubalino yuddhakIya atighora saMhAra ! najaramAM lAvo; eka lAkha mANasone motane ghATa utArI deto kaliMganA yuddhano mahAsaMhAra ! najaramAM lAvo; mahArAjA ceDA ane magadhapati koNika-baMne jaina-nA be yuddhomAM DhaLI paDelI eka karoDa eMsI lAkha mANasonI lAzo ! najaramAM lAvo; ekavIsa vakhata pRthvIne kSatriyavihoNI banAvatI parazurAmanI aghora kalleAma ! najaramAM lAvo; hIrozImA ane nAgAsAkI upara jhIMkAyelA amerikana eTamabaoNmba dvArA sarjAyeluM vinAzanuM mahAtAMDava ! najaramAM lAvo; vartamAnakALamAM raziyA, amerikA, viyetanAma, kaMpuciyA, Aphrikana dezo, koriyA, IslAmI dezo vageremAM pedA karAtI yAdavAsthaLI ane apAtI zastrasahAyo dvArA calAvAtI aghora kaleAma! najara karo; vizvanA bhAvi upara ! pAMcaso vakhata AkhA vizvano sarvanAza karI zake eTalo zastrasaraMjAma raziyA, amerikA pAse AjanI tArIkhamAM taiyAra paDyo che. kevuM haze vizvanuM bhAvi ? bhagavAna jANe ! have mAnavanuM nahi, mAnavajAtinuM ja smazAna banaze AkhuM vizva pote ja. zrIkRSNa : mahAna rAjakAraNI yuddhanI nItionA agradUta ane mukhya praNetA zrIkRSNane je kAMI pharaja bajAvavI paDI che te jotAM ema lAge che ke temane kamasekama mahAbhAratIya yuddha pUratA to bhagavAna tarIke jovA karatAM jabaradasta rAjakAraNI tarIke jovA ucita lAge che. bhagavAna "jevA sAthe tevA' thavAnI yuddhanItinA praNetA bane te vAta bilakula asaMbhavita lAge che. paNa A rAjanIti keTalI badhI chalakapaTothI bharapUra che ! tenA kSetramAM te game teTalI yogya gaNAtI hoya paNa aMte to e tyAjaya ja kahevAya. dharma to mAro svabhAva che 168 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41. jarAsaMgha-vadha duryodhananA mRtyuthI magadhezvara jarAsaMgha khUba roSe bharAyo. teNe somaka nAmanA dUtane mokalIne zrIkRSNane yuddha mATe paDakAra pheMkyo jene zrIkRSNe jhIlI lIdho. jarAsaMgha sAthenA yuddhamAM zrInemikumAra zrIkRSNe sarasvatI nadInA kinAre AvelI sanapallI gAme paDAva nAMkhyo. zrIkRSNanI madadamAM pAMDavo joDAyA ane kAkA samudravijayanA putra neminAtha-jeo e ja bhavamAM bhaviSyamAM tIrthaMkara thavAnA che te-paNa joDAyA. temaNe zrIkRSNane yudgharakSaka mahauSadhi, je potAnA bAhu upara pUrve devoe bAMdhI hatI te choDIne zrIkRSNanA bAhu upara bAMdhI. zrI nemikumAra yuddhamAM joDAI rahyAnA samAcAra jANIne Indre mAtali nAmanA sArathi sAthe AyudhothI sajja ratha nemikumAranI madade mokalatAM teo te rathamAM ArUDha thayA. zrInemikumAra dvArA ahiMsaka yuddha be pakSo vacce khUnakhAra jaMga khelAyo. dakSiNa dizAno eka moraco nemikumAre saMbhALyo hato. temaNe mAtra zaMkhanAda karIne keTalAka zatru rAjAone bhagADI mUkyA to keTalAkane staMbhita karI dIdhA. te vakhate mAli sArathie nemikumArane kahyuM ke, "jyAre ApanAmAM ATalI badhI tAkAta che to Apa jarAsaMghane ja haNI nAMkho ne ?'' nemikumAre kahyuM,"saMhAra karavo e ajJAnanita akArya che. bhAIonA AgrahathI mAre A yuddhamAM joDAvuM paDyuM che eTale mane soMpAyelI javAbadArIne huM ahiMsaka rIte ja adA karIza. bAkI evo niyama che ke vAsudeva dvArA ja prativAsudeva haNAto hoya che mATe zrIkRSNa ja jarAsaMghane haNaze." bhIma dvArA hiraNyanAbhanuM mRtyu bIjI bAjunA moracAomAM bhAre saMgharSa thayo. bhImasena jarAsaMghanA senApati hiraNyanAbhanI sAthe TakarAyo. be vacce tIvra saMgharSa thayA bAda hiraNyanAbhane bhImasene mArI nAMkhyo. jarAsaMghe tenA sthAne rAjA zizupALane senApati tarIke nImIne bIjA divase yuddhano AraMbha karyo. zrIkRSNanA hAthe jarAsaMghano vadha jarAsaMghanA aThThAvIsa putrone baLadeve yuddhamAM mArI nAMkhyA. bAkInA ekatAlIsa putrone zrIkRSNe mArI nAMkhyA. tyAra bAda zrIkRSNa ane jarAsaMgha sAmasAmA AvI gayA. kAramo saMgharSa thatAM chelle jarAsaMghe zrIkRSNa upa2 sudarzana cakra choDyuM. zrIkRSNe tene potAnI AMgaLImAM jhIlI laIne jo2thI ghumAvIne jarAsaMgha upara choDyuM. tenAthI jarAsaMghanuM mastaka kapAI gayuM. yuddhamAM zrIkRSNano vijayaDaMko vAgyo. dharma to mAro svabhAva che nemikumAre spaMbhita karelA rAjAone mukta karyA. temaNe abhayavacana mAMgatA nemikumAre zrIkRSNa pAse sahune abhayadAna apAvyuM. magadhanI gAdI upara jarAsaMghanA putra sahadevano abhiSeka karIne zrIkRSNa dvArakA pAchA pharyA. trikhaMDAdhipati banatA zrIkRSNa 169 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. tyAra bAda temaNe traNa khaMDa jItavA mATe prayANa karyuM ane cha mAsamAM tamAma rAjAone potAnI AjJAmAM lIdhA. pachI pAMca pAMDavo sahita soLa hajAra rAjAo sAthe zrIkRSNa dvArikAmAM praveza karyo. trikhaMDAdhipati vAsudeva tarIke zrIkRSNano abhiSeka-vidhi karavAmAM Avyo. tyAra bAda teo pAMDavo sahita hastinApura gayA. tyAM zrIkRSNa hastinApuranI gAdI upara yudhiSThirano rAjayAbhiSeka karyo. tyAMthI punaH dvArikA vidAya thatAM zrIkRSNano yudhiSThire khUba upakAra mAnyo. rAjyAbhiSeka nimitte dvArikAmAM ane hastinApuramAM Thera Thera jinabhakti mahotsava karavAmAM Avyo, Thera Thera garIbo mATe sadAvrato kholavAmAM AvyA. nAsikamAM paNa kuntIe sthApita karelA candraprabha-svAmIjInA jinAlayamAM mahotsava yojAyo. AryAvartano rAjA kevo hoya ? AryAvartana rAjAnI vyAkhyA e che ke "rAjate iti rAjA. je siMhAsana upara beThelo zobhato hoya tenuM nAma rAjA. jANe ke zobhAnA gAMThiyo na hoya ? AnuM kAraNa e hatuM ke teNe jhAjhAM kAmo karavAnA rahetAM nahi. hA, tenA pAMca yajJo hatA kharA : (1) duSTane sajA karavI. (2) sajjanonuM bahumAna karavuM. (3) khajAnAnI nyAyamArge vRddhi karavI. (4) pakSapAta kadI nahi karavo. (5) zatruothI rASTranI rakSA karavI. A sivAya tene khAsa koI kAma rahetuM nathI. enA be kAraNo hatA : eka kAraNa e hatuM ke rAjA svayaM bhagavAnano bhakta banI raheto. AthI tenuM puNya khUba vadhatuM. puNyanA joradAra udayanA kAraNe ja tenA ghaNAM kAmo ApameLe patI jatA. bIjuM kAraNa prajAmAM dhArmikatAno joradAra phelAvo hato. je prajA dhArmika bane te prajA kadI corI, anyAya, aprAmANikatA, rASTradroha, lAMcaruzvata, khUnAmarakI ke lUMTaphATa vagere karavA mATe kadI taiyAra thAya nahi, kAraNa ke AvuM kAMI paNa karavAnI dharmazAstroe manAI ja karI hoya. vaLI ema kare to prajAne paralokamAM durgati thaI javAno bhaya pedA thAya. A bhayane lIdhe paNa AvA akAryo karavA te taiyAra thatI nahi. (bhaya to Aje paNa kyAM nathI dekhADAto? paNa A bhayane prajA gaLI jatI hoya che. rAjano bhaya tene kadI DArI zakato nathI.) paralokanA duHkhono bhaya athavA paralokanA sukhonI prIti-bemAMthI koI paNa eka- prajAne akAryathI pAchA haTAvavAmAM pUrI saphaLatA pAme che. dharmathI prajAnuM paraspara rakSaNa, mahArAjA vAli vagere rAjamAM jeTalo samaya ApatA tethI vadhu samaya tIrthayAtrA vagere dharmadhyAnamAM ApatA, kemake te sahu mAnatA ke rAja kAMI mAnavIya baLothI calAvI zakAya nahi. ene to bhagavAna (bhagavAnanI bhakti) ja calAve. AthI ja kahevAmAM AvyuM che ke, "pUrve prajA dharmanA saMbaMdhathI ekabIjAnI rakSA karatI hatI ane pharajo samajI letI hatI. temAM rAjAnI kyAMya jarUra rahetI nahi." AjanI lokazAhImAM to "dhe-Ijhama'no vAyaro phUMkAyo che. koI paNa kAma AvI paDe tyAre sahu sarakArane ja bhaLAvI de che. dharma to mAro svabhAva che 170 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ rastA vacce koI ghAyala thayo to tene upADIne haoNspiTala laI javAnuM kAma paNa sarakArI ebyulansanuM ! raste paDelo kacaro uThAvavAnuM kAma sarakArI myunisipAliTInuM ! have dareka prajAjane sarakAra cUMTI ApIne niSkriyatAnI zAla oDhIne ArAmathI svArthamAM ghoravAnuM pasaMda karyuM che. bhUla kare to rAjAne ya uThADI mukAto A paristhiti samagra prajAne bejavAbadAra, svArthI ane edI banAvaze, jenA pariNAmo bhAvimAM khUba ja kharAba Avaze. rAjAzAhImAM rAjA niSkriya jevo raheto, kemake prajA khUba sakriya hatI. dharma tene sakriya banAvato. kyAreka rAjA bhUla kare ke khoTuM kAma kare to tene Thapako ApavAthI mAMDIne sattA uparathI dUra karavA sudhInI kAmagIrI ATha RSionuM baneluM maMDaLa-aSTarSi maMDaLa-bajAvatuM. vena, gardabhilla vagere rAjAone maharSioe rAja uparathI uThADI mUkyAnA dAkhalAo itihAsanA pAne noMdhAyelA che. rAjA thatAMnI sAthe mahArAjA yudhiSThire ane zrIkRSNa samagra prajAmAM je dharmanuM prasAraNa karyuM tenI pAchaLa dharma dvArA prajArakSAno khUba moTo vicAra kAma karato hato. "sephayulara sTeTa'nA nAme dharmano nAza. Aje dharmane tamAma staromAM sekyulara sTeTanA siddhAMtanA sTImarolara nIce kacaDI nAMkhavAmAM Avyo che. AthI ja yuvAna prajAmAM paNa hiMsA, durAcAra ane nAstikatA jorajorathI UMDA ane vyApaka banyA che. A pApoe AkhI prajAne potAnA bharaDAmAM lIdhI che. teNe ja chatrIsa varSanA svarAjanA khAssA lAMbA samaya pachI paNa samasta prajAne peTapUratuM bhojana paNa jovA dIdhuM nathI; balake bhUkhamaro, garIbI, bekArI vadhatAM ja jAya che. dUdha, ghI, tela, goLa, anAja adazya thatAM jAya che. dezanA trIsa TakA jeTalA gAmaDAMo bAremAsa pANIno dukALa anubhave che. hajI paNa prajAmAM jo dharmanI pratiSThA karavAmAM nahi Ave to dareka AvatI kAla vadhu ne vadhu bhayAnaka banatI jaze ema spaSTa lAge che. dharma to mAro svabhAva che 171 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIkha munino gaLadharma muni bhISmane vaMdanArthe pAMDavonuM gamana eka divasa dharmarAjA yudhiSThira pAMDavonI sAthe bhIkha munine vaMdanA karavA gayA. temanI pAse jaIne vidhivat vaMdana karIne beThA. sahu tarapha bhISma munie prasanna najara karI. yudhiSThire kahyuM, "munivara ! mArI rAjatRSNAe mArA mAnavajIvanane barabAda karI nAMkhyuM. jo te tRSNA mArAmAM na hota to A kurukSetranA yuddhanuM sarjana ja na thayuM hota. duryodhanane hastinApuranuM rAja soMpIne huM sAdhu banI gayo hota. mArI rAjatRSNAne lIdhe lAkho mAnavono saMhAra thaI gayo. meM keTalA kALAM karma bAMdhyA. ame amArA bhAIone, vidyAgurune, re ! Apane paNa mAryA. munivara ! Apa mane AzIrvAda Apo jethI vahelI take sAdhu thaIne meM bAMdhelA cIkaNAM karmono huM nAza karI zakuM. Ape gRhasthajIvanamAM mane aneka vAra rAjadharmanI samaja ApI che. Aje pharI eka vAra mane mAro rAjadharma Apa samajAvo evI mArI namra vinaMtI che." pAMDavone Atmadharma samajAvatA bhIkha muni bhIkha munie kahyuM, "yudhiSThira ! have huM sAdhu banyo chuM. saMsAranI koI paNa prakAranI rAjakAja vagere saMbaMdhita vAto mArAthI thaI zake nahi. have to huM tane Atmadharma zuM che e ja samajAvIza. tame badhA mane zAMtithI sAMbhaLo." A pramANe jaNAvIne bhIkha munie pAMDavone dAna, zIla, tapa ane bhAva-e cAra dharmo upara samajaNa ApI. bhIkha munino kevo jAgrata AtmA ! saMsArane tyAgyA pachI saMsAranA rAjakAjanI ke artha-kAmanI koI vAta sAdhuthI thAya nahi. emAM sagAMvAda vagerene kAraNe paNa lalacAI javAya nahi, to artha-kAmAdinI pUrti mATe dorA, dhAgA, maMtra-taMtra ke tAvIja to zenA karI apAya ? bhISma munie Atmadharma samajAvyo tyAre yudhiSThire kahyuM ke, "Ape amArA upara khUba kRpA karI che." e ja vakhate gurudeva bhadraguptAcArye bhIkha munine kahyuM, "have tamArA jIvanakALa atyaMta TUMko che. tame parameSThInA dhyAnamAM lIna thaI jAo e ja have IcchanIya che." ArAdhanA karatAM bhISmanuM mRtyu : bAramA svarge prayANa A sAMbhaLIne bhIkha munie aMtasamayanI ArAdhanA svarUpa duSkatonI gaha, sukRtonI anumodanA ane arihaMtAdi cAranuM zaraNa svIkAryuM. duSkRta-ga karatI vakhate pAMDavo vagere sahunI hArdika kSamA mAMgI. AMsu vahetI AMkhe yudhiSThira Adie paNa kSamA mAMgI tyAre temanI pITha upara hAtha pheravIne udAra dile bhIkha munie kSamA ApI ane eka mahinAnA upavAsanI tapazcaryAnI pratyeka kSaNe cAlatI bANonI tIvra vedanA ane apUrva cittaprasannatA sAthe bhISma muni paMcaparameSThInA dhyAnamAM lIna banI gayA. thoDI ja paLomAM temanA prANa nIkaLI gayA. teono AtmA bAramA devaloka sidhAvyo. dharma to mAro svabhAva che 172 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ alpa paNa dharmanuM baLa khUba mahAna che bhISmanA AtmAe yuddhanA pahelA dasa divasamAM kevo khUnakhAra jaMga khelyo hato ! hajAro mAnavono kevo khAtmo bolAvI dIdho hato ! Ama chatAM A AtmA svargamAM kema jaI zakyo ? eno uttara e che ke eNe eka varSanuM suMdara saMyamapAlana karyuM. karelAM pApono ghora pazcAttApa karyo, parameSThI bhagavaMtomAM manane lIna karyuM, sarva pratye hArdika maitrIbhAva dhAraNa karIne vairabhAvanuM visarjana karyuM. ghaNAMbadhA pApo ! ane tenI sAme thoDoka paNa vizuddha dharma goThavAya to pApo khatama thaIne ja rahe. puSkaLa pApo te be lAkha Tana rUnI gaMjI che. nAnakaDo-thoDoka-paNa dharma te jIvatI cinagArI che. koNa kone mAre ? tame ja vicArajo . jo ghaNAM pApa karatAM thoDAka paNa dharmanuM baLa vizeSa na hota to koI paNa AtmAnI mukti thaI zakata nahi, kemake pratyeka pApane bhogavatAM je anaMtakALa jAya temAM navA anaMta pApo pharI baMdhAtA jAya. Ama mAtra duHkho bhogavavA dvArA to AtmA uparathI pApakarmono sarvathA nikAla zakya ja na bane. e to dharmanI cinagArInuM ja baLa che je ghaNAbadhA kALanA, ghaNAMbadhA karmone kSaNamAM paNa sApha karI nAMkhavAnI apratihata zakti dharAve che. pApo pratye tIvra dhikkAra muktipradAtA che bhISma munie to eka varSanI dharmArAdhanA karI ane te pachI paNa teo svargaloka ja pAmyA. jaina zAstromAM to evA dRSTAMto vAMcavA maLe che jemAM ati krUra kakSAnA pApAtmAo thoDAka ja kalAkomAM ke thoDIka ja kSaNomAM dharma ArAdhIne sIdhA mokSa pAmI gayA. are, dharmasAdhanAnI paNa kyAM vAta karavI ? mAtra karelA krUra pApo uparanA ati tIvra pazcAttApathI, temanA pratyenA tIvra dhikkArabhAva (samyatva)thI ja sarve karmo bhasma thaI gayA hoya ane tallaNa mukti prApta thaI hoya evA paNa prasaMgo sAMbhaLavA maLe che. paNa sabUra ! dharmanI sAdhanAno koI paNa prakAra hoya : ghora tapano, japano, vratano ke svAdhyAyano; paraMtu te darekanI sAthe eka vAta to hovI ja joIe. tenA vinAnA te badhA bhegA thaIne paNa mukti apAvI zakatA nathI. e che; deha ane AtmAnuM nakkara ane jIvaMta bhedajJAna. bhIkha munie yuddhamAM lAgelA bANa jemanA tema zarIramAM rahevA daIne deha-AtmAno bheda AtmasAt karyo hato. AthI ja teo dehanI apAra vedanAmAM paNa parameSThI bhagavaMtone bhAvabharI vaMdanAo bhAre prasannatA sAthe karI zakyA hatA. sAco sAdhu te je zarIra sAthe yuddha khele mahopAdhyAyajIe kahyuM che ke, "sAco sAdhu te che je zarIranI mamatA sAthe ja satata yuddha khelato rahIne tene khatama kare che, kemake sAdhuno sauthI moTo duzmana dehAdhyAsa ja che." vaMdana te mahAmunione; jeo zArIrika vedanAonI vacce rahIne paNa parameSThI bhagavaMtone bhAvabharI vaMdanAo ApI zakyA che ane anaMtakALamAM bAMdhelA anaMtAnaMta karmone kalAkomAM, divasomAM ke varSomAM ja khatama karI cUkyA che. dharma to mAro svabhAva che 173 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43. zrIneminAtha : vivAha, dIkSA, kaivalya eka vAra nemikumAra kRSNa vAsudevanI AyudhazALAmAM gayA. nemikumAre kutUhala vinA paNa mitronA AgrahathI vAsudevanuM ati bhAre sudarzana cakra AMgaLInA TeravA upara laIne kuMbhAranA cAkaDAnI mAphaka sahelAIthI pheravyuM, temanuM dhanuSya kamaLanI dAMDInI mAphaka namAvyuM, kaumudInI gadAne lAkaDInI mAphaka UMcakI lIdhI ane temano pAMcajanya zaMkha jorathI phUMkyo. pAMcajanya zaMkhanA A avAjathI comera khaLabhaLATa thaI gayo. cArebAju dhamAla macI gaI. hAthI, ghoDA potAnA baMdhano toDIne nAsabhAga karavA lAgyA. zrIkRSNane A avAja saMbhaLAtA vicAra Avyo ke, 'zuM koI zatru utpanna thayo che ?' te AyudhazALAmAM AvyA ane tyAM nemikumArane joIne Azcarya pAmyA. temane thayuM ke nemikumAranA baLanI parIkSA to karI ja levI joIe. te mArAthI vadhu baLiyo hoya to mArA rAjya mATe ciMtAjanaka paristhiti UbhI thAya. tethI kRSNe temane yuddha karavAnuM kahyuM paNa nemikumAra bolyA ke,"baLanI parIkSA karavA mATe ApaNane mallayuddha karavAnuM na zobhe. tenA karatAM hAtha lAMbo karIe ane ekabIjA vArApharatI ekabIjAno hAtha vALI Ape emAM baLanI parIkSA sahelAIthI thaI jAya." e vAta mAnIne pahelAM zrIkRSNe potAno hAtha laMbAvyo. nemikumAre netaranI soTInI mAphaka saheja mAtramAM tene vALI nAMkhyo. pachI nemikumAre potAno hAtha laMbAvyo. zrIkRSNe khUba mathAmaNa karI. te vALI zakyA nahIM. chevaTe vRkSanI DALI jevA hAthane zrIkRSNa vAMdarAnI peThe laTakI paDyA paNa to ya hAtha to na ja namAvI zakyA. tethI temane manamAM ghaNI ciMtA thaI ke AvA baLavAna nemikumAra AvatI kAle mAruM rAjya laI leze to ? AthI zrIkRSNe temanA moTAbhAI balabhadra sAthe vicAraNA karI ke, 'have ApaNe zuM karavuM ? nemi to khUba baLavAna che ane rAjyanI IcchAvALA che.' eTalAmAM AkAzavANI thaI ke, "he kRSNa vAsudeva ! pUrve naminAtha prabhue kahela ja che ke bAvIsamA tIrthaMkara neminAtha kumArAvasthAmAM ja dIkSA leze." A sAMbhaLIne kRSNa kAMIka nizcita to thayA paNa pAkuM karI levA mATe temaNe jaLakrIDA goThavI. zrIkRSNa potAnI rANIo sAthe sarovare gayA. tyAM nemi sAthe niHzaMkapaNe krIDA karavAnuM zrIkRSNe rukmiNI vagerene kahI rAkhyuM hatuM. tethI tyAM zrIkRSNanI rANIo nemikumArane herAna karavA lAgI; puSponA daDA mAravA lAgI, keza2varSaM jaLa temanI upara chAMTavA lAgI, jAtajAtanI mazkarIo karavA lAgI, kAmayukta hAsya karavA lAgI, raMganI picakArIo bharIne nemikumAra upara raMga chAMTavA lAgI. te vakhate pharIthI AkAzavANI thaI ke, "he strIo ! tame mugdhA cho, kAraNa ke A prabhuno to bALapaNamAM cosaTha indroe eka yojananA pahoLA mukhavALA hajAro moTA kaLazothI meru parvata upara abhiSeka karyo hato paNa te prabhu jarA paNa vyAkuLa thayA na hatA to tamArA A phUlanA daDAnA prahArathI ke picakArIthI muMjhAI jaze zuM ?" pachI nemikumArane sarova2kAMThe besADyA. tenI AsapAsa strIo UbhI rahI. dharma to mAro svabhAva che 174 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ rukmiNIe kahyuM, "he nemikumAra ! tame AjIvikAnA bhayathI DarIne paraNatA nathI te ayogya che. tamArA bhAI te mATe samartha che. tamArI patnIne te pALaze." satyabhAmA bolI, "RSabhadeva ane anya tIrthakaroe lagna karyA hatA, rAjya bhogavyuM hatuM, temane putro thayA hatA ane to ya chevaTe mokSe gayA che. to tame Aje koI navA mokSagAmI pAkyA cho zuM?" jAMbuvatI bolI, "ApaNA kuLanA munisuvrata tIrthakara paNa gRhasthAvasthAmAM rahIne putra thayA pachI mokSe gayA che." padmAvatIe kahyuM, "strI vagara puruSanI zobhA ja nathI. strI vagaranA puruSano koI vizvAsa karatuM nathI." gAMdhArIe kahyuM, "Atithya karavA mATe, saMgha kADhavA mATe, vivAha, ujANI, pokhaNuM vageremAM badhe strInI jarUra rahe che." gaurI bolI, "pakSI paNa potAnI strI sAthe rahe che. tame pakSI karatAM ya gayA." lakSmaNAe kahyuM, "strI vagara to badhuM zUnya che." AvuM ghaNuM kahyA chatAM nemikumAra mauna rahyA. maunane badhAe saMmati mAnI lIdhI. "jyAM niSedha nahIM tyAM svIkAra" evuM mAnIne badhI gopIo kahevA lAgI ke, "nemikumAre lagnanI saMmati ApI tarata kRSNa kropTakI nAmanA jyotiSIne bolAvyA. teNe comAsAmAM lagnano niSedha jaNAvyo. samudravijaya rAjAe kahyuM ke, "mAMDa mAMDa nemikumAre hA pADI che to game tema karIne najIkanuM muhUrta zodhavuM ja rahyuM." jyotiSIe zrAvaNa suda chaThThano divasa batAvyo. tAbaDatoba taiyArI thaI gaI. lagnano varaghoDo nIkaLyo. AgaLa cAlatAM sapheda mahela dekhAyo. nemikumAre pUchyuM, "A mahela kono che ?' sArathi : te mahela tamArA sasarA ugrasena rAjAno che. te mahelanA jharUkhAmAM rAjImatInI sakhIo mRgalocanA ane caMdrAnanA vAtacIta karI rahI hatI. rAjImatI vacce AvIne UbhI. sakhIo varanA vakhANa karatI hatI ane AvA patine meLavavA badala rAjImatIne bhAgyazALI gaNatI hatI. rAjImatI nemikumArane joIne Azcaryamugdha banI gaI, "zuM A pAtAlakumAra che ? kAmadeva che ? indra che ke mUrtimAna puNya che ? vidhAtAe kevo puruSa sajaryo che ?" A vakhate sakhIone TIkhaLa karavAnuM sUjhayuM. mRgalocanAe caMdrAnanAne kahyuM, "A vara bhale sarvaguNasaMpanna hoya paNa tenAmAM eka doSa jarUra che ke te kALiyo che." A sAMbhaLIne rAjImatIe kahyuM ke, "Aje tamArI buddhimattA aMgeno mAro bhrama bhAMgI gayo. citrAvalI, agara, kastUrI, megha, AMkhanI kIkI, keza, kasoTIno paththara, meza vagere zyAma raMganA hovA chatAM mahA phaLavALA che. AMkhanI kIkI, bhojanamAM marI tathA citramAM rekhA zyAma raMganA hovA chatAM guNavALA che. vaLI mIThuM sapheda che chatAM khAruM che. barapha dhoLo che chatAM dahana karanAro che. Ama dhoLA raMgamAM avaguNo paNa che." ema TIkhaLa cAlu hatI tyAre..... dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 175
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ A bAju ratha AgaLa vadhyo. pazunA karuNa svaro saMbhaLAvA lAgyA. nemikumAre sArathine kAraNa pUchyuM. sArathie kahyuM ke, "ApanA sasarA ugrasena to kSatriya rAjA che paNa temane ajaina kSatriya rAjAo, mitro hoI temanA bhojana mATenA mAMsa mATe A pazu-pakSIo ekaThAM karyA che." A sAMbhaLatAM ja nemikumArane jhATako lAgyo. nemikumAre kahyuM, "are, A zuM? mArA lagnanA utsavamAM A jIvono anutsava ? dhikkAra che; AvA pazuonuM mota lAvatA mahotsavane. sArathi ! hamaNAM ja ratha pAcho vALI nAMkha." te ja samaye rAjImatInI jamaNI AMkha pharakI. strInI jamaNI AMkha pharake te amaMgaLa sUcaka che. puruSanI DAbI AMkha pharake te amaMgaLa sUcaka che. rAjImatI bolI, "mArI jamaNI AMkha atyAre kema pharake che ?" sakhIo thU thU karavA lAgI ane bolI, "amaMgala nAza pAmo, amaMgala nAza pAmo." kavi kalpanA kare che ke e vakhate koI haraNa potAnI garadanathI haraNInI garadana DhAMkIne sUnamUna Ubho rahyo hato. hariNI jANe ke tene kahetI hoya ke, "tame ciMtA na karo. A to vizvanA jIvamAtrano uddhAra karanArA nemikumAra che. tene vAta karo to jarUra ApaNane te choDAvI deze." te haraNa paNa jANe ema kahevA lAgyo ke, "he traNa bhuvananA svAmI ! ame jaMgalanA taraNAM khAIe chIe ane jharaNAnA pANI pIne saMtoSa mAnIe chIe. mAnavajAtithI keTalAya gAu dara rahIe chIe to pachI amArA jevA niraparAdhIno jIva laIne amone zA mATe herAna karo cho ?" te vakhate nemikumAre pazurakSakone kahyuM, "ughADI nAMkho daravAjA ane choDI do A badhA pazupakSIone. mAre nathI karavA lagna." jevA daravAjA khUlyA ke pazuo harSanI ciciyArIo karatAM doDavA lAgyA. A kavi kalpanA kare che ke haraNa eTale raMgamAM bhaMga paDAvanAra pazu. mATe ja tene saMskRtamAM kuraMga kahevAya che te sAcuM che. rAmane sItAno viraha haraNe karAvyo, candrane kalaMkita karanAra haraNa che ane nemikumArane rAjImatIno viraha karAvanAra paNa A haraNa ja che. A vakhate samudravijaya tathA zivAdevI mAtAe ADA UbhA rahIne rathane aTakAvyo. zivAdevIe AMkhamAM AMsu lAvIne lagna karavA vinaMtI karI tyAre nemikumAre kahyuM, "he mAtA ! tame A Agraha choDI do. rAgI upara paNa virAgI (vizeSa rAgI) thAya tevI mAnavI-strI mATe paraNavI nathI. mAre to virAgI (vigata-rAgI) upara rAga kare tevI muktirUpI strIne ja paraNavI che.' pitA samudravijaye kahyuM, "vatsa ! kAMIka vahevAra to samaja. Ama pAchA pharI javuM te ucita nathI.'' nemikumAra : pitAjI ! mane Avo Agraha na karo. saMsAranI bhogakriyA aneka prANono ghANa kADhanArI che. eka vakhata saMsAranuM sukha bhogavavA jatAM be thI nava lAkha paMcendriya garbhaja jIvo tathA asaMkhya saMmUcchima jIvono nAza thAya che. samudravijaya rAjAe kahyuM, "vatsa ! RSabhadeva Adi jinezvaro vivAha karIne mokSe gayA che to zuM tuM navAIno mokSa pAmavA mAMge che ?" nemikumAre uttara ApatA pitAne kahyuM, "pitAjI ! temanA nikAcita bhogAvalI karma bAkI hatA. mArA bhogAvalI karmo have kSINa thayA che." A bAju rathane pAcho vALelo joIne rAjImatI bolI, "he deva ! A zuM thayuM?' ema kahIne dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 176
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ bebhAna thaI gaI. sakhIoe upacAra karIne tene zuddhimAM ANI. pachI rAjImatI AkaMda karatI, bhAgyane vakhoDatI potAne ja upAlaMbha ApavA lAgI. e vakhate sakhIo bolI, "ame kahyuM ja hatuM ke kALAno kadI vizvAsa na karavo te vAta sAcI paDI. paNa kAMI nahi, rAjula ! have tArA mATe ame bIjo pati zodhI kADhIzuM." A sAMbhaLatAM ja rAjImatIe kAne hAtha dIdhA ane kahyuM, "AvA zabdo sAMbhaLavA mATe huM taiyAra nathI. sUrya pazcimamAM Uge to ya have jene eka vAra pati mAnyo che te ja mAro pati raheze." Avo hato Arya saMskRtino utkRSTa Adarza ! jANatA-ajANatAM ya je saMbaMdha thAya temAM pheraphAra thaI zakato nahi. eka vakhata hIrasUrijI mahArAja sIrohImAM hatA tyAre ghaNA yuvako savAre pratikramaNa karavA mATe upAzraye AvatA. ziyALAno samaya hovAthI badhA kAmaLI oDhIne besatA hatA. jANe badhA ya sAdhu ja lAge. tyAM eka bAI vaMdanArthe AvI. eka yuvaka zrAvakane sAdhu mAnIne vaMdanA karI. pachI jyAM kahevA jAya che "svAmI ! zAtA che jI !' tyAM ja te yuvake mAthuM UMcuM karIne kahyuM, "are ! huM sAdhu nathI. tene joIne bAI coMkI UThI, kemake A yuvaka sAthe ja te bAInuM vevizALa thayuM hatuM. te bAIe ghera AvIne mAtApitAne vAta karI ke, "have jiMdagIbhara e mArA gurunA sthAne raheze. huM koInI paNa sAthe lagna karIza nahIM." ajANatAM thaI gayela vaMdana hatuM chatAM ya te yuvakane guru tarIke mAnya rAkhyA ane te bAI jiMdagIbhara brahmacAriNI rahI. pAchaLathI teNe dIkSA lIdhI. - sakhIone bIjA patinI vAta asaMbhavita jaNAvIne rAjImatI nemikumArane kahevA lAgI : "he vibhu ! tamArI pAse AvelA yAcakone temanI IcchA anusAra tame Apo cho, paraMtu jenI huM mAMgaNI karatI hatI te hAtha Ape mane Apyo nahi. khera ! kAMI vAMdho nahi. Ape mArA hAtha upara hAtha Apyo nahIM paNa yAda rAkhajo ke huM dIkSA vakhate have mArA mastaka upara hAtha laIne jaMpIza." - tyAra pachI prabhue eka varSanuM vadAna ApavAnuM zarU karI dIdhuM. eka varSa pUruM thatAM prabhuno dIkSAno varaghoDo nIkaLyo. zrAvaNa suda chaThThanA roja uttarakurA nAmanI pAlakhImAM besIne dvArikA nagarInI madhyamAMthI pasAra thaIne raivataka udyAnamAM azokavRkSa nIce UtaryA. tyAM AbhUSaNono tyAga karIne chaThThanA tApUrvaka paMcamuSTi lonca karyo. deve devadUSya ApyuM. eka hajAra puruSonI sAthe citrA nakSatramAM prabhue dIkSA lIdhI. - zrIneminAtha prabhue 54 divasanI chabasthapaNe sAdhanA karI. pachI Aso vada amAsane divase giranAra parvatanA zikhara upara, vetasa nAmanA vRkSa nIce, aThThamanA tApUrvaka neminAtha prabhune citrA nakSatramAM sahasrAmra vanamAM kevaLajJAna ane kevaLadarzana prApta thayA. zrIkRSNa moTA ADaMbarathI prabhune vAMdavA AvyA. te vakhate rAjImatI paNa tyAM AvyA. pachI prabhunI dezanA sAMbhaLIne varadatta rAjAe be hajAra rAjAo sAthe dIkSA lIdhI. pachI zrIkRSNa rAjImatInA snehanuM kAraNa pUchyuM eTale prabhue dhanavatInA bhavathI mAMDIne tenI sAtheno potAno nava bhavano saMbaMdha kahI saMbhaLAvyo. nema-rAjulanA nava bhava prabhue kahyuM : (1) pahelA bhavamAM huM dhana rAjaputra hato, te mArI dhanavatI patnI hatI. (2) bIjA bhavamAM ame baMne pahelA devalokamAM deva-devI hatA. (3) trIjA bhavamAM huM citragati vidyAdhara hato, te ratnAvatI mArI strI hatI. (4) cothA bhavamAM ame baMne devalokamAM deva hatA. (5) pAMcamA bhavamAM huM aparAjita rAjA hato, te mArI priyatamA rANI hatI. (6) chaThThA bhavamAM ame baMne agiyAramA devalokamAM deva hatA. (7) sAtamA bhAvamAM huM zaMkha nAme rAjA hato, te yazomatI nAme dharma to mAro svabhAva che 177 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ rANI hatI. (8) AThamA bhavamAM ame aparAjita devalokamAM deva hatA. (9) navamA bhavamAM huM neminAtha chuM, te rAjImatI che. rahanemi prasaMga tyAra pachI vihAra karIne prabhu ekadA pAchA giranAra padhAryA. tyAM rAjImatIe tathA rahanemie dIkSA lIdhI. have eka vakhata rAjImatI vaMdanA karavA jatI hatI tyAM rastAmAM varasAda paDyo tethI sAdhvIvRMda Amatema rakSaNa levA vikharAI gayuM. rAjImatIe eka guphAmAM Azaro lIdho. A ja guphAmAM rahanemi dhyAnastha avasthAmAM beThA hatA. AnI rAjImatIne khabara na hatI. teNe potAnA bhInA vastro virAdhanAthI bacavA mATe zilA upara nAMkhyA. rahanemimAM utkaTa saMyamanI bhAvanA hatI. teo zAstranA prakhara abhyAsI hatA. paNa to ya juo; nimitta maLatAM ja kevA bhayaMkara vicAro temanA aMtaramAM UbharAI gayA! rAjImatIne vasrarahita joIne diyara rahaneminuM mana vikArayukta banyuM. kulalajjA choDIne rAjImatIne te kahevA lAgyA : "ApaNe bhogavilAsathI ApaNo janma saphaLa karIe ane pachI ApaNe tapazcaryA AdarIzuM.' kAmanI bhASA sAMbhaLatAM ja rAjImatI camakI gayA. tarata ja bhInAM kapaDAM paherI lIdhA. mahopAdhyAyajIe kahyuM che ke, "adhyAtmazAstranA je jANakAra che ane jenA upara gurunI kRpA varasI che tene ja nirdaya kAmacaMDALa pIDato nathI." sanatakumAra cakravartInI rANInA vALanI eka ja laTe saMbhUti-munine niyANApUrvaka brahmadatta cakrI banAvIne sAtamI nArake dhakelI mUkyA. kUlavAlake guruno droha karyo. tene gurue zApa dIdho tethI abhimAnathI te bolyo ke, 'paDyA paDyA have strIthI !' te gayo nirjana jaMgalamAM, tyAM pachI strI hoya ja kyAMthI ? paNa gurunI kRpA tenI upara na hatI ethI eka vezyA tyAM gaI ane tenAthI phUlavAlaka muninuM ghora patana thayuM. gurukRpA e khUba mahattvano guNa che. 'tattvArthAdhigama sUtra' TIkAmAM umAsvAti mahArAjAe gurukulavAsane ja brahmacarya kahyuM che. rahaneminA kAmayukta zabdo sAMbhaLIne rAjImatI bhAvAvezamAM AvI gayA. te bolyA, "are ! A tame zuM bolo cho ? devariyA munivara ! AvI aTita mAMgaNI kAM karo ! tame kevI ghora tapazcaryA karI che ! gharabAra, saMsAra, sAvadya kAmakAja-badhuM-choDyA pachI AvI IcchA karatAM lajjA paNa nathI AvatI ! agaMdhana kuLanA nAga koIne karaDe pachI gADika tene dIdhela DaMkhamAMthI jhera cUsI levA kahe eTale mAthuM DolAvIne te nAga spaSTa nA pADe. pachI gAruDika gusse thaIne kahe : 'khabara che ne; A 'nA' pADavAnuM pariNAma ? A bhaDabhaDatA agnimAM khAkha thavuM paDaze.' parantu to ya te nAga jhera cUsato nathI paNa agnimAM baLIne khAkha thAya che. rAjImatI kahe che ke agaMdhana kuLamAM janmela nAga paNa potAnuM vamela-UlaTI karela-pAchuM leto nathI to zuM tenAthI paNa vadhu halakA adhama tame cho?" A zabdo sAMbhaLIne rahanemine potAnI bhUla samajAI. temaNe rAjImatInI mAphI mAMgI. te bolyA : 'tame mane bacAvI lIdho !' pachI pApanI AlocanA karavA bhagavAna pAse gayA. tyAM dezanA sAMbhaLIne bhagavAna samakSa duSkRtya jaNAvyuM. prabhue pharamAvela AlocanA pALIne tapa tapIne kevalI thaIne te mokSe gayA. rAjImatI paNa dIkSA pALIne kevalI thaI mokSe gayA. dharma to mAro svabhAva che 178 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke 44. (driaupadInuM apaharaNa : pAMDavonI hakAlapaTTI : gajakarUmAla eka vakhata draupadI beThI hatI tyAre tyAM nAradajI padhAryA. nAradajI AvyA chatAM draupadIe temanuM mAna-sanmAna na karyuM, vinaya-viveka na jALavyA. draupadIne thayuM ke A kyAM evA sAdhu mahAtmA che ? AthI nAradajIne apamAna lAgyuM. temane thayuM, "A draupadIne kAMI vinaya-vivekanI gatAgama nathI, tene abhimAna AvI gayuM che to have tenI khabara laI nAMkhuM." pachI nArada pahoMcyA dhAtakIkhaMDamAM. ApaNA jaMbadvIpa pachI lavaNasamudra Ave. tyAra pachI dhAtakIkhaMDa Ave che. A dhAtakIkhaMDanA bharatakSetranI aparakaMkA nAmanI rAjadhAnI hatI tyAM rAjA padmanAbha pAse nAradajI pahoMcyA. te rAjA pAse draupadInA sauMdaryanA evA guNagAna gAyA ke rAjA eTalo badho kAmAsakta thaI gayo ke draupadIne devanI ArAdhanA dvArA te potAnA mahelamAM lAvyo. A bAju draupadIne na jovAthI kuntI-sAsu raDAroLa karavA lAgyA. teNe kRSNane Thapako Apyo. kRSNa draupadInI zodha cAlu karI paNa kyAMya patto na lAgyo. ekadA teo udAsa thaIne beThA hatA tyAM nAradajI AvI caDyA. nAradajI bolyA, "kema kRSNa vAsudeva ! Ama udAsIna kema? kRSNa: 'draupadInuM apaharaNa thayuM che. Apane kAMI draupadI aMge khabara che?' nAradajI : are, draupadInuM to dhAtakIkhaMDanI rAjadhAnI aparakaMkAnA rAjavI padmanAbhe apaharaNa karyuM che. tyAra bAda susthita nAmanA devanI sahAyathI lavaNasamudra ullaMghIne kRSNa vAsudeva aparakaMkAmAM pahoMcyA. tyAM nRsiMhanuM rUpa laIne rAjA sAthe laDyA, tene parAjita karyo ane draupadIne meLavI. kRSNa zatru rAjAne mArI nAMkhavA taiyAra thayA. e vakhate rAjAe draupadInuM zaraNa lIdhuM. teNe kahyuM, "tuM strIno veSa laIne mArI pAchaLa pAchaLa cAlIne Ave ane zrIkRSNanuM zaraNa le to ja te tane jIvato choDaze." padmanAbhe te zarata kabUlI ane teno amala karyo. AthI zrIkRSNa tene jIvato choDyo. pAMDavone draupadI soMpI. je rIte zrIkRSNa AvyA hatA te ja rIte te mArgethI dvArikA javA nIkaLyA. zrIkRSNa samudra utarI pAMDavo pratye bolyA, "he pAMDavo ! jyAM sudhImAM huM susthita devanI vidAya na lauM tyAM sudhImAM tame gaMgA utarI jAo." pachI teo nAvamAM besIne sADIbAsaTha yojanA vistAravALA gaMgAnA bhayaMkara pravAhane utarIne paraspara kahevA lAgyA ke ahIM ApaNe nAva UbhI rAkhIne zrIkRSNanuM baLa joIe ke zrIkRSNa nAva vinA A gaMgAnA pravAhane zI rIte utare che. te pramANe saMketa karIne teo nadInA taTamAM saMtAI rahyA.pachI zrIkRSNa kArya sAdhIne kRtakRtya thaI gaMgAne tIre AvyA. nAvane joI nahIM eTale eka bhujA upara azva sahita rathane rAkhIne bIjA hAthathI jaLa taravA lAgyA. e pramANe taratA taratA jayAre gaMgAnA madhyamAM AvyA tyAra bAda zrAMta thaIne vicAravA lAgyA ke, "aho ! pAMDavo ghaNI zaktivALA ke jeo nAva vinA gaMgAne tarI gayA." zrIkRSNanA A pramANenA vicArane jANIne gaMgAdevIe tatkALa sthaLa karI ApyuM. eTale visAmo laIne harine mukhe karI tene utarI gayA. tIre AvIne pAMDavone pUchyuM ke, "tame vahANa vagara zI rIte gaMgA utaryA ?" pAMDavoe kahyuM, "ame to nAvathI gaMgA UtaryA." zrIkRSNe kahyuM ke, "tyAre nAvane pAchI vALIne mAre mATe kema na mokalI ?' pAMDavo bolyA, 'tamArA baLanI parIkSA karavA ame nAvane mokalI nahIM." te sAMbhaLIne zrIkRSNa kopa karIne kahyuM ke, "tame samudra taravAmAM ke dharma to mAro svabhAva che 179 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ aparakaMkA nagarI jItavAmAM zuM mAruM baLa jANyuM na hatuM ke have mAruM baLa jANavuM hatuM? A pramANe kahIne pAMDavonA pAMceya rathane lohadaMDa vaDe cUrNa karI nAMkhyA ane te ThekANe 2thamardana nAme nagara vasAvyuM. pachI zrIkRSNe pAMDavone dezapAra karyA ane pote chAvaNImAM AvIne sarvanI sAthe dvArakAmAM AvyA. pAMDavoe potAnA nagaramAM AvIne e vRttAnta kuntI mAtAne kahyo eTale kuntI dvArakAmAM AvyA ane zrIkRSNane kahyuM ke, "he zrIkRSNa ! tame dezapAra karelA mArA putro kyAM raheze ? kAraNa ke A bharatAamAM to evI pRthvI nathI ke je tamArI na hoya." zrIkRSNa bolyA, "dakSiNa samudranA taTa upara pAMDumathurA nAme navI nagarI vasAvIne tamArA putro nivAsa kare." kuntIe AvIne e vAta putrone karI eTale teo samudra pAra karIne pavitra evA pAMDu dezamAM gayA. zrIkRSNe hastinApuranA rAjya upara potAnI bahena subhadrAnA pautra ane abhimanyunA putra parikSitano rAjyAbhiSeka karyo. bhagavAna neminAtha pRthvItaLane pavitra karatAM anukrame sarva nagarazreSTha evA bhadrilapura padhAryA. tyAM sulasA ane nAganA putro ke je devakInA udarathI utpanna thayA hatA ane jemane devatAo upADI lAvIne sulasAne ApyA hatA teo pratyeka batrIsa batrIsa kanyAo paraNyA hatA. temaNe zrI neminAthanA bodhathI temanI pAse vrata grahaNa karyuM. te chaye caramazarIrI hatA. teo dvAdhya dhAraNa karI ugra tapa karatA prabhunI sAthe vihAra karavA lAgyA. devakInA cha putro zrI neminAtha prabhu vihAra karatA karatA anyadA dvArakA samIpe padhAryA. sahasrAmravana nAmanA upavanamAM samosaryA. te samaye devakInA cha putroe chaThTha tapanA pAraNAne arthe be be nI joDa thaIne traNa bhAge judA judA vahoravA mATe dvA2kAmAM praveza karyo. temAM prathama anIkayazA ane anaMtasena devakIne ghera gayA. temane zrIkRSNanA jevA joIne devakI ghaNo harSa pAmI. pachI teNe siMhakezarIA modakathI temane pratilAbhita karyA. teo tyAMthI bIje gayA eTalAmAM temanA sahodara ajitasena ane nihatazatru nAme be mahAmuni tyAM AvyA. temane paNa devakIe pratilAbhita karyA. eTalAmAM devayazA ane zatrusena nAme trIjA be muni paNa tyAM padhAryA. temane namaskAra karIne aMjali joDIne devakIe pUchyuM, "he munirAja ! zuM tame dizAnA mohabhramathI vAraMvAra ahIM Avo cho ? ke zuM mArI matimAM bhrama thaI gayo che ? tame tenA te nathI ? athavA saMpattithI svargapurI jevI A nagarImAM zuM maharSione yogya bhaktipAna nathI maLatuM ?' AvA devakInA praznathI te muni bolyA, "amane kAMI paNa dizAmoha thayo nathI paNa ame cha sahodara bhAIo chIe, bhadrilapuranA rahevAsI chIe ane sulasA-nAgadevanA putro chIe. zrI neminAthanI pAse dharma sAMbhaLIne ame chaye baMdhue dIkSA lIdhI che. Aje traNa joDa thaIne vahoravA nIkaLelA chIe. te traNe yugala anukrame tamAre ghera AvyA chIe." te sAMbhaLIne devakI vicAramAM paDyA ke, "A chaye munio zrIkRSNanA jevA kema haze ? eka talamAtra jeTalo paNa phera nathI. pUrve atimukta sAdhue mane kahyuM hatuM ke tamAre ATha putro thaze ane te jIvatA raheze. to zuM A chaye mArA putro nahIM hoya ?'" Avo vicAra karIne bIje divase teo devaracita samosaraNamAM zrI neminAthane pUchavA gayA. devakInA hRdayano bhAva jANIne tenA pUchyA pahelAM prabhue kahyuM ke, "he devakI ! tame kAle joyA te chaye tamArA putro che. tene naigameSI deve dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 180
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvatA ja tamArI pAsethI laIne sulatAne ApyA hatA. pachI tyAM e cha sAdhuone joIne devakIne stanamAMthI paya jharavA lAgyuM. teNe chae munine premathI vaMdanA karIne kahyuM ke, "he putro ! tamArA darzana thayA te bahu sAruM thayuM. mArA udaramAMthI janma lenAra paikI ekane utkRSTa rAjaya maLyuM ane tamane chane dIkSA prApta thaI te to bahu sArI vAta thaI, paNa mane emAM eTalo ja kheda che ke tamArAmAMthI meM koIne ramADyA ke ucheryA nahIM." bhagavAna neminAtha bolyA, "devakI ! vRthA kheda zA mATe karo cho ? pUrvajanmanA kRtyanuM phaLa A janmane vize prApta thayuM che, kemake pUrvabhavamAM tamArI sapatnInA sAta ratno coryA hatA, pachI jayAre te rovA lAgI tyAre tame temAMthI mAtra eka ratna pAchuM ApyuM hatuM." A pramANe sAMbhaLIne devakI potAnA pUrvabhavanuM duSkRta niMdatI ghera gaI ane putrajanmanI IcchAthI khedayukta rahevA lAgI. tevAmAM zrIkRSNe AvIne pUchyuM ke, "he mAtA ! tame kheda kema karo cho?" devakI bolyA, "he vatsa! mAruM badhuM jIvita niSphaLa gayuM che, kemake tame bALapaNamAM naMdane ghera moTA thayA ane tamArA aMgreja che sahodara nAga sArthavAhane ghera ucharyA. meM to sAtamAMthI ekeya putrane bAlyavayamAM prema karyo nahIM. tethI he vatsa ! bALakanuM lAlana-pAlana karavAnI IcchAvALI huM putrane IcchuM chuM. te pazuone paNa dhanya che ke jeo potAnA baccAne vahAla kare che." gajasukumAlA mAtAnA AvA vacana sAMbhaLIne huM tamAro manoratha pUro karIza' ema kahIne zrIkRSNa saudharma IndranA senApati naigamethI devanI ArAdhanA karI. deva pratyakSa thaIne bolyA, "he bhadra ! tamArI mAtAne AThamo putra thaze, paNa jayAre te buddhimAna yuvAvasthA pAmaze tyAre dIkSA leze." tenA A pramANenA kathana pachI svalpa vakhatamAM eka mahaddhika deva svargathI AvIne devakInA udaramAM utpanna thayo ane samaya AvatA putrarUpe avataryo. tenuM gajasukumAla nAma pADyuM. bIjA zrIkRSNa hoya tevA e deva samAna putranuM devakI lAlanapAlana karavA lAgyA. mAtAne ati vahAlo ane bhrAtAne prANa samAna kumAra baMnenA netrarUpI kumudane caMdrarUpa thayo. anukULa yuvAna vayane pAmyo, pitAnI AjJAthI drama rAjAnI putrI prabhAvatIne paraNyo. vaLI te brAhmaNanI kSatriyANI strIthI utpanna thayelI somA nAmanI kanyAne paNa jo ke Icchato hato, chatAM ya mAtA ane bhrAtAnI AjJAthI paraNyo. tevAmAM zrI neminAtha prabhu tyAM samosaryA. temanI pAse strIo sahita jaIne gajasukumAle sAvadhAnapaNe dharma sAMbhaLyo. tethI apUrva vairAgya utpanna thatAM banne patnIo sahita mAtA-pitAnI AjJA meLavIne teNe prabhunI pAse dIkSA lIdhI. jyAre gajasukumAle dIkSA lIdhI tyAre tenA viyogane sahana na karI zakatA evA tenA mAtApitAe, zrIkRSNa pramukha bhAIoe UMce svare rudana karyuM. je divase dIkSA lIdhI te ja divase gajasukumAla muni prabhunI AjJA laIne sAyaMkALe smazAnamAM jaIne kAyotsargadhyAne rahyA. tevAmAM kaMIka kAraNe bahAra gayelA somazarmA brAhmaNe temane joyA. temane joIne te somazarmAe ciMtavyuM ke, "A gajasukumALa kharekharo pAkhaMDI che. viDaMbanA karavA mATe ja e mArI putrIne paraNyo hato." Ama vicArIne e mahAvirodhI buddhivALA somazarmAe ati krodhAyamAna thaIne baLatI citAnA aMgArAthI bharelI eka ghaDAnI ThIba tenA mAthA para mUkI. tenAthI atyaMta dahana thayA chatAM temaNe khUba samAdhipUrvaka sarva sahana karyuM. tethI gajasukumALa muninA karmarUpI sarva IMdhana baLIne bhasma thaI gayA ane tatkALa kevaLajJAna prApta karIne AyuSya pUrNa thavAthI dharma to mAro svabhAva che 181 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ te muni mokSe gayA. prAtaHkALe zrIkRSNa potAnA parivAra sahita rathamAM besIne pUrNa utkaMThita manathI gajasukumALa munine vAMdavA mATe cAlyA. dvArakAnI bahAra nIkaLyA. tevAmAM temaNe eka vRddha brAhmaNane mAthe thoDI IMTo laIne koI devAlaya ta2pha jato joyo. zrIkRSNa tenI upara dayA lAvIne temAMthI eka IMTa potAnI jAte te devAlayamAM laI gayA eTale loko te pramANe eka eka IMTa laI gayA jethI tenuM kAma thaI gayuM. A pramANe te brAhmaNane kRtArtha karIne neminAtha pAse AvyA. tyAM potAnA bhAI gajasukumALane temaNe dIThA nahi eTale zrIkRSNe bhagavaMtane pUchyuM ke, "prabhu ! mArA bhAI gajasukumALa kyAM che ?'' bhagavaMte kahyuM ke, "somazarmA brAhmaNane hAthe teno mokSa thayo." te vAta vistArathI sAMbhaLatAM ja zrIkRSNane mUrchA AvI. thoDI vAre saMjJA pAmIne zrIkRSNe pharI vAra prabhune pUchyuM, "prabhu ! e mArA bhAIno vadha karanAra brAhmaNane mAre zI rIte oLakhavo ?" prabhu bolyA, "zrIkRSNa ! somazarmA upara tame kopa karazo nahIM, kAraNa ke te tamArA bhrAtAne sadya mokSa thavAmAM sahAyakArI thayo che. lAMbe kALe sAdhya thAya tevI siddhi hoya te paNa sahAya maLavAthI kSaNamAM siddha thAya che. jema tame pelA vRddha brAhmaNane sahAya karI to tenI sarva IMTo svalpa samayamAM Icchita sthAnake pahoMcI gaI. jo somazarmA tamArA bhAIne Avo upasarga na karata to kALakSepa vagara tenI siddhi zI rIte thAya ? have tamAre tene oLakhavo che to ahIMthI pAchA vaLIne nagarImAM pesatA tamane joIne je mastaka phATavAthI marI jAya tene tamArA bhAIno vadha karanAra jANI lejo." pachI zrIkRSNe rudana karatAM potAnA bhAIno uttama saMskAra karyo. tyAMthI khedayukta citte pAchA vaLIne dvArakA nagarImAM pesatAM temaNe pelA somazarmA brAhmaNane mastaka phATIne marI jato joyo. eTale tatkALa tene page doraDI bAMdhIne mANasonI pAse AkhI nagarImAM pheravAvIne gIdha vagere pakSIone navuM balidAna ApavA mATe bahAra pheMkAvI dIdho. gajasukumALanA zokathI prabhunI pAse ghaNA yAdavoe ane vasudeva vinA nava dazArNoe dIkSA lIdhI. prabhunI mAtA zivAdevIe, neminAthanA baMdhue ane zrIkRSNanA aneka kumAroe paNa dIkSA lIdhI. tenI sAthe naMdanI kanyA ekanAzAe ane yAdavonI aneka strIoe dIkSA lIdhI. te vakhate zrIkRSNe kanyAnA vivAha na karavA mATe abhigraha aMgIkAra karyo eTale temanI sarva putrIoe paNa prabhunI samIpe dIkSA lIdhI. kanakavADImAM devakI ane rohiNI vinA vasudevanI bIjI sarva strIoe vrata grahaNa karyuM. kanakavADImAM teo rahI. saMsAranI sthiti ciMtavatA sagha ghAtikarma tUTI javAthI kevaLajJAna utpanna thayuM. devatAoe temano mahimA karyo. pachI potAnI meLe muniveza aMgIkAra karIne teo prabhunI pAse gaI. tyAM neminAthanA darzana karIne vanamAM jaIne eka mAsanuM anazana karIne te kanakavADImAM mokSe gaI. dharma to mAro svabhAva che 182 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 45. che . dharmAtmA zrIkRSNa eka divasa varSARtunA AraMbhamAM meghanI jema jagatane tRpta karanArA zrI neminAtha prabhu dvArikA nagarInI samIpe AvIne samosaryA. zrIkRSNa bhagavaMta pAse AvIne sevA karatAM prabhune pUchyuM, "he prabhu! tame ane bIjA sAdhuo varSARtumAM kema vihAra karatA nathI?" prabhu bolyA, "varSARtumAM badhI pRthvI vividha jaMtuothI vyApta thAya che tethI jIvane abhaya ApanArA sAdhuo te samayamAM vihAra karatA nathI." zrIkRSNe kahyuM ke, "tyAre huM paNa parivAra sahita vAraMvAra gamanAgamana karIza to ethI ghaNA jIvono kSaya thaze. mATe huM paNa varSAkALamAM rAjamahelanI bahAra nIkaLIza nahi. Avo abhigraha laIne zrIkRSNa tyAMthI jaIne potAnA rAjamahelamAM praveza karyo ane dvArapALane AjJA karI ke varSARtunA cAra mAsa koIne paNa rAjamahelamAM praveza karavA devo nahIM. vIro sALavI dvArakA nagarImAM vIro nAme eka sALavI viSNuno ati bhakta hato. te zrIkRSNanA darzana ane temanI pUjA karIne ja bhojana karato, nahi to jamato nahIM. zrIkRSNa pUrvokta hukamathI dvArapALe varSAkALamAM tene kRSNamaMdiramAM praveza karavA dIdho nahIM tethI te dvAre ja besI rahIne zrIkRSNane udezIne pratidina pUjA karato, paraMtu zrIkRSNanA darzana na thavAthI te bhojana karato nahIM. e pramANe jyAre varSAkALa vItI gayo ane zrIkRSNa rAjamahelanI bahAra nIkaLyA te vakhate sarva rAjAo ane e vIro sALavI dvAra pAse AvIne UbhA hatA. temAM vIrA sALavIne atyaMta kRza thaI gayelo joIne vAsudeve pUchyuM ke, "kema tuM kRza thaI gayo che?" eTale dvArapALoe kRza thavAnuM je yathArtha kAraNa hatuM te kahI jaNAvyuM. pachI zrIkRSNa kRpA karIne tene haMmezA rAjamahelamAM akhkhalitapaNe AvavA devAno hukama karyo. pachI zrIkRSNa parivAra sahita zrI neminAthane vAMdavA gayA. tyAM bhagavaMte kahelo yatidharma sAMbhaLIne zrIkRSNa bolyA, "he nAtha ! huM yatidharma pALavAne samartha nathI, paNa bIjAone apAvavAno ane tenI anumodanA karavAno mAre niyama ho. je koI dIkSA leze tene rokIza nahIM paNa putranI jema teno niSkramaNotsava karIza." Avo abhigraha laIne svasthAne gayA. tevAmAM potAnI vivAha karavAne yogya kanyAo namavA mATe AvI. temane zrIkRSNe kahyuM ke, "he putrIo ! tame svAminI thazo ke dAsI thazo ?" teo bolI ke, "ame svAminI thaIzuM." eTale zrIkRSNa kahyuM ke, "he pApa vinAnI putrIo ! jo svAminI thavuM hoya to neminAtha prabhunI pAse jaIne dIkSA lyo." A pramANe kahIne vivAhane yogya te kanyAone zrIkRSNa dIkSA apAvI. temaja je je kanyAo vivAha yogya thAya temane dIkSA apAvavA lAgyA. eka di' eka rANIe potAnI ke,maMjarI nAmanI kanyAne zIkhavyuM ke, "vatsa ! jo tArA pitA pUche to tuM niHzaMka thaIne kaheje ke mAre dAsI thavuM che, rANI thavuM nathI." anukrame jyAre te vivAhane yogya thaI tyAre tene tenI mAtAe tenA pitA (zrIkRSNanI) pAse mokalI. te gaI eTale zrIkRSNa pUchyuM ke, "dAsI thavuM che ke rANI?" eTale jema mAtAe zIkhavyuM hatuM tema teNe kahyuM. te sAMbhaLIne zrIkRSNa vicAravA lAgyA ke, "bIjI putrIo paNa Ama kaheze to te mArI putrIo bhavATavImAM dharma to mAro svabhAva che 183 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhamIne sarvathA apamAna pAmyA karaze. mATe have bIjI putrIone AvuM bole nahIM tevo upAya karuM." bIje divase sabhAsthAnamAM AvIne sabhAjanone kahIne zrIkRSNa te vIrakane kahyuM, "tuM A ke,maMjarIne grahaNa kara." vIrake tema karavAnuM IcchukyuM nahIM eTale zrIkRSNa bhrakuTi caDAvIne kahyuM, jethI tatkALa ke,maMjarIne paraNIne te potAne ghera laI gayo. ketumaMjarI tene ghera zayyA para besI rahevA lAgI ane bicAro vIraka rAta-divasa tenI AjJAmAM vartavA lAgyo. eka vakhata zrIkRSNa vIrakane kahyuM ke, "ketumaMjarI tArI AjJAmAM varte che?" tyAre te bolyo ke, "huM tenI AjJAmAM vartu ." zrIkRSNa kahyuM ke, "jo tAruM badhuM kAma tenI pAse nahIM karAve to tane kArAgRhamAM nAMkhIza.' zrIkRSNanA Azayane jANI laIne vIraka ghare Avyo ane teNe ketumaMjarIne kahyuM, "are strI ! tuM kema besI rahI che? vastra vaNavAne mATe pAna taiyAra kara." kemaMjarI krodhita thaIne bolI ke, "are koLI ! tuM zuM mane nathI oLakhato?" te sAMbhaLIne vIrake doraDI vaDe ketumaMjarIne nirdaya thaIne mAra mAryo, jethI te rotI rotI zrIkRSNa pAse gaI ane potAnA parAbhavanI vArtA kahI saMbhaLAvI. tyAre zrIkRSNe kahyuM ke, "te svAmIpaNuM choDIne dAsIpaNuM mAMgI lIdhuM che. have huM zuM karuM?" te bolI, "pitA ! to adyApi mane svAmIpaNuM Apo." zrIkRSNa bolyA ke, "have to tuM vIrakane svAdhIna che, mane svAdhIna nathI." jyAre ketumaMjarIe ati AgrahathI kahyuM tyAre zrIkRSNa vIrakane samajAvIne ketumaMjarIne rajA ApI. zrI nemiprabhu pAse dIkSA levarAvI. zrIkRSNanI sarvasaMgatyAganI utkaTatA zrIkRSNanA aMtaramAM sarvasaMgatyAganI bhAvanA kevI tIvratAthI ghUmatI haze tenI kalpanA svajanAdine sarvasaMgatyAgI banAvavAnI temanI utkaTa sakriyatA uparathI ApaNe karI zakIe chIe. saMsAramAM rahevA chatAM je puNyAtmAonuM mana saMsAramAM ramatuM na hoya, jalakamalavat nirlepa rahetuM hoya temanI AvI ja sthiti hoya. je pote na karI zake te jo kharekhara dharmapremI hoya to bIjAone dharma karavAmAM joradAra preraka banyA vinA to na ja rahe ane sarvanA e su-dharmonI hArdika anumodanA karyA vinAnI koI paLa javA na de. azubha karmonA tIvra udayA dharmanuM AcaravAmAM avarodha Ubho karI zake, paraMtu dharma karAvavAmAM ke anumodavAmAM avarodha Ubho karavAnI temanI paNa tAkAta nathI. AthI ja zrIkRSNane amuka kALamAM viziSTa kakSAnA dharmAtmA kSAyika samyagdaSTi kahevAmAM AvyA che. AthI ja zrIkRSNane jainoe AgAmI covIsInA agiyAramA amama nAmanA tIrthakara bhagavAna tarIke thanArA kahyA che. kevA che zrIkRSNa ! te bhavamAM tIrthaMkara paramAtmA neminAthanA paramabhakta ane AgAmI bhavamAM svayaM paramAtmA amama nAmanA tIrthakara. jemane samyagdarzana prApta thAya che temaNe sukhamaya saMsArane paNa sarvathA asAra mAnyo che. AthI ja saMsAranA sarvasaMgano tyAga karyA vinA jaMpatA nathI paNa keTalIka vAra tIvra karmono udaya evo jAgI paDato hoya ke te vakhate A AtmAo sarvasaMgatyAgI banavA mATe game teTalA dhamapachADA kare to ya temane saphaLatA maLatI nathI. AvA AtmAo saMsAramAM rahevA chatAM ati duHkhI avasthA bhogavatA hoya che. temanuM aMtara aharniza raDatuM bolatuM hoya che : sasanehI pyArA re, saMyama kabaDI mile. mane saMsArazerI vIsarI re lola.. dharma to mAro svabhAva che. 184 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ zItaLa nahi chAyA re A saMsAranI, rUDI eka mAyA re jina aNagAranI. gUrjarezvara kumArapALa paramAtmAnI samakSa vAraMvAra yAcanA karatAM kahetA, "tava pakSanA bhikSutvaM dehi me paramezvara !" "bhagavaMta ! mAruM aDhAra dezanuM svAmitva tuM laI le ane mane tArA zAsananuM sAdhupaNuM Apa." zrIkRSNa AvI kakSAnA uttama AtmA hatA. teo tIvra cAritramohanIya karmanA udayamAM sapaDAyA hovAthI sarvasaMgatyAgI banI zakyA nahi parantu emaNe anekone pravrajyAnA mArge vALyA. potAnI dIkarIone paNa kAyama tenI ja preraNA karI. je AtmA samyagdarzana pAme che tenI be bahu moTI viziSTatAo pUrabahAramAM vikase che : (1) potAnA pAponI tIvra niMdA ane (2) bIjAnA guNo-guNIjanonI bharapUra anumodanA. dharma to mAro svabhAva che 185 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja 46. 9 dvArAno dAha ane zrIkRSNanuM avasAna eka vakhata dezanAne aMte vinayavAna zrIkRSNa namaskAra karIne aMjali joDIne zrI neminAthane pratyakSa pUchyuM, "bhagavan! A dvArakA nagarIno, yAdavono ane mAro zI rIte nAza thaze ? te koI bIjA vaDe thaze ke kALanA vazathI svayameva thaze ?" prabhu bolyA, "zauryapuranI bahAra eka AzramamAM koI pavitra tApasa rahe che. koI vakhata teNe yamunA dvIpamAM jaIne koI nIca kuLanI kanyA sAthe lagna karyA. tenAthI dvaipAyana nAme eka putra thayo che. brahmacaryane pALanAra ane IndriyonuM damana karanAra te dvaipAyana RSi yAdavonA snehathI dvArakAnA samIpa bhAgamAM raheze. tene koI vAra zAMba vagere yadukumAro madirAthI aMdha thaIne mAraze. tethI krodhAMdha thayelo te dvaipAyana yAdavo sahita dvArakAne bALI nAMkhaze ane tamArA bhAI jarAkumArathI tamAro nAza thaze." nizcita bhAvi jenuM bhAvi sarvajJa bhagavaMtonA jJAnamAM nizcita hoya temAM koI pheraphArane kadI avakAza nathI. paramAtmA mahAvIradevanA jIvanakALamAM be jaina rAjA-ceDA ane koNikanA be mahAyuddho thaI gayA jemAM eka karoDa, eMsI lAkha mAnavonI lAzo paDI gaI. paramAtmA mahAvIradeva kaMI ja karI na zakyA ! paramAtmA AdinAthanA ja be saMsArI putro-bharata ane bAhubali vacce bhayAnaka saMgharSa thayo ane mahAsaMhAra thaI gayo. te vakhate paramAtmA AdinAtha kazuM ja na karI zakyA. paramAtmA neminAthanI kumAra avasthAmAM ane zrIkRSNanI upasthitimAM yuddha nivAravAnI zrIkRSNanI sakhata mahenata chatAM mahAbhAratanuM mahAbhayAnaka yuddha khelAI gayuM ane yAdavAsthaLI paNa jAmI gaI. koI kazuM ja na karI zakyuM. - vIra-prabhuthI gozAlakane tejovezyAno pATha apAI gayo temAM nizcita bhAvi sivAya bIjuM kayuM kAraNa hatuM ? zrIkRSNanI tIvra bhAvanA chatAM teo sarvasaMgatyAgI banI zakyA nahi temAM ya nizcita niyati sivAya bIjuM kayuM kAraNa hatuM ? prabhunA AvA vacana sAMbhaLIne "are A jarAkumAra ApaNA kuLamAM aMgArA rUpa che' ema sarva yAdavo hRdayamAM kSobha pAmIne tene jovA lAgyA. jarAkumAra paNa te sAMbhaLIne vicAravA lAgyA ke, "zuM huM vasudevano putra thaIne bhAIno ghAta karanAra thAuM ? mATe prabhunuM vacana sarvathA anyathA karavAno huM prayatna karuM." Avo vicAra karIne prabhune namIne te tyAMthI UThyo ane be bhAthAM tathA dhanuSa dhAraNa karIne zrIkRSNanI rakSA karavAnA vicArathI (potAnAthI teno vinAza na thAya teTalA mATe) vanavAsano aMgIkAra karyo. dvaipAyana paNa janazrutithI prabhunA vacana sAMbhaLIne dvArakA ane yAdavonI rakSAne mATe vanavAsI thayo. zrIkRSNa paNa prabhune namIne dvArakApurI AvyA ane madirAnA kAraNathI anartha thaze" ema dhArIne madirApAna karavAno sarvathA niSedha karyo. zrIkRSNanI AjJAthI samIpanA parvata upara AvelA kaMdabavananI madhyamAM kAdaMbarI nAme guphAnI pAse aneka zilAkaMDonI aMdara gharanI pALanA dharma to mAro svabhAva che 186 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaLanI jema dvArakAnA loko pUrve taiyAra karelA badhI jAtanA madya lAvI lAvIne nAMkhavA lAgyA. siddhArtha sArathinI dIkSA e samaye siddhArtha nAmanA sArathie zubha bhAva AvavAthI baLadevane kahyuM, "A dvArakA nagarInI ane yAdavakuLanI AvI dazAne huM zI rIte joI zakIza ? mATe mane prabhunA caraNane zaraNe javA do ke jethI huM tyAM jaIne hamaNAM ja vrata grahaNa karuM. huM jarA paNa kALakSepa sahana karI zakuM ema nathI." baLadeva netramAM AMsu lAvIne bolyA, "he anatha ! he bhagata ! tuM to yukta kahe che paNa huM tane choDavAne asamartha chuM, tathApi tane vidAyagIrI ApuM chuM, paNa jo tuM tapasyA karIne deva thAya te pachI jyAre mAro vipattino samaya Ave tyAre tuM bhrAtR-snehane saMbhArIne mane pratibodha karaje.' baLabhadranA A pramANenA vacano sAMbhaLIne 'bahu sAruM' ema kahIne siddhArthe prabhunI pAse dIkSA lIdhI ane cha mAsa sudhI tIvra tapasyA karIne svarge gayo. siddhArthane paralokamAM potAnuM zuM thaze ? enI kevI joradAra ciMtA hatI. vartamAnakAlIna duniyAne to puNyanA udaya ane thoDAka puruSArthathI sukha-bharapUra kadAca banAvI zakAya parantu e rIte badhA puNya paravArelA AtmAnuM paralokamAM koNa ? svapnanI duniyA AMkha ughaDe nahi tyAM sudhI. jIvananI duniyA AMkha mIMcAya nahi tyAM sudhI. eka saMnyAsIe keTalAka zloka banAvyA che. temAM A jagatanA bhogasukho ane tenI sAmagrIonuM dareka zlokanA traNa traNa caraNomAM varNana karyuM ane kahyuM che ke mane ATaluM ATaluM A jagatamAM prApta thayuM che, paraMtu e dareka zlokanA chellA caraNamAM eka ja vAta mUkI che, 'tataH pi, tata: vim, tataH vim |'tethI zuM thaI gayuM ? tethI zuM thaI gayuM ? athavA 'tyAra pachI zuM ? tyAra pachI zuM ? A cothuM caraNa pratyeka bhogarasika AtmAne lapaDAka mArIne jagADavAnI tAkAta dharAve che. 'kimAzcaryamataH param ajaina mahAbhAratamAM eka bodhaka prasaMga Ave che. yudhiSThira sivAyanA cAra pAMDavo tRSA chipAvavA mATe vArApharatI koI jaMgalanI vAvamAM utaryA. vAvamAM yakSarAje darekane pANI pItAM aTakAvIne kahyuM ke, "pahelAM mArA savAlano javAba Apo. te pachI pANI pIjo." paNa pAMDavo na mAnyA ane sIdhuM pANI pIvA gayA eTale kopAyamAna thaIne yakSarAje vidyAbaLathI cAreyane bebhAna karIne tyAM ja suvaDAvI dIdhA. pachI bhAIonI zodha karatAM karatAM yudhiSThira tRSAtta thaIne te ja vAvamAM AvyA. te ja paristhitino temaNe paNa mukAbalo karavo paDyo. paNa yudhiSThire pANI na pItAM yakSarAjane vinayabhAve savAla pUchavA kahyuM. teNe kahyuM ke, "huM eka samasyA ApuM chuM tenI tame pUrti karo. mAruM A cothuM caraNa che H kimAzcaryamataH param ! pahelAM traNa caraNo tame pUrA karI Apo." caraNonI pUrti karavApUrvaka yudhiSThire kahyuM : ahani ahani bhUtAni, gacchanti sma yamAlayam / zeyA: sthAvara tirutti, AizcaryamataH param // teNe kahyuM ke, "roja roja aneka jIvo marIne paraloka jAya che. AvuM jonAra jIvatA rahelA dharma to mAro svabhAva che 187 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ keTalAka abudha mANaso to ya potAnA paralokane yAda karatA nathI ane jANe ke kAyama mATe A jIvanamAM teo jIvatA ja rahevAnA hoya te rIte jIvana jIve che. AnA jevuM utkRSTa Azcarya A jagatamAM bIjuM zuM hoI zake ?" yudhiSThiranI samasyApUrtithI yakSarAja prasanna thaI gayo. teNe jalapAna karavA dIdhuM ane bhAIone svastha karyA. Avo che; bhArata deza ! AvI che; bhAratIya prajA ! AvA che; bhAratIya zAstronA ciMtano ahIM paralokadaSTi khUba ja jIvaMta rahetI. A lokamAM sukha bhogavatA mANasone pratyeka paLe paraloka bagaDI na jAya ane te kema sudharI jAya teno vicAra AvatA hatA. kahevAya che ke prasanna thayelA yamarAje naciketAne kahyuM ke, "tAre zuM joIe ?" tyAre teNe kahyuM ke, "mRtyu pachInI duniyA kevI kevI hoya che? te mane jaNAvo." yamarAje A jANavAno Agraha choDI devA naciketAne khUba samajAvyo. tene kahyuM, "vizva !ArAM mAnu are ! naciketA maraNottara jIvananI vAto tuM na pUcha. (te khUba bihAmaNI paNa che.) tuM kahe to huM tane svarganI suMdarIonA nRtyo batAvuM athavA anupama azvo dekhADuM." te vAtane tiraskArIne naciketAe kahyuM, "tala ma tanna salAha mAre te nRtya ane ghoDA jovA ja nathI. e tamArI pAse ja raho. mane to maraNottara jIvanano vaibhava jaNAvo." AvI hatI paralokaciMtA ! AryadezanI madhyama kakSAnI prajA paNa paraloka bagaDI na jAya tenI satata ciMtA karatI. A lokanA bhogasukhanI pensila te evI rIte cholatI ke temAM paralokanI AMgaLI kapAI na jAya. potAnI ja rANIo sAthe moja karatA rAjakumAra gopIcaMda mATe tenI rAjamAtA duHkhI duHkhI rahetI hatI. tenA manamAM satata e ciMtA rahetI ke, "A chokarAnuM paralokamAM zuM thaze? rAta ne di tenI patnIo sAthe ja vilAsa mANyA kare che." ane...eka di' mAtAe e vAta khullA mane kahI. e ja paLe rAjakumAre bhagavA paheryA. ane mahAsatI madAlasAne kema bhUlAya? ghoDiyAmAM raheluM bALaka kemeya zAMta na paDatAM raDyA ja karatuM hatuM tyAre madAlasAe tene kahyuM, "are bALaka ! zuM tArI najaramAM jamaDo AvI gayo che ? zuM tethI tuM cIso pADe che ? jo tema ja hoya to tAruM vartana barAbara nathI, kemake jo tuM motathI ja gabharAtuM hoya to tAre mArA peTe janma ja levo joIto na hato, kemake je janmatA nathI tene ja jamaDo pakaDato nathI. bAkI to tamAmane-game teTaluM raDe to ya tene paNa-jamaDo pakaDyA vinA raheto nathI." muslima rAjA IbrAhImane phakIrI apAvanAra A dezanA saMto hatA. potAnA patine dhoLA vALa dekhADIne cetavI denArI A dezanI patnIo hatI. chala karIne dIkarAne sAdhu banAvI denArI A dezanI mAtAo hatI. ustAdI karIne pitAne dharma pamADI denArA A dezanA putro hatA. re ! mArga bhUlelA saMtone ThekANe lAvatI A dezamAM nartakIo thaI hatI. A dezanI panihArIoe kAmAMdha bilvamaMgaLone saMta sUradAso banAvyA che ane kaMIka ratnAvalIoe potAnAmAM Asakta pati tulasIne tulasIdAso banAvyA che. dharma to mAro svabhAva che 188 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ paralokadaSTi hovAne kAraNe A dezamAM agaNita camatkAronA sarjana thayA che. bhAratanI ane paradezonI prajA vacce mAtra paralokadaSTi hovA-na hovAne kAraNe ja keTalo badho pharaka paDI jAya che te jaNAvuM. bhAratamAM vRddha thayelA mANasone paNa navarAza maLatI nathI. tamAma dharmonA anuyAyI vRddho paralokanuM bhAthuM taiyAra karavAnA kAmamAM lAgI jAya che. savAre cAra vAgyAthI ja temanA bhajana, kIrtana, pATha, pratikramaNAdi zarU thAya che te TheTha rAta sudhI darzana, vaMdana, pUjanAdi cAlyA kare che. ahIM vaLI vaddhone ya phurasada kevI ? - kAza ! paradezI IsAI vagere loko to pUrvajanmAdine mAnatA ja nathI. AthI temano buDhApAno samaya atyaMta bhayAnaka jAya che. Ameya tyAM kauTumbika jIvana hotuM nathI. dIkarA-dIkarI paraNatAMnI sAthe ja mAbApathI chUTAM thaI jatAM hoya che. bhAratanI jema tyAM koI paNa gharamAM dAdI-potarAno sahavAsa jovA maLI zake tema nathI. re ! bApa-dIkarAno sahavAsa paNa tyAM saMbhavita nathI. AvA bihAmaNA ekalavAyApaNAthI ja te vaDIlo trAsI jatAM hoya che. vRddha pati ane patnInA jIvanano pasAra thato pratyeka divasa atyaMta kaMTALAjanaka banI rahe che. vaLI bicArAo paralokane mAnatA nathI eTale te samayane pasAra karI detAM dharma-dhyAna paNa temanA nasIbamAM ja nathI. AthI ja AvA ekalavAyApaNAthI raghavAyA banI gayelA vRddhone AzvAsana ApavA mATe tyAM aneka saMsthAo sthapAI che. temanA mANaso kalAka upara cArja laIne te lokone "hImsa'-bhajano vagere saMbhaLAve che. re ! keTalIka saMsthAomAM to vRddhono mAtra hAtha pakaDIne amuka samaya besI rahevAno amuka cArja rAkhavAmAM Avyo hoya che. vRddhAvasthAmAM bhAratamAM kauTumbika jIvananI hUMpha hoya che. A prajAne mAtApitAnI sevA, bhaktinuM zikSaNa gaLathUthImAMthI ja maLeluM hoya che eTale vRddha vaDIlonI sevA karavAno kaMTALo bhAratanA lokone kadI Avato hoto nathI. gharanI vahuo paNa potAnA sAsu-sasarAnI premathI sevA karatI hoya che. jo ke Aje to pAzcAtya zikSaNa ane buddhine bhraSTa karatI zrImaMtAIe AvA kauTuMbika jIvanane nApasaMda karavAnuM zarU karyuM che. paNa evA lokone bhAratIya na kahetAM dezI aMgreja ja kahevA joIe, jethI temanA kALAM kAmo bhAratIya prajAne lAMchana na lagADI de. paradezomAM mAtApitAnI sevA, bhaktinA koI pATha nathI. tethI ja have to'anukampA-prerita mRtyunA krUra ane svArthI vicArono 'nyU-veva' tyAM phelAvA lAgyo che. sagA vRddha mA-bApanI vyavahArathI paNa kALajI karavI paDe tenA kaMTALA ane kharcamAMthI pote chUTavA mATe mA-bApane ja mArI nAMkhavAno vicAra tyAM amalamAM mukAto cAlyo che. AzcaryanI avadhi to tyAM che ke mArI nAMkhavAnI A kriyAne paNa dayAbhAvanI kriyAnuM nAma apAyuM che. dhikkAra ho, e buddhine ! thoDAka samaya pUrve kensarathI pIDAtI mAtAne gaLe tenA ja sADalAno gALiyo nAMkhIne be putroe jorathI kheMcyo ane mAtAne pUrI karI nAMkhI. temaNe kahyuM ke, "ame to mAtAne mAtra trAsamAMthI mukta karI che." mAnavanuM kArya chellI kSaNa sudhI jivADavAnuM ke mAravAnuM? A rIte mAravAnI rIto hoI zake kharI ? astu. mULa vAta upara AvIe. dharma to mAro svabhAva che 189 jaina mahAbhArata bhAga-2 189
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAM paralokadRSTi nathI tyAM keTakeTalA trAsa che, duHkha che, akaLAmaNo che, koyaDAo che eno koI ja hisAba nIkaLI zake tema nathI. pADa mAnIe karmarAjAno ke teNe ApaNane bhAratamAM-AryadezamAM janma Apyo jayAM mAtApitAnI sevA che, jayAM parArthakaraNa che, jyAM vRddhAvasthAmAM paramAtmabhakti che, puNyanA kAryo che, jayAM paralokadaSTi che. yAdavonuM dArUpAna ane tophAna ahIM dvArakAnA lokoe je zilAkuMDomAM madirA nAMkhI hatI tyAM vividha vRkSonA sugaMdhI puSpothI te ghaNI svAdiSTa thaI gaI. eka vakhata vaizAkha mAsamAM zAMbakumArano koI sevaka puruSa pharato tyAM Avyo. teNe tRSA lAgavAthI e kuMDamAMthI madirA pIdhI. tenA svAdathI harSa pAmIne te madirAnI eka masaka bharI laIne zAMbakumArane ghera Avyo ane te madirAnI zAMbakumArane bheTa karI. tene joIne ja te kRSNakumAra ati harSa pAmyo. pachI tRpti paryata tenuM khUba pAna karIne te bolyo ke, "AvI uttama madirA tane kyAMthI maLI?" teNe te sthAna batAvyuM. bIje divase zAMba yAdavonA aneka durdIta kumArone laIne kAdaMbarI guphA pAse Avyo. kAdaMbarI guphAnA yogathI vividha jAtanI svAdiSTa madirAne joIne tRSita mANasa nadIne joIne jema harSa pAme tema te ghaNo harSa pAmyo. pachI tyAM puSpavALA vRkSonI vATikAmAM besIne zAMbakumAre potAnA bhAIo ane bhrAtRputronI sAthe pAnagoSThi racI ane sevakonI pAse maMgAvIne teo madirA pIvA lAgyA. lAMbA kALe prApta thayela, jIrNa thayela ane aneka sugaMdhI temaja svAdu dravyothI saMskAra pAmela te madirAnuM pAna karatA teo tati pAmyA nahIM. pachI krIDA karatA ane cAlatA madirApAnathI aMdha thayelA te kumAroe te ja girino Azraya karIne rahelA dhyAnastha dvaipAyana RSine joyA. tene joIne zAMbakumAra bolyo ke, "A tApasa amArI nagarIne ane amArA kuLano haNI nAMkhanAra che, mATe tene ja mArI nAMkho ke jethI te marAyA pachI bIjAne zI rIte haNI zakaze?" AvA zabakumAranA vacanathI tatkALa kopa karIne sarve yadukumAro DhekhALAthI, pATuothI, lapaDAkothI ane muSTiothI tene vAraMvAra mAravA lAgyA. e pramANe tene pRthvI upara pADI nAMkhIne mRtaprAyaH karIne teo sarva dvArakAmAM AvIne potapotAnA gharamAM pesI gayA. kRSNa potAnA mANaso pAsethI A badhI khabara sAMbhaLIne khedayukta thaIne vicAravA lAgyA ke, "aho ! A kumAroe kuLano aMta kare tevuM A kevuM unmattapaNuM AcaryuM che !" pachI zrIkRSNa baLadevane laIne dvaipAyana RSi pAse AvyA. tyAM dRSTiviSa sarpanI jema krodhathI rAtAM netravALA thayelA te dvaipAyanane dIThA. pachI unmatta hAthIne mahAvata zAMta kare tema ati bhayaMkara tridaMDIne zrIkRSNa A pramANenA vacano vaDe zAMta karavA lAgyA : "krodha e ja moTo zatru che ke je kevaLa prANIne A janmamAM ja duHkha Apato nathI paNa lAkho janma sudhI te ApyA kare che. he maharSi ! madyapAnathI aMdha thayelA mArA ajJAnI putroe je tamAro moTo aparAdha karyo che temane kSamA karo. kemake ApanA jevA mahAzayane krodha karavo yukta nathI. zrIkRSNa A pramANe ghaNuM kahyuM to paNa te tridaMDI zAMta thayo nahIM ane te bolyo ke, "he kRSNa! tamArA sAMtvanathI have saryuM, kAraNa ke jayAre tamArA putroe mane mAryo tyAre meM sarve loka sahita dvArakA nagarIne bALI nAMkhavAnuM niyANuM (saMkalpa) karela che. temAMthI tamArA be vinA bIjA koIno chuTakAro thaze nahIM." dharma to mAro svabhAva che 190 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ A pramANenA temanA vacana sAMbhaLIne baLadeve zrIkRSNane niSedha karIne kahyuM ke, "he bAMdhava ! e saMnyAsIne vRthA zA mATe manAvavo che ? jemanA mukha, caraNa, nAsikA ane hAtha vAMkA hoya, jemanA hoTha, dAMta ane nAsikA pUla hoya, jeonI Indriyo vilakSaNa hoya ane je hIna aMgavALA hoya teo kadI paNa zAMti pAmatA nathI. A viSe ene bIjuM kahevAnuM paNa zuM che? kAraNa ke bhAvI vastuno nAza koI paNa rIte thato nathI ane sarvajJanuM vacana anyathA thatuM nathI." pachI zrIkRSNa sazoka vadane ghera AvyA ane dvArakAmAM te dvaipAyananA niyANAnI vAta phelAI gaI. bIje divase zrIkRSNa dvArakAmAM ghoSaNA karAvI ke, "havethI sarva lokoe dharmamAM vizeSa rIte tatpara rahevuM." pachI sarvajanoe te pramANe AraMbha karyo, tevAmAM bhagavAna neminAtha paNa raivatAcala upara AvIne samosaryA. te khabara sAMbhaLIne zrIkRSNa tyAM gayA ane jagatanI moharUpI mahAnidrAne dUra karavAmAM ravinI kAMti jevI dharmadezanA sAMbhaLavA lAgyA. dharmadezanA sAMbhaLIne pradyumna, zAba, niSedha, ulthaka ane sAraNa vagere keTalAya kumAroe dIkSA lIdhI temaja rukimaNI ane jAMbuvatI vagere ghaNI yAdavonI strIoe paNa saMsAra upara udvega pAmIne prabhunI pAse dIkSA lIdhI. pachI zrIkRSNanA pUchavAthI prabhue kahyuM ke, "kaipAyana AjathI bArame varSe dvArakAnuM dahana karaze." te sAMbhaLIne zrIkRSNa ciMtA karavA lAgyA ke, "te samudravijaya vagerene dhanya che ke jeoe AgaLathI ja dIkSA lIdhI che ane huM ke je rAjyamAM lubdha thaIne dIkSA lIdhA vinA paDyo rahyo chuM. mane dhikkAra che." dvaipAyana mRtyu pAmIne agnikumAra nikAyamAM devapaNe utpanna thayo. pUrvanuM vaira saMbhArIne tatkALa dvArakAmAM Avyo. tyAM sarva loko caturtha, chaThTha, aThThama vagere tapatatpara ane devapUjAmAM Asakta tenA jovAmAM AvyA. tethI dharmanA prabhAvathI te kAMI paNa upasarga karavAne azakta thayo. tethI temanA chidra joto joto te agiyAra varSa sudhI rAha joto rahyo. dharmakriyAnI pracaMDa tAkAta tapa, tyAga, vrata, japa vagere svarUpa dharmakriyAonI tAkAta keTalI joradAra hoya che te vAta dvArikAdahanane agiyAra varSa sudhI aTakAvI detAM prasaMga uparathI ApaNe samajavI joIe. jo ke ahIM to dharmanI pAchaLa sAkSAt mokSano abhilASa nathI chatAM paNa jo te(dharmakriyA)mAM daivIbaLone paNa "ruka-jAono Adeza ApavAnI tAkAta hoya to mokSanA ekamAtra lakSavALA, vidhi ane zuddhivALA zAstrasApekSa dharmamAM to keTaluM badhuM baLa hoya ! enA dvArA svAtmA upara trATakatAM karmanA pracaMDa baLone; deza, samAja ke kuTuMba upara trATakatAM bAhya baLone ke dharmasaMsthAone chinnabhinna karatAM AsurI baLone "ka-jAvano Adeza ApavAnI zakti dharabAyelI hoya to temAM zI navAI mokSalakSI saddharma dvArA AtmAmAM sUkSmanI pracaMDa tAkAta pedA thAya che. AvI tAkAtathI ja vartamAnakAlIna dharmanAzaka sthaLa, sthULatama paribaLone have nAthI zakAze. dharmanA bAhya sthaLa baLothI mukAbalo karavAmAM saphaLatA maLavAnI zakyatA ghaNI ochI lAge che. jo devaprerita dvArikAnA dahanane dharmathI aTakAvI zakAyuM che to mAnavaprerita AryasaMskRtinA dahanakAryane dharmabaLe kema aTakAvI na zakAya? hA, have ApaNe te kAma karavuM joIe. te mATe sUkSma dharmane ArAdhavo joIe. dharmonI dhULa upAsanA dvArA sUkSma upAsanAmAM praveza karavo joIe, kemake dharma to mAro svabhAva che 191 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUkSmamAM je tAkAta che e ghaNI virATa che ane ghaNI teja che. hA, sUkSma paribaLonI pedAza mATenI zarUAta to paramAtmabhakti ane jIvamaitrIthI ja karI zakAze. sUkSmanuM pracaMDa baLA tAkAta krodhanI keTalI ? ane maunanI keTalI ? kAgaLa lakhelo keTalo vaMcAya? ane koro keTalo vaMcAya ? bole vaktA keTaluM ? ane saMta mauna rAkhe keTaluM? vizvanA mAnavone bolavAmAM, doDavAmAM, ghaNuM kAma karavAmAM sakriyatA dekhAya che. je bolato na hoya, doDAdoDa karato na hoya, niSkriya banIne besI raheto hoya e nakAmo, ALasu gaNAya che. adhyAtmanA sUkSma vizvanI samajaNa AthI sAva judI che. e to evuM mAne che ke krodha karatA maunanI, doDAdoDa karatA Izvara-praNidhAnanI, lakhelA kAgaLa karatA korA kAgaLanI tAkAta ghaNI vadhu che. krodhanA AganItaratA zabdothI pitA potAnA putrane kadI sudhArI zakato nathI. putrane jo sudhArI zakAze to beThA maunathI, hoTha sadA mATe sIvI rAkhavAthI ja sudhArI zakAze. dhI heramITa ina himAlayAjha nAmanA pustakamAM lekhaka pola branTone eka vAta jaNAvI che ke, Stillness is strength." sthiratA e tAkAta che, tAkAtanI janetA che. A siddhAMtane sAbita karatAM teNe jaNAvyuM che ke moTA moTA makAno ane vaDalAone UMcakIne pachADI nAMkhatA bhayAnaka vaMToLiyAmAM eTalI badhI tAkAta Ave che kyAMthI? e tAkAtanuM utpatti-sthAna te vaMToLanA ugama-sthAna uparanA nAnakaDA ja biMdumAM che. vAyunuM e vartuLa koI raNanI retImAM sthiraprAyaH banIne je cakkara kApe che tyAM ja tenI pracaMDa tAkAta che. dhIme dhIme e tAkAta vikasatI jAya che. vAyu vadhu ne vadhu vega pakaDato pakaDato aMte bhayAnaka vaMToLamAM pheravAI jAya che. vaMToLanI aMdhAdhUMdha sakriyatAnI janetA to nAnakaDA vAyunI sthiratAmAM ja paDelI che. A uparathI sAbita thAya che ke skUlanI tAkAta paNa sUkSmamAM che. hAthI game teTalo sthUla hoya paNa tAkAta to tenAthI ghaNA sUkSma mahAvatamAM che. mahAvata karatAM ya vadhu tAkAta sUkSma aMkuzamAM che. aMkuza karatAM ya vadhu tAkAta sUkSmatama buddhimAM che. jenI pAse sUkSmanuM sthira baLa che tenuM astitva mAtra pracaMDa sakriyatA utpanna kare che. gaganamAM sUryanA astitva mAtrathI dharatInA abajo lokomAM, anaMta kITANuMomAM kevI joradAra sakriyatA AvI jAya che ! - sthUlano ja svAmI maMca upara Ave, bUmabarADA pADe to ya sabhAjano mAMDa zAMta paDe. paNa koI sUkSmanA svAmIne maMca upara lAvo. e hAtha halAvavA jeTalo ja sakriya thaze ke tarata sabhAjano zAMta thaI jaze. paNa koI sUkSmatama baLanA svAmIne maMca upara lAvo. ene to hAtha halAvavA jeTalI ya kriyA nahi karavI paDe. maMca uparanA enA astitvamAtrathI sabhAjanomAM niHstabdha zAMti chAI jaze. ApaNe jo jagatane jagADavuM hoya, mohanidrAmAMthI bahAra kADhavuM hoya to vadhu ne vadhu sthaLa baLono Azraya levAnuM baMdha karavuM joIe. A baLothI vijaya pAmavAnI ApaNI zraddhAne ApaNe khatama karI devI joIe. dharma to mAro svabhAva che 192 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ tevI sthiti na Ave tyAM sudhI bhale ApaNe sthULa paribaLonA Azrita banIe paNa tenI sAthe ja sUkSma baLonA utpAdana mATe nAnakaDuM paNa taMtra ApaNe goThavI devuM joIe. bhale upadeza devo paDe, lekho lakhavA paDe, bUmabarADA pADavA paDe paNa jevuM te kAma patyuM ke tarata ja paramAtmAnI-mAtAnI godamAM ja cAlyA javAnuM. skUlamAMthI chUTyA ke tarata ja arihaMtanA zaraNamAM, sUkSmatama baLonA sarjananI ArAdhanAmAM. skUlamAM ja rAcIzuM, sUkSmane avagaNIzuM to mota to bagaDavAnuM haze tyAre bagaDaze paNa skUla aMgenuM 'mizana' paNa niSphaLa jaIne ja raheze. sUkSma baLonA prAgaTya tarapha durlakSa sevatAM mahAtmAo cAhe teTalo sthUla ane sthUlatama paribaLono pathAro dharatI upara prasArI de paNa aMte to pachaDATa ja khAya che. koI agamya rIte emanuM taMtra ekAeka uthalI paDe che. teo mAra khAI jAya che. AvI pachaDATa khAvA pAchaLa bAhya jagatanuM koI paNa kAraNa e to mAtra nimitta kAraNa ja hoya che. hakIkatamAM to sUkSma baLanuM devALuM ja mukhya kAraNa hoya che. paNa emane ya keTalIka vAra pachaDATa khAdhA pachI ya A kAraNa jaDatuM ja nathI eTale pelA nimitta kAraNo sAthe mAthAM aphALavAnA vadhu pUlatama baLonA viSacakramAM phasAI paDavA jeTalI dayApAtra dazA UbhI thAya che. trilokaguru paramAtmA mahAvIradeva ! vizvamAtrane mokSamArge doDatA-ekadama sakriya-karI devAnI tIvratama karuNAnA svAmI hatA. paNa jayAre vAghA badalyA tyAre vizvamAM ghUmavAne badale teo vanamAM cAlyA gayA, khUba bolavAne badale mauna thaI gayA, doDAdoDa karavAne badale kAyotsargamAM sthira thaI gayA, kemake prabhune sUkSma baLo jAgrata karavA hatA. ane te dithI mAtra trIsa varSanA gALAmAM paramAtmAe karoDo mAnavo abajo kalAkomAM je na karI zake te karyuM. Aje 2500 varSe paNa prabhunA e sUkSmatama baLonuM jAgaraNa jagatanuM jAgaraNa karI ja rahyuM che. hajAro varSo sudhI e jAgaraNa aviratapaNe cAlu raheze. A che; sUkSma baLonA prAgaTyanA pratibhAvo. dhULamAM ja janmelA ane sthaLamAM ja jIvatA ApaNane sUkSmanA baLonI tAkAtamAM jo zraddhA besI jAya to sthUlanI pAchaLa ApaNI barabAda thatI ghaNI zaktio ugarI jAya ane e ja virATa zaktio dvArA sUkSmanuM prAgaTya karIne vizvamAtranA kalyANamAM ApaNe alpa hisso paNa noMdhAvI zakIe. dvArakA-dahana jyAre bAramuM varSa AvyuM tyAre lokoe vicAryuM ke, "ApaNA tapathI dvaipAyana bhraSTa thaIne nAsI gayo ane ApaNe jIvatA rahyA, mATe have ApaNe svecchAe ramIe. pachI madyapAna karatA ane abhakSya khAtA teo svecchAe krIDA karavAmAM pravaryA. te vakhate chidrane jonArA dvaipAyanane avakAza maLyo eTale tenI kaTu dRSTithI tatkALa kalpAMta kALanA jevA ane yamarAjA dvArA thatAM vividha utpAto dvArakAmAM utpanna thayA. AkAzamAM ulkApAtanA nirdhAra thavA lAgyA. pRthvI kaMpavA lAgI. grahomAMthI dhUmaketune viDaMbanA pamADe tevA dhUma chUTavA lAgyA. aMgArAnI vRSTi thavA lAgI. sUryamaMDaLamAM chidra jovAmAM AvyuM. sUrya-caMdranA akasmAt grahaNo thavA lAgyA. mahelomAM rahelI lepyamaya pUtaLIyo aTTahAsya karavA lAgI. citramAM AlekhelA devatAo bhrakuTi caDhAvIne hasavA lAgyA ane nagarImAM paNa hiMsaka jAnavaro vicaravA lAgyA. e vakhate te dvaipAyana deva paNa aneka zAkinI, bhUta ane dharma to mAro svabhAva che 193 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ vetAla vagerethI paravaryA nagarImAM bhamavA lAgyo. nagarajano svapnomAM rakta vastra ane rakta vilepanavALA kAdavamAM magna thayelA ane dakSiNAbhimukha kheMcAtA potAnA AtmAne jovA lAgyA. rAma ane kRSNanA haLa ane cakra vagere Ayudharatno nAza pAmI gayA. pachI kaipAyane saMvarta vAyu vikuvyuM. te vAyue kAi ane tRNa vagere sarva taraphathI lAvI lAvIne nagarImAM nAMkhyA ane je loko cAre dizAomAM nAsavA mAMDyA teone paNa pAchA nagarImAM lAvI lAvIne nAMkhyA. vaLI te pavane AThe dizAomAMthI vRkSone umUlana karI lAvIne samagra dvArakA nagarIne kASTha vaDe pUrI dIdhI. sATha kulakoTI bahAra rahenArA ane boMtera kulakoTI dvArakAmAM rahenArA ema sarve yAdavone dvArakAmAM ekaThA karIne e dvaipAyana asure agni prakaTa karyo. e agni pralayakALanA agninI jema potAnA ghATA dhumADAthI AkhA vizvamAM aMdhakAra karato, dhaga dhaga zabda karato prajavalita thayo. bALakathI te vRddha sudhInA badhA loko jANe beDI vaDe keda karelA hoya tema eka pagaluM paNa tyAMthI cAlavAne samartha thayA nahIM. sarve piMDAkAra paNa eka thaI rahyA. te vakhate baLadeve ane zrIkRSNa vasudeva, devakI ane rohiNIne agnimAMthI bahAra kADhavAne mATe rathamAM besADyA. paNa vAdI jema sarpane khaMbhita kare tema devatAe khaMbhita karelA azvo ane vRSabho tyAMthI jarA paNa cAlI zakyA nahi. pachI rAma, zrIkRSNa ghoDA ane vRSabhane choDI daIne pote ja rathane kheMcavA lAgyA. eTale te rathanI dharI taDa taDa zabda karatI lAkaDAnA kakaDAnI jema bhAMgI paDI to paNa teo "he rAjA baLadeva! he kRSNa ! amAruM rakSaNa karo, rakSaNa karo" ema dInapaNe pokAra karatAM mAtA-pitAne bacAvavA mATe ati sAmarthyathI te rathane mAMDa mAMDa nagaranA daravAjA pAse lAvyA eTalAmAM tenA baMne kamADa baMdha thaI gayA. rAme paganI pAnInA prahArathI te baMne kamADane lIlAmAtramAM bhAMgI nAMkhyA to paNa to paNa jANe pRthvIe grasta karyo hoya tema jamInamAM kheMcI gayelo ratha bahAra nIkaLI zakyo nahIM. te vakhate dvaipAyana deve AvIne kahyuM, "are baLadeva-zrIkRSNa ! tamane A zo moha thayo che? meM tamane pUrve kahyuM hatuM ke tamArA vinA bIjA koIno agnimAMthI mokSa thavAno nathI, kAraNa ke meM tene mATe mAruM mahAtapa vecI dIdhuM che, arthAt niyANA vaDe niSphaLa karI nAMkhyuM che." te sAMbhaLIne temanA mAtApitA bolyA, "he vatsa ! have tame cAlyA jAva. tame be jIvatA rahezo to badhA yAdavo jIvatA ja che. mATe have vadhAre puruSArtha karo nahIM. tame to amane bacAvavA mATe ghaNuM karyuM paraMtu bhavitavyatA baLavAna ane duvaMdhya che. ame abhAgiyAoe prabhunI pAse dIkSA lIdhI nahI, to have atyAre ame amArA karmanuM phaLa bhogavIzuM." temaNe A pramANe kahyuM to paNa jyAre baLadeva ane zrIkRSNa temane mUkIne gayA nahIM tyAre vasudeva, devakI ane rohiNIe kahyuM ke, "atyArathI amAre trijagadguru zrIneminAthanuM ja zaraNa che. ame caturvidha AhAranA paccakhANa karIe chIe ane zaraNecchu evA ame ahaMtu, siddha, sAdhu ane ahaMkathita dharmanuM zaraNa aMgIkAra karIe chIe. ame koInA nathI ane koI amAruM nathI." A pramANe ArAdhanA karIne teo navakAramaMtranA dhyAnamAM tatpara thayA eTale dvaipAyane temanI upara agninA meghanI jema agni varasAvyo jethI te traNe tatkALa mRtyu pAmIne svarge gayA. pachI baLadeva ane zrIkRSNa nagarInI bahAra nIkaLIne jIrNodyAnamAM gayA ane tyAM UbhA rahIne baLatI dvArakApurIne jovA lAgyA. dvArakAnI aMdara agni vaDe baLavAthI mANekanI dIvAlo pASANanA khaMDanI jema cUrNa thatI hatI. dharma to mAro svabhAva che 194 194 jaina mahAbhArata bhAga-2 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ gozISacaMdananA staMbha parALanI jema bhasma thatA hatA. killAnA kAMgarAo taDa taDa zabda karatA tUTI paDatA hatA ane gharonA naLiyAM phar phar zabda karatAM phUTatAM hatA. samudramAM jaLanI jema agnijavALAomAM jarA paNa aMtara hatuM nahIM. pralayakALamAM jema sarvatra ekArNava thaI jAya tema sarve nagarI ekAnalarUpa thaI gaI hatI. agni potAnI javALAthI nAcato hato, potAnA zabdothI garjanA karato hato ane vistAra pAmatA dhumADAnA bahAnAthI nagarajana rUpa mAchalAMnI upara jANe jALa pAtharato hoya tevo dekhAto hato. jalatI dvArakAmAMthI baLadeva ane kRSNanI vidAya A pramANenI dvArakAnI sthitine joIne zrIkRSNa baLabhadrane kahyuM, "napuMsaka jevA mane dhikkAra che ke huM taTastha rahIne A mArI nagarIne baLatI jouM chuM. Arya baMdhu ! jema A nagarInI rakSA karavAne huM samartha nathI tema tene jovAne paNa huM utsAha rAkhato nathI, mATe kaho, have ApaNe kyAM jaIzuM? kemake sarvatra ApaNA virodhI rAjAo che." baladeva bolyA, "bhAI ! A vakhate ApaNA kharA sagA, saMbaMdhI, bAMdhava ke mitra pAMDavo ja che, mATe temane ghera jaIe." zrIkRSNe kahyuM, "Arya ! meM prathama temane dezanikAla karyA hatA to e apakAranI lajajAe ApaNe tyAM zI rIte jaIzuM?" baLadeva bolyA, "sapuruSo potAnA hRdayamAM upakArane ja dhAraNa kare che. teo naThArAM svapnonI jema kadI paNa apakArane to saMbhAratA ja nathI. he bhrAtA ! ApaNe anekavAra satkArelA evA pAMDavo kRtajJa hovAthI ApaNI pUjA karaze. tenA saMbaMdhamAM bIjo vicAra lAvaze nahIM." A pramANe baLadeve kahyuM eTale zrIkRSNa pAMDavanI pAMDumathurA nagarIne uddezIne naiOMtya dizA tarapha cAlyA. ahIM dvArakA nagarI baLatI hatI te vakhate baLadevano putra kunnavAraka je caramazarIrI hato te mahelanA agrabhAga upara caDI UMcA hAtha karIne A pramANe bolyo ke, "A vakhate huM zrI neminAthano vratadhArI ziSya chuM. mane prabhue caramazarIrI ane mokSagAmI kahyo che. jo ahaMnI AjJA pramANe hoya to huM agnithI kema banuM?" AvI rIte te bolyo eTale juMbhaka devatAo tene tyAMthI upADI prabhunI pAse laI gayA. te vakhate zrI nemiprabhu pAMDavanA dezamAM samoryA hatA tyAM jaIne te kujjavArake dIkSA lIdhI. je baLadeva, zrIkRSNanI strIoe dIkSA lIdhI no'tI teo zrI neminAthane saMbhAratI anazana karIne agninA upadrava vaDe ja mRtyu pAmI gaI. e agnimAM kulakoTI botera yAdavo baLIne bhasma thaI gayA. cha mAsa sudhI dvArakA nagarI baLyA karI, pachI tene samudra jaLa vaDe plAvita karI nAMkhI. dArUnI bhayAnakatA dArU keTalI kharAba cIja che? te mahAbhAratanI kathAnA prastuta prasaMga uparathI spaSTa samajAya che. sAteya vyasanomAM sauthI vadhu kharAba dArU che, kemake enI late caDelo mANasa bAkInA chaye vyasanono zikAra banI jAya che. je adhikArI vargane dArUnA daityanI bhayAnakatA samajAI che temaNe potAnA zAsanakALamAM dArUne prajAmAMthI dezavaTo apAvyo che. A vAta gAMdhIjI samajyA hatA tethI ja temaNe prajAsattAka bhAratanA baMdhAraNamAM samagra bhAratamAM dArUbaMdhIno sakhata amala jaNAvatI AdezAtmaka kalama mukAvI hatI. dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 195
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa aphasosa ! temAM AbAda rIte goThavavAmAM AvelI chaTakabArIonA kAraNe e amala dharAra niSphaLa gayo che ane have to karoDo rUpiyA kamAvI Apato hovAthI dArUno dhaMdho sarakAre paramiTo ApIne cophera vikasAvyo che. dArUbaMdhIno amala lagabhaga dUra thaI gayo che. paisA khAtara prajAne dArU pAtI sarakAra ! bhAratanA vaDApradhAnane jo dArUpAna karatAM kuTuMbomAM thatI kAramI mArapITa jovA maLe, tyAM kAyamI ghara karI gayelI garIbI najare dekhavA maLe, tyAMnA bALakonA bhUkhamaro ane nagnatA temanI AMkhe caDe to kadAca dArUnA daityanI bhayAnakatA samajAya; jo temanA haiye bhagavAna hoya to. kyAre Avaze e dina, jayAre haiye bhagavAnavALo koI bhAratanA vaDApradhAna banaze ? ane guptaveSe jhUMpaDapaTTInI duniyAnA darzane nIkaLaze! ravIndranAtha TAgore dArU keTalo bhayaMkara daitya che te aMge bahu suMdara dRSTAMtathI samajAvyuM che, je A pramANe che : be jigarajAna mitro hatA. eka khUba saraLa hato, bIjo atyaMta IrSyALu hato. potAnA jigarI dostanA kauTuMbika sukha-zAMtine paNa te joI zakato nahi. eka vAra teNe e zAMtimAM saLagato pULo nAMkhI dIdho. teNe tenA mitrane kahyuM, "tuM mArI eka vAta mAna ke Aje khUba dArU pI." pelAe sApha nA pADI eTale te mitre kahyuM ke, to bIjI vAta mAna ke tuM tArA bApujIne khUba mAra." te vAtano amala karavAnI paNa te mitra sApha nA pADI tyAre risAIne trIjI vAta mAnavA mATe kahyuM ke, "tArI vahAlI patnInuM khUna kara." have pelo saraLa mitra akaLAyo. teNe tene kahyuM, "Aje tane thayuM che zuM ke tuM AvI nakAmI vAto mArI pAse rajU kare che !" tyAre pelA IrSALu mitre kahyuM, "tAre jema kahevuM hoya tema tuM kahe, paNa tAre te traNamAMthI koI paNa eka vAtano to Aje amala karavo ja paDaze. jo tema nahi kare to huM tArI sAthenI maitrIno sadaMtara tyAga karIza." ane saraLa mitre namatuM jokhIne dArU pIvAnI vAta kabUla karI. tene lAgyuM ke tethI thoDo nazo caDaze, bIjuM zuM thaI javAnuM che ! mitre tene potAnA ghera khUba dArU pAyo, pachI tene ghera ravAnA karyo. tenA badalAI gayelA raMga joIne mAtApitA khUba akaLAI gayA ane tene sakhata Thapako ApavA lAgyA. pelAthI te sahana na thayuM. te lAkaDI laIne mAtApitAne jorajorathI phaTakAravA lAgyo. mAbApa cIso pADavA lAgyA. te sAMbhaLIne paDozIne tyAM gayelI tenI patnI doDI AvI. teNe patine Thapako Apyo, te vacamAM paDI. AthI pati khUba uzkerAyo. doDIne rasoDAmAMthI charI laI Avyo ane patnI upara humalo karIne, vAraMvAra charIo mArIne tene mArI nAMkhI. IrSALu mitre jaNAvelI traNeya vAtano amala thaI gayo ! dArUpAnanuM eka pApa badhA pApone kheMcI lAve. bhArata sarakAra kahe che ke dArU chUTo mUkavAthI amane karoDonI Avaka thAya che paNa tene e vAtano khyAla kema Avato nathI ke chUTo mukAyelo pAMca rUpiyAno dArU koI relve phATakano sAMdhAvALo pIe ane tenA nazAne kAraNe Trenane te jhaMDI batAvavAnuM bhUlI jAya to AvI eka ja dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 196
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ vakhatanI bhUlamAM je eksiDanTa thAya tenAthI karoDo rUpiyAnuM nukasAna thAya ane jAnahAni thAya te to vadhArAmAM. paNa nA...have A vAta khUba AgaLa vadhI gaI che. Ane mAnavIya baLothI rokavAnuM kAma khUba muzkela banI gayuM che. mahAbhAratanI kathAnI dArUmAMthI jAgelI yAdavAsthaLI ane tenA kAraNe zrIkRSNa jevAnI hAjarImAM thayelo yAdavakuLano sarvanAza; re ! zrIkRSNanuM paNa mRtyu te dezamAM dArUbaMdhI satvara lAvavA mATeno keTalo jabbara, kevo preraka bodhapATha che ! paNa baherAnA kAne A zabdo zI rIte athaDAze ? vaLI A paNa kevI kamAla ! agiyAra varSa sudhI to lagAtAra sahue dharma ArAdhyo ane choDyo tyAre badhAe ekIsAthe choDI dIdho. pelA subhUma cakravartInI pAlakhI jevuM thayuM. dariyA uparathI devo tenI pAlakhI laIne jaI rahyA hatA. ekIsAthe badhAne eka ja vicAra Avyo ke,'huM ekalo pAlakhI choDI daIza to pAlakhI thoDI samudramAM paDI jaze ?' A vicAre badhAe ekIsAthe pAlakhI choDI ane bicAro subhUma ! dariyAmAM DUbI maryo, sIdho sAtamI narakamAM gayo ! ekavAra samrATa akabare AkhA nagarane Adeza karyo ke, dareke eka eka glAsa dUdha amuka khAlI hojamAM nAMkhI javuM.' dareka nagarajane vicAryuM ke, 'kadAca huM ekalo pANI bharelo glAsa hojamAM nAMkhI AvIza to koIne thoDI khabara paDI jaze ?' bIje di' akabara bAdazAhe Akho hoja mAtra pANIthI bharAyelo joyo ! zAstrakAra paramarSio kahe che ke keTalIka vAra je AkhA samudAye ekIsAthe pApa bAMdhyuM hoya tene ekIsAthe ja tenuM duSTa phaLa prApta thatuM hoya che. sinemAnA paDadA uparanA keTalAka dazyo vakhate Akho prekSaka-varga ekIsAthe kAmanI ke krodhanI azubha lAgaNIne sparzIne je azubha karma bAMdhe che tenA kAraNe kyAreka evuM paNa banI jAya ke te prekSaka-varganA badhA AtmAo amuka ja jagyAe ekatrita thAya, janma le, jIvana jIve ane tyAM ja dharatIkaMpa vagere thatAM te ekIsAthe khalAsa thAya. sagara cakravartInA sAiTha hajAra putro 'aSTApada tIrtha'nI rakSAnuM kArya karatAM ekIsAthe mRtyu pAmyA hatA. tenuM kAraNa e hatuM ke teo bhUtapUrva bhavamAM lUMTArA hatA ane temaNe ekIsAthe koI tIrthayAtrAnA saMgha upara AkramaNa karIne lUMTa calAvavAnuM pApa bAMdhyuM hatuM. sAmUhika pApa ! sAmUhika phaLa ! dvArikAnuM dahana thayuM temAM je AtmAo homAyA temaNe ekIsAthe pUrve pApa karyuM hatuM ke kema te jANamAM nathI, paraMtu temaNe ekIsAthe dahananivAraNanA lakSapUrvaka agiyAra varSe khUba dharma karyA bAda teno parityAga jarUra karI dIdho hato. jarAkumAra dvArA zrIkRSNanI hatyA ahIM mArge cAlatAM zrIkRSNa hastikalpa nAmanA nagara pAse AvyA eTale temane kSudhAnI pIDA utpanna thaI. tethI temaNe te vAta baLadevane jaNAvI. baLadeva bolyA, "he bAMdhava ! huM tamArA mATe bhojana levA A nagaramAM jAuM chuM, paraMtu tame ahIM pramAdarahita rahejo. ane jo mane nagaramAM kAMI paNa kaSTa utpanna thaze to huM siMhanAda karIza eTale tame te sAMbhaLIne tarata tyAM Avajo.'' dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 197
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ A pramANe kahIne baLadeva nagaramAM peThA. te vakhate nagarajano temane joIne "A devAkRti puruSa koNa che ?' ema Azcarya pAmatA nIrakhavA lAgyA. vicAra karatAM teone samajAyuM ke dvArikA agnithI banI gaI che tethI temAMthI nIkaLIne A baLabhadra ahIM AvyA jaNAya che. pachI baLabhadra kaMdoInI dukAne jaIne AMgaLImAMthI mudrikA(vIMTI) ApIne vividha bhojana lIdhuM ane kalAlanI dukAne kaDuM ApIne madirA lIdhI. te laIne baLadeva jevA nagaranA daravAjA tarapha cAlyA tevA ja rAjAnA cokIdAro temane joIne vismaya pAmIne te vAta jaNAvavA mATe tyAMnA rAjAnI pAse AvyA. te nagaramAM dhRtarASTrano putra acchadaMta rAjaya karato hato. pUrve pAMDavoe kRSNano Azraya laIne jyAre sarva kauravono nAza karyo tyAre mAtra tene bAkI rAkhyo hato. - rakSakoe AvIne te rAjAne kahyuM ke, "koI baLadevanA jevo puruSa coranI jema mahAmUlyavALuM kaDuM ane mudrikA ApIne tenA badalAmAM ApaNA nagaramAMthI madya ane bhojana laIne nagara bahAra jAya che. te baLadeva ho ke koI cora ho, paNa ame Apane jAhera karIe chIe, tethI have pachI amAro koI aparAdha nathI." A pramANenA khabara sAMbhaLIne acchadaMta sainya laIne baLadevane mAravA mATe tenI samIpe Avyo ane nagaranA daravAjA baMdha karAvI dIdhA. tatkALa baLadeva badhI vastu bAju para tajI daIne hAthIno AlAnathaMbha ukheDIne siMhanAda karIne zatrunA sainyane mAravA lAgyA. siMhanAda sAMbhaLIne kRSNa tyAM AvavA doDyA. daravAjA baMdha joIne paganI pAnInA prahArathI tenA kamADane bhAMgI nAMkhIne samudramAM vaDavAnala pese tema te nagaramAM peThA. kRSNa te daravAjAnI ja bhogaLa laIne zatrunA tamAma sainikone mArI nAMkhyA. pachI vaza thaI gayelA acchadaMtane teNe kahyuM ke, "are mUrkha ! haju amArI bhujAnuM baLa gayuM nathI te jANavA chatAM paNa A zuM karyuM? mATe jA, have nizcita thaIne tArA rAjane bhogava. tArA A aparAdhathI ame tane choDI mUkIe chIe." A pramANe kahIne nagarInI bahAra AvIne teoe udyAnamAM besIne bhojana karyuM. pachI tyAMthI dakSiNa dizA tarapha cAlIne kauzAMbI nagarInA vanamAM AvyA. te vakhate lavaNa sahita bhojana karavAthI, grISma RtunA yogathI, zramathI, zoka ane puNyanA kSayathI zrIkRSNane ghaNI tRSA lAgI hatI tethI temaNe balarAmane kahyuM ke, "bhAI ! ati tRSAthI mAruM tALavuM sukAya che jethI A vRkSanI chAyAvALA vanamAM paNa huM cAlavAne zaktimAna nathI." baLadeve kahyuM, "bhrAtA ! huM utAvaLe jaLane mATe jAuM chuM mATe tame ahIM vRkSanI nIce vizrAMta ane pramAdarahita thaIne kSaNavAra beso." A pramANe kahIne baLabhadra gayA eTale zrIkRSNa eka paga bIjA paga upara caDhAvIne pILuM vastra oDhIne koI mArgamAM vRkSanI nIce sUtA ane kSaNamAM nidrAvaza paNa thaI gayA. baLadeve jatAM jatAM paNa kahyuM, "he prANavallabha baMdhu ! jayAM sudhImAM huM pAcho AvuM tyAM sudhImAM kSaNa vAra paNa tame pramAdI thazo nahIM." pachI UcuM mukha karIne baLadeva bolyA ke, "he vanadevIo ! A mArA anuja baMdhu tamAre zaraNe che mATe e vizvavatsala puruSanI rakSA karajo ." A pramANe kahIne baLadeva jaLa levA gayA eTalAmAM hAthamAM dhanuSyane rAkhato, vyAghracarmanA vastro dhAraNa karato ane lAMbI dADhIvALo zikAra thayelo jarAkumAra tyAM Avyo. zikArane mATe dharma to mAro svabhAva che 198 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhamatAM bhamatAM jarAkumAre zrIkRSNane A pramANe sUtelA joyA jethI teNe mRganI buddhithI temanA caraNataLamAM tIkSNa ba puNya paravAre tyAre trikhaMDAdhipati zrIkRSNa ! mahAbhAratanA yuddhamAM pAMDavone vijaya apAvavAmAM sauthI moTo phALo noMdhAvanAra zrIkRSNa ! devo jenuM sAnnidhya kare, rAjAdhirAjo jenA caraNo cUme te zrIkRSNa ! jenI dvArikAne rAtorAta devoe racI ApI tevI devanagarI jevI samRddha dvArikAnA svAmI zrIkRSNa ! paNa hAya ! temanuM ya eka di' puNya paravArI gayuM ane tyAre temaNe ja bolavuM paDyuM ke, "napuMsaka jevA mane dhikkAra che ke huM kAMI ja karI zakato nathI.' hAya ghoDAnI lagAme ya tUTI gaI. rathanuM paiDuM bhAMgI gayuM. mAbApane jivADI na zakAyA. baLadevane sonAnuM kaDuM vecavuM paDyuM tyAre ja eka TaMkanuM khAvAnuM maLyuM. tarasa lAgI ane pANI na maLyuM tyAM mota bhecyuM. bANathI vIMdhAvuM paDyuM. puNya paravAryuM tyAre bhUkhyA thayelA mahArANA pratApane eka roTalA mATe bhikhArI pAse yAcanA karavI paDI ane dayAthI bhikhArI roTalo devA gayo to bAjapakSI cIlajhaDapathI tene uThAvI gayo. pratApanI AMkhe AMsu dhasI AvyA. puNya paravAryuM tyAre ekatrIsa topothI aMgreja hAkemo dvArA salAmI pAmatA bhAratanA rAjAdhirAjonI rAjAzAhI khatama thaI. sAliyANAM ya jhUMTavAI gayA. puNya paravAryuM tyAre rAyabarelImAM eka jokara jevA rAjanArAyaNanA hAthe iMdirA gAMdhIno ghora parAjaya thayo. puNya paravAryuM tyAre brahmadatta cakravartInI AMkhone koI bhikhArIe phoDI nAMkhI. AMdhaLo cakravartI ribAI ribAIne maryo ! puNya paravAryuM tyAre ati rUpavAna sanata cakravartInA dehamAM rADa bolAvI de tevA soLa mahArogoe praveza karyo ane sAtaso varasanA dhAmA nAMkhI dIdhA. puNya paravAryuM tyAre abajopati mAgha roTalA mATe TaLavaLavA lAgyo. AvelA yAcakane kazuM na daI zakavAthI lAgelA AghAtamAM ja taraphaDIne marI gayo ! puNya paravAryuM tyAre ajayapALa rAjA kUtarAthI paNa bhUMDA mote gaTaranI khALamAM ribAIne maraNa pAmyo. puNya paravAryuM tyAre bhAratanI sAthe eka hajAra varSa sudhI yuddha khelavAnA kasama khAI cUkelA pAkistAnanA pramukha bhuTTone tenA ja nokara jhiyAe phAMsInA mAMcaDe laTakAvI dIdho. puNya paravAryuM tyAre vIsa abaja Dolarano mAlika hArvarDa hyujIsa eka hoTalamAM ekalo marI gayo. pelA gAyakavADa ! bhayAnaka gaMdha mAratA zarIramAM divaso sudhI ribAIne maryA ane pelA paraduHkhabhaMjaka goMDalanareza karuNa rIte sahuthI tyajAIne haoNspiTalanA khATale ekAkI maryA. puNya paravAryuM tyAre duryodhananI sAthaLanA hADakAMnA cUrecUrA thayA, e sthitimAM taLAvanA kinAre kalAko sudhI paDI rahIne hatAzAnA nisAsA nAMkhato maryo ! dharma to mAro svabhAva che 199 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNya pa2vAryuM tyAre magadhapati zreNika vRddhAvasthAmAM dIkarA taraphathI haMTaranA so mAra roja khAvA lAgyo, aMte jhera khAIne maryo. pelo Alpsa parvatane khaseDI nAMkhato nepoliyana ! seMTa helInA TApumAM saDI gayo ! pelI rUpagarviNI vAsavadattA ! raktapitte ribAIne marI. pelo eziyAno yamarAja Dalesa ! kensaranI vedanAmAM ribAIne gayo. pelo 'V for Victory'nA nArAno praNetA carcila ! divaso sudhI bebhAna rahIne vidAya thayo. pelA nijhAma ke jUnAgaDhanA navAbo ! hoTalo calAve che. pAkistAnamAM pelo mahamada gIjhanI ! pAgala avasthAmAM maraNane zaraNa thayo. nA, puruSArtha 'bicAro' vAmaNo che. ene puNyano sadhiyAro na maLe to sAva napuMsaka che. puruSArthe to hajI peTa bharAya. paTArA to puNye ja bharAya. abhaNa akabara ! bhArata-samrATa zAthI thayo ? abhUja goviMdarAma seksarIA ! saTTA-bajArano kiMga zI rIte banyo ? jaDa kizora AInsTAIna ! vizvano sarvotkRSTa vaijJAnika tarIke eka ja sAlamAM zI rIte jAhera thayo ? kArAvAsamAM sabaDatA morArajIbhAI ekAeka bhAratanA vaDApradhAna zI rIte thayA ? eka mAsano dazaratha-bALa (rAmacandrajInA pitA) rAjyAbhiSeka zI rIte pAmyo ? nA, te puNyakarma dekhAtuM nathI. paNa mAnyA vinA koIne ya chuTako nathI. pachI bhale tene koI bhagavAna kahe, temAM jarAya vAMdho nathI. puNyanI tAkAtane avagaNI zakAya tema nathI. A vAtane ApaNe vigatathI vicArIe. puNya : eka aparihArya zakti ApaNA jIvanamAM jaMgo to ekasAthe aviratapaNe cAlI rahyA che. sauthI moTo jaMga AMtarika vAsanAono che. anAdikAlIna vAsanAonA kAtila humalAo sAme AtmA lagabhaga mahAtaparAjita thaI cUkyo hoya tevo AbhAsa thayA kare che. AthIsto trilokaguru paramAtmAe kahyuM che ne ke, 'jeNe AtmA jItyo teNe badhuM jItyuM.' saMtoe prabodhyuM che, "bIjA aMgo zA mATe khele ? khelavA jevo jaMga to tArA gharano ja che. tArA gharamAM ja khUnakhAra laDAI cAlI rahI che. ghora parAjaya tane sAMpaDI rahyo che. tArA guNonI katleAma thaI rahI che. ghAsanI jema vaDhAI rahyA che; tArA guNo, tArI zaktio, tAruM AMtarasaundarya...badhuM ya. mATe he Atman ! aMdara ja yuddha kara, bahAranA chamakalAM jevA yuddhothI phArega thA." saMtapuruSonI A ArSavANI vAsanAonA jaMgane sauthI vadhu bhayaMkara jaNAve che. A jaMga pachI bIjo paNa eka jaMga che je bAhya che, jenI avagaNanA karavAnuM ApaNane pAlave tevuM nathI. e jaMga che; ApaNA asIma upakArI dharmazAsana-dharmasaMskRti uparanA bhautika pAzcAtya AkramaNo saMbaMdhita. dharma to mAro svabhAva che 200 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ je rIte navI peDhI vikRtionA ghoDApUramAM hoMzabhera taNAI rahI che, je rIte lohInA sIMcelA ane maDadAMnA khAtare ugADAyelA zIla, sadAcAra, AtithyanA vaDalAo jamAnAvAdanI bhayAnaka AMdhImAM mULiyAMmAMthI UkhaDI rahyA che e jotAM to ema ja lAge che ke A AkramaNonA paDachAyAne paNa paDakAravAnuM kArya ApaNA kSetranI bahAra che. A to thayA be jaMga. hajI eka nAnakaDo jaMga paNa cAlI ja rahyo che. hA, sattvazALI AtmAo enI paravAha nathI karatA e vAta taddana sAcI che ane sArI paNa che. paNa badhAyanI to e tAkAta hotI nathI. jIvanamAM duHkho AvIne UbhA rahe che temAM TakI javuM, adIna banI rahevuM te lagabhaga muzkela banI jAya che. evI viSama sthitimAM rahIne paNa cittanI pUrI prasannatA abAdhita rAkhIne dharmadhyAnamAM otaprota rahevAnI kaLA to koka vIralAne ja hastagata thaI hoya che. eTale nAnakaDo paNa A ya jaMga che jenI sAva avagaNanA to na ja karI zakAya - vAsanAno jaMga sauthI moTo, dharmasaMskRti uparanA AkramaNonA mukAbalAno jaMga paNa ghaNo gaMbhIra ane AvI paDatAM duHkhonA taNakhAo paNa sAva avagaNanA karI devA lAyaka to nahi ja. zuM karavuM? zo upAya haze A jaMgomAM yazazrI varavAno ? vAsanAo dvArA AtmAne maLatI pachaDATo eTalI badhI joradAra hoya che ke emAMthI bhavonA bhava sudhI pAchA beThAM thavAtuM nathI. dharmasaMskRti uparanA AkramaNono jhapATo eTalo sakhata hoya che ke e saMskRtine pharI beThAM thatAM seMkaDo varSo nIkaLI jatAM hoya che. ane kauTumbika, zArIrika vagere duHkho paNa bhale TUMka samayamAM vidAya thatAM hoya to ya teno phUMphADo ekadama gabharAvI daIne dharmavimukha karI deto hoya che. eTale koI upAya to khoLavo ja rahyo. A rahyo te upAya. e che; puNyanuM vizuddha puNyanuM utpAdana. vAsanAne janma detAM pApakarmo sAthe laDavAmAM bamaNA vegathI humalAo AvavAnI pUrI zakyatA che. laDIne jItI levAya teTalI saraLa e laDAI nathI. pApakarmone to enA jevA koI karma sAthe laDAvI mArIne khatama karI devA joIe. e karma che; puNyakarma. puNyakarma sAthe pApakarmane laDAvI mAro ane te pApakarmo naSTa karo. jeTalA majabUta pApakarmo hoya teTaluM majabUta ApaNuM puNyakarma paNa hovuM joIe, nahi to TakI na zake. viziSTa koTinA puNyathI evo sadguruyoga, kalyANamitrono saMga, anukULa dharmakSetra vagere prApta thaI jAya che ke tethI vAsanAo sahaja rIte zAnta-upazAnta banI jAya che. bezaka, A puNya jema zuddha (artha-kAmanI AkAMkSA vinAnuM) hovuM joIe tema ugra paNa hovuM joIe. to ja te jhaTa phaLe. mayaNAsuMdarInA jIvana-prasaMgomAM teNe utpanna karelA ugra puNyanA camakArA ApaNane jovA maLe che. | ugra puNyanI nIpaja khAsa karIne to paramAtmAnI ananya ane zuddha zaraNAgatithI ja thAya che. jo AvuM zuddha ane ugra puNya hAMsala thAya to dharmIjano ke dharmasaMgha upara AvatAM dharmanAzaka AkramaNonI paNa pIchehaTha thavA lAge. je saMgha pAse puNyanI mUDI ochI thaI gaI hoya ke paravArI dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 201
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaI hoya tevA saMghane ja koI saLI karI zake ke aDapaluM karI zake ne? puNyazALIne AMgaLI zI? ane aDapaluM ya zene? AkramaNanI to vAta ja kyAM rahI ? Aje dhArmika janonuM puNya ghaTyuM che e paNa eka hakIkata che. eno InkAra thaI zake tema nathI. vAsanAone khatama karatuM puNya A rIte dharmazAsana uparanA AkramaNone paNa mArI haThAvavAmAM khUba sarasa rIte sahAyaka banI jAya che. ane pelA du:khonA je chamakalAM gerIlA paddhatinA hovAthI apekSAe moTA jaMga karatAM ya vadhu thakavI nAMkhanArA hoya che tene ya A ja puNya zAMta karI de che. duHkha to puNyahINAne ja Ave ne ? puNyanA vyApaka udayakALamAM duHkha to DokAya ja zI rIte ? garIbI, bekArI, moMghavArI, anArogya, kauTuMbika azAMti vagere saMbaMdhita du:kho puNyodaya kALamAM to ze saMbhave? e rIte du:kho dUra rahetAM e AtmAne dharma karavAmAM khUba saraLatA paDI jAya. dharmamAM rasavRtti paNa sateja banI jAya. puNya eka; ane laDAI traNa khelavAnI. AvI puNyazaktinI avagaNanA thaI zake nahi. e puNya artha-kAmanI vAsanAothI alipta rahIne zuddha hovuM joIe ane paramAtmAnI ananya zaraNAgatinI tIvratAmAMthI utpanna kareluM ugra hovuM joIe. puNya hoya to ja ApaNe bIjAne priya, Adaya thaI zakIe. puNya hoya to ja gAMDI-ghelI paNa vAta sahune rasamaya banIne aMtaramAM vasI jAya. AtmAmAM vidvattA cAhe teTalI hoya paNa puNya na hoya to tenI vidvattA be DagalAM pAchI ja paDatI hoya che. jema zuddhi e eka aparihArya zakti che tema sarva hita-pravRttiomAM puNya paNa eka aparihArya zakti che. enuM utpAdana ane eno kuzalAnubaMdhI saMgraha khUba jarUrI che; sarva prakAranA sAdhako mATe... hatyArA pratye zrIkRSNanI karuNA bANa vAgatAM ja zrIkRSNa vegathI beThA thaIne bolyA ke, "are mane niraparAdhIne chaLa karIne kahyA vinA caraNa-taLamAM koNe bANa mAryuM? pUrve kyAreya paNa jJAti ane nAma kahyA vagara koIe mane prahAra karyo nathI. mATe je hoya te potAnuM gotra ane nAma kaho." A pramANeno prazna sAMbhaLIne jarAkumAre vRkSanI ghaTAmAM rahIne kahyuM ke, "harivaMza rUpI sAgaramAM caMdra jevA dazamA dazArka vasudevanI strI janAdevInA udarathI janmelo jarAkumAra nAme huM putra chuM. baLadeva ane zrIkRSNano agraja baMdhu chuM. ane zrI neminAthanA vacana sAMbhaLIne zrIkRSNanI rakSA karavAne (mArAthI teno vadha na thAya te mATe)huM ahIM A vanamAM Avyo chuM. ahIM rahetAM mane bAra varSa thaI gayA che paNa Aja sudhI meM ahIM koI manuSyane joyo nathI. mATe Ama bolanArA tame koNa cho te kaho." zrIkRSNa bolyA, "are, baMdhu ! ahIM Ava. huM tAro ja baMdhu zrIkRSNa ja chuM ke jene mATe tuM vanavAsI thayo che. te bAMdhava ! diohathI ghaNA dUra mArgane ullaMghana karanAra pAMthanI jema tAro bAra varSano prayAsa vRthA thayo che." te sAMbhaLIne "zuM A kRSNa che?' ema bolato jarAkumAra temanI najIka Avyo ane zrIkRSNane joIne tatkALa mUccha pAmyo. pachI mAMDa mAMDa saMjJA pAmIne jarAkumAre karuNa svare rudana karatAM pUchyuM, dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 202
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ "are bhrAta! A zuM thayuM? tame ahIM kyAMthI? dvArikA dahana thaI? zuM yAdavono kSaya thayo? are ! tamArI avasthA jotAM neminAtha prabhunI badhI vANI satya thaI hoya tema lAge che !" pachI zrIkRSNa badho vRttAMta kahyo eTale jarAkumAre rudana karatAM karatAM kahyuM ke, "are bhAI ! meM A zatrune yogya evuM kArya karyuM che. kaniSTha durdazAmAM magna ane bhrAtRvatsala evA tamane mAravAthI mane narakabhUmimAM sthAna maLavA saMbhava nathI. tamArI rakSA karavAne meM vanavAsa karyo, paNa mane AvI khabara nahIM ke vidhie AgaLathI ja mane tamArA kALarUpe kalpelo che. te pRthvI ! tuM mArga Apa ke jethI huM A zarIre ja narakabhUmimAM jAuM, kAraNa ke sarva duHkhathI adhika evuM bhrAtRhatyAnuM duHkha AvI paDatAM have ahIM rahevuM te mane narakathI paNa adhika duHkhadAyI che. meM AvuM akArya karyuM to zuM have huM vasudevano putra ke tamAro bhrAtA ke manuSya paNa rahI zakuM? te vakhate sarvajJanuM vacana sAMbhaLIne huM marI kema gayo nahIM? kAraNa ke tame vidyamAna chatAM huM eka asAdhAraNa mANasa marI jAta to tethI zI nyUnatA thaI jAta ?" zrIkRSNa bolyA, "he bhAI ! have zoka karo nahIM. vRthA zoka karavAthI saryuM ! kAraNa ke tamArAthI ke mArAthI bhavitavyatAnuM ullaMghana thaI zakatuM nathI. tame yAdavomAM mAtra eka ja avazeSa cho mATe cirakALa jIvo ane ahIMthI satvara cAlyA jAo, kemake baLadeva ahIM AvI pahoMcaze to te mArA vadhanA krodhathI tamane mArI nAMkhaze. A mAruM kaustubha ratna eMdhANI tarIke laIne tame pAMDavonI pAse jAva. temane A satya vRttAnta kahejo. teo jarUra tamane sahAyakArI thaze. tamAre ahIMthI avaLe page cAlavuM jethI baLadeva tamArA pagalAMne anusarIne Ave to paNa tamane sadya bheLA thaI zake nahIM. mArA vacanathI sarva pAMDavone ane bIjAone paNa khamAvajo, kAraNa ke pUrve mArA aizvaryanA samayamAM meM teone dezapAra karIne kuleza pamADelo che." AvI rIte zrIkRSNa vAraMvAra kahyuM tethI te jarAkumAra zrIkRSNanA caraNamAMthI potAnuM bANa kheMcI kADhIne kaustubha ratna laIne tyAMthI cAlyo gayo. jarAkumAranA gayA pachI zrIkRSNa caraNanI vedanAthI pIDita thatAM uttarAbhimukhe rahIne aMjali joDIne A pramANe kahevA lAgyA ke, "arihaMta bhagavaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhuone mana, vacana, kAyAthI mArA namaskAra che. vaLI jeNe amArA jevA pApIono tyAga karIne A pRthvI upara dharmatIrtha pravartAvyuM tevA bhagavaMta zrI ariSTanemi parameSThine mArA namaskAra che." A pramANe kahIne tRNanA saMthArA upara sUIne jAnu upara caraNa mUkI vastra oDhIne zrIkRSNa ciMtavavA lAgyA ke, "bhagavAn zrI neminAtha, varadatta vagere gaNadharo, pradyumana pramukha kumAro, rukmiNi vagere mArI strIone dhanya che ke jeo satata saMsAravAsanA kAraNa rUpa gRhavAsane choDI daIne dIkSA laIne cAlI nIkaLyA ane A saMsAramAM viDaMbanA pAmanAra evA mane dhikkAra che !" A pramANe zubha bhAvanA bhAvatAM bhAvatAM zrIkRSNanuM aMga sarva taraphathI bhagna thavA lAgyuM ane yamarAjAnA sahodara jevo prabaLa vAyu kopa pAmyo. tethI tRSNA, zoka ane vAyuthI pIDAyelA zrIkRSNa vicAra karavA lAgyA ke mane janmathI koI paNa manuSya ke devatA paNa parAbhava karI zakyo nahoto tene dvaipAyane kevI mAThI dazAne pamADyo. ATaluM chatAM paNa jo huM tene dekhuM to atyAre paNa UThIne teno aMta lAvuM. mArI pAse te koNa mAtra che ane tenuM rakSaNa karavAne paNa koNa samartha che ? A pramANe kSaNa mAtra zrIkRSNa bhayAnaka AvezamAM rahyA. e ja vakhate eka hajAra varSanuM AyuSya pUrNa karIne mRtyu pAmyA. dharma to mAro svabhAva che 203 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47. baLadevano saMsAratyAga, adbhuta sAdhanA ane svargagamana tathA zrI neminAthanuM nirvANa ane pAMDava-dIkSA baLadevano vilApa ahIM baLadevane mArge apazukano thavAthI skhalita thatAM thatAM kamaLanA patrapuTamAM jaLa laIne satvara kRSNanI pAse AvyA. A vakhate 'A sukhe sUI gayA che' evuM dhArIne kSaNa vAra teo besI rahyA. eTalAmAM to kRSNavarNI makSikAone tyAM baNabaNatI joIne temaNe mukha uparathI vastra kheMcI lIdhuM. eTale potAnA priya baMdhune mRtyu pAmelA joIne cheThelA vRkSanI jema baLadeva mUrchA khAIne pRthvI upara paDyA. pachI koI prakAre saMjJA pAmIne temaNe moTo siMhanAda karyo ke jethI zikArI prANIo paNa trAsa pAmI gayA ane vano kaMpAyamAna thayA. pachI teo bolyA ke, "je pApIe sukhe sutelA mArA A vizvavIra baMdhune mArI nAMkhyA che te potAnA AtmAne jaNAvo ane jo te kharekharo baLavAna hoya to mArI samakSa thAo. kharo baLavAna to sUtela, pramAdI, bALaka, muni ane strIne kema prahAra kare ?' A pramANe UMce zabde Akroza karatA baLadeva te vanamAM bhamavA lAgyA. paNa koI manuSya na jaNAvAthI pAchA zrIkRSNanI pAse AvIne AliMgana karIne rudana karavA lAgyA ke, "he bhrAta ! he pRthvImAM advitIya vI2 ! he mArA utsaMgamAM lAlita thayelA ! he kaniSTha chatAM guNa vaDe jyeSTha ! ane he vizvazreSTha ! tame kyAM cho ? are vAsudeva! tame prathama kahetA hatA ke tamArA vinA huM rahI zakato nathI. ane A vakhate to sAmo uttara paNa ApatA nathI, to te prIti kyAM gaI ? tamane kAMI roSa thayo hoya ane tethI risANA ho tema lAge che. paNa mAro kAMI paNa aparAdha mane yAda Avato nathI. athavA zuM mane jaLa lAvatAM vilaMba thayo te tamane 2oSa thavAnuM kAraNa che ? he bhrAtA ! te kAraNathI tame roSa karyo hoya to te ghaTita che to paNa hamaNAM to beThA thAo, kemake sUrya asta pAme che tethI A samaya mahAtmAono sUvAno nathI." A pramANe pralApa karatAM karatAM baLadeve rAtri nirgamana karI. pAchA prAtaHkALe kahevA lAgyA ke, 'bhAI ! beThA thAo.' ema vAraMvAra kahevA chatAM paNa zrIkRSNa beThA thayA nahIM tyAre baLadeva snehathI mohita thaIne tene skaMdha upara caDhAvIne giri, vana vageremAM bhamavA lAgyA. e pramANe snehathI mohita thaIne zrIkRSNanI mRta kAyAne pratidina puSpAdithI pUjana karatAM balarAme cha mAsa pasAra karyA. aho, kevI mohadazA ! mohanA tophAna rAmacandrajI jevA tadbhava mokSagAmI chatAM mohadazAmAM kevA phasAyA'tA. jyAre hanumAnajInI dIkSAnA temane samAcAra maLyA tyAre tenI sAme Azcarya vyakta karIne rAmacandrajIe kahyuM, "basa, dIkSA. atyArathI hanumAne saMsAra tyAgI dIdho !" jyAre sItAjIe dIkSA lIdhAnA samAcAra maLyA tyAre rAmacandrajIe talavAra kheMcI kADhIne kahyuM, "koNe tene dIkSA ApI ? sItAne ahIM pakaDI lAvo. mAre tene dIkSA nathI ApavI." e to lakSmaNajIe khUba samajAvyA tyAre zAMta paDyA. caramazarIrI ja hatA ne rahanemi ! paNa bhAbhI rAjImatInA nirvastra zarIranA darzanamAtrathI dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 204
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAnabhraSTa thaI gayA ane bhoganI mAMgaNI karatAM ya na lAjajyA ! khuda vIraprabhunA AtmAe marIcinA bhavamAM A mohadazAthI ja zarIramohe cAritrajIvana nabaLuM pADyuM ane ziSyamohe samakita khoyuM ne ! pelA siMhaguphAvAsI muni ! pelA kaMDarika muni ! pelA maMgu AcArya! pelA aSADhAbhUti muni ! o, mohadazA ! tArA ja A karatUko che ne; mahAtmAone gabaDAvI devAnA ! siddhArtha deva dvArA baLadevano pratibodha tevI rIte bhramaNa karatAM varSAkALa Avyo eTale siddhArtha je deva thayo hato teNe avadhijJAnathI joyuM ke mAro bhrAtRvatsala bhAI baLadeva zrIkRSNanA mRta zarIrane UMcakIne bhame che mATe huM tyAM jaIne tene bodha ApuM, kemake teNe pUrve mArI pAsethI mAMgI lIdhuM che ke jyAre mane vipatti Ave tyAre tuM deva thAya to AvIne mane bodha karaje. A pramANe vicAra karIne teNe parvata uparathI Utarato eka pASANamaya ratha vimurtho ane pote kauTuMbika banIne viSama evA parvata uparathI UtaratA te rathane bhAMgI nAMkhyo. pachI pote tene sAMdhavAnI mahenata karavA lAgyo. tene pASANano ratha sAMdhato joIne baLadeva bolyA, "are mUrkha ! viSama giri uparathI UtaratAM jenA khaMDekhaMDa thaI gayA che evA A pASANanA rathane sAMdhavA kema Icche che ?" te deve kahyuM, "hajAro yuddhamAM nahIM haNAyelo puruSa pANI vinA marI jAya ane te jo pAcho jIve to A mAro ratha paNa pAcho sajja thAya." pachI te deve AgaLa jaIne pASANa upara kamaLa ropavA mAMDyA. baLadeve pUchyuM ke, "zuM pASANabhUmi upara kamaLavana uge ?' devatAe kahyuM, "jo A tamAro anuja baMdhu pAcho jIvaze to A kamaLa paNa pASANa upara Ugaze." vaLI tenI AgaLa jaIne te deva eka baLI gayelA vRkSane jaLa vaDe siMcavA lAgyo. te joIne baLadeve kahyuM ke, "zuM dagdha thayeluM vRkSa pANI siMcavAthI paNa pharI vAra Uge ?" tyAre deve pratyuttara Apyo ke, "jo tamArA skaMdha upara raheluM A zaba jIvaze to A vRkSa paNa punaH Ugaze." vaLI te deva AgaLanA bhAgamAM govALa thaIne gAyonA zabanA mukhamAM jIvatI gAyonI jema navIna ghAsa nAMkhavA lAgyo. te joIne baLadeve kahyuM ke, "are mUDha hRdayavALA ! A marI gayelI gAyo zuM tArA A ApelA ghAsane kyAre paNa caraze ?" deva bolyo ke, "jo A tamAro baMdhu jIvaze to A mRta gAyo ghAsane caraze." te sAMbhaLIne baLadeve vicAryuM ke, "zuM A mAro nAno baMdhu kharekhara mRtyu pAmyo haze ke jethI A judA judA mANaso ekasarakhA javAba Ape che ?' baLadevano A pramANeno vicAra jANIne tatkALa devatAe siddhArthanuM rUpa karyuM ane baLadevanI pAse AvIne kahyuM ke, "huM tamAro sArathi siddhArtha chuM ane dIkSA laIne mRtyu pAmIne devapaNAne prApta thayo chuM. tame pUrve mArI pAse mAMgaNI karI hatI tethI tamane bodha ApavAne mATe huM ahIM Avyo chuM. nemi prabhue kahyuM hatuM ke jarAkumArathI zrIkRSNanuM mRtyu thaze. te pramANe ja thayuM che, kemake sarvajJanuM bhASita kadI paNa anyathA thatuM nathI ane potAnuM kaustubha ratna nizAnI tarIke ApIne zrIkRSNa jarAkumArane pAMDavonI pAse mokalyo che." dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 205
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ baLadeva bolyA, "he siddhArtha ! tame ahIM AvIne mane bodha karyo te bahu sAruM karyuM, paNa A bhrAtAnA mRtyuduHkhathI pIDita thayelo huM have zuM karuM te kaho." siddhArtha bolyo, "zrI neminAtha prabhunA vivekI bhrAtA evA je tame, tene mATe have dIkSA vinA bIjuM kAMI paNa karavuM yogya nathI." 'bahu sAruM' ema kahIne baLadeve te devatAnI sAthe siMdhu ane samudranA saMgamane sthAnake AvIne zrIkRSNanA zarIrano saMskAra karyo. te vakhate baLadevane dIkSA levAnI IcchAvALA jANIne mahAkRpALu zrI neminAthe eka vidyAdhara munine satvara tyAM mokalyA. baLadeve temanI pAse dIkSA lIdhI. pachI tuMgikA zikhara upara jaIne tIvra tapa karavA lAgyA. tyAM siddhArtha deva temano rakSaka thaIne rahyo. panihArI prasaMga eka vakhata baLadeva muni mAsakhamaNanA pAraNAne mATe nagaramAM gayA tyAM koI strI bALakane laIne kUvAne kAMThe UbhI hatI. te baLadevanuM atizaya rUpa joIne tene jovAmAM ja vyagra thaI gaI. tethI vyagra cittavALI teNe ghaDAne bAMdhavAnuM doraDuM ghaDAne badale pelA bALakanA kaMThamAM bAMdhyuM. pachI jyAM te bALakane kUvAmAM nAMkhavA mAMDI tevAmAM baLadeve joyuM. tethI vicAryuM ke, "AvA anarthakArI mArA rUpane dhikkAra che ! havethI huM koI paNa gAma ke nagaramAM jaIza nahIM. mAtra vanamAM kASThAdikane levA AvanAra loko pAsethI ja je bhikSA maLaze tenAthI pAraNuM karIza." A pramANe nirdhAra karIne te strIne nivArIne baLadeva muni tarata vanamAM cAlyA gayA. vanamAM rahIne ghora tapa AcaryuM ane tRNa, kaThAdikane vahana karanArA loko pAsethI prApta bhAtapANIthI potAno nirvAha karavA lAgyA. koInA pApamAM ya nimitta na banavuM jo koInA duHkhamAM nimitta thavAnuM sajjanane paravaDatuM na hoya to koInA pApamAM paNa zA mATe nimitta banavuM joIe ? pUro sajjana te che je duHkhanI jema pApamAM paNa nimitta na banI javAnI pUrI kALajI rAkhe che. baLadeva muninuM rUpa panihArIne kAmavAsanAnuM pApa karAvanAruM banyuM tenI jANa thatAM ja baLadeva munie nagarabhikSAno sadA mATe tyAga karI dIdho ! zIla mATe traNa balidAno bhAratanA eka rAjyano e rAjA hato. enuM nAma hatuM vallarAja. Izvarano e bhakta hato. duHkhitono e mitra hato. jAte e pavitra hato. enA vizuddha jIvananA prabhAvathI ja enuM rAjya samRddha hatuM, svastha hatuM ane khUba zAMta hatuM. prajA ene cAhatI hatI. mitro eno satsaMga IcchatA hatA. sevakagaNa Avo svAmI maLyAnI khumArI mANato hato. dharmAtmA vallarAjane eka vakhata tIrthayAtrAo karavAno manoratha jAgyo. yuvarAjane rAjyano bhAra soMpI daIne sArA divase eNe yAtrA- pravAsa zarU karyo. be divasa pasAra thayA haze tyAM yuvarAjanA jIvanamAM eka bhayaMkara ghaTanA banI gaI. eka divasa yuvarAja mahelanA jharUkhe potAnA mitra sAthe vAto karatA beThA hatA te samaye rAjamArga uparathI keTalIka panihArio pasAra thaI. koNa jANe kema e divase nIcethI pasAra thatI be brAhmaNa kanyAo upara yuvarAjanI najara kAMIka kAmuka banI gaI. lasalasatuM emanuM jobana yuvarAjanA dilane sparzI gayuM. dharma to mAro svabhAva che 206 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa paLa-be paLa vItI na vItI tyAM ja yuvarAja ekadama svastha banI gayA. cittanA gaganamAM dhasI AvelI vicAranI kALI vAdaLI ekadama vikharAI gaI ! parantu yuvarAjane kemeya cena paDatuM nathI. "mArAthI A kevuM akArya thaI gayuM?" e vicAra zatazata kIDIonA caTakAthI paNa vadhu vedanA tenA aMtare janmAvI gayo ! vedanA asahya banatAM samIpavartI mitrane eNe vAta karI ane pachI kahyuM, "mitra ! Aje to manathI pApa thayuM che paNa kAle koNa jANe kAyAthI ya zuM nahi thAya ? mAruM jIvana-bhavana bhraSTa thAya e pahelAM ja ene dharatI upara pachADI daIne khatama karI nAMkhavuM ja sAruM.' ATaluM kahIne tarata ja yuvarAje bArImAMthI bahAra jhaMpalAvI dIdhuM. dharatI upara pachaDAtAM ja khoparI phATI gaI. yuvarAja tatpaNa mRtyu pAmyA. thoDI ja kSaNomAM yuvarAjanA ApaghAtanI ane tenA kAraNanI vAta phelAI. pelI be vipra kanyAone paNa A vAvaDa maLyA. vadhu tapAsa karatAM e vAtanI paNa jANakArI maLI ke te be vijha kanyAonuM rUpa yuvarAjano prANa lenAra gojhAro kUvo banyuM che. A hakIkata jANIne vipra kanyAone bhAre AghAta lAgyo. emaNe vicAra karyo ke ApaNA rUpamAM ja kAmukatAno praveza thayo hoya to ja bIjAnA aMtaramAM kAma lAge. zuM Avo sAmAnya niyama nathI? have jo ApaNI ja sthiti AvI hoya to AvatI kAle ApaNuM patana nahi thAya ? evuM patitAnuM jIvana jIvavA karatAM to bahetara che ke pavitra jIvanamAM ja ApaNe prANa choDI devA. be ya bahenoe A vicAra karIne e ja rAtrie potAnA prANatyAga karI dIdhA. bIje divase savAre AkhA nagaramAM A ghaTanAnA samAcAra vyApI gayA tyAre ghara gharanI nArIoe te vipra kanyAone aMtarathI vadhAmaNAM ApyA. emanA zaba upara puSpAMjali arpI vRddhAo kahevA lAgI, "A balidAno kadI eLe nahi jAya. bhAratanI dharatI upara thanArI bhAvI prajAnA zIlano gaDha A balidAnonA raktathI vadhu jIvana pAmI gayo !" divaso jatAM rAjA vallarAja nagaramAM AvyA. AvatAMveMta temane saghaLA samAcAro maLyA. nagaranA agraNI nAgarikoe atyaMta zokArna banIne vallarAjane A samAcAra ApyA hatA. sahunA aMtaramAM eka ja koyaDo cakrAvA mArI rahyo hato ke putranA tathA be prajAjanonA mRtyunA samAcAra sAMbhaLatAM rAjAsAhebane kevo kAramo AghAta lAgaze ? e AghAtane nahi jIravatAM aMte temane paNa kadAca yamarAja A duniyAmAMthI upADI leze. paNa nAgarikonI A mAnyatA dharAra mithyA hatI. jyAre temaNe rAjAsAhebane A samAcAra ApyA tyAre jarAya asvastha thayA vinA vallarAje temane kahyuM, "hajI mArA pUrvajonuM puNya gaganamAM madhyAnheM tapI rahyuM che. ethI ja mAro putra ane mArI dIkarIo kuzIlatAno mAnasika sparza paNa na karI zakyA. jIvanamAM koI kalaMkano kALo DAgha lAgatAM pahelAM ja temaNe potAnA pavitra dehamAMthI prANa choDI dIdhA. o Iza ! tArI AthI vadhu maherabAnI mArA upara bIjI zI hoI zake ?" baLadeva muninI anupama sAdhanA eka vakhata kASThAdikane laI janArA lokoe potapotAnA rAjA pAse jaIne kahyuM ke, "koI devarUpI puruSa A vanamAM tapa kare che. te sAMbhaLIne te rAjAone zaMkA thaI ke "zuM amArA rAjayanI IcchAthI te AvuM tapa kare che ke zuM koI maMtra sAdhe che? mATe cAlo, ApaNe sarve tyAM jaIne tene dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 207
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArI nAMkhIe." AvuM vicArIne teo ekasAthe yuddhanI sAmagrI sahita baLadeva muni samIpe javA cAlyA. temane AvatA joIne tyAM rahelA siddhArtha deve ati bhayaMkara evA aneka siMho vidurgA. tethI rAjAo Azcarya sAthe bhaya pAmIne baLadeva munine namIne potAne sthAnake gayA. tyArathI baLadeva narasiMha' evA nAme prakhyAta thayA. vanamAM tapa karatAM evA baLadeva muninI dharmadezanAthI pratibodha pAmIne ghaNA siMha, vyAdhrAdika prANIo zAMtine pAmI gayA. temAMthI keTalAka zrAvaka thayA, keTalAka bhadrikabhAvI thayA, keTalAka kAyotsarga karavA lAgyA ane keTalAke anazana aMgIkAra karyuM. teo mAMsAhArathI taddana nivRtta thaIne tiryaMca rUpadhArI baLadeva muninA ziSyatulya banI gayA. 'hiMtikA saMcA:" mahiSTiAyAM hatyAnA A che; pAtaMjala-sUTa. jo eka vyakti potAnA AtmAmAM ahiMsAnI pratiSThA kare to tenI AsapAsanA vartuLamAM jhaDapAtA jIvono hiMsaka bhAva khatama thaI jAya. A hakIkatanuM samarthana tAraka tIrthaMkaradevonI dezanAmAM jAtya-vairI pazuonuM sAthe besIne karAtuM zravaNa kare che. sahu Apasa-ApasanA vairabhAvane sadaMtara vIsarI jAya che. hajI thoDA ja varSo pUrve AvuM kAMIka ramaNa maharSinA saMbaMdhamAM paNa banyuM che. teo sAMje jaMgalamAM pharavA nIkaLatA tyAre temanI sAthe sApa, noLiyo vagere paraspara gela karatAM cAlatA. A dRzya joIne bhAratanI viziSTatAo jovA Avelo mikensa nAmano jarmana vaijJAnika Azcaryamugdha thaI gayo hato. teNe tenI noMdhamAM lakhyuM hatuM ke, "jo A maharSinA zarIramAMthI chUTatAM razmione koI rIte ekaThA karIne vAgha, siMhane pIvaDAvI devAya to tenI AkhI bhAvI jAtimAMthI hiMsakatA naSTa thaI jAya." vAtAvaraNanI asara upara jaina zAstromAM yuddhakIya hAthIno prasaMga ullekhAyo che. temAM AlAnathaMbhanI sAme ja AvelA upAzrayamAM rahelA munionI jIvadayApAlanathI bharapUra kriyAone joIne hAthI ekadama ahiMsaka banI gayo. teno samaya thatAM yuddhabhUmi upara laI javAmAM Avyo to te zatruonI sAme sAva niSkriya banI rahyo. AthI tene pharI AlAnathaMbhe bAMdhavo paDyo. khUba vicAra karatAM mahAvate tenuM kAraNa pakaDI pADyuM. tene tyAMthI anyatra khaseDIne tenI sAme khoTuM yuddha karavAmAM AvyuM ane khoTA "mAro" "kApo'nA bUmabarADA pADavAmAM AvyA tyAre hAthImAM pharI hiMsakatAno uzkerATa pedA thaI gayo. AvI ja vAta Adya zaMkarAcAryanA jIvanamAM banI che. temaNe eka jagyAethI pANImAMthI chUTIne retImAM phasAyelA deDakAnI upara tApathI tenI rakSA karavA mATe phaNA karIne rahelo sApa joyo. AvI sApanI ahiMsakatAthI te stabdha banI gayA. pachI tapAsa karatAM temane khabara paDI ke te ja sthaLe pUrve zRMgerI RSinuM tapovana hatuM tenA prabhAve vAtAvaraNa atyaMta ahiMsaka banI gayuM che. zaMkarAcArye tyAM zRMgerI-maThanI sthApanA karI. A vAtanI puSTimAM bIjo paNa eka prasaMga jANavA maLyo che. koI eka vezyAe potAno baMgalo borDiMganA chAtro mATe bheTa karyo. paNa tyAM rahevA AvelA chAtromAM kAmavAsanA-saMbaMdhita puSkaLa phariyAdo AvatAM tapAsArthe TrasTIonI mITiMga maLI. sAcI hakIkata zodhI kADhIne te baMgalo vecI kADhIne chAtrone mULa sthAne pAchA lAvavAmAM AvyA. jevo dhvani tevo pratidhvani. mota Ape tene mota maLe, jIvana Ape tene jIvana. sukha Ape tene sukha maLe, duHkha Ape tene duHkha. dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 208
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ je varune koI ja kabaje karI zakyuM na hatu evA mANasakhAuM jhanUnI varune jaMgalamAM ekalA jaIne vahAlanI bUmo pADatA, bheTavA mATe hAtha pahoLA karavAnA abhinaya sAthe phrAnsIsa tenI sAme doDyo. tenI prema UbharAtI mukhamudrA joIne ja varu ThaMDuMgAra thaI gayuM. varune khUba paMpALavA sAthe phrAnsase tophAna karavAnI nA pADI. zI khabara? varu kAyama mATe ahiMsaka thaI gayuM. tAjetaramAM ja koI gauzALAmAM AvelA ati bhayaMkara sAMDhane koI kabaje karI na zakyuM tyAre cauda varSanA AdivAsI kizore mAtra paMpALIne tene kabaje karIne ThaMDogAra karI dIdho. kAryakaroe tenuM rahasya pUchyuM tyAre kizore kahyuM, 'emAM rahasya jevuM kAMI ja nathI. prema ApIe to prema maLe ja ! yogazAstramAM kalikAlasarvajJa bhagavaMte je AtmaupajyabhAva jaNAvyo che teno ja A prabhAva che. ke vairIo paNa vaira bhUlI jAya che. rAmakRSNa paramahaMsane chellI avasthAmAM kensara thayuM tyAre chelle khAvAnuM paNa baMdha thaI gayuM. temaNe kAlimAtAne kahyuM, "bIjuM kAMI nahIM paNa thoDuM khAI zakAya eTaluM to mA ! karI Apa." kAlie javAba Apyo, "beTA ! tuM lAkho moMe khAI ja rahyo che. emAM ekAda moMe khAvAnuM baMdha thayuM temAM akaLAyo kema ?" ane... rAma cUpa thaI gayA ! vizvamAtranA sarva jIvo pratye maitrIbhAva, samabhAva ane abhedabhAva e ja mAnavajIvananI vAstavika ArAdhanA che. jaina zAstrakAroe to mArgAnusArI jIvanamAM dharmanI sAva pAyAnI bhUmikAmAM jIvamAtra pratye dayAbhAva Avazyaka jaNAvyo che. te pachI dharmanI vikasita avasthArUpa samyagdarzananI sAthe anukaMpAne gADha rIte joDela che ane te pachI cAritrajIvananA dharmanI su-vikasita avasthAmAM to cAritra eTale sarva jIvo sAthe snehapariNAma, sarvasattvahitAzaya vagere kahela che. jo dharmanI jaghanya, madhyama ane utkRSTa traNeya avasthAomAM jIvamAtra pratye karuNAbhAva Avazyaka gaNAvAyo hoya tyAre tenuM mahattva keTaluM badhuM vadhI jAya che ! AthI ja pote trizULanI vedanAthI pIDAtA hatA chatAM potAnA zarIramAMthI pANImAM paDatI lohInI dhArAthI nAza pAmatA asaMkhya jIvonI karuNAthI agnikAputra AcAryanuM haiyuM duHkhAdri banI gayuM hatuM. AthI ja kaDavI tuMbaDInuM jherI baneluM zAka bIjA jIvone na maravA devA mATe dharmaruci aNagAre pote vAparI jaIne hAthe karIne mota bolAvI lIdhuM hatuM. - jo jIvamAtra sAthe snehapariNAma e ja koI paNa kakSAnA dharma sAthe joDAyelo guNa hoya to mAtApitA sAthe, nokaro sAthe, bALako sAthe, ziSyo sAthe, gurujano sAthe, sAdharmika baMdhuo ane baheno sAthe snehapariNAma to kevuM joIe ? zuM nAnI nAnI vAte emanI sAthe kaTu-pariNAma pedA karanArane have dharmI kahI zakAya kharo ? jainomAM je prabhAvanA (vastunuM dAna) karAya che te prAyaH mIThI vastuonI ja karAya che. tenA dvArA evuM sUcavavAmAM Ave che ke sahune tame vANInI, haiyAnI mIThAza ja Apo, kaDavAza to kadApi nahi. je parapIDana karaze te kadI nahi keLavI zake; paraguNAnurAga ane svadoSadarzana. hAya, paraguNAnurAga vinA ane svadoSadarzana vinA ghaNo badho karAto dharma kadI "dharma kahI zakAya kharo ? dharma to mAro svabhAva che 209 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAva Apo : sadbhAva pAmo koIne kema mArI upara sadbhAva jAgato nathI? ATalA badhA huM kAma karuM, darekane mATe huM marI paDuM chatAM A badhA lokone mArI upara tiraskAra kema lAge che? kharekhara ema lAge che ke A duniyAmAM koIne koInI paDI nathI. badhA svArthe zUrA che. game teTalo upakAra karavAmAM Ave to ya tene bhUlI jatAM eka kSaNanI paNa vAra lAgatI nathI. hAya, keTaluM badhuM svArthI A jagata che?" A udgAro kayA kuTuMbanA kayA mANasanA nahi hoya? sahunI jANe ke A phariyAda che ke, "A duniyAne koInI paDI nathI. badhA svArthanA sagAM che. AvA loko mATe ApaNe tUTI maravuM e murkhAInuM kAma che. ame badhI vAte sAcA chatAM enI kadarabUjha kyAMya jovA maLatI nathI." hA, mane paNa A vAtamAM taththAMza jaNAya che. upakArI jano pratye jevo kRtajJatAbhAva dekhADavo joIe tevo bhAva prAyaH dekhADAto nathI paNa A roganuM mULa to tapAsavuM ja paDaze. kadAca enuM mULa ApaNAmAM ja kema na hoya ? ApaNI ja bhUlanA kAraNe Ama banatuM hoya te zuM saMbhavita nathI ? ApaNI pAse khUba zAnti hoya, sAro evo samaya hoya, manane saghaLI jIdathI ane saghaLA pUrvagrahothI mukta karI devAnI pUrI taiyArI hoya to A praznano ukela jaDI jAya tema che. meM teno ukela zodhyo che ane mane A duHkhada paristhitinI vahI jatI nadInA vaheLAnuM udgamasthAna ApaNAmAM ja jaNAyuM che. ahIM thoDIka rajUAta karuM : A jagatano niyama che ke tame je Apo tenAthI savAyuM, bamaNuM, daza gaNuM ke tethI paNa vadhu pAmo. ekavAra koIne mota ApanAra bhavacakramAM aneka vAra maryo hoya tevA aneka dRSTAnto dharmazAstramAM sAMbhaLavA maLe che. kudaratamAM ya "laIne ghaNuM ApavAno niyama jovA maLe che. khetaramAM bIja paDe che keTalA? ane tenA badalAmAM maLI jAya che keTalA? vAdaLo pANI le che keTaluM ? ane chevaTe de che keTaluM ? gAya ghAsa keTaluM khAya che? ane covIsa ja kalAkamAM de che keTaluM dUdha, keTaluM chANa? ane thoDA thoDA samaye keTalA vAcharaDAM ? garIbane dhana keTaluM apAya che ? ane AMtaraDInI duvA tathA janmAntaranuM puNya tatkSaNa keTalA maLI jAya che ? A ja niyama prastuta viSayamAM ApaNe lagADIe. ApaNI jAtane pUchIe ke, "tane sAmethI durbhAva maLe che? to jarUra sAmI vyaktine durbhAva ja apAto haze. tArA haiye kyAMya durbhAva na hoya ane te sAmethI sabhAva na pAme e sAmAnyataH saMbhavita nathI. tuM bhAva Apa, tane sadbhAva jarUra maLaze." jo khUba UMDuM ciMtana karavAmAM Avaze to ja A vAta samajAze ke ApaNAmAM paDelA sAmI vyaktinA durbhAvane kAraNe ja ApaNane sAmI vyakti taraphathI sadbhAva maLato nathI. emAM vaLI ApaNe para vyakti upara kAMI ne kAMI upakAra karyo hoya to A mAnasika trAsane badale 'mane tenA taraphathI sadUbhAva kema maLato nathI ?" te aMgeno trAsa ekadama vadhI jAya che. dharma to mAro svabhAva che 210 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ kamAla to e vAtanI che ke A durbhAva paNa dUranA-parAyA-mANaso tarapha jeTalo nathI jAgato teTalo najIka-najIkanA mANaso upara jAge che. temAMya je sAva najIkanA che; bA-bApujI, patnI, putro vagere ke jeo pote vadhumAM vadhu sahana kare che teo ja durbhAvano bhoga banI jAya che. temanA pratye ja eTalI badhI apekSAo rAkhavAmAM Ave che ke teo game teTalI apekSA pUrI kare to ya aneka apekSAo UbhI ja rahe che. te mATe adhIrAI Ave che ane chelle Aveza-joradAra gusso ane dhodhamAra salAha, zikhAmaNa ane DahApaNanI vAto 'vaDIla" tarIkenA adhikArathI thavA lAge che. Ama durbhAvanA dAnanuM cakra ApaNA taraphathI zarU thAya che ane nikaTanA snehIjano ke svajano dvArA pratyAghAta rUpe durbhAva vachUTatAM te cakra pUruM thAya che. sajAtIya vyakti pratye ja sAmAnyataH savizeSa durbhAva jAgato hoya che tenuM khUba ja suMdara daSTAMta akabara-birabalanA eka vArtAlApamAM jovA maLe che. akabare birabalane pUchyuM ke, "kUtaro atyaMta vaphAdAra prANI hovA chatAM tenI joIe teTalI kadara thavAne badale mAnavo tene ha...ha... kema karatA haze ?" - birabale tarata eka moTo arIso ane eka kUtaro maMgAvyA. arIsAnI sAme jevo kUtarAne khaDo karyo ke tarata ja te arIsAmAM potAnA jAtabhAIne joIne jorajorathI bhasavA lAgyo ane tenI sAthe ugratAthI laDavA lAgyo. birabale akabarane kahyuM, "jahAMpanAha ! potAnA jAta-bhAI pratyeno A dhikkArabhAva ja vaphAdArI upara pANI DhoLI nAMkhe che." akabarane A vAta barobara samajAI gaI. | nikaTanA svajano pratyenI vadhu paDatI apekSA, adhIrAI ane AvezamAMthI ApaNA haiye durbhAva jAge che e vAta jo nizcita thaI jatI hoya to have roga pakaDAI gayo. jo ApaNe emanA taraphanI vadhu ne vadhu apekSAono sadaMtara tyAga karI daIe to adhIrAI ane chelle Aveza utpanna thavAno koI savAla ja Ubho thato nathI. vadhu paDatI apekSAo zAMta karI devA mATe eka vAta satata vicAravI ke, "teo mArA mATe keTakeTaluM kare che? mane e kema dekhAtuM ja nathI? chevaTe teo paNa mANasa che. mAre temanI pAse DhoravaitaruM to kema ja karAvAya? mArA mATe teo jeTaluM kare che teTaluM bIjAo potAnA vaDIlo ke svajano mATe ya karatA haze ke kema te savAla che. to zA mATe mAre ja temanA kAmanI kadara karavI na joIe ? ane uparathI vadhu ne vadhu apekSA rAkhavI joIe? huM ja jyAM bekadara chuM tyAM sAmI vyakti bekadara bane to temAM vAMdho levAno ke akaLAI javAno ane vaDIlazAhIno krUra adhikAra jamAvavAno mane zo hakka che ?" A vicAra 'apekSA'ne nirmULa karaze. pachI tarata ja ApaNA haiyAmAM sAmI vyakti pratye sabhAva jAgavA lAgaze. pachI tarata ja tenA pratyAghAta rUpe sAmI vyaktinA haiyAmAM sabhAva jAgaze. pachI haNAI gayelI kauTuMbika zAMtinI puna:pratiSThA thaze, harAI gayelI nIMda AvavA lAgaze, jhera thaI gayeluM bhojana amRta banaze, sahunA moM hasamukha banaze. A bhAva-dAnanI zarUAta vaDIle ja karavAnI che. je vadhu samajadAra hoya te ja zarUAta kare baLadeva muni, rathakAra ane haraNiyuM dharma to mAro svabhAva che 211 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrvabhavanA saMbaMdhe eka mRga jAtismaraNa pAmIne ati saMvegavALo thaIne temano sadAno sahacara thayo. baLadeva muninI niraMtara upAsanA karanAro te mRga vanamAM bhamato ane kASThAdikane levA AvanArAonI zodha karato. teone zodhyA pachI te baLadeva muninI pAse Avato. tyAM baLadeva munine dhyAna dharatA joto eTale te temanA caraNamAM mastaka namAvI namAvIne 'bhikSA ApanAra ahIM che ema jaNAvato. baLadeva muni tenA AgrahathI tarata ja dhyAna mUkIne te haraNane AgaLa karIne tenI sAthe bhikSA mAMgavA nIkaLatA. anyadA keTalAka rathakAro uttama kASTho levAne mATe te vanamAM AvyA. teoe ghaNAM saraLa vRkSo chedyA. temane joIne te mRge baLadeva munine jaNAvyuM eTale tenA AgrahathI te mahAmuni dhyAnamAMthI jAgrata thayA. te rathakAro bhojana karavA beThA hatA te vakhate te muni te mRgane AgaLa karIne mA khamaNanA pAraNAne mATe bhikSA levA tyAM gayA. te rathakArono je agresara hato te baLadeva munine joIne ghaNo harSa pAmyo ane vicAravA lAgyo ke, "A araNyamAM sAkSAt kalpavRkSa jevA A koI muni che. kevuM emanuM rUpa ! kevuM teja ! ane kevI mahAna samatA! A munirUpa atithi maLavAthI huM to kRtArtha thayo." A pramANe ciMtavIne te rathakAra pAMce aMge bhUmino sparza karIne (paMcAga praNAma karI) temane bhAta pANI ApavA Avyo. te vakhate baLadeva munie vicAryuM ke, "koI A zuddha buddhivALo zrAvaka che tethI ja je kArya vaDe svarganuM phaLa upArjana thaI zake evI A bhikSA mane ApavAne utsuka thayo che. tethI jo huM A bhikSA nahi lauM to tenI sadgatimAM meM aMtarAya karelo gaNAze, mATe huM A bhikSA grahaNa karuM." A pramANe vicArIne karuNAnA sAgara evA te muni jo ke potAnA zarIramAM paNa nirapekSa hatA to paNa temaNe tenI pAsethI bhikSA grahaNa karI. pelo mRga munine ane vanane chedanAra rathakArane joIne mukha UMcuM karIne netramAM azru lAvIne vicAravA lAgyo ke, "aho tapanA eka AzrayabhUta ane zarIrane vize paNa niHspRha evA A mahAmuni kharekharA kRpAnidhi che ke jemaNe A rathakAranI upara anugraha karyo. ane aho ! A vanane chedanAra rathakArane paNa dhanya che ke jeNe A mahAmunine annapAnathI pratilAbhita karIne potAnA manuSyajanmanuM mahAphaLa prApta karyuM. mAtra huM ja eka maMdabhAgI chuM ke je Avo mahAtapa karavAnuM ke AvA munine pratilAbhita karavAne samartha nathI. tethI tiryacapaNAthI dUSita evA mane dhikkAra che." AvI rIte te traNe jaNAM dharmadhyAnamAM tatpara thaIne rahyA tevAmAM teo je vRkSa nIce UbhA hatA te vRkSano aDadho bhAga chedelo hovAthI moTA pavanathI bAkIno bhAga bhAMgI jaIne te vRkSa temanA upara paDyuM. te paDavAthI te traNe tatkALa mRtyu pAmyA ane brahmadevalokane viSe padmottara nAmanA vimAnamAM traNe deva thayA. paraguNapramoda ane svadoSadarzana ApaNe pUrve ja joyA che; duSkatonI gahano mahimA ane sukRtonI anumodanAnA camakArAo. dharmanI zarUAta ja svadoSadarzanathI ane paraguNapramodathI thAya che. mAtra svadoSadarzana evo dharma che je AtmAne sarvakarmathI mukta karIne mokSa apAvI zake, paralokamAM sadgati apAvI zake, A lokamAM mRtyu vakhate samAdhi apAvI zake ane jIvanakALamAM manasA, vAcA, karmaNA brahmacaryanI zuddhi apAvI zake. pelA raDatA saMtanI eka vAta che. eNe gRhasthajIvanamAM sagI bahena sAthe eka vakhata pApa karI dharma to mAro svabhAva che 212 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAMkhyuM hatuM. tyAra pachI te raDavA lAgyo, te basa raDato ja rahyo. eka di te gharamAMthI nIkaLI gayo. vAyaro jyAM laI jAya tyAM tene javuM hatuM. rastAmAM je jhADa, pAna, pazu, paMkhI, mANaso maLyA te darekane te page lAgavA mAMDyo ane darekanI pAse mAphI mAMgato kahevA lAgyo ke, "meM bahu moTI bhUla karI nAMkhI che. mane kSamA Apo. tame bahu mahAna cho, nirdoSa cho. huM adhama chuM." A ekadhArA pazcAttApane lIdhe te raDatA saMta tarIkenI khyAti pAmyo. tenA zarIramAM evI koI labdhi pedA thaI ke je koI rogI mANasa tenA caraNasparza kare teno roga prAyaH nAbUda thaI jAya. A che: tAkAta svadoSadarzananI. peluM vAkya : "adhamAdhama adhiko patita sakaLa jagatamAM huM, e nizcaya AvyA vinA sAdhana karaze zuM?" A vAkyanA marmane AtmasAt karavo joIe. paraspara thaI gayelI bhUla badala je mA-dIkarAe jAherasabhAmAM joradAra ekarAra karyo. be kuTuMba sivAya tamAma lokoe temanI khUba niMdA karI. tene temaNe samabhAve sahana karI to temanA tamAma bhavo kapAI gayA, mAtra be bAkI rahyA. daDhaprahArI, cilAtI ane IlAcI svadoSadarzana ane paraguNa-pramodanA prabhAve ja anukrame mahinAonA krUra karmono kalAkomAM ane kSaNomAM nAza karI nAMkhIne vItarAgabhAva pAmI gayA. svadoSadarzana jeTalo ja adbhuta guNa che; paraguNapramoda, AnA aMge vizvAmitra ane vasiSThanI ajaina ghaTanA khAsa jANavA jevI che. dharmanA be pAyA : gaha ane anumodanA je AtmAne saMsAra sukhamaya hoya to paNa asAra lAgyo hoya, jene mokSa pAmavAnI tAlAvelI jAgI hoya, te mATe tene saMsAra tyAgIne sAcA sAdhu thavAnI abhilASA pedA thaI hoya, re ! saMsAramAM rahevAnI pharaja paDe to ya uttama kakSAnA gRhastha banavAnI bhAvanA pragaTI hoya te badhAe gaI ane anumodanAnA be pAyAone pakaDavA ja paDaze. A be pAyAne sparyA vinA je AtmAo bIjA koI prakArathI AdhyAtmika mArge vikAsa sAdhavA jAya che te badhA gothAM khAya che. gaI duSkatonI karavAnI ane anumodanA sukRtonI karavAnI. ApaNe bahu moTI be bhUlo karI che. pahelI bhUla: potAnA duSkRtyonI gaha kadI karI nathI ane duSkRtyo tyAgI dIdhA che. sinemA choDyA che paNa joyelA sinemAonI gaha (niMdA) kadI karI nathI. bIjI bhUla: gaI paNa karI to che ja, paraMtu te bIjAonA duSkRtyonI. potAnA duSkRtyonI gaha to kadI karI nathI. AvuM ja anumodanAnA viSayamAM bane che. ApaNe pote sukRto khUba sevyA che paNa (bIjAnA) sukRtonI anumodanA to kadI karI nathI. vaLI anumodanA paNa khUba karI che, paraMtu te ApaNA potAnA sukRtyonI : ApabaDAI rUpa, bIjAnA dharma to mAro svabhAva che 213 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukRtyonI anumodanA karavAmAM ApaNe sadA kAyara banI rahyA chIe. lAkhanuM dAna jarUra dIdhuM che paNa koInA dasa lAkha rUpiyAnA dAnanI anumodanA to bhUlathI svapnamAM na thaI jAya tenI bhAre kALajI rAkhI che. dharmanA be pAyA che tamArA potAnA pAponI tame niMdA karo. pApo bhale kadAca na paNa tyAgI zakAya. bIjAonA sukRtyonI anumodanA (hArdika ane yathAyogya jAhera prazaMsA) karo. bhale kadAca tame sukRto na paNa AcarI zako. vastutaH ApaNA pApo choDavA karatAM ya e pAponI niMdA karavI te ja khUba muzkela che. e ja rIte sukRtyo sevavA karatAM bIjAnA sukRtyonI anumodanA karavI te khUba muzkela che. jIvane sAmAnya rIte karmavazAt potAnA upara rAga hoya che ane bIjA upara dveSa hoya che. potAnI uparanA rAgane lIdhe potAnA duSkRtyonI niMdA jhaTa karI zakato nathI. bIjAnI uparanA dveSane lIdhe bIjAnA satkAryonI anumodanA (yathAyogya prazaMsA) paNa karI zakato nathI. bIjA jIvo upara rAga tyAre ja thAya che jyAre te bIjA jIvo ApaNI jAta upara rAga kare che. jo te ApaNI upara rAga na kare to tarata tenI upara dveSa pedA thaI jAya che. A sva-rAga ane para-dveSa e ja jIvanA bhavabhramaNanuM mULa che. A gaha ane anumodanAne sva ane para zabda sAthe yogya rIte ekadama phITa karI devA joIe, arthAt potAnA ja duSkRtyonI gartA karavI joIe. e ja rIte bIjAnA ja sukRtyonI anumodanA karavI joIe. jema sAco gayo potAnI sAthenA bIjA ustAdone "vAha vAha kamAla !' kahIne kevo uttejita karato hoya che. - jo sva-duSkRtagaha na karAya to "svanA aneka guNonuM nikaMdana nIkaLI jAya ane jo parasukRtanI yogya rIte anumodanA na thAya to aneka para-jIvono vikAsa sthagita thaI jAya. jIvamAtra upabRhaNA- anumodanA yogya rItanI prazaMsAthI ullAsa pAmIne vadhu jorathI te guNane vikasAvavA mATe protsAhita bane che. jo te rIte yogya samaye tenA karelA kAmanI anumodanA na thAya to teno utsAha marI jAya. je kALamAM satkAryo karanArAonI saMkhyA sAva ghaTavA lAgI che te kALamAM je thoDA AtmAo je thoDA paNa satkAryo karatA hoya temanI yogya rIte anumodanA karIne temane protsAhita karatAM rahevAnuM kArya vaDIloe pUratI sabhAnatA sAthe karatAM rahevuM joIe. vIraprabhunA paramabhakta magadharAja zreNike zikAranA potAnA duSkatanI ga ja karavI joItI hatI paNa teNe to tenI joradAra anumodanA karI nAMkhI to temane narakamAM javuM paDyuM ane vIraprabhunA kaTTara zatru tarIke paMkAyelA gozAlake jIvananA chellA kalAkomAM ja pote karelA kALA duSkatonI joradAra gaha karI to marIne te devalokamAM cAlyo gayo. bhakta narake ane zatru devaloke ! AvA che; gaha ane anumodanAnA gaNita. have AvuM gaNita anumodanAnA saMbaMdhamAM joIe. bhImA kuMDalIyAe dAnezvarIonA para-sukRtonI bhArobhAra anumodanA karI to te kevo phAvI gayo ? tenuM dAridraya pheDAI gayuM. ane pelA ghora tapasvI siMhaguphAvAsI muni ? emanAthI dharma to mAro svabhAva che 214 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthUlabhadrajI muninA sukRtanI anumodanA na thaI, ulaTo tiraskAra karyo to bicArA eka vAra to rUpakozAne tyAM kevuM adhaHpatana pAmI gayA ! kALA duSkatonI gaha karIne yamuna-rAjA AtmakalyANa sAdhI gayA ane tema na karavAne kAraNe sAmayika munie (AdrakumArano pUrvabhava) anAryadezamAM janma levo paDyo. sukRtanI anumodanA karIne saMgamaka ane peluM haraNa kAma kADhI gayA ane tema na karIne, ulaTo pastAvo karIne pelo zeTha mammaNa thayo. sAdhanA be ja prakAranI che; eka choDavAnI ane bIjI raDavAnI. kAM pApone tyAgI do athavA na tyajAtA pApo upara khUba raDyA karo; AMkhothI athavA haiyethI. sukRtanI anumodanAnA viSayamAM eka bhayasthAna jaNAvuM. jene je sukRta khUba gamI jAya che te AtmA zakti hoya to te sukRtane svayaM seve ja che. paraMtu pote sukRta keTaluM sevI zakaze? jene prabhubhakti khUba gamI gaI te prabhubhakti karaze. tenAthI tene tRpti to nahi ja thAya. AthI ja sahaja rIte te atRpta AtmA bIjA anekone prabhubhakti karavAnI preraNA karaze : prabhubhakti karAvaze. paNa tenAthI ya tene tRpti nahIM thAya tyAre jagatamAM jyAM kyAMya paNa prabhubhakti cAlatI haze, bhUtakALamAM thaI haze, bhaviSyamAM thavAnI haze te tamAma prabhubhaktinI bhArobhAra anumodanA karavA lAgaze. Ama zakti hoya tyAre to sukRtano premI te sukRta svayaM karaze ja, pachI karAvaze, aMte pachI anumodanA karaze. Aje keTaleka sthaLe zakti hovA chatAM keTalAka AtmAo sukRta sevatA nathI ane jeo te karatA hoya temanI anumodanA jAhera kare che. kharekhara A anumodanA e chala che, daMbha che. vAstavika anumodanA pUrvokta rIte karyA-karAvyAnI atRptimAMthI pedA thato sAhajika manobhAva che. pote hajAra rUpiyAnuM dAna karavAnI zakti dharAvato hovA chatAM tema na karIne bIjAnA tevA dAnanI anumodanA karavA lAgI jAya to vyavahArathI paNa te keTaluM viSama lAge? paranA sukRtonI jema potAnA sukRtonI paNa nirabhimAnAdipUrvaka anumodanA paNa khUba utsAha-baLa pUruM pADatI hoya che. maraNa vakhate jema sva-duSkatonI gaha karavAnI che tema svasukRtonI anumodanA paNa karI zakAya. goMthI nakArAtmaka baLa pedA thAya to anumodanAthI hakArAtmaka baLa pedA thAya. maraNa vakhate potAnA sukRtonI suMdara majAnI anumodanA karIne utsAha pAmavA mATe paNa jIvanamAM eka, be, pAMca sukRto to evA joradAra karI levA joIe ke enI manomana khUba khUba anumodanA (ApabaDAza nahi) thayA ja kare. sukRta-sevanano bamaNo lAbha che. sukRta sevavAno eka lAbha ane pachI maraNa samaya sudhI tenI anumodanA karIne puNyabaMdhano agaNita lAbha. anumodanA e ghaMTa vAgyA pachI cAlatA madhura raNakAra jevI che. bIjAne sudhAravo hoya, enA doSane kharekhara nirmULa karavo hoya to pahelAM tenA sArA ane sAcA be-cAra guNonI anumodanA karavI ja joIe. ethI te vyaktine khUba sAruM lAge che, sAmI vyakti upara prema jAge che. A pachI e vyakti enA be doSonuM sUcana kare to e sUcana e vyaktine madhathI paNa vadhu mIThuM lAge che. dharma to mAro svabhAva che 215 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ evo niyama banAvavo joIe ke jenA jeTalA doSa kahevAnI pharaja paDe tenA tethI bamaNAM guNonI pahelAM vAstavika anumodanA karavI. je sArI bAbatanI anumodanA thaze te bAbata vyaktinA jIvanamAM ane jagatamAM jhaDapathI vyApI jaze. jainomAM dainaMdina tapa vadhato javAnuM ane sAdhu-saMsthAmAM vidvattA vadhatI javAnuM kAraNa A ja che ke tapa ane vidvattAnI khUba anumodanA (prabhAvanAdi dvArA) thatI hoya che. ghaNI jAtanI tIrthayAtrAdi TreIno nIkaLe che. AvI ja ekAda TreIna judA-judA 10-20 gAmonA sukRtArAdhakonA darzana, anumodanA karavA nIkaLe to te gAmamAM te ArAdhako-jinabhakto, sAdhubhakto, svAdhyAyIo, pAThazALAnA zAstranItinA karmaTha zikSako, zIlavatI nArIo, mAnavatAnA nikhAlasa kAryakaro, pAMjarApoLonA bhekhadhArIo vagerene keTaluM jabbara protsAhana maLI jAya? AsapAsamAM-sarvatra-temAMthI preraNAnuM baLa pAmIne tevA sajAtIya keTalAya navA sukRtArAdhako janma pAmI jAya. duSkatagaha ane sukRtAnumodanAnI joDalIno to zo mahimA gAvo? A be nA prabhAve evA ja suMdara dravya, deza ane kALa AvIne athaDAya ke cittamAM sArA bhAvo ja jAgyA kare, pApo karavAnI to vAta ja dUra rahI. AvA sArA bhAvonA prabhAve sarasa dharmasAmagrIothI bharapUra bhava maLe. AvA bhavamAM vaLI pAchI gaha-anumodanAnI joDalI jAme. tethI vaLI dravyAdi paNa sArA maLe. tethI bhAva sArA jAme, tethI bhava suMdara maLe. Ama satata cAle to ATha bhavamAM to bhavaphero TaLI jAya, AtmAnuM kalyANa kalyANa thaI jAya. pAMDavo dIkSAnA mArge jarAkumAra pAMDavonI pAse AvyA ane kRSNanuM kaustubharatna ApIne dvArakA nagarInA dAha vagerenI sarva vAta kahI saMbhaLAvI. teo te vAta sAMbhaLIne zokamagna thaI gayA. pachI teone dIkSA levAnI IcchA thaI. zrIkRSNanA mRtyunA AghAtajanaka samAcAroe pAMDavonA jIvanane navo vaLAMka ApI dIdho. nimitta maLe ane to ya jo mAMhyalo jAge nahi to pachI ene koNa jagADI zake ? nimitta maLatAM to saMsAratyAga karavo ja mahArAjA dazarathane buTTA kaMcukInuM darzana thayuM. ghaDapaNanI bhayAnakatA jotAM ja temanA moMmAMthI zabdo nIkaLI paDyA ke, "huM AvuM ghaDapaNa pAmuM te pahelAM ja sarvasaMgano tyAgI banIne AtmakalyANa karI lauM." potAnA mAthe vaLI bIjo ya koI (prabhuvIra sivAya) dhaNI che-magadhanA rAjA zreNika-e jANa thatAM ja zAlibhadra navANuM daivI peTIonA ane batrIsa patnIonA saMsArane lAta lagAvI dIdhI, bhAgavatI pravrajayAno svIkAra karyo. lakSmaNanA akALe mRtyunI veLAe temanuM zaba joIne bhatrIjAo lava ane kuza mahAbhiniSkramaNanA paMthe ravAnA thayA. sUryAstanA vikharatA raMgo joIne hanumAnajI saMsArathI virakta thayA. nathI AvavAnuM aDadhI rAte ghera." mAtAnA A zabdoe durAcArI AdamIne saMta banAvyo. dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 216
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'zarama nathI AvatI amArA cAmaDAnA rUparaMga jotA. AMkhono A durupayoga ?' panihArInA A zabdoe bilvamaMgaLano rAha palaTI naMkhAvyo. 'lAja na lAgata Apako...' vahAlI patnI ratnAvalInA A kathane bhAratane, hinduprajAne saMta tulasIdAsanI bakSisa karI. gurunI mamatAe siddha nAmanA jugArIne siddharSi banAvyo. trAsamaya saMsAra anubhavIne sItAjI sAdhvI banyA. pAMDavonA dIkSA levAnA manobhAva jANIne zrI neminAthe caturNAnI evA dharmaghoSa nAmanA munine pAMcaso munionI sAthe tyAM mokalyA. temanA AvavAthI jarAkumArane rAjya upara besADI draupadI sahita te muninI pAse dIkSA lIdhI ane temaNe abhigraha sahita tapa AraMbhyuM. bhIme evo abhigraha karyo ke jo koI bhAlAnA agrabhAgathI bhikSA Apaze to ja huM grahaNa karIza. abhigraha cha mAse pUro thayo. dvAdazAMgadhArI te pAMDavo anukrame pRthvI u52 vihAra karatA karatA zrI neminAtha prabhune vAMdavAnI utkaMThAe cAlyA. dIkSA levI sahelI, pALavI bahu muzkela munijIvana levuM hajI saraLa che paNa pALavuM to ati duSkara che. pahelo khAvAno khela che, bIjo khAMDAno khela che. je saMsAratyAgI AtmA sagavaDono zikAra bane che te munibhAvathI patana pAme che. paNa je agavaDone ja potAno jIvana-prANa banAve che te dainaMdina utkRSTa bhAvonI dhArA sAthe jIvanavikAsa pAmato jAya che. jeNe munijIvana meLavIne temAM saphaLatA pAmavI hoya teNe jAta (zarIra) mATe khUba kaThora banavuM paDe, jIvo pratye khUba komaLa thavuM paDe ane upakArI deva-guru pratye khUba kRtajJa thavuM joIe. emanI sevAmAM layalIna banavuM joIe. jeo zarIra pratye komaLa, jIvo pratye kaThora ane upakArI pratye kRtaghna (athavA upekSita) bane che temanuM munijIvana UthalI gayA vinA rahetuM nathI. khAnadAnI AdinA kAraNe ke samAja AdinA bhayathI kadAca kAyAthI na UthalI paDe to ya mAnasika rIte temanA patana agaNita vakhata thaIne ja rahetAM hoya che, kemake jIvamAtra pratyeno durbhAva ane upakArIo pratyeno upekSAbhAva ati ghora kakSAnuM pApa che. enA aMjAma khUba kharAba AvatA hoya che. dIkSA to sarvakarmanAzinI sAdhanA che, paNa te mAtra levAnI ja nathI kintu yathAvat pALavAnI paNa che. mane yAda Ave che; vaibhAgiri upara dhagadhagatI zilA upara anazana karIne sUtelA dhannAjI ane zAlibhadrajI ! eka ja vAra sAme jovA mATe kAkalUdIbharI AjIjI karatI ane codhAra AMsue raDatI mAtA bhadrAnI sAme pAMpaNo UMcI na karI. mane yAda Ave che; potAnA tIvra aMtarAya karmane khatama karavA mATe svalabdhithI ja bhikSA vAparavAno abhigraha karatA zrIkRSNa-putra muni DhaMDhaNa ! svalabdhithI modaka maLyAnI bhramaNAno prabhue nAza karyo to modakane dhULamAM meLavavAnI kriyA karatAM kaivalya pAmI jatAM DhaMDhaNa muni. mane yAda Ave che; vajasvAmIjInA te bALa sAdhu, jemane 2thAvattagiri upara potAnI sAthe dharma to mAro svabhAva che 217 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ anazana karavAnI gurue-bALavayane kAraNe-nA kahI to ya chAnAchUpA pAchaLathI AvIne sahu prathama anazana lagAvI daIne AtmakalyANanI keDI pakaDI lIdhI. mane yAda Ave che; ghora ane vicitra abhigrahone dhAraNa karIne anaMta karmono bUkaDo bolAvI detA khemarSi ane kRSNarSi ! pAraNAMnI lagIre cintA na karatA. mane yAda Ave che; mahAmunio cilAtI muni ! daDhaprahArI muni! yamana muni ! potAnI bhUlo upara kAramo pazcAttApa karatAM muniveSamAM kaivalya pAmanArA. bhIma-munie bhAlAnI aNI upara bhikSA maLe tyAre pAraNuM karavAnI pratijJA karI hatI je che mAsanA upavAsanA anne pUrNa thaI hatI. vAha ! kyAM gadA laIne trATakato bhIma ! ane kyAM A bhImamuni! zrI neminAtha prabhue madhyadeza vageremAM vihAra karIne uttara dizAmAM rAjapura vagere zaheramAM vihAra karI, tyAMthI giri upara jaI AvI temaja aneka mleccha dezamAM vihAra karIne ghaNA rAjAo ane maMtrIone pratibodha karyo. vizvanA mohane haranArA prabhu Arya-anArya dezamAM vihAra karIne pAchA sTrImAna nAmanA parvata upara AvyA ane tyAMthI pAchA kirAta dezamAM vicaryA. te parvata parathI UtarI dakSiNa patha dezamAM AvyA ane tyAM sUryanI jema aneka AtmAone bodha Apyo. paramAtmA neminAthanuM nivaNa dIrghakALa sudhI paramAtmA neminAtha A dharatI upara vicaryA bAda eka vAra giranAra upara padhAryA. tyAM chellI dezanA ApIne teo aSADha suda AThame nirvANa pAmyA. paramAtmA neminAthanuM AyuSya eka hajAra varSanuM hatuM. devo ane devendroe paramAtmAnA agnisaMskAranI vidhi karI. A bAju pAMDavo vihAra karatAM karatAM hastakalpa nagare AvyA. tyAM teo paraspara prItithI kahevA lAgyA ke, "have ahIMthI revatAcala giri mAtra bAra yojana dUra che, tethI kAle prAta:kALe zrI neminAtha prabhunA darzana karIne ja ApaNe mAsika tapanuM pAraNuM karIzuM." evAmAM to loko pAsethI temaNe sAMbhaLyuM ke, "bhagavAna zrI neminAtha potAnA te te sAdhuonI sAthe nirvANapadane pAmyA." te sAMbhaLatAM ja moTo zoka karatA teo siddhAcalagiri upara AvyA ane tyAM anazana karIne kevaLajJAna pAmIne mokSapadane pAmI gayA. sAdhvI draupadI mRtyu pAmIne brahma nAmanA devalokamAM gayA. w7 dharma to mAro svabhAva che 218 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke 48. lekhaknI vAta A vANI che; paramakRpALu tAraka tIrthaMkaradeva paramAtmA mahAvIradevanI. temaNe jaNAvyuM che ke, "mArA nirvANa pachI pacIsaso varSa bAda bhAratamAM dharmasaMskRtino abhyadaya thavA lAgaze." hA, have te samaya pUro thaI gayo che. jayAre kALa ApaNI tarapheNamAM palaTAyo che, eNe have sukhada paDakhuM pheravyuM che to sAnukULa parivartananI zakyatA pUrepUrI che. paNa sabUra ! ekalA kALanI anukULatAthI kAMI parivartana AvI na jAya. tenI sAthosAtha mAnavIya puruSArtha paNa apekSita che ja. devI sarasvatIjI prasanna thaI jAya eTale kAMI jJAnI na banI javAya. te mATe te vyaktie pustaka kholavAno, vAMcavAno puruSArtha to karavo ja joIe. hA, bIjAne je siddhi daza kalAke maLe te siddhi sarasvatIjInA kRpApAtrane daza ja miniTanA parizramathI maLI jAya. paNa daza miniTano zrama to jarUrI kharo ja ne ! AvuM ja kALanI tarapheNa saMbaMdhamAM che. jyAM sudhI kALa vadhu vakaryo hato tyAM sudhI ApaNo himAlayana puruSArtha paNa niSphaLa gayo hato. have alpa puruSArthe paNa saphaLatA maLI jAya tema che. paraMtu alpa ke adhika, puruSArtha to karavo ja rahyo. bhANAmAM paDeluM bhojana puruSArtha vinA moMmAM na AvI jAya. vagaDAmAM vAto pavana baMdha bArIvALA paeNka gharamAM zI rIte pesI jAya? dharatImAM AvI gayeluM pANI khodyA vinA to zuM gharanA ghaDAmAM bharAI jAya ? eTale jyAre kALapuruSa salAma karIne ApaNI sevAmAM AvI khaDo che to ApaNe kAMIka to karavuM ja joIze. bhasmagrahanI vidAyaveLAnA chellA pAMcaso varSo uttarottara vadhu ne vadhu bhayAnaka sthitivALA banatA gayA che te to have ApaNe ja joI lIdhuM che. e "kaeNnsara jeTalI jIvaleNa paristhiti hatI e ApaNe kabUlI ja lIdhuM che. paNa roga pakaDAyA pachI nirAza banIne, lamaNe hAtha daIne besI rahevAnuM ApaNane jarAya na pAlave. hA, kadAca ApaNA jIvanakALamAM paNa ApaNe vAvelA satyaruSArthanA bIjanA banelA jhADa | phaLa, ane te phaLonuM bhojana na paNa pAmI zakIe e atyaMta saMbhavita che, parantu tethI A kAMI ekAda peDhImAM ja AvI janAruM parivartana thoDuM ja che ? pAMcaso varSonA roganA nivAraNa mATe kamasekama pacAsa varSa to ApaNe rAha jovI ja paDaze. te pacAse ya varSa kALI majUrI jevA ApaNe pasAra karIzuM, nIMda paNa harAma karIzuM, magajanA badhA ja selane vicAravA mATe "cArja karI daIzuM, khAvAnuM paNa bhUlI jaIzuM, bAhya mAnapAna, ADaMbarone paNa tyAgI daIzuM tyAre kadAca te bIjanA jhADa ane tenA mIThA phaLa taiyAra thaze. khera, bhale ApaNA vaMzajo e phaLanI madhurapa mANe. ApaNane temAM zo vAMdho che? savAla che; kAme caDhI javAno, kAma cAlu karI devAno. bhale pachI te kAma karanAra vyakti eka ja hoya. bhale pachI te vyaktinuM kAma gujarAta jevA ekAda rAjyamAM ja sImita rahenAruM hoya. dharma to mAro svabhAva che. 219 jaina mahAbhArata bhAga-2
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnA pAye paNa kAma to cAluM karavuM ja paDaze. ati gaMbhIra paristhitinuM darzana karIne 'Abha phATyuM che, thIMgaDuM kyAM devuM ?' evA rAMDIrAMDa DozInA marI gayelA maDadA jevA gaMdhAtA vicAro ApaNAthI kadI karI zakAya nahi. jyAre kurukSetranI bhUmi upara zatrupakSamAM potAnA ja vaDIlo ane priyajanone joIne arjuna zastra UMcakavA mATe kAyara banI gayo hato tyAre tene tevA zrIkRSNa maLI gayA hatA jeNe tene garjanA karIne kahyuM hatuM, "he arjuna ! manamAM kharAba vicAra lAva nahi ane nabaLAIone phagAvI UTha, Ubho thA. aphasosa na kara. tarkanI jALamAM sapaDAIza nahi. vIro ane vidvAno vItI gayelI bAbatono ane prasiddhi na ja maLI zake tevI bAbatono kadI kheda karatA nathI.' AvA koI zrIkRSNanI zuM atyAre jarUra nathI ? ke je gaMbhIra paristhitinA darzanamAMthI pedA thayelI hatAzAne khaMkherI nAMkhe tevI eka bhISaNa rADa pADe ane ApaNA gAtromAM thIjI gayelI hatAzA ane nirmAlyatAne dhrujAvI mUke ? evA zrIkRSNane kyAMthI lAvavA ? ekAeka AkAzamAMthI thoDA ja UtarI paDavAnA che ? re ! eno pATha paNa ApaNAmAMthI ja koIke bhajavavAno che ane sattAvAhI sUramAM Adeza ApavAno che, pArthane kaho caDAve bANa, have to yuddha e ja kalyANa.' AryonI pelI vANIne yAda karIe ane DhaMDhoLIe ApaNA mahAna AtmAne, "datijI ! khAvrata ! prApyavAn niyata !' chellA pAMcaso varSomAM ApaNI ja keTalIka bhUlone kAraNe ApaNe bhale yuddha hArI gayA chIe, bhArata deza(dharatI) AbAda thayo paNa A yuddhamAM ApaNe bhAratIya prajA, AryAvartanI mokSalakSI saMskRti, dharmo ane dharmazAsana-asmitA, tejasvitA ane pavitratA-hArI cUkyA chIe e kabUla che, paNa sabUra ! jo ApaNe hiMmata nahi hArIe to hAreluM yuddha pAchuM jItI levAmAM bahu vAra nahi lAge, bahu mahenata paNa nahi paDe. je yuddha hAryo te hAryo nathI, paNa je hiMmata hAryo te yuddha hAryo che, badhuM ja hArI gayo che. cAlo, hiMmata bharo haiye....ane pachI.... de doTa samaMdaramAM ke rAmalo rAkhaNahAra. kevo hato e svarAjaprAptino jaMga ! kevI jAnanI bAjIo khelAI hatI ! kevA lohI reDAyA hatA ! jAna ane jAnaiyAne paDatA mUkIne koka vararAjA krAntinA saraghasamAM joDAI jaIne tarata pakaDAyA hatA ane hoMze hoMze jelabhegA thayA hatA ! pelA gAMdhI DosAe eka di' hAkala karI ke, 'svarAja na maLe tyAM sudhI dareka sukhI rASTrapremIe paNa 2ojanA mAtra 24 paisAmAM potAnuM gujarAna calAvavAnI pratijJA karavI joIe, kemake dezanA karoDo garIbonI mAthAdITha kamANI sarerAza 24 paisA che.' ane...keTalAya yuvAno, vakIlo, DaoNkTaroe dhIkatI kamANInA dhaMdhA sameTI laIne gAMdhIcIMdhyA kaThora mArge Daga mAMDI dIdhA hatA. goviMdasiMhanA be vahAlA dIkarAo ! mogalo sAmenA yuddhamAM kesariyAM karavAno samaya Avyo tyAre pitAe moTA dIkarAne Adeza Apyo. ane te virATa mogalasenA vacce dhasI gayo, na jANe dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 220
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ keTalAyane khatama karIne aMte khatama thayo. pitAe bIjA dIkarAne kesariyAM karavA mATe Adeza karyo. te vakhate dIkarAe kahyuM, "pitAjI ! jarAka pANI pIne AvuM.' hasatAM hasatAM goviMdasiMhe kahyuM, "beTA ! have pANI paNa pachI." ane bIjI ja sekaMDe navajavAna dIkaro mogalonA ToLAMnI vacce khUnakhAra jaMga khelato pitAne jovA maLyo. vAta kahuM? bhAratamAMthI mUlyavAna pustakonI bheTa meLavIne cInI yAtrI hyuena saMga svadeza bhaNI vidAya laI rahyo hato. ene nadI pAra karAvavA mATe bhAratanA koI prAdhyApake potAno yuvAna vidyArthI soMpyo. adhavacamAM hoDI AvatAM hoDI DUbavA lAgI. nAvike bhAra ocho karavAno cInI yAtrIne Adeza Apyo. mUlyavAna pustakono kothaLo pANImAM padharAvI devAnI kalpanAthI cInI yAtrInI AMkhamAM AMsuDAM dhasI AvyA. paLamAM ja te paristhiti pAmI jaIne pelA bhAratIya yuvAne nadInA dhasamasatA pravAhamAM potAnI jAtane pheMkI dIdhI. bhAra ocho thaI gayo, paNa eka taravariyA yuvAnano bhoga laIne. DUbatA vidyArthIe hasate moMe cInI yAtrIne chellA praNAma karyA ane tarata ja taLiye jaIne samAdhi lIdhI. kevuM balidAna ! kevI yazogAthA ! kevuM bhArata ! kevI prajA ! kevI saMskRti ! kevo dharma ! sItAnuM rAvaNa apaharaNa karI rahyo hato. te vakhate te anyAya jaTAyuthI sahana na thayo ane garuDarAja rAvaNa upara tUTI paDyo. rAvaNanA prahArathI garUDa ghAyala thaIne marI gayuM. maraNa samayanI chellI paLomAM vanavAsIoe tene savAla karyo ke, "zaktinuM mApa kADhyA vinA tame AvuM sAhasa kema karyuM ?' jaTAyue kahyuM, "kemake mArAthI e adharma joI zakAyo nahi." AvuM ja sarvatra vijetA banI rahelA nepoliyanane AMtaravA mATe bhegA thayelA yuvAna rAjakumAronI mITiMgamAM banyuM. jyAre badhA ya rAjakumAro hatAza thaI gayA hatA tyAre eka rAjakumAre evuM eka ja vAkya AvezamAM AvIne kahyuM ke tarata ja badhAyamAM vIjaLI jevo zaktino pravAha ghUmavA lAgyo. sahu laDavAne sajaja banI gayA. e rAjakumAranuM vAkya hatuM : Somebody must stop him somewhere.' balidAnanI AvI yazojjavala gAthAo jANIne ya zuM ApaNe hatAzA nahi khaMkherIe ? ApaNuM kAma puruSArtha karavAnuM, phaLa game te Ave. vastutaH sapuruSArthanuM phaLa sAruM ja Ave che. re ! ApaNe A puruSArtha dhoLe di' AsamAnanA tArA toDavA jevo, retImAM nAva doDAvavA jevo ke lohacaNA cAvavA jevo kema na hoya ? paNa to ya ApaNe te karavo ja paDaze. hiMmata hAravAnI kazI jarUra nathI. jo udepuranA maMtrIe mAMsAhArI prANI siMhane dUdha pIto karI dIdho hato, jo bahAdUrasiMhajIe aMgrejonA pagamAMthI joDA utarAvIne ja zikharajIno pahADa caDavA dIdho hato, jo lAlabhAI zeTha bUTa paherIne AbunA maMdiramAM peThelA aMgreja sAhebanI sAme kesa karIne aMgrejonA zAsana-kALamAM vijaya meLavI zakyA hatA, jo rAmalo bAroTa atyaMta krUra ajayapALanI tAraMgAtIrthano dhvaMsa karavAnI murAdane nATaka karavA dvArA dhULamAM meLavI zakyo hato, jo Aje paNa bhAratamAM bhUtapUrva vaDApradhAna morArajIbhAI vizvanA kAyadA(paradeza jatAM prANija rasI mUkavAnA)ne avagaNIne ahiMsAnuM AcaraNa custapaNe karI zakatA hoya ane raziyana rAjakAraNI agraNIonA Tebala uparathI dArU ane pachI cAnA kapa paNa dUra karAvI zakatA hoya to ApaNe dharma to mAro svabhAva che jaina mahAbhArata bhAga-2 221
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApaNA siddhAntonI puna:pratiSThA karavAnA puNyakAryamAM nAhiMmata ane nirAza zA mATe thavuM joIe mane pharIthI e vAta jaNAvavA do ke ApaNA kAryanuM pariNAma ApaNA jIvanakALamAM bhale kadAca na paNa Ave. mahArANA pratApe maratI vakhate je vaphAdAra hindu rAjapUtone mogalone tAbe nahi thavAnI pratijJA levaDAvI hatI tenuM phaLa TheTha ekaso varSa bAda AvyuM hatuM. tyAre mogala saltanatano asta thayo hato. to cAlo, hatAzAne khaMkherI nAMkhIe ane mahAbhArata-kathAmAMthI aDAbIDa ubharAyelI preraNAo dvArA prathama potAnA jIvanane yazojavala banAvIe. bhAratane ane jagatane paNa yazojajavala banAvavAno yajJa mAMDIe. dharma to mAro svabhAva che 222 jaina mahAbhArata bhAga-2