________________
નષ્ટભ્રષ્ટ થઈ ગયા છે : ભોજનવ્યવહાર, અર્થવ્યવહાર અને કામવ્યવહાર.
આના જ પરિણામે કુદરત રૂઠી છે, આડા અને ઊભા ફટકાઓ સતત મારી રહી છે. આર્યાવર્તની વાત કરીએ તો તેની પ્રજાના સુખ અને શાંતિ હણાયા છે, કરોડો માણસો ભૂખમરાની ચક્કીમાં પિસાઈ રહ્યા છે.
લાખો શ્રીમંતોના જીવન વિલાસના રૌદ્ર ઘોડાપૂરે બરબાદ થયા છે. મોક્ષલક્ષી સંસ્કૃતિ ડચકાં લઈ રહી છે. જીવનપ્રાણ ધર્મની ઈમારત પાયામાંથી હાલમડોલમ થવા લાગી છે.
ભાવુકોની શ્રદ્ધા ડગી છે. સંતોની કર્મણ્યતા શિથીલ થઈ છે. ધર્મીજનોમાં ય જમાનાની અસરો વ્યાપકરૂપે દેખાવા લાગી છે. યુવાનો છતે મા-બાપે અનાથ બનવા લાગ્યા છે. મોટા સામર્થ્યશાળીઓ આપ-સલામતીમાં પડ્યા છે. સત્તાધારીઓ આપ-મતલબમાં પડ્યા છે.
મોગલોના સમયમાં મંદિરો, મૂર્તિઓના ભંજન થયા છે.
દેશી અંગ્રેજોના આ સ્વરાજકાળમાં ભાવનાઓના જ ભાંગીને ભુક્કા થાય છે. હવે મંદિરો રહે તો ય શું ? મંદિરમાં જનારો જ કોઈ રહેવાનો નથી ત્યાં !
કદાચ મંદિરો, મઠો અને ઉપાશ્રયો બની જાય સરકારી ઓફિસો, તીર્થો બની જાય હવા ખાવા માટેના હીલ-સ્ટેશનો, સંતો બની જાય સરકારી પ્રચારકો, ઘણી નારીઓ બની જાય રૂપજીવિનીઓ અને ધર્મગ્રંથો બની જાય પસ્તીના કાગળો તો કોઈ નવાઈ ન પામે, કોઈનું રૂંવાડું ય રડી ન ઊઠે, કોઈના પેટનું પાણી ય ન હાલે એટલી અઘોર અકર્મણ્યતાનો યુગ ટૂંક સમયમાં જ આવી લાગે તે સંભવિત છે.
સવાલ એક જ થાય છે કે આટલી હદનું નૈતિક, આધ્યાત્મિક અધ:પતન થવા છતાં દૈવી બળો કેમ જાગ્રત થતાં નહિ હોય? દૈવી તત્ત્વો જે નિધર્મી તત્ત્વો છે એની વાત ન કરીએ, જે અત્યંત ધર્મી તત્ત્વો છે તેઓ તો હોનહારનો વિચાર કરતાં પરમ ઉદાસીન ભાવને વરેલાં રહે તે માટે તેમની પાસે ય અપેક્ષા ન રાખીએ, પણ જે મધ્યમ કક્ષાના ધર્મી તત્ત્વો છે, જેમના પૂર્વ-જીવનમાં ધર્મની દાઝ હતી, જેઓ એ જીવનમાં ધર્મપ્રભાવક હતા, જેમણે જીવનમાં અનેક આત્માઓને પ્રબોધ્યા હતા એ આત્માઓ દેવાત્મા બનીને ય અહીંની ભયાનક સ્થિતિ જોઈને દોડી કેમ આવતા નથી ?
શું આ દર્શનનો એમને કોઈ વલોપાત નહિ થતો હોય? શું એમને એ ધર્મશાસનનું ધનોતપનોતા નીકળી જાય, સાંસ્કૃતિક જીવન રહેંસાઈ-પિસાઈ જાય તે બેઠી શાન્તિથી જોઈ શકાય તેવું છે? તો પછી તેમનામાં જ શી ધાર્મિકતા રહી ? કઈ ધર્મદાઝ રહી ? કઈ શાસનભક્તિ રહી ?
તેઓ કેમ આ ધરતી ઉપર ધસી આવતા નથી ?
કેટલાકો કહે છે કે જયાં સુધી આપણું પુણ્ય જ પરિપક્વ થાય નહિ ત્યાં સુધી તેઓ શું દોડી આવે? ભિખારીનું જ પુણ્ય ન હોય તો દાનશૂરાને તે કરગરતા ભિખારીને પણ પૈસો દેવાનું ય મન થતું નથી.
આલોકના જીવોનું જ પુણ્ય પરવારી ગયું હોય તો દેવાત્માઓને પણ અહીં દોડી આવવાની ઈચ્છા ન જાગે તે સંભવિત છે.
શુદ્ધિનો અભાવ જ કારણ મને આ સમાધાન વજૂદ વિનાનું તો નથી જ લાગતું, પણ મારે આથી પણ વધુ ઊંડા પાણીએ જવું છે. વાચકોને પણ એ ઊંડા પાણીમાં લઈ જવા છે.
મને એમ લાગે છે કે દેવાત્માઓ અહીં ન દોડી આવવામાં આપણા પુણ્યની ખામી કરતાં ય ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
૩૬