________________
જરૂર જો મને આપ મળતા હો તો ! અને મારે તો આપની પણ શી જરૂર જો મને આપની હાર્દિક કૃપા મળી જતી હોય તો ! આપની કૃપા જ મારું સર્વસ્વ છે. યુદ્ધમાં વિજય અપાવવાની તાકાત કેવળ આપની કૃપામાં છે. દુર્યોધનને આપનું વિરાટ સૈન્ય પ્રાપ્ત થયું તેનો મારા મનમાં લગીરે પણ અફસોસ નથી.” અર્જુનની ઉત્તમતા કેટલી બધી છે તેનો ખ્યાલ આજે શ્રીકૃષ્ણને વિશેષ આવ્યો.
આવર્તમાં કૃપાનું ઊંચું મહત્ત્વ વ્યાસ-મુનિએ અર્જુનના હૈયામાં પડેલો ભગવદ્ભક્તિભાવ આ વાર્તાલાપમાં અત્યન્ત જીવંત બનાવી દીધો છે. આપણી નજર સમક્ષ શ્રીકૃષ્ણને પ્રણામ કરીને કહેતો અર્જુન આવે છે કે, “મારે તો આપની કૃપા હોય તો પણ ઘણું છે !”
આર્યાવર્નના ઉત્તમ માણસો દેવ અને ગુરુની કૃપાને જ-તેના પ્રભાવને જ-પોતાના કોઈ પણ વિકાસમાં મુખ્ય કારણ માનતા હતા.
મહોપાધ્યાયજીએ એક સ્તવનમાં કહ્યું છે કે, “કાળ, સ્વભાવ, પુરુષાર્થ કે કર્મ એ બધા મોક્ષના ગૌણ હેતુ છે. મુખ્ય હેતુ તો ભગવાનની કૃપા જ છે.”
આ જ વાત અવધૂત મહાત્મા આનંદઘનજીએ કરી છે કે, “હે ભગવાન! સંસાર પાર ઊતરવાનું કામ અમારા માટે અતિશય મુશ્કેલ છે, પરંતુ જો તારી કૃપા થઈ જાય તો તે ય પછી છોકરાની રમત જેટલું સરળ થઈ જાય છે.”
અન્યત્ર કહ્યું છે કે, “વિષય-વાસનાઓનો પરિત્યાગ, તત્ત્વનું દર્શન કે આત્માનો સાક્ષાત્કાર વગેરે તેને જ દુર્લભ છે જેને સદ્ગુરુની કૃપા મળી નથી.”
નાસ્તિક તે છે જે પોતાના વિકાસમાં પોતાને પુરુષાર્થને) કારણ માને છે. આસ્તિક તે છે જે પોતાના વિકાસમાં પુણ્યકર્મને કારણ માને છે. ધર્મી તે છે જે પોતાના વિકાસમાં દેવગુરુની કૃપાને જ કારણ માને છે.
દેવગુરુની કૃપાની ત્રણ મોટી તાકાત છે. એક તો એ જેને મળે છે તેની પાસે પાપો પેદા કરતી સામગ્રીઓ આવી શકતી નથી. બીજું, તેનો પુણ્ય-પ્રકર્ષ થઈ જઈને તે જ ભવમાં ઉદયભાવ પામી જાય છે. ત્રીજું, તેનામાં નમ્રતા, સરળતા, નિઃસ્પૃહતા અને ધર્મનિષ્ઠા-આ ચાર ગુણો અવશ્ય આવે
સંખ્યામાં શક્તિ માનતા દુર્યોધનની મહાભૂલ અર્જુન સાચે જ કૃપાના પદાર્થને આત્મસાત્ કરી ગયો હતો, નહિ તો તે શ્રીકૃષ્ણને બદલે તેના વિરાટ સૈન્યને મેળવવાની ભયાનક ભૂલ કરી બેસત.
બિચારો દુર્યોધન ! સંખ્યામાં શક્તિ માનનારો ! ચાવીના કૂડામાં સૌથી મોટો ચાવો તો હલકા માલના ગોડાઉનનો હોય, મૂલ્યવાન ઘરેણાં-ભરેલી તિજોરીના ખાનાની તો સૂક્ષ્મ ચાવી હોય. પણ ચાવાની વિશાળતા ઉપર જે મૂલ્ય આંકવા જાય તે તો થાપ જ ખાય. દુર્યોધન આવી જ ભૂલ કરી બેઠો !
સંખ્યાનું બળ એ તો અસુર છે. જેટલું મોટું સંખ્યાબળ એટલો મોટો અસુર. એને સંખ્યાસુર કહેવાય. ગુણવત્તાનું બળ એ જ દેવ છે. એ દૈવીબળ કહેવાય.
ભારતીય પ્રજાના સર્વનાશનું મૂળ : બહુમતવાદની માન્યતા
ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
જૈન મહાભારત ભાગ-૨