________________
33.
ઓળખી લો; સમષ્ટિના હત્યારાઓને !
શ્રીકૃષ્ણનો રથ તીવ્ર વેગથી દ્વારિકા તરફ જઈ રહ્યો છે. એ દ્વારિકા પહોંચે તે દરમ્યાન આપણે થોડું વિહંગાવલોકન કરીએ.
બને ત્યાં સુધી યુદ્ધ નહિ છેડવાની હૃદયની સાચુકલી ભાવના હોવા છતાં જ્યારે તેમાં દુર્યોધનાદિ તરફથી સાનુકૂળ પ્રતિભાવ સાંપડ્યો નહિ ત્યારે શ્રીકૃષ્ણે લડી લેવાનો દૃઢ સંકલ્પ કરી દીધો. ક્ષણ પૂર્વની કરુણાના સ્થાને કઠોરતા ગોઠવાઈ ગઈ. ક્ષણ પૂર્વેનું ગંભીર મુખ હવે વધુ ગંભીર બની ગયું.
શું શ્રીકૃષ્ણનો આ નિર્ણય વ્યાજબી હતો ?
શ્રીકૃષ્ણની પક્કા રાજકારણી તરીકેની ભૂમિકા શ્રીકૃષ્ણ અત્યારે ભગવાનની ભૂમિકાએ નથી પણ પક્કા રાજકારણીની ભૂમિકામાં છે. ભગવાન તો યુદ્ધ છેડવાના અપરિહાર્ય પ્રસંગે પાંડવોને બોધ આપીને દીક્ષાના માર્ગે જ ચડાવી દે. આવું આદિનાથ ભગવાને કર્યું જ હતું.
શ્રીકૃષ્ણ તેમ કરતા નથી, પરંતુ હવે યુદ્ધ માટે તૈયાર થયેલા પાંડવોને ઉશ્કેરે છે, કારણ કે તેમની સામે સમગ્ર પ્રજાના સુખ, શાંતિ અને ધર્મની ધારણાનો સવાલ ઊભો હતો. દુષ્ટોના હાથમાં જો રાજ રહે તો પ્રજા પણ દુષ્ટ પાકે. ‘રાના વા વાળમ્, ચા રાણા તથા છપ્પા એવી ઉક્તિઓ ખૂબ જ યથાર્થ છે.
આથી દુર્યોધનાદિ દુષ્ટ કૌરવોના શાસનને ખતમ કરીને રાજા તરીકે અત્યંત યોગ્ય એવા પાંડવોના શાસનને સ્થાપ્યા વિના શ્રીકૃષ્ણ પાસે બીજો કોઈ ઉપાય ન હતો. આ માટે જે કાંઈ ભોગ આપવો પડે તેમાં તેઓ પોતાનું અનિવાર્ય કર્તવ્ય સમજતા હતા.
અધિકારી પુરુષો જો આવા વખતે સ્વકર્તવ્ય બજાવે નહિ તો સમગ્ર પ્રજાનું નિકંદન નીકળી જાય. પ્રજા અને સંસ્કૃતિ આગળ વ્યક્તિનું કોઈ મૂલ્ય નથી
દુર્યોધન એટલો બધો સ્વાર્થી, અન્યાયી અને નીચ હતો કે કૃષ્ણ તેને કોઈ પણ સંયોગમાં રાજા તરીકે નભાવી શકે તેમ ન હતા. જે માણસો પોતાના સ્વાર્થ ખાતર બીજાઓનું બધું જ ધનોતપનોત કરી નાંખવા સુધી તૈયાર થાય તે માણસો અધમથી પણ અધમ કહેવાય. દુર્યોધન આવી જ કક્ષાનો અધમાધમ માણસ હતો એવો શ્રીકૃષ્ણનો ખ્યાલ હતો, જે તદ્દન વાસ્તવિક હતો.
આવા માણસો જેટલો વધુ સમય શાસક તરીકે કોઈ પણ સ્થાનમાં રહે તેટલું વધુ નુકસાન સમગ્ર પ્રજાને થાય. પ્રજાના હિત આગળ ગમે તેટલી મોટી વ્યક્તિનું કોઈ મૂલ્ય નથી જો તે પ્રજાને નુકસાન કરતી હોય તો.
પૂર્વે થયેલા વેન વગેરે દુષ્ટ રાજાઓને આવા જ કારણે ઋષિઓએ ઉઠાડી મૂક્યા હતા. જૈનાચાર્ય કાલકસૂરિજીને-તેઓ સંસારત્યાગી હોવા છતાં-આતતાયી ગર્દભિલ્લ રાજાને હરાવીને જંગલનિકાલ કરવાની ફરજ પડી હતી.
:
ધર્મના બે પાસાં છે ઃ જેનાથી પોતે દુર્ગતિમાં પડતો અટકે તે ધર્મ. વળી જેનાથી બીજાઓસમાજ કે સંઘ-દુર્ગતિમાં પડતા અટકે તે ધર્મ.
ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૧૦૧
જૈન મહાભારત ભાગ-૨