________________
36.
યુદ્ધની આથમતી સન્ધ્યાએ સેનાપતિ કર્ણ (બે દિવસ)
પંદરમા દિવસની રાત્રે દુર્યોધને કર્ણનો સેનાપતિ તરીકે અભિષેક કર્યો.
કર્ણના નેતૃત્વ નીચે સોળમા દિવસના પ્રભાતે યુદ્ધ શરૂ થયું. સામા પક્ષે ધૃષ્ટદ્યુમ્નનું જ સેનાપતિ પદ પહેલા દિવસથી જ ચાલુ હતું. આજે દુઃશાસને ભારે ઝપાટો બોલાવીને પાંડવસેનાનો મહાસંહાર કરી નાંખ્યો.
દુઃશાસનને મારવાની પ્રતિજ્ઞા પૂર્ણ કરતો ભીમ
સંધ્યાનો સમય થતાં દુઃશાસન અને ભીમ સામસામા આવી ગયા. દુઃશાસનને જોતાં જ ભીમને દ્રૌપદીના વસ્ત્રાહરણ પ્રસંગે લીધેલી પ્રતિજ્ઞા યાદ આવી. તેનો ક્રોધ એકદમ વધી ગયો. દુઃશાસને ભયાનક બાણવર્ષા કરીને ભીમના રથના સારથિને પૂરો કરી નાંખ્યો. આ રીતે રથભંગ થતાં ભીમ સ્વરથમાંથી ઉતરી ગયો અને દુઃશાસન તરફ ધસીને તેને પકડીને પછાડ્યો. તેની છાતી ઉપર પગ મૂકીને અતિ ક્રોધથી ભીમસેને કહ્યું, “ઓ કર્મચંડાલ ! કુરુકુળકલંકી ! દ્રૌપદીના કેશ ખેંચ્યા હતા તે તારો હાથ લાવ. તેને તોડી નાંખીને મારી પ્રતિજ્ઞા પૂર્ણ કરું.”
આમ કહીને ભીમે તે દુઃશાસનનો હાથ જોરથી ખેંચીને શરીરથી છૂટો કરી નાંખ્યો. એ વખતે જે લોહીની સેરો છુટી તેનાથી ભીમની છાતી રક્તરંગી થઈ. ધરતી ઉપર પણ લોહીની ધારા ચાલી. દુઃશાસન મૃત્યુ પામ્યો. કૌરવસૈન્યમાં નાસભાગ થઈ. એ જ વખતે સૂર્ય પણ અસ્ત થયો.
દુઃશાસનના વધની પ્રતિજ્ઞા પૂર્ણ કરીને છાવણીમાં આવતા ભીમસેનને પાંડવોએ ખૂબ વહાલથી વધાવ્યો, પણ તેમાં ય દ્રૌપદીનો આનંદ તો આસમાનને આંબ્યો. તેણે ભીમને ખૂબ ભારે આદરથી સત્કાર્યો.
કર્ણના સારથિ બનતા મદ્રરાજ શલ્ય
આ બાજુ દુઃશાસનના વધથી દુર્યોધન અત્યન્ત નિરાશ થઈ ગયો. તે વખતે કર્ણે તેની પાસે આવીને કહ્યું કે, “જ્યાં સુધી અર્જુન છે ત્યાં સુધી યુદ્ધ જીતવું અસંભવિત છે. માટે કાલે હું પ્રથમ તો અર્જુનને જ પૂરો કરવા માંગું છું. પરંતુ તે માટે મારે શ્રીકૃષ્ણ જેવો કાબેલ સારથિ જોઈએ. કાબેલ સારથિ વિનાનો ગમે તેવો કાબેલ રથી કદી યુદ્ધ જીતી શકે નહિ. એવો સારથિ જો કોઈ બની શકે તેમ હોય તો મદ્રરાજ શલ્ય છે. પણ તે ક્ષત્રિય છે, હું સૂતપુત્ર ગણાઉં છું. મારો સારથિ તે બનશે કે કેમ ? તે સવાલ છે. છતાં જો તું પ્રયત્ન કરે અને તેમાં સફળતા મળે તો કાલે જ હું અર્જુનને પતાવી દઉં.’’
દુર્યોધને મદ્રરાજ શલ્યને બોલાવ્યા. કર્ણે કરેલું અનુમાન તદ્દન સાચું પડ્યું. તેઓ સૂતપુત્રના સારથિ બનવા તૈયાર ન હતા. પણ દુર્યોધનનો અતિ આગ્રહ થયો અને તેમના મનમાં ભાણિયા સહદેવ અને નકુળના શબ્દો યાદ આવ્યા કે, “મામા ! ભલે તમે શત્રુપક્ષે રહો, પણ કર્ણના પોરસને બરોબર અવસરે તોડતા જ રહેજો.”
ભાણિયાઓ પ્રત્યેનું અપાર હેત જીતી ગયું. તેણે દુર્યોધનનો પ્રસ્તાવ સ્વીકારી લેવાની પ્રેરણા કરી અને કર્ણના સારથિ થવાનું સ્વીકાર્યું. પણ તે જ વખતે તેમણે કર્ણને કબૂલ કરાવ્યું કે યુદ્ધભૂમિ ઉપ૨ તે ગમે તેમ બોલી નાંખે તો પણ તે બધું તેણે સહન કરવું પડશે.
ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૧૫૪
જૈન મહાભારત ભાગ-૨