________________
39.
યુદ્ધના મધ્યાહમાં દ્રોણાચાર્ય (પાંચ દિવસ) (સેનાપતિ દ્રોણાચાર્ય) )
મહારથી ભીષ્મની વિદાયથી નિરાશ થઈ ગયેલા દુર્યોધનને તે રાત્રિએ દ્રોણાચાર્યે ખૂબ આશ્વાસન આપ્યું.
કૌરવ-પક્ષે દ્રોણાચાર્યનો સેનાપતિ તરીકે અભિષેક થયો. તેણે પ્રતિજ્ઞા કરી કે, “અર્જુનથી છૂટો પાડીને યુધિષ્ઠિરને હું જીવતો પકડી લઈશ અને દુર્યોધન પાસે ઊભો કરીશ.”
અગિયારમા દિવસનું પ્રભાત ઊગ્યું. ભીષ્મની વિદાયથી પાંડવોને વિજય વધુ નજદીક આવી ગયેલો જણાયો, પણ તે તેમનો ભ્રમ સાબિત થયો.
અર્જુન અને દ્રોણનું યુદ્ધ અર્જુન અને દ્રોણાચાર્ય વચ્ચે આખો દિવસ સામસામી બાણવષ ચાલી. બન્ને ગુરુ-શિષ્ય પોતાનું અદ્ભુત નૈપુણ્ય દાખવ્યું.
સૂર્ય આથમ્યો. યુદ્ધવિરામ થયો.
રાત્રિએ દુર્યોધને સંશપ્તક નામના દેશના મિત્ર-રાજાઓને એક કામ સોંપ્યું જેમાં તેમણે કપટ કરીને અર્જુનને યુધિષ્ઠિરથી જુદો પાડવાનો હતો. સંશપ્તકના રાજાઓએ અર્જુનને પોતાની સાથે લડવા ઉશ્કેરીને યુદ્ધભૂમિની બહાર લઈ જઈને યુધિષ્ઠિરથી જુદો પાડ્યો. યુદ્ધનો એ બારમો દિવસ હતો. યુધિષ્ઠિરની રક્ષા માટે અર્જુને તેની આસપાસ ધૃષ્ટદ્યુમ્ન, ભીમ વગેરેને ગોઠવી દીધા હતા.
ભગદત્તનું મૃત્યુ એ દિવસે કૌરવપક્ષના ભગદત્તે ભારે ઝપાટો બોલાવ્યો. તેથી પાંડવપક્ષની સ્થિતિ ખૂબ ગંભીર બનતી જણાતાં સંશખક-રાજાઓ સાથેનું યુદ્ધ પડતું મૂકીને અર્જુન ભગદત્તની સામે ધસી ગયો. ઘણા પ્રયત્નો પછી તેણે ભગદત્તને માર્યો.
સંધ્યા થતાં યુદ્ધવિરામ થયો. યુધિષ્ઠિર જીવતો ન પકડાયો અને મહાપરાક્રમી ભગદત્ત મરાયો હોવાથી દ્રોણાચાર્ય અત્યન્ત ક્રોધાયમાન થયા હતા. તેમણે રાત્રે સહુને ભેગા કરીને બીજા દિવસે યુધિષ્ઠિરને પકડી લેવા માટે ચક્રવ્યુહ રચવાની યોજના જણાવી.
અભિમન્યુનો ચક્રવૂહમાં પ્રવેશ ગુપ્તચરો દ્વારા પાંડવ-છાવણીમાં આ યોજના જાણવા મળતાં સહુ એકઠા થયા. “શી રીતે ચક્રવ્યુહ ભેદીશું' તેનો વિચાર થતાં અભિમન્યુએ કહ્યું કે, “જ્યારે મારા પિતા અર્જુન સંશતકરાજાઓ સાથે શેષ યુદ્ધ પૂરું કરવા માટે કાલે જવાના છે તો તેમની ગેરહાજરીમાં ચક્રવ્યુહમાં પ્રવેશ કરવાનું કામ તો હું કરીશ પણ તેમાંથી બહાર નીકળતાં મને આવડતું નથી, કેમકે શ્રીકૃષ્ણને ત્યાંના મારા નિવાસકાળ દરમ્યાન હું તેની માત્ર પ્રવેશકળા જ શીખ્યો છું.”
તે વખતે ભીમે કહ્યું, “તને ચક્રવ્યુહમાંથી બહાર લાવવાનું કામ અમે કરીશું. તું ચિંતા ન કર. ચારેબાજુથી કૌરવો ઉપર જોરદાર હુમલા કરીને અમે તે ચક્રવ્યુહને છિન્નભિન્ન કરી નાંખીશું.”
તેરમા દિવસનું પ્રભાત થયું. કૌરવપક્ષે દ્રોણાચાર્યે ચક્રવ્યુહ ગોઠવ્યો. અર્જુન સંશતકના રાજાઓ સાથે યુદ્ધ કરવા ગયો એટલે ચારેય પાંડવોની સાથે અભિમન્યુએ ચક્રવ્યુહમાં પ્રવેશ કરવા માટે ભયંકર હુમલો કર્યો. અહીં દ્રોણાચાર્ય ચાલાકી કરી. જયદ્રથને ગોઠવીને પાંડવોને ચક્રવ્યુહમાં પેસતા ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
૧૩૯