________________
“પિતાજી ! અર્જુનનો બાણોનો મારો એટલો બધો અસહ્ય હતો કે શત્રુસૈન્યમાં અડધું સૈન્ય ખતમ થઈ ગયું. આથી ચિંતાતુર થયેલા દુર્યોધને કર્ણને પોતાનું કૌવત બતાવી દેવાની સૂચના કરી.
અરે બાપ ! અર્જુન-કર્ણ વચ્ચે કેટલો ભયાનક સંગ્રામ ખેલાઈ ગયો. પિતાજી ! એ જોતાં અમારા સહુના હૃદયની ધડકન થોડી પળો બંધ થઈ ગઈ હતી ! બીજી બાજુ દુર્યોધન ગાયોનું ધણ લઈને પલાયન કરવા લાગ્યો હતો. દુર્યોધનની આ ચાલબાજી હતી. તેણે એક કાંકરે બે પંખી ઘાયલ કર્યા હતા. તે મરતો બચ્યો હતો અને અર્જુનને તેણે છેતર્યો હતો. તે વખતે કર્ણના સારથિએ કર્ણને કહ્યું, “દુર્યોધન તો તમને મોરચો સોંપીને રવાના થયો. અર્જુનની ઉગ્રતા જોતાં મને તો એમ લાગે છે કે આજે તે તમારો પ્રાણ લઈને જ જંપશે. હજી તો તમારે તમારા મિત્રના પડખે ઘણું ઝઝૂમવાનું છે તો અકાળે પ્રાણત્યાગ કરવાની શી જરૂર? આના કરતાં આપણે પલાયન થઈ જઈએ તો કેમ?”
પણ કર્ણ કદી પલાયનવાદને સ્વીકારે ? નહિ જ. છેવટે પોતાની સત્તાથી સારથિએ રણમોરચેથી રથને દૂર લઈ લીધો.
આમ થતાં અર્જુને પણ તેને પડતો મૂક્યો અને પછી અર્જુનના કહેવાથી મેં દુર્યોધનની પાછળ રથ દોડાવી મૂક્યો.
અન્ત... ગાયોને પાછી વાળતાં અર્જુન અને ઉત્તરકુમાર અમને પોતાની પાછળ પડેલા જોઈને દુર્યોધન લડવા માટે તૈયાર થયો.
એ પોતાનો મોટો ભાઈ છે” એવી સમજણમાંથી પેદા થયેલી કરૂણાને લીધે અર્જુન દુર્યોધનને જાનથી મારવાને બદલે બાણોથી સામાન્ય રીતે ઘાયલ કરતો હતો, પરંતુ દુર્યોધને તો બાણોનો એટલો બધો ઉગ્ર મારો ચલાવ્યો કે જેથી અર્જુનના પ્રાણ જ નીકળી જાય. આથી અર્જુને સમસ્ત શત્રુસૈન્યમાં નિદ્રા લાવનારું પ્રસ્થાપનાસ્ત્ર છોડ્યું. થોડી જ વારમાં બધા શત્રુઓના હાથમાંથી આયુધો ધરતી ઉપર પડી ગયા અને બધા ઊંઘવા લાગ્યા; દુર્યોધન પણ.
અમે તેનું ઉત્તરીય વસ્ત્ર કાઢી લઈને ગાયોને વાળતાં પાછા ફરી ગયા ! પાછા ફરતી વખતે અર્જુને મને આગ્રહપૂર્વક કહ્યું હતું કે આ યુદ્ધમાં અર્જુને વિજય મેળવ્યો છે કે કોઈ કામગીરી કરી છે તેમ કહેવું નહિ. બધું પરાક્રમ ઉત્તરકુમારનું છે તેમ જ જાહેરાત થવા દેવી.
પણ પિતાજી ! એવો યશ-ચોર હું કેમ બની શકું ? માટે તેમની સાફ મનાઈ છતાં મેં તેમની યશોગાથાનું વર્ણન કર્યું છે.
પિતાજી ! અર્જુન ન હોત તો હું આપની સમક્ષ જીવતો ઊભો ન હોત. કાં હું યુદ્ધમાં મર્યો હોત, કાં પલાયન થવાના આઘાતથી ઝેર ખાઈને મર્યો હોત !”
એકલવીર અર્જુનને વિરાટના અભિનંદન આનંદવિભોર બની ગયેલા વિરાટ રાજાએ અર્જુનને બોલાવવા માટે તપાસ કરાવી. અર્જુન તો સ્ત્રીનો વેશ પહેરીને બૃહન્નટના દેખાવમાં નાટ્યશાળામાં બેઠો હતો. તે રાજાની પાસે આવીને ઊભો. તેણે પ્રણામ કર્યા. વિરાટ ઊભા થઈને તેને ભેટી પડ્યા. તેમણે કહ્યું, “હવે બહુ થયું. આ નાટક બંધ કરો. તમે પાંડુપુત્ર વીર અર્જુન છો એની અમને બધાને ખબર પડી ગઈ છે.”
શરમથી અર્જુને માથું નીચે રાખી મૂક્યું. અર્જુનનું એકલવીરપણું કેટલું બધું મોહક છે? કેવું નેત્રદીપક છે? રવીન્દ્રનાથ ટાગોરની પેલી પંક્તિ યાદ આવે છે :
(૧) તારી જો હાક સુણી કોઈ ના આવે તો એકલો જાને રે.. ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૭૨
જૈન મહાભારત ભાગ-૨