________________
જ માનસિંહને પ્રતાપની રાજકીય માંદગીની ગંધ આવી ગઈ. રોષમાં જ તેણે ભોજન છોડી દીધું અને પગ પછાડતો ચાલવા લાગ્યો. તે જ વખતે તેની સામે પ્રતાપ આવ્યો. તેણે કહ્યું, “જડ વસ્તુના કટકા ખાતર જેણે પોતાની સગી બહેનને વટલાવી તેવા દુષ્ટ સાથે હું ભોજન કરી શકું જ નહિ.”
આ શબ્દોથી માનસિંહ વાઘની જેમ છંછેડાયો. પ્રતાપનું ધનોતપનોત કાઢી નાંખવાની શ્રદ્ધા સાથે માનસિંહ અકબરના પહેલી હરોળના એંસી હજાર સૈનિકો લઈને મેવાડ તરફ પ્રયાણ કર્યું. આ બાજુ મહારાણા પ્રતાપે ચુનંદા બાવીસ હજાર સૈનિકોને તૈયાર કર્યા.
બને સૈન્યો હલ્દીઘાટીમાં ટકરાયા અને ત્યાં ખૂનખાર જંગ ચાલ્યો. મહારાણા પ્રતાપના સૈનિકો આ ધર્મયુદ્ધમાં ખરેખર જંગે ચડ્યા હતા. ભૂખ્યા વરૂની જેમ તેઓ યવનો ઉપર તૂટી પડ્યા. ઘાસની જેમ માનસિંહના સૈનિકોના માથાં વઢાવા લાગ્યા.
ભલભલાને પોરસ ચડી જાય એવો એ જંગ હતો. મહારાણા પ્રતાપની શમશેર વિજળીની જેમ ચારેબાજુ વીંઝાતી હતી. તેઓ રસ્તો સાફ કરીને માનસિંહના હાથી પાસે પહોંચી જવા માંગતા હતા.
પ્રતાપના જિગરજાન અને વફાદાર ઘોડા ચેતકને એમની ઈચ્છાની ગંધ આવી ગઈ. ભારે ચતુરાઈ સાથે ચેતક દોડ્યો અને આંખના પલકારામાં તે રાણા માનસિંહના હાથી પાસે આવી ઊભો. બીજી જ પળે પોતાના બે પગ હાથીના પેટ ઉપર ટેકવી દીધા. તે જ પળે રાણા પ્રતાપે અંબાડીમાં બેઠેલા માનસિંહ ઉપર ભાલો ઝીંક્યો, પણ અફસોસ ! સહેજ માટે માનસિંહ ભાલાના ઘાથી બચી ગયો !
પ્રતાપ ચારેબાજુ મોગલોથી ઘેરાઈ ગયા. સમયસૂચક ચેતકે તરત દાવ બદલ્યો અને પોતાના માલિકને લઈને એ નાસવા લાગ્યો.ચેતક જ્યાં નાસવા માટે પગ ઉપાડે છે ત્યાં રાણા માનસિંહના હાથીએ એક ગજબ કામ કરી નાંખ્યું. હાથી જાણી ગયો હતો કે તે ઘોડો જ તેના માલિકનો જાન લેવામાં મદદગાર બની રહ્યો છે, એટલે તેણે કોઈ મુસ્લિમ-સૈનિકની તલવાર સૂંઢ વડે પડાવી લીધી અને ધડ કરતી, એ તલવાર ચેતકના એક પગ ઉપર ઝીંકી દીધી. ચેતક ઘાયલ થયો, પણ તો ય લંગડાતે પગે દોડ્યો અને પોતાના માલિકને તેણે શત્રુઓના ઘેરામાંથી કાઢીને બચાવી લીધો ! ચોફેરથી શસ્ત્રોના ઘા ખાઈ ચૂકેલો ચેતક ઢળી પડ્યો. તેનું પ્રાણપંખેરું ઊડી ગયું. મહારાણા પ્રતાપ તેના શબ ઉપર માથું નાખીને પુષ્કળ રડ્યા.
એંસી હજાર યવનોમાંથી પચાસ હજાર યવનો કપાઈ મર્યા. પ્રતાપના બાવીસ હજાર સૈનિકોમાંથી બાર હજાર સૈનિકો મૃત્યુ પામ્યા. - ત્રીસ હજારનું યવન-સૈન્ય લઈને દિલ્હી પાછા ફરેલા રાણા માનસિંહનું વિજય વર્યાનું દબદબાભરેલું સ્વાગત તો દૂર રહ્યું પણ પચાસ હજાર સૈનિકોની ખુવારી બદલ અકબરે તેને ભર રાજસભામાં ઠપકો આપ્યો. અને તો ય.. પ્રતાપ ન જીવતો પકડાયો, ન હણાયો ! ઉલટું, તે પછી તો પ્રતાપે પોતાના જીવનકાળમાં ચિતોડ સિવાય ગુમાવેલો બધો પ્રદેશ જીતી લીધો !
બાદશાહ અકબરને મળેલો વિજય પરાજયથી પણ ભૂંડો નીવડ્યો !
અય માનવ ! ઓ ધર્મીજન આજે તારું ધર્મશાસન ભેદી આક્રમણોને ભોગ બની ચૂક્યું છે, મૈત્રીના સ્વાંગ નીચે શત્રુઓ ઊભરાયા છે છતાં તારા હૈયે કોઈ ઉકળાટ કેમ નથી ? મનમાં ઉચાટ કેમ નથી? તારો પ્રત્યેક રક્તકણ શહાદતની તાલાવેલીથી આગ બનીને કેમ ભભૂકી ઊઠતો નથી ? હાય ! દેશની આર્યમહા જાનું નસીબ !
કર્ણ અને અર્જુન વચ્ચે મુકાબલો
ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૭૧
જૈન મહાભારત ભાગ-૨