________________
છે.
ત્યાર બાદ તેમણે ત્રણ ખંડ જીતવા માટે પ્રયાણ કર્યું અને છ માસમાં તમામ રાજાઓને પોતાની આજ્ઞામાં લીધા.
પછી પાંચ પાંડવો સહિત સોળ હજાર રાજાઓ સાથે શ્રીકૃષ્ણ દ્વારિકામાં પ્રવેશ કર્યો. ત્રિખંડાધિપતિ વાસુદેવ તરીકે શ્રીકૃષ્ણનો અભિષેક-વિધિ કરવામાં આવ્યો.
ત્યાર બાદ તેઓ પાંડવો સહિત હસ્તિનાપુર ગયા. ત્યાં શ્રીકૃષ્ણ હસ્તિનાપુરની ગાદી ઉપર યુધિષ્ઠિરનો રાજયાભિષેક કર્યો. ત્યાંથી પુનઃ દ્વારિકા વિદાય થતાં શ્રીકૃષ્ણનો યુધિષ્ઠિરે ખૂબ ઉપકાર માન્યો.
રાજ્યાભિષેક નિમિત્તે દ્વારિકામાં અને હસ્તિનાપુરમાં ઠેર ઠેર જિનભક્તિ મહોત્સવ કરવામાં આવ્યો, ઠેર ઠેર ગરીબો માટે સદાવ્રતો ખોલવામાં આવ્યા. નાસિકમાં પણ કુન્તીએ સ્થાપિત કરેલા ચન્દ્રપ્રભ-સ્વામીજીના જિનાલયમાં મહોત્સવ યોજાયો.
આર્યાવર્તનો રાજા કેવો હોય ? આર્યાવર્તન રાજાની વ્યાખ્યા એ છે કે “રાજતે ઇતિ રાજા. જે સિંહાસન ઉપર બેઠેલો શોભતો હોય તેનું નામ રાજા. જાણે કે શોભાના ગાંઠિયો ન હોય ? આનું કારણ એ હતું કે તેણે ઝાઝાં કામો કરવાના રહેતાં નહિ. હા, તેના પાંચ યજ્ઞો હતા ખરા : (૧) દુષ્ટને સજા કરવી. (૨) સજ્જનોનું બહુમાન કરવું. (૩) ખજાનાની ન્યાયમાર્ગે વૃદ્ધિ કરવી. (૪) પક્ષપાત કદી નહિ કરવો. (૫) શત્રુઓથી રાષ્ટ્રની રક્ષા કરવી.
આ સિવાય તેને ખાસ કોઈ કામ રહેતું નથી. એના બે કારણો હતા : એક કારણ એ હતું કે રાજા સ્વયં ભગવાનનો ભક્ત બની રહેતો. આથી તેનું પુણ્ય ખૂબ વધતું. પુણ્યના જોરદાર ઉદયના કારણે જ તેના ઘણાં કામો આપમેળે પતી જતા. બીજું કારણ પ્રજામાં ધાર્મિકતાનો જોરદાર ફેલાવો હતો. જે પ્રજા ધાર્મિક બને તે પ્રજા કદી ચોરી, અન્યાય, અપ્રામાણિકતા, રાષ્ટ્રદ્રોહ, લાંચરુશ્વત, ખૂનામરકી કે લૂંટફાટ વગેરે કરવા માટે કદી તૈયાર થાય નહિ, કારણ કે આવું કાંઈ પણ કરવાની ધર્મશાસ્ત્રોએ મનાઈ જ કરી હોય.
વળી એમ કરે તો પ્રજાને પરલોકમાં દુર્ગતિ થઈ જવાનો ભય પેદા થાય. આ ભયને લીધે પણ આવા અકાર્યો કરવા તે તૈયાર થતી નહિ. (ભય તો આજે પણ ક્યાં નથી દેખાડાતો? પણ આ ભયને પ્રજા ગળી જતી હોય છે. રાજનો ભય તેને કદી ડારી શકતો નથી.) પરલોકના દુઃખોનો ભય અથવા પરલોકના સુખોની પ્રીતિ-બેમાંથી કોઈ પણ એક- પ્રજાને અકાર્યથી પાછા હટાવવામાં પૂરી સફળતા પામે છે.
ધર્મથી પ્રજાનું પરસ્પર રક્ષણ, મહારાજા વાલિ વગેરે રાજમાં જેટલો સમય આપતા તેથી વધુ સમય તીર્થયાત્રા વગેરે ધર્મધ્યાનમાં આપતા, કેમકે તે સહુ માનતા કે રાજ કાંઈ માનવીય બળોથી ચલાવી શકાય નહિ. એને તો ભગવાન (ભગવાનની ભક્તિ) જ ચલાવે.
આથી જ કહેવામાં આવ્યું છે કે, “પૂર્વે પ્રજા ધર્મના સંબંધથી એકબીજાની રક્ષા કરતી હતી અને ફરજો સમજી લેતી હતી. તેમાં રાજાની ક્યાંય જરૂર રહેતી નહિ.”
આજની લોકશાહીમાં તો “ધે-ઈઝમ'નો વાયરો ફૂંકાયો છે. કોઈ પણ કામ આવી પડે ત્યારે સહુ સરકારને જ ભળાવી દે છે.
ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૧૭૦
જૈન મહાભારત ભાગ-૨