________________
સ્ટમક અને સેક્સના ત્યાગી : સંસારત્યાગીમાં ય ક્યારેક ‘ઈગો’નો આવેગ જોરદાર જોવા મળે
છે.
દુર્યોધન મર્યો પણ અહંકાર જીવતો રાખીને દુર્યોધનને માનપાનની પડી નહોતી, તેની પત્ની ભાનુમતી આદિની પણ પડી નહોતી. ના, તે કોઈને એટલો ચાહતો ન હતો જેટલો એ પોતાને જ ચાહતો હતો.
દુર્યોધન એના પોતાના જ પ્રેમમાં પડી ગયો હતો એટલે જ એણે મરી જઈને પણ-મૃત્યુની પળે પણ-અહંકારને તો જીવતો જ રાખ્યો હતો, કેમકે તેને જ તે સૌથી વધુ પ્રેમ કરતો હતો.
જ્યાં અહંકાર હોય ત્યાં તેના ભાઈ-બહેન ક્રોધ અને ઈર્ષ્યા સહજ રીતે હોય જ.
દુર્યોધનનો ક્રોધ મરણના સમયે કેટલો કાતિલ હતો તે આપણે જોયું છે. પાંચ પાંડવોના કપાયેલા પાંચ મસ્તકોના તેને છેલ્લે છેલ્લે પણ દર્શન ન મળ્યા. જીવતા પાંડવોના રાજા તરીકેના ભાવિને નજરમાં લાવીને ઈર્ષ્યાથી તે દુર્યોધન બળવા લાગ્યો હતો. પાંડવોએ કરેલા અગ્નિસંસ્કારની પહેલાં એણે આ રીતે પોતે જ પોતાનો અગ્નિસંસ્કાર કરી લીધો હતો.
આખું ય મહાભારતનું કથાનક લગભગ ‘મારો, કાપો, હણો' વગેરે ભાવનાઓથી ખીચોખીચ ભરેલું અને યુદ્ધના અઢાર દિવસોમાં તે જ ભાવનાઓથી ઊભરાઈ ગયેલું જોવા મળે છે.
આ કથાના પાને પાને અહંકાર, ક્રોધ અને ઈર્ષ્યાની આગમાંથી પેદા થતી ઘાતકી હિંસાનું નગ્ન તાંડવ જોવા મળે છે.
મહાભારતનું નગ્ન તાંડવ : કેટલાક શબ્દોમાં હું અહીં કેટલાક પાત્રો દ્વારા બોલાયેલા શબ્દો ફરીથી ટાંકીને આ નગ્ન તાંડવનો વાચકોને સાક્ષાત્કાર કરાવવાનો પ્રયત્ન કરું છું.
(૧) ઓ કર્ણ ! તું તો સારથિપુત્ર છે, ચાબુક લે ચાબુક અને ઘોડા હાંક; ધનુર્વિદ્યામાં તારું ગજું નહિ.- ભીમ
(૨) મારે પેલા સૂતપુત્ર સાથે લગ્નસંબંધ કરવો નથી. તે જો રાધાવેધ કરશે તો હાય ! હાય ! મારું શું થશે ? -દ્રૌપદી
(૩) આ દુર્યોધન તો કૌરવકુળને માટે અંગારો છે. એને તો જન્મતો જ મારી નાંખવો જોઈતો હતો. -વિદુર
(૪) ના, હાલ હું પાંડવો સાથે નહિ આવું. પહેલાં તે દુષ્ટ કૌરવોનો નાશ કરે અને હસ્તિનાપુરનું રાજ મેળવે પછી જ ભેગા થઈશું. -પાંડુ
(૫) ઓ અર્જુન ! શસ્ત્ર ઉઠાવ અને ખતમ કરી નાંખ પેલા કર્ણને, નહિ તો તે યુધિષ્ઠિરને તારા દેખતાં મારી નાંખશે. અફસોસ ! કુન્તીએ તારા બદલે કોઈ છોકરીને જન્મ આપ્યો હોત તો સારું થાત. -શ્રીકૃષ્ણ
(૬) ભીષ્મ પિતામહ હોય કે દ્રોણ વિદ્યાગુરુ હોય. જે આપણા નાશ માટે તૈયાર થાય તેનો નાશ કરી જ નાંખવો જોઈએ. વળી સહુ સહુના પાપે જ મરે છે, આપણે કોઈને મારી શકતા નથી. ‘હું મારું છું' એ મિથ્યા ગર્વ છે. -શ્રીકૃષ્ણ
(૭) જો ભીષ્મને નહિ મરાય તો યુદ્ધ જીતવું મુશ્કેલ છે. તેમની શિખંડી વગેરેને નહિ મારવાની જે પ્રતિજ્ઞા છે તેનો ગેરલાભ ઉઠાવીને પણ આપણે તેમને મારવા જ રહ્યા. આ માટે શિખંડીને જ તેમની સામે ગોઠવવો જોઈએ. -શ્રીકૃષ્ણ
(૮) સૈનિકો ! રાત્રે પણ યુદ્ધ ચાલુ રાખો અને શક્ય તેટલો વધુ પાંડવ-સૈન્યનો કચ્ચરઘાણ
ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
૧૬૬