________________
૪૦.
જ ૪૦. યુદ્ધ ઉપર દષ્ટિપાત
દુર્યોધનના વાંકે કૌરવો અને પાંડવોનું યુદ્ધ સમાપ્ત થઈ ગયું. લાખો માણસોનો કચ્ચરઘાણ નીકળી ગયો. કેટલીય માતાઓના લાખો લાડકવાયાઓના અને લાખો પત્નીના હાલસોયાઓના માનવજીવન રગદોળાઈ ગયા.
કોને ખાતર ? કોના વાંકે ? એકલા દુર્યોધનને ખાતર એના અહંકારને ખાતર. એકલા દુર્યોધનના વાંકે.
ના, ધૃતરાષ્ટ્ર, ભીખ, દ્રોણ, અરે ! શકુનિ પણ શરૂઆતમાં એના અહંકારની વિરૂદ્ધમાં જ હતા માટે તે કોઈ તેટલા દૂષિત નથી જેટલો અપેક્ષાએ દુર્યોધન દોષિત છે. એ જીવ્યો પાપી બનીને અને મર્યો દુઃખી થઈને...
સર્વસ્વ ગુમાવતો દુર્યોધન તો એણે મેળવ્યું શું?
રે ! એણે મેળવ્યું શું તે ય પુછાય તેવું નથી. પુછાય તેવો સવાલ એક જ છે, “તેણે શું ન ગુમાવ્યું ?” હાય, બધું જ ગુમાવ્યું. તન, મન, જીવન, સુખ, શાંતિ, સત્તા, સંપત્તિ, યશ, કીર્તિ, સમાધિ, સદ્ગતિ, મુક્તિ... બધું ય.
ઓ અહંકાર ! તારા પાપે કૌરવકુળનો સ્વરૂપે મહાન આત્મા; સત, ચિત્ અને આનંદનો સ્વામી; અનંત જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને સુખનો સ્વરૂપે ભોક્તા દુર્ગતિ ભેગો થઈ ગયો.
સ્ટમક : સેક્સ : ઈગો મને પેલું સુપ્રસિદ્ધ અંગ્રેજી વાક્ય યાદ આવે છે, “Man does not leave only for bread.” -માણસ માત્ર ખાવા-પીવા માટે જીવતો નથી. એ મળી જાય પછી એને “કાંઈક જોઈતું હોય છે.
એ છે; વાસના : કામની અને યશની.
જો ખાવા-પીવા વગેરે અનિવાર્ય જીવન-જરૂરિયાતોની પૂર્તિ થઈ જતાં માણસ સંતુષ્ટ થઈ જતો હોત તો આજનો બુદ્ધિજીવી, શ્રીમંત અને સત્તાધારી સુખી વર્ગ બીજાના માટે કેટલું બધું કુરબાન કરવા તૈયાર હોત. પણ તેઓમાંના ઘણાબધા તો ભિખારી કરતાં ય વધુ ભિખારી છે. આ જ એ વાતની સાબિતી છે કે “સ્ટમક (ભોજન) કરતાં ય બીજું કાંઈક વિશેષ અપેક્ષિત રહે છે, જેનું નામ છે: “સેકસ' (વાસના), અને આ સેકસ કરતાં ય વધુ “કાંઈક અપેક્ષિત રહે છે. તેનું નામ છે; “ઈગો' (અહંકાર).
સ્ટમકની સમસ્યામાં અટવાયેલા એસી માણસો છે, તે સમસ્યા સિવાયના વીસ માણસોમાં ઓગણીસ માણસો વળી પાછા સેક્સમાં ફસાયા છે અને સ્ટમક તથા સેકસ બે ય સવાલો જેના ઊકલી ગયા હોય, તે બાબતમાં જેના ચિત્તમાં શાન્તિ હોય તેવો દર સોએ એક માણસ છે જે ‘ઈગો' (અહંકાર)માં ફસાયો છે. ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૧૬૫
જૈન મહાભારત ભાગ-૨