________________
ભીખ મુનિનો ગળધર્મ
મુનિ ભીષ્મને વંદનાર્થે પાંડવોનું ગમન એક દિવસ ધર્મરાજા યુધિષ્ઠિર પાંડવોની સાથે ભીખ મુનિને વંદના કરવા ગયા. તેમની પાસે જઈને વિધિવત્ વંદન કરીને બેઠા. સહુ તરફ ભીષ્મ મુનિએ પ્રસન્ન નજર કરી.
યુધિષ્ઠિરે કહ્યું, “મુનિવર ! મારી રાજતૃષ્ણાએ મારા માનવજીવનને બરબાદ કરી નાંખ્યું. જો તે તૃષ્ણા મારામાં ન હોત તો આ કુરુક્ષેત્રના યુદ્ધનું સર્જન જ ન થયું હોત. દુર્યોધનને હસ્તિનાપુરનું રાજ સોંપીને હું સાધુ બની ગયો હોત.
મારી રાજતૃષ્ણાને લીધે લાખો માનવોનો સંહાર થઈ ગયો. મેં કેટલા કાળાં કર્મ બાંધ્યા. અમે અમારા ભાઈઓને, વિદ્યાગુરુને, રે ! આપને પણ માર્યા.
મુનિવર ! આપ મને આશીર્વાદ આપો જેથી વહેલી તકે સાધુ થઈને મેં બાંધેલા ચીકણાં કર્મોનો હું નાશ કરી શકું. આપે ગૃહસ્થજીવનમાં મને અનેક વાર રાજધર્મની સમજ આપી છે. આજે ફરી એક વાર મને મારો રાજધર્મ આપ સમજાવો એવી મારી નમ્ર વિનંતી છે.”
પાંડવોને આત્મધર્મ સમજાવતા ભીખ મુનિ ભીખ મુનિએ કહ્યું, “યુધિષ્ઠિર ! હવે હું સાધુ બન્યો છું. સંસારની કોઈ પણ પ્રકારની રાજકાજ વગેરે સંબંધિત વાતો મારાથી થઈ શકે નહિ. હવે તો હું તને આત્મધર્મ શું છે એ જ સમજાવીશ. તમે બધા મને શાંતિથી સાંભળો.”
આ પ્રમાણે જણાવીને ભીખ મુનિએ પાંડવોને દાન, શીલ, તપ અને ભાવ-એ ચાર ધર્મો ઉપર સમજણ આપી.
ભીખ મુનિનો કેવો જાગ્રત આત્મા !
સંસારને ત્યાગ્યા પછી સંસારના રાજકાજની કે અર્થ-કામની કોઈ વાત સાધુથી થાય નહિ. એમાં સગાંવાદ વગેરેને કારણે પણ લલચાઈ જવાય નહિ, તો અર્થ-કામાદિની પૂર્તિ માટે દોરા, ધાગા, મંત્ર-તંત્ર કે તાવીજ તો શેના કરી અપાય ?
ભીષ્મ મુનિએ આત્મધર્મ સમજાવ્યો ત્યારે યુધિષ્ઠિરે કહ્યું કે, “આપે અમારા ઉપર ખૂબ કૃપા કરી છે.”
એ જ વખતે ગુરુદેવ ભદ્રગુપ્તાચાર્યે ભીખ મુનિને કહ્યું, “હવે તમારા જીવનકાળ અત્યંત ટૂંકો છે. તમે પરમેષ્ઠીના ધ્યાનમાં લીન થઈ જાઓ એ જ હવે ઈચ્છનીય છે.”
આરાધના કરતાં ભીષ્મનું મૃત્યુ : બારમા સ્વર્ગે પ્રયાણ
આ સાંભળીને ભીખ મુનિએ અંતસમયની આરાધના સ્વરૂપ દુષ્કતોની ગહ, સુકૃતોની અનુમોદના અને અરિહંતાદિ ચારનું શરણ સ્વીકાર્યું.
દુષ્કૃત-ગ કરતી વખતે પાંડવો વગેરે સહુની હાર્દિક ક્ષમા માંગી. આંસુ વહેતી આંખે યુધિષ્ઠિર આદિએ પણ ક્ષમા માંગી ત્યારે તેમની પીઠ ઉપર હાથ ફેરવીને ઉદાર દિલે ભીખ મુનિએ ક્ષમા આપી અને એક મહિનાના ઉપવાસની તપશ્ચર્યાની પ્રત્યેક ક્ષણે ચાલતી બાણોની તીવ્ર વેદના અને અપૂર્વ ચિત્તપ્રસન્નતા સાથે ભીષ્મ મુનિ પંચપરમેષ્ઠીના ધ્યાનમાં લીન બની ગયા. થોડી જ પળોમાં તેમના પ્રાણ નીકળી ગયા. તેઓનો આત્મા બારમા દેવલોક સિધાવ્યો.
ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૧૭૨
જૈન મહાભારત ભાગ-૨