________________
અલ્પ પણ ધર્મનું બળ ખૂબ મહાન છે ભીષ્મના આત્માએ યુદ્ધના પહેલા દસ દિવસમાં કેવો ખૂનખાર જંગ ખેલ્યો હતો ! હજારો માનવોનો કેવો ખાત્મો બોલાવી દીધો હતો ! આમ છતાં આ આત્મા સ્વર્ગમાં કેમ જઈ શક્યો ?
એનો ઉત્તર એ છે કે એણે એક વર્ષનું સુંદર સંયમપાલન કર્યું. કરેલાં પાપોનો ઘોર પશ્ચાત્તાપ કર્યો, પરમેષ્ઠી ભગવંતોમાં મનને લીન કર્યું, સર્વ પ્રત્યે હાર્દિક મૈત્રીભાવ ધારણ કરીને વૈરભાવનું વિસર્જન કર્યું.
ઘણાંબધા પાપો ! અને તેની સામે થોડોક પણ વિશુદ્ધ ધર્મ ગોઠવાય તો પાપો ખતમ થઈને જ રહે.
પુષ્કળ પાપો તે બે લાખ ટન રૂની ગંજી છે. નાનકડો-થોડોક-પણ ધર્મ તે જીવતી ચિનગારી છે. કોણ કોને મારે ? તમે જ વિચારજો .
જો ઘણાં પાપ કરતાં થોડાક પણ ધર્મનું બળ વિશેષ ન હોત તો કોઈ પણ આત્માની મુક્તિ થઈ શકત નહિ, કેમકે પ્રત્યેક પાપને ભોગવતાં જે અનંતકાળ જાય તેમાં નવા અનંત પાપો ફરી બંધાતા જાય. આમ માત્ર દુઃખો ભોગવવા દ્વારા તો આત્મા ઉપરથી પાપકર્મોનો સર્વથા નિકાલ શક્ય જ ન બને. એ તો ધર્મની ચિનગારીનું જ બળ છે જે ઘણાબધા કાળના, ઘણાંબધા કર્મોને ક્ષણમાં પણ સાફ કરી નાંખવાની અપ્રતિહત શક્તિ ધરાવે છે.
પાપો પ્રત્યે તીવ્ર ધિક્કાર મુક્તિપ્રદાતા છે ભીષ્મ મુનિએ તો એક વર્ષની ધર્મારાધના કરી અને તે પછી પણ તેઓ સ્વર્ગલોક જ પામ્યા. જૈન શાસ્ત્રોમાં તો એવા દૃષ્ટાંતો વાંચવા મળે છે જેમાં અતિ ક્રૂર કક્ષાના પાપાત્માઓ થોડાક જ કલાકોમાં કે થોડીક જ ક્ષણોમાં ધર્મ આરાધીને સીધા મોક્ષ પામી ગયા.
અરે, ધર્મસાધનાની પણ ક્યાં વાત કરવી ? માત્ર કરેલા ક્રૂર પાપો ઉપરના અતિ તીવ્ર પશ્ચાત્તાપથી, તેમના પ્રત્યેના તીવ્ર ધિક્કારભાવ (સમ્યત્વ)થી જ સર્વે કર્મો ભસ્મ થઈ ગયા હોય અને તલ્લણ મુક્તિ પ્રાપ્ત થઈ હોય એવા પણ પ્રસંગો સાંભળવા મળે છે.
પણ સબૂર ! ધર્મની સાધનાનો કોઈ પણ પ્રકાર હોય : ઘોર તપનો, જપનો, વ્રતનો કે સ્વાધ્યાયનો; પરંતુ તે દરેકની સાથે એક વાત તો હોવી જ જોઈએ. તેના વિનાના તે બધા ભેગા થઈને પણ મુક્તિ અપાવી શકતા નથી.
એ છે; દેહ અને આત્માનું નક્કર અને જીવંત ભેદજ્ઞાન.
ભીખ મુનિએ યુદ્ધમાં લાગેલા બાણ જેમના તેમ શરીરમાં રહેવા દઈને દેહ-આત્માનો ભેદ આત્મસાત્ કર્યો હતો. આથી જ તેઓ દેહની અપાર વેદનામાં પણ પરમેષ્ઠી ભગવંતોને ભાવભરી વંદનાઓ ભારે પ્રસન્નતા સાથે કરી શક્યા હતા.
સાચો સાધુ તે જે શરીર સાથે યુદ્ધ ખેલે મહોપાધ્યાયજીએ કહ્યું છે કે, “સાચો સાધુ તે છે જે શરીરની મમતા સાથે જ સતત યુદ્ધ ખેલતો રહીને તેને ખતમ કરે છે, કેમકે સાધુનો સૌથી મોટો દુશ્મન દેહાધ્યાસ જ છે.”
વંદન તે મહામુનિઓને; જેઓ શારીરિક વેદનાઓની વચ્ચે રહીને પણ પરમેષ્ઠી ભગવંતોને ભાવભરી વંદનાઓ આપી શક્યા છે અને અનંતકાળમાં બાંધેલા અનંતાનંત કર્મોને કલાકોમાં, દિવસોમાં કે વર્ષોમાં જ ખતમ કરી ચૂક્યા છે.
ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૧૭૩
જૈન મહાભારત ભાગ-૨