________________
૪૩.
શ્રીનેમિનાથ : વિવાહ, દીક્ષા, કૈવલ્ય
એક વાર નેમિકુમાર કૃષ્ણ વાસુદેવની આયુધશાળામાં ગયા. નેમિકુમારે કુતૂહલ વિના પણ મિત્રોના આગ્રહથી વાસુદેવનું અતિ ભારે સુદર્શન ચક્ર આંગળીના ટેરવા ઉપર લઈને કુંભારના ચાકડાની માફક સહેલાઈથી ફેરવ્યું, તેમનું ધનુષ્ય કમળની દાંડીની માફક નમાવ્યું, કૌમુદીની ગદાને લાકડીની માફક ઊંચકી લીધી અને તેમનો પાંચજન્ય શંખ જોરથી ફૂંક્યો. પાંચજન્ય શંખના આ અવાજથી ચોમેર ખળભળાટ થઈ ગયો. ચારેબાજુ ધમાલ મચી ગઈ. હાથી, ઘોડા પોતાના બંધનો તોડીને નાસભાગ કરવા લાગ્યા.
શ્રીકૃષ્ણને આ અવાજ સંભળાતા વિચાર આવ્યો કે, ‘શું કોઈ શત્રુ ઉત્પન્ન થયો છે ?’ તે આયુધશાળામાં આવ્યા અને ત્યાં નેમિકુમારને જોઈને આશ્ચર્ય પામ્યા. તેમને થયું કે નેમિકુમારના બળની પરીક્ષા તો કરી જ લેવી જોઈએ. તે મારાથી વધુ બળિયો હોય તો મારા રાજ્ય માટે ચિંતાજનક પરિસ્થિતિ ઊભી થાય. તેથી કૃષ્ણે તેમને યુદ્ધ કરવાનું કહ્યું પણ નેમિકુમાર બોલ્યા કે,“બળની પરીક્ષા કરવા માટે આપણને મલ્લયુદ્ધ કરવાનું ન શોભે. તેના કરતાં હાથ લાંબો કરીએ અને એકબીજા વારાફરતી એકબીજાનો હાથ વાળી આપે એમાં બળની પરીક્ષા સહેલાઈથી થઈ જાય.”
એ વાત માનીને પહેલાં શ્રીકૃષ્ણે પોતાનો હાથ લંબાવ્યો. નેમિકુમારે નેતરની સોટીની માફક સહેજ માત્રમાં તેને વાળી નાંખ્યો. પછી નેમિકુમારે પોતાનો હાથ લંબાવ્યો. શ્રીકૃષ્ણે ખૂબ મથામણ કરી. તે વાળી શક્યા નહીં. છેવટે વૃક્ષની ડાળી જેવા હાથને શ્રીકૃષ્ણ વાંદરાની પેઠે લટકી પડ્યા પણ તો ય હાથ તો ન જ નમાવી શક્યા. તેથી તેમને મનમાં ઘણી ચિંતા થઈ કે આવા બળવાન નેમિકુમાર આવતી કાલે મારું રાજ્ય લઈ લેશે તો ? આથી શ્રીકૃષ્ણે તેમના મોટાભાઈ બલભદ્ર સાથે વિચારણા કરી કે, ‘હવે આપણે શું કરવું ? નેમિ તો ખૂબ બળવાન છે અને રાજ્યની ઈચ્છાવાળા છે.’
એટલામાં આકાશવાણી થઈ કે, “હે કૃષ્ણ વાસુદેવ ! પૂર્વે નમિનાથ પ્રભુએ કહેલ જ છે કે બાવીસમા તીર્થંકર નેમિનાથ કુમારાવસ્થામાં જ દીક્ષા લેશે.”
આ સાંભળીને કૃષ્ણ કાંઈક નિશ્ચિત તો થયા પણ પાકું કરી લેવા માટે તેમણે જળક્રીડા ગોઠવી. શ્રીકૃષ્ણ પોતાની રાણીઓ સાથે સરોવરે ગયા. ત્યાં નેમિ સાથે નિઃશંકપણે ક્રીડા કરવાનું શ્રીકૃષ્ણે રુક્મિણી વગેરેને કહી રાખ્યું હતું. તેથી ત્યાં શ્રીકૃષ્ણની રાણીઓ નેમિકુમારને હેરાન કરવા લાગી; પુષ્પોના દડા મારવા લાગી, કેશ૨વર્ષં જળ તેમની ઉપર છાંટવા લાગી, જાતજાતની મશ્કરીઓ કરવા લાગી, કામયુક્ત હાસ્ય કરવા લાગી, રંગની પિચકારીઓ ભરીને નેમિકુમાર ઉપર રંગ છાંટવા લાગી.
તે વખતે ફરીથી આકાશવાણી થઈ કે, “હે સ્ત્રીઓ ! તમે મુગ્ધા છો, કારણ કે આ પ્રભુનો તો બાળપણમાં ચોસઠ ઇન્દ્રોએ એક યોજનના પહોળા મુખવાળા હજારો મોટા કળશોથી મેરુ પર્વત ઉપર અભિષેક કર્યો હતો પણ તે પ્રભુ જરા પણ વ્યાકુળ થયા ન હતા તો તમારા આ ફૂલના દડાના પ્રહારથી કે પિચકારીથી મુંઝાઈ જશે શું ?”
પછી નેમિકુમારને સરોવ૨કાંઠે બેસાડ્યા. તેની આસપાસ સ્ત્રીઓ ઊભી રહી.
ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૧૭૪
જૈન મહાભારત ભાગ-૨