________________
આ તો છે; હૃદયની વાત. માનવહૃદયના ઊંડાણમાંથી ભભૂકી ઊઠતી વાસના-દાહક આગની વાત.
હૃદય જ એને કહી શકે. હૃદય જ એ સમજાવી શકે.
ઘણું બળ કરીને કદાચ બુદ્ધિ કહેવા લાગે તો એટલું જ કહી શકે કે આ ભાવમાં કાંઈક એવું છે જે વિશ્વના સમગ્ર સુખને ચરણોમાં આળોટતું કરી મૂકે છે. એવું કાંઈક છે જે દુ:ખોની આગભરી વેદનામાં પણ અનિચ્ય આનંદ બક્ષે છે.
એ ભાવનો રસ જ્યારે આત્માના પ્રદેશેપ્રદેશમાં રેલાઈ જાય છે ત્યારે શરણાગત ગાંડો બને છે. એને એવો કોક નશો ચડે છે કે એના ઘેનમાં ચક્રીના પણ સુખને એ ઠુકરાવે છે, દેવેન્દ્રોની રિદ્ધિને ય હસી નાંખે છે. અરે ! અહમિન્દ્રોના સુખને પણ તુચ્છકારી નાંખે છે. નથી સમજાતું આટલું સત્ત્વ શાથી આવે છે? નથી કળાતું આ નશાનું ઉત્પાદક તત્ત્વ. એટલું જ સમજાય છે કે એ ભાવમાં અગમઅગોચર આનંદ આપવાની પ્રચંડ શક્તિ પડેલી છે.
માનવલોકની ઊર્વશીઓના સ્નેહપાશમાં વીંટળાયેલો માર નંદનવનમાં પડ્યોપાથર્યો રહે છતાં “અહ” અને “મમ'ની વરુવૃત્તિઓ તેને સુખ-શાંતિ અનુભવવા દેતી નથી એ તદન સત્ય હકીકત છે. શરણાગતિનો ભાવ આ વરુવૃત્તિને તદ્દન શાંત કરી દે છે, ધીરે ધીરે એ વૃત્તિના પગદંડાને ઉખેડીને ફેંકી દે છે. આવું “કાંઈક બની જાય છે જે બુદ્ધિથી સમજાતું નથી, મોંઢેથી સ્પષ્ટ કહી શકાતું નથી. | ગમે તેમ હોય પણ શરણાગતિનો ભાવ એ માનવસંસારની અજબ-ગજબની બાબત છે, અનોખી વસ્તુ છે.
દુઃખને નોતરું દેતી અહં-મમની લાગણીઓને હત-પ્રહત કરી દેતી ધર્મમાતાની શરણાગતિની ઉપાસનામાં તો જવાંમર્દીની જરૂર પડે છે. કાયરનું તો અહીં કામ જ નથી. મોહ-માયાની અશુભ લાગણીઓને વધુ પડતો પરવશ બનેલો કોઈ પણ માનવ કાયર છે.
અહીં તો જરૂર છે મરજીવાની કે જે આ ભાવરત્ન હાથ ન લાગે ત્યાં સુધી જીવસટોસટના ખેલ ખેલતો રહે છે.
અહીં જરૂર છે લોખંડી છાતીની કે જેની એક રજકણ પણ આ ભાવસમ્રાટની સાધનામાં આવે આવતાં પ્રલોભનો સામે ખરે નહિ. અહીં આવશ્યક છે મદભરી ઘેલછા કે જેમાં સંસારના રંગે રંગાયેલું કોઈ સોણલું પ્રવેશ પણ પામી ન શકે.
શરણાગતિનો ભાવ એટલે સઘળા ય રસોનો રાજા. આ રસની જેમ જેમ જમાવટ થતી જાય છે તેમ તેમ માનવ પોતાનું ભાન ભૂલે, ખાન-પાન વીસરે, મમતાની આરાધના પણ ફગાવે, કાયાનું અસ્તિત્વ પણ એના ચિત્તમાંથી ખોઈ નાંખે.
એ વખતે રસેશ્વરના પાન કરતાં ભક્તની સૃષ્ટિમાં બે જ વસ્તુ વિદ્યમાન હોય : ભક્ત અને ભગવાન.
સમગ્ર સંસાર ઉપર કાળો અંધાર-પટ (Black out) છવાઈ ગયો હોય, ક્યાંય કશુંય ન દેખાય.
ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૧૫૦
૧૫૦
જૈન મહાભારત ભાગ-૨