________________
યુદ્ધારંભ : પહેલા દસ દિવસ (સેનાપતિ ભીખ)
બન્ને પક્ષના સૈન્યો સામસામા ગોઠવાઈ ગયા પછી અર્જુને ધનુષનો ટંકાર કર્યો. પણ તે જ વખતે એકાએક યુધિષ્ઠિર રથમાંથી નીચે ઉતર્યા. નિઃશસ્ત્ર રીતે પગે ચાલીને તેઓ શત્રુસૈન્ય તરફ જવા લાગ્યા. તે જોઈને અનેક યોદ્ધાઓ વિચારમાં પડી ગયા.
યુધિષ્ઠિરનો મહાન વિનય કેટલાકને શંકા પડી કે, “આ ધર્મરાજાને અત્યારે તો કાંઈ ધર્મ યાદ આવી ગયો નથી ને ? યુદ્ધકીય મહાસંહાર મોકૂફ રાખી દઈને દુર્યોધનને હસ્તિનાપુરનો રાજા કાયમ માટે કરી દેવાની અને પોતે આજીવન વનવાસ સ્વીકારી લેવાની ઈચ્છા તો નથી પ્રગટી ને? ભલું પૂછો આ ધર્મરાજાનું !”
અનેક મગજમાં આવી શંકા-કુશંકાઓ ચાલતી રહી અને યુધિષ્ઠિર ભીષ્મ પિતામહની પાસે પહોંચી ગયા. તેમના પગમાં પડી જઈને તેમને ખૂબ ભાવપૂર્વક પ્રણામ કર્યા. ત્યાર બાદ ગુરુઓ દ્રોણાચાર્ય અને કૃપાચાર્યને પણ તે જ રીતે વંદન કર્યા. તે વખતે તે ત્રણેય વડીલો યુધિષ્ઠિરના ટોચ કક્ષાના વિનયને જોઈને ખૂબ શરમિંદા થઈ ગયા. ત્રણેય વડીલોએ યુધિષ્ઠિરના માથે હાથ મૂકીને આશિષ આપી કે, “યુદ્ધમાં તને વિજય પ્રાપ્ત થજો.”
ભીષ્મ પિતામહની ભવ્ય વાતો તે વખતે ખૂબ ગદ્ગદ્ થઈ ગયેલા પિતામહ ભીખે કહ્યું, “હે વત્સ! તમારા પ્રત્યેનું અમારું વાત્સલ્ય આજે પણ જેવું ને તેવું જ છે, પરંતુ અમે ખૂબ લાચાર બની ગયા છીએ. અમને પણ સમજાતું નથી કે આટલી બધી લાચારી કરવાનું અમારે શું કારણ છે ? પરન્તુ તારી ગેરહાજરીના સમયમાં દુર્યોધને અમારી ઉત્કૃષ્ટ ભક્તિ કરીને અમને તમારા માટે કાંઈ પણ કરવા અંગે લાચાર બનાવી દીધા હોય તેમ લાગે છે. ખરેખર, અમને ધિક્કાર છે કે અમે ભૌતિક સુખોની સાહેબીના ગલામ બનીને અમારું સત્ય ખોઈ બેઠા છીએ. સત્ય અને ન્યાય તમારા પક્ષે હોવા છતાં અમે અસત્ય અને અન્યાયને પક્ષે કાયર બનીને બેસી રહ્યા છીએ.
હાય, સુખ કેટલું ખરાબ ! રે, તેની સામગ્રીઓ કેટલી ખરાબ ! અરે, તેને મેળવી આપતી સંપત્તિ અને સત્તા કેટલા વધુ ખરાબ ! અમે પણ તેના મોહપાશમાં કેવા આબાદ જકડાઈ ગયા છીએ
પણ યુધિષ્ઠિર ! સત્ત્વહીન બની ગયેલા ભીષ્મોથી કે દ્રોણાચાર્યોથી તમારો પરાજય કદી સંભવિત નથી. તમારો તો નિશ્ચિત વિજય છે, કેમકે સત્ય અને ન્યાય જેવા બે ધુરંધર યોદ્ધાઓ તમારા પક્ષે છે.” ભીષ્મ પિતામહે યુધિષ્ઠિરને કહેલી આ વાત કેટલી બધી યથાર્થ લાગે છે !
ધનનો પાશ ભયંકર : ચર્ચિલનો પ્રસંગ ધનનો પાશ કાળોતરા નાગના પાશ કરતાં પણ કેટલો ભયાનક હશે કે જેણે પિતામહને અને ગુરુજનોને પણ કબજે લીધા, કાયર બનાવ્યા, લાચાર કરી નાંખ્યા, સત્વહીન બનાવી દીધા ! એ ગુરુજનોને એટલું પણ ન સમજાયું કે સોનાના પિંજરે રહેલા પોપટને ખૂબ વહાલથી ખવડાવાતાં જામફળ જેટલા નથી ભાવતાં એટલા વનના સ્વૈરવિહાર સાથેના બોરાં ભાવે છે ! રાજાના શૉધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
૧૨૪