________________
હવે એ જ સહાયક પ્રજાના સારા-ખુમારીવંતા તત્ત્વોનું સાફસૂફીના નામે નિકંદન ! એનું નામ શ્વેત ક્રાન્તિ, કટોકટી જે રાખવું હોય તે રાખી શકાય ! બસ, પછી યાવચ્ચન્દ્રદિવાકરૌ વંશવારસાગત આ ટોળકી રાજ કરતા રહેવાના પ્લાન ઘડ્યા કરે. ' અરેરે ! દરેક રાષ્ટ્રના પાંચસોથી હજાર જ માણસોની ભૂખ્યા વરુની મૂંડી ટોળકી કેવા કુકર્મ આચરી રહી છે ! પોતાના જ હાથે પોતાની જ પ્રજાનું નિકંદન !
છ લેશ્યાઓ ઉપર જાંબુ-વૃક્ષનું દૃષ્ટાન્ત જૈન શાસ્ત્રકારોએ આવા ક્રૂરતમ વૃત્તિવાળા માણસોને કૃષ્ણ-લેશ્યાવાળા કહ્યા છે. તે અંગે તેમણે જાંબુ વૃક્ષનું દૃષ્ટાંત આપીને આ વાત બહુ સરસ રીતે સમજાવી છે. અહીં આપણે તે દષ્ટાંતને વિચારી લઈએ.
એક દિવસ છે મિત્રો ફરતા ફરતા એક વનમાં પહોંચ્યા. ત્યાં તેમણે જાંબુનું વિરાટ વૃક્ષ જોયું. પાકીને સહજ રીતે ધરતી ઉપર પડી ગયેલા જાંબુના ઢગલા જોયા. વૃક્ષ ઉપર પણ જાંબુની અનેક લચી પડેલી લૂમો જોઈ.
આ વૃક્ષ ઉપર સેંકડો પંખીઓ બેઠાં હતા. કેટલાક પંખીઓએ તેની મોટી ડાળીઓમાં માળા બાંધ્યા હતા. આ ઘટાદાર વૃક્ષની નીચે કેટલાક વટેમાર્ગુઓ વિસામો લેતા આરામથી સૂતા હતા. થડની લગોલગ પરબ પણ બનાવાઈ હતી, જેનાથી તરસ્યા લોકોની તરસ છીપાતી.
આમ આ વૃક્ષ હજારો પશુ-પંખીઓને, સેંકડો માનવોને વિવિધ રીતે ઉપકારક પુરવાર થયું હતું.
છ મિત્રોએ આ વૃક્ષની મહત્તાને બરોબર જોઈ, આંખેઆંખ નિહાળી. બધાયને સારી એવી ભૂખ લાગી હતી. વળી પાકેલાં જાંબુ જોઈને જીભમાંથી પણ પાણી છૂટવા લાગ્યું હતું. પેટ ભરીને જાંબુ ખાવાની સહુને ઉતાવળ જણાતી હતી.
તેમાં એક મિત્ર બોલ્યો, “આ વૃક્ષને મૂળમાંથી ઉખેડી નાંખીને ધરતી ઉપર પટકી નાંખીએ, પછી આરામથી ખવાય તેટલા જાંબુ ખાઈએ, ઘરે પણ ઉપાડી લઈ જઈએ.”
આ પ્રસ્તાવ સાંભળીને બીજા મિત્રે કહ્યું, “રે ! આખું વૃક્ષ મૂળમાંથી ઉખેડવા કરતાં તેને મોટા થડથી કાપી નાંખીએ જેથી બે-પાંચ વર્ષે વળી ઊગશે અને આવું જ ઘટાદાર વૃક્ષ બની જશે.” - ત્રીજાએ કહ્યું, “ભાઈ ! મોટા થડથી તેને કાપવાની શી જરૂર છે ? આપણે જાંબુ જ ખાવા છે ને ? તો તેની મોટી ડાળીઓ-અનેક પેટા ડાળીઓ સાથે જોડાયેલી-તોડી નાંખીએ. આથી થડની બખોલમાં રહેલાં પંખીઓના માળાને આંચ ન આવે અને આપણું કામ થઈ જાય.”
ચોથાએ કહ્યું, “રે ! જો જાંબુ જ ખાવા છે તો જાંબુની લૂમને લગતી પેટા-ડાળીઓ ઉપર જ કુહાડાના ઘા કરીએ, એમાં મોટી પ્રધાન ડાળીઓ તોડી નાંખવાની શી જરૂર છે? આમ થશે તો તે ડાળીઓ ઉપર લટકતા મધપૂડા અને પંખીના માળા જીવતા રહી જશે અને જાંબુ ખાવાનું આપણું કામ પણ થઈ જશે.”
પાંચમા મિત્રે કહ્યું, “મિત્રો ! આપણે તો જાંબુ ખાવાથી કામ છે ને? ડાળીઓ તો ખાવી નથી ને? તો પછી ડાળીઓ શા માટે તોડવી? માત્ર જાંબુની લૂમો જ તોડીએ. આથી ડાળીના પાંદડાનો છાંયડો વટેમાર્ગુઓને મળ્યા કરશે. કોઈને કશો વાંધો નહિ આવે અને આપણે આપણું પેટ ભરી લઈશું.”
છઠ્ઠા મિત્રે કહ્યું, “ઓ બુદ્ધિમાન મિત્રો ! જયારે જાંબુ જ ખાવા છે તો આ ધરતી ઉપર સહજ ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૧૦૫
જૈન મહાભારત ભાગ-૨