________________
પાસે તારું બળ કોઈ વિસાતમાં નથી.”
નાલાયકીભર્યો દુર્યોધનનો ઉત્તર દુર્યોધને પિતાની કે કાકાની એક પણ વાત કાને ધરી નહિ. ઊલટો તે બન્ને તરફ દુર્યોધન ખૂબ ક્રોધાયમાન થઈ ગયો. તેણે કહ્યું, “તમને મારા બળ અંગે આટલી બધી શંકા કેમ થાય છે તે જ મને સમજાતું નથી. વળી ક્ષત્રિય બચ્ચો કદી કોઈની આપેલી ભૂમિ સ્વીકારે જ નહિ. શું યુધિષ્ઠિર ક્ષત્રિય નથી ? ભૂમિની માલિકીનો નિર્ણય રણમેદાનમાં જ થાય.
તમને બન્નેને મારી હવે એક જ વિનંતી છે કે સમાધાન કરવાની કે રાજ્યનું દાન કરી દેવાની વાત મને-ક્ષત્રિયને-કદી કરશો નહિ. હું મારી રીતે યુદ્ધના નિર્ણયમાં આગળ જ વધવા માંગું છું.”
દુર્યોધનનો છેલ્લામાં છેલ્લો અભિપ્રાય જાણીને-હવે કાંઈ પણ કહેવું નિરર્થક છે એમ સમજીનેબે ય ભાઈઓ, ધૃતરાષ્ટ્ર અને વિદુર ત્યાંથી ઊઠીને ચાલતા થયા.
વિદુરનો ઉજ્જવળ વૈરાગ્ય અને દીક્ષા જયારે વિદુર પોતાના મહેલમાં એકલા પડ્યા ત્યારે તેમની નજરમાં કૌરવકુળનો મહાસંહાર કરતું કુરુક્ષેત્રનું લોહિયાળ યુદ્ધ તરવરવા લાગ્યું. તેમના કાને ઘાયલ થતાં સૈનિકોની કારમી ચીસો અથડાવા લાગી. તેમણે લાખો મડદાંઓ હાથી અને ઘોડાના પગ નીચે ફંગોળાતાં જોયા. એમની મિજબાની ઉડાવવા માટે ઉત્સુક બનીને ખૂબ નીચે આવીને આકાશમાં ચક્કર મારતાં હજારો ગીધડાં જોયા.
ક્ષણભર તો વિદુરનું મગજ ભમવા લાગ્યું. તેમનું મન રડતું હતું અને બોલતું હતું, “અહો ! આ મહાસંહાર મારે જોવાનો? હું તે જોઈ શકીશ? ધિક્કાર છે આ સંસારને, તેના રાગ-દ્વેષના ભાવોને; ધન, સત્તા, નારી વગેરેની લાલસાઓને !
શા માટે આવા સંસારમાં હવે રહેવું જોઈએ? હવે મારી વાત કોઈ માને તેવી સ્થિતિ રહી નથી. ધૃતરાષ્ટ્ર પુત્રમોહે અંધ છે, તો દુર્યોધન યુદ્ધના નશાથી પાગલ બની ગયો છે. આમાં હું ક્યાં ? મારું કોણ માનશે? તો પછી મારે આત્મકલ્યાણનો પંથ શા માટે પકડી ન લેવો ?”
આ જ વખતે તેમને સમાચાર મળ્યા કે નજીકના ઉદ્યાનમાં વિશ્વકીર્તિ નામના જ્ઞાની મુનિવર બિરાજમાન થયા છે. વિદુર તેમની પાસે ગયા. સંસારની અસારતાનું વર્ણન કરતી દેશના સાંભળીને તેમનો આત્મા વૈરાગ્યથી પૂરો વાસિત થઈ ગયો. ધૃતરાષ્ટ્ર, પાંડુ, ભીષ્મ વગેરેની અનુમતિ લઈને તેમણે સર્વસંગનો ત્યાગ કર્યો. ભાગવતી દીક્ષાનો સ્વીકાર કરીને આત્મકલ્યાણની વાટ પકડી.
કેવો કરૂણતાભર્યો છે આ સંસાર ! કોઈ પોતાની ઉપર આવી પડેલા દુઃખે કે પાપે વિરક્ત થાય. કોઈ બીજાઓના દુ:ખ કે પાપ જોઈને વિરક્ત થાય.
આઘાતોમાંથી આત્મકલ્યાણ-માર્ગના પ્રસંગો (૧) મહારાજા વાલીએ રાવણની કારમી સત્તાલાલસાનું અને યુદ્ધકીય મહાસંહારનું દર્શન કરીને જ ચારિત્ર્યનો પંથ સ્વીકાર્યો હતો ને?
(૨) મહારાજા દશરથે કંચુકીનું ભયાનક ઘડપણ જોઈને જ મહાપ્રયાણ આદર્યું હતું ને ?
(૩) જિનદાસ શ્રાવક પોતાની પત્નીના કાળા કામ જોઈને જ સંસારથી વધુ વિરક્ત બની ગયો હતો ને ?
(૪) પોતાના એકાએક પેદા થતાં સોળ મહારોગોની જાણથી સાવધ બનીને સનતકુમાર
ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૮
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
જૈન મહાભારત ભાગ-૨