Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyagaNa paryAyanorAya. - mahAmahopAdhyAya zrI yazovijayajI ma.sA. adhyAtma anuyoga - paMnyAsa yazovijaya
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Na jIvato, pota. ThavA, 8) zAna jahAja
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvato 52maguNa - jJAta! bhavasAgara taravAnuM jahAja - jJAta!! mithyAtitA aMghakAraste bhedato mahAudyota - jJAna!!!
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5000 Galera samarpaNam tvadIyaM tubhyaM samarpayAmi parama pUjya siddhAMtadivAkara gacchAdhipati zrImad vijaya jayaghoSa sUrIzvarajI mahArAjA vizAlagacchanetAraH ! sadA susAdhusevitAH!! zrIjayaghoSasUrIzAH ! sAk siddhyai santu sevitAH / /
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramane pAmavAnuM paripUrNa paribaLa rA guDA paryAdAno rAsa
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ vikallo ane tabhAvathI batAve udAsa zuddha adhyano kaTale AnaMdadAstramAM je karAve tavAsa evo che A vya-guNa-yayano rasa vaghAlyo vyartha vAto ne vikathAono vyAsa mATe ja veThavyo hato anahada trAsa have zI che vasavadatI vavara vyAsa tethI ja vAMcavo che dravya-guNa-dhyAyano Dhasa.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zrIAdinAthAya namaH || / / Namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa / / mahAmahopAdhyAya zrIyazovijayajI ma.sA. dvArA viracita svopajJaTabArtha yukta dravya-guNa-paryAyano rAsa paMnyAsa yazovijaya gaNI racita adhyAtma anuyoga bhAga-2 zrI vijaya nemisUri-jJAna zAsana samrATa bhavana kramAMka:00 Soo 2011-1: 06-OL - zeTha haThIsiMhanI vADI, amadAvA * divyAziSa 7 parama pUjya nyAyavizArada sva.AcAryadeva zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA * adhyAtma anuyogakAra + saMpAdaka parama pUjya pUnA jillA uddhAraka paMnyAsa pravara zrIvizvakalyANavijayajI mahArAjanA ziSyANu paMnyAsa yazovijaya zALA 7 prakAzaka zreyaskara zrI aMdherI gujarAtI jaina saMgha IrlAbrIja, 106, esa.vI.roDa, vilepArlA (vesTa), muMbaI-400056. phona : (022) 26719357 Tai 0 zubhAziSa parama pUjya siddhAntadivAkara gacchAdhipati AcAryadeveza zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAja jayazIlacaMdrasUri graMtha saMgra *
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ * granthanuM nAma : dravya-guNa-paryAyano rAsa * mULakAra + svopajJa TabAkAra : mahAmahopAdhyAya zrIyazovijayajI ma.sA. * dravyAnuyogaparAmarza : navanirmita saMskRta padyo * adhyAtma anuyoga | : zlokArtha + AdhyAtmika upanaya ka saMzodhaka : pa.pU.AcAryadeveza zrImad vijaya puNyaratnasUrIzvarajI ma.sA. Adi cUMka AvRtti : prathama * kula bhAga : be eka mUlya : saMpUrNa seTanA 1000/ * prakAzana varSa : vi.saM. 2069 0 vI.saM. 2539 0 I.sa. 2013 aMka * (c) sarva hakka zramaNa pradhAna jaina saMghane AdhIna che * * prApti sthAna : (1) prakAzaka (2) zrI divyadarzana TrasTa 39 kalikuMDa sosAyaTI, dhoLakA-387810. ji.amadAvAda.phona : 02714-225482 (3) zrI satISabhAI bI. zAha 5, maulika phaleTsa, operA phaleTsanI sAme, sukhIpurA, pAlaDI, amadAvAda-380006 . mo. : 9825412402 (4) DaoN. hemantabhAI parIkha 21, tejapAla sosAyaTI, phatehanagara basa sTenDa pAse, pAlaDI, amadAvAda-380007. mo. : 9427803265 (5) zrI mahendrabhAI jhaverI 502, saMskRti koplekSa, atithi cokanI pAse, kAlAvADa roDa, rAjakoTa-360005. mo.9825168834 eka mudraka : zrI pArzva komyuTarsa, amadAvAda. phona : (079) 25460295, mo.9909424860 graMka
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ )) > kyAM zuM nihALazo ? ja prakAzakIya nivedana ........... * zruta anumodanA ............ * prastAvanA : "adhyAtmanuM atUTa anusaMdhAna' ... dvitIya bhAganI viSayamArgadarzikA * 1 thI 7 pariziSTamArgadarzikA ....... DhALa-12 thI 17 ................. pariziSTa 1 thI 7 .... ***. 8-11 *..12-21 .... 22 329-647 648-668
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ IrlAmaMDana zrIAdinAthAya namaH // prakAzakIya nivedana mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAja viracita 'dravya-guNa-paryAyano rAsa' tathA te upare vidvarya paMnyAsa zrIyazovijayajI mahArAja dvArA viracita adhyAtma anuyoga vagerene 2 bhAgamAM prakAzita karI zrIsaMghanA caraNomAM samarpita karatA anahada AnaMda anubhavIe chIe. A navalA graMthanA prakAzanano lAbha amArA zrIsaMghane prApta thayAno amone anero AnaMda che. bhagavAnanA vacano sAMbhaLavA, tenA upara gahana vicAra karavo, niraMtara vAgoLavA, satata ghUMTavA jethI AtmA tarUpa banI jAya te zubha pravRtti che. arthAta jIva azubhathI dUra thaI zubhamAM joDAya che ane jIvane puNya baMdhAya che. A puNyabaMdha evA prakArano paDe che ke jenA phaLa svarUpe jIvane mokSa (=zAzvata sukha) prApta thAya che. vaLI, zAzvata sukha prApta thatAM jeTalA bhavo lAge te daramyAna jIvane anukULa sAmagrI ane saMyogo prApta thatA rahe che - A pramANe parama zraddheya gurubhagavaMto pAsethI jANyuM che. prastuta graMtha jinavacana sApekSa che. tema ja A graMthanuM udgama sthAna paNa jinavacana ja che. tethI A saMpUrNa graMthanuM zravaNa, manana, nididhyAsana vagere zubha pravRtti rUpa ja che. A kAraNe amArA zrIsaMghane prakAzanano lAbha prApta thayAno viziSTa AnaMda hoya e svAbhAvika che. saMskRta bhASAmAM racAyelA aneka graMthonA gujarAtI bhASAmAM anuvAda thayela che. paraMtu A graMthanI vizeSatA e che ke tenI racanA gujarAtI bhASAmAM thayela che ane tenA upara ekathI vadhu saMskRta bhASAmAM anuvAda thayela che. prAcIna 300 varSa jUnI bhASAnA bhale Apa jANakAra ho, tema chatAM gurugama tema ja zAstranA ucca kakSAnA abhyAsa vinA, prastuta graMthano samyak bodha thavo saraLa nathI. kema ke A graMthano viSaya dravyAnuyoga che. jaina-jainetara darzananA aneka graMthonuM vizada vAMcana, gahana ciMtana ane adbhuta upasthiti jeozrIne prApta che evA viziSTa kSayopazamathI yukta viddhakarya parama pUjya paMnyAsa zrIyazovijayajI mahArAje eka mAtra paramArthanA hetuthI, adhyAtmanA vizeSa jijJAsu jIvonI tathA saMpAdita ane saMvardhita mULa graMthanA abhyAsu jIvonI sugamatA khAtara prastuta be bhAganuM A pramANe AMtarika svarUpa goThavela che :- (1) dravya-guNaparyAyano rAsa - mULa graMtha. (2) te upara svopajJa (upA.kRta) vyAkhyA - Tabo. (3) tenA upara dravya-guNaparyAya rAsane anusarato zlokabaddha dravyAnuyoga parAmarza. (4) gujarAtI bhASAmAM zlokArtha + AdhyAtmika upanaya svarUpa adhyAtma anuyoga. - pa.pU.paMnyAsajI mahArAje athAga prayatnathI 36 hastaprato dvArA mULa graMtha tathA svopajJa TabAnuM saMzodhana karela che. je atyaMta stutine pAtra che. amAro zrIsaMgha teozrIno sadAya RNI raheze. paramazraddheya siddhAntamahodadhi AcAryadeva zrIpremasUrIzvarajI mahArAja, paramArAthyapAda sakalasaMghahitaciMtaka AcAryadeva zrIbhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjanI divyakRpA amArA zrIsaMgha upara sadaiva varasatI rahe che. parama pUjya siddhAMtadivAkara AcAryadeva zrIjayaghoSasUrIzvarajI mahArAja amArA zrIsaMghanuM sadaiva yogakSema karI rahyA che. parama pUjya tarkanipuNamati AcAryadeva zrIjayasuMdarasUrIzvarajI mahArAjanuM maMgala mArgadarzana amArA zrIsaMghane satata maLatuM rahe che. parama pUjya paMnyAsapravara zrIvizvakalyANavijayajI mahArAjanuM paNa A avasare ame atyaMta AdarabhAve smaraNa karIe chIe. A graMthanA mudraNa-prakAzana vagere kAryomAM sAkSAt ke parokSa sahakAra ApanArA nAmI-anAmI sauno amAro zrIsaMgha AbhAra mAne che. sarve vAcakone A graMtha kalyANakArI banI rahe tevA prakAranI maMgala kAmanA. tathA vadhune vadhu AvA aNamola lAbha amArA zrIsaMghane maLatA rahe tevI zAsanadevane prArthanA. ja zreyaskara zrIaMdherI gujarAtI jaina saMgha, IrlA-muMbaI
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payino zasa adhyAtma atuyoga bhAga 1 - 2 * saMpUrNa lAbhArthI * zreyakara zrI aMdherI gujarAtI jaina saMgha IrlA, muMbaI dhanya yudbhakti ! dhanya yutaprema ! dhanya kRtalaganI ! bhUri - bhUri anumodanA.... noMdha :- A banne pustako jJAnadravyamAMthI chapAyela hovAthI mUlya cUkavyA vinA gRhastha mAlikI karavI nahI.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAtmavaibhavI mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje dravya-guNa-paryAyano rAsa + svopajJa TabAmAM asAra saMsAranI jhAkajhamALamAM aTavAyelA jIvone AMtarika mokSamArgamAM pA-pA pagalI mAMDavAnI sUjha -zaktinuM garbhita rIte digdarzana karAvyuM che. A bAbata teozrInI kRpAthI ja "adhyAtmaanuyoga svarUpe prathama bhAgamAM darzAvela che. AnA mAdhyame teozrIe ApaNI AtmabhUmimAM adhyAtmabIjanI vAvaNI karI vAtsalyathI mAvajata karI che. eTaluM ja nahi, adhyAtma sudhArasathI sabhara padArtharUpI aneka phaLono rasAsvAda paNa cakhADyo che. eka eka padArtha = phaLa ApaNA aMtarAtmAne anaMta tRptino ahesAsa karAvI de tema che. A ja anUThA anusaMdhAnane joDatAM mahopAdhyAyajIe rAsanI AgaLanI DhALomAM dvitIya tabakkAmAM adhyAtmazikhare ArUDha thavAnuM anAdi kALanuM ApaNuM aMgata kartavya khUba ja AsAnIthI pAra paDe e mATe aMtima paDAva sudhInI prakriyA AtmArthI jIvo samakSa guptapaNe mUkI che. teozrInI ja apAra karuNAdaSTithI e AdhyAtmika prakriyAne vizeSa rIte kholavAno ati namra prayAsa ahIM karAyo che. AzA che ke jJAnajyotirdhara evA mahopAdhyAyajInA akhUTa jJAnakhajAnAmAMthI saMprApta A anusaMdhAna atUTa bane. prastuta prakAzananA dvitIya bhAgamAM 12 thI 17 DhALa/zAkhA sudhInA pratyeka zlokamAM prabhukRpAthI je "adhyAtma anuyoga' lakhAyela che, temAM 12 thI 15 DhALa/zAkhAmAM lakhAyela "adhyAtma anuyoga to uccatara kakSAnA jJAnapuruSArthIone udezIne jANavo. * vividha DhALamAM samAviSTa "adhyAtma anuyoga'nA padArtho * DhALa-12 * zuddhanayane pradhAna banAvatAM samakitanI prApti. * mUrvasvabhAvanuM visarjana. * saMsAra-mokSamAM AtmAnI samAnatA. * vibhAva vaLagADamAMthI chUTakAro. * sAdhaka vyavahAramAM suSupta, AtmakAryamAM jAgRta. 0 zuddhAtmadhyAnanA 7 phaLa. * jJAnadarpaNanI spaSTatA. rAganuM akartutva. * jJAnanuM rAga-vikalpAdimAMthI pRthakkaraNa. * graMthibhedano puruSArtha. * nayonI maryAdA. * zuddhAtmasanmukhatA. * rAgano rAgamAM ane jJAnano jJAnamAM vasavATa. * nirvikalpasamAdhi pragaTIkaraNa...vagere. jJAnamAM parapratibhAsanI gauNatA ane svaprakAzasvabhAvanI pAramArthikatA. = DhALa-13 * zuddha caitanyaghana svabhAvamAM rAgAdino apraveza. * nirvikalpadazAno prAdurbhAva. * sAta prakAranA adhyAsamAMthI mukti. * zuddha caitanya svabhAvanI anubhUti. bhedajJAna jAgaraNa. * sAkSIbhAvano sahaja svIkAra.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ F * jJAtA-dRSTAbhAvanI sAdhanAno citAra. syAdvAdano jIvanamAM prayoga. pAMca bhrAnta saMbaMdhonI vidAya. bhAvasaMsAranI tucchatA.... vagere DhALa-14 DhALa-15 karmavardhaka karmarnijarA. svalakSaNa vinA jJAna mithyA. * pAMca prakAre jJAnayogapradhAnya... vagere. * nizcayamAM TharIe. vyaMjanaparyAyanA upayogamAM sAvadhAnI. vyaMjanaparyAyasUcita sAdhanAmArga. karmanA kAryakSetramAMthI palAyanatA. nijAnaMda svabhAvanI anerI ALakha. zuddhAtmadravya upara najarabaMdhI lipimaya-vADmaya-manomaya dRSTi AtmagrAhaka nathI. * rAga AtmAno vibhAva paNa nathI. . jJAnamAM anekAMta ane dRSTimAM samyag ekAMta... vagere. * zuddhopayogano AvirbhAva. * mithyAtvane avastu banAvavAnA upAya. karmacetanA-karmaphalacetanAne choDI jJAnacetanAmAM laya. * zuddhAtmadravya-guNavyaMjanaparyAyano udbhava. * svAnubhUti mATe vyavahAradRSTi tyAjya. upayoga + pariNatinI asaMgatA. * sagavaDavAda choDo, syAdvAda pakaDo. svasanmukhatA dvArA svAnubhUtiprakAza. vyakta mithyAtvanI pahecAna. nija paramAtmasvarUpanuM dhyAna. F DhALa-16 ahIM chellA sAtamA zlokamAM (saLaMga gAthA kramAMka-273, pRSTha-499 thI 626) samagra graMthanA niSkarSarUpe paramAtmakRpAthI je ativistRta ane atyaMta UMDANapUrvaka 'adhyAtma anuyoga' goThavAyela che, te uccatamakakSAnA adhyAtmayAtrIone udezIno samajavo. temAM nigodathI mAMDIne nirvANa sudhIno mokSamArga atyaMta vistArathI zAsra-anubhavAdinA AdhAre deva-gurukRpAthI spaSTa thayela che. vividha bAbatone mAtra pravacanAtmaka zailIthI nahi paraMtu mahadaMze prayogAtmaka dhoraNe goThavavAnI praNAlikA ahIM darzAvAyela che. jema ke : * samakitanA 16 nimittanuM pariNamana. praNidhAnAdi pAMca AzayonI prApti. vividha prakAranA sadanuSThAnonuM adhikArIpaNuM. * 14 guNasthAnakonI vyavasthA. * 42 prakAre sUkSma bhedajJAna sAdhanA. * 2100 prakAre rAgAdinA niSedhanI pariNati. * graMthibheda mATe jarUrI pAMca labdhiono pamarATa. pAMca prakAranA vidhi-niSedha. graMthibhedavighno sAme vijaya. * 22 prakAranA jJAnanuM pratipAdana. * ATha yogadRSTinI niSpatti. 0 anvaya-vyatirekathI mokSamArga prajJApanA. * 15 prakAre atyaMtara mokSapuruSArtha. 11 prakAranA cittanI AgavI oLakha.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 * anuSThAnamAM 25 prakAranI zuddhi. * pa6 prakAranA viziSTa yogaphaLa. samakitanA 22 lakSaNo tathA 68 bola (= pada). * sva-paragItArthatAnI upalabdhi. * bhAvasAdhunA 27 guNo, 7 liMga, 5 ceSTA. - dharmadezanA adhikAra. * unmanIbhAva-mahAsAmAyika Adino prAdurbhAva. * Indriya-manovijaya mArga * kevaLajJAnalAbhanI bhUmikA-prakriyA.. vagere. * 16 prakAre nijasvarUpanI vicAraNA. * dasa AkhI AdhyAtmika A-B-C-D nuM Alekhana. * anaMtA rajoharaNa niSphaLa javAnA mukhya 40 kAraNo. * graMthibheda sAdhanAmAM AvatA vizrAmasthAnonuM atikramaNa. graMthibhedamAM sahAyaka 3 prakAranA karaNa vakhate AtmAnI avasthA. * vividha prakAranI kALalabdhinA mAdhyame traNa avaMcakyoganI sparzanA. * mArgAbhimukha, mArgAnusArI, mArgapatita avasthAmAM jIvanI AMtara dazA. * mahAnizIthasUtra-samarAdityakathA vagere graMtho mujaba samakita prAptino mArga. * dezaviratidharanA 21 guNo, kriyAsaMbaMdhI 6 lakSaNo ane bhAvasaMbaMdhI 17 lakSaNo. bha DhALa-17 ahIM potAnA upakArI mahApuruSonA guNAnuvAda karavA dvArA potAnI kRtajJatA vyakta karIne tathA svakalyANamAM AdhArabhUta sadguruvarganI sarvoparitAnI spaSTatA karavA sAthe mAMgalika ane mahattvapUrNa hitazikSA pharamAvIne mahopAdhyAyajIe prastuta graMthano aphalAtUna upasaMhAra karela che. * zAsanasevA-rakSAnI bhUmikA * AcAryapadavInI yogyatA. * guruguNAnuvAdanA 12 lAbha bhavanI 6 viziSTatA. * (moTA nahi paNa) mahAna banavAnA upAya. * niyavijaya mahArAjanI 7 hitazikSA. * tAttvika gurukRpAnI oLakha. * tAttvika gurubhaktithI svAnubhUti. * gurudeva - ekamAtra AdhAra... vagere. A rIte prastuta zAstranuM maMthana ane ciMtana karatAM prabhuprasAdarUpe je AMtarika AnaMda maLyo, tene "gamatAno gulAla karIe" e bhAvathI vaheMcavAno A namra prayAsa deva-guru kRpAthI thayela che. * pariziSTo aMge samaja - prastuta dvitIya bhAganA aMte saptarSinA sAta tArA jevA sAta pariziSTo mUkavAmAM Avela che. tenI vigata nIce mujaba che. pariziSTa - 1 'dravya-guNa-paryAya rAsa'nI 285 gAthAono akArAdikramathI nirdeza karyo che. pariziSTa - 2 TabAmAM je graMthonA uddharaNo lIdhA che, te graMthonA nAmanI yAdI Apela che. pariziSTa - 3 TabAmAM uddhata saMdarbhono akArAdikramathI ullekha karyo che. pariziSTa - 4 TabAmAM nirdiSTa graMthakAra-vAdI-vyaktivizeSanA nAmane darzAvela che.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 0 adhyAtmanuM atuTa anusaMdhAna . pariziSTa - 5 rAsa+TabAnA dezI zabdonA arthaghaTana mATe upayukta graMthonI nAmAvalI batAvI che. pariziSTa - 6 TabAmAM AvelA saMdarbha graMthonA jarUrI saMketonI sUci jaNAvI che. pariziSTa - 7 'dravyAnuyogaparAmarza'nA 289 zlokono akArAdikamathI ullekha karyo che. * mahopAdhyAyajInI mahAnatA mapAya nahi , jinazAsana pratyenI vaphAdArIne raktanA pratyeka buMdamAM pratiSThita karanArA, tAraka tIrthakara bhagavaMto pratyenA bhavya bhaktibhAvane rUMvADe rUMvADe pragaTAvanArA, garavA gurutattva pratyenA samarpaNabhAvane pratyeka AtmapradezamAM prasarAvanArA, jinokta tattvajJAnane potAnA samagra astitvamAM samyakmaNe pariNamAvanArA, potAnA jIvananI pratyeka paLane tathA lohInA hara buMdane jinazAsananI sevAmAM vAparavA mATe thanaganatA evA mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAjAnA agaNita guNo ane umadA upakAro to gaNyA gaNAya nahi, kahyA kahevAya nahi, lakhyA lakhAya nahi, dilamAM samAya nahi. temAMthI zuM AlekhuM ? ane zuM na AlekhuM? mArI kalamamAM sAmarthya nathI, zabdomAM zakti nathI, kSayopazamano evo ughADa nathI ke emanI gauravavaMtI jIvanagAthA-guNagAthA-yazogAthA huM gAI zakuM. teozrI pratye kRtajJatAthI aMtaramAM uchaLatA bhAvonI abhivyakti karavA mATe huM pAmara chuM. tema chatAM huM eTaluM jarUra kahI zakIza ke mArA manamaMdiramAM birAjamAna ane zraddhAsvarUpa hRdayavedikA upara acalapaNe pratiSThita evA mahopAdhyAyajI mahArAje prastuta sarjanayAtrA daramyAna mane mAtra amIchAMTaNAthI nahi paraMtu muzaLadhAra anugrahavRSTithI satata bhIMjavI dIdho che, mArI lekhanImAM prANa pUryA che. tethI ja A azakya kArya paNa zakya banela che. teozrI pratye huM sadAya RNI rahIza. nikaTanA upakArI vartamAnakAlIna gurujano pratye paNa A avasare kRtajJabhAve haiyuM jhUkyA vinA rahetuM nathI. aMte, anakSaranI yAtrAmAM sahAyabhUta evA A graMtharAjanA akSaradehanA saMpAdanAdimAM sahAyaka sarve saMyamIonuM tathA zrAvakonuM pharIthI RNasvIkAra karuM chuM. tathA temanI zrutabhaktinI hArdika anumodanA karuM chuM. adhyAtma anuyogathI garbhita prastuta dravya-guNa-paryAyarAsanA mAdhyamathI AtmArthI vAcako svAnubhUtinA cidAkAzamAM vahelI take uDDayana karI kAyamI dhoraNe siddhazilAmAM saMpratiSThita thAya evI sadbhAvanA... taraNatAraNahAra jinAjJA viruddha jANatA-ajANatAM mArAthI kAMI paNa lakhAyuM ke chapAyuM hoya to trividha-trividha micchA mi dukkaDam. poSa vada - 5, vi.saM. 2069, AcAryadeva zrIbhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna gaNIpadanA navamA varSamAM maMgalapraveza dina. paMnyAsapravara zrIvizvakalyANavijayajI mahArAjano zrI pArzva vallabha IndradhAma tIrtha, kaccha. ziSyANa paMnyAsa yazovijaya. | | tvameva mardana ! zaradi prapadya || | jinazAsana ! zara mama || || zrIpurutattva zara mama || paramAra: zaraNaM mama | . binazA zaraNaM mama ||
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 ) o .............. o *, o o 357 o 35 3pa8 o *......... 338 ........ 338 360 * viSayamArgadarzikA * viSaya pRSTha viSaya jJAna sivAyanA pariNAmonI upekSA karIe ........ 353 TUMkasAra (zAkhA-12) .... ........... 330 upacAra vakhate jAgRti keLavIe ...................... 354 cetana-acetanasvabhAvanI samajaNa ................ 331 | upacaritasvabhAvanA be bheda ........ 355 azuddha cetanAne TALIe....... 332 | navI upAdhio bhegI na karIe .................. 355 huM rAgI' - tevuM AtmAnubhavI na mAne ........... rAga rAgamAM vase, jJAna jJAnamAM vase.............. 356 zuddha caitanyasvabhAvane pragaTAvIe ...... AtmA rAgAdino kartA-bhoktA-jJAtA nathI' - AtmA sarvathA cetana nathI ................. 334 | tevuM saMvedana karIe ................. cetanAno vikAsa karI vizuddhi varIe .......... jJAnI zubha kriyA-bhAvane paNa jJAnadarpaNamAM sthApe .. 358 zuddhanayane pradhAna banAvatAM samakita pragaTe....... karmapariNAmanA kartA nahi, jJAtA rahIe ........... 358 samyagu ekAMta upAdeya........ bAhya-AMtara sAdhanAmAM lIna thaIe ........ graMthibhedanA puruSArthamAM be naya bhegA na karo ...... | vizeSa svabhAvanirUpaNa upasaMhAra ....... 3pa9 arjunadaSTi keLavIe ... ........... 336 mukhya dhyeyane jhaDapathI hAMsala karIe ............... 359 mUrta-amUrtasvabhAvane oLakhIe ...... upayogamAM rAgAditAdAbhyanA bhAnane choDIe ..... 359 karmajanya upAdhione TALIe ....... 338 rAgAdithI ane vikalpothI jJAnane chUTuM pADIe ..... 360 mUrtasvabhAvane vidAya daIe .......... graMthibheda mATe puruSArtha karIe .. saMsAra-mokSamAM AtmA samAna 339 niyamaryAdAmAM rahIne tattvavicAraNA karIe ......... siddha sukhane samajIe. ................ 339 vibhinna dravyamAM svabhAvavicAra, 362 bAhya kriyAmAM gaLADUba tattvadarzI na hoya ....... 340 baMdhadazAne phagAvo 362 amUrtatA-ekapradezasvabhAvanI pichANa zuddhAtmAnI sanmukha rahIe ........ 363 brAntine choDIe.... | sunaya-pramANa dvArA tattvabodha... 364 amUrtasvabhAvavicAra utsAhavardhaka ..... 341 prazasta bhAvane oLakhIe . 364 eka-anekapradezasvabhAvanuM samarthana..... 343 zuddha vikalpa dvArA nirvikalpasamAdhine pragaTAvIe ... 364 avibhaktatvanuM abhimAna TALIe 343 mA - 13 ....... sakaMpatA-niSkapatA aMge vimarza TUMkasAra (zAkhA-13) anekapradeza svabhAva vicAra komaLatA Ape ........ asti-nAstisvabhAvagrAhaka nayano vicAra......... 369 be prakAranI vRttitAnI vicAraNA 345 ApaNA astitvane oLakhIe . 369 dravyakarma karatAM bhAvakarma vadhu baLavAna AjJAviya dharmadhyAnane pAmIe vibhAvasvabhAva niSphara jvara ...... 347 nityAnityasvabhAvagrAhaka nayano vicAra, vibhAvAtmaka mahArogane TALIe ............ nityasvabhAvano mahimA pragaTAvIe ........ 371 vibhAvavaLagADamAMthI chUTavAno upAya ............ | zuddha caitanyaghanasvabhAvamAM rAga na praveze .......... 372 zuddhacaitanyasvabhAva dhyAnanA sAta phaLane samajIe .... 348 | nitya-anityasvabhAvano vyavahAramAM upayoga ...... 37ra zuddha-azuddhasvabhAvanI prarUpaNA .......... 350 eka-anekasvabhAvagrAhaka nayanI vicAraNA.. 373 bahirbhAvapariNamana TALIe ..................... 350 dravyArthikanayanI vicAraNA nirvikalpadazAne pragaTAve . 373 yogI vyavahAramAM sUtelA, AtmakAryamAM jAgRta.... 351 bheda-abhedasvabhAvamAM nayavicAra.. upacaritasvabhAvanI samajaNa ... .......... lakSaNAno AdhyAtmika upayoga karIe 375 jJAnamAM parapratibhAsane gauNa banAvIe ........... 35ra | bhavya-abhavyasvabhAva : nayadarpaNamAM .............. bh bh 341 bh 341 bh ............... bh bh ........ 344 * 368 bh bh bh 370 che 347 *... 347. 375 352 376
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ * viSayamArgadarzikA - 13 viSaya pRSTha viSaya pRSTha ly ly ly ly 396 ly ............. ........... lh lh 81 ly 381 lh 382 sAta prakAranA adhyAsamAMthI chUTakAro............... 376 | vibhAva-zuddha-azuddhasvabhAvamAM nayayojanA ......... 395 zuddha cetanasvabhAvane anubhavIe ................. 377 | AtmA rAgAdino kartA lAge che, che nahi .......... 395 nayadaSTie cetana-acetanasvabhAva ............... zuddhopayogane pragaTAvIe......... 396 zarIranI cetanatA jANIne jIvana keLavIe......... jJAnane ja joya banAvIe... karmAdimAM bhedajJAna vinA AtmajJAnano asaMbhava ... 378 mohakSobhathI rahita thaIe . 397 bhedajJAnanA upAyane apanAvIe ....... 379 upacaritasvabhAvamAM na praveza .................... 398 karmacetanA-karmaphalacetanAne choDI nayayojanAnuM prayojana .......................... 398 jJAnacetanAmAM lIna banIe 379 mAtra zabdArthajJAnamAM na aTavAIe ............... 398 mUrtasvabhAvamAM nayapracAra ........ ............... 380 tavRtti-tAdAbhyapariNatine pragaTAvIe ......... 399 AtmAnA acaitanyasvabhAvane haTAvIe . 380 cittapariNatine nirmaLa karIe *********........... 399 bhedajJAnane ujAgara karIe . svabhAva guNa-paryAyathI atirikta nathI ........... 400 sAkSIbhAvane apanAvIe . ........... guNane pragaTa karo, upacAra upara madAra na bAMdho.... 400 karmasahakRta dehakriyAmAM harakha-zokane choDIe ....... 81 pAMca bhrAnta saMbaMdhone vidAya ApIe ............. 401 dehakriyAmAM karaNa-karAvaNa-anumodana tajIe ... ....to mithyAtvAdi mULamAMthI ukhaDe .............. 402 paudgalika bhAvono trividha saMbaMdha choDIe........ nimitta-naimittikabhAva saMbaMdhane paNa pariharIe ..... 402 jJAtA-daSTAbhAvanI sAdhanAno citAra ...... | mithyAtvAdine avastu banAvI tenAthI jaDatAne haTAvIe .... .................... 382 mukta banIe........................ 402 amUrtasvabhAvamAM nayaprasAraNa .... 383 bhAvasaMsAra mithyA......... 404 vyavahAra, vyavahAra-nizcaya ane nizcayamAM TharIe... 383 guNa-svabhAvaprakArapratipAdanano upasaMhAra ........ 405 pudgalamAM aupacArika paNa amUrtatA nathI : digaMbara 385 jinazAsananI sevA mATe jarUrI guNono nirdeza.... 405 karmabaMdhajanaka - parapIDAkAraka upacArane choDIe ..... 385 svapariNAmanI karkazatA tyAjya ......... 386 TUMkasAra (zAkhA-14) . 408 ...to mithyAtva-kaSAya-viSaya TaLe ................ 386 paryAyonuM pratipAdana ..... 409 atyaMta saMbaddha padArthanuM vibhAjana na thAya : AgamapariNatine pragaTAvavAnA upAya ............ 409 saMmatikAra . vyaMjanaparyAya-arthaparyAyanI oLakha ............... 410 asaddabhUta naya komaLa pariNatine pragaTAve ......... 87 | vyaMjanaparyAyano upayoga ane sAvadhAnI ........... 410 pragaTa mUrtatA hoya tyAM amUrtavyavahArano niSedha .... 389 | paryAyonA avAntara bhedonuM nirUpaNa .......... ApaNI amUrtatAne pragaTAvIe . ................ 389 zuddhAtmadravyavyaMjanaparyAya prAdurbhAva : paramANumAtra paNa mAruM dravya nathI....... carama-parama lakSya digaMbara mata samIkSA ..... 391 azuddha dravyavyaMjanaparyAyanI prarUpaNA 412 syAdvAdane jIvanamAM lAgu pADIe........... 391 vyaMjanaparyAyasUcita sAdhanAmArganI samajaNa ........ 412 aNumAM ekapradezasvabhAva ........... pudgalajALamAM na phasAIe .. ...... AtmAnI ekapradezatAne oLakhIe .... AtmaghaDatara karIe.............. 413 AtmAne sthira karIe guNavyaMjanaparyAyane zuddha karIe ..... 413 ApaNe kAlANu jevA banIe ....... 393 zuddhasvarUpadarzanathI zuddhasvarUpa pragaTe ............... utsukatA choDIe, jJAnajyota pragaTAvIe ...... mokSane bhUlavo nahi ....... 414 ......... 387 3 390 392 41 ra 392 414
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha 416 417 ............ 437 438 438 * viSayamArgadarzikA * viSaya viSaya pRSTha RjusUtramate arthaparyAya ........... ............ 415 | sAdhu sadA sukhI .. .......... 433 dravyAWparyAyanI preraNA jhIlIe ......... 415 | cAra paryAyanA udAharaNa... ........ 434 arthaparyAya : saMmatitarkadarpaNamAM , svabhAvaguNaparyAyane pragaTAvIe.................. 434 banne prakAranA saMsArI paryAyane haTAvIe ......... 416 lipimaya-vAmaya-manomaya daSTithI svAnubhUti mATe vyavahAradRSTi tyAjya ......... 416 AtmAnubhava na thAya ... ****************. 435 bAlAdi paryAyo zarIranA ja che.................. | matijJAna vibhAva che, viruddhabhAva nathI............ 435 kevalajJAnamAM paNa arthaparyAya......... 418 siddhasvarUpane pragaTAvIe ... 436 kALatattvano bhaya choDo, sAvadhAna bano............ 418 | guNavikArasvarUpa paryAyanI mImAMsA.. 437 vAtAvaraNanI jherI asarathI bacIe............... 419 vikRti prakRti na bane .......... dravya-guNanA vyaMjanaparyAyono pamarATa 420 paryAya upara nahi, dravya upara bhAra Apo paryAyaparivartana nimittaka AghAta-pratyAghAtane choDo . 420 | rAgAdi AtmAno vibhAva paNa nathI ja ..... 438 dharmAstikAya vageremAM paNa arthaparyAya.............. 421 kriyAyogIno mokSamArga vikAsa......... dharmAstikAyAdithI bodhapATha laIe .. 421 jJAnayoganI abhirucine oLakhIe......... karmanA kAryakSetramAMthI bahAra nIkaLI jaie ......... 421 jJAnamAM anekAMta, daSTimAM samyagu ekAMta .......... 439 sAdhakane bhogasukho mRgajaLatulya lAgavA joIe ... 422 dravya-guNa-paryAyanI parIkSA ..... ......... 440 jJAnajyota sivAya badhuM upadravasvarUpa ............. 422 zaktinA durbhayathI bacIe. ......... 440 nijazuddhacaitanyasvabhAvamAM vizrAnti karIe......... 423 tattvavicAraNAthI suyaza maLe .. ......... 441 dharmAstikAyamAM zuddha-azuddhabhaMjanaparyAya ........... yaza nahi, suyaza meLavo ........... dharmadravyano upadeza . mAtra yuktimAM gaLADUba na thaIe :. 442 ApaNA upayogane ane pariNatine rAga - 1 , natA, asaMga banAvIe TUMkasAra (zAkhA-15) ..... *********** 444 asaMgadazAthI kevaLajJAna ....... | paMdaramI zAkhAnI pUrvabhUmikA ..... saMyoga paNa paryAya che ........ | Agamano sAra dravyAnuyoga .... 445 saMyoga duHkhanimitta.......... 426 sagurusAnnidhyamAM graMthibheda karIe ....... paryAyanA lakSaNano vicAra ........ ........... | nava prakAre aMtaraMga puruSArtha karIe 446 saMkhyApUraka banavAnuM nathI ........ .......... dehAdibhinna svarUpe AtmAne anubhavIe .. 447 AtmA anAtmA banato nathI .. ........... 428 | traNa prakAranA zrotAno paricaya... 448 zuddhAtmadravyAdiramaNatA ja upAdeya che 428 | vizuddha pariNati e tAttvika dharma .. 448 parane jANavA-jovA-bhogavavAnI mokSasukha zreSTha ......... 448 mithyAmati choDIe ........ jJAna sUrya che............. 449 AtmAnA AnaMdasvabhAvane oLakhIe ............ 429 mithyA saMtoSa choDIe........ 449 sagavaDavAda choDo, syAdvAda pakaDo ................... 430 | upayogamAMthI rAgane chUTo karIe 449 kuTila nahi, kamaLa jevA komaLa bano ............. vAsanAno visAla choDIe.......... 450 paryAyanA cAra prakAra ............................ 432 bahirmukhatAnI sakheda noMdha laIe . jo jo, zuddha Atmadravya najaramAMthI chUTI na jAya .... 432 kalikAlanI balihArI ! ........... ...... 451 svasammukha rahI svAnubhUti pragaTAvIe ............ nijasvabhAvano mahimA pragaTAvIe . .............. 45ra 424 441 ............. 425 426 ******* 445 ***.. 446 427 ka27 ****... 450
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayamArgadarzikA - pRSTha 452 452 453 453 454 455 456 457 457 458 mAtra dravyadRSTinuM jJAna nahi, dravyadRSTine meLavIe ... 458 vyakta mithyAtvane oLakhIe 459 460 viSaya zAzvata zAMtine pragaTAvIe naiRRyika bhAvasamakitane pragaTAvIe karmanAzanA be bheda karmavardhaka karmanirjarAnI nizAnIo parama brahmasvarUpa banIe apratipAtI guNane meLavIe rAga-dveSa-mohazUnya banIe zuSka kriyA karatAM jJAna caDhe jJAnI banavAnI pAtratA keLavIe bhAvanAjJAnI parahita ja kare tAttvika prathama guNasthAnane samajIe mithyAtvane mULamAMthI kADhavAnA sAdhanone pakaDIe gIrave mUkela kevaLajJAnane choDAvIe mithyAtvoccheda mATe maraNiyA banIe ...to punarjanmaparaMparA aTake jinazAsananI upAsanA karo jJAna-kriyAsaMpannanI prazaMsA karIe jJAna-kriyArahita gurubhakta paNa mokSamArgastha to jJAna-kriyAmAM khAmIvALAnuM paNa jIvana saphaLa unmArgagAmI jIvonI oLakha Atmahitano vicAra karIe janamanaraMjananI vRtti choDIe kriyAyogatyAgI mokSamArgabAhya sAcA jJAnI satkriyAne na choDe muktAtmA sadA prasanna sAdhvAbhAsanI oLakhANa AtmaviDaMbaka na banIe jJAnInI najaramAM nIcA na utarIe bahirmukhI sAdhuno paricaya lokaraMjanano Azaya ghAtaka sAcI zAMtine meLavavAno upAya ... to ugra saMyamacaryA paNa niSphaLa bane viSaya agItArthanizrita bhavamAM bhaTake mithyAtvInA bahmacaryAdi prazaMsanIya nathI - mahAnizItha saccidAnaMdamaya svarUpanuM satata smaraNa . mAyAzalya pariharIe svalakSa vinA jJAna samyag bane nahi jo jo, 52dravyanI ruci jAge nahi . guNAnuvAda paNa doSarUpe pariName pracchanna mAyA choDIe siddhasvarUpanuM sauMdarya ApaNA paramAtmasvarUpanuM dhyAna dharIe . kuzIlAdi sAdhu lUMTArA jevA che kuzIla sAdhunI niMdA na karIe jJAnI asat pakSapAta na kare samakitInI pravRtti nirjarAjanaka 460 460 | je Azrava te jJAnIne nirjarAsAdhana 461 siddhasvarUpanI saptapadI 461 jJAnapakSamukhyatA sApekSabhAve mAnya kama se kama saMvignapAkSika to banIe 462 462 jJAnayogaprAdhAnyane pAMca prakAre samajIe bhAvabhAsananI AvazyakatA... 463 jJAnayoganI mukhyatAthI siddhasukha samIpa jJAnamukhyatAnI bhUmikA 463 464 464 464 464 465 465 TUMkasAra (zAkhA-16) 466 466 lokabhASAmAM racanAnuM prayojana zAsravacano madhurA lAgavA agharA AtmajAgRtinA baLathI mokSa sulabha 466 467 adhyayanakSetre utsarga-apavAdano vicAra 467 468 469 autsagika-ApavAdika mokSamArgano vicAra jJAnane AcAramAM vaNIe zAstrapAThane popaTapATha na banAvIe mokSagAmI mahAtmAnI mulAkAta mAyAvIne mAyA choDAvavI ...to zrutaparaMparA avicchinna bane zabdabahmamAMthI parabahma tarapha 15 pRSTha 469 469 470 471 472 472 473 473 473 474 475 475 476 477 477 477 478 478 479 479 480 481 481 482 482 483 486 488 488 488 489 490 490 491
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha .......... ..... 506 500 508 508 496 509 .......... 509 498 510 * viSayamArgadarzikA - viSaya pRSTha viSaya dravyAnuyogathI sanmatino udaya. ........... 492 | mArgAbhimukhadazAsUcaka zAstrasaMdarbha... 506 siddhono AnaMda asAMyogika 492 | balAdeSTimAM mArgAnusAritAno prakarSa. 506 AtmavicAradazA keLavIe.. 493 | AtmArthIbhAve zuddha zAstrane AdarIe .. dhyAnayoga dvAdazAMgIno sAra ..... 494 | mokSazAstravacanonI AcherI jhalaka............ rAga choDo to dhyAna Take ..... 494 AtmabhAna satata sarvatra TakAvIe ........ 507 samApattinA zikhare pahoMcIe . 494 | viSayavairAgyanI dRDhatA .............. samApattithI muktiprApti... ********** 495 | sAdhanAmAM cittasthiratAne sAdhIe .. ....... 108 ApaNA bhagavasvarUpane pragaTAvIe ........ 495 zliSTa cittano lAbha... avasare zAstrasaMnyAsa grahaNa karavo................ 495 | mArgAnusArI buddhino prabhAva........ ......... 508 AtmasvabhAvanuM mAhAsya pragaTAvIe . ............ prIti anuSThAnano prakarSa.... ........................ 509 upayogane cokhkho karIe. 496 viSayapratibhAsa jJAnanA vaLatA pANI..... vidhi-niSedhathI muktisvarUpa ......... 497 AtmajJAnano AvirbhAva.. 509 sajjano guNagrAhI ... 498 yogapUrvasevA vizuddhatara ..... kadaranI bhUkha choDI, kadaralAyaka kAma karIe ....... adhIrAIne vidAya ApIe ......... 509 graMthaniSkarSa ..... ............ 498 avyakta sAmAyika-samAdhinI prApti ........ tAttvika AtmasAkSAtkArano AMtarika mArga ........ 499 dIprAdaSTimAM mArgapatita dazAnI jhalaka............. 510 nijasvarUpa jinasvarUpa tulya anubhavIe .......... 5OO. AMtarika mokSamArgano prAdurbhAva .......... bahirmukhI cittavRttinA pravAhano vega ghaTADIe ..... 500 prakRSTa viSayavairAgyanI prApti ......... 510 sogAvaMcaka yogathI sa samAgama ............ bhavAbhinaMdI dazAnI vidAya ......... 511 oghadRSTi choDIe, yogadaSTi meLavIe ........... ciMtAmaya jJAnanI prApti ............. yogabIjavAvaNI, prItianuSThAna, trividha pratyaya mujaba sAnubaMdha sAdhanA ............ 512 adhyAtmayoganI sparzanA .............. yogadharmanA sAcA adhikArI banIe............... trividha saMsAra tuccha-asAra-anarthakArI ........... samyagdarzana meLavavA tera guNone pariNamAvIe..... 512 bhavabhramaNanA kAraNAdine vicArIe .............. 502 samakitanA soLa nimittone pariNAvIe ......... 512 bhAvanA yoganI sparzanA ............... ............ . 502 | AdhyAtmika aruNodayanI parAkASThA............... 513 zukla dharmanuM maMgalAcaraNa karIe.................. 503 saMsAranamaskArano virAma................... 513 mitrA-tArASTimAM mArgAbhimukhatAnA aDhAra saMketa .. 503 tAttvika vItarAganamaskAranI sparzanA ............. 513 kadAgraha-sahajamaLa-bhavAbhinaMdIdazA vagerenI vidAya 503 sAcI upAsanAnI oLakhANa .......... mitrA-tArAdaSTinA guNavaibhavane nihALIe ........ 504 | ATha tattvono parama prakarSa . ................ 514 potAnA ja nirmaLasvarUpanI hiMsAthI aTakIe ...... naiRyika adhyAtmayoganI sparzanA ......... 514 ApaNA AtmAne saMbhALIe .................... 504 naiRRyika bhaktianuSThAnano prAraMbha ......... 514 aMtarAtmadazA ujAgara thAya che ....... 505 kuzalAnubaMdhanI vardhamAna paraMparA ................. 514 tAttvika AtmajijJAsAno prAdurbhAva .............. 505 | avaMcakayogano prakarSa .......................... 515 tahetu anuSThAnano prAraMbha .......... ........... 505 | ekAgra cittano lAbha ......... 515 vikSipta cittano lAbha ...... ........... 505 AtmAmAM paramAtmadarzana 515 yAtAyAta' cittano paNa lAbha .............. 505 | sAco sAdhaka to prazAMta ane udAtta hoya ......... 516 510 '' 512 514 paOX .....
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ * viSayamArgadarzikA 17 viSaya pRSTha viSaya 516 8 533 pa33 0 ... 520. 0 0 2 0 cha 0 m 0 para1 0 che. nirmaLa AtmapariNatisvarUpa guNono prAdurbhAva..... 516 | saMjJAzaithilyanA lIdhe IcchAyoganI vizuddhi ......... pa29 saMsAra parimita thAya che .... || kAMtAdRSTimAM tattvamImAMsAno camakAro ............. 529 sarva jIvamAM zivadarzana ............ 516 zrAvakajIvanamAM pUrvasevAnI parAkASThA.............. pa29 IcchAyama-pravRttiyamanI parAkASThA....... 516 AkSepaka jJAnanA prabhAvane pichANIe ............ 53) zubha-azubha dravyAdimAM samatA ......... 517 | sAdhaka Indriyone chetare . ****************......... 530 naizcayika carama yathApravRttakaraNano prakarSa........ viSaya-kaSAyane pakavIe. 532 apUrvakaraNamAM graMthibheda 518 | audAsInya amRtarasAMjana. 532 AtmasAkSAtkArano paricaya. | nizcayanayane mukhya karavAnA be prayojana ........... sthirAdaSTimAM praveza .. 519 karuM-karuM choDIne "TharuM-TharuM mAM AvIe .......... pa33 mahAnizIthasUtra mujaba samakitaprAptino mArga... 519 prayojana mujaba, eka nayanI mukhyatA paNa mAnya.... samarAdityakathA mujaba samakitaprAptino mArga ....... 519 pravrajyAyogya sAdhakano guNavaibhava nihALIe ....... pa34 samyagdarzananA 22 lakSaNone pragaTAvIe .. prabhASTimAM praveza ......... ............ 534 samakitanA 67 bolane meLavIe ................. . 520. ApaNA upayogamAMthI rAgAdine chUTA pADIe samyagdarzanane TakAvanArA guNavaibhavane mANIe ..... pAMca prakAranI prajJAne pragaTAvIe......... sthirAdaSTino vikAsa.. para1 prabhASTimAM AtmadhyAna sthira bane ...... dehAdibhinnarUpe AtmasAkSAtkAra.... karmanAza prayatnasAdhya che ...... jIvananI saphaLatAne anubhavIe nirjhanya dazAne nihALIe......... 536 samakitIne sarva guNono AMzika AsvAda ..... bhAvasAdhunA sAta liMgane apanAvIe............. 537 puNyabaMdha paNa sonAnI beDI !.. para2 | sAdhunI pAMca suMdara ceSTAne svIkArIe ............. 537 amRtaanuSThAnano prAraMbha ....................... para2 | sAdhunA sattAvIsa guNone AdarIe............... 537 samakitIne sadA zuddha anuSThAna ! ................. pa23 kAmAzravano uccheda ........ 538 apAyazaktimAlinya + avidyAzrava ravAnA thAya che para3 prabhASTimAM viziSTa 56 yogaphaLanI upalabdhi ..... 538 samakitI potAnA siddhaparyAyanI upekSA na kare ...... pa24 asaMmoha-tattvasaMvedana jJAna pragaTAvIe 540 talohapada vyAsa 524 nirvicAra AtmajAgRtinI parAkASThA . 540 yogasiddhiphaLanI prApti. bhAvanirjhanthanI dehAdi ceSTAne avalokIe ........ 541 bhogaceSTA zaramajanaka pa25 AnaMda kI ghaDI AI ......... 541 mAtra jJAnajyota pAramArthika .. 525 | tattvamatipattine pragaTAvIe. 541 sthirAdaSTino prakarSa .......... 526 sthirayamane mANIe 541 kAntAdRSTinI kAntine oLakhIe...... pa26 asaMga anuSThAnanI parAkASThA ................. lokasaMjJAne - lokavAsanAne choDIe........... 527 sAdhakano upayoga rAgAdithI dabAya nahi .......... 542 dezaviratidharmaratnayogya ekavIsaguNasaMpanna......... pa27 | sAdhunI yogadhArA-upayogadhArA svasammukha pravarte .... 542 tAttvika viratipariNAmathI guNo guNAnubaMdhI thAya .. pa27 | bhAvaprANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA vagerenA vacanAnuSThAna-vacanakSamA vagereno prAraMbha .......... pa28 baLe vibhAvAdithI chUTakAro ............ 543 bhAvazrAvakanA kriyAsaMbaMdhI cha lakSaNa ............... pa28 | udAsInapariNati tattvadarzanabIja ................. 543 bhAvazrAvakanA bhAvasaMbaMdhI sattara lakSaNa ............ | nirapAya naiRRyika sAnubaMdha yogane meLavIe ....... 544 anuSThAnamAM 25 zuddhione jALavIe........... pa28 | vibhinna yogaSTimAM svAnubhavanI parapa .......... ............ 542
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ * viSayamArgadarzikA * viSaya pRSTha viSaya pRSTha 1 ........, . 549 549 | 549 50 taratamatAno vicAra ....... . 544 | jinazAsananI prabhAvanA ke kaSAyazAsananI tAttvika sukha dhyAnajanya............ 544 prabhAvanA ?! . 554 zuklajJAna upayogano prabhAva pichANIe, 545 kaSAyamuktine dhyeya na banAvI ................... 555 unmanIbhAvasAdhaka jJAnayogano AvirbhAva ....... 545 saddagurunI zaraNAgatine vhAlI na banAvI ........ 555 amanaska dazAmAM kAyA paNa kalpita lAge .......... | AzAtanA, svacchaMdatA, daMbha vagere dvArA vikalpavAdaLamAM vizrAnti nA karIe........... 546 bhavabhramaNavRddhi ........ 555 vikalpavAdaLanI pele pAra daSTi karIe......... 546 duHkhagarbhita vairAgyanI AMzika oLakha............ papapa vikalpa-puNya-zakti vagere mAtra zeya che, yogadaSTine mAtra jANavAnI nathI, meLavavAnI che.... papa6 upAdeya nahi... .. 547 paropadeze pAMDitya prakAzya 1 makAnuM .......... ........... papa6 prabhASTino prakarSa...... 547 jJAnayogane apanAvyo nahi .. 557 AThamI yogadaSTi "parAne samajIe ............... pa47 lokottaratattvaprAptino adhikArI na banyo ......... papa7 vikalpavAsanAne bALI nAMkhIe . 548 dharmopadezathI paNa bodhidurlabha !. 557 siddhiyamanI parAkASThA........... nispRha banyA vinA mukti nathI ...... 558 vAsI-candanakalpatAno prAdurbhAva ananuSThAnamAM na aTavAIe .. 558 sAmAyikacAritra baliSTha bane .. maMDUkacUrNasamAna nirjarA saMsAravardhaka banI ........ 558 mahAsAmAyikano AvirbhAva....... jo jo doSanAza doSavardhaka na bane............ papa8 dharmakSamA, sAmarthyayoga, zukladhyAna vacanakSamA-dharmakSamA apanAvI nahi ............... 559 vagereno prAdurbhAva......... ........... 550 zAstrAbhyAsa karatAM manane zAMta karavA haju sudhI svAnubhUti kema na thaI? .... .......... 550 vadhu prayatna karIe papa9 cittavRttipravAha aMtarmukha na karyo. 550 aMtarmukha upayogane meLavIe Atmasanmukha cittavRtti na karI.. 550 nijasvarUpanuM anusaMdhAna sarvatra TakAvIe 560 dharmanA nAme bahirmukhatA vadhArI ! 551 traNa prakAranA gItArthane oLakhIe . ............. dharmanuM sAcuM mApadaMDa na pakaDyuM ....... 551 sva-paragItArtha banIe...... puNyopArjanAdimAM jIva aTavAyo ... 551 tAttvika bhAvavizuddhinI oLakhANa .......... pa62 bhAvasyAdvAdanI zuddha pariNati na pragaTAvI ......... mithyAdRSTinI AgavI oLakha ................. 562 rAgAdi pratye vairAgya na jagADyo................. AtmajhUraNA vagaranuM popaTIyuM jJAna nakAmuM........ dveSabhedavijJAna na keLavyuM .............. ........... tamAma Aropane choDIe ...... ....... nirmaLa svaparyAyo na gamyA ........ 552 tattvadRSTine meLavIe .......... .. 563 svarakSA na gamI .. 553 praNidhAna-prArthanApUrvaka puruSArthano prAraMbha.......... pratyAhArane prANapyAro na banAvyo pranthibheda mATe paMdara prakAre aMtaraMga puruSArtha ....... pa64 Atmagaha na karI.......... 553 | dehAdibhinna AtmAnI zraddhA-ruci vagere tIvra karIe pa64 brAnta kartutvabhAvamAM bhaTakyo . ....... ............. papa3 | svabhUmikAyogya sAdhanAmAM masta rahIe ........... 565 ciMtAmaNirana vagerene kANI koDI jevA karyA! ..... 553 | nijabhAvanirIkSaNAdi karIe..................... sAdhanane baMdhana banAvyA ! ............ .......... 554 | kartA-bhoktA na banIe ... ....... pa65 mahAmohathI paramArthadarzana na karyuM ................ 554 | viSaya-kaSAyanA AvegAdimAMthI bacIe......... pa65 viSa-gara anuSThAnamAM jIva aTavAyo.................. 554 | cittavRttipravAhane svasammukha rAkhIe ............. pa65 559 mm 552 562 563 pa64 553 565
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya dehAdimAM 'huM'paNAnI buddhine tajIe AtmAne kSaNa vAra paNa nA bhUlIe zuddha-svadravyAdimAM vizrAnti karIe vibhAvAdimAM tIvraduHkharUpatAdinuM saMvedana karIe .. ISTAniSTa kalpanAne sAkSIbhAve mAtra jANIe azuddha paryAyomAM tAdAtmyabuddhi vagerene choDIe. dRzyanA AkarSaNane dRSTimAMthI kADhIe 566 566 566 566 56 567 567 568 568 568 ....... 569 569 nija zuddhAtmAmAM tAdAtmyanuM akhaMDa vedana karIe .. saMyamIe aMtaraMga prayatna ja karavo joIe ziSyane sadguru samakita pamADe mahApuruSo paNa samakita meLavavA jhUre ! jo jo, puNyavaibhava AMje nahi zaktinA nahi, zuddhinA pUjArI banIe virAmasthAno vighnarUpa bane . graMthibhedanA anya vighnone oLakhIe tera kAThiyAnI sajjhAyane na bhUlIe graMthibheda atidurlabha .. 570 570 571 571 572 vizrAmasthAnone pasAra karIe, temAM khoTI na thaIe 573 graMthibhedanI sAdhanAnA anya vighnone jItIe 574 adhyAtmayogathI ja AtmapratIti saMbhave 576 graMthibheda na thavAnA kAraNonI vizeSa vicAraNA .... 576 prAthamika kALalabdhino paricaya 576 bIjI kALalabdhine samajIe 577 577 577 577 578 578 578 578 578 578 579 579 579 580 anaMtaguNa vardhamAna pariNAmavizuddhine meLavIe mokSArthazAstranA tAtparyane samajyo nahi AtmaprAptinI ciMtA karI nahi avaMcayogathI sadgurusaMyoga thayo nahi puNyodayanA AkarSaNane choDIe vizrAmasthAnomAM na aTavAIe vighnavijayamALAne varIe . * viSayamArgadarzikA - pRSTha kuzalAnubaMdhanI paraMparAne ukheDIe nahi aMtaraMga puruSArthane na choDIe . mithyAtvatyAga e zrAvakanuM prathama kartavya mithyAtvane kADhavA mATe pAMca sAvadhAnI rAkhIe malina puNyanI bhayAnakatAne samajIe malina prabaLa puNya zAsananAzaka viSaya malina punyajanya traiveyakaprApti paNa prazaMsApAtra nathI ugrasAdhanA pachI paNa bhavabhramaNa cAlu Atmadarzana vinA IndriyajagatanI bhrAMti dUra na thAya Atmadarzana vinA mokSa ati dUra tamAma unnatinA mULasvarUpa bhedavijJAnanA pAMca phaLa bhedajJAnathI 'ahaM-mama' buddhino nAza bhedajJAnathI saMvarane sAdhIe bhedajJAnathI AtmasAkSAtkAra sUkSma bhedavijJAnano abhyAsa 42 prakAre deha-taddharmAdithI AtmA bhinna che vANI-taddharmAdithI AtmA anya che Indriya taddharmAdithI AtmA judo che mana-taddharmAdithI AtmA alaga che dravyakarma-taddharmAdithI AtmA svataMtra che. bhAvakarma-taddharmAdithI AtmA nyAro che mArgaNAsthAna, jIvasthAna, guNasthAnakAdithI AtmA nirALo . nijasvarUpanA anusaMdhAnathI bhedajJAnane Teko ApIe samakitaprApaka pAMca labdhio (1) kSayopazamalabdhinI oLakha (2) prazastalabdhinA prabhAvane pichANIe. (3) dezanAzravaNalabdhinI phalazruti (4) prayogalabdhino pAvana prabhAva mAtra nijazuddhasvarUpane jANIe-mANIe (5) karaNalabdhimAM praveza . ....... karaNalabdhino jabbara camatkAra sparzajJAnanI upalabdhi samakita-sparzajJAna-samatA pachI dharmadezanA graMthibheda vinA karAtI dharmakathA e akathA che samyagdarzanI gItArtha mahAtmA ja dharmadezanAnA adhikArI . munijIvanamAM maunanuM mahattva vadhu ................ 19 pRSTha 580 580 581 581 582 582 582 582 583 583 583 583 584 584 585 585 586 586 586 587 587 588 589 189 590 591 591 592 592 593
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ * viSayamArgadarzikA * viSaya viSaya pRSTha S ..... E09 .......... .......... 6 q, * - q, * q * qn * trividha manoguptinI samajaNa.. ........ 593 | rAga bhayaMkara zatru ........... 605 tAttvika munidazAne pragaTAvIe ................. 594 | rAga AtmAnuM apalakSaNa ......... 606 nija zuddhacaitanyasvabhAvamAM zuddhanayanA rAga gamADavA lAyaka nathI....... heturUpe TharIe ....... ......... 594 rAga karavAno AtmAne adhikAra nathI ........ 607 aMtaHkaraNane nIrava karIe ....................... 595 | tamAma rAga asAra-azuci-anitya ......... dhyAnAbhyAsAdi vaDe nija prajJAne cokhkhI karIe .... 595 rAga pratye paDakAra ......... sAdhaka dhyeyaguNamaya bane. ........... 596 2100 prakAre niSedha pariNati. 608 manovijayano mananIya mArga..................... 596 | nava prakAre abhedopAsanA .............. 609 Indriyavijayano mArga............. pa96 joya-jJAtA vacce abheda . ..... jJAnayoga vaDe cittanivRttino abhyAsa karIe ...... 597 dazya-daSTA vacce tAdAmya ........ ******** 609 nivRtti abhyAsanI rucinA be upAya ............ 597 zraddheya-zraddhALamAM abhinnatA......... pApaakaraNaniyama-vRttisaMkSayane AtmasAta karIe .. pa98 | prItIpAtra-prItikartA vacce aikya ........ 609 dhyAnAdi dvArA nivRttine sAdhIe ..... .......... pa98 | upAsaka ja upAsya ........ .......... 610 .... to AtmadravyAdi zuddhapaNe pariName............ dhyAtA dhyeyasvarUpa ja che ApaNe ApaNA svarUpamAM vasIe 599 | pote ja potAne pragaTAve ............ tattvasaMvedanazAna-bhAvanAjJAna meLavIe ......... 600 | potAnI ja upAsanA kartavya che ... thoDoka dharmapuruSArtha karIne aTakIe nahi.......... | zaktine Atmakendrita karIe ........... bhikSATanAdi kALe paNa AtmadhyAna avyAhata ...... . 600 kinAre Avelo sAdhaka paNa bAhya apUrva anuprekSAnA prakAzanamAM na aTavAIe....... . 600 | pravRttithI taNAI jAya... apUrva anuprekSAne aMtaHkaraNamAM pariNamAvIe ..... 601 zAsanaprabhAvanAdinA rUDA-rUpALA vikalpadazAne bALI nAMkho.. . 601 nAme bahirmukhatA na poSavI .......... AMtarika pariNatimAM vidhi-niSedhane ApaNA Atamagharane sAcavIe lAgu pADIe jAtane upadeza ApavAnI kaLA keLavIe soLa prakAre nijasvarUpano vicAra... sAmAyikanI yathArtha oLakhANa AtmA = zAzvata zAMtidhAma ......... 38 prakAranA sUtrono abhyAsa karIe ... 613 AtmA = sahajasamAdhisadana ........ dhArmika dAMbhikatAno AMcaLo na oDhIe ........ AtmA paramAnaMdano mahAsAgara che............. 603 kSAyikabhAvavartI sarvotkRSTa paropakAra kare........... 614 AtmA vItarAgavijJAnanuM nivAsasthAna che .... guNavairAgya pramukha vairAgya ........ 615 AtmA eTale anasta cetana sUrya....... 603 bAhya mUlyAMkana na karIe, na karAvIe ........... AtmA = anaMtazaktino Azraya .......... 604 guNavairAgIne mokSakAmanA paNa na hoya ............ AtmA = dhavalavizrAntighara .... 604 zuddha sAmAyikacAritranI oLakhANa ............... 616 anaMta zuddhino rAjamahela = AtmA ............ 604 zubhAzubha rAgAdimAM svatva-mamatvabuddhine na karIe . 616 nijasvabhAvano AvirbhAva : parama prayojana . mokSamArgamAM nirmaLa bhAvanI mukhyatA.............. 617 zuddha svabhAvanI bhAvanAno prabhAva. | zuddhAtmatattvanI bhAvanA karIe ................... 617 35 prakAre rAgano InkAra .... * rAzana InakAra ................. 605 tattvabhAsanathI bhAvanAyoganI niSpatti............ rAga upAsya nathI ......... bhAvanA bhavanAzinI ........ ................. 618 . 61ra . 601 - : V o - : o : * o 614 : * 603 | o * * * 616 604 604 | zaddhAtmaka ..... ******** 617 05 *
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayamArgadarzikA 0 pRSTha 618 618 618 619 619 620 saMsAranATakane mAtra jonAra sAdhaka karma na bAMdhe 620 zuddha caitanyanA akhaMDa piMDa upara dRSTine sthApIe ... 621 | guNavaibhavanI cha viziSTatA . 621 nijasvarUpaavasthAna e ja mokSa pravRtti paNa nivRttinA raMge raMgAyelI hoya zuddha pariNatino prAdurbhAva . 622 zeya pratye jJAnane udAsIna banAvIe 622 tAttvika tapanI oLakha 622 upavAsanI sAcI oLakhANa 623 kadAgrahI nayanuM anya naya dvArA khaMDana paNa zAstramAnya 623 karmabaMdhanarahita AtmAno sAkSAtkAra 623 dharmasaMnyAsa nAmanA prathama sAmarthyayogane meLavIe .. 624 kevalajJAna prAptino atyaMtara mArga. 624 hitazikSA zIkhIe anAzravayoga pachI prakRSTa paropakAra 624 aho Azcaryam ! aho saubhAgyam ! yogasaMnyAsa nAmanA bIjA sAmarthyayogane meLavIe . 625 | saMpUrNa guruguNagAna azakya 625 tAttvika gurukRpAnI oLakha tAttvika gurubhaktinI oLakha 626 tAttvika gurubhaktithI svalpa kALamAM svAnubhUti kaLaza (savaiyA chaMda) viSaya ApaNe ApaNAmAM rahIe saMsAranATaka jovAnI kaLA zIkhIe mithyAtvano khataranAka khela saMsAranATakamAM kevaLa pudgala ja nAce che. mithyAratitanmayatAmAM tAdAtmyabuddhine choDIe . nATakamAM AtmA bhAga bhajave nahi trikALazuddha nija cetana vastune pragaTAvIe . zAzvata siddhasukha sAdhIe TUMkasAra (zAkhA-17) prazasti prAraMbha zAsanasevA-rakSAnI bhUmikA . siddhigatinI nava vizeSatA viSaya zrIsenasUrijI mahArAjAnI prazaMsA AcAryapadavI mATenI yogyatA jJAnayogasiddhi vartamAnakALamAM gItArtha durlabha yogya sAdhune darzanazAstrAbhyAsa mATe protsAhita karIe uttama udyama zubhabhAvathI sAdhya guruguNAnuvAdanA bAra lAbha . kinnaro paNa guNAnurAgI vidvatsabhAmAM siMha lokaparicaya choDo, zlokaparicaya karo bhAvamokSane jhaDapathI meLavIe . mahimAvaMta mahAna guNavaMtanA guNagAna . mahAna banavAnA upAyane jANIe ziSyane bhaNAvavA gurunI sahAya nayavijayajI mahArAja pAsethI sAta 68 629 graMtharacanA kalpavRkSamaMjarI 629 | gurudeva - eka mAtra AdhAra 630 | maMtrasaptapadIno prabhAva 631 631 zrIdevasUrijI-siMhasUrijInI sadguNa suvAsa ...... 632 niHspRhatAthI mahimA vadhe 632 21 graMtharacanA samayamaryAdA pRSTha 633 633 633 634 634 635 635 635 636 636 636 83. 638 639 640 640 641 641 644 644 645 645 prAcIna ane arvAcIna banne prabaMdhanI saMgati ....... 646 arvAcIna prabaMdhanI racanAnA bIjano AviSkAra 637 638 646 646
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTamArgadarzikA 0 * kyA pariziSTamAM zuM nihALazo ?.. pariziSTa-1 dravya-guNa-paryAyanA rAsanI 285 gAthAono akArAdikramathI nirdeza. pariziSTa-2 pariziSTa-3 dravya-guNa-paryAyanA rAsa + TabAmAM AvelA saMdarbhagranthonI akArAdikramathI sUci . ........... dravya-guNa-paryAyarAsanA TabAmAM AvelA sAkSIpAThonI akArAdikramathI sUci dravya-guNa-paryAyanA rAsa + TabAmAM AvelA 38 vizeSanAmonI akArAdikramathI yAdI . pariziSTa-4 pariziSTa-5 rAsa-TabAnA agharA dezI zabdonA arthaghaTana mATe upayogamAM lIdhelA graMthonI yAdI ... ...... pariziSTa-6 dravya-guNa-paryAyarAsanA TabAmAM AvelA saMdarbhagraMthonA Avazyaka saMketonI akArAdikramathI sUci pariziSTa-7 dravyAnuyogaparAmarzanA 289 zlokono akArAdikramathI nirdeza........... 664
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeSa guNa-paryAyano svabhAva nirUpaNa vizeSa svI vizeSa svabhAva nirUpaNa vizeSa svabhAva nirUpaNa svabhAva nirUpaNa vizeSa svabhAva nirUpaNa ma / nirUpaNa vizeSa svabhAva nirUpaNa vizeSa svabhAva I (() = (c vizeSa svabhAva nirUpaNa dravyAnuyogaparAmarza: (zAkhA -12 vizeSasvabhAvanirUpaNam
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSasvabhAvanirUpaNam dravyAnuyogaparAmarza: zAkhA-12 L-18 hajkah-lase-haas 1218
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 * TUMkasAra * : zAkhA - 12 : ahIM jIvAdi dravyonA daza vizeSasvabhAvane batAvela che. (1-2) cetanasvabhAvanA lIdhe AtmAmAM caitanyano vyavahAra thAya che. jaDa padArthamAM acetanasvabhAva che. siddha bhagavaMtomAM zuddha cetanA pragaTa che. saMsArI jIvoe zuddha cetanAne pragaTAvavAnI che.(12/1) jIvano je AMzika acetanasvabhAva che, te jIvane saMpUrNa cetanavaMto banAvanAra gurunI mahattAne jaNAve che. (12/2) (3-4) rUpa, rasa vagere mUrtasvabhAvane kAraNe pragaTe che. arUpI dravyamAM amUrtasvabhAva jANavo. jJAnAtmaka AtmA paramArthathI amUrta che. karmanA kAraNe tenAmAM mUrttatva jaNAya che. (12/3) (5) vastuno ekAkAra pariNAma ekapradezasvabhAva kahevAya. A svabhAvane kAraNe dharmAstikAya eka che' - evo vyavahAra thAya che. svarUpastha dareka siddha bhagavaMta dravyArthanayathI eka ja che. (12/4) (6) pradezArthanaya vividha pradezonA saMbaMdhathI anekapradezasvabhAvane jaNAve che. AtmAnA pradeza asaMkhya hovAthI AtmAmAM anekapradezasvabhAva kahI zakAya. (12/5) havAthI vastrano eka cheDo halato hoya tyAre vasra sthira paNa che ane hale paNa che. A ubhaya vizeSa kArya thavAthI anekapradezasvabhAvane svIkAravo. (12/6) eka vastu bIjAmAM rahe to eka bhAgamAM rahe athavA vyApIne rahe. judA-judA karmapudgalo AtmAmAM vividha sthAne rahelA che. jyAre rAga-dveSarUpa bhAva karma to AtmAmAM saMpUrNapaNe vyApelA che. tethI AtmAnA bhAvakarmane dUra karavA vizeSa rIte prayatnazIla banavuM. (12/7) (7) vibhAvasvabhAvathI anyarUpe pariNamana thavAthI jIva saMsAramAM bhaTakI rahelo che. te nIkaLI jAya to zuddhAtmAno saMsAra asaMbhavita che. (12/8) (8-9) kaivalya e zuddhasvabhAva che. karma-nokarma vagere upAdhithI azuddhasvabhAva utpanna thAya che. bahirbhAva azuddha svabhAvanuM kAraNa che. tene choDI aMtarbhAva keLavI Atmazuddhi pragaTAvavI. (12/9) (10) eka sthAne nizcita thayelA eka svabhAvano anyatra upacAra karavo te upacaritasvabhAva kahevAya. jema ke 'jIva rUpI che' - A Aropa vyavahAranayathI thAya che. nizcayanayane te mAnya nathI. (12/10) upacarita svabhAva prakAre jANavA. (1) 'jIvamAM ajJAnatA che' - A karmajanita upacirata svabhAva che. (2) 'siddha bhagavaMtamAM paradarzitA che' - A svabhAvajanita upacarita svabhAva che. A vyavahAranayano mata samajavo. nizcayanayathI AtmA svajJAtA ane svadarzI che. (12/11) Ama jIvamAM ane pudgalamAM '11' sAmAnyasvabhAva + '10' vizeSasvabhAva ema '21' svabhAva jANavA. temAMthI siddhasApekSa amUrtasvabhAva vagerene pragaTAvavAnuM lakSa keLavavuM. (12/12) kALamAM '15' svabhAva che. temAM anekapradezasvabhAva umeravAthI dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzamAM soLa svabhAva jANavA. Ama jIve potAnA svabhAvane jANI temAM sthira thavuM. (12/13) Ama pramANathI ane nayathI '21' svabhAvano sUkSma bodha jIve meLavavo. (12/14)
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (1ra/1)]. 331 DhALa - 12 (jI ho saMbhava nAma suhAmauM - e dezI) *hivaI AgalI DhALe cetana dravyanuM svarUpa varNavaI chai, te jANojI* - jI ho cetanabhAva te cetanA, lAlA ulaTa acetana bhAva; jI ho cetanatA viNa sarvathA jIvanaI, lAlA thAI karma abhAvA/12/13 (195) catura nara ! dhAro artha vicAra. (AMkaNI) za jehathI cetanapaNAno vyavahAra thAI te (cetanA =) cetanasvabhAva. tehathI UlaTo te acetanasvabhAva kahyo che. jo (sarvathA) jIvanaI (cetanatA viNa =) cetanasvabhAva na kahieN, to rAga-dveSa cetanArUpa kAraNa vinA jJAnAvaraNAdi karmano abhAva thAI. yata uktam - snehAbhyaktazarIrasya reNunA zliSyate yathA gaatrm| rAga-dveSaklinasya karmabandho mavavana I (karazamarati-varSa) tA"he catura nara ! AtmagaveSI nara ! he AtmaupAsI! he AtmArthI ! he Atma-zaraNAgati nara ! sadguru pAse AgamanA dravyAdi artha (vicAra) dhAro, graho, bhaNo." II12/1 * dravyAnuyokAparAmarza * - zAlA - 12 caitanyavyavahAraH syAt cetnbhaavto'nythaa| jaDabhAvaH, jaDatve tu karmA'sambandha Atmani / / 12/1 / / catura ! no'tra citte'rtho vimRzyatAM ca dhAryatAm / / dhruvpdm|| * adhyAtma anuyoga 4 cetana-acetanasvabhAvanI samajaNa 4 mo:- cetanasvabhAvanA lIdhe caitanyano vyavahAra thAya. tenAthI UlaTo jaDasvabhAva jANavo.1 AtmA jo jaDa hoya to AtmAmAM karmano saMbaMdha thaI na zake. (12/1) he catura nara ! cittamAM padArthane vicAro ane dhAraNa karo. (dhruvapada) * ko.(11)mAM "meMdI raMga lAgo" pATha. *..* ciThThadvayamadhyavartI pATha ko.(10+11)mAM nathI. pustakomAM "sarvathA pada nathI. A.(1)mAM che. ..* cihradayamadhyavartI pATha pustakomAM nathI. A.(1)mAM che. 1 TreSarUpa. bhA0. ... cihnayamadhyavartI pATha phakta ko.(13)mAM ja che. parAmarza:3
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ adhyAtma anuyoga sahita azuddha cetanAne TALIe upanaya :- A jagatamAM kharekhara mithyAtvamizrita ajJAnAvaraNakarmanA udayathI mUDha banelo A AtmA anAdi kALathI karmapudgalanA pariNAmasvarUpa rAga-dveSa vagerenI sAthe ekameka banI gayelA evA potAnA caitanyarasano AsvAda kare che. paudgalika ane AtmIya rasanuM bheLaseLapaNe -ekarUpe saMvedana karavAnA lIdhe 'A mAro pariNAma tathA A pArako pariNAma' - evI bhedavajJAnanI zakti anAdi kALathI AtmAmAM biDAI gayelI che. tethI tevo ajJAnI AtmA potAne ane parane (= karmAdipudgalone) ekapaNe jANe che. Ama sva-paramAM tAdAtmyano adhyAsa karavAnA lIdhe 'huM rAgI, OM dveSI, krodhI chuM' - ItyAdirUpe potAnI jAtane jIva vicAre che. te kAraNe ahIM mULagraMthamAM (dravya-guNa 332 -paryAya rAsastabakamAM tathA dravyAnuyogaparAmarzakarNikA vyAkhyAmAM) rAga-dveSAdi pariNAmasvarUpa cetanA jaNAvelI che. A kathana upacArathI ja samajavuM. tethI rAgAdipariNAmAtmaka cetanAne tathA tevA upacArane ke samyagnAnI choDe che. kAraNa ke graMthibheda pachI je aparokSa svAnubhUti thAya che, tenA baLathI AtmajJa sAdhaka potAne ane parane bhinna-bhinnasvarUpe jANe che. AtmAnubhavIne aMdaramAM spaSTapaNe vedana thAya 2e che ke "anya samasta kArmika-paudgalika raso vikRta che. tenA karatAM mAro caitanyarasa atyaMta madhura che. jema baraphamAM upara-nIce-vacce-AgaLa-pAchaLa badhe ja mAtra zItaLatA hoya che, tema mArAmAM sarvatra caitanyarasa ja vyApela che. tathA temAM paNa mAtra madhuratA che, kaDavAza-tIkhAza vagere nahi. jyAre A Dho rAga-dveSAdi to tenAthI bhinna kaDavA-tIkhA rasavALA che. mArA caitanyarasanI madhuratA pAse te tamAma . phikkA che, besvAda che, nIrasa ane virasa che. AvA rasa-kasahIna besvAda rAgAdi pariNAmonI sAthe je tAdAtmyano vikalpa karavo te narI mUrkhatA che. sva-paranI vacce rahelA atyaMta bhedanI samajaNa na hovAthI ja atyAra sudhI tevo bhrAnta tAdAtmyavikalpa pravartato hato." 'huM rAgI' - tevuM AtmAnubhavI na mAne 'rAgAdi mArA pariNAma nathI paNa karmapudgalanA pariNAma che' AvI samajaNa AtmAnubhavI pAse hovAthI rAga-dveSa vagerenA udayakALe paNa te rAgAdizUnya potAnA AtmadravyanA svarUpanuM saMvedana kare che. tethI te samaye AtmajJa sAdhaka 'huM rAgI chuM, dveSI chuM, krodhI chuM - ItyAdi svarUpe potAne mAnatA nathI ja. AtmajJa sAdhaka potAnI jAtane rAgI vagere svarUpe vikalpArUDha karatA nathI. AtmAnubhavI samaje che ke 'rAga vagere pariNAmo kAlpanika nathI. vAstavika ja che. tema chatAM te pariNAmo mArA nathI. karmapudgalonA ja che. kAraNa ke te bhAvakarmasvarUpa che. mAre tenuM kazuM paNa kAma nathI. mArI aMda2mAM jaNAvA chatAM rAgAdi pariNAmo karmaprerita ja che. huM teno kartA nathI. rAgAdi vibhAvapariNAmo tuccha che, asAra che, rAMkaDA che, nAzavaMta che. tethI mAre tene jovA ja nathI. mAre to mArA caitanyasvabhAvamAM ja mArI daSTine-zraddhAne-rucine sthApita karavI che. mAro caitanyasvabhAva nistaraMga che, nirvikalpa che, nizcala che, nitya che, rAgazUnya che. temAM ja sahaja zAMtabhAve mAre mArI dRSTine satata sthApita karavI che. jethI te caitanyasvabhAva pUrNapaNe pragaTa thAya." AvI bhAvanAthI AtmajJAnI sAdhaka nijacaitanyaghanasvabhAvamAM DUbI jAya che. tathA potAnAthI dravyakarmane ane bhAvakarmane chUTA pADe che. jema
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + Tabo (12/1)] 333 haMsa dUdha-pANIne chUTA kare che, tema A vAta samajavI. jJAnasAramAM mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje jaNAvela che ke haMmezA dUdha-pANInI jema maLelA karmane ane jIvane je munirUpI rAjahaMsa vibhinna kare che, e vivekI che.' mahopAdhyAyajI mahArAje A ja dizAmAM sAdhakane mokSamArgadarzana ApatAM amRtavelanI sajjhAyamAM paNa kahela che ke karmathI kalpanA upaje, pavanathI jema jadhi vela re, rUpa pragaTe sahaja ApaNuM, dekhatAM dRSTi sthira mela re.(25) a che zuddha caitanyasvabhAvane pragaTAvIe cha A rIte potAnI STine/rucine zuddha caitanyasvabhAvamAM dRDhapaNe sthApita karatAM karatAM zuddhAtmAno ]] vIryollAsa zuddha pUrNa caitanyasvabhAvane pragaTAvavA mATe uchaLe che. kAraNa ke 'ruci anuyAyI vIryasphuraNa hoya che' - Avo niyama che. je bAbatanI ruci hoya te dizAmAM vIryollAsa uchaLato hoya che. bhogIne bhogavilAsamAM vIryollAsa pragaTe che. yogIne yogasAdhanAmAM AMtarika prabaLa vIryollAsa pragaTe che. AnA kAraNe AtmajJa sAdhakanI rAgAdi pariNatisvarUpa azuddha cetanA jhaDapathI ghaTatAM kevalajJAnAdisvarUpa pUrNa zuddha cetanA pragaTa thavAnI dizA khulatI jAya che. dehAdinirapekSa, mohanA khaLabhaLATa vagaranI, bhrAMtirahita, nistaraMga, atIndriya, manano viSaya na bananArI, vikalpazUnya, zabdathI agamya, jyAM yo matinuM avagAhana thaI zakatuM nathI tevI, tarkano aviSaya temaja sarva prakAranA vibhAva pariNAmothI niryukta evI potAnI parizuddha cetanAne pUrNatayA pragaTa karavI e ja pratyeka mumukSunuM kartavya che. tethI "je bIjAnA zarIrane vize virakta hoya ane potAnA zarIramAM Asakti na kare tathA potAnA zuddhAtmasvarUpamAM lIna hoya tenI pAse dehAdinA azucipaNAnI bhAvanA rahelI che" e pramANe kArtikeyaanuprekSA graMthanA vacananuM ciMtana karIne sva-paranA azucimaya zarIranI mamatAno tyAga karavApUrvaka potAnA AtmAnA pavitra svarUpamAM DUbakI lagAvavA dvArA pratikSaNa sAvadhAnIpUrvaka rAgAdi azuddha cetanAno ghaTADo karavAnI sUcanA ahIM prApta thAya che. A rIte ja kuvalayamALAmAM aMte darzAvela siddhasukha sulabha thAya che. tyAM pAMca aMtakRtakevalInA prakaraNamAM 18 mA vibhAgamAM chelle zrIudyotanasUrijIe jaNAvela che ke 'tyAM mokSamAM ghaDapaNa nathI, mRtyu nathI, vyAdhio nathI, sarva prakAranA du:kho to nathI ja. tyAM atyaMta zAzvata anupama sukhane ja te siddho anubhave che.' (12/1) - . huM chuM
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 [ adhyAtma anuyoga sahita jI ho jo cetanatA sarvathA, lAlA vinA acetanabhAva; jI ho dhyAna-dhyeya guru-ziSyanI, lAlA sI. khapa zuddha svabhAva?12/2(196) catu 21 = jo jIvanaIM sarvathA (cetanatA=) cetanasvabhAva kahiyaIM, acetanasvabhAva (vinA=) na kahiIM, to acetanakarma-nokarma-*dravyopazleSajanitacetanAvikAra vinA zuddha (svabhAva) siddhasadazapaNuM thAI~, tivAraIM dhyAna-dhyeya, guru-ziSyanI sI khapa thAI ? sarva zAsravyavahAra Ima phoka thai jAIM. zuddhanaIM avidyAnivRttaI paNi syo upakAra thAI ? te mATaIM "alavaLA yavAnU" kRtivat "acetana AtmA" ima paNi kathaMcit kahiIM. 512/2 parAmarzaH cetanabhAva ekAntAd vinA'cetanabhAvataH / dhyAnAdidharmavaiyarthyaM gurvAditattvaviplavaH / / 12/2 // . AtmA sarvathA cetana nathI ka zlokArtha :- acetanasvabhAva vinA, sarvathA jo cetanasvabhAva ja AtmAmAM mAnavAmAM Ave to dhyAna vagere dharmasAdhanA vyartha jaze tathA guru vagere tattvano uccheda thaI jaze. (12/2) * cetanAno vikAsa karI vizuddhi varIe AdhyAtmika upanaya :- ApaNAmAM rahela caitanya AvRta (=AvarAyela) che. jeTalA aMzamAM caitanya pragaTa che te alpa, azuddha ane avikasita che. evA caitanyane lIdhe ApaNe cetana hovA chatAM kacit acetana chIe. AvuM kahevA dvArA zAstrakAra paramarSione evuM abhipreta che ke "ApaNI cetanAne anAvRta = pragaTa, pUrNa, parizuddha ane prakRSTapaNe vikasita karIe. te ja ApaNI tamAma sAdhanAnuM 2A aMtima dhyeya che. 'dehAdhyAsa, rAgAdhyAsa, nijazuddhasvarUpanuM ajJAna vagerethI vaNAyelI pariNatinI dRSTie AtmA acetanasvabhAvavALo che. tathA anAdi-anaMta sadA pragaTa sUkSma caitanyajyotinI apekSAe AtmA . cetanasvabhAvI che' - AvuM jJAna yadyapi vyavahAra-nizcaya banne nayanA viSayanuM grahaNa karavAnA lIdhe Dho pramANabhUta che. to paNa ApaNI dRSTi-ruci to mAtra ne mAtra naizcayika, nitya, nistaraMga evA cetanasvabhAva . upara ja daDhapaNe sthira karavI. jo cetana-acetana ubhayasvabhAva upara ApaNI daSTine sthApavAmAM Ave to cetanasvabhAvane pUrNasvarUpe zIghrapaNe pragaTa karavA mATe ApaNo puSkaLa vIryollAsa uchaLato nathI. 'huM cetana paNa chuM ane acetana paNa chuM' - AvI zraddhA thatAM mAtra cetanasvabhAvane ja atyaMta jhaDapathI pUrNasvarUpe pragaTa karavAno vIryollAsa kyAMthI pragaTe ? UlaTuM anAdi kALathI jeno abhyAsa karelo * lI.(3) + lA.(2)mAM 'zivapada' pATha. * lI.(3)mAM 'prayogazleSa' pATha. x lI.(1)mAM 'dhyAtA' pATha.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + Tabo (12/2)] 335 che, tevA acetanasvabhAva upara sahajapaNe lakSa javAthI 'mAro jaDasvabhAva che. huM ajJAnI chuM, kAmI chuM - A bAbatanI satyatA tenA magajamAM ghUsI jaze. tathA acetanasvabhAvanI ja zraddhA parAkASThAe pahoMcaze. tethI vyavahAranayanI AMkha baMdha karIne paramabhAvagrAhakanayasvarUpa zuddha nizcayanayanI eka ja AMkha kholIne potAnA AtmAne nihALavAno aMdaramAM ja prayatna karavo. tyAre nirAvaraNa, nitya pragaTa, nirAbAdha (duHkhazUnya), nizcala, nirvikAra, aparokSa, akhaMDa, AnaMdaparipUrNa, traikAlika zuddha cetanasvabhAvanA aMdaramAM darzana thAya. Avo apUrva cetanasvabhAva khyAlamAM AvatAM ja dehAdhyAsa, rAgAdhyAsa, ajJAna vagerethI azuddha thayelI pariNita ravAnA thavA mAMDe che. A rIte karmasApekSa acetanasvabhAva gaLavA mAMDe, TaLavA mAMDe. TUMkamAM, jenAthI ApaNuM mukhya prayojana siddha thAya tene ja agresara karavuM. lokamAM paNa kahevata che ke je pANIe maga pAke, te pANIe maga pakAvavA.' TUMkamAM ApaNA zuddha pUrNa cetanasvabhAvane atyaMta jhaDapathI pragaTAvavA mATe acetanasvabhAvadarzaka vyavahAranayane choDI devo." :- A rIte vyavahAranayano tyAga karavAmAM Ave to ekanayamayatvanI Apatti AvavAthI pramANanI hAni thaze. syAdvAdanI = * zuddhanayane pradhAna banAvatAM samakita pragaTe :- nA, tamArI zaMkA vyAjabI nathI. kAraNa ke zudghanayane mukhya banAvIne mokSamArge AgaLa vadhavAthI upayoga aMdaramAM vaLe che, bahirmukhatA TaLe che. aMdara zAMtarasamaya 52mAnaMdamaya caitanyasvabhAvanI pratIti thatAM upayogane vadhune vadhu aMdara vALavAno vIryollAsa uchaLe che. A apUrva vIryollAsathI graMthibheda thAya che. tethI samakita maLe che. tethI te jIva syAdvAdazAsanamAM - pramANamArgamAM mokSamArgamAM praveza kare che. jinazAsanamAM pAramArthika praveza meLavavAmAM tene koI aTakAvI zakatuM Dho nathI. mATe ahIM syAdvAdahAninI koI ja zaMkA manamAM na rAkhavI. bAkI zuddhanizcayanayanI upekSA karIne mAtra vyavahAranayano pakSapAta karavAthI to kartRtvabhAva-bhoktatvabhAva atyaMta dRDha thaze. tenAthI tamograMthi vadhu nakkara thaze. nizcayadRSTi ane vyavahAraSTi banneno svIkAra karavAmAM paNa vyavahAradiSTa ja anAdikALathI abhyasta hovAthI teno ja pakSapAta vadhu ne vadhu dRDha bane che. tathA tema karavAmAM paNa samasyA to ubhI ja che. tethI caitanyasvabhAvane pUrNapaNe - zuddhapaNe atyaMta jhaDapathI pragaTa karavAnA ApaNA prayojananI siddhi mATe AtmAmAM acetanasvabhAvane grahaNa karanArI vyavahAraSTine choDI ja devI. hA, khyAla rAkhavo ke ahIM vAta vyavahArane choDavAnI nathI paNa vyavahAraSTine choDavAnI che. vyavahAranaya = vyavahAradiSTa = vyavahArazraddhA choDAvavAnI ahIM vAta cAle che. potAnA zuddhacaitanyasvabhAvamAM nizcayadRSTine daDhapaNe sthApIne svabhUmikAne yogya evo vyavahAra khuzIthI pravarto. tevuM karavAmAM jinAjJAnI koI prakAre AzAtanA ke hAni thavAnI samasyA nahi Ave. mahopAdhyAyajI mahArAje savAso gAthApramANa zrIsImaMdharajinastavanamAM A ja AzayathI vAta kahI che ke - - "nizcayardaSTi hRdayadharIjI, pALe je vyavahAra, puNyavaMta te pAmazejI, bhavasamudrano pAra." (5/4) ahIM cita vyavahArane pALavAnI vAta karI che, vyavahAraSTine upAdeya jaNAvela nathI. dRSTi zraddhA-ruci-lAgaNI-prIti-bhakti-AsthA to nizcayanI ja rAkhavAnI. chuM Col
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 [ adhyAtma anuyoga sahita samasyA - A rIte vyavahAranayano apalApa karavAmAM to AtmAnA caitanyasvabhAvane grahaNa karanAra nizcayanaya = nizcayadaSTi durnaya banI javAnI samasyA UbhI thaze. SD samyaga ekAMta upAdeya / samAdhAna :- A samasyAne ahIM avakAza nathI. kAraNa ke narahasya vageremAM batAvela paddhati mujaba ahIM evuM samajavuM ke vyavahAranayano = vyavahAradaSTino A rIte apalApa karavo e mAtra nizcayadRSTinA viSayane mukhya banAvavAmAM upayogI che. "vyavahAranayaviSaya mithyA ja che' - AvuM jaNAvavA mATe vyavahAranayano ahIM apalopa karavAmAM nathI Avela. kema ke "AtmA cetana -acetanaubhayasvabhAvI che' - A bodha pramANabhUta ja che. tethI vyavahAranayasaMmata acetanasvabhAva paNa nizcayanayasaMmata cetanasvabhAvanI jema AtmAmAM hAla vidyamAna ja che. paraMtu banne nayanA viSayamAMthI vyavahAranayanA viSayane = acetanasvabhAvane mukhya na karavo paNa nizcayanayanA viSayane = cetanasvabhAvane ja mukhya karavo. A bAbatane jaNAvavA mATe ahIM vyavahAranayano apalApa = tyAga karela che. anAdi kALathI abhyasta ane AtmasAta thayelI evI acetanasvabhAvarucine - ajJAnasvabhAvarucine choDAvavA e mATe ahIM tevo apalApa jarUrI che. potAnA viSayanI ati majabUta pakkaDa karanArA nayanuM khaMDana , karavuM e paNa zAstramAnya padArtha che' - A vAta mahopAdhyAyajI mahArAje nyAyakhaMDakhAdya graMthamAM karela che. A graMthibhedanA puruSArthamAM be naya bhegA na karo (dNe jo vyavahAra-nizcayanayano samanvaya karavAmAM Ave to vastusthitidarzaka jJAnanI siddhi thaze. paraMtu prayojananI siddhi nahi thAya. kAraNa ke cetana-acetana ubhayasvabhAva upasthita thatAM anAdi kALathI 2mAM abhyasta thayela acetanasvabhAvanI ja ruci-zraddhA-pakkaDa majabUta thaze. zuddha caitanyasvabhAvano to anAdi ta kALamAM pUrve paricaya thayo ja nathI. tethI tenI zraddhA-pakkaDa barAbara AvatI nathI. tethI abhyasta evA che pUrNa zuddha caitanyasvabhAvathI daSTi-AsthA-zraddhA-vizvAsa calAyamAna thAya che. tethI "mAre mAtra zuddha caitanyasvabhAva ja pragaTAvavo che. mAtra tene pragaTa karavA mATe ja mAre jIvavuM che. pUrNapaNe zuddha A caitanyasvabhAvane pragaTa karyA vinA mAro janma vAMjhiyo jaze. have eka paLa paNa teno pragaTa anubhava karyA vinA aMdaramAM cena paDatuM nathI. enA vinA huM jIvato maDadA jevo ja chuM - AvI pyAsa pragaTatI nathI. tenA vagara zuddha caitanyasvabhAvane pUrNapaNe pragaTa karavAno varSollAsa jAgato nathI. tethI graMthibhedasvarUpa AdhyAtmika prayojana kaI rIte siddha thAya ? jyAre zuddhanizcayanayanI mukhyatA karavAmAM Ave to upayoga + dRSTi svasammukha thatAM jJAna + zraddhAnI saMdhi thavAthI potAnA prANa samAna zuddha caitanyasvabhAvane paripUrNapaNe pragaTa karavAno saMkalpa thAya che. tenA baLathI graMthibheda karanAro apUrva varSollAsa janme che. tenAthI aparokSa svAnubhUti svarUpa AdhyAtmika prayojana siddha thAya che. tathA aparokSa anubhUtimAM je Atmatattva upasthita che, te to pramANano ja viSaya che. tethI te anubhUti yathArtha ja che. tethI samyagu jJAnanI siddhi paNa avyAhata ja che. A anubhavagamya mArga che, nirbAnta patha che. 4 arjunadRSTi keLavIe che tethI A rIte ApaNA AdhyAtmika prayojananI siddhi mATe AtmAnA caitanyasvabhAvane pakaDAvanAra pragaTAvanAra zuddhanayanuM AlaMbana karavAmAM koI paNa prakAranI zaMkA ke bhIti na karavI. arjunane jema
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-padhAryano rAsa +Tabo (1242)1 337 mAtra cakalInI eka AMkha ja dekhAya, tema ApaNane mAtra AtmAno zuddha caitanyasvabhAva ja sarvadA e dekhAya-ce-jace-game tevuM karavAnuM che. ApaNI dRSTi-zraddhA-ruci-laganI-prIti-AsthA mAtra ApaNA zuddha caitanyasvabhAvasvarUpa lakSyamAM ja sthApavAnI che. A tAtvika lakSya siddha thAya pachI ja ApaNe kAyama yA zuddha-buddha-niraMjana-nirAkAra-nirmaLa banI siddhazilA upara birAjamAna thavA baDabhAgI banIe. A rIte te zuddha nija AtmadravyanuM dhyAna karavAmAM parAyaNa banavAthI mokSa sulabha bane. tethI ja kuMdakuMdasvAmIe mokSaprAbhUtamAM jaNAvela che ke "padravyathI parAThukha thaIne suMdara cAritrane dhAraNa karanArA je mahAtmAo A svAtmadravyanuM dhyAna kare che, teo jinezvara bhagavaMtanA mArgamAM lAgelA che tathA teo ja nirvANane = paramAnaMdane meLave che." (12/2)
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 parAmarzaH: mUrtabhAva [ adhyAtma anuyoga sahita jI ho mUrtabhAva mUrati dharAI, lAlA ulaTa amUrta svabhAva; jI ho jo mUrtatA na jIvanaI, lAlA to saMsAra abhAva /12/3 (197) catu ga mUrti kahatAM rUpa-rasa-gaMdha-sparzAdisanniveza te jehathI dhariyaI, te mUrtasvabhAva kahie. tehathI viparIta (= ulaTa) te amUrtasvabhAva kahie. jo jIvanaI kathaMcit mUrtatAsvabhAva nahIM to zarIrAdisaMbaMdha vinA, gatyantarasaMkrama vinA saMsArano abhAva thAi. 12/all , mUrtabhAvAli mUrttatvaM dhriyte'muurtttaa'nythaa| mUrttatvavirahe jIve bhavA'bhAva: prasajyate / / 12/3 / / i mUrta-amUrtasvabhAvane oLakhIe che homarSa:- mUrtasvabhAvathI vastu mUrNatAne dhAraNa kare che. tenAthI anyathA amUrtasvabhAva jANavo. jIvamAM mUrtatA na hoya to saMsArano ja abhAva thaI jAya. (12/3) 4 karmajanya upAdhione TALIe ja DAka upAyo:- mULa svabhAvathI AtmA amUrta che. aupAdhikasvabhAvathI AtmA mUrta che. * karmajanya upAdhi ghaTADatA jaIe to svAbhAvika niraMjana-nirAkAra-amUrta svabhAva pragaTe. mahattvAkAMkSA ! -mamatA-mAna-matAgraha-mAveza-mAyA-mada-madana vageremAM aTavAI jaIe to karmajanya upAdhio vadhI jAya. AvuM na banI jAya tenuM pAkuM lakSa rAkhIne mokSamArge AgaLa vadhavAnuM che. ja mUrtasvabhAvane vidAya daIe ke . amUrtasvabhAvane vyakta karanAra karmopAdhiviccheda meLavavA mATe kartutvabhAva, bhoknatvabhAva, " svatva(mamatva)bhAva, svAmitvabhAva (= mAlikIpaNAno dAvo) paNa choDavA jarUrI che. A cAreya prakAranA tuM bhAvone, tevI buddhine, tevI pariNatine choDavA mATe aMdaramAM kAyama evI daDha zraddhA karavI ke che "(1) huM kyAreya bhUtakALamAM cAlyo nahato, vartamAnamAM paNa cAlato nathI ke bhaviSyamAM cAlavAno nathI ja. kAraNa ke mAro mULabhUta svabhAva to amUrta ja che. amUrta evA dharmAstikAya vagere nathI che ja cAlatA ne ! A pratyakSa upalabdha zarIra ja cAlyuM hatuM, cAle che tathA cAlavAnuM che. kema ke te mUrti che. mUrtasvabhAvI vAdaLA, vAhana vagere ja doDadhAma kare che ne ! A zarIrarUpI gADI paNa AmathI tema doDadhAma kare che. mAre tenI sAthe zuM levA-devA ? (2) svAdiSTa ke besvAda azanAdinuM meM kyAreya bhojana karyuM nathI, karato nathI ke karavAno nathI. A zarIre prabhuprasAdarUpe maLela zukla (= nirdoSa) AhAranuM bhojana gaIkAle karyuM hatuM, Aje kare ' pustakomAM "jo' nathI. ko.(1+6+8+11)mAM che. che pustakomAM "kahie' nathI. A.(1)mAM che. lA.(2)mAM "jANaI pATha.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rasa + Tabo (1ra/3)] 339 che ane bhaviSyamAM karaze. huM to mArA nirmaLa ratnatrayanI pariNatine AroguM chuM. bhojananA pudgalo dvArA zarIranA ja pudgalo tRpta thAya che, puSTa thAya che. huM to jJAnAdi ratnatrayapariNati vaDe ja tRpta thAuM chuM ane puSTa thAuM chuM. A ja AzayathI mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje jJAnasAra prakaraNamAM jaNAvela che ke pudgalo vaDe pugalo tRptine pAme che. AtmA vaDe AtmA tRptine pAme che." "AtmA vaDe = "AtmaguNapariNAma vaDe - Avo artha upAdhyAya zrIdevacandrajI mahArAje jJAnamaMjarImAM (jJAnasAravyAkhyAmAM) karela che. (3) huM kyAreya sUto nahato, sUto nathI ke sUvAno nathI. A zarIra zayyAmAM-saMthArAmAM sUtuM hatuM, suve che ane suvAnuM che. huM to mArA nirmaLa jJAnasvabhAvamAM sadAya jAgato ja chuM. nigodamAM paNa sUkSma upayoga pragaTa ja hoya che ne ! (4) huM kyAreya bolyo nathI, bolato nathI ke bolavAno nathI. A paulika vacanayoga ja bolato hato, bole che ane bolaze. huM to sadA maunavratavALo ja chuM. (5) e ja rIte meM kyAreya tarka-vitarka-vikalpa-vicAra karyA nathI, karato nathI ke karavAno nathI. A paudgalika manoyoge ja tarka-vitarka-vikalpAdi karyA che, kare che ane haju thoDoka samaya te thoDA -ghaNA vikalpAdi karaze. paraMtu huM to nirvikalpasvabhAvI ja chuM. ja saMsAra-mokSamAM AtmA samAna ja (9) tathA mRdu ke karkaza vagere sparzavALI vastune huM kyAreya spardho nathI, sparzato nathI ke A sparzavAno paNa nathI ja. A sparzanaIndriya ja ene sparzelI hatI, sparze che ane sparzavAnI che. . citizaktithI zUnya evI je je vastu anubhavAtI hoya te nizcayathI paulika-ajIva ja hoya. zuM caitanyazakti vinAnI je cIja hoya te jIva to nathI ja, jIvano pariNAma paNa nathI. rAga-dveSa vagere to paNa zuddhanizcayathI karmapudgalanA ja pariNAma che, mArA pariNAma nathI. huM to zuddhaupayoga svarUpa chuM. "naiso ziva che, taiso tana ? huM to jevo mokSamAM chuM. tevo ja zarIramAM chuM. temAM koI 01 zaMkA nathI. avasara pAmIne, mArI cetanAno Teko laIne A kAyA, vacana, mana, Indriya ane karmo pota-potAnA kAryone kare rAkhe che. tathA yathAyogyapaNe kAyA, karma vagere teno bhogavaTo kare che. halanacalana-bhojana-zayanAdi kriyAno ke rAgAdipariNAma vagereno huM nathI kartA ke nathI bhoktA. huM teno mAlika nathI ane te mArA nathI. huM to kevaLa teno sAkSI chuM. amUrta ja chuM." - A rIte amUrtasvabhAvanI dRSTi dRDha thatAM karma vagerene sApekSa evo mUrtasvabhAva ke je hAlamAM ApaNane prabaLapaNe vAraMvAra anubhavAya che, te saMpUrNapaNe nAza pAme che. A rIte mokSamArge AgaLa vadhavAmAM Ave to ja aupapAtikasUtramAM, tIrtholikaprakIrNakamAM, prajJApanA sUtramAM, devendrastavaprakIrNakamAM, AvazyakaniyuktimAM, haribhadrasUrikRta viMzikA prakaraNamAM tathA samarAdityakathAmAM darzAvela siddhasukha sulabha bane. tyAM jaNAvela che ke "eka siddha bhagavaMtanA saikAlika sukhanA samUhane bhego karIne enuM anaMtamuM vargamULa karavAmAM Ave to paNa loka-alokaAkAzamAM samAI na zake." # siddhasukhane samajIe : ApanA :- 65,536 nuM vargamULa (Square root) 256 thAya. V65,536 = 256. tenuM
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 [ adhyAtma anuyoga sahita vargamULa 16 thAya. 256 = 16. tenuM vargamULa 4 thAya. 16 = 4. tenuM vargamULa 2 thAya. 54 = 2. matalaba ke 65,536 nuM cothuM vargamULa jo 2 thAya to eka siddha bhagavaMtanA sukhanuM anaMtamuM 2 vargamULa keTalA nAnA pramANamAM thAya ? tema chatAM te lokAlokamAM saMpUrNa AkAzamAM na samAya. to eka siddha bhagavaMtanuM sukha keTaluM vizALa haze ! dhyA = hu bAhya kriyAmAM gaLADUba tattvadarzI na hoya sarva kriyAmAM uparokta jAgRti vaDe mUrrasvabhAvano uccheda karIne sAdhaka mokSamAM jAya che. A gUDha tattva che. paraMtu je jIva (1) adhIro hoya, (2) azAMta hoya, (3) bebAkaLo hoya, (4) mUrchA-mRddhivALo hoya, (5) kSudra svabhAvavALo hoya, (6) ISTaviyogAdimAM dIna-rAMka hoya, (7) IrSyALu hoya, (8) potAnA svarUpanI jene bilakula oLakhANa ja na hoya tevo jIva kadAca dharmI banavAnI IcchA rAkhe to paNa mAtra bahAranI kriyAmAM ja te gaLADUba bane che. upara jaNAvela gUDha tattvane te nathI joto ke nathI to tenI zraddhA karato. A aMge adhyAtmasAranI eka paMkti UMDANathI vicAravA // yogya che. tyAM mahopAdhyAyajIe jaNAvela che ke bAhya kriyAmAM ja jenuM potAnuM mana khUMcI gayela hoya, te gUDha-rahasyabhUta tattvane joto nathI.' (12/3) yo
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + Tabo (12/4)] jI ho amUrtatA viNa sarvathA, lAlA mokSa ghaTaI nahIM tAsa; jI ho eka pradeza svabhAvatA, lAlA akhaMDa baMdha nivAsa // 12/4 (198) catura. anaIM jo lokadaSTa vyavahAraI mUrtasvabhAva ja AtmAnaIM mAniI to (amUrtatA viNa rA sarvathA) mUrta te hetusahasraI paNi amUrta na hoI, tivAraI (tAsa) mokSa na ghaTaI. te mATaIM mUrttatvasaMvalita jIvanaIM parNi aMtaraMga amUrtasvabhAva mAnavo. sa ekapradezasvabhAva te, te kahiyaI je ekatvapariNati akhaMDa AkAra baMdha kahatA sanniveza, tehano nivAsa bhAjanapaNuM. 12/4 // parAmarzaH sarvathA'mUrttatA'yoge jIvamokSo hyasaGgataH / ekapradezabhAvatvamakhaNDabandhabhAjanam / / 12/4 / 341 * amUrtatA-ekapradezasvabhAvanI pichANa :- jo jIvamAM amUrtatA sarvathA na hoya to jIvano mokSa asaMgata thaI jaze. akhaMDa baMdhabhAjana thavuM e ekapradezasvabhAva che. (12/4) } bhrAntine choDIe ke :- 'huM to sarvadA sarvatra niraMjana-nirAkAra-arUpI-alipta chuM - AvuM phakta hoThathI bolIne, majethI pApanI pravRttio karanArA ane viSaya-kaSAya-mohamAM hoMze-hoMze taNAtA jIvone dhyA bhrAnta jANavA. tevA bhrAnta jIvoe adhyAtmasArano eka zloka yAda karavA jevo che. tyAM mahopAdhyAyajIe jaNAvela che ke 'viSamadazAmAM samAnatAnuM darzana prAthamika avasthAmAM doSa mATe thAya che. nirapekSavRttivALA nigraMthone to viSamatAmAM (= rUpI-sAkAra-karmabaddhadazA vagere vibhinna jIvadazAmAM) caitanyAdisvarUpe samAnatAnuM darzana rAga-dveSanA uccheda mATe thAya che.' A bAbatane yAda karIne tathA potAnI vartamAna bhUmikAne joIne tevA vibhAvagrasta jIvoe evo bodha levAnI jarUra che ke 'mAro rUpI-karmabaddha mUrtasvabhAva paNa vAstavika ja che.' yo che amUrtasvabhAvavicAra utsAhavardhaka cha tathA vartamAnakALe rAgAdi malina paryAyo, zarIranI dIrghakAlIna mAMdagI, niraMtara pratikULa paristhiti, sarvatra parAbhava vagerenA lIdhe jeonuM mana atyaMta udvigna thaI gayela che, tenA lIdhe ja sAdhanAmAM jeonuM mana coMTatuM nathI tathA hatAzA-nirAzAnI khINamAM jeo dabAI gayelA ane daTAI gayelA che tevA jIvoe jJAnasAranA viveka aSTakanA trIjA zlokano artha UMDANathI vicAravo. tyAM mahopAdhyAyajI lA.(2)mAM 'mUrti' pATha. OM B(2)mAM 'mUrrasaM.' pATha.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 [ adhyAtma anuyoga sahita e mahArAje jaNAvela che ke "jema svaccha evA paNa AkAzamAM timira rogathI nIla-pIta vagere rekhAothI A mizratA bhAse che paraMtu che nahi), tema svaccha = niraMjana AtmAmAM avivekanA lIdhe (= ajJAnanA kAraNe) vikArothI mizratA bhAse che, paraMtu AtmA hakIkatamAM vikAramizrita nathI." A bAbatanI (na aMtaramAM UMDANathI vibhAvanA karIne, potAnA amUrtasvabhAva upara, niraMjana-nirAkAra dazA upara dRSTine kendrita karavI. A rIte teo potAnI hatotsAhatAne/hatAzAne khaMkherI nAkhe tevo upadeza ahIM meLavavA A yogya che. A rIte pravRtti karavAmAM Ave to kramazaH mokSamArge AgaLa vadhatAM siddhasvarUpa sulabha thAya ja che. tenuM varNana karatA mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje paramAtmapaMcaviMzatikAmAM jaNAvela che ke "lokAgra bhAga svarUpa zikhare ArUDha thayelA siddha bhagavaMto svabhAvamAM sArI rIte rahelA che. saMsAranA vA prapaMcathI teo pUrepUrA chUTI gayelA che. ananta kALa sudhInI anaMta avagAhanA (= tyAM rahevApaNuM) | siddha bhagavaMtomAM che." (12/4)
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + To (12/5)] jI ho aneka pradeza svabhAvatA, lAlA bhinna pradezasvabhAva; jI ho jo nahIM ekapradezatA, lAlA mAno bheda hui bahubhAva // 12/5ll (199) catura. anekapradezasvabhAva te kahiyai, je bhinnapradeza(svabhAva)yogai tathA bhinnapradezakalpanAI aneka pradeza vyavahArayogyapaNuM. rA sa jo ekapradezasvabhAva na hoi, to asaMkhyAta pradezAdi yogaI (bahubhAva=) bahuvacanapravRtti (bheda mAno). eka dharmAstikAya" e vyavahAra na hoI. "ghaNA dharmAstikAya" ItyAdika thavuM joII. *te mATaIM ekapradezasvabhAva paNi ema ghaTaI chaI.* ||12/pA parAmarza: nAnApradezabhAvastu bhinnapradezayogataH / yadi naikapradezatvamekatra bahutA bhavet / / 12 / 5 // 343 * eka-anekapradezasvabhAvanuM samarthana :- anekapradezasvabhAva to vibhinna pradezonA avayavonA yoganA lIdhe hoya che. jo ekapradezasvabhAva na hoya to ekamAM anekatA Ave. (12/5) tu avibhaktatvanuM abhimAna TALIe e * AtmAnA pradeza asaMkhya hovAthI 'AtmAnA dezo, pradezo' - Avo vyavahAra dhyA thAya che. temAM niyAmaka anekapradezasvabhAva che. pradezArthanayanA ke vyavahAranayanA abhiprAyathI ApaNuM vyaktitva sakhaMDa che, vibhakta che, asaMkhya deza-pradezamAM vaheMcAyeluM che. AvuM jANIne ApaNA eka-akhaMDa (m -avibhakta vyaktitvanuM abhimAna kyAreya na karavuM. anekapradezasvabhAvanA prabhAvathI AtmAnA ATha rucakapradezo pApanI pravRtti karanAra jIvanA paNa zuddha rahyA che. jo anekapradezasvabhAva na hoya to pApiSTha a jIvano eka Atmapradeza malina thatAM saMpUrNa AtmA malina thavAnI Apatti Ave. tethI koI jIva pApanI pravRttimAM parAyaNa hoya to paNa anekapradezasvabhAvaprayukta rucakapradezazuddhinI vibhAvanA karI tenA pratye kopAyamAna na thavuM. tenA pratye dveSa na karavo. Avo bodhapATha ahIM meLavavA jevo che. pUrve agiyAramI yo zAkhAmAM jaNAvela astitvAdi svabhAvo tathA A zAkhAmAM jaNAvela cetanatA-amUrtatA-anekapradezatAdi svabhAvo mokSamAM paNa che ja. tethI ja siddha bhagavaMtanA guNane ane svabhAvane jaNAvavAnA avasare kuMdakuMdasvAmIe niyamasAramAM jaNAvela che ke 'kaivalajJAna, kevala AnaMda, kevalazakti, kevaladarzana, amUrtatva, astitva, sapradezatva hoya che.' sAvadhAna manathI AnI vibhAvanA vicAraNA karavI. (12/5) che! = x 'mAno' pATha phakta ko.(13)mAM che. A.(1)mAM 'bheda mAno' pATha. lI.(1+2+3)no pATha lIdho che. pustakomAM 'huI' nathI. * cihnaddhayamadhyavartI pATha pustakomAM nathI. A.(1)mAM che.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 [ adhyAtma anuyoga sahita jI ho kima sakaMpa-nikaMpatA ? lAlA jo nahIM aneka pradeza; jI ho aNusaMgati paNi kima ghaTaI, lAlA deza-sakala Adeza? I12/6 (200) catura. jo anekapradezasvabhAva dravyanaI kahiI nahIM to ghaTa-paTAdika avayavI dezathI sakaMpa, dezathI niSpampa dekhiI chaI, te (= saM5-nikaMpatA) kima milaI ? ghaTa-paTAdi avayava kaMpaI paNi avayavI niSkampa" - Ima kahiI to ratnati e prayoga - kima thAI ? rasa dezavRtti kaMpano jima paraMparA saMbaMdha chaI, tima dezavRtti kaMpAbhAvano paNi paraMparA saMbaMdha chaI. te mATaS "dezathI calaI jaI, dezathI nathI cAlato - e asmalita vyavahAra che anekapradezasvabhAva mAnavo. tathA anekapradezasvabhAva na mAniI to AkAzAdi dravyaI, (deza-sakala AdezathI) aNusaMgati kahitA paramANusaMyoga, te (paNa) kima ghaTai ? /12/6 nAnApratI parAmarza: ra nAnApradezazUnyatve sakampA'kampatA katham ? / vyomAdAvaNusaMyogaH kathaM syAd deza-kAtya'taH ? / / 12/6 / / ja sakaMpatA-niSkapatA aMge vimarza A zlokAthI:- jo dravyamAM anekapradezasvabhAva na hoya to eka ja dravyamAM AMzika sakaMpatA ane devA AMzika niSkapatA kaI rIte thaI zake ? tathA AkAza vageremAM dezathI ke saMpUrNatAthI aNusaMyoga kaI a rIte thaI zake ? (12/6) 0 ane pradezavabhAva vicAra komaLatA Ape che thAtmika upanaya - AtmA vagere dravya anekapradezasvabhAvavALA che. kAraNa ke sarva AtmapradezomAM AtmAnuM astitva che. tethI koI paNa jIvanA nAnA paNa aMgopAMgane ApaNA dvArA hAni na pahoMce zuM tenI ApaNe pUrNatayA kALajI levI joIe. AvI AMtarika komaLatAne keLavavAno AdhyAtmika saMdeza yo A zloka dvArA meLavavA jevo che. A rIte komaLatA keLavAya to ja yogapradIpamAM varNavela siddhasvarUpa jhaDapathI pragaTe. tyAM jaNAvela che ke "niSkala (= sarvakarmakalAzUnya), nirmama, zAMta, sarvajJa, sukhadAyI, (0) svAmI evA te siddha bhagavaMta ja eka mAtra niraMjana deva jANavA." (12/6) * pustakomAM 'na pATha. ko. (9)+si.no pATha lIdho che. je pustakomAM 'na kahiI pATha. ko.(9)no pATha lIdho che. je pustakomAM "ghaTAdika pATha. A.(1)no pATha lIdho che. * pustakomAM ghaTa-paTAdi nathI. A.(1)mAM "..hAra che. mATe aneka..." pATha. 1 mo.(2)mAM "na" pATha nathI.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 345 dravya-guNa-yAyano rAsa + Tabo (1ra/7)] eha ja yukti vistArI dekhADaI chaI - jI ho deza-sakalabhedaI dvidhA, lAlA dIThI jagamAM vRtti; jI ho pratyekaI dUSaNa tihAM, lAlA bolaI sammativRtti /12/zA (201) catura. (jagamAM deza-sakalabhedaI dvidhA vRtti dIThI.) eka vRtti dezathI chaI. jima kuMDaI badara; , naIM bIjI sarvathI chai. jima samAna vastrayanI. tihAM pratyeka dUSaNa sammativRtti bolai ne chaI. paramANunaI AkAzAdikaIM dezavRtti mAnatA AkAzAdikanA pradeza anicchatAM paNi che. AvazuM. anaiM sarvatovRtti mAnatA paramANu AkAzAdipramANa thaI jAI. ubhayAbhAvazuM to paramANunaI avRttipaNuM ja thAI. "yAdiSamAvasya sAmAnya mAniyatatvA" rUtyAti /12/7 vizve vRttirdvidhA dRSTA desh-kaa-viklptH| pratyekaM dUSaNaM tatra bhASitaM sammatau sphuTam / / 12/7 / / & be prakAranI vRttitAnI vicAraNA & niokarI - vizvamAM be prakAre vRtti = vRttitA dekhAya che - dezathI ane sarvathI. banne prakAramAM doSa Ave che - tevuM saMmatitarkamAM spaSTapaNe jaNAvela che. (12/7) che dravya karma karatAM bhAvakarma vadhu baLavAna che eka upanaya :- kAzmaNavargaNAnA aMdhasvarUpa jJAnAvaraNIyAdi karma AtmAmAM dezavRtti che. alaga-alaga Atmapradeza dvArA grahaNa karAyelA judA-judA kArmaNavargaNAnA skaMdha svarUpa dravyakarma AtmAnA judA judA bhAgamAM rahe che. jo ke saMsArI AtmAnA ATha rucaka pradeza sivAya sarvatra dravyakarma rahe. ja che. paNa eka ja karmadalika sarva AtmapradezomAM rahetuM nathI. judA-judA AtmapradezomAM judA-judA " karmadaliko rahe che. tethI alaga-alaga Atmapradeza dvArA grahaNa karAyelA judA-judA dravyakarma AtmAmAM 6 dezavRtti che. matalaba ke dravyakarma avyApyavRtti che. jyAre rAga-dveSAdi svarUpa bhAvakarma to ATha rucaka zo pradeza sivAya saMpUrNa AtmAmAM rahe che. tethI ApekSikapaNe sarvavRtti che. dravyakarma dezavRtti che. tethI tene tenA karatAM sarvavRtti bhAvakarma vadhu baLavAna che. tethI sAdhakanuM mukhya lakSa dravyakarma karatAM bhAvakarmane haTAvavAnuM hovuM joIe. Avo AdhyAtmika upadeza ahIMthI grahaNa karavA yogya che. dravyakarma ane IparAmarza:: 1 lA.(2)mAM "samAnavastudrayanI" pATha. # ko.(9)mAM "ubhayabhAva" azuddha pATha. 1 lA.(2)mAM ".. zoSAmA ..." pATha.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 [ adhyAtma anuyoga sahita A bhAvakarma saMpUrNapaNe uccheda pAme to prajJApanAsUtra, tIrthodgAli prakIrNaka (payagrA), devendrastavaprakIrNaka, Atmaprabodha, Avazyakaniyukti, puSpamAlA graMthamAM(zabdalezabhedathI) batAvela tathA kumArapAlaprabodhadayA prabaMdhamAM uddhata karela gAthAmAM jaNAvela mokSasukha jarA paNa durlabha nathI. tyAM A aMge jaNAvela che ke "sarva kALanuM bheguM kareluM devatAonA samUhanuM saMpUrNa sukha jo anaMtA varga-varga karavA dvArA A anaMtaguNaadhika karavAmAM Ave to paNa te sukha kadApi mokSanA sukhanI tulanA karI zakatuM nathI." :- 3 no varga = 3 = 9 tathA 9 no varga = 9 = 81 thAya. (3) = 81. " tethI 3 no varga-varga = 81 thAya. A rIte saikAlika tamAma divyasukhano varga-varga karavAthI je pariNAma { Ave tenAthI anaMtaguNa adhika sukha paNa muktisukhanI tulanAne karI zakatuM nathI. (12/7)
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (12/8)]. 347 jI ho bhAva svabhAvaha anyathA, lAlA chaI vibhAva vaDa vyAdhi; jI ho e viNa na ghaTaI jIvanaI, lAlA aniyata karma upAdhi /12/8 (202) catura. svabhAvathI je anyathAbhAva te vibhAvasvabhAva kahiyaI. te (vaDa=) mahA vyAdhirUpa cha. e vibhAvasvabhAva mAnyA vinA jIvanaI aniyata kahatAM nAnAdeza-kAlAdivipAkI karma upAdhi na (ghaTaI=) lAgo joII. "upasimpayo thatA di vimavizvamA" II12/8 A svabhAvato'nyathAbhAvo vibhAvo niSThuro jvrH| vinA tamAtmano naivaaniytkrmyogtaa||12/8|| ja vibhAvaravabhAva niSphara javara ja lokAI :- svabhAvathI anyathAbhAva te vibhAva jANavo. te niSphara jvara che. tenA vinA AtmAmAM aniyata karmano saMyoga thaI na zake. (128) # vibhAvAtmaka mahArogane TALIe A para nathI :- "tamane kamaLo thayo che. bAkI AMkha pILI na thAya' - AvI DokTaranI vAta kamaLAne TakAvavA mATe nathI paNa kamaLAne vadhato aTakAvavA mATe ane bhagAvavA mATe che. tema ApaNA vibhAvasvabhAvarUpa mahAroganI vAta paramarSioe tene TakAvavA mATe nahi paNa tene vadhato aTakAvavA mATe ane bhagAvavA mATe karI che. karmanA saMparkamAM AvavAnI jIvanI yogyatA e ja vibhAvasvabhAva che. anAdi kALathI A vibhAvasvabhAva sakriya che. anAdi kALathI sakriya A vibhAvasvabhAva AtmavirodhI evA baLathI puSTa thayela che. AtmavirodhI baLanI sahAyane dharAvanArA vibhAvasvabhAvano pracAra ane prasAra sarvatra avyAhata che. tIrthakaranA samavasaraNamAM gayelA paNa jIvanI cittavRttine Indriya dvArA bahAra pheMkavAnuM kAma A vibhAvasvabhAva kare che. tethI tyAM arihaMta paramAtmAne jovAnA badale ratna-suvarNAdinA kAMgarA-killA upara ane nAcatI apsarA vagere upara ja jIvanI ja najara coMTI gaI. tethI tyAM paNa ratnAdine bhegA karavAnA kartutvabhAvamAM ke e nAcatI apsarAne dhyA bhogavavAnA bhAvamAM ja jIva ghaNI vAra aTavAyo. A rIte sarvatra pAMceya IndriyonA mAdhyamathI cittavRttipravAhane bahAra pheMkIne vibhAvasvabhAva satata kartutva-bhostRtvabhAvane pedA kare che. tenA lIdhe che rAgAdi vibhAvapariNAmo, mAnasika vikalpasvarUpa taraMgonI hAramALA, bahirmukhadazA, baMdhadazA vagere bemaryAdapaNe vadhe ja rAkhe che. tathA tenA ja phaLasvarUpe janma, roga, ghaDapaNa, mota vagere duHkho A jIvane satata saMtApavAnuM kAma kare che. / vibhAvavaLagADamAMthI chUTavAno upAya AthI A vibhAvasvabhAva DAkaNanA vaLagADa jevo che. te kADhavA jevo ja che. tene mULamAMthI
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 [ adhyAtma anuyoga sahita ukheDavA mATe nIce mujaba AtmArthI sAdhake viziSTa bhAvanA karavI ke - "huM mULabhUta svarUpe vizuddha caitanyano akhaMDa piMDa chuM. mAruM vizuddha caitanya paramAnaMdathI paripUrNa che. tethI mAre bahAra kyAMya sukhanI bhIkha mAMgavAnI jarUra nathI. A nirmaLa cetanasvabhAva parama zAMtarasamaya che. e parama niSkaSAya ane parama nirvikAra che. tethI ukaLATa-adhIrAI-Aveza-Avega-ahaMkAra-kapaTa-tRSNA-bhogatRSNA vagere mAruM svarUpa nathI. AvA caitanyathI jhaLahaLatA mArA mahAna gaMbhIra svarUpanI samajaNa na hovAnA lIdhe, vibhAvasvabhAvanA kAraNe pragaTelA rAgAdi vibhAvapariNAmomAM tanmaya thaIne huM tAdAtmabuddhi karI beTho. tenA ja kAraNe huM ATalA dIrgha kALathI deha-dukAna-ghara-parivAra-virAdhanA vagere svarUpa bAhya saMsAramAM bhaTakyo tathA rAga-dveSAdivibhAvapariNAma ane saMkalpa-vikalpa vagere svarUpa atyaMtara saMsAramAM bhaTakyo. AvI mUrkhAmI karanArA evA mane dhikkAra ho. kharekhara keLanA vRkSanA thaDane ukheDavAmAM Ave e to enI aMdarathI navA-navA paDa nIkaLe ja rAkhe che. paNa temAMthI kazuM sArabhUta tattva nIkaLe nahi. AkuLatAsvarUpa rAga, vyAkuLatArUpa dveSa, kartutvabhAva, bhostRtvabhAva vagere vibhAvapariNAmo asAra na hovAnA lIdhe keLanA thaDa jevA che. mAre tenuM zuM kAma che ? basa have huM tenAthI aTakuM chuM. jema che? mRgajaLa tuccha che, tema DhagalAbaMdha saMkalpa-vikalpanI kalpanAnA taraMgonI hAramALA paNa tuccha che. tethI tenAthI paNa huM aTakuM chuM. pApodayamAM udvega ane puNyodayanuM AkarSaNa - A banne mAraka tattvothI e huM judo paDuM chuM. have huM zuddha caitanyanA akhaMDa piMDa svarUpe zAMtabhAve sahajatAthI pariNamuM chuM." A te mujabanI vibhAvanAthI pratidina lAMbA samaya sudhI AdarapUrvaka zuddha AtmasvarUpanuM dhyAna karavuM joIe. che zuddhAtmAnuM dhyAna karavAnA baLe sAdhakane aMtaramAM zAMtasudhArasanI anubhUti thAya che. tyAra bAda tene rayo jJAnasAranA tRptiaSTakamAM darzAvelI vigata satya padArthasvarUpe aMdaramAM pratIta thAya che. tyAM mahopAdhyAyajI . mahArAje jaNAvela che ke "advitIya zAMtarasanA anubhavathI atIndriya evI je tRpti thAya, tevI tRpti jIbhathI parasane cAkhavAthI paNa nathI thatI." je zuddhacetanyasvabhAvadhyAnanA sAta phaLane samajIe che zuddhAtmasvarUpanuM dhyAna roje roja lAMbA samaya sudhI AdarapUrvaka karatAM karatAM te dhyAna aMdaramAM pariName che. te dhyAna jema jema pariNamatuM jAya tema tema (1) vibhAvasvabhAvanuM sahakArI zuddhAtmavirodhI baLa kSINa thatuM jAya che. (2) pracura pramANamAM anAdikAlIna sahajamaLano reca thAya che. matalaba ke sahajamAnI kabajiyAta dUra thAya che. (3) kartutvabhAvanI ane bhostRtvabhAvanI pariNati prazithila bane che. (4) vibhAvadazA, vikalpadazA, baMdhadazA, bahirmukhadazA vagere atyaMta khalAsa thAya che. (5) aMtaHkaraNa nirAkuLa, nIrava (AMtarika ghoMghATathI zUnya) ane nirmaLa bane che. (6) kALa, svabhAva, bhavitavyatA, karma vagereno samUha paNa anukULa bane che. tathA (7) vibhAvasvabhAva moTA bhAge niSkriya bane che. A rIte tene niSkriya karavAmAM Ave to ja kevala caitanyasvarUpa AtmasvabhAva pragaTI zake. A lakSamAM rAkhI ajJAna, rAga, dveSa, vAsanA, lAlasA, tRSNA vagere svarUpe ApaNuM pariNamana na thAya tenI satata kALajI rAkhavAnI che. A rIte ja karmathI chUTakAro saMbhave. AthI ja samayasAra graMthamAM kuMdakuMdasvAmIe "rAgI jIva karma bAMdhe che ane vairAgyane pAmelo jIva karmathI chUTe che. tethI he jIva ! tuM karmomAM rAga nahi kara" - A mujaba jaNAvela che. AvA jJAnagarbhita vairAgyanA baLathI
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (1/8)] 349 maLato mokSa sadA vibhAvasvabhAvathI zUnya ja che. A aMge ratnakaraMDakazrAvakAcAramAM samantabhadrAcArye A jaNAvela che ke "traNa jagatanI uthala-pAthala karavA mATe samartha evo jo utpAda paNa thaI jAya ane seMkaDo kalpa pasAra thaI jAya to paNa muktAtmAomAM ekAda paNa vikriyA (= vibhAvasvabhAvakArya) dvA pramANathI na jaNAya." (128)
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 [ adhyAtma anuyoga sahita jI ho "zuddhasvabhAva kevalapaNuM lAlA upAdhikaja azuddha; jI ho viNa zuddhatA na mukti chaI, lAlA lepa na vigara azuddha l/1ra/lA (203) catura. kevalapaNuM kahatA upAdhibhAvarahitAntarbhAvapariNati te zuddha svabhAva. upAdhijanitabahirbhAvapariNamana yogyatA te azuddhasvabhAva chaI. jo (viNa zuddhatA=) zuddhasvabhAva na mAniI, to mukti na ghaTai(cha0). (vigara azuddhas) * jo azuddhasvabhAva na mAniI, to karmano lepa na ghaTaI. tti va - "zuddhasvabhAvanai kadApi azuddhatA na hoI, azuddhasvabhAvanaI pachaI paNi IzuddhatA na hoI" e vAjyAvi mata nirAkariuM. ubhayasvabhAva mAniI, koI dUSaNa na huvaI, te vatI./12/lA , kaivalyaM zukhabhAvo hyazuddha upaadhijstthaa| - zukhAd vinA na mokSaH syAd vinA'zuddhaM na lipttaa||12/9 / / iparAmarzaH kaivalyaM zava ja zuddha-azuddhasavabhAvanI prarUpaNA ja e kALa :- kaivalya e zuddhasvabhAva kahevAya che. tathA upAdhijanya azuddhasvabhAva kahevAya che. A zuddhasvabhAva vinA mokSa na thAya tathA azuddhasvabhAva vinA AtmA lepAya nahi. (12) hA bahirbhAvipariNamana TALIe . dii AdhyAtmika upanaya :- jIvanuM bahirbhAvapariNamana jyAM sudhI vegapUrvaka svaicchikapaNe cAlu ja che, tyAM sudhI aMtarbhAvapariNamana zakya ja nathI. tethI aMtarbhAve pariNamI javA mATe bahirbhAvanI 2e pariNatine kApavI paDe, bhedavI paDe, ghasavI paDe, ochI karavI paDe, maMda karavI paDe. te mATe dhyAna, tuM kAyotsarga vagere sAdhanA dvArA zuddhasvabhAvasabhukha thavAnI AvazyakatA che. tenAthI aMtarbhAvapariNatinI 3 dizA ughaDatI jAya che, zuddhasvabhAva pragaTavA mATe sArI rIte ullasita thato jAya che. pragaTa thayela AMzika zuddhapariNati ane aMtarbhAvapariNati zuddha AtmAne ahobhAvathI samarpita karavAthI puSTa thayelo che zuddha svabhAva pUrNatayA pragaTavA mATe vadhu ullasita thAya che. A kramathI zuddhAtmAnI bhAvanAthI, zuddha AtmAne bhAvita karavAthI dharmopadezamAlAvivaraNamAM zrIjayasiMhasUrie varNaveluM atyaMta pIDArahita, nirupama, - pustakomAM "zuddhabhAva' pATha. A.(1)no pATha lIdho che. 4 lA.(2) + pustakomAM pariNata pATha. ko.(9)mAM pariNamana' pATha A.(1)no pATha lIdho che. 1 A.(1)mAM "zuddhasvabhAva kevalapaNo te kahII pATha. pustakomAM "pariNAmana' pATha. bhA) + ko.(1+11)mAM "pariNamana' pATha. mo.(2)mAM "azuddhatA' azuddha pATha.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo ( 19)]. 351 anaMta muktisukha pragaTa thAya che. tene pragaTa karavAnI preraNA ahIM meLavavA jevI che. * yogI vyavahAramAM sUtelA, AtmakAryamAM jAgRta ja prastutamAM bhAvaprAbhRta graMthanI eka gAthAnI vibhAvanA karavA jevI che. tyAM kuMdakuMdasvAmIe jaNAvela che ke "jo cAra gatimAMthI mukta thaIne jaldIthI zAzvata sukhane tuM icchatA ho to suvizuddha nirmala A AtmAnI, bhAvathI zuddha banIne, bhAvanA kara." AThamI zAkhAmAM darzAvela "mAruM zarIra, mAruM dhana' A vagere asabhUta vyavahAra tyAjya che. temAM magna banavAmAM Ave to potAnA AtmAnA kAryamAM mahAtmA uMghI jAya che. A aMge mokSaprAbhRtamAM kuMdakuMdasvAmIe jaNAvela che ke je yogI vyavahAramAM sUtelA (0 hoya te potAnA AtmAnA kAryamAM jAge che. tathA je AtmA vyavahAramAM jAge che te potAnA AtmAnA kAryamAM uMdhe che." pUrve (7/11) A saMdarbha jaNAvela hato. tenuM ahIM anusaMdhAna karavuM. "mohanidrAmAM ja sUtelA hoya te muni nathI. munio to sadA jAgatA hoya che' - A mujaba AcArAMgasUtrane yAda che karIne mahAtmAoe zuddhAtmasvabhAvamAM kAyama jAgRta rahevuM joIe. adhyAtmasAranI paNa eka kArikAnI che ahIM vibhAvanA karavI. tyAM mahopAdhyAyajIe jaNAvela che ke "sarva jIvanA samUhane je (zuddhAtmadazA) mA rAtri lAge che, te dhyAtA yogIne dinamahotsava lAge che. tathA jemAM (dahAdhyAsAdimAM) sarva kadAgrahI | jIvo jAge che, temAM dhyAtA yogI UMdhe che.' temaja samayasAra graMthanI eka gAthA paNa ahIM khAsa manamAM sthira karavA yogya che. te gAthAno artha A mujaba che ke "zuddha AtmAne jANato-anubhavato jIva zuddha AtmAne ja pAme che. ane azuddha AtmAne jANato-anubhavato jIva azuddha AtmAne ja pAme che. (12/9).
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 [ adhyAtma anuyoga sahita jI ho niyamita ekasvabhAva je, lAlA upaciraI paraThANa; jI ho te upacarita svabhAva chaI, lAlA e viNa kima paranANa ? // 12/10 ru (204)catura. niyamita ekasthAnake nirdhAriuM, je ekasvabhAva, para sthAnakaI upacara, te upacarita svabhAva (chaI=) hoi. (e viNa=) te upacaritasvabhAva (viNa=) na mAniIM *to "sva-paravyavasAyijJAnavaMta AtmA" kima kahiIM? je mATaiM jJAnanaIM svaviSayatva to anupacirata chai. paNi paraviSayatva te parApekSAI pratIyamAnapaNaU tathA paranirUpitasaMbaMdhapaNaIM upacarita chai. *(paranANa=)paraviSayaka jJAna parApekSapaNe upacaritasvarUpavALuM kahyuM paranirUpitasaMbaMdhe. Indriyo ane pustakAdimAM je jJAnasvabhAva che, te paNa uparita bhAvathI jANavo joIe. nahitara anaMta jJAna, darzana, cAritra guNasvarUpI AtmAnA svarUpanI sAthe virodha Avaze.* // 12/105 parAmarzaH ekasvabhAva ekatra nizcito'nyatra caryate / upacarita uktaH sa parajJAnaM na taM vinA / / 12/10 / / upacaritasvabhAvanI samajaNa nizcita thayelA eka svabhAvano anyatra upacAra karavAmAM Ave che, te tenA vinA anya vastunuM jJAna thaI na zake. (12/10) jJAnamAM parapratibhAsane gauNa banAvIe AdhyAtmika upanaya :- ahIM TabAnuM tAtparya ema jaNAya che ke jJAnanuM jJeya jo mAtra jJAna pote aja bane to jJAna atyaMta nirmaLa banatuM jAya che. AtmajJAnI puruSo potAnA caitanyasvarUpanuM anusaMdhAna karavA pUrvaka jJAnane mukhyapaNe svAtmaka zeyAkAre pariNamAve che. A rIte teo atyanta nirmaLa jJAnano anubhava kare che. jo ke jJAna to arisA jevuM che. tethI jJAnamAM jeTalo nirmaLa caitanyasvabhAva hoya Dho teTalA pramANamAM tenA baLathI sva-parano pratibhAsa temAM thaye ja rAkhe che. to paNa samyagdaSTi jIvo lokArtha :- eka sthAne ] upacaritasvabhAva kahevAya che. (al pustakomAM '...sthAni' pATha. A.(1)no pATha lIdho che. * pustakomAM 'sthAnaki' pATha. lA.(2)no pATha lIdho che. pustakomAM 'to' nathI. si.+ko.(9)mAM che. * pustakomAM 'te' pATha che. A.(1)+ko.(7)mAM 'je'. * cihnadrayavartI pATha ma.mAM tathA ghaNI hastapratomAM nathI. zAM.+ko.(7)mAM che.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + To (12/10)] 353 jJAnathI bhinna evA para zeya padArthone potAnA jJAnamAM gauNa kare che ane mukhyapaNe jJAnane potAne ja jJAnano zeya banAve che. tethI teo jJAnaabhinna zeyanA AkArane ja mukhya banAvIne te svarUpe potAnA jJAnano anubhava kare che. tathA te mujaba zraddhA kare che. matalaba ke paranuM lakSa chUTIne pratibhAsamAna jJAna aMdaramAM jhaLahaLe che. A rIte jJAnathI abhinna jJAtAno anubhava samakitI karI lye che. paraMtu mithyAdaSTi jIva pratikSaNa jJAnane choDI jJAnamAM sadA pratibhAsamAna rAgAdi parajJeya sAthe ekAkAratadAkAra-tanmaya thaI jAya che. tathA rAgAdi para padArtha sAthenA tAdAtmyano Azraya kare che, paratAdAtmyano anubhava kare che. tathA rAgAdi para padArthanA tAdAtmyanI ja ruci-zraddhA pakaDI rAkhe che. A ja abhiprAyathI mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje adhyAtmasAra graMthamAM Atmanizcaya adhikAramAM jaNAvela che ke "jema ajJAnI mANasa lAla-pILA phUla vagere svarUpa upAdhinA vaividhyathI utpanna thayela lAlAza-pILAza vagere bhedone = prakArone sphaTikamAM jANe che, (Aropita kare che,) tema ajJAnI jIva karmakRta bhedabhAvone rAgAdipariNAmone AtmAmAM ja mAne che. tethI te 'huM rAgI chuM, dveSI chuM, krodhI chuM - ItyAdirUpe abhimAna kare che.'' = a / jJAna sivAyanA pariNAmonI upekSA karIe / A AthI jJAna sivAyanA tamAma zeyanI (= 52zeyapadArthanI) ruci-dRSTi-abhilASA-lakSa-zraddhA choDIne gaMbhIra pariNatithI potAnA upayogane aMdaramAM vALIne, upayoga potAne ja jJeya banAve tevuM karIne, jJAnAtmaka zeyanA jJAnanI mukhyatA rAkhavI e ja svAnubhUtino AMtarika tAttvika mArga che. kema ke jJAna pote ja potAne zeya banAve, jJAna potAne ja jANavA-mANavA utsuka bane to ja zuddha upayoga pragaTa thAya che. tathA te zuddhopayoga dvArA nirupAdhika Ananda svabhAvI evA jJAtAthI abhinnapaNe jJAnanA svarUpano sAkSAtkAra thAya che. prastutamAM lokottara nyAyane paNa lAgu pADavo. te e rIte ke jJAtA ja . pUrNasvarUpe jJAnAtmaka banI jAya te mukti che. (matalaba ke jJAnanuM sadA mATe kevaLa svasanmukha sthira yo thaI javuM te ja mokSa che. lokAlokasvarUpa para zeyano temAM pratibhAsa thAya to paNa muktAtmA tathAsvabhAvI jJAnane ja jANe che. te parazeyamAM tAdAtmya ke mamatva dhAraNa karatA nathI.) tathA jJAtAne rAgAdi jJeyamAM tAdAtmya anubhavAya te ja bhavabhrama che. (arthAt ajJAnadazAmAM jJAnanuM svaprakAzakapaNuM lakSa bahAra nIkaLI jAya che tathA paranuM lakSa ane parano pakSa majabUta thaI jAya che. jyAre jJAnadazAmAM zeyanA pratibhAsa uparathI potAnuM lakSa chUTI jAya che ane svaprakAzakatAno pakSa dRDha thAya che.) jo ke samakitI ke mithyAtvI tamAma jIvonuM jJAna svapratibhAsI hoya ja che. to paNa svano nirmaLajJAnano anubhava to samakitInA jJAnamAM ja mAnya che. jJAnI-ajJAnIne pratibhAsa beno hoya che. paNa jJAnIne lakSa svanuM hoya che, ajJAnIne paranuM hoya che. ATalo ahIM taphAvata samajavo. tethI jJAnamAM jyAre sva-parano pratibhAsa thato hoya tyAre upayogano viSaya rucipUrvaka sva = jJAna ja bane tevuM karavuM. bAkI mithyAtvano uccheda thavo durlabha ja che. jIvanA paramapAriNAmikabhAvasvarUpa jJAtAthI bhinna bAhya zarIra-parivAra-dhana vagere zeya padArtha tathA rAgAdi AMtarika jJeya padArtha - A bannenI jijJAsA, anusaMdhAna, ruci, pakSa, lakSa vagere jo chUTe nahi, choDavAnI taiyArI paNa nA hoya to svAnubhUtinI AzA choDI ja devI. parane rucipUrvaka jANavAnuM cAlu rAkhavuM che ane jJAnasvarUpa =
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 [ adhyAtma anuyoga sahita jJAtAno sAkSAtkAra karI levo che - A be vAtane miyAM-mahAdevanI jema kadApi meLa paDe tema nathI. tethI aparokSa svAnubhUtinI kAmanAvALA AtmArthI jIvoe potAnA dehadharma vagere saMbaMdhI ruci vagerene sauprathama paraThavI devI paDe, choDavI paDe. # upacAra vakhate jAgRti keLavIe # tathA "huM kALo chuM, huM goro chuM, huM dUbaLo chuM, huM jADo chuM, huM lAMbo chuM, huM TUMko chuM - A prakAre je vyavahAra thAya che, te jJAnagata parapratibhAsasvabhAvanI rucine mukhya banAvavAthI thAya che. tethI te vyavahAra aupacArika che, vAstavika nahi. AtmAnI aMdara vAstavamAM gaurava, kRSNatva, sthUlatva, A kRzatva, dIrghatva, hRsvatva vagere guNadharmo rahetA nathI. paraMtu AtmAnA kAraNe zarIramAM te te guNadharmo dhyA Ave che. tethI zarIragata te te guNadharmono AtmAmAM upacAra thAya che. A hakIkata uparokta vyavahAra karatI vakhate magajamAM barAbara vasI gayela hoya to tevA prakArano vyavahAra karatI vakhate koI paNa 01 jAtanA AghAtano ke pratyAghAtano anubhava karyA vinA AtmA asaMga ane alipta dazAmAM ArUDha , , thato jAya. tethI sarvatra (1) niraMjana, (2) nirAkAra, (3) nirlaeNnDa, (4) nirlepa, (5) nirupama, (6) nirvikalpa, (7) nirAvaraNa, (8) nirAkuLa, (9) nirmama, (10) nirmada, (11) niSkriya, (12) tuM nirmala, (13) nispRha, (14) niSkaSAya, (15) nirmoha, (16) niSpakaMpa, (17) nirvikAra, (18) A nirupAdhika, (19) niravadhi (= amaryAdita), (20) nitaraMga, (21) nitya, (22) nirAbAdha (pIDArahita), (23) nirdAnta, (24) nIrUpa, (25) nIrAga, (26) niSkarma (karmazUnya), (27) chenibaMdha (= karmabaMdharahita), (28) nirAzrava (= Azravamukta), (29) nirguNa ( rajoguNa-tamoguNa -sattvaguNarahita), (30) nirapekSa (= potAnA astitvAdi mATe paradravya-guNAdinI apekSAthI rahita), (31) nizcala, (32) niSkalaMka, (33) niSkicana, (34) nirAzaMsa, (35) nirbhaya, (36) nirAlaMbana, (37) nirupadrava, (38) nIrajaska (= karmarajakaNathI mukta), (39) pApamukta, (40) nirAhAra, (41) avidyAgrahaNazUnya, (42) Adhi-vyAdhi-upAdhi Adi prapaMcathI zUnya, (43) AsaktizUnya, (44) niSkala (= matijJAnAdinA aMzothI rahita akhaMDa kevala caitanyasvarUpa), (45) nIrava (kolAhalazUnya), (46) nIrogI, (47) janmazUnya, (48) ghaDapaNa vinAnA, (49) niHsaMga, (50) niHsIma (= nirmaryAda) ane (51) nirdoSa jJAtA evA AtmAne ja pakaDavo, tenAthI bhinna zeyane nahi. tethI samayasAra graMthamAM kuMdakuMdasvAmIe jaNAvela che ke "prajJA vaDe evuM grahaNa karavuM ke - je jANanAro che, te nizcayathI huM chuM. bAkInA je bhAvo che, te mArAthI para = bhinna che - ema jANavuM." AvI jAgRti keLavavAnI AdhyAtmika preraNA A zloka dvArA prApta karavA jevI che. tenAthI samasta vRttiono samyak prakAre uccheda thavAthI vairAgyakalpalatAmAM mahopAdhyAya zrIyazovijaya mahArAje varNavela siddhasukha jhaDapathI prApta thAya che. tyAM jaNAvela che ke "dehavRttithI zArIrika duHkha utpanna thAya che. tathA manovRttithI mAnasika duHkha pragaTa thAya che. deha-manovRtti na hovAthI siddhazilAmAM mahAsukha siddha thAya che." (12/10)
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 355 dravya-guNa-pathAryano rasa + Tabo (12/11)] jI ho karmaja-sahaja bi bheda te, lAlA mUrta-acetanabhAva; jI ho prathama jIvane vaLI siddhanaI, lAlA apara parajJasvabhAva /12/11il (205)catura. te upacaritasvabhAva (be bhedaka) 2 prakAra chai. eka karmajanita. eka (sahajas) svabhAvajanita. tihAM pudgala- saMbaMdhaI jIvanaI (mUrta-acetanabhAva=) mUrNapaNuM anaI acetanapaNuM ga je kahiI chai, tihAM jIrvAdI: e rIti *te jIvano* upacAra chaI, te karmabhanita chaI.* te mATaI te karmaja upacaritasvabhAva chaI. te (=prathama) jIvanaI. (vaLI,) apara kahatAM bIjo, je sahaja upacaritasvabhAva, te siddhanaI parajJapaNuM, tihAM koI karmopAdhi chaI nahIM.p, taduktam AcArasUtre - "akammassa vavahAro Na vijjai, kammuNA uvAhI jAyati"tti (sA.9//9/990) I/12/15 dara zarma-sAmelA ja vipADavetana-mUtA " Adyo jIve'paraH siddhe prjnytaa'nydrshitaa||12/11|| parAmarzaH karma kaa upacaritaravabhAvanA be bheda 68 pitA :- karmajanita ane svabhAvajanita evA bhedathI upacaritasvabhAva be prakAre che. jIvamAM acetanatA ane mUrtatA kahevAya che, te prathama upacaritasvabhAva che. tathA siddha bhagavaMtamAM parajJatA ghA ane paradarzitA e bIjo upacaritasvabhAva che. (12/11) 0 navI upAdhio bhegI na karIe che hajAra :- karmabhanita upacaritasvabhAvane darzAvavAnI pAchaLa Azaya evo jaNAya che che ke bAhya upAdhi karyajanita che. tathA jo jAgRti rAkhavAmAM na Ave to upAdhi karmajanaka banI 4 jatAM vAra na lAge. "A hoziyAra, te mUrakha, A zrImaMta, te garIba' - vagere svarUpa aupAdhika che vyavahArathI utpanna thayela sukha-du:kha navI Adhi-vyAdhi-upAdhinuM janaka banI na jAya tenI sAvadhAnI yo pustakomAM "karmasahaja pATha. ko.(1+5+8) + (mo.2)no pATha lIdho che. # ko.(9)+si.ma.mAM "vaLI' nathI. zAM.mAM che. *...* cihnadvayamadhyavartI pATha phakta P(3)mAM che. .. citadvayamadhyavartI ko.(9)+si.mAM nathI. 3 P(2)mAM "paramANa...' azuddha pATha. 0 mo.(2)mAM "nahIM pATha nathI. 1. akarmaNaH vyavahAraH na vidyate, karmaNA upAdhiH jaayte|
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ adhyAtma anuyoga sahita 356 rAkhavI te AtmArthI jIvanuM umadA kartavya che. te mATe karma, nokarma (zarIrAdi) vagereno kartRtva -bhoktatvabhAva choDavo tathA jJAtA-dRSTAbhAvane grahaNa karavo. temaja nirupacarita niHsaMga nijasvarUpaprakAzaka zuddhacaitanyasvabhAvane vize kartRtvabhAva ane bhoktRtvabhAva Adaravo. te mATe roja dIrghakALa sudhI ahobhAvapUrvaka nirupacarita nijasvabhAvano abhyAsa karavAnI Teva pADavI. te abhyAsa A rIte karI zakAya ke - "(1) rAga-dveSa vagere vibhAvapariNAmo ane (2) vitarka-vikalpanA taraMgonI hAramALA kharekhara vibhAvasvabhAva, azuddhasvabhAva, karma, kALa vagere paribaLonI preraNAthI niraMtara pragaTa thaye ja rAkhe che. (3) kolAhala, kadanna (kharAba bhojana), kiMkara, kRmi, kanyA, kAminI, kuTuMba, kAyA, kAMcana, kIrti, kUvo, kariyANuM, kastUrI, kamaLa, sAdaDI, kUtaro (kapila), godaDI vagere padArtho paNa karma, kALa vagere kAraNonA pratApe maLe che. A traNeya prakAranA AMtara-bAhya padArthonuM pratibiMba darpaNatulya mArA jJAnamAM satata paDe ja rAkhe che. paraMtu A padArtho mAruM svarUpa nathI. mArA svarUpe e padArtho rahetA nathI. kAraNa ke teo nazvara che, huM nitya chuM. kolAhala-kadanna vagere jaDa che. huM cetana chuM. kAyA-kAMcana vagere pudgalo paNa eMThavADa svarUpa che. anaMtA jIvoe bhogavI-bhogavIne tene choDela devI che. kanyA, kAminI vagere to jaMgama (Mobile) ukaraDo ja che. kAyA vagere gaTarasvarUpa che. rAgAdi mA ane vikalpAdi to phoDalA (gUmaDA) ja che. kAyA, kanyA, kAminI Adi hADapiMjara svarUpa azuci che, gaMdI cIja che. jyAre caitanyasvarUpa huM to paramazuci-paramapavitra chuM. A ja kAraNe huM teono nathI thato tathA teo mArA nathI thatA. e padArtho paudgalika che. e mArAthI bhinna che. huM eno kartA nathI. kAraNa ke judA-judA karmAdi pudgaladravyo, kALa, vibhAva vagere svabhAva, niyati vagere dvArA teo utpanna thayA che. tathA huM teono bhoktA paNa nathI. kAraNa ke huM to anAdi-anaMta parama yo madhura caitanyarasamaya mArA potAnA paramAnaMdanA bhogavaTAmAM gaLADUba chuM. huM kyAM teone bhogavavA jAuM? } A rAga rAgamAM vase, jJAna jJAnamAM vase 5ramArthathI to huM upayogasvarUpa chuM. upayogamAM ja huM vasuM chuM. tathA rAgAdi padArtho to rAgAdimAM ja vase che. huM to upayogAtmaka chuM. tethI mArAmAM rAgAdi bhAvakarma, jJAnAvaraNIyAdi dravyakarma ke dehAdi nokarma rahelA nathI. bhAvakarma, dravyakarma ane nokarma - A traNa ane mArA vacce atyaMta svarUpaviparItatA rahela che. mArA caitanyasvarUpathI atyaMta viparItasvarUpa bhAvakarma-dravyakarma-nokarmanuM che. tethI te traNa ane mArA vacce pAramArthika AdhAra-AdheyabhAva raheto nathI. athavA rAgAdisvarUpa vibhAva pariNAmo mohanIyakarma vagere svarUpa pudgalomAM bhale raho. kAraNa ke rAgAdi bhAvakarma ane mohanIyAdi dravyakarma vacce paraspara sAjAtya rahela che. te rIte sAjAtyanA lIdhe ja vitarka, vikalpa vagere bhAvo aMtaHkaraNAdimAM rahI zake tathA kolAhala bhASAvargaNAdimAM rahI zake ane kadanna (kubhojana) Adi padArtho audArikAdi vargaNAmAM rahI zake. paraMtu dravyakarma te huM nathI. dravyakarma to mArA pADozI che. pADozInA gharamAM rahelA rAgAdine huM kevI rIte bhogavuM ? tathA kolAhaladhAraka bhASAvargaNA vagere to mArA mATe paradeza che. paradezamAM rahelA kolAhala, kubhojana vagereno huM kevI rIte bhogavaTo karI zakuM ? tethI huM teono bhoktA nathI. karma, mana, Indriya, zarIra vagere bhale pUrvokta traNeya rAgAdi padArthono bhogavaTo kare. paraMtu
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rasa + Tabo (12/11)] 357 huM to rAgAdi traNeya padArthono mAlika nathI, kartA nathI, bhoktA nathI. rAgAdi traNeya padArtho mArA nathI. tethI rAgAdisApekSa evA svatva, svAmitva, kartRtva, bhoktatva vagere bhAvothI zUnya evo huM teono mAtra sAkSI ja chuM. mAre ane teone koI levA-devA nathI. te mArA caitanyasvarUpanA sAdhaka nathI ke bAdhaka nathI. kema ke huM to mArA caitanya svabhAvamAM lIna thayelo chuM." (guNasena, gajasukumAla muni, baMdhaka muni, metArya muni vagerenA dRSTAMtathI A bAbatanI vadhu spaSTa vibhAvanA karI zakAya.) che "AtmA rAgAdino kartA-bhoktA-jJAtA nathI' - tevuM saMvedana karIe che "vAstavamAM to A rAgAdi sarva padArthone nathI to zuM karato, nathI to huM bhogavato ke nathI to huM jANato. huM to rAgAdi Seya padArthonA AkArathI pariNata thayelA evA mArA jJAnane ja mAtra jANuM chuM. arIsA jevA mArA nirmaLa jJAnamAM pratibiMbita thatA te te yAkArone huM jANuM chuM. jJAnadarpaNamAM zeya evA rAgAdi padArthonuM pratibiMba paDe che paNa jJAna svayaM rAgAdisvarUpe pariNamI jatuM nathI. bAkI to jJAnadarpaNamAM kolAhala, kubhojana, kiMkara vagerenuM pratibiMba paNa paDe che. kolAhalAdino pratibhAsa jJAnamAM thAya ja che. tethI jJAna kolAhala-kubhojana vagere svarUpe paNa pariNamI javAnI samasyA sarjAze. e to to jJAna pote jaDa thaI jaze. tethI nakkI thAya che ke jJAna zeyAkArapratibhAsasvarUpe pariName che. paNa zeyasvarUpe pariNamatuM nathI. jema arIsAmAM agninI jvALA dekhAya tyAre vivekIne khyAla che ane ke "jvALA to agnimAM ja che. arIsAmAM jvALA pravezela nathI. arIsAmAM je jaNAya che, te jvALAnuM 0i pratibiMba che.' te ja pramANe vivekI sAdhakane khyAlamAM Ave che ke "rAgAdi pariNAmo jJAnadarpaNamAM pratibiMbita thAya che. jJAnamAM rAgAdinuM pratibiMba = zeyAkAra mAtra che. bAkI rAgAdi to karmAdipudgalomAM A rahelA che. jJAnadarpaNamAM rAgAdi vibhAvapariNAmo ghUsI nathI gayA. tethI potAnAmAM pratibiMbita thayelA che. rAgAdizeyAkArane jANatuM jJAna ja mArA dvArA jaNAya che paraMtu tuccha ane asAra evA rAgAdipratibhAsane che jANavAnuM mAre zuM kAma che ? tene jANavAthI mAre saryuM. huM to rAgAdi para padArthanA pratibhAsathI ba udAsIna banIne mArA potAnA caitanyasvabhAvamAM tanmaya thaIne upAdeyabhAvathI jJAnanI nirmaLatAnuM ja che! saMvedana karuM. jJAnanI nirmaLatA svaprakAzamaya che, anupacarita che. jJAnamAM rahelI upacaritasvabhAvarUpa parapratibhAsatAnI upekSA karIne anupacarita = tAttvika evI svaprakAzatAmAM ja huM mArI dRSTine sthApe chuM. tenA dvArA nijAnaMdanI apUrva madhuratAno AsvAda mANavA maLe che. A nijAnaMdanI madhuratA nirupAdhika che. kAraNa ke te zuddhacaitanyamaya che. sAthe sAthe zAMtarasanuM amRta tathA samAdhirasanuM amRta paNa te nijAnaMdamAdhuryamAM vaNAyela che. have vibhAvAdinA bIjA rasAsvAdanI mAre jarUra nathI." AvA prakAre potAnA nivAdhika svarUpanuM saMvedana karavAno roje roja evo abhyAsa karavo ke je bAhya viSayonA AkarSaNano uccheda kare. prastutamAM jJAnasAranA tRptiaSTakano bIjo zloka UMDANathI bhAvita karavo. temAM mahopAdhyAyajIe jaNAvela che ke "jo jJAnIne potAnA jJAnAdi guNothI ja zAzvatI tRpti thatI hoya to jenAthI kSaNika tRptino AbhAsa thAya tevA IndriyaviSayonI zI jarUra che ?" matalaba ke svaguNatRpta jJAnIne bAhya viSayonI jarAya paDI hotI nathI.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 [ adhyAtma anuyoga sahita << jJAnI zubha kriyA-bhAvane paNa jJAnadarpaNamAM sthApe # tAttvika jJAnayogInA jIvanamAM temanI potAnI bhUmikAne ucita evA prazasta AcAra ane prazasta bhAva avazya hoya che. paNa te prazasta AcAra+bhAvane paNa teo potAnA jJAnadarpaNamAM pratibhAsita svarUpe joI rahelA hoya che. "meM A kriyA karI. meM A zubha bhAvane karyo - A mujaba kartutvabhAvane teo sparzatA nathI. potAnA jJAnamAM pratibhAsita thatA vikalpAdinI jema prazasta AcArane ane bhAvane jotA-jotA teo tenA pratye paNa udAsInabhAva rAkhIne jJAnadarpaNanI nirmaLatAnuM ja upAdeyabhAve saMvedana kare che. jJAnanI nirmaLatA ja temanA aMtaHkaraNamAM upAdeyapaNe vaselI hoya che. tethI potAnA jJAnamAM A pratibhAsita thatA pArakA dravya-guNa-paryAyanuM AkarSaNa paNa temanA aMtaramAM jAgatuM nathI. paradravyAdinA { mohane teo jarA ya nathI sparzatA. paraMtu potAnA jJAnamAM bhAsatA paradravyAdi-prazastakriyA-prazastabhAvAdimAMthI teo asaMgabhAvathI pasAra thaI jAya che. "meM A karyuM. huM A jANuM chuM - ItyAdisvarUpe ahaMkAranA ( vamaLamAM teo khUMcatA nathI. ka karmapariNAmanA kartA nahi, jJAtA rahIe A aMge jJAnasAranA eka zlokanI vibhAvanA karavA jevI che. tyAM mahopAdhyAyajI mahArAje nuM jaNAvela che ke "jJAnasvarUpa darpaNamAM jJAnAdi samasta paMcAcArane sthApavAthI jemano bodha nirmaLa thayela ho che, te nakAmA paradravyamAM kyAM moha pAme?" matalaba ke potAnA jIvanamAM vaNAyelA ane upayogI - evA saMyamasAdhaka AcAramAM paNa kartutvabhAva-mamatvabhAvAdithI je mohita thatA na hoya tevA maharSi 0 anupayogI evA paradravya-guNAdisaMbaMdhI svatva-svAmitva-kartutva-bhoknatvAdi malina bhAvothI mUDha na ja bane. AvuM thAya to ja AtmajJAna saMbhave. tethI samayasAramAM kuMdakuMdasvAmIe jaNAvela che ke karmanA pariNAmane temaja nokarmanA pariNAmane je AtmA karato nathI paraMtu jANe che, te jJAnI thAya che." ja bAhya-AMtara sAdhanAmAM lIna thaIe ja. A bAbatane manamAM daDhatAthI sthApIne, "upAdhione choDavA mATe maLelo mAnavabhava navI navI upAdhione bhegI karavAmAM veDaphAI na jAya tevI jAgRti rAkhI karmane ukheDavA mATe bahiraMga ane aMtaraMga sAdhanAmAM AtmArthI sAdhake sadA sajja rahevuM' - AvI bhalAmaNa A zloka dvArA prApta thAya che. tenAthI niyamasAramAM jaNAvela siddhasukha khUba najIka Ave. tyAM kuMdakuMdasvAmIe jaNAvela che ke ATheya prakAranA karmabaMdhano nAza karIne, ATha mahAguNothI yukta, lokAgrabhAgamAM rahelA, te siddha bhagavaMto AvA sarvottama hoya che." (12/11)
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + To (12/12)] jI ho dasaI vizeSasvabhAva e, lAlA savi ikavIsa saMbhAli; jI ho savihuM pudgala-jIvana, lAlA pannarabheda chaI kAli / / 12/12/ 359 ruu (206)catura. e dasaI vizeSasvabhAva, niyatadravyavRtti mATaI.e madhye pUrvokta 11 sAmAnyasvabhAva sa (saMbhAli=) bheliU, tivAraIM sarva milInaIM ekavIsa svabhAva thAI. pudgala-jIvanaI e (saviThuM=) 21 IM svabhAva hoI. tathA (kAli=) kAla dravyanaIM viSaI (pannarabheda=) 15 svabhAva (chaI=) hoi, 21 mAMhithI 6 kADhiiMti vAI 12/125 (206) parAmarzaH vizeSAkhyA svabhAvA hi dazaikAdazamIlitAH / jIva-pudgalayoH santi kAle pnycdshaa'ksstaaH||12/12|| * vizeSavabhAvanirUpaNa upasaMhAra :- vizeSa nAmanA svabhAva dasa ja che. pUrvanA agyAra sAmAnyasvabhAvanI sAthe te bhegA karavAmAM Ave to kula ekavIsa svabhAva thAya. jIvamAM ane pudgalamAM ekavIsa svabhAva 2helA che. jyAre kALamAM paMdara svabhAva abAdhita che. (12/12) * mukhya dhyeyane jhaDapathI hAMsala karIe cha :- agyAramI zAkhAmAM jaNAvela agyAra sAmAnyasvabhAvamAMthI caitanyasvarUpa paramasvabhAvane pUrNatayA vizuddhapaNe pragaTa karavAnA mukhya dhyeyathI bAramI zAkhAmAM jaNAvela cetanasvabhAva, amUrtasvabhAva ane zuddhasvabhAvane pragaTa karavA satata tatpara rahevAnI sUcanA ADakatarI rIte dhyA AmAM prApta thAya che. te mATe rAta-divasa sva-parabhedaviSayaka vijJAnano abhyAsa karavo joIe. te A rIte - upayoga e ApaNuM caitanyasvarUpa che. tathA rAgAdi jaDa che. kAraNa ke te karma vagere pudgalonA vikArasvarUpa che. jyAre jyAre bahAranA ke aMdaranA viSayonuM sannidhAna thAya, tyAre tyAre upayoga te-te viSayAkAravALo bane che. kAraNa ke te nirmaLa che. jema judA-judA padArtho upasthita thatAM sphaTika, darpaNa vagere vastuo potAnI nirmaLatAnA lIdhe sannihita lAla-pILA vagere puSpa vagerenA lAla-pILA AkAravALI bane che, tema upayoga aMge samajavuM. A yo U upayogamAM rAgAditAdAtmyanA bhAnane choDIe U jo ke jema sphaTikAdinI nirmaLatA potAnA ujjavaLasvarUpe pariNamavAmAM samartha che, tema upayoganI nirmaLatA haMmezA potAnA caitanyasvarUpe pariNamavAmAM samartha che ja. kAraNa ke potAnA caitanyasvarUpane anusaranAro pariNAma e ja to upayoganuM lakSaNa che tathA upayoganirmaLatA upayogathI abhinna ja che. judA-judA zeyAkArapratibhAsavALI pariNati upayogamAM utpanna thAya tyAre paNa upayoganI nirmaLatA to caitanyasvarUpe ja pariNamatI hoya che. bAkI to jIva ajIva thavAnI samasyA sarjAya. to paNa * ma.mAM 'saba' pATha. ko.(2+4+7) + A.(1)no pATha lIdho che.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyA 360 [ adhyAtma anuyoga sahita gADha mithyAtvanI avasthAmAM vibhAvasvabhAva, azuddhasvabhAva vagerenA sAmarthyanA lIdhe pAMceya IndriyonA mAdhyamathI cittavRttipravAha bahAra pheMkAya che, tyAre zarIrAdine anukULa evA viSayonI upalabdhinA nimitte rAgAdibhAva sAthe ane zarIrAdine pratikULa evA viSayonI upalabdhinimitte (= prAptinimitte ke jANakArI nimitte) dveSAdibhAva sAthe upayoga tanmayapaNAne pAme che. upayoga rAgAdisvarUpa na banavA chatAM rAgAdi vItarAgasvabhAva sAthe tanmaya to jarUra thAya che. potAnA amUrtasvabhAva, nIrAgasvabhAva = zuddhasvabhAva ane caitanyasvabhAvanuM jIvane jJAna na hovAthI te samaye jIvane potAno upayoga rAgAdisvarUpe pariNamI gayo hoya tevuM lAge che. 'rAga-dveSAdidazA pudgalakarmanA udayano svAda che. te mArA AtmAthI atyanna bhinna che. mArA caitanyarasano madhura AsvAda tenA karatAM taddana vilakSaNa che' A pramANe bhedavijJAna na hovAthI ajJAnI jIva rAgAdirasAsvAdane potAno bhAva jANe che. tethI upayoga ane rAgAdi pariNAmo te ajJAnI jIvane ekarUpe ja lAge che. prastutamAM jJAnasAranA nimnokta zlokanA bhAvArthanI vibhAvanA karavI. tyAM jaNAvela che ke 'AtmAnuM svabhAvasiddha svarUpa sphaTika jevuM nirmaLa che. temAM karmajanya upAdhinA rAgAdinA saMbaMdhano Aropa karavAthI bhedajJAnazUnya ajJAnI-avivekI jIva mUMjhAya che.' = = * rAgAdithI ane vikalpothI jJAnane chUTuM pADIe jyAre upazamabhAva, jJAnagarbha vairAgyadazA, antarmukhatA, hRdayanI ArdratA, komaLatA, bhadrikatA vagere guNono AtmArthI jIvanA jIvanamAM udaya thAya tyAre aMdaramAM uThatA rAgAdi vibhAvapariNAmo bhArabojarUpe anubhavAya che tathA mananA saMkalpa-vikalpomAM nirarthakatAnuM saMvedana thAya che. rAgAdi dvArA potAno upayoga dabAto hoya temaja saMkalpa-vikalpAdi dvArA potAnA jIvanano amUlya samaya lUMTAto hoya tevuM te anubhave che. tethI (1) dehamaya saMsAra, (2) Indriyamaya saMsAra ane (3) manomaya saMsAra asArarUpa - tuccharUpa lAge che. tethI ja trividha saMsAramAM te hoMze-hoMze taNAto nathI. rucipUrvaka potAne lAMbA samaya sudhI temAM joDato nathI. Ama bhavAbhinaMditAno uccheda thavAthI oghadiSTa ravAnA thAya che tathA yogadRSTi udaya pAme che, vadhe che, temaja baLavAna thAya che. rAgAdithI ane vikalpAdithI potAnA upayogane chUTo pADavAnuM praNidhAna atyaMta dRDha thAya che. khAvA-pIvA vagerenI jaMjALasvarUpa dehajagata, viSayAsakti-bhogatRSNAdimaya Indriyajagata ane saMkalpa-vikalpa-antarjalpa vagerethI ubharAtuM manojagata - A traNeya prakAranA saMsAramAMthI pAcho pharIne huM mArI aMdara ja praveza karuM chuM. mAre bahAra bhaTakavuM nathI' - AvA prakAranI nirveda-saMvegagarbhita bhAvanAthI AtmArthI sAdhaka sarvadA potAnI aMdaramAM potAnA upayogane rAgAdithI ane vikalpAdithI chUTo pADavAno tIvra abhyAsa kare che. - * graMthibheda mATe puruSArtha karIe ** tethI AkuLatA-vyAkuLatA vagaranI parama zAMti-samAdhi-samatA vagereno tene aMdaramAM ahesAsa thAya che. jJAnAnaMdamaya potAnA svarUpanI AMzika anubhUti thAya che. pUrNasvarUpe teno anubhava karavA mATe AtmArthI sAdhaka vegapUrvaka ullasita thAya che. te aMge teno vegavaMto talasATa aMdaramAM jAge che, uchaLe che. zAsra-guru-kalyANamitra vagere pAsethI jANela potAnA saccidAnaMdasvarUpano koIka apUrva mahimA-ullAsa-umaMga asaMkhya AtmapradezomAM pragaTe che. nijasvarUpane pUrNapaNe ane zuddhapaNe pragaTAvavA
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + Tabo (12/12)] 361 A mATe lAMbA samaya sudhI zAMta citte svarasathI sahajapaNe potAnI dRSTine nAbhikamaLamAM ke hRdayakamaLamAM te sthApita kare che. ALasa, anutsAha, saMkalpa-vikalpa-vikSepa, laya (= dhyAnAdi avasare AvatI nidrA) vagere vighnonA vRMdane te jIte che. tethI svayameva anaMtAnubaMdhI kaSAya ukhaDe che. tIvra rAgAdi vibhAvapariNAmothI ane nirarthaka vikalpAdithI potAno upayoga chUTo paDato jAya che. kAraNa ke upayoga temAM tanmaya thato nathI. upayoga tenAthI raMgAto nathI. rAgAdinA ane vikalpAdinA rasAsvAdathI vilakSaNa evI madhuratAno potAnA prazAMta caitanyasvabhAvamAM anubhava thAya che. potAnA aMtaHkaraNamAMthI AkuLatA -vyAkuLatAmaya evA rAgAdinuM ane vikalpAdinuM AkarSaNa ravAnA thAya che. tethI anAdikAlIna kartRtva -bhoktatvapariNatimaya evuM karmakRtavyaktitva tathA ghora mithyAtva ogaLe che. 'paramazAMtarasamaya evo huM rAgAdithI ane vikalpAdithI sarvadA judo ja chuM - AvA jIvaMta bhedajJAnanA baLathI nirupAki A nijasvarUpanI prApti mATe apUrva vIryollAsa uchaLe che ane graMthibheda thAya che. 'pote sadA atIndriya -amUrta-zuddhajJAnasvarUpe ja rahyo che. dehAdirUpe ke vikalpAdirUpe kadApi thayo nathI ja' - AvuM aparokSa svAnubhUtinA prabhAve samajAya che. tyAra bAda bhojana-pANI-halana-calanAdi dehanirvAha vagere pravRttinA yo avasare paNa 'A mAro pariNAma ane A parapariNAma. mArA badhA ja pariNAmo sarvadA caitanyamaya che. tathA pratibhAsarUpe anubhavAtA tamAma parapariNAmo paudgalika jaDa ja che' - AvI pariNita // nirmaLasamakitInA aMtaramAM sphurAyamAna rahe che. nayamaryAdAmAM rahIne tattvavicAraNA karIe A tattvane nayamaryAdA mujaba mokSArthIe jANavuM-vicAravuM-bhAvita karavuM jarUrI che. bAkI mokSa sulabha bane tevI zakyatA nathI. tethI ja bhAvaprAbhUtamAM kuMdakuMdasvAmIe jaNAvela che ke "jyAM sudhI jIva tattvane bhAvita karato nathI, jyAM sudhI ciMtana karavA yogya bAbatonuM ciMtana karato nathI, tyAM sudhI jarA-maraNazUnya siddhazilAne jIva prApta karato nathI. A tattvanI hArdika bhAvanA karavAthI samarAIccakahAmAM zrIharibhadrasUrie varNavela paramapada khUba najIka Ave. tyAM jaNAvela che ke 'paramapada mokSa e anaMta AnaMdamaya kevaLa AtmatattvanA astitva svarUpa che.' (12/12) = ha
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 [ adhyAtma anuyoga sahita te kima chaiM ? te kahaI chaI - jI ho bahupradeza citra mUrtatA, lAlA vibhAva zuddha azuddha, jI ho TAlI AdimasaMjuA, lAlA sola dharamamukhI buddha I/12/13 (207) catura. bahupradeza kahatAM anekapradezasvabhAva 1, cit kahetAM cetanasvabhAva 2, mUtvasvabhAva 3, vibhAvasvabhAva 4, zuddhasvabhAva 5, azuddhasvabhAva 6 - e 6 (TAlIka) kADhiI, tivAraI kAlanaI 15 svabhAva thAI. sa (dharamamukha dharmapramukhanaI=) dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAyanaI, Adima kahatAM aneka pradeza svabhAva, te (saMjuA8) saMyukta karizuM, bIjA 5 TAliI, tivAraI 16 svabhAva thAI (Ima buddha = jANo). ekaviMzatibhAvAH syurjiiv-pudglyormtaaH| thalanAM ghoDaza yu , vennei "pagyavaza mRtA // (kAnApaddhati - vA.ra - pR.) 12/13 ke vahu-dvaitanya-mUrva-vibhAva-zuddhatA azuddhatA ca kAle na, dhrmaadissvaadimaanvitaaH||12/13|| che vibhinna dravyamAM ravabhAvavicAra che - lokAI - bahupradeza, caitanya, mUrNa, vibhAva, zuddhatA ane azuddhatA - A cha svabhAva kALamAM nathI. Lii anekapradezasvabhAvasahita A paMdara svabhAva = soLa svabhAva dharmAstikAya vageremAM hoya che.(12/13) 0 baMdhadazAne phagAvo A Atmika upanaya - anya dravyanA saMparkathI ane rAgAdi pariNAmathI baMdhadazAmAM vyagrapaNe raNe jIva anAdi kALathI aTavAyela che. tethI baMdhadazAnA uccheda mATe AtmArthI jIve haMmezA zuddha te AtmasvabhAvanI sanmukha rahevuM joIe. tathA te mATe potAnA ja AtmAnuM A rIte anuzAsana karavuM che joIe ke - "he Atman ! paradravyano saMparka thatAM ja ISTa-aniSTapaNAnA vikalpanI kalpanAthI rAgAdi to vibhAvapariNAmonI vRddhi thAya che. tethI tuM nimprayojanabhUta padravyanA saMparkane nahi kara. vyavahArathI Avazyaka evA paradravyono saMparka karavo paDe to paNa tuM temAMthI zAMtabhAve pasAra thaI jA. temAM tuM ISTa-aniSTapaNAnA vikalpone aDato nahi. kAraNa ke vikalpo e to gUmaDA che, phoDalA che. rAganI rasIthI te phadaphade che ane dveSanA parathI te khadabade che. mATe sAme cAlIne, IcchApUrvaka navA-navA parAmarza: ko.(1)mAM "cetana' pATha. lI.(1)mAM "vina' pATha. $ zAM.+ma.mAM 'vibhAga' azuddha pATha. si. A.(1)+ ko.(5+6++8+9+1 +11+13)+B(2)+P(2+3) no pATha lIdho che. U lI.(1)mAM "sukha' pATha. 1 lA.(ra)mAM "baddha pATha. zAM.mAM "panna azuddha pATha.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + Tabo (12/13)]. 363 vikalpagUmaDA pedA nahi kara. kadAca vibhAvasvabhAva, azuddhasvabhAva, kusaMskAra, kukarma vagerenI tAkAtanI pAse tArI pragaTa zakti ochI paDe ane saMkalpa-vikalpo pedA thaI ja jAya to paNa tenI tuM upekSA kare. temAM tuM lAMbA samaya sudhI hoMze-hoMze taNAye rAkha nahi. tuM sAvadhAna banIne tArA potAnA nirupAdhika, nityasannihita, akRtrima ane zuddha evA caitanyaghanasvabhAvane saMbhALa. tArAmAM aMdara ja tuM jo. tyAM aMdara samatAnA mAnasarovarane tuM jo. samAdhinA kSIrasAgarane tuM nihALa. zAzvata zAMtinA svayaMbhUramaNa samudramAM tuM DUbakI lagAva. temAMthI tane caitanyanA prakAzathI jhaLahaLatA pUrNAnaMda-paramAnaMdanA ratnono vaibhava maLaze. kharekhara dehajagata, Indriyajagata ane manojagata - A traNeya saMsAranA kAryo rAkhanA DhagalA jevA tuccha che, mAtra rAkhanA paDIkA che. tenA khAtara A aNamola mAnavajanma nakAmo hArI na jA. aparokSa evI svAnubhUti to viSayanA jhera vagaranI che. bahAranA vaibhava karatAM vilakSaNa tathA anekagaNI caDhiyAtI che. te vimala che, vijJAnaghana che. caitanyathI ThasoThasa bharelI che. vikalpanA vaLagADathI te kalaMkita nathI. AvI mahAna lokottara svAnubhUti e to atyaMta kiMmatI ratnothI paripUrNa A peTI samAna che, kohInUra hIrA tulya che, DAyamanDa pekeTa che. tenI prApti mATe tuM pratikSaNa atyaMta rA caitanyasvabhAvano rasiyo banI jA. nirarthaka bAbatamAM nirarthakatAnuM saMvedana karIne sArthakane svIkArI le. vyarthane vasIrAvI de, visarI jA. to tuM pote ja atyaMta jhaDapathI pragaTapaNe siddha bhagavAna banI che jaIza. tathA siddhonA parivArane maLIza ane temAM ja bhaLI jaIza. kAraNa ke te temanI jJAtino, ja che. siddhonI nAtamAM tuM zobhIza." * zuddhAtmAnI sanmukha rahIe mAra A rIte potAnA AtmAnuM sArI rIte vAraMvAra anuzAsana-ghaDatara-saMskaraNa karIne, te dizAmAM lo ahobhAvapUrvaka prayatna karIne jyAre zuddhAtmasvabhAvano aparokSa anubhava sAdhakane thAya che, tyAre tene te anubhavamAM karmabaMdhazUnya evo AtmA jaNAya che. prastutamAM adhyAtmasArano eka zloka UMDANathI ). vicAravA yogya che. tyAM mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje jaNAvela che ke "Atmatattvane sAMbhaLIne, vicArIne, vAraMvAra yAda karIne jeo zuddha Atmatattvano sAkSAt anubhava kare che, teone "AtmA karmathI baMdhAyo' - AvI buddhi thatI nathI. tathA teone "AtmA karmabaMdhazUnya che' - tevuM aparokSapaNe samajAya che. A tamAma bAbatane lakSamAM rAkhIne, uparokta mokSamArge AgaLa vadhavA mATe binajarUrI padravyano saMga TALI, rAgAdi bhAvone gALI, saMkalpa-vikalpanI hAramALAnI upekSA karIne tathA baMdhadazAne phagAvI jIva sadA zuddha AtmasvabhAvanI sanmukha rahe to acaitanyasvabhAva, mUrtasvabhAva, vibhAvasvabhAva, azuddhasvabhAva, anityasvabhAva, upacaritasvabhAvane choDI potAnA amUrta, nitya, vizuddha, eka, zuddha cetanasvabhAvamAM te sadA mATe sthira bane. Avo sAMketika, AdhyAtmika saMdeza A zloka dvArA grahaNa karavA yogya che. te sthiratAnA kAraNe vairAgyakalpalatA graMthamAM darzAvela samatAsukha sulabha bane. tyAM mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje jaNAvela che ke "tamAma deva-dAnavonA je sukho che, tene bhegA karIne teno guNAkAra karavAmAM Ave to samAdhivALA yogIonA samatAsukhanA eka aMzamAM paNa te divasukho tulanA pAmatA nathI." (12/13)
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 ga [adhyAtma anuyoga sahita jI ho pramANa-nayanaI adhigamaI, lAlA jANI eha svabhAva; jI ho sujasavibudhajanasaMgati, lAlA dharo citti zubha bhAva //12/14 (208) catura. eha 21 svabhAva pramANa-nayanaI adhigamaI kahatAM jJAnaI jANInaI, sujasa zobhana anuyoga parijJAna yazavaMta je vibudha paMDitajana*, tehanI saMgati karInaI, sarva zaMkAdoSa TAlI, citti =) cittamAMhi zubha bhAva dharo bhalI pare. ./12/14 rAmarza:: pramANa-nayato bodhamekaviMzatigocaramA ne suyaza prAjJAAyiM zumamAd gRha rA2/24nA # sunaya-pramANa dvArA tatvabodha A lIdha:- pramANathI ane nayathI ekavIsa bhAva saMbaMdhI bodhane (vizada karI), suMdara, yazasvI, prAjJa puruSanI saMgatine ane zubha = prazasta bhAvane grahaNa karo. (12/14) E prazasta bhAvane oLakhIe : Liyaka upanayo- potAnI kalpanAthI suMdara majAnA taraMgo manamAM UbhA thaI jAya tene zubha bhAva tarIke samajI levAnI utAvaLa na karavI. temaja kyAMka koIka sArA vAkyane vAMcIne ke sAMbhaLIne yA manamAM utsAha pragaTI jAya tenI paNa zubha bhAva tarIke khatavaNI karavAnI adhIrAI na karavI. paraMtu svabhUmikAyogya vividha nayonI ane pramANanI vicAraNA dvArA satsaMgapUrvaka sva-parasvabhAvano mArmika (0) bodha meLavI, mArgAnusArI kSayopazamanA AdhAre jemAM prazastatAno sikko lAge tene zubha bhAva tarIke samajavo, pakaDavo, sthira karavo, zuddhasvabhAvanI jhaDapathI prApti karavAnA prayojanathI ja tene puSTa karavo rasa tathA ApaNI vartamAna sAdhakadazA anusAra vadhAravo. AmAM pIchehaTha na karavI. Avo ahIM saMdeza maLe che. la = zuddha vikalpa dvArA nirvikalpasamAdhine pragaTAvIe kapha . graMthibheda pachInA kALamAM zuddha caitanyasvabhAvanI je aparokSa anubhUti thAya che, tene prApta karavA dhI mATe to nIce batAvyA mujabanA zubhabhAvanuM dhyAna dharavuM joIe. che. (1) sauprathama yogAvaMcakayogathI deva-guru vagerenA yathArtha guNonI oLakha karI, tenA pratye guNAnurAga-ahobhAva vagere keLavIne pUrNa vItarAgI svarUpe devAdhidevane, paramavairAgI (= jJAnagarbhavairAgyadhArAvAsita) svarUpe gurudevane tathA pUrNasarvajJaprarUpita paramAnaMdamaya vimala vijJAnaghana * A.(1)mAM "anugameM pATha. ja mo.(2)mAM "jana' pATha nathI. che A.(1)mAM "abhigameM pATha. * pustakomAM "paMDita' pATha. lA.(2)no pATha lIdho che. .. citadvayamadhyavartI pATha pustakomAM nathI. A.(1)mAM che.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 365 dravya-guNa-padhAryano rAsa + Tabo (12/14)]. nirupAdhika nija AtmasvabhAvarUpe dharmane potAnA zaraNa-AdhAra-mAlika tarIke svIkAravA. (2) tyAra bAda jANe-ajANe, TANe-kaTANe potAnA dvArA koI paNa tArakatattvanI AzAtanA thaI hoya ke hiMsA-jUTha vagere aDhAra pApasthAnaka vagerenuM sevana thayuM hoya - A tamAma duSkRtanI niMdA-gaha karavI. A duSkRtagartA gatAnugatikapaNe na hovI joIe. mAtra badanAmI, duHkha, durgati vagerenA bhayathI paNa prerAIne A duSkatagaha karavAnI nathI. paraMtu vinamratA, vairAgya, vimalabuddhi, hRdayanI AdratA vagerethI prerAIne tAttvikapaNe thavI joIe. potAnI cittavRttine pote bahAramAM mokalI, malina karI tenI AMtara vyathA-pIDA -raMja-paMkha e ja duSkatagahanuM sAcuM svarUpa che. "pharIthI A duSkRtanuM sevana nathI ja karavuM - AvA prakAranI pratijJAnuM baLa paNa te duSkRtagartAmAM bhaLeluM hovuM joIe. to ja te sAnubaMdha duSkRtagartA bane. (3) temaja "huM mUDha ane pApI chuM. anAdi kALanA mohanA kusaMskArothI khIcokhIca bharelo chuM, tenAthI vAsita thayelo chuM. "paramArthathI mArA mATe zuM hitakArI che ane zuM ahitakArI che?' - AnI paNa mane Aja sudhI tAttvika oLakha thaI nathI. huM kevo mUrkha ziromaNi chuM!" - A pramANe paMcasUtramAM A darzAvelI paddhati mujaba dilathI svagaha-AtmaniMdA karavI. A traNeya paribaLonA mAdhyame kartutva che -bhoknatvapariNatine zithila karavI. (4) tyAra pachI potAnA cittanI vRttinA pravAhane svasammukha karavo, svarUpagrAhI banAvavo. (na. (5) tyAra bAda "zuddha Atmadravya e ja huM chuM. zuddha jJAna e ja mAro guNa che. zuddhAtmadravya sivAya huM bIjuM kAMI paNa tattva nathI. zuddha jJAna sivAyanA bIjA koI paNa bhAvo mArA nathI' - A mujaba jJAnasAra e prakaraNamAM mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje je zubhabhAva jaNAvela che, tenuM zAMta citte dhyAna dharavuM te joIe. e zubha bhAva "zuddha vikalpa tarIke mAnya che. vAraMvAra tenuM dhyAna dharavAthI kAlAMtare nirvikalpa che samAdhi utpanna thAya che. tethI ja to dharmaparIkSA graMthamAM mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje ja jaNAvela yo che ke "pudgalabhAvo judA che. tathA jJAnamAtrasvarUpa evo huM judo chuM. huM eka chuM, jJAnamAtra svarUpa che - A bhAva "zuddhavikalpa che. te nirvikalpasamAdhine utpanna karanAra che." tethI huM kevaLa jJAnasvarUpa chuM - A bhAvane daDha rIte zAMta-svastha citte vAraMvAra aMdaramAM ghUMTavAthI nirvikalpa samAdhimaya aparokSa svAnubhUtino pravAha pragaTe che. A pravAhanuM saMvardhana karavuM. to tenAthI ja kAlAntare zuddhabhAvanI parAkASThA prApta thatAM guNasthAnakakramAroha graMthamAM jaNAvela siddhasukha pragaTe che. tyAM zrIratnazekharasUrijIe jaNAvela che ke "cakravartI, Indra vagere padavInA bhogavaTAnI saMpattinuM je sukha che tenAthI anantaguNa adhika klezazUnya zAzvata sukha siddha bhagavaMtone siddhazilAmAM hoya che." (12/14) % bAramI zAkhA samAsa :
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 * buddhi_Permanent sukhane jhaMkhavA chatAM Temporary ja meLave che. Temporary cIjathI calAvavAnI vRtti hovA chatAM zraddhA Permanent sukha meLave ja che. * buddhi potAnI bhUlamAM paNa bIjAne javAbadAra gaNAve che. zraddhA bIjAnI bhUlamAM paNa potAne javAbadAra TharAve che. * buddhinuM utpAdana krUratA, kaThoratA, karkazatA che. zraddhAnuM sarjana che komaLatA, mulAyamatA, mRdutA.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAra svabhAvamAM yoja svabhAvamAM nAyAja This Teehhilltube | svabhAvamAM nyuyojanA havAmAnamAM yAna nAvamAM vayI nI svabhAvamAM yojanA vamAM nayanArA svabhAvamAM nayayojanA sI. nayana svabhAvamAM yojanA svabhAvamAM na yojanA svabhAvamAM na yojanA satyAnuyogaparAmarza bhAvamAM svabhAvamAM svabhAvamAM nayayojanAvama/vasaMyayojanAnI svabhAvamAM nayayojanA
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ svabhAvanayayojanA dravyAnuyogaparAmarza: zAkhA-13 1-18 agran-afe-heory a
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 - TUMkasAra ja : zAkhA - 13 : 11 mI ane 12 mI zAkhAmAM batAvela svabhAvonI nayo dvArA jANakArI ahIM apAya che. svadravyAdigrAhaka nayathI dravyano astisvabhAva che. paradravyAdigrAhaka nayathI nAstisvabhAva che. jIve guNAtmaka astisvabhAvane pakaDavo, doSAtmaka nAstisvabhAvane choDavo.(13/1) paryAyArthikanaya anityasvabhAvane pakaDe che. tathA dravyAstikanaya nityasvabhAvane pakaDe che. puNyodayamAM anityasvabhAvane yAda karI namra banavuM. pApodayamAM jIvaleNa rogAdithI mRtyunI saMbhAvanA hoya tyAre AtmAnA nityasvabhAvane pakaDI nirbhayatA keLavavI.(13/2) bhedakalpanAnirapekSa naya ekasvabhAvane tathA anvayedravyArthika naya anekasvabhAvane svIkAre che. A banne nayanA sahakArathI nirvikalpadazA jhaDapathI pragaTe. (13/3) guNa-guNImAM sabhUtavyavahAra nayathI bhedasvabhAva che tathA bhedakalpanAnirapekSa nayathI abhedasvabhAva che. te jANI potAnA pragaTa guNone TakAvavA tathA bIjAnA guNamaya AtmAne nihALavo. (13/4) paramabhAvagrAhaka naya bhavyasvabhAvane ane abhavyasvabhAvane jaNAve che. zuddhAzuddha paramabhAvagrAhaka naya AtmAmAM caitanyasvabhAva mAne che. (13/5) karma-nokarmamAM abhUtavyavahArathI cetanasvabhAva tathA paramabhAvagrAhaka nayathI acetanasvabhAva che. te jANIne bIjAne kAyika duHkha na devuM tathA svayaM kAyakaSTane premathI sahI levA. (13/6) asabhUtavyavahArathI jIvamAM acetanasvabhAva che. paramabhAvagrAhaka nayathI karmamAM ane nokarmamAM mUrtasvabhAva che. (13/7) asabhUtavyavahArathI jIvamAM mUrtasvabhAva che. matalaba ke ApaNo rUpALo ke kALo cahero ApaNo pAramArthika svabhAva nathI. paramabhAvagrAhaka nayanA mate pugalabhinna dravya amUrta ja che. (138) pudgalamAM upacArathI paNa amUrtatA nathI. tathAvyavahArayogya svabhAvano ja upacAra thAya. (13) dUdha ane pANInI jema atyaMta saMkaLAyela padArtho svataMtra rUpe na bolavA' - evuM sammatitarka jaNAve che. tethI dehadhArI jIvane mArapITa na karatAM tenA pratye komaLatA keLavavI. (13/10) pragaTa mUrtatA amUrtatAno virodha kare che. tethI paramArthataH amUrta evA AtmAe svavirodhI mUrtatAthI chUTavA gaMbhIratAthI sakriya banavuM. (13/11) asabhUtavyavahAranayathI parokSa paramANumAM amUrta svabhAva mAnavo. (13/12) kAlANamAM ane pudgalamAM ekapradezasvabhAva che. te sivAya cAra dravyomAM ekapradezasvabhAvane bhedakalpanAnirapekSa evA dravyArthikanayathI jANavo. (13/13) bhedasApekSanayathI aNu sivAya sarva dravyamAM aneka pradeza svabhAva che. pudgala paramANamAM anekapradezasvabhAva AropathI che. kAlANumAM te nathI. 13/14). vastumAM zuddhanayathI zuddhasvabhAva che tathA azuddhanayathI azuddhasvabhAva che. (13/15) asabhUtavyavahAra nayane ja upacaritasvabhAva mAnya che. (13/16) anupacaritasvabhAva guNa che. upacaritasvabhAva paramArthathI paryAyAtmaka che. upacaritasvabhAva anitya che. mATe ApaNI prazaMsAmAM phUlAvuM nahi. ApaNI TIkAmAM khaLabhaLavuM nahi.(13/17)
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-5yAryano rAsa + Tabo (13/1)] 369 IparAmarza DhALa - 13 (rAga dhoraNI - nayarI ayodhyA vatI re - Ue dezI.) *havaI sAmAnyasvabhAvano adhigama naI karI dekhADaI chai -* svadravyAdikagrAhakaI re, atisvabhAva vakhANio; paradravyAdikagrAhakaI re, nAstisvabhAva mani ANio re. 13/1] (209) catura vicAriI. e AMkaNI. rI astisvabhAva dravyano chaI, te svadravyAdigrAhaka dravyArthikanayaI vakhANI1. ya nAstisvabhAva chaI, te paradravyAdigrAhaka dravyArthikanaI "manamAM ANII 2. 3 - sarvamati caLa, parA nAsti ghA" (naicA.mu.7/27) 'aho ! tumha catura manuSyo Ima samajInI lIyojI. he vicakSaNa nara ! tattvabuddhi nara ! svabhAvAdi vicAriI joI. 13/1 * dravyAnuyorAma * zAkhA - 13 svadravyAdigrahe khyAtA drvysyaa'stisvbhaavtaa| paradravyAdibodhe tu nAstisvabhAvatA matA / / 13/1 / / re catura ! vicintyedama, hRdi dhAraya dhaary| dhruvapadam / / adhyAtma anuyoga << 9 ati-nAsvibhAvagrAhaka nayano vicAra . mi :- svadravya vagerenA grAhaka nayamAM dravyano astisvabhAva prasiddha che. paradravyAdigrAhaka dhyA nayamAM to nAstisvabhAva saMmata che. (13/1) he catura nara ! A svabhAvatattva vicArIne hRdayamAM dhAraNa karo, dhAraNa karo. (dhruvapada) # ApaNA astitvane oLakhIe # zrI vinaya - (1) zuddha caitanyanA akhaMDa piMDasvarUpa eka nijadravyasvarUpe ja huM chuM. ane audArikazarIra, taijasazarIra, kArmaNAdizarIra, zvAsojvAsa, bhASAdravya, manodravya vagere pudgaladravya tathA zuM dharmAstikAyAdi dravyo to para dravya che. te svarUpe mAruM astitva nathI. (2) potAnA asaMkhya AtmapradezasvarUpa To svakSetramAM huM vasuM chuM. loka (= cauda rAjalokasvarUpa vizva), nagara, vasati (= makAna ke upAzrayAdi), saMthAro (pathArI), AkAza vagere to mArA mATe parakSetra che. temAM huM raheto nathI. (3) pravartatI potIkI che ko.(11)mAM "puNya prasaMsII e dezI. *.* ciThThadvayamadhyavartI pATha dha.zA.mAM nathI. . pustakomAM "sAmAnya' pada nathI. ko.(11)mAM che. * pustakomAM "vakhANAI pATha. ko.(9)no pATha lIdho che. *..* cilayamadhyavartI pATha pustakomAM nathI. si.ko.(9) +A.(1)mAM che. '... cihradaya madhyavartI pATha phakta lA.(2)mAM che.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 [ adhyAtma anuyoga sahita zuddhavartanA svarUpa svakALe huM chuM. atIta, anAgata ke parakIya vartanAsvarUpa parakALe mAruM astitva nathI. (4) zuddha upayoga svarUpa nijasvabhAvarUpe huM chuM. e zuddha upayoga akriya (bAhyakriyAzUnya), akhaMDa, atIndriya, nirvikalpa, nistaraMga, nirAvaraNa, kevaLa svaprakAzamaya, aparokSa ane anyathI (= Indriya -mana vagerethI) nirapekSa che. temaja avicala samatA, zAzvata zAMti, sahaja samAdhi, parama AnaMda, anaMta zakti ane prakRSTa zuddhithI te zuddhopayoga sArI rIte vaNAI gayela che, ekameka banI cUkela che. AvA zuddhopayogAtmaka nija svabhAve ja huM vartu chuM. paraMtu gamana-Agamana, bhojana, bhASaNa, zayana (nidrA), Asana (= besavuM) vagere kriyA to parabhAva che. te svarUpe mAruM astitva nathI. te ja rIte rAgAdi vibhAva pariNAma, vikalpa, vitarka, antarjalpa (manamAM thato babaDATa), rasa-Rddhi-zAtA gArava, AhAra-bhaya-maithuna -parigraha saMjJA, strI-bhojana-deza-rAjakathAsvarUpa cAra vikathA, krodhAdi cAra kaSAya, strI-puruSa-napuMsakaveda, ra kRSNAdi chalezyA, mithyAtva, ajJAna, asaMyama, asiddhatva vagere svarUpa audayikabhAvarUpe paNa mAruM astitva che. nathI. te audayika bhAva mArA mATe parabhAva ja che. te ja rIte matijJAna vagere kSAyopathamika bhAvasvarUpe - paNa mAruM astitva nathI. kema ke matijJAnAdi pariNAmo paNa vibhAvaguNa vyaMjanaparyAya ja che. [A vAta dii AgaLa (144) jaNAvavAmAM Avaze. AthI te svabhAve huM nathI raheto. jJAnamAM je parapratibhAsa thAya che, te paNa upacarita che, vAstavika nahi. [A vAta pUrve (12/10) jaNAvela ja che.) to pachI parapratibhAsa e -viSayapratibhAsa ja jemAM sAmAnyathI mukhyapaNe chavAyela hoya tevA vibhAvaguNavyaMjanaparyAya svarUpa mati A -zrutAdi tarIke huM kaI rIte pariNamI jAuM? tethI te svarUpe huM nathI ja' - AvuM hRdayasparzI rIte jANIne che svadravya-kSetra-kALa-bhAvasApekSapaNe ApaNA astitvane aparokSapaNe anubhavavA mATe nAbhikamaLamAM ke vo hRdayakamaLamAM asaMgabhAve upayogane kendrita karI svabhAvane = potAnA pariNAmane dhavala banAvavA prayatnazIla rahevuM. tathA "parakIya dravyAdinI apekSAe ApaNuM astitva nathI, parakIya dravyAdimAM ApaNuM astitva nathI' - AvuM jANI hamaNAM batAvela parakIya dravya-kSetrAdi pratye madhyasthatAne dhAraNa karavI. parakIya dravyAdimAM thatAM pheraphAranA nimitte koI AMtarika khaLabhaLATa ubhA thaI na jAya tenI kALajI rAkhavI. 8 AjJAvicaya dharmadhyAnane pAmIe ha9 astisvabhAvathI ane nAstisvabhAvathI vaNAyela evA potAnA AtmatattvanuM ja sarvadA dhyAna dharavuM joIe. A ja abhiprAyathI bRhayacakramAM mAIlladhavalajIe jaNAvela che ke "sAmAnyarUpe ane vizeSarUpe astitvAdi svabhAvo jyAM paraspara aviruddha banIne rahelA che, te parama nijatattva = Atmatattva che." A rIte prastutamAM jinAjJA mujaba svadravyAdicatuSkagrAhaka dravyArthikanayathI grAhya evA astisvabhAvathI yukta tathA paradravyAdigrAhaka dravyArthikanayathI grAhya evA nAstisvabhAvathI yukta evA AtmAdi dravyane vize vAraMvAra jinAjJAnusAra ekAgrapaNe pratIti karavAno abhyAsa karavAthI AjJAvicaya nAmanuM dharmadhyAna pragaTa thAya che. kAraNa ke kalikAlasarvajJa zrI hemacandrasUrijI mahArAje triSaSTizalAkApuruSacaritramAM zrI ajitanAtha bhagavaMtanI dezanAnA avasare jaNAvela che ke "svarUpanI apekSAe sasvabhAvathI yukta tathA pararUpanI daSTie asvabhAvathI yukta evA dravyone vize je sthira pratyaya = pratIti che te AjJAvicaya nAmanuM dhyAna che." AvA dharmadhyAnane pAmavAnI ahIM ADakatarI rIte sUcanA prApta thAya che. tenAthI vizeSAvazyakabhASyamAM batAvela nirvANa khUba najIka Ave che. tyAM jaNAvela che ke atula, ajoDa, parama zAMti (= nivRtti) ane sarvotkRSTa sukha e ja nirvANa che.(13/1)
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 371 dravya-guNa-kAryano rAsa +Tabo (1/2)] utpAda-vyayagauNatA re, sattAgrAhaka nityo; koIka paryAyArthikaI re, jANo svabhAva anityo re .13/rA (210) catura. 2 utpAda-vyayagauNatvaI sattAgrAhaka dravyArthikanaI nityasvabhAva kahiI 3. koIka paryAyArthika naya utpAda-vyayagrAhaka hoI.teNaI karI anityasvabhAva jANo 4. A 13/rA. utpAda-vyayagauNatve sattAgrahe ca nitytaa| utpAda-vyayamukhyatve pryaayaarthaadnitytaa||13/2|| parAmarzaH nityAnityasvabhAvagrAhaka nayano vicAra paNa - utpAda-vyayane gauNa karavAmAM Ave ane sattAnuM grahaNa karavAmAM Ave to (dravyArthikanayathI) dravyamAM nityatA kahevAya che. tathA utpAda-vyayane mukhya karavAmAM Ave to paryAyArthikanayathI anityatA jaNAya che. (132) nityasvabhAvano mahimA pragaTAvIe ? kipI - AtmadravyarUpe jema pote nitya che tema asaMkhyAtmapradezasvarUpa svakSetrarUpe 2 paNa pote nitya ja che. AtmA pote saikAlika hovAthI nikALasApekSa nityatvano paNa potAnAmAM sthA apalopa thaI na zake. temaja nija zuddhasvabhAvarUpe paNa AtmA nitya ja che. te A rIte samajavuM:(1) zarIra, Indriya, aMtaHkaraNa, vijAtIya vyakti vagere bAhya nimitta, (2) saMskAra svarUpa (na AMtarikanimitta, (3) karma, (4) kALa, (5) niyati vagere paribaLonA sahAre zarIra, Indriya, mana ane karmamAM gamana-Agamana-bhASaNa-bhojana vagere kriyAo, tarka, vitarka, vikalpa ane rAgAdi vibhAva A pariNAmo utpanna thAya che. paraMtu te samaye paNa zuddhanayanI daSTie to AtmA zuddhacaitanyasvarUpe ja che rahelo hoya che. kAraNa ke zuddhanayamate AtmA Azrava, baMdha, saMvara, nirjarA vagere pariNAmathI nityanivRtta 3 che. AzravAdi pariNAmo karmapudgalanA che. zuddhanayanI dRSTie AtmAne tenI sAthe koI levA-devA nathI. vA AtmAnuM svarUpa zuddha caitanya che. zuddha caitanya kAyama asaMga che. dravyakarma, bhAvakarma, nokarmano saMga che. - saMparka nirmaLa cetanAmAM nathI. te to sadA akriya che, niSkriya che. zuddha caitanyamAM kadApi vikriyA thatI nathI. te haMmezA nirAkAra che. te kyAreya baMdhAtuM nathI. baMdhadazArahita te zuddhacaitanya che. sadeva anAbAdha = pIDAzUnya ane acala che. zuddhacaitanya kyAreya anya svarUpe pariNamatuM nathI. te anupama che. pratikSaNa te nirAvaraNa che. te kyAreya paNa AvaratuM nathI. kAraNa ke te karmanI upAdhi vagaranuM che. temAM koI kalaMka-doSa nathI. te bhrAntizUnya che. temAM rAga-dveSanI AkuLatA-vyAkuLatA hotI nathI. je pustakomAM "grAhaka pATha. A.(1)+ko.(4+6)no pATha lIdho che. 8. pustakomAM "nitya' pATha. mo(1)no pATha lIdhela che.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 [ adhyAtma anuyoga sahita te sadA nirAkuLa che. nirmaLa cetanA atIndriya che, chatAM parokSa nathI. te pratyakSa hovA chatAM IndriyAdine AdhIna nathI. AvA zuddha caitanyasvarUpa nijasvabhAvathI AtmA kyAreya calAyamAna thato na hovAthI te svarUpe AtmA nitya ja che. ) zuddha caitanyaghanaravabhAvamAM rAga na praveze ). zuddhacaitanyaghanasvabhAvamAM rAgAdi pariNAmo kadApi pravezatA nathI. jo temAM rAgAdi pariNAmo praveza kare to praveza karatAveMta teo samULagA nAza pAmI jAya che. jema jaMgalamAM himano varasAda na thAya to jaMgala baLI jAya tema zuddhacaitanyaghanasvabhAvano saMparka thatAMveMta tenA prabhAvathI ja rAgAdipariNAmo dhyA mULamAMthI saLagI jAya che. matalaba ke zuddhacaitanyaghanasvabhAva e hima jevI zItaLa Aga che. Avo - svadravya-kSetra-kALa-bhAvane sApekSa evo potAno je nityasvabhAva che, tenI atyaMta daDhatAthI zraddhA karavI. che tema ja teno atyaMta Adara karavo. tenAthI AtmAnA dhrauvyano mahimA pragaTe che. tenI sAthe ja upayoga bahAramAM rucipUrvaka bhaTakavAnuM choDI de che. tyAre upayoga aMdaramAM vaLe che. upayoga samajaNapUrvaka aMtarmukha thatAM ja zuddha paryAyo jhaDapathI pragaTe che. che nitya-anityasvabhAvano vyavahAramAM upayoga che yo temaja roga, ghaDapaNa, mota, bhayAnaka paristhiti vagere avasare sattAgrAhaka = prauvyagrAhI dravyArthikanayane mukhya banAvIne AtmAnA nityasvabhAvane AgaLa karIne nizcala, nirbhaya tathA nizcita na banavuM. tathA anukULatA, Arogya, AyanAmakarmodaya, AbAdI, AbarU vagere paristhitimAM, puNyodayanI parAkASThAmAM paryAyArthikana saMmata nija anityasvabhAvane dRSTimAM kendrasthAne sthApita karI namratA-laghutA -mRdutA dhAraNa karavI. TUMkamAM, roga vagere pratikULatAmAM AtmAno nityasvabhAva ane puNyodaya vagere anukULatAmAM Arogya, abhyadaya vagereno anityasvabhAva vicArI madhyastha banavuM, virakta rahevuM. A rIte vartavAthI ja yogapradIpa graMthamAM darzAvela zAzvata zuddhAtmasvarUpa jhaDapathI pragaTe. tyAM jaNAvela che ke "siddha prabhu sattva-rajastamoguNazUnya che, gandha-sparzavarjita che, acchedya, abhedya, nirlepa ane nirmala che." (132)
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + To (13/3)] bhedakalpanArahitathI re, dhAro eka svabhAva; anvayadravyArthikanayai re, aneka dravya svabhAva. re / / 13/35 (211) catura. (bhedakalpanArahitathI=) bhedakalpanAnirapekSa zuddhadravyArthikanayaIM (dravya) ekasvabhAva jANo (=dhAro) 5. anvayadravyArthikanayaI (dravya) anekasvabhAva kahIe* 6. rA vhAlAnvaye sattAprAdo vaizAnvaye vAnvayaprAdo nayaH pravartate // 13/3 sa parAmarza: bhedakalpanayA zUnye dhArayaikasvabhAvatAm / naiko vastusvabhAvastvanvayadravyArthike naye / / 13/3 / / 373 * eka-anekasvabhAvagrAhaka nayanI vicAraNA :- bhedakalpanArahita nayanA mate vastumAM ekasvabhAvane dhAro. anvayadravyArthika nayanA mate to vastumAM anekasvabhAva jANavo. (13/3) * dravyArthikanayanI vicAraNA nirvikalpadazAne pragaTAve - mATIno zyAma-rakta vagere guNo dvArA anubhava thAya tyAre mATImAM anekasvabhAva jaNAya che. tathA mRtkiMDa, sthAsa, koza, kuzUla, zivaka, kapAla, ghaTa vagere paryAyo dvArA mATIno a anubhava thAya tyAre paNa anvayadravyArthikanI dRSTie mATImAM anekasvabhAva jaNAya che. anvayadravyArthikanayanI dhyA dRSTie A anekasvabhAva satyasvarUpe jaNAya che. tema chatAM uparokta sarva guNa-paryAyomAM vaNAyela askhalita (= akhaMDa) evA mATInA ekasvabhAvanI najIka jaIne anubhava karavAmAM Ave to bhedakalpanAnirapekSa dravyArthikanayanI dRSTie mATIno anekasvabhAva mithyA ja jaNAya che. te ja rIte mati vagere jJAna, kSAyopazamika vagere darzana, sAmAyikAdi cAritra vagere guNasvarUpe tathA manuSya, deva vagere a paryAyasvarUpe anubhavavAmAM Ave to AtmAno anekasvabhAva jaNAya che. anvayadravyArthikanayanI dRSTie te satyarUpe jaNAya che. to paNa sarva guNa-paryAyomAM vaNAyelA askhalita (= akhaMDa) evA AtmadravyanA ! ekasvabhAvanI najIka jaIne anubhava karavAmAM Ave to AtmAno anekasvabhAva mithyA ja che - tevo yo nizcaya bhedanirapekSadravyArthikanayathI thAya che. tethI dhyAnane sAdhavAmAM mukhya kAraNa bananArI vizuddha cittanI ekAgratAne meLavavA mATe AtmArthI sAdhakoe potAnI bhUmikAne ucita bane te rIte bhedakalpanAnirapekSa zuddhadravyArthikanayanI dRSTine = rucine = zraddhAne svIkAravI joIe. Ama sarvatra, sarvadA, sarva prakAre AtmaniSTha ekasvabhAvane grahaNa karAvanAra bhedakalpanAnirapekSa dravyArthikanaya dRDha thAya to jIvanI saMkalpa -vikalpadazA TaLe. tathA anvayadravyArthikanI bhAvanA sthira thAya to 'judA-judA prakAranA potAnA guNa -paryAyamAM svAtmadravya to eka ja che' - tevuM bhAna dravyAnuyogaparAmarzakarNikA vyAkhyAmAM batAvyA mujaba pustakomAM 'svabhAvo' pATha. ko.(10)si.no pATha lIdho che. * cihnandvayamadhyavartI pATha pustakomAM nathI. si.+ko.(9)+A.(1)mAM che.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 [ adhyAtma anuyoga sahita saraLatAthI thAya. Ama banne nayanA sahakArathI nirvikalpadazA upara ArUDha thavAnuM saubhAgya vaheluM pragaTe. A hitazikSA ahIM meLavavA yogya che. A rIte ja ArAdhanApatAkA payajJAmAM tathA kuvalayamALAmAM // darzAvela siddhasvarUpa jhaDapathI pragaTe. tyAM jaNAvela che ke 'te sarve siddha paramAtmAo achedya, abhedya, avyakta (carmacakSuagrAhya sUkSma), akSara = avinAzI, nirAlaMbana ane lokothI ajJAta evA siddho hoya che.' (13/3) ]] 6
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 375 rA. dravya-guNa-payAyano rAsa +Tabo (13/4)]. sabhUtavyavahArathI re, guNa-guNyAdikabheda; bhedakalpanArahitathI re, jANo tAsa abhedo re 13/4 (211) catura. sabhUtavyavahAranayathI guNa-guNI, (Adika=) paryAya-paryAyIno bhedasvabhAva 7. bhedakalpanArahita zuddhadravyArthikanayathI (tAsa) abheda svabhAva (jANo) 8. yatra vImAnIntarniItvena pradI, tatrasvabhAva, yathA - "ghoDayanuM niA yatra viSaya-viSayoevivarcana pradI, tatrAmezvamAva:, yathA - "nIno ghaTI rUtiA. sAropA-sAdhyavasAnayornirUDhatvArthamayaM prakArabhedaH 8 / / prayojanavatyau tu te yadRcchAnimittakatvena na svabhAvabhedasAdhake iti paramArthaH // 17/4 // sa sadabhata IparAmarzaH ke samUtravadhAre -gukhyamevatA bhedakalpanayA zUnye gunn-gunnyaadybhedtaa||13/4|| 9 bheda-abhedasvabhAvamAM nAyavicAra). liko :- sabhUta vyavahAranayathI guNa-guNI vageremAM bhedasvabhAva jANavo. bhedakalpanAnirapekSa A nayanA mate to guNa-guNI vageremAM abhedasvabhAva kahevAya che. (13/4) je lakSaNAno AdhyAtmika upayoga karIe che Aii upanayA :- ahIM TabAmAM tathA parAmarzakarNikAmAM darzAvela zakti ane lakSaNAnuM svarUpa jANIne (1) "tame tamArA doSane lAla AMkhathI juo... - AvA zAstravacanathI je zAbdabodha utpanna A thAya che te zabdazakti dvArA thavo joIe, lakSaNA dvArA nahi. ApaNA doSa jovAnA badale, jayasvArthalakSaNA na svIkArIne, kevaLa bIjAnA doSane lAla AMkhathI jovA besIe to adhyAtmajagatamAM devALuM nIkaLI che jAya. athavA "doSa' zabdanI guNamAM vArasikalakSaNA ke viruddhalakSaNA karIne ApaNA guNane ja joye che' rAkhIe to paNa ApaNo AdhyAtmika vikAsa aTakI paDe. (2) "parvatithinA divase lIlotarI choDo | - A zAstravacanathI je zAbdabodha karIe te zakti dvArA nahi paNa ajahasvArthalakSaNA dvArA karIe ke "parvatithinA divase AhArasaMzA upara potAno aMkuza rAkhIne rasoDAmAM lIlotarI-pAkAphaLone choDIe, dukAne mAyA-lobha vagereno nigraha karIne gharAkane choDIe. gussA upara niyamana karIne bhUla karatA putrane kama se kama gharamAM to choDIe = mApha karIe. rAtre abrahmanI nivRtti karIne, patnIne choDIe...' A pramANe zAbdabodha thAya to kalyANa jaldI thAya. A pramANe bIjA zAstrIyavacanomAM ane vyavahAromAM paNa svayaM vicArI levuM. tathAvidha bodhanA baLathI siddhasvarUpa jhaDapathI pragaTe. aupapAtikasUtramAM siddhasvarUpane jaNAvatA kahe che ke "atula sukhanA mahAsAgaramAM DUbelA, avyAbAdha = pIDArahita anupama svarUpane pAmelA, sukhane pAmelA siddhAtmAo tamAma bhaviSyakALa sudhI sukhI rahe che." (13/4)
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 [ adhyAtma anuyoga sahita paramabhAvagrAhaka nayaI re, bhavya-abhavya pariNAma; zuddha-azuddhaha tehathI re, cetana AtmArAmAM re /13/pI catura. bhavya svabhAva anaI abhavya svabhAva e 2 (pariNAma=) svabhAva paramabhAvagrAhaka za nayaI jANavA. bhavyatA svabhAvanirUpita chaI. abhavyatA utpanna svabhAvanI tathA parabhAvanI sAdhAraNa sa chaI. te mATaI IhAM asti-nAstisvabhAvanI pariI sve-paradravyAdigrAhaka naya ra pravRtti na hoI. zuddhAzuddhapaNaI saMbaddha je paramabhAvagrAhaka naya (tehathIka) teNaI karI AtmArAmanaI cetana svabhAva kahiI. 13/pA. : bhavyA'bhavyatvamAkhyAtaM prmbhaavbodhke| zuddhA'zuddhatayA tasmAt caitanyamAtmasammatam / / 13/5 / / ja bhavya-abhavyasvabhAva : nacadarpaNamAM ja lokonI - paramabhAvagrAhakanayamAM bhavya svabhAva ane abhavyasvabhAva jaNAvela che. caitanyasvabhAva zuddha-azuddharUpa paramabhAvagrAhakanayathI AtmAmAM mAnya che. (13/5) sAta prakAranA adhyAyamAMthI chUTakAro A zAka :- vartamAnamAM ApaNe azuddha paramabhAvane grahaNa karanArA dravyArthikanayathI " cetanasvabhAvane dharAvIe chIe. jinazAsana, saguru, jinavANIzravaNa, zraddhA, sAdhanA vagerenA mAdhyamathI 5 ApaNe (1) dehAdhyAsa = dehamAM tAdAbhyabuddhi ane tenA lIdhe dehakriyAmAM AvatI tanmayatA, (2) IndriyAdhyAsa = rucipUrvaka rUpa-rasAdino bhogavaTo karavAnI IndriyonI niraMtara sarvatra capaLatA, (3) tuM manaadhyAsa = atItanI smRti, anAgatanI kalpanA vageremAM svarasathI taNAye rAkhavAnI mananI kuTeva, yo (4) nAmAdhyAsa = potAnI nAmanAnI tIvra kAmanA, (5) rUpAdhyAsa = potAnA phoTA vagere prasiddha karavAnI ghelachA-mahattvAkAMkSA-talapa-tRSNA, (6) rAgAdi vibhAvapariNAmono adhyAsa = rAgAdimAM e-buddhi che -tadrupatA tadAkAratA-tallInatA, (7) vikalpAdhyAsa = manamAM uThatA saMkalpa-vikalpamAM tanmayatA-ekAkAratA -ekarasatA vagereno uccheda karavo joIe. kAraNa ke te sAteya bAbato sadaMtara dehAtIta, IndriyAtIta, 2 mo.(2)mAM "karmabhAva' azuddha pATha. pustakomAM "svabhAva' pada nathI. A.(1)mAM che. 4 A.(1)mAM "sva-parabhAvagrA...' pATha. 1 'samugdha" A pramANe lA.(2)pustakomAM pATha che.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 377 dravya-guNa-pAryano rAsa + Tabo (13/pa)] manAtIta, anAmI, arUpI, vItarAgI, vikalpazUnya evA ApaNA AtmAnuM bhAna bhUlAve che. tethI te sAteyane jhaDapathI mULamAMthI ukheDIne jo ApaNe siddhasvarUpI banIe to zuddhaparamabhAvagrAhaka dravyArthikanayanI dRSTie ApaNAmAM cetanasvabhAva Ave. e. ja zuddha cetanasvabhAvane anubhavIe . zuddha paramabhAvane grahaNa karanArA dravyArthikanayanI dRSTie cetanasvabhAva dhAraNa karavo, anubhavavo ghA - e ja ApaNuM mukhya dhyeya hovuM joIe. karmajanya sarva upAdhiothI rahita zuddha Atmadravya pratye daSTi, ruci, suMdara Adara, bahumAna Adine sthApavAthI te dhyeya hAMsala thAya che. tethI ja kuMdakuMdasvAmIe bhAvaprAbhRta graMthamAM jaNAvela che ke "AtmA zuddha svabhAvavALo che. tathA te zuddha AtmAne AtmAmAM , ja jANavo joIe." A bAbatane bhUlavI nahIM. bAkI karmapudgalo vagere paradravyone AzrayIne rahelA ta rAgAdi pariNAmone vize potApaNAnI buddhi, mAlikIpaNAnI pariNati, kartRtva-bhoknatvAdi kAlpanika pariNAmanA lIdhe ajJAnI jIvane karmabaMdhadazAnI vyagratA durlabha na rahe. arthAt tevI dazAmAM ajJAnI yo karmabaMdhanA vamaLamAM ja aTavAya. tethI ja to adhyAtmasAra graMthamAM mahopAdhyAyajIe jaNAvela che ke A 'para dravyomAM rahelA bhAvono huM kartA chuM, bhoktA chuM - AvA abhimAnanA lIdhe ajJAnI jIva karmathI baMdhAya che. AtmajJAnI to (tevuM abhimAna na karavAthI karma dvArA) lekhAtA nathI." tethI zuddha cetanasvabhAvamAM ja DUbI javA jevuM che. A dhyeya kadApi khasI na jAya tenI kALajI rAkhavAnI hitazikSA A zloka dvArA maLe che. te hitazikSAne anusaravAthI zrIabhayakumAracaritramAM darzAvela siddhadazA atyaMta najIka Ave che. tyAM zrIcandratilaka upAdhyAyajIe jaNAvela che ke "ATha karmano kSaya karIne lokAgra bhAgamAM rahelA te siddha bhagavaMtoe parama padane saMprApta karela che. (13/5)
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ parAmarza: 378 [ adhyAtma anuyoga sahita asabhUta vyavahArathI re, cetana karma nokarma; paramabhAvagrAhaka nayaI re, teha acetanadharmaka re II13/dA (214) catura. Na asaddabhUta vyavahAranayathI karma = jJAnAvaraNAdika, nokarma = mana-vacana-kAyA paNi cetana kahiI "cetanasaMyogakRta paryAya tihAM jaI, te mATaI. sa "idaM zarIramAvazyakaM jAnAti - ityAdivyavahAro'ta eva bhavati, 'ghRtaM dahati' itivt"| paramabhAvagrAhaka naI teha karma-nokarmane (acetanadharmotra) acetanasvabhAva kahiI, jima dhRta anuSNa svabhAva "chaI. Iti paramArtha. 13/6 ofka namUtavyavahAra, zarma-normatanA varma-normon, paramAvavadhAArU/ddA che nacadRSTie cetana-acetanaravabhAva che kilonAtha - asaddabhUta vyavahArathI karmamAM ane nokarmamAM cetanasvabhAva che. paramabhAvagrAhaka nayanA mate to karmamAM ane nokarmamAM (= zarIrAdimAM) acetanasvabhAva che. (13/6) nA zarIranI cetanatA jANIne jIvana keLavIe -- mAlika upanaya :- "zarIra, Indriya vagere nokarma paNa asabhUta vyavahAranayathI cetana che' yA - AvuM jANIne koIne paNa ApaNA nimitte zArIrika pIDA na pahoMce ke koInI Indriyane hAni na pahoMce tenI kALajI rAkhavI te ApaNI pharaja che. (1) keLuM khAIne khullA rastA upara keLAnI * chAla nAkhavAnI ApaNI bedarakArIthI paga lapasI paDavAnA lIdhe koInuM hADakuM bhAMgI na jAya. A. (2) havA khAvA mATe bArI pAse UbhA rahevAthI, tyAM besIne pustaka-prata vagere vAMcanArane A aMdhAruM pADavA dvArA tenI AMkha nabaLI paDI na jAya. 6 (3) moTethI avAja karavA dvArA koIne dhyAna-svAdhyAyAdimAM vikSepa pADI temane mAnasika kheda yo pahoMcADI tenA manoyoganI hAni na thAya...ItyAdi kALajI dareka sAdhake rAkhavI joIe. Avo hitopadeza ahIM asabhUta vyavahAranaya dvArA ApaNe meLavavA jevo che. a kamadimAM bhedajJAna vinA AtmajJAnano asaMbhava C/ asaddabhUta vyavahAranayano upayoga kaI rIte karavo? te jaNAvyuM. paraMtu potAnA AtmAne lAgelA dravyakarma, bhAvakarma, nokarmamAM to huM paNAnI ane "mArA' paNAnI buddhi dUrathI ja choDavA jevI che. jo tevI buddhine choDavAmAM na Ave to potAno AtmA pratibodha pAmato nathI. tethI ja to samayasAramAM 4 pustakomAM "dharmo pATha. ko.(4)no pATha lIdhela che. A.(1)mAM "karmane cetana..." pATha. ja.. citadvayamadhyavartI pATha phakta lA.(2)mAM che.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ e carIe dravya-guNa-payAryano rasa + Tabo (1/6)]. 379 kuMdakuMdasvAmIe jaNAvela che ke "karmamAM ane nokarmamAM "huM AvI buddhi tathA huM eTale karma ane nokarma - AvI buddhi jyAM sudhI hoya che. tyAM sudhI kharekhara AtmA pratibodhane pAmelo nathI banato." matalaba e thayo ke karma-nokarmamAM svabhedavijJAna vinA AtmajJAna saMbhavita nathI. ja bhedajJAnanA upAyane apanAvIe ja tathA "paramabhAvagrAhaka dravyArthikanayathI karma, nokarma vagere paradravyo jaDa che ane ApaNA AtmadravyathI bhinna che' - AvuM vizeSa rIte jANavA mATe "ApaNA AtmadravyathI je bhinna (=vijAtIya) che, te paradravyane jaDa tarIke jANavA- ItyAdi paramAtmaprakAza graMthanA vacanone satata yAda karavA, vAgoLavA, hRdayamAM ghUMTavA. tenAthI kAyakaSTAdine sahana karavAnA prasaMgamAM bhedajJAna sulabha bane. 4 karmacetanA-karmaphalacetanAne choDI jJAnacetanAmAM lIna banIe ja ahIM asabhUtavyavahArathI karma-nokarmane cetana jaNAvela che. te bAbatamAM haju UMDANathI vicArIe A to kahI zakAya ke (1) rAgAdi vibhAvapariNAmasvarUpa bhAvakarmamAM potApaNAnI = huMpaNAnI buddhi, . mArApaNAno adhyavasAya, kartutva-bhostRtvabuddhi jAge te karmacetanA tarIke samajavI. "huM ja rAga chuM. ma rAga mAro pariNAma che. rAga mAruM kArya che. huM rAgAdino bhoktA chuM' - A pramANe je adhyavasAya thAya, te karmacetanA tarIke jJAtavya che. tathA (2) mana, vacana, kAyA vageremAM je svatvabuddhi vagere A thAya, te karmaphalacetanA svarUpe jANavI. matalaba ke "ja zarIra chuM. huM manano mAlika chuM. vacanano kartA chuM. dehAdino bhoktA chuM - Avo adhyavasAya karmaphalacetanA' tarIke jANavo. temaja (3) zuM rAgAdirahita, mana-vacana-kAyAthI zUnya, ajJAnAdimukta evA paramAnaMdamaya svaprakAzasvarUpa AtmasvabhAvane jo vize ja huMpaNAnI buddhi, mArApaNAnI buddhi, kartRtva-bhoknatvabuddhi e "jJAnacetanA" tarIke jANavI. karmacetanA ane karmaphalacetanA heya che, tyAjya che. tene choDIne jJAnacetanAmAM ja sAdhake vizrAnti karavI. te huM zuddhacaitanyasvarUpa chuM, rAgAdisvarUpa nathI. huM zuddha caitanyano svAmI chuM, rAgAdino ke dehAdino nahi. mAre rAgAdi ke vikalpAdi karavAnA nathI. mAre to mArA aMtaraMga bhUlAyelA zuddha caitanyane ja paripUrNapaNe pragaTa karavAnuM che. emAM ja mAruM tAttvika kalyANa che. jaDa-nazvara-azuddha-azuci-paudgalika evA rAgAdi-vikalpAdi-AhArAdi ke sva-paradehAdino bhogavaTo mane zobhe nahi. mAre to mArA zuddha caitanyasvabhAvane pUrNapaNe pragaTa karIne mAro nirdoSa AnaMda, mArI AMtarika zAMti, parama samAdhi ja mArA mATe mANavA yogya che'- A rIte karmacetanA-karmaphalacetanAno tyAga karI jJAnacetanAmAM ja svatva -svAmitva-kartutva-bhostRtvabuddhi karIne jJAnacetanAmAM ja vizrAnti karavAthI mokSa sulabha bane. paMcavastuka graMthamAM zrIharibhadrasUrijIe mokSane zAzvata sukhasvarUpa batAvela che. vijJa vAcakavarge A vAtane khyAlamAM rAkhavI. (13/6)
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 [ adhyAtma anuyoga sahita asaddabhUta vyavahArathI re, jIva acetanadharma, paramabhAvagrAhaka nayaI re, mUrata karma-nokarma re II13/zA (215) catura. asadbhuta vyavahAranayathI jIva (acetanadharmaka) acetanasvabhAva kahiI. ta va "naroDayama, - 3tanoDaya" ityAdi vyavahAra chaI. etena 'mAM na jAnAmi' iti pratItyA vilakSaNAjJAnasiddhirvedAntinAm apAstA, asadbhUtavyavahAranayagrAhyaNAcetanasvabhAvenaiva tadupapatteH / paramabhAvagrAhaka naI karma-nokarmanaI mUrtasvabhAva kahiI. "Ima guNavaMta samajI lIyo. /13/7 abhUtavyavahAreNa jiive'cetndhrmtaa| karma-nokarmamUrttatvaM paramabhAvabodhake / / 13/7 / / parAmarzaH je mUrtaravabhAvamAM nayapracAra je lokAI - asabhUta vyavahArathI jIvamAM acetanasvabhAva che. paramabhAvagrAhaka nayanA mate karmamAM ane nokarmamAM mUrtasvabhAva che. (13/7) ) AtmAnA acetannaravabhAvane haTAvIe) Alika upanaya :- ghaNI vAra koInI sAthe vAtacIta karatAM karatAM mANasa vacce vacce mAthuM dara khaMjavALavAnuM kAma, mAkhI-maccharane uDADavAnuM kAma, hAtha-pagane halAvavAnuM kAma, najarane anyatra lAvavAnuM kAma... vagere aneka kAmo karato rahe che. tema chatAM te te kriyAnI te noMdha paNa leto ghI nathI. tenA upayoganI bahAra uparokta rIte aneka kriyAo tenA ja dvArA thatI hoya che. AnAthI A, phalita thAya che ke AtmAmAM jaDatA = upayogazUnyatA = acetanatA = acetanasvabhAva paNa rahela " che. AvI jaDatA jyAre dUra thAya, potAnI nAnAmAM nAnI paNa pratyeka kriyA upayogapUrvaka ane cIvaTapUrvaka thAya, to ja sAdhaka tAttvika rIte mokSamArge AgaLa vadhI zake. che A ja kAraNasara sUyagaDAMgasUtranA bIjA zrutaskaMdhamAM kriyAsthAna nAmanA bIjA adhyayanamAM jaNAvela * che ke "sAdhu upayogapUrvaka ja cAle, Ubho rahe, bese, paDakhuM badale, gocarI vApare, bole tathA 01 upayogasahita ja vastra, pAtra, kAmaLI, rajoharaNa (daMDAsaNa) le athavA mUke. yAvatuM AMkhanI pAMpaNano palakAro paNa upayogayukta ja hoya." I bhedajJAnane ujAgara karIe . (1) zarIra ane AtmA vacce bhedajJAnano prAthamika abhyAsa cAlato hoya tevI dazAmAM potAnI kartutvapariNati choDavA mATe sAdhake dhIrajapUrvaka ema vicAravuM ke "A zarIrasvarUpa yaMtra cAle che. cetana * ko.(3)mAM "mUrti... nokarmo pATha. # ko.(4+5+6+8)mAM "nokarmo pATha. ja... citadvayamadhyavartI pATha phakta lA.(2)mAM che.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAno rAsa + To (13/7)] 381 evo huM to phakta tene calAvuM chuM. huM to dehabhinna amUrta chuM. tethI huM to nathI ja cAlato.' e ja rIte 'A deha bhojana kare che. huM to phakta tene jamADuM chuM. paraMtu huM jamato nathI. kAraNa ke huM to aNAhArI ja chuM. sadAno upavAsI evo huM bhUkhyA zarIrane jamADuM chuM.' Ama halana-calana -bhojana vagere kriyAnA mukhya kartRtvanI pariNatine ApaNAmAMthI kADhavI ane zarIramAM mukhyakartRtvanI (= prayojyakartRtvanI) pariNatine vivekadRSTipUrvaka haMmezA sarvatra jovI. sAkSIbhAvane apanAvIe (2) bhedajJAna jyAre paripakva banI jAya tevI dazAmAM haju sUkSma buddhithI ema vicAravuM ke 'karmAdhIna banelI mArI cetanA zarIrane calAvavuM, jamADavuM vagere kriyAomAM joDe che. te kriyAomAM zarIrane karyodaya baLAtkArathI = parANe prere che. paraMtu huM temAM prerakabaLa nathI, pre2ka kartA nathI, prayojakakartA nathI.' A mujaba nirvedagarbhita bhAvanAthI deha pAse kriyA karAvavAnI potAnI pariNatine choDavI. tathA dehamAM kriyAno kartRtvapariNAma ane karmamAM kriyAkArakatvapariNAma (= zarIra pAse kriyA karAvavAno pariNAma) che - tema samajavuM. 'dareka dravyo pota-potAnA pariNAmanA ja kartA che' A pramANe jagatanuM a svarUpa jotA evA sAdhakane halana-calana-bhojanAdi parapariNAmanuM mAtra sAkSitva ja bAkI rahe che. yA arthAt te mAtra sAkSI ja che, kartA nathI. tethI to jJAnasAramAM mahopAdhyAyajIe kahela che ke je sahajAnaMdamAM magna ane jagatanuM tattva jue che tevA yogIne parapariNAmonuM kartRtva nathI. mAtra sAkSIpaNuM bAkI rahe che.' 'meM A pa2pariNAma karyo ke karAvyo' - tevo ahaMkAra te yogIne sparzato nathI. / karmasahakRta dehakriyAmAM harakha-zokane choDIe / e (3) jyAre kartRtva-bhoktatvapariNati na hoya, mAtra sAkSIbhAvanI bhUmikA pragaTe tyAre AtmArthI sAdhaka saMvegagarbhita bhAvanAthI ema samaje che ke mArI cetanAnI corI karIne tenA TekAthI zarIra pote ja, jAte ja cAlavAnI-jamavAnI vagere kriyAo kare che. temAM karma, kALa, niyati, svabhAva vagere ho paribaLo zarIrane sahAya kare che. karmAdisahaSkRta dehakriyAmAM mAre zuM harakha ke zoka karavAno? huM to temAM asaMga bhAvathI mAtra sAkSI ja chuM. dehakriyAno nirlepa sAkSImAtra chuM' - A rIte dehakriyAnI anumodanAnI pariNatine paNa choDavI. tathA calana-bhojanAdi kriyAno kartRtvapariNAma = mukhyakartRtvapariNAma zarIramAM che ane sahAyaka paribaLa svarUpe te kriyAne karAvavAnI pariNati karma-kALa vageremAM che - Ama samajavuM. dehakriyAnI jema vacanakriyAmAM ane mananI kriyAmAM samajI levuM. che. - dehakriyAmAM karaNa-karAvaNa-anumodana tajIe = :- ahIM (1) mAM zarIra mukhyakartA (= prayojayakartA) che tathA AtmA kAraka = karAvanAra prayojakakartA che, karanAra nahi. (2) mAM AtmA karanAra nathI ke karAvanAra nathI. zarIra karanAra che. karma karAvanAra che. AtmA phakta anumodaka che. (3) mAM AtmA nathI karanAra, nathI karAvanAra ke nathI anumodanA karanAra. zarIra svayaM karanAra che. karmAdi karAvanAra nathI. paNa sahAyaka-anumodaka -zubhecchakanA sthAnamAM che. ATalo taphAvata ahIM traNeya vikalpamAM gaMbhIratAthI samajavo. x paudgalika bhAvono trividha saMbaMdha choDIe A rIte vAraMvAra uparokta bhAvonuM parizIlana-anuzAsana-punarAvartana-dRDhIkaraNa karavAthI paudgalika bhAvone vize karaNa-karAvaNa-anumodana pariNatino pUrepUro tyAga thAya che. tenA lIdhe khUba nikaTanA
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382 [ adhyAtma anuyoga sahita kALamAM alipradazA, asaMgadazA, abaMdhadazA pragaTa thAya che. prastuta bAbatamAM mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje jJAnasAra prakaraNamAM jaNAvela che ke "huM pugalabhAvono kartA nathI. karAvanAra nathI, anumodaka nathI - A pramANe AtmasvarUpanI samajaNavALo sAdhaka kaI rIte lepAya ?" A bAbatanI ahIM UMDANathI vibhAvanA karavI. # jJAtA-draSTAbhAvanI sAdhanAno citAra A (4) jyAre bhedajJAnanI ane sAkSIbhAvanI pariNatine AtmasAt karIne sAdhaka jJAtA-daSTAbhAvanI pariNatine pragaTa kare, tyAre teNe potAnAthI abhinna cha kArakano samanvaya karavAmAM DUbI javAnuM hoya che. te A rIte - "zAzvata zAntasudhArasamaya ane mArAthI abhinna evA cetanasvabhAvamAM (= adhikaraNa kAraka) rahIne, potAnuM ja darzana ane saMvedana tathA potAnI ja ramaNatA ane anubhUti - AvA svapariNAmone pragaTa karanAra evo huM (= kartA kAraka) mArA zuddha svabhAvane (= saMpradAna kAraka) darzana-jJAna-svarUpa ramaNatA Adi svarUpa mAruM sarvasva soMpIne, mArA atIndriya evA amUrtasvabhAvamAMthI ane zuddhasvabhAvamAMthI (= apAdAna kAraka) pragaTelA mArA ja akRtrima = svAbhAvika evA paramAnaMdarasane ANI (= karma kAraka) zuddha upayoga vaDe (= karaNa kAraka) vAraMvAra pI-pIne samyaka prakAre tRpta thayelo chuM.' ahIM kartA, karma, karaNa, saMpradAna, apAdAna ane adhikaraNa - A e kAraka AtmAthI abhinna ja che. TUMkamAM Azaya e che ke "huM ja, mArA vaDe ja, mArA mATe ja, mArAmAMthI ja, mArAmAM ja, mane 3 ja anubhavuM chuM - A rIte potAnAthI abhinna cha kArakabhAvanI saMgati samanvaya karavAmAM jJAtA-dRSTAbhAva- pariNativALA sAdhako lIna banatA hoya che. vizeSAvazyakabhASya, jJAnasAra svopajJaTabo, samayasAra, [ paMcAstikAyasaMgraha vagere anya graMthonA AdhAre bIjI rIte paNa potAnAthI abhinna cha kArakabhAvanI jo saMgati karavI. tathA (1) deha-AtmabhedavijJAna, (2) sAkSIbhAva ane (3) jJAtA-daSTAbhAva - A traNeya bAbatono UMDANathI abhyAsa karavA mATe bhAratanI rASTrabhASAmAM (= hindI bhASAmAM) tathA gujarAtI bhASAmAM ame racela "saMvedananI saragama' - (= saMvedanaprabaMdha) pustakanI (pR.61 thI 100 tathA pR. 203 thI 272) vibhAvanA karavI. prastutamAM je abhyattara mokSamArga batAvela che, teno nirdAnta cittathI nizcaya karIne, potAnI vartamAna bhUmikA mujaba gauNa-mukhyabhAve uparokta cAreya prakAranA bhAvone samyapha prakAre AtmasAt karavA jarUrI che. ( jaDatAne haTAvIe $ Ama virakta ane zAMta pariNatithI uparokta cAra prakAranA upayogapUrvaka zAstrAnusAre sarva kriyA karavA dvArA asabhUta vyavahAranayathI mAnya evI jaDatAnuM AtmAmAMthI nivAraNa karavAmAM Ave to ja sAdhaka tAttvika AtmakalyANane sAdhI zake. AvA prakArano AdhyAtmika saMdeza A zloka dvArA ApaNe meLavavA jevo che. te rIte jIvana jIvavAnA prabhAve vairAgyakalpalatAmAM varNavela mokSasukha jAte ja hAjara thAya che. tyAM mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje siddhasukhane varNavatAM jaNAvela che ke "siddha bhagavaMto rati-arati vagere tamAma dvandromAMthI chUTI gayelA che. teonA sarva kAryo samyapha rIte siddha thaI cUkelA che. tethI te siddhAtmAo pAse ja tAttvika nirlendra sukha vidyamAna che. (13/7)
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + To (13/8)] asadbhUta vyavahArathI re, jIva mUrta paNi hoI; paramanayaI pudgala vinA re, dravya amUrta hUM joI re / / 13/8 / (216) catura. asadbhUta vyavahAranayathI jIvanaIM mUrtasvabhAva paNi (hoI+) kahiI. vrata va 'DAyamAtmA 2 dRzyate, mumAtmAnaM pazyAmi" e vyavahAra chaIM.e svabhAvaI ja *jinanA 5 varNa kahIe."* "rasto = padmaprama-vAsupUkhyo" (abhidhAnaciMtAmaNi-prathama kAMDa-1/zloka-49) ityAdi vacana chaI. paramabhAvagrAhaka nayaI pudgala dravya vinA, bIjA sarva dravyanaI amUrtasvabhAva (TUM joI +) kahiyaIM.13/8/ 'parAmarza: abhUtavyavahAreNa jIve mUrttasvabhAvatA / mUtta: pughalADo hi, paramamAvavodha||3/8|| 383 amUrtasvabhAvamAM nayaprasAraNa :- asadbhUta vyavahAranayathI jIvamAM mUrtasvabhAva che. paramabhAvagrAhaka nayanA mate pudgalabhinna dravya amUrta ja che. (13/8) vyavahAra, vyavahAra-nizcaya ane nizcayamAM TharIe / :- ahIM TabAnA AdhAre evuM sUcita thAya che ke prabhunA stavana, stotrapATha, stuti vagere bolatI vakhate nIcalI bhUmikAvALA jIvone lAbha thAya, prAthamika kakSAnA bhaktono prabhubhaktimAM ullAsa-umaMga vadhe mATe zAstrakAra bhagavaMtoe prabhunA mUrtasvabhAvane manamAM rAkhIne bAhya atizaya, vANInA pAMtrIza guNo vagerenuM varNana stavana, stotra vageremAM karela che. 'zrIjinezvara bhagavaMtanI vyAvahArika stavanAmAM mArI ItikartavyatA samAyelI nathI. haju mAre nizcayanayasaMmata prabhuvartI vItarAgatAdi. guNonI stavanA karavAnI bAkI che' - ItyAdi bAbata khyAlamAM rahe te mATe vyavahAranayasaMmata te te stuti, stavana vagere bolatI vakhate prAjJa jIvoe 'A prabhunI vyavahAranayasaMmata stuti che' - Avo AMtarika khyAla rAkhavo jarUrI che. tathA potAnI bhUmikA mujaba prabhunA dehaguNonI sAthe AtmaguNonI prazaMsAthI garbhita stuti, stavana vagere bolavA joIe. A rIte vyavahAra-nizcayano samanvaya karavo. tathA potAnI bhUmikA viziSTa rIte AdhyAtmika UMcAIne prApta kare tyAre prazAMta citte kevala vItarAgatA, I pustakomAM 'joyo' pATha. saM.(1)no pATha lIdhela che. ** cihnadvayamadhyavartI pATha pustakomAM nathI. A.(1)mAM che. x lI.(3)mAM 'vinA evaM e be prakAre bIjA' pATha. * A.(1)mAM '5 naI' pATha. dhyA huM chuM ma
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 [ adhyAtma anuyoga sahita A parama nirvikAritA, niSkaSAyatA, niHsaMgatA, nirmalatA, nirAlaMbanatA, nirupamatA (= upamAatItatA), , nibaMdhadazA vagere AtmaguNothI garbhita evI prabhustavanA te te guNonI prAptinA AzayathI karavI joIe. A kAraNa ke beya naya alaga-alaga bhUmikAne yogya evA tattvane prakAze che. tethI ja namaskAramAhAbhyamAM 01 zrIsiddhasenasUrijIe jaNAvela che ke "sUrya ane caMdra jema divasa-rAta prakAza pAtharavA jAgatA che, tema nizcaya ane vyavahAra banne naya A lokamAM ane paralokamAM prakAza pAtharavA sadA jAgatA rahe che." niraMtara e ahobhAvapUrvaka A rIte prabhunA viziSTa ane vizuddha guNonI tAttvika ruci keLavI, tenI prAptinA saMkalpane che daDha banAvI, tathAvidha guNaprAptinI sAdhanAne jvalaMta banAvI sarvaguNasiddhinA zikhare vahelI take ArUDha ja thavuM joIe. sarvasaguNasiddhinA zikhare ArUDha thayela sAdhaka tyAra bAda mahAnizIthamAM jaNAvela anaMta ane uttama evA sukhavALA mokSane meLave che. A bAbata khyAlamAM rAkhavI. (138)
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 385 dravya-guNa-payAno rasa + Tabo (139)]. upacAriI paNi pudgali re, nahIM amUrtasvabhAva; upacari anugamavazire, vyavahAriI jehabhAvo re.13/lA (217) catura. cetanasaMyogaI dehAdikanaI viSaI jima cetanatva paryAya upacariyAI chaI, tima amUrtatva upacaratA nathI. te mATaI (upacAriI =) asabhUta vyavahArathI paNi pudgalanaI amUrtasvabhAva ga (nahIM =) na kahiche. "pratyAttidoSaI amUrtatva tihAM kima na upacari ?" te Upari kahaI chaI - e "anugamavaziM eka saMbaMdha joDatA doSaIka jeha svabhAva vyavahAriI te upacariI paNi sarva dharmano upacAra na hoI. tathA ca 'Arope sati nimittAnusaraNam, na tu nimittamastItyAropaH' iti nyAyo'trA''zrayaNIyA, rUti bhAva: 13lA marza: upacArAdapi syAnna pudgale jaatvmuurttaa| - sambandhAdupacaryante bhAvA hi vyaavhaarikaaH||13/9 / / G! pudgalamAM aupacArika paNa amUrtatA nathI : digaMbara A :- upacArathI paNa pudgala dravyamAM kyAreya amUrtatA na hoya. saMbaMdhavizeSathI vyavahArane yogya evA ja svabhAvono upacAra thAya che. (13) & karmabaMdhajanaka - parapIDAkAraka upacArane choDIe che - TabA mujaba ahIM evuM phalita thAya che ke koIka umadA prayojana hAjara hoya tyAre ziSTa puruSo koIka nimitta vizeSane AzrayIne eka vastunA guNadharmanI bIjI vastumAM Aropa A kare che. paraMtu upacAranimitta hAjara hovA mAtrathI ziSTa puruSo kAMI upacAra karatA nathI. dA.ta. koIkanA moDhA upara kALo tala ke DAgha joIne 'tamAruM moDhuM caMdra jevuM lAge che' - Avo upacAra che karIne sAmenI vyaktinuM moTuM kalaMkita che' - tevuM ziSTa puruSo jaNAvatA nathI. koIka mANasa anupayogathI yo ghaDo, dIvAla ke khurazI vagere sAthe athaDAI jAya eTalA mAtrathI "A AMdhaLo che' - Avo Aropa DAhyA mANaso karatA nathI. T ma.mAM "je pATha. ko.(3+8)no pATha lIdho che. 4 pustakomAM "paryAya' pada nathI. ko.(9)+si.mAM che. ja zAM mAM "ucAra' pATha. 1 mo.(2)mAM "anugamyavRnya' - azuddha pATha. * si.-zAM mAM "saMbaMdha joDatAM" pATha. tathA ma.mAM "sabaMdha doSaI pATha. 8 zAM.mAM "doSaI" pATha nathI. lI.(2+3+4)mAM che. * pustakomAM "ttamurarItyA..' pATha. A.(1)no pATha lIdho che.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 386 [adhyAtma anuyoga sahita ja ravapariNAmanI karkazatA tyAjya ja kANAne paNa kANo kahevAnI ke corane paNa cora kahevAnI dazavaikAlikazAstrakAra nA pADe che. kAraNa ke tevuM bolavAmAM ApaNA pariNAma kaThora thAya che tathA bIjAne duHkha thAya che. jo upara mujaba zAstrakAra jaNAvatA hoya to pachI je mANasa vAstavamAM aMdha na hoya tenAmAM aMdha tarIkeno Aropa karIne potAnA pariNAmane kaThora banAvavAnI bhUla koI paNa AtmArthI jIva kaI rIte karI zake ? tevuM tene kaI rIte pasaMda hoya? tethI koI paNa vizeSa prakAranA nimittanuM avalaMbana karIne vizeSa prakAranuM prayojana upasthita thatAM aupacArika bhASAno prayoga karatI vakhate uparokta sAvadhAnI pratyeka AtmArthI jIve khAsa keLavavA jevI che. ADedhaDa upacAra karavAmAM Ave to vibhAvadazA ja vadhe. vibhAvadazAvardhaka e bane tevuM asabhUtavyavahAranayagocara jJAna e to buddhinA aMdhApA svarUpe ja mAnya che. A aMge jJAnasAranI vAta vAgoLavA jevI che. tyAM mahopAdhyAyajIe jaNAvela che ke "AtmasvabhAvanI jenAthI prApti thAya tevA saMskAranuM (= tevI pariNatinuM) kAraNa bane tevuM jJAna mAnya che. e sivAyanuM bIjuM ( jJAna to matino aMdhApo ja che." ..to mithyAtva-kaSAya-viSaya TaLe che. temaja vizeSa prakAranuM prayojana upasthita thatAM, cetanadravyanA vilakSaNa saMyoganA lIdhe, zarIrAdimAM 4 cetanatvano Aropa-upacAra-vyavahAra karavo paDe tyAre paNa "zarIra paramArthathI acetana che' - A vAta 5 bhUlAvI nA joIe. bAkI mithyAtvane daDha thatAM vAra na lAge. kharekhara potAnI jAtane visarIne parane vI jANavAnI IcchA mithyAtvane vadhAre che. parane karavAnI IcchA kaSAyanuM ja poSaNa kare che. parane mANavAnI A abhilASA (= bhogavavAnI ruci) viSayatRSNAne pedA kare che. A traNeyanA baLathI to saMsAra vadhe che. tathA A traNeyane jItavAthI mokSamArgamAM gati-pragati thAya che. tethI karmathI mukta thavAnI IcchAvALA jIve paratattvane jANavAnI, karavAnI, bhogavavAnI IcchA saMbaMdhI potAnI cittavRttinA pravAhane vizrAMti ApavI joIe, vidAya ApavI joIe. A rIte parane jANavAnI utkaMThA ravAnA thavAthI bahirmukhatAnI pariNati TaLe tathA tenA lIdhe mithyAtvano uccheda thAya. parane karavAnI IcchA javAthI kartutvapariNAma vidAya le ane tethI kaSAya TaLe. temaja parane bhogavavAnI abhilASA nivRtta thavAnA lIdhe bhoknatvapariNatino vilaya thAya che ane tenAthI viSayatRSNAno uccheda thAya che. tenA baLathI siddhasukha sulabha bane. uttarAdhyayanasUtramAM siddhAtmAnuM sukha jaNAvatA kahe che ke "arUpI, nakkaraAtmapradezavALA, jJAna -darzanaupayogavALA siddhAtmAo evA atula sukhane pAmelA che ke jenI upamA nathI." (13) e
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 387 dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (13/1)]. e bhAvi saMmati bhaNiluM re, anugata artha asesa; jala-paya jima navi vibhajiI re, yAvat aMtya vizeso re I13/10/l. (218) catura. e bhAvi = e abhiprAyaI, sammatigraMthamAMhi (bhaNiu=) kahiuM chaI, je anugata rI atyaMta saMbaddha, azeSa kahitAM sarva, artha jala-paya jima = khIra-nIra" pari, vibhajiI nahIM = pRthapha karizuM nahIM. kihAM tAMI ? (yAvatu) aMtya vizeSaI = aMtya vizeSatAija zuddha pugala-jIva lakSaNaI vibhajiyaI. yathA - "audArikAdivargaNAniSpannAccharIrAdenighanA'saMkhyeyapradeza AtmA bhinnaH" iti| atra gAthA - 'aNNoNNANugayANaM 'imaM va taM va' tti vibhynnmjuttN| jaha duddha-pANiyANaM jAvaMta vikSepannAyA (sata.9.47) rUtti 13/10 jI " ityevaM sammatAvuktamartho hynugto'khilH| limA na patsova yAvizeSatAnA zarU/20I. # atyaMta saMbaddha padArthanuM vibhAjana na thAyaH saMmatikAra zuM - A abhiprAyathI saMmatitarkamAM jaNAvela che ke "dUdha ane pANInI jema tamAma anugata 3. arthano aMtima vizeSasvabhAva na Ave, na jaNAya tyAM sudhI tenuM vibhAjana na ja karavuM. (13/10) " ja asabhUta naya komaLa pariNatine pragaTAve che vikAsanA - paraspara anugata jIva ane zarIrane vibhakta mAnI jIvatA mANasanA chA zarIrane udezIne "A to jaDa che", "Ane mAro to Ane kAMI duHkhano anubhava thavAno nathI' - AvuM kahIne koI mANasane mAra-pITa karavI te bilakula vyAjabI nathI. kAraNa ke jIva ane dehAdipudgalo ekabIjAmAM anugata hovAthI jIvatA mANasanA zarIramAM caitanyasvabhAva paNa vidyamAna che. A pramANe , prastuta asadbhuta vyavahAranaya jaNAve che. asata vyavahAranayano A upadeza komaLa pariNati, To jIvadayA, jayaNA vagerene pragaTAvavAmAM sahAyaka che. tathA te mUdupariNati vagerenA baLathI AtmArthI sAdhaka mokSamArge jhaDapathI AgaLa vadhe che. tathA svAnubhUti karavA mATe zuddha jIvane zarIra-Indriya che -mana vagerethI judo pADavo. te mATe vAraMvAra evI bhAvanA bhAvavI ke huM kAyama zAMta svarUpavALo 1 A.(1)mAM "dUdha pANI' pATha. 4 pustakomAM 'vizeSaI pATha. ko.(9)+A.(1)no pATha lIdho che. 1. anyonyAnugatayoH 'idaM vA tad vA' iti vibhajanam ayuktm| yathA dugdha-pAnIyayoH, yAvantaH vizeSaparyAyAH (? yAvad antyvishesspryaayaan)||
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 [ adhyAtma anuyoga sahita 5 chuM, sahaja samAdhimaya chuM, parama niSkaSAya che, parama nirvikAra chuM, amUrta chuM, anaMta AnaMdanuM vedana * karanAra chuM, svayaMprakAzamaya chuM, atIndriya chuM, dehazUnya chuM, apaudgalika chuM ane zuddha caitanyano akhaMDa Aii piMDa chuM." AvI bhAvanA vAraMvAra zAMta citte karavAthI dehAdithI zuddha AtmA chUTo paDato jAya tathA tema tenA prabhAve ArAdhanApatAkAmAM tathA saMvegaraMgazALAmAM darzAvela paramasukhI evuM siddhasvarUpa kharekhara A atyaMta jhaDapathI khUba ja najIka Ave che. (1) je kAraNe te siddha bhagavAnane tamAma pIDAno abhAva A che, (2) AkhAya jagatane te jANe che tathA (3) sukya bilakula nathI. te kAraNe siddhAtmA paramasukhI tarIke suprasiddha che' - A mujaba tyAM jaNAvela che. (13/10)
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + Tabo (12/9)] 389 ima kahatAM "mUrtatA jo pudgaladravyavibhAjaka aMtya vizeSa chaI, to tehano upacAra AtmadravyaIM kima hoI ? anaI jo te aMtya vizeSa nahIM, to anyonyAnugamaI amUrtatAno upacAra pudgaladravyaIM kima na hoI ?" ehavI zaMkA koIkanaIM hoi chaI, te TAlavAnaIM kahaI chaI - anabhibhUta jihAM mUrtatA re, amUrtatA tihAM nAhiM; jihAM abhibhUta amUrtatA re, mUrti anaMtya te mAhi re / / 13/11/ (219) catura. 2 jihAM pudgaladravyanaI mUrtatA (anabhibhUta=) abhibhUta nathI, kiMtu udbhUta chaI, tihAM amUrtatA svabhAva (nAhiM=) na hoIM. te mATaIM amUrtatA apudgala dravyano aMtya vizeSa. sa anaIM jihAM AtmadravyanaIM karmadoSaI* amUrtatA abhibhUta chaI, (te mAhiM=) tihAM mUrtatA *anaMtya anugamajanita sAdhAraNa dharmarUpa hoI. va tathA ca - anyo'nyAnugamAvizeSe'pi kvacideva kiJcit kenacit kathaJcidabhibhUyate iti yathAAmavyavahAramAzrayaLIyam // 13/11/ parAmarza: yatrA'tirohitA mUrttiramUrttatA na tatra tu / yatra tirohitA'mUrttiH tatraivA'nantyamUrttatA / / 13 /11 / / tu pragaTa mUrtatA hoya tyAM amUrtavyavahArano niSedha ha a :- jyAM mUrtatA pragaTa hoya tyAM amUrtatA kahevAtI nathI. jyAM amUrtatA DhaMkAyelI hoya tyAM ja anaMtya = acarama mUrtatA kahevAya che. (13/11) / ApaNI amUrtatAne pragaTAvIe / d. hamaNAM ApaNAmAM mUrtatA pragaTapaNe pratIyamAna che. karmanA doSathI ApaNI maulika amUrtatA vartamAna kALe parAbhava pAmI cUkela che. jema jema jJAnAvaraNIya vagere dravyakarma ane a rAga-dveSa-moha vagere bhAvakarma ravAnA thAya tema tema AtmAnI maulika amUrtatA pragaTa thavAnI saMbhAvanA vadhatI jAya. te mATe sauprathama ghara, zarIra, sneharAga vagere mArA che' - A pramANenI mithyAmati choDavI joIe. kema ke te mithyAmati ja cittavRttine bahirmukha kare che. 'ghara, zarIra, rAga vagere paramArthathI yo pudgalanA pariNAma che' - AvuM mAnanArA jIvamAMthI vyavahArAbhAsIpaNuM ravAnA thAya che. 'ghara, zarIra, rAga vagere mAtra pudgalanA ja piraNAma che' - AvuM mAnanAro jIva kadAca nizcayAbhAsI thAya paNa I pustakomAM 'aMtya' pada nathI. ko.(9) + lI.(2+4) + A.(1)mAM che. 6 lI.(1+3)mAM 'mUrta anaMta' pATha. * B(2)mAM 'na hoI' azuddha pATha. * lI.(3)mAM 'anabhibhUta' azuddha pATha. B(2)mAM 'amUrtatA' azuddha pATha. ko.(9) + A.(1)mAM 'atyaMta' pATha. lI.(1)no pATha lIdho che. * ma.+zAM.mAM '...vanumUrta' Iti azuddha pATha.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 390 [ adhyAtma anuyoga sahita kharo. paraMtu "rAgAdi jIvanA parAzrita pariNAma che' - AvuM jANanAra jIva nizcayAbhAsI bane tevI zakyatA nathI. tathA 'rAga vagere vyavahArathI jIvanA pariNAma che. chatAM paNa nizcayathI to te ajIvanA ja pariNAma che. tethI te tyAjya ja che. mAre tene choDavA ja che' - AvI pratijJA karanAro sAdhaka vyavahArAbhAsI ke nizcayAbhAsI thato nathI. tethI tevI pratijJAnuM baLa vadhatAM 'deha-geha-neha vagerethI AtmA judo ja che' - AvI bhedavijJAnanI pariNati jIvaMta bane che. tema thatAM te bhedavijJAnI sAdhakane amUrta-azarIrI-vItarAga evA potAnA AtmAnA svarUpano sAkSAtkAra pragaTe che. eka vAra samyaka svAnubhUti thayA bAda potAnA amUrta zuddha Atmadravyane ja jovA-jANavA-mANavA mATenI abhilASA rae daDha thatI jAya che. zuddha AtmadravyamAM akhaMDa ramaNatA karavA mATe tIvra talasATa ane taravarATa pragaTe ,, che. karmodayajanya rAgAdi pariNAmonI tadana upekSA karIne, tene jarA paNa mahattva ApyA vinA, zuddha A AtmadravyamAM ja lIna thavAno AsanamuktigAmI sAdhaka abhyAsa kare che. A rIte amUrta zuddha (d AtmadravyasaMbaMdhI daSTi prabaLa thatAM navA-navA zarIra-Indriya-karma vagerene grahaNa karavAnI paraMparAno viccheda thavAthI maulika amUrta AtmasvabhAva najIkanA samayamAM ja pragaTa thaze - tema samajavuM. Ama anekanayarie samanvayasvarUpa pramANamAMthI upAdeya tattvane pakaDavAnuM che. tenA dvArA samyagu ekAntane sAdhavAmAM tatpara ja thavAnuM che. 69 paramANumAtra paNa mAruM dravya nathI ? va! tethI prastutamAM paradravyAdiviSayaka mamatA vagere utpanna karanAra asabhUtavyavahAranI upekSA A karIne, amUrta Atmadravyano AvirbhAva karavAnI kAmanAvALA sAdhake nirdAntapaNe zuddhanizcayanayane potAnI bhUmikA anusAra pakaDavo joIe. te mATe samayasAranI 324 mI gAthAnI vAraMvAra vibhAvanA karavI jarUrI che. te gAthAno artha A mujaba che ke "jemaNe padArthanuM svarUpa nathI jANyuM tevA puruSo vyavahAranayanI bhASA mujaba "padravya mAruM che' - Ama bole che. paraMtu koI paramANumAtra paNa mAruM dravya nathI' - ema jJAnIo nizcayathI jANe che." A gAthArthanI sAcI vibhAvanAthI tamAma dravyakarmano ane bhAvakarmano uccheda karIne potAnI maulika amUrtatA vahelI take hAMsala karavI. te mATe potAnA amUrtasvabhAvane upAdeya tarIke jANavo. khAlI jANavuM te kharekhara jANavuM nathI. tevI jANakArI to abhavya pAse paNa ghaNI hoya che. paraMtu upAdeya tarIke amUrta AtmasvabhAvane jANavo te ja kharekhara jANavuM che. A rIte jANavAmAM Ave to ja ApaNuM jJAna samyapha banI zake. bAkI to komyuTaramAM bhegI karelI mAhitI jevI bhArabojarUpa jANakArI bane. tethI amUrtasvabhAvane upAdeya tarIke jANIne tene jhaDapathI AtmasAt karIe, te ja ApaNuM aMgata ane AtmIya kartavya che. A pramANeno AdhyAtmika upadeza ahIM pratyeka AtmArthI sAdhake prApta karavA yogya che. te upadeza mujaba vartana karavAthI dravyalokaprakAzamAM jaNAvela siddhasvarUpa sulabha thAya. tyAM zrIvinayavijaya upAdhyAye kahela che ke "te siddhAtmAo jJAnAvaraNIyAdi ATha karmothI mukta hoya che. tathA anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtacAritra vagere ATha guNothI yukta hoya che.' (13/11)
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + To (13/12)] pudgalanaI IkavIsamo re, Ima to bhAva vilutta; teNi asadbhUtaha nAyai re, parokSa aNuya* *amutto re // 13/12 (220) catura. zuM "upacAraI paNi amUrtasvabhAva pudgalanaI na hoI" Ima kahatAM to ekavIsamo bhAva (vilutta=) lopAI,* tivAraI vizatimAvAH myuIva-pu AnayormatAH / "dharmAvatInAM poizasyuH ne pagyavaza smRtAH / / * (AlApapaddhati-pR.5) e vacana vyAghAtathI apasiddhAMta thAI. sa (teNi=) te TAlavAnaI kArji asadbhUta vyavahAranayaI parokSa je pudgala (aNuya=) paramANu chaIM, tehanaU amUrta kahiyaIM. vyAvahAriopratyakSA paratvamamUrttatva paramALo mAruM svIyite nRtyarthaH // 13/12/ antyabhAvasya lopaH syAdevamuktau hi pudgale / parAmarzaH tena nayAdasadbhUtAt parokSANAvamUrttatA / / 13 / 12 / / 391 * digaMbara mata samIkSA :- A rIte kahevAmAM Ave to aMtya svabhAvano pudgalamAM lopa thaze. tethI asadbhUta a vyavahAra nayathI parokSa paramANumAM amUrtasvabhAvane mAnavo joIe. (13/12) syAdvAdane jIvanamAM lAgu pADIe utmika upanaya :- pudgala paramANumAM naiRRyika mUrttatvano ane vyAvahArika amUrttatvano samanvaya karIne syAdvAdanI sArvatrikatA tarapha graMthakArazrIe TabAmAM aMgulInirdeza karela che. samyag ekAntapUrvaka syAdvAda pragaTe che. tevA syAdvAdane zAstranA pratyeka vacanamAM, jIvananI pratyeka ghaTanAmAM, a ApaNA ane bIjAnA pratyeka vAkyamAM, ApaNA pratyeka vicAramAM ApaNI vartamAna bhUmikA mujaba lAgu pADIne sakriya evI AdhyAtmika samanvayadRSTi pragaTAvavI. A rIte jIvanasamAdhine ane Atmavizuddhine AtmasAt karavAno maMgala saMdeza ahIM prApta thAya che. prastutamAM vairAgyakalpalatAmAM darzAvela samAdhisukhanuM yo anusaMdhAna karavuM. tyAM mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje jaNAvela che ke 'DhagalAbaMdha prayAso karavA dvArA rAgI jIva viSayatRSNAjanya je sukhane meLave che, tenAthI anaMtakoTiguNa adhika sukhane samAdhinA phuvArAmAM sadA snAna karanArA prazAMta yogI svAbhAvika rIte saMprApta karI le che.' (13/12) 1 P(2)mAM Ima Ika' pATha. lI.(4)mAM 'Ima kahI' pATha. ko.(1)mAM 'bhAkhi vila tti' pATha. jJa ko.(1)mAM '...bhUta tehanI re' pATha. ko.(5+6+8)no pATha lIdho che. * pustakomAM 'aNuaM' pATha. A.(1)no pATha lIdho che. * mo.(2)mAM 'anutto' azuddha pATha. pustakomAM 'tiravAIM' pATha. A.(1)no pATha lIdho che. * cihnadrayamadhyavartI pATha pustakomAM nathI. A.(1)mAM che. ja lI.(1)mAM 'amUrttatva' pATha. svaccha
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 392 [ adhyAtma anuyoga sahita kAla-pudgalANa taNo re, ekapradeza svabhAva; paramanaI paradravyanaI re, bhedakalpanAabhAvo re I13/13 (221) catura. (kAla-pudgalANa taNo=) kAlANanaI tathA pudgalANunai, paramabhAvagrAhaka nayaI ekapradezasvabhAva kahiyaI. paradravyanaI = e 2 TAlI bIjAM dravyanaI bhedakalpanA (abhAvotra) rahita, zuddha dravyArthikaI eka pradezasvabhAva kahiI. 13/13il. : smy-pudglaannuunaamekprdeshbhaavtaa| savyay meloda-dravyarthato di sArU/rUA # aNumAM ekapradezavabhAva zlokAthI - kAlANamAM ane pudgalANumAM ekapradezasvabhAva rahela che. te sivAyanA dravyomAM bhedakalpanAnirapekSa (zuddha) dravyArthika nI apekSAe ekapradezasvabhAva jANavo. (13/13) ja AtmAnI ekapradezatAne oLakhIe sthA AdhyAtmika upanaya - AtmAnA asaMkhya pradeza hovA chatAM bhedakalpanAnirapekSa zuddhadravyArthika nayanuM AlaMbana karavAmAM Ave to AtmAmAM ekapradezatA jaNAya che. A rIte samagra AtmAmAM aikyanuM, C01 akhaMDatAnuM darzana karavAthI bhedasvabhAvanA vikalpo naSTa thAya che. tethI AtmA eka, akhaMDa, asaMga nijasvabhAvamAM sthira banI graMthibheda ane kSapakazreNi vagere mATe amodha-prabaLa sAmarthya pragaTAve che. * AtmAne sthira karIe * A rIte bhedakalpanAnirapekSa zuddhadravyArthikanayanA AlaMbanathI AtmA potAnA akhaMDa, amala, vI anirapekSa ekapradezasvabhAvamAM sadA mATe susthira bane che. Ama bhedakalpanAnirapekSa zuddhadravyArthikanayanA che! dRSTikoNathI potAnA ekapradezasvabhAva upara daSTine kendrita karavAthI AtmA sAnubaMdha-sakAma-prabaLa karmanirjarA karI kevalajJAna pAmI zItayA jJAnArNava graMthamAM zrI zubhacaMdrAcArye varNavela, (1) zabdaaviSayabhUta (2) avyakta (3) anaMta (4) zabdazUnya (5) ajanmA (6) janmabhramaatIta (7) nirvikalpa evA siddhapadane prApta kare - tevI maMgala kAmanA. AtmA ajanmA-anAdi hovA chatAM saMsArI jIvone avAra -navAra 'huM janmyo' - Avo bhrama thato hoya che. AvA bhramano bhoga siddha bhagavAna banatA nathI. tethI jJAnArNavamAM siddha bhagavAnane "janmabhramAtIta' jaNAvela che. "huM jabhyo' - evA bhramane pele pAra siddha bhagavAna pahoMcI gayA che. (13/13) * ma.mAM 'kalapanA' pATha. ko.(2)no pATha lIdho che. ko.(1)mAM "kalAya' pATha. je zAM.+dha.+ma.mAM "parabhAva...' azuddha pATha. si. + ko.(9+1+11) + A.(1)no pATha lIdho che. ja lA.(2)mAM "zuddhaparyAyA..' pATha.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 393 parAmarza: bhedApekSA dravya-guNa-yAyano rAsa + Tabo (13/14)] bhedakalpanAyuta nayaI re, anekapradezasvabhAva aNu vina pudgala aNutaNo re, upacAraI teha bhAvo re II13/14 (222) catura. za bhedakalpanAsApekSa (yuta) azuddhadravyArthika naI, aNu kahatA paramANu vinA sarva dravyanaI. aneka pradeza svabhAva kahiyaI. - anaI pudgala (aNutaNotra) paramANunaI aneka pradeza thAvAnI yogyatA chaI, te mATaI upacAraI (teha bhAvo =) anekapradezasvabhAva kahiI. kAlANamAMhi te upacArakAraNa nathI.' te mATaI tehanaI sarvathA e svabhAva nahIM "Iti rahasya. 13/14 bhedApekSanayenaiva naanaaprdeshbhaavtaa| vinALo, punA 2 sADaDaropati, samaye tu nAArU/4 :- bhedasApekSanayathI ja aNu vinA sarva dravyamAM anekapradezasvabhAva rahela che. pudgala paramANamAM aneka pradezasvabhAva AropathI che. kAlANumAM to AropathI paNa) anekapradezasvabhAva nathI. (13/14) nA ApaNe kAlANu jevA banIe bhAzALI pinama - "snigdhatA ane rUkSatA na hovAnA kAraNe kAlANa ekabIjA sAthe baMdhAtA A nathI' - A pramANe parAmarzakarNikA vyAkhyAmAM darzAvela digaMbarIya siddhAntanuM AdhyAtmika arthaghaTana bahu suMdara thaI zake tema che. snigdha pariNAma rAganuM pratIka che ane rUkSa pariNAma dveSanuM pratIka che. rAgAdi dhya bhAvo pudgalanA saMbaMdhe utpanna thAya che. tethI te pudgalane sajAtIya che. pudgalanI nAtanA hovAthI ja ma rAgAdi bhAvo jaDa che. te AtmAnI nAtanA nathI' - A pramANe vicAravAthI "rAgAdi bhAvothI AtmA judo che' - tevo bodha thAya che. A bhedavijJAnanA AlaMbanathI potAnA mULabhUta vItarAgI asaMga A caitanyasvabhAvamAM ghUsI jatAM rAgAdi svayaM avaDu thaI jAya che, maTI jAya che. pUrve to rAgAdi kathaMcit . jIvanA pariNAma ane kathaMcit karmapudgalanA pariNAma tarIke jaNAtA hatA. paraMtu atyAre bhedavijJAnanuM che AlaMbana letAM to atyaMta upekSita thayelA te rAgAdi bhAvo ja gerahAjara thaI gayA. have te che ja yo nahi to tene konA kahevA? Ama bhedavijJAnI banavAnA lIdhe je jIva rAga-dveSapariNAmathI rahita bane. che te kyAreya, kadApi, koIthI paNa baMdhAto nathI. kahevAno matalaba e che ke rAga-dveSarahita AtmA koI paNa prakAranA dravya-kSetra-kALa-bhAvamAM apratibaddha-anAsakta hoya che. tethI potAnA pratye bhaktibhAva dharAvanAra bhaktothI vItarAga bhagavAna baMdhAtA nathI. tathA potAnA pratye dveSa dharAvanAra durjanothI paNa vItarAga bhagavAna baMdhAtA nathI. temaja tenA nimitte vitarAga bhagavAna karma dvArA paNa baMdhAtA nathI. .. citadvayamadhyavartI pATha pustakomAM nathI. A.(1)mAM che.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 [ adhyAtma anuyoga sahita che utsukatA choDIe, jJAnajyota pragaTAvIe che rAga-dveSamukta jIva bAhya utsukatAne ravAnA karI, aMtaraMgajJAnajyotane pragaTAvI, baMdhadazAne kSINa dayA karI, sadA mATe abaMdhadazAne pragaTAvI, jUnA bAMdhelA karmanI nirjarA karI, aMtaramAM ja saMtuSTa banI, ma saccidAnaMdaghana-vizuddha-paripUrNa-zAzvata-nijacaitanyasvabhAvamAM gaLADUba thaIne kaivalya jyota pragaTAvI, ja vahelI take mokSane prApta kare che. mokSanuM svarUpa mahAnizIthasUtramAM A pramANe varNavela che ke zivAlaya a = siddhAlaya (1) zAzvata sukhayukta che, (2) pIDArahita che, (3) roga-ghaDapaNa-motathI zUnya che, . (4) tyAM duHkha ane dAriya dekhAtA nathI, (5) tyAM nitya AnaMda che." prastutamAM pUjyapAdasvAmI dvArA racita samAdhitaMtranI kArikA anusaMdhAna karavA yogya che. tyAM jaNAvela che ke "aMtaramAM jenI ya jJAnajyota mohathI DhaMkAyela che, te mUDha bahirAtmA bahAramAM zarIrAdimAM khuza thAya che. paraMtu jeno , AtmA prabuddha thayelo che, te bAhya padArthonA kautukathI mukta banIne aMtaraMga AtmasvarUpamAM saMtuSTa rahe che." (13/14)
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + To (13/15)] zuddhAzuddha dravyArthikaI re, jANi vibhAvasvabhAva; zuddhaI zuddhasvabhAva chaI re, azuddhaI azuddhasvabhAvo re / / 13/15 / / 395 (223) catura. // zuddhAzuddha dravyArthikanayaI saMmugdhaIM vibhAvasvabhAva chai. zuddha dravyArthikanayaI zuddhasvabhAva, azuddha dravyArthikanayaI azuddhasvabhAva (jANi=) jANavo. sa *Iti paramArtha catura nara samajavau.* ||13/15 // parAmarzaH zuddhAzuddhanayAd viddhi hi vibhAvasvabhAvatAm / zuddhe zuddhasvabhAvo'styazuddhe'zuddhasvabhAvatA / / 13/15 / / * vibhAva-zuddha-azuddhavabhAvamAM nayayojanA :- zuddha-azuddha dravyArthikanayathI vibhAvasvabhAvane tame jANo. zuddhanayamAM zuddhasvabhAva mAnya che tathA azudghanayamAM azuddhasvabhAva mAnya che. (13/15) * AtmA rAgAdino kartA lAge che, che nahi A :- A AtmA gADha mithyAtvathI vaNAyelA evA ajJAnathI potAno ane pArakAno bheda pArakhI zakato nathI. tevI avasthAmAM ekapaNAnA = tAdAtmyanA adhyAsanA lIdhe pArakAne (= rAgAdine) potAnA svarUpe mAnato ane potAne pArakAsvarUpe mAnato jIva vibhAvasvabhAvavaza svayaM ajJAnamaya banI jAya che. tethI tyAre te rAgAdi bhAvakarmano kartA hoya tevo pratibhAsa thAya che. A ]] bAbatanI vistArathI spaSTatA Ama samajavI ke jema ThaMDaka ane garamIno anubhava karAvavAmAM samartha evI zIta-uSNasvarUpa pudgalanA pariNAmanI je avasthA che, te pudgalathI abhinna hovAthI AtmA karatAM a sadAya atyaMta bhinna che, tathA tenA nimitte thato tevA prakArano anubhava e AtmAthI abhinna hovAthI pudgalathI sadAya atyaMta bhinna che, tema tevo anubhava karAvavAmAM samartha evI rAga-dveSa-sukha -duHkhAdisvarUpa pudgalapariNAmanI je dazA che, te (karma) pudgalathI abhinna hovAnA lIdhe AtmAthI kAyama Dho taddana judI che tathA tenA nimitte thato tathAvidha anubhava e AtmAthI abhinna hovAnA lIdhe pudgalathI haMmezA atyaMta alaga che. tema chatAM tevA prakAranI sAcI samajaNa na hovAthI 'te rAga-dveSa-sukha-duHkhAdi mArAthI sAva judA che. huM to teno anubhava karanAra chuM A rIte sva-parano bheda AtmA jANato nathI. tethI tyAre te ajJAnI jIva karmanA guNadharmasvarUpa rAga-dveSAdimAM ekatAno = abhinnatAno adhyAsa (= Aropa) kare che. tenA lIdhe rAga-dveSa-sukha-duHkhAdirUpe pote pariNamelo hoya-pariNamato hoya tema mAnato svayameva ajJAnamaya bane che. tethI tyAre 'A huM rAga karuM chuM, dveSa karuM chuM' - ItyAdi rIte * cihnadrayamadhyavartI pATha phakta lA.(2)mAM che.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 396 [ adhyAtma anuyoga sahita potAne rAgI-dveSI vagere svarUpe mAnato rAga-dveSAdi bhAvakarmano kartA pratibhAse che. paraMtu rAgAdino vAstavamAM kartA banato nathI. A mujaba zuddha-azuddha dravyArthikanayano mata che. "AtmA rAgAdikartA banato nathI' - A zuddha dravyArthikano abhiprAya che. tathA "rAgAdino kartA hoya tevuM lAge che' - A abhiprAya azuddha dravyArthikano che. paraMtu hakIkata e che ke A AtmA jema zIta-uSNasparzasvarUpa pudgalapariNAmarUpe kadApi pariNamato nathI, tema ajJAnadazAmAM paNa A AtmAne vAstavamAM rAga-dveSa-sukha-duHkha vagere svarUpe pariNamAvavo zakya ja nathI. kema ke te haMmezA atyanta zuddha ja che. A zuddhadravyArthikanayano abhiprAya che. * zuddhopayogane pragaTAvIe ja uparanI tamAma bAbatane jANIne sva-paranuM tAttvika bhedavijJAna meLavavuM. "mohanIya karmano pariNAma rAga-dveSa che. tathA vedanIyakarmano pariNAma sukha-duHkha che. ATheya karma paudgalika che. tethI rAgAdi e e pudgalapariNAmasvarUpa ja che, AtmapariNAmasvarUpa nathI ja. rAga-dveSa-sukha-duHkhAdi avasthA paudgalika , karmanA udayano svAda che. A mAro (= AtmAno) svAda nathI' - A mujaba bhedajJAnanA baLathI - sAdhaka rAgAdinA pratibhAsamAM ekatvabuddhi = tAdAbhyabuddhi karavAnA badale phakta zeyapaNAnI ja buddhine 0 kare che. mArA anubhavamAM rAgAdino pratibhAsa thAya che. paNa te mAruM svarUpa nathI. huM to mAtra - jJAnasvarUpa chuM' - A mujaba AtmArthI sAdhaka jarAya ajJAnarUpe pariNamato nathI. paraMtu svayaM jJAnamaya rae banI jAya che. tethI rAgAdibhAvakarmanA udaya kALe te spaSTapaNe anubhave che ke "A huM AtmA rAgAdine la phakta jANuM ja chuM. rAgane to pudgalakarma kare che. mArAmAM rAgAdino pratibhAsa karanAruM jJAna pragaTa thAya che. tathA karmapudgalomAM mArI cetanAno sahAro laIne rAga vagere pragaTa thAya che. pudgalakarmamAM vo pulakartaka rAgAdino udaya thAya che. paNa teno huM mAtra jJAtA ja chuM. mArA jJAnamAM rAgAdino mAtra che pratibhAsa thAya che. rAga ane jJAnAtmaka evA mArA vacce karma-kartabhAva saMbaMdha ke bhogya-bhojvabhAva saMbaMdha ke sva-svAmitvabhAva vagere saMbaMdha vidyamAna nathI. matalaba ke "rAgAdi kArya (= karma) ane jJAnasvarUpa huM (ke jJAna) rAgAdino kartA - evuM nathI. "rAgAdi bhogya ane jJAnasvarUpI huM (ke jJAna) teno bhoktA' evo paNa saMbaMdha nathI. tema ja "rAgAdi mArI mUDI ane jJAnasvarUpI huM (ke jJAna) teno mAlika' - tevo saMbaMdha paNa tyAM saMbhavato nathI. paNa rAgAdi ane jJAna vacce mAtra pratibhAsa-pratibhAsakabhAva ja saMbaMdha che. rAgAdi pratibhAya che. jJAnasvarUpI huM atanmayabhAve teno pratibhAsaka chuM. zeyanA lakSa vagara, zeyamAM praviSTa thayA vinA, zeyanI pAse gayA vinA, zeyathI atyaMta udAsInabhAve rahIne, svasammukha rahetAM-rahetAM ja jJAnadarpaNamAM pratibiMbita rAgAdisvarUpa ke lokAlokasvarUpa evA jJeya parapadArthano jJAnasvarUpI evo huM pratibhAsaka chuM. jJAna ane mArA vacce apRthak svarUpe zeya-jJAyakabhAva saMbaMdha rahelo che. <> jJAnane ja phaoNya banAvIe <> matalaba ke mArA mATe zeya phakta jJAna ja che, ghaTAdi ke rAgAdi nahi. huM jJAnathI apRthapha banIne jJAnano zAyaka = jJAtA chuM. jJAna ane mArA vacce judApaNuM (= pArthakyo nathI. huM AtmasvarUpa nirmaLa
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 397. dravya-guNa-5yAyano rAsa + Tabo (13/15)]. jJAnanuM tanmayapaNe akhaMDa vedana karavAmAM lIna chuM, karmapudagalothI racAyelA rAgAdino pratibhAsa mArA jJAnamAM thAya to bhale thAya. mAre tenI noMdha levAnI ke tene mahattva ApavAnI zI jarUra? e bhale enA svarUpamAM rahe. huM to mArA caitanyasvarUpamAM ja rahuM" - AvI maMthanapaddhatithI rAgAdino pratibhAsa A gauNa thaI jAya che ane svano pratibhAsa e upayogAtmaka thatAM "jJAnavirodhI evA rAgAdi bhAvakarmano kartA huM nathI - tevuM pranthibhedottarakAlIna samyajJAnamAM pratibhAse che. 2 mohakSobhathI rahita thaIe 2; tethI vibhAvasvabhAvane ane azuddhasvabhAvane ravAnA karI AtmAnA zuddhasvabhAvane pragaTa karavA mATe sva-paramAM bhedanI jIvaMta pratItinA baLathI AtmArthI sAdhake rAga-dveSAdi pariNAmomAM ekapaNAnA A = svaabhinnapaNAnA adhyAsane kADhI, virAdhanAne ane virAdhaka bhAvone ravAnA karIne, zakti chUpAvyA na vinA tapa-tyAga Adi bAhya sAdhanAmAM ujamALa banI, vidhipUrvaka ane jayaNApUrvaka bAhya AcAronA pAlanamAM kaTibaddha paNa banavuM. A rIte kramabaddha potAnI sAdhakadazA uccatama bane tevI rIte paramocca paNa AdhyAtmika rohaNAcalanuM ArohaNa karIne "mohakSobhavihIna AtmapariNAma e dharma che' - A pramANe meM bhAvaprAbhRtamAM kuMdakuMdasvAmIe jaNAvela bhAvacAritradharmadazAne pragaTa karavA mATe satata AdarabhAve jAgRti keLavavI joIe. Avo AdhyAtmika upadeza ahIM prApta thAya che. tenAthI tattvArthasUtrakArikAmAM varNavela mokSasukha sulabha bane. tyAM mokSasukhane darzAvatA zrIumAsvAtivAcake kahela che ke karma ane kleza - bannemAMthI kAyamI chUTakAro thavAnA lIdhe mokSamAM sarvottama sukha che." (13/15)
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 [ adhyAtma anuyoga sahita *asadbhUta vyavahArathI re, chaI upacaritasvabhAva; e svabhAva nayayojanA re, kIjaI mina dhira bhAva re / / 13/16 // (224) catura. asadbhUta vyavahAranayathI upacaritasvabhAva (chaI). e bhAva (mani=) cittamAMhiM dharI svabhAva nayayojanA kIjaI. *e bhAva cittamAMhi dharI mana bhAvanasahita kIje.* 513/16 // parAmarzaH abhUtavyavahArAddhyupacaritasvabhAvatA / rvenaM hi dhRtvA tti, svamAvanayayokhanam||3/6|| - upacaritasvabhAvamAM nayapraveza ) zlokArtha :- asadbhUta vyavahAranayathI ja upacaritasvabhAva saMmata che. A svabhAvasamUhane hRdayamAM dhAraNa karIne ja prastuta svabhAvomAM nayonI yojanAne tame karo. (13/16) > nayayojanAnuM prayojana ke AdhyAtmika upanaya :- sAmAnya-vizeSa svabhAvomAM prastuta nayayojanA phakta vidvattAnI prApti mATe ke vidvattAnA pradarzana mATe nathI. tathA potAnI prasiddhi mATe paNa A nayayojanA ahIM batAvavAmAM Avela nathI. paraMtu potAnA bhAvamanane ekAntavAdanI mithyA vAsanAthI mukta karI tene bhAvanA, sadbhAvanA, saMvedanA, saMvega-vairAgyabhAva, samarpaNabhAva, zaraNAgatino bhAva AdithI vAsita karavA mATe ekavIsa // svabhAva saMbaMdhI nayayojanAne darzAvela che. A rIte zAstranA pratyeka vacanono AdhyAtmika upayoga karI 2211 potAnI AtmapariNatine ujjavaLa banAvI AtmavizuddhinA zikhare ArUDha thavuM joIe. bAkI vyAkaraNa-nyAya vagerethI ja sAdhI zakAya tevA padArthonI tapAsa karavAmAM gaLADUba thavAmAM Ave to zAstravacano ane vyAkaraNa -nyAyAdisAdhya padArtha vacce vAcya-vAcakabhAva saMbaMdha siddha karavAmAM ja vyagra thavAya. tathA tevI vyagratAthI to zrIharibhadrasUrijIe SoDazaka prakaraNamAM darzAvela zrutajJAnanA sImADAmAM ja sAdhaka aTavAya. tevA saMyogamAM zrutajJAna pachI thanArA ciMtAjJAna ane bhAvanAjJAna sudhI sAdhaka pahoMcI zakato ja nathI. tethI tevI paristhitimAM * kadAgraha, vyAmoha, mahattvAkAMkSA vagere AvartamAM (= vamaLamAM) DUbavAnuM durlabha nathI rahetuM. che mAtra zabdArthajJAnamAM na aTavAIe cha tethI zAstrasaMbaMdhI vAcya-vAcakabhAva saMbaMdhanA sImADAne oLaMgIne ciMtAjJAnanuM parizIlana karavuM. 'mAro AtmA kaI rIte vItarAgatAne meLavaze ? mAro AtmA zuddhasvarUpe kyAre anubhavAze ?' - A pramANe AtmatattvasaMbaMdhI ciMtAjJAnanuM parizIlana karIne zAstrakAranA tAtparyane Azayane pakaDI, * mo.(2)mAM 'adbhUta' azuddha pATha. x pustakomAM 'bhAvo' pATha. ko.(1)no pATha lIdhela che. cidrayamadhyavartI pATha pustakomAM nathI. A.(1)mAM che. =
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + To (13/16)] 399 tenA viSayane zodhIne temAM ja tanmaya banavuM, otaprota thavuM. A rIte tanmaya banIne sarvatra, sarvadA temAM ja rahevAno abhyAsa samyak rIte karavo. A rIte tavRttitAno = zAsratAtparyArthavRttitAno samyag abhyAsa karIne (1) upazamabhAva, (2) vivekadRSTi (= 'deha-indriya-mana-viSaya-vikalpa-vikArAdithI AtmA atyaMta judo che' - AvI bhedavijJAnanI zraddhA), (3) saMvara (= pApavRtti-pravRttino tyAga), (4) bhAvanAjJAna, (5) vairAgya, (6) aMtarmukhatA, (7) aMtaHkaraNanI nirmaLatA, (8) dhyAnano abhyAsa vagerene paripakva karavA. tenA baLathI ja tAtparyArtha sAthe tAdAtmyapariNati meLavI zakAya. sarva zAstrano tAtparyArtha aidaMparyArtha zuddhAtmatattva che. uparokta ATha paribaLonA prabhAve zuddhAtmatattva sAthe tAdAtmyapariNati sadhAya che, anubhavAya che. te ja ApaNuM parama prayojana che. A aMge ame zloka banAvela che. teno artha nIce mujaba che. A = vA tavRtti-tAdAtmyapariNatine pragaTAvIe 'vAcya-vAcakabhAvane choDIne, tavRtti = tAtparyArthavRttitA = aidaMparyArthaniSThatA pachI dhyAnAdiyoga vaDe tadAtmatAne tAdAtmyane tAtparyArthatAdAtmyapariNatine meLavIne yogI paramAtmadazAne prApta kare che.' ahIM Azaya eTalo ja che ke nyAya, vyAkaraNa, yukti, dRSTAMta vagere dvArA je padArtha jaNAya, duu temAM ja aTavAI javAnA badale, temAM aTakavAnA badale, tenAthI AgaLa vadhI, zAstrakAronA Azayane pakaDI, te mujabanA aidaMparyArthamAM cittavRttine ramatI karavI. yo cittapariNatine nirmaLa karIe zAstravicAramAM ke zAstrArthavicAramAM aTakavAnuM nathI. paraMtu zAstranA tAtparyArtha anusAre ApaNI pariNatine ghaDavAnI che. zAstrIya padArthane magajamAM cokhkhA karavA upara jeTalo bhAra ApIe tenA karatAM anekagaNo vadhu bhAra ApaNI pariNatine nirmaLa karavA mATe ApavAno che. nija pariNatine nirmaLa karavAno sauthI vadhu prayatna karavAthI zrImunisuvratasvAmIcaritamAM varNavela siddhasvarUpa khUba ja jhaDapathI najIka Ave. tyAM zrIvinayacaMdrasUrijIe siddhasvarUpane varNavatA jaNAvela che ke '(1) kRtArtha, (2) karmazUnya, (3) anaMtajJAnAdicatuSTayayukta, (4) sarvaphlezathI vinirmukta ane (5) kevalajJAna -kevaladarzanavALA muktAtmA hoya che. (13/16) = je
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ adhyAtma anuyoga sahita e digaMbaraprakriyA kihAM kihAM svasamayaIM paNi upaskRta karI chaI. ehamAMhiM ciMtya chai, te dekhADaI chaI. 400 anupacarita nija bhAva je re, te to guNa kahavAya; ika dravyAzrita guNa kahiyA re, ubhayAzrita paryAya re // 13/17 // (225) catura. rA svabhAva te guNa-paryAyathI bhinna na *vivakhiIM, je mATaI je anupacarita (nija) bhAva sa te (to) guNa ja (kahavAya). upacarita te paryAya ja. ata va dhArakhAt eka.dravyAzrita guNa kahyA, ubhayAzrita paryAya kahiyA. tathoktam uttarAdhyayaneSu - " guNANamAsao davvaM egadavvassiA guNA / lakkhaNaM pajjavANaM tu ubhao assiA bhave / / " ( utta.28/6) "yadi ca 'svadravyAdigrAhakeNAstisvabhAvaH, paradravyAdigrAhakeNa nAstisvabhAvaH' ityabhyupagamyate, tadobhayorapi dravyArthikaviSayatvAt saptabhaGgyAmAdya-dvitIyayoH bhagayordravyArthika-paryAyArthikAzrayaNaprakriyA manyeta' phAghatra vadhu vicArIyam ||13/17 // 'parAmarza: anupacarito bhAvo hi guNa ucyate, guNAH / ekadravyA''zritA uktAH, paryAyAstUbhayAzritAH / / 13/17 / / che svabhAva guNa-paryAyathI atirikta nathI jI . zlokArtha :- anuparita bhAva svabhAva kahevAya che, te guNa ja che. tethI guNo eka dravyamAM a] Azrita kahevAyela che. paryAyo to ubhayAzrita kahevAyelA che. (13/17) guNane pragaTa karo, upacAra upara madAra na bAMdho {} AdhyAtmika upanaya :- anupacarita svabhAva guNasvarUpa che. tethI te sadaiva ApaNI pAse ja che. pustakomAM 'pAyo' pATha. A.(1)no pATha lIdho che. na vivakhiI = vivakSA na karIe. ko.(7)mAM 'te mArTi' pATha. * phakta lA.(2)mAM 'vhAraLAt' pATha che. * ko.(10+11)mAM 'eka' zabda nathI. * pustakomAM 'kahyA' nathI. A. (1)mAM che. 1. guNAnAmAzrayo dravyam, ekadravyAzritA guNAH / lakSaNaM paryavANAM tu ubhayoH AzritA bhaveyuH / / I zAM.mAM '...thayoA...' azuddha pATha. * pustakomAM '...zrayane yiA' pATha. ko.(9)no pATha grahaNa karela che.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa +Tabo (1/17)]. 401 paraMtu ApaNA zuddha caitanyasvabhAva vagere guNo AvarAyelA che. kevalajJAnInA te guNo pragaTa che. tethI tenA AvaraNone dUra karavA mATe niraMtara utsAhapUrvaka ApaNe prayatna karavo joIe. tenAthI te guNo avazya pragaTa thAya. tathA ApaNo upacaritasvabhAva paramArthathI paryAyAtmaka hovAthI parivartanazIla che, nAzavaMta che. tethI koI ApaNane "A parAkramanI dRSTie siMha jevA che, zItaLatAnI dRSTie pANI jevA che, sahanazIlatAnI dRSTie vaja jevA che' - ItyAdi kahe tenA upara ApaNe madAra bAMdhavAnI jarUra nathI. kAraNa ke ApaNo te upacaritasvabhAva kAyama Take tenI koI bAMhedharI tenA kathanathI ApaNane maLatI nathI. tethI tevI ApaNI prazaMsA sAMbhaLIne over confidence mAM AvIne ApaNe chakI javAnI jarUra nathI. tathA koI ApaNane udezIne ema kahe ke "A sasalA jevo bIkaNa che, bhUMDa jevo khAudharo che, ziyALa jevo lucco che'- to tenAthI hatAzAnI UMDI khAImAM pheMkAIne inferiority complex no zikAra banavAnI jarUra nathI. paraMtu tevA avasare "ApaNo te aprazasta upacarita svabhAva paNa nAzavaMta che' - A bAbatane khyAlamAM rAkhI evA aprazasta upacaritasvabhAvanA cheda mATe ApaNe sadA sajja rahevuM joIe. GS pAMca bhAnta saMbaMdhone vidAya ApIe laI "kAmarAga vagerene AtmAmAM aprazasta upacaritasvabhAva tarIke jANavA. kAraNa ke zuddha Atmadravya, (d asaMkhyaAtmapradezAtmaka kSetra, zuddhAtmavartanAparyAyasvarUpa kALa ke zuddhopayogasvarUpa bhAva - A mujaba AtmAnA svacatuSTayamAM te vyApatA nathI. te cAreyamAM cetanA-upayoga ja vyApIne rahela che, rAgAdi A nahi. vaLI, rAgAdi to AtmadravyathI vijAtIya pariNAma che. te AtmadravyanI sAthe meLa na paDe tevo che pariNAma che. Atmadravya sAthe aNamaLato bhAva hovAthI te rAgAdi AtmadravyanI vizeSa avasthA svarUpa 3 paNa ghaTI na zake. mATe rAgAdi (1) anAtmadravyanA aMzasvarUpa ja che. (2) rAgAdinuM upAdAnakAraNa vA anAtmadravya ja che. (3) karma, kALa, niyati vagerenA kAraNe ja rAgAdi utpanna thAya che. (4) tathA che, pudgaladravyane vyApIne rAgAdi pariNAmo rahelA che. rAgAdi karmapudgalanA ja vyApya che. tathA rAgAdi pariNAmo karmapudgaladravyamAM ja rahelA che, AtmAmAM nahi." A pramANenI bhAvanA karavAthI Atmadravya ane rAgAdi vacce pAMca prakAranA bhrAnta saMbaMdho khatama thAya che. te A rIte - (1) "rAgAdi e anAtmadravyanA aMzarUpa che - tevuM jANavAthI temAM potApaNAno bhAva, mamatvabuddhi khalAsa thAya che. huM rAgAdino mAlika chuM- tevI buddhi nAza pAme che. tethI Atmadravya ane rAgAdi pariNAma vacceno anAdikAlIna bhrAnta sva-svAmibhAva saMbaMdha naSTa thAya che. (2) "rAgAdinuM upAdAnakAraNa anAtmadravya-karmapudgala ja che' - tema aMdarathI svIkAravAthI AtmA ane rAgAdi vacce je anAdikALathI upAdAna-upAdeyabhAva saMbaMdha bhAsato hato, te ravAnA thAya che. AtmA rAgAdinuM upAdAnakAraNa nathI. tathA rAgAdi AtmAnuM upAdeya = kArya nathI' - AvI samajaNa aMdaramAM spaSTa thavAthI rAgAdi pariNAmomAM ekatvabuddhi thatI aTake che. (3) "karma, kALa vagere ja rAgAdine janmAve che' - tevuM aMdaramAM yathArthapaNe bhAna thavAthI AtmA ane rAgAdi vacce je kartA-karmabhAva saMbaMdha anAdikAlIna bhrAntithI bhAsato hato, te vidAya le che.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 a [adhyAtma anuyoga sahita AtmA rAgAdino kartA banato nathI. tathA AtmAnuM karma (= vyApya = kartavyApyakarma) rAga vagere nathI thatA. tethI jema kuMbhAra paTane nathI karato, tema AtmA rAgane nathI karato. (4) "rAgAdi pariNAmo pudgalanA vyApya che' - tema pratIta thavAthI AtmA ane rAgAdi vacce anAdikAlIna bhrAnta vyApya-vyApakabhAva paNa ravAnA thAya che. matalaba ke "rAgAdi pariNAma jyAM hoya tyAM caitanya na hoya paNa jaDatA ja hoya. rAgAdi pariNAmano Azraya cetana nA hoya paNa acetana = jaDa dravya ja hoya' - AvuM aMdaramAM svAbhAvikapaNe anubhavAya che. (5) tathA "rAgAdi pariNAmo AtmAmAM nahi paNa karmapudgalomAM ja rahelA hovAthI AtmA teno bhogavaTo paNa kaI rIte kare ? potAnI pAse je cIja hoya teno ja bhogavaTo thAya. je cIja potAnI na hoya, potAnI pAse na hoya teno bhogavaTo pote kaI rIte karI zake ?" AvI vibhAvanAthI AtmA rAgAdino bhoktA banato nathI ane rAgAdi AtmAnA bhogya banatA nathI. bhramathI paNa rAgAdinI mIThAza anubhavavAmAM sAdhaka aTavAto nathI. Ama te banne vacceno bhoktA-bhogyabhAva nAmano brAnta -kAlpanika-Aropita saMbaMdha paNa uccheda pAme che. ra. che ...to mithyAtvAdi mULamAMthI ukhaDe 4 AtmA ane rAgAdi pariNAma vacce phakta nimitta-naimittika bhAva nAmano ja saMbaMdha hoya che. dla tathA te saMbaMdha paNa chabasthadazAmAM dazamAM guNasthAnaka sudhI ja varte che. kAraNa ke tyAre karmAdhIna cetanAsvarUpa nimittane pAmIne karmayugalasvarUpa upAdAnamAMthI rAgAdi janme che. paraMtu "rAgAdi pariNAmo jIvanA e che' - AvuM jo jIva mAne to AtmA ane rAgAdi vacceno nimitta-naimittika bhAva saMbaMdha choDIne tyAM upAdAna-upAdeyabhAva nAmanA saMbaMdhane brAntithI svIkArI le che ane mithyAtvane vadhu gADha kare che che. tethI mithyAtvanA uccheda mATe uparokta bhAvanA dvArA anAdikAlIna pUrvokta pAMceya bhrAnta saMbaMdhone rA mULamAMthI ukheDI nAMkhavA. to ja mithyAtva mULamAMthI ukhaDI zake. * nimitta-naimittikabhAva saMbaMdhane paNa pariharIe kapha tathA AtmA ane rAgAdi vacceno nimitta-naimittikabhAva saMbaMdha paNa paramArthathI to choDavA yogya ja che. bAkI to pUrNa vItarAgadazA na ja pragaTI zake. tethI saMpUrNa kSAyika vItarAgadazAne pragaTAvavAnI kAmanAvALA sAdhake potAnA zuddha caitanyasvarUpamAM DUbIne AtmA ane rAgAdi vacce je anAdikAlIna nimitta-naimittikabhAva saMbaMdha che, tene choDI ja devo. tethI rAgAdine mAtra jANavAnuM ja kAma karavuM. Ama nimitta-naimittikabhAva saMbaMdhane choDI jJAtR-zeyabhAva saMbaMdha AtmA ane rAgAdi vacce rAkhavo. rAgAdino Azraya na karavo. prazasta rAgAdi upara paNa madAra na bAMdhavo. to ja rAgAdinimittaka karmabaMdha aTake. # mithyAtvAdine avastu banAvI tenAthI mukta banIe , AgaLa uccatama AdhyAtmikadazAmAM to mithyAtva, rAgAdi pariNAmone avastu = asat banAvI teonI sAthe AtmAnA jJAtR-zeyabhAva nAmanA saMbaMdhane paNa choDAvIne ApaNA AtmAmAM pratIta thatA
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 403 dravya-guNa-kAryano rasa +Tabo (13/17)] mithyAtva, rAga vagere pariNAmone kAyamI dhoraNe ravAnA karavA. mithyAtvAdine avastu = asat tarIke samajavA-svIkAravA mATe A mujaba vicAraNA karavI ke : (1) jema khaDI = cUno ane dIvAla - A bannenA saMyogathI je saphedAI utpanna thAya che, te khaDIsvarUpa nathI. kAraNa ke jo te saphedAI mAtra khaDIsvarUpa ja hoya to dIvAlamAM saphedAInI pratIti thaI na zake. dIvAlamAM tenI pratIti asaMgata ja banI jAya. kema ke dIvAla ane khaDI banne judA ja che. (2) te saphedAI bhIMtasvarUpa paNa nathI. kAraNa ke khaDI-dIvAlasaMyogapUrve paNa dIvAla to hAjara ja hatI. tethI jo te saphedAI dIvAlasvarUpa hoya to tathAvidha saMyoganI pUrve paNa dIvAlamAM sadAInI pratIti thavAnI samasyA sarjAze. (3) khaDI ane dIvAla ubhayasvarUpe te saphedAIne mAnI na zakAya. bAkI to khaDI dIvAlasvarUpa banI jAya athavA dIvAla khaDIsvarUpa banI jAya - AvI samasyA sarjAze. kema ke sadAI jo ubhayasvarUpa hoya to saphedAI dIvAlathI ane khaDIthI abhinna banavAthI dIvAla abhinna saphedAIthI abhinna khaDI A thatAM dIvAla abhinna khaDI thavAnI vAta nyAyaprApta che. AvuM mAnavAthI eka dravyanuM bIjA dravyamAM saMkramaNa dhyA thatAM kAM dIvAlano kAM khaDIno uccheda thaze. paraMtu AvuM to koIne paNa mAnya nathI ja. Ama sadAI nathI to khaDI svarUpa ke nathI to dIvAlasvarUpa ke nathI to ubhayasvarUpa. tethI dIvAlamAM pratIta thatI na te saphedAI bhrAntino ja viSaya hovAthI avastu = asat = mithyA ja che. tema prastutamAM paNa kahI zakAya che ke : (1) karma ane jIva - bannenA saMyogathI utpanna thatA ane karmanA udayathI AvI paDatA mithyAtva, [. rAga vagere pariNAmo karmasvarUpa nathI. kAraNa ke jo te karmasvarUpa hoya to jIvamAM mithyASTipaNAnI so ke rAgIpaNAnI je pratIti thAya che, te asaMgata banI jAya. jo te pariNAmo karmasvarUpa hoya to karma mithyAdRSTi che, karma rAgI che - tevI pratIti thavI joIe. tevuM to lokomAM jaNAtuM nathI. tethI te | pariNAmone karmasvarUpe mAnI na zakAya. (2) tathA te pariNAmone jIvasvarUpa paNa mAnI na zakAya. kAraNa ke jo mithyAtvAdi jIvasvarUpa hoya to to mukta AtmAmAM paNa mithyAdaSTipaNAnI ke rAgIpaNAnI Apatti AvIne UbhI raheze. kema ke mokSamAM paNa jIvanuM svarUpa to hAjara ja che. mokSamAM jainamate jIvanuM svarUpa nAza na pAmatuM hovAthI jIvasvarUpa mithyAtvAdi pariNAmone muktAtmAmAM paNa mAnavAnI samasyAne nakArI zakAze nahi. (3) temaja "mithyAtva vagere pariNAmo karma-jIvaubhayasvarUpa che' - tevuM paNa mAnI na zakAya. kAraNa ke upara jaNAvyuM tema tevI paristhitimAM kAM to karma jIvasvarUpa banI jaze kAM to jIva karmasvarUpa banI jaze. AvuM mAnatAM to karmano ke jIvano uccheda thavAnI Apatti Avaze. mATe ja jinAgamamAM eka dravyanuM bIjA dravyarUpe saMkramaNa = pariNamana thavAno niSedha karelo che. Ama AtmAmAM je mithyAtva, rAga vagere pariNAmonI pratIti thAya che, te pariNAmo nathI to karmasvarUpa, nathI to jIvasvarUpa ke nathI to karma-jIvaubhayasvarUpa. AthI AtmAmAM jaNAtA te mithyAtvAdi pariNAmo mRgajaLanI jema brAntino ja viSaya hovAthI avastu = asatu = mithyA ja che. A pramANe pratIti-zraddhA karavI.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 404 [ adhyAtma anuyoga sahita A vAta mAtra kalpanAsvarUpa nathI. paNa mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje sADA traNaso gAthA pramANa siddhAntavicArarahasya garbhita je zrIsImaMdharajinastavana racela che, temAM paNa A vAta nimnokta zabdomAM jaNAvI che ke - "bhAva saMyogajA karmaudayAgatA, karma navi jIva navi mUla te navi chatAM; khaDIyathI bhittimAM jima hoe zvetatA, bhitti navi khaDIya navi teha bhramasaMgatA." (16/3) uparokta gAthA mujaba mithyAtva, rAga vagere pariNAmo mithyA che - te vAtanI zraddhA-pratIti karavI. a A rIte 'mithyAtva, rAga Adi bhAvo asat che' - tevuM pratIta karIne teonI sAthe AtmAno zAtR -jJeyabhAva saMbaMdha paNa mULamAMthI ukheDI nAMkhavo. je vastu vidyamAna ja na hoya to AtmA teno zAtA kevI rIte ? tathA te AtmAnA zeya kaI rIte ? Ama mithyAtva, rAga vagere bhAvo mithyA ja che. { bhAvasaMsAra mithyA adhyAtmasAra graMthamAM paNa mahopAdhyAyajIe jaNAvela che ke 'zvetadravya khaDI-cUno vagerethI dIvAlanA AgaLanA bhAgamAM saphedAI karelI hoya te saphedAIno zvetadravyamAM ke dIvAlamAM aMtarbhAva thato nathI. je pariNAmano koI svIkAra na kare te pariNAma mithyA ja hoya, zUnya ja hoya, asat ja hoya. Dho je rIte dIvAlamAM jaNAtI saphedAI paramArthathI mithyA che, tema karmaprapaMcasvarUpa mithyAtva, rAga vagere pariNAmone paNa paramArthathI mithyAsvarUpe ja jovA.' matalaba ke uparokta bhAvanA dvArA aMdaramAM mithyAtva, rAga vagere pariNAmone jANavA-mANavA khoTI thavAnuM nathI. Ama AtmA ane mithyAtva-rAgAdi pariNAmo vacce (1) sva-svAmibhAva saMbaMdha, (2) upAdAna-upAdeyabhAva saMbaMdha, (3) kartA-karmabhAva saMbaMdha, (4) vyApya-vyApakabhAva saMbaMdha, (5) bhoktA-bhogyabhAva saMbaMdha, (6) nimitta-naimittika bhAva saMbaMdha ane (7) jJAtA-AyabhAva saMbaMdha - A tamAma saMbaMdhone mULamAMthI ukheDIne pheMkI devAthI ApaNA AtmAmAMthI mithyAtva, rAga vagere pariNAmono uccheda karavo saraLa bane. A ja AzayathI ahIM A vAta vistArathI jaNAvela che. A rIte mithyAtva, rAga vagere svarUpa aprazasta upacaritasvabhAvano uccheda thavAnA prabhAve tIrthodgAliprakIrNakamAM darzAvela siddhasvarUpa jhaDapathI pragaTa thAya che. tyAM siddhasvarUpanuM varNana karavAnA avasare jaNAvela che ke 'siddhazilAmAM paNa te siddhAtmAo vedarahita, vedanAzUnya, nirmama, niHsaMga, saMyogathI vipramukta, caMcalapradezazUnya tathA kAyama eka ja saMsthAnavALA hoya che.' (13/17)
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 405 dravya-guNa-padhAryano rasa + Tabo (13/18)] svabhAvabhedasahita kahiyA re, ima e guNaha prakAra; havaI bheda paryAyanA re, suNiI sujasa bhaMDAra0 re 13/18 (226) ca. Ima e svabhAvabhedasahita (guNahaka) guNanA prakAra kahiyA. havaI paryAyanA bheda re (suNiI ) sAMbhaLo. suyazanA bhaMDAra ehavA zrotA puruSo. 13/18 parAmarza:: guNa ra guNabhedAH svabhAvasya bhedaissahA'tra drshitaaH| sAmprataM zruNu paryAya-vibhedAn suyazonidhe ! / / 13/18 / / guNa-ravabhAvaprakArapratipAdanano upasaMhAra ja rIta- svabhAvanA bhedanI sAthe ahIM guNanA bhedo dekhADAyelA che. he suyazonidhi vAcako ! have tame paryAyanA bhedone sAMbhaLo. (13/18) ja jinazAsananI sevA mATe jarUrI guNono nirdeza ja ja rUra naya :- anya darzanInA ke anya sampradAyanA matanuM nirUpaNa karatI vakhate mAtra , tenA matanuM AMkha mIMcIne khaMDana karavAno ja abhiprAya rAkhavAnA badale temAM je je bAbato sAcI paNa hoya tenuM ApaNA darzananI-saMpradAyanI prakriyA mujaba prAmANikapaNe samarthana karavAnI udAratA ApaNe tene avazya keLavavI joIe. to ja ApaNAmAM madhyasthatA, guNagrAhitA, kheladilI, nikhAlasatA, komaLatA, samyagdarzana vagere sadguNo Ave, Take, vadhe ane zuddha bane. tathA tevuM bane to ja ApaNI ziSTatA, * sabhyatA, vizvasanIyatA, AdaraNIyatA ApaNA pratispardhI ke pratipakSI mANasanA manamAM TakI zake. tathA ta zrIjinAgamanI pavitra praNAlikAthI viruddha padArthaprarUpaNA jANavA - jovA maLe to madhyasthatAthI, che hitabuddhithI ane nirbhayatAthI tenI samAlocanA karavI paNa jarUrI che. A kALamAM zrIjinazAsananI vA. sevA-rakSA-prabhAvanA vagere karavA mATe A badhA guNo hovA atyaMta jarUrI ane vizeSataH IcchanIya che. che. ATalo bodhapATha ApaNe saue A zlokanI parAmarzakarNikAvyAkhyA dvArA levA jevo che. tathAvidha guNasamudAyanA baLathI triSaSTizalAkApuruSacaritramAM varNavela siddhasvarUpa najIka Ave. tyAM zrI hemacandrasUrijIe siddhasvarUpane varNavatA jaNAvela che ke "te karmamukta jIvono ekasvabhAva hoya che. janmAdi klezathI teo rahita hoya che. tathA teo ananta darzana-jJAna-zakti-AnaMdamaya hoya che.' (13/18) i teramI zAkhA samApta che * ko.(11)mAM "bheda bhAva" pATha. 8 mo.(2)mAM "svahita pATha. je pustakomAM bhaya' pATha. ko.(6)no pATha lIdho che. pustakomAM "pajjAya' pATha. ko.(9)mAM "pakjhAyataNA" pATha. ko.(4)no pATha lIdho che. 0 pustakomAM "bhaMDAro" pATha. ko. (4)no pATha lIdhela che.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 // [ adhyAtma anayoga sahita vivekanA abhAvamAM sarjanano dAvo karatI sAdhanA ghaNuM visarjana notare che. dA.ta. kulavAlaka. jagatanA saMbaMdhonuM visarjana karatI upAsanA prabhutAnuM sarjana kare che. dA.ta. gautama svAmI. * vAsanAmAM garaja hoya che vijAtIyanI. upAsanAmAM araja hoya che paramAtmAnI. mAruM te sAruM' - A samIkaraNa buddhinuM che. sAruM te mAruM' - A. samIkaraNa karela zraddhAne varela che.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ lihPS-] h]hhale-h]hh+% dravya i - nirUpaNa I[h@5] h]h]ale-h]hh+b nment N vyaMjanaparyAya-arthaparyAya nirUpaNa 212 vyaMjanaparyAya-arthaparyAya nirUpaNa vyaMjanaparyAya- arthaparyAya nirUpaNa he+-] h]hale-]h dayAnusaMga parAmarzaH zAkhA 78 vyaMjanaparyAya-arthaparyAya nirUpaNa
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ paryAyapratipAdanam dravyAnuyogaparAmarza: zAkhA-14 a 81-012 rajren-Hale-tery
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 408 - TUMkasAra - : zAkhA - 14 : ahIM paryAyonA mukhyapaNe be prakAra jaNAvela che - vyaMjanaparyAya ane arthaparyAya. (14/1) traNe kALane sparzanAra sthUla paryAya te vyaMjanaparyAya. ghaTa vageremAM rahela sUkSma ane vartamAnakAlIna paryAya te arthaparyAya. zabdathI vyakta thatA paryAya te vyaMjanaparyAya. te sivAyanA kevalIe joyelA paryAya te arthaparyAya. zabdavApya UrdhvatAsAmAnyane tathA tiryasAmAnyane vyaMjanaparyAyarUpe jANavA. (14(2) vyaMjanaparyAyamAM dravyathI ane guNathI be bheda paDe. te bannenA zuddha ane azuddha - ema be bheda paDe. Ama kula cAra bheda paDe. arthaparyAyamAM paNa te ja rIte cAra bheda paDe. pratyeka sAdhanAnuM carama dhyeya potAnA zuddha dravyavyaMjanaparyAyane ane zuddha guNavyaMjanaparyAyane pragaTAvavAnuM che. (14/3). azuddha dravyavyaMjanaparyAyamAM deva, manuSya vagere prakAro samajavA. kevaLajJAna zuddha guNavyaMjanaparyAya che. matijJAna azuddha guNavyaMjanaparyAya che. (144) | RjusUtranayanA mate AtmAdi dravyanI vartamAna kSaNa e zuddha dravyArthaparyAya che. AtmAdi dravyanI vartamAnakSaNasaMtati e azuddha dravyAWparyAya che. (14/5) 'puruSa' zabda vyaMjanaparyAyane sUcave che. "bAla, yuvAna vagere alpakAlIna avasthA arthaparyAyane sUcave che. azuddha RjusUtranaya je bAlaparyAyane mAne che, te anekakSaNaviSayaka che. (14/6) agurulaghuparyAya SaDraguNa vRddhinahAnithI sUkSmasvarUpe maLe che. tathA kevaLajJAnamAM kSaNabhedathI vividha arthaparyAya rahelA che. AthI kevaLajJAnamAM paNa zuddha-azuddha guNaarthaparyAya mAnI zakAya. (14/7) pudgalane AzrayIne vicArIe to aNu = zuddha dravyavyaMjanaparyAya ane kacaNuka = azuddha dravyavyaMjanaparyAya che. pudgalanA guNa = guNavyaMjanaparyAya - ema samajavuM. aNunA guNa = zuddha guNavyaMjanaparyAya ane vaNakanA guNa = azuddha guNavyaMjanaparyAya jANavA. (14/8) kevaLajJAnanI jema dharmAstikAya vageremAM paNa kSaNika evA sUkSma arthaparyAya rahe che. (14) dharmAstikAyanI AkRti = zuddha dravyavyaMjanaparyAya ane dharmAstikAyano jIvAdi sAthe saMyoga = azuddha dravyavyaMjanaparyAya - ema jANavuM. (14/10) AkRtinI jema ekatva, pRthakva, saMkhyA, saMsthAna, saMyoga, vibhAga paNa paryAya che.(14/11-12) dharmAstikAyamAM thato paradravyano saMyoga ane AtmAno manuSyaparyAya e azuddha dravyavyaMjanaparyAya che. azuddha dravyavyaMjanaparyAya AtmAdi dravyano sarvathA nAza karI zakatA nathI. tethI AtmAe tamAma avasthAmAM dveSAdithI mukta rahevuM. (14/13) cetana ke jaDa dravya jyAre bIjA dravyanI apekSA rAkhe tyAre temAM azuddhatA Ave che. tethI ApaNe pudgalathI nirapekSa banavA prayatna karavo. (14/14) anya rIte sajAtIyadravyaparyAya, vijAtIyadravyaparyAya, svabhAvaguNaparyAya ane vibhAvaguNaparyAya - ema cAra prakAre paryAya batAvela che. caNaka, manuSya paryAya, kevaLajJAna, matijJAna - A tenA kramazaH udAharaNa che. temAMthI ApaNe svabhAvaguNaparyAya tarapha ApaNI daSTi rAkhavI.(14/15-16) paryAya dravyano vikAra che. te guNano vikAra che' - A devasenavacana usUtra che. (14/17-19)
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + Tabo (14/1)] DhALa - 14 (rAga malhAra - mAraga vahiM re utAvaLo - e dezI. mULa choDI sImaMdharasvAmIA. e dezI pA0) suNo bheda paryAyanA, te doI prakAra; vyaMjana artha vibhedathI, saMkhepaI sAra // 14/15 (227) zrI jinavANI Adaro. (AMkaNI) rA 8 *UMdhunA mAtaparyAyanakSaLa vakSyAmaH rUti cAyAt. have paryAyanA bheda kahe che, te bhavi prANI ! (suNo=) sAMbhaLo.* te paryAya saMkSepaI 2 prakArai (sAra) hoI. eka vyaMjana paryAya bIjo artha paryAya e (vibhedathI) 2 bheda jANavo. saMkSepaI kahyA.+ zrI jina vItarAganI vANI bhAvasyuM Adaro. 514/1/ parAmarza: 409 * dravyAnuyogaparAmarzaH zAkhA - 14 zruNuta paryAyabhedAn, te dvidhA santi samAsataH siddhAnte / vyaJjanArthavibhedena, samAdriyadhvaM hi jinAgamam / / 14/1 / / * * adhyAtma anuyoga * paryAyonuM pratipAdana zlokAI :- tame paryAyanA bhedone sAMbhaLo. vyaMjanaparyAyanA ane arthaparyAyanA bhedathI te paryAyo e siddhAMtamAM saMkSepathI be prakAre darzAvela che. tame jinAgamane ja sArI rIte Adaro. (14/1) * AgamapariNatine pragaTAvavAnA upAya dhyA AdhyAtmika upanaya :- (1) saiddhAMtika bAbatonuM nirUpaNa haMmezA zAstrAnusAre ja karavuM joIe. te mATe (2) zAstrone sArI rIte bhaNavA joIe tathA (3) zAstro pratye ane zAstranA upadezaka pratye sAco AdarabhAva keLavavo joIe. A traNeya bAbatanI kAyama pUratI kALajI rAkhavAmAM Ave to ja AgamanuM ane samyajJAnanuM ApaNAmAM tAttvika pariNamana thAya. AgamapariNatino ughADa karavA mATenI A cAvI pratyeka AtmArthI jIve khAsa dhyAnamAM rAkhavA jevI che. tenAthI ja navatattvasaMvedanamAM darzAvela siddhasukha sulabha thAya. tyAM zrAddhavarya aMbaprasAdajIe jaNAvela che ke "te siddhazilAmAM siddha bhagavaMtanuM sukha (1) ananta, (2) svAdhIna, (3) pIDArahita, (4) sarvazreSTha, (5) nirupama, (6) te svAbhAvika tathA (7) sadA rahenAruM hoya che." (14/1) * pustakomAM 'pAyanA' pATha. A.(1)no pATha lIdho che. Th ko.(1)mAM 'sadA kAli saMkheya...' pATha. cihnaddhayamadhyavartI pATha phakta pA.(1)mAM che. 8 'ti cAyA' ti pAka nirupayonI * lA.(2)mAM 'zrI jinavANI bhavika nara tumhe Adara karao.' pATha. I zrI vItarAgavANI dhAro. bhAva hai bhavika prANI zrI vItarAga kathita vacana samyag prakAre karIne sAMbhaLIne Adaro. pAli * cihnaddhayamadhyavartI pATha pustakomAM nathI. A.(1)mAM che. 200 je
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 410 [ adhyAtma anuyoga sahita anugatakAlakalita kahiyo, vyaMjanaparyAya; vartamAna sUkSma tihAM, atyaMta pajAya 14/rA (228) zrI jina. je jehano trikAlasparzI (= anugatakAlakalita) paryAya, te tehano vyaMjanaparyAya kahiche, jima ghaTAdikanaIM mRdAdi paryAya. (tihAMga) tehamAM sUkSma vartamAna kAlavartI arthaparyAya. jima ghaTanaI tattaeNavartI paryAya. 14/2aa. marza:: nAnAkAlAnugataH vynyjnaabhidhaanpryaayaa| tatra hyarthaparyaya: sUkSmo vrtmaanshcoktH||14/2|| ja vyaMjanaparyAya-arthapAMcanI oLakha zlokArtha:- "vyaMjana' nAmano paryAya aneka kALamAM anugata che. tathA tyAM sUkSma ane vartamAnakAlIna paryAya arthaparyAya kahevAyela che. (14/2) che vyaMjanaparyAyano upayoga ane sAvadhAnI che AdhyAtmika upanaya :- vyaMjanaparyAyanuM zabda dvArA pratipAdana thaI zakatuM hovAthI tene sthUla loko A pakaDI zake che. tethI ApaNA vyaMjanaparyAyothI ApaNe khUba sAvadha rahevA jevuM che. "meM siddhitapa-varasItapa -zreNitapa karyo, meM pAMcaso graMtha vAMcyAM, meM upadhAna karyA, meM navvANu yAtrA karI ItyAdi rUpe ApaNA | vyaMjanaparyAyonuM nirUpaNa karavA jatAM abhimAnanA zikhare pahoMcI javAnI ghaNI badhI saMbhAvanA che. 2che jyAre bIjAnA AvA prakAranA vyaMjanaparyAyonuM jAheramAM nivedana karavAthI namratA guNanI prApti, sthirIkaraNa, vAtsalya, upahaNA, guNAnurAga AdinI prApti thavAnI saMbhAvanA che. tethI ApaNA prazasta je vyaMjanaparyAyone sadA mATe chUpAvavA dvArA gaMbhIratA keLavavI ane bIjAnA prazasta vyaMjanaparyAyone pragaTa rI karavAnI udAratA keLavavI. A rIte potAnA prazasta vyaMjanaparyAyono rAga tathA bIjAnA aprazasta vyaMjanaparyAyono dveSa choDavo. tathA tevA rAgathI thanAra potAno ahaMkAra ane tenA dveSathI thanAro bIjA AtmAo pratyeno dveSa paNa tyajavo. Ama karavAthI paryAyaSTi zithila bane che tathA sahajamalanI tAkAta ghaTe che. tenA lIdhe zuddha AtmadravyasaMbaMdhI dRSTi-ruci-zraddhA pragaTe che, prabaLa bane che. tenAthI vairAgyekalpalatAmAM varNavela siddhasvarUpa najIka Ave. tyAM siddhasvarUpane varNavatAM jaNAvela che ke "sarva karmothI zUnya siddha bhagavaMta kevalajJAnAdi anantacatuSTayane dhAraNa kare che." (14/2) * dhamAM "anumata' azuddha pATha. 0 mo.(2)mAM "kalita' pATha nathI. pustakomAM "sUSima' pATha. A.(1)no pATha lIdho che.
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + To (14/3)] dravya guNaI bihuM bheda te, valI zuddha azuddha; rA zuddha dravya vyaMjana tihAM, cetananaI siddha // 14/35 (229) zrI jina. te pratyekaIM (bihuM bheda=) 2 prakA2U huI. eka dravyaparyAya 2 guNaparyAya Ima 2 bhedathI. te valI zuddha paryAya- azuddha paryAya* bhedathI 2 prakAre hoI. tihAM zuddha dravyayaMjana paryAya kahiI. cetana dravyanaI siddhaparyAya *jANavo, kevalabhAvathI.* // 14/3/ sa parAmarzaH dravya-guNavibhedAt tau dvidhA punaH zuddhAzuddhau dvidhA / cetanasya hi siddhatA zuddhadravyavyaJjanaM khalu / / 14/3 / / 411 * paryAyonA avAntara bhedonuM nirUpaNa zlokArtha :- dravya ane guNa - Ama be bhedathI vyaMjanaparyAya ane arthaparyAya ema be prakAra bannenA jANavA. vaLI, te zuddharUpe ane azuddharUpe be prakAre jANavA. cetana dravyano siddhaparyAya zuddhavyaMjanaparyAyarUpe jANavo. (14/3) - zuddhAtmadravyavyaMjanaparyAya prAdurbhAva : carama-parama lakSya ke pratyeka sAdhakanuM carama ane 52ma dhyeya potAnA zuddhaAtmadravyavyaMjanaparyAyane a pragaTAvavAnuM che. (1) tapa-tyAgAdi bAhya ugrasAdhanA, (2) samiti-guptinA pAlanapUrvakanI ugra saMyamacaryA, (3) vidhinuM ane jayaNAnuM aNizuddha pAlana, (4) caraNisattaranuM ane karaNasittarinuM vizuddha AcaraNa - A cAreya pravRttimAM potAnI sthira siddhadazA svarUpa zudgha dravyavyaMjanaparyAyane vahelI take pragaTa karavAnuM mULabhUta lakSya cUkAvuM na joIe. AtmaprazaMsA, paraniMdA, sAMpradAyika jhanUna, prasiddhinI bhUkha, bahirmukhatA, mahattvAkAMkSA, lokaraMjana vagere malina tattvonA prabhAve A mULabhUta dhyeya sAdhako dvArA cUkI javAya che. e tethI AtmArthI sAdhake A malina tattvone jhaDapathI AtmanikAla Apavo joIe. temaja upayogazUnyatA, AcAramAM ghAlamela, ALasa, pramAda, bedarakArI, adhIrAI vagere kuTila bhAvo paNa sAdhakane mULabhUta dhyeyathI ghaNe dUra laI jAya che. tethI AtmArthI sAdhake tenAthI paNa sadaiva dUra rahI siddhadazAne pragaTAvavAnA mULabhUta dhyeyanuM praNidhAna dRDha karavuM. aMtarmukha rahI vidhi-jayaNA-upayoga ane ahobhAva pUrvaka svabhUmikAyogya vizuddha AcAranuM zakti chUpAvyA vinA aNizuddha pAlana karavAmAM tatpara rahevuM joIe. AvA prakArano AdhyAtmika upadeza ahIM prApta thAya che. te aNizuddha pAlananA kAraNe saMvegaraMgazALAmAM darzAvela siddhasukha khUba najIka Ave che. tyAM zrIjinacaMdrasUrijIe jaNAvela che ke 'siddhazilAmAM siddha bhagavaMto kAyama sarvajJa, sarvadarzI, nirupamasukhayukta, janmAdidoSarahitapaNe rahe che.' (14/3) 'paryAya' zabda pustakomAM nathI. A.(1)mAM che. pustakomAM 'dravyaneM' pATha. A.(1)mAM pATha lIdho che. * cihnadvayamadhyavartI pATha ko.(11)mAM nathI.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 2 parAmarzaH narAdi [ adhyAtma anuyoga sahita azuddha dravyavyaMjana bahu, manujAdika bheda; guNathI vyaMjana Ima dvidhAkevala *mati bheda 14/4 (230) zrI jina. azuddha dravyavyaMjanaparyAya (manujAdika=) manuSya, deva, nAraka, tiryaMcAdi bahu bheda rae jANavA,je mATaI te dravyabheda pudgalasaMyogajanita thaI. Ima (dvidhA bheda-) zuddha guNavyaMjana paryAya kevalajJAnAdirUpa. azuddhaguNa vyaMjanaparyAya matijJAnAdirUpa jANavA. ll14/4 , narAdibhedAd bahuH hyshuddhdrvyvynyjnpryyH| zuddhaguNavyaJjanaM hi kaivalyaM mtyaadiritrH||14/4|| - azuddha dravyavyaMjanapaJcanI prarUpaNA ja zlokArtha :- manuSya vagerenA bhedathI azuddha dravyavyaMjanaparyAyanA aneka bheda che. zuddha guNavyaMjanaparyAya kevaLajJAnAdi che. matijJAna vagere azuddha guNavyaMjanaparyAya che. (144) # vyaMjanaparyaMcasUcita sAdhanAmArganI samajaNa ke AdhyAtmika upanaya :- potAnA azuddha dravyavyaMjanaparyAyano mULamAMthI uccheda karavA mATe pUrve 13/5 mAM varNavela dehAdhyAsa-IndriyAdhyAsa vagere choDavA jarUrI che. tyAra bAda (1) kAyAnI sthiratA &aa keLavI, (2) pAMceya Indriyone viSayomAMthI pAchI vALI, (3) pratimA-zAstravacana vagere prazasta 3 AlaMbanathI aMtaHkaraNane bhAvita karavuM. A traNeya bAbata dhyAnamAM sahAyaka che. tethI tenI ucita sahAya " laIne "huM dehAtIta chuM, IndriyAtIta chuM, manathI paNa atIta (= manano aviSaya) chuM, zabdano paNa 1viSaya nathI. huM to zAzvata zAMtarasamaya, zuddha caitanyaghana ane amUrta evo AtmA chuM' - A pramANenA * AzayathI potAnA AtmAnuM dhyAna roje roja lAMbA samaya sudhI karavuM joIe. AvA dhyAnamAM lIna 6 thavuM, khovAI javuM - e paNa eTaluM ja jarUrI che. matalaba ke dhyAna phakta zabdanA sahAre, vikalpanA ao sahAre taraMgAtmaka thavuM na joIe. paraMtu aMtaranA UMDANathI thavuM joIe. 4 pudgalajALamAM na phasAIe 4 tema chatAM karmavaza, pramAdavaza ke anAbhogavaza vacce-vacce mana bahAramAM javAthI rAgAdi vibhAvapariNAmono pratibhAsa thAya ke nakAmA saMkalpa-vikalpAdino pratibhAsa thAya ke alaga-alaga AkArono AbhAsa thAya to adhyAtmaupaniSatunA eka zlokane potAnA manamAM sthApita karavo. tyAM mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje jaNAvela che ke "AtmAnA jJAnamAM magna banelA mahAtmA tamAma prakAranA pudgalavibhramane moTI mAyAjALa samAna jue che. tethI temAM te jarAya anurAga karatA nathI." 8 mo.(2)mAM 'dravya' pATha nathI. pustakomAM "maI" pATha. mo.(2)mAM "Ima' azuddha pATha. A.(1)no pATha lIdho che. $ pustakomAM 'tiyagAdi pATha. A.(1)no pATha lIdho che.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 413 dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (14/4)] AtmaghaDatara karIe che A bAbatane potAnA cittamAM lakSarUpe rAkhIne potAnA AtmAne A rIte samajAvavo/ghaDavo ke - "huM mULabhUta svabhAvathI to vItarAga chuM, rAgAdizUnya ja chuM. dveSa-krodhAdi paNa mAruM svarUpa nathI. huM to zAntino piMDa chuM. rAgAdi bhAvo to paudgalika che, bhavabhramaNane karAvanArA che. mAre tenuM kazuM kAma nathI. aMdaramAM je saMkalpa-vikalpAdi vagara AmaMtraNa Ave che, te mAyAjALa jevA che. te tuccha che. karma tene pedA kare che. huM teno kartA nathI. te mArA AyuSyane lUMTanArA che. mAre tenuM paNa kazuM kAma nathI. tathA mananI caMcaLatA pedA karanArI je judI-judI AkRtio - varNAdi aMdaramAM jaNAya che, te paNa mAruM svarUpa nathI. mArAmAM koI svataMtra AkRti nathI. huM to nirAkAra chuM, amUrta chuM, atIndriya che. tethI raMga-beraMgI dazya AkRtio ke varNAdi mArAmAM kevI rIte saMbhave ? huM nathI rAgAdino kartA, nathI vikalpAdino kartA ke nathI judI-judI dazyamAna AkRtiono karyA. tathA A traNamAMthI ekano paNa bhoktA ya huM nathI ja. mAre to A rAgAdi traNeyano pratibhAsa je jJAnamAM thAya che, te jJAnanI A nirmaLatAne jANavI che. te jJAnanI svaprakAzarUpatAne jANavI che. "yAkArarUpe rAgAdi jemAM pratibiMbita dhyA thAya che, te jJAna mAruM ja svarUpa che' - A hakIkta paNa mAre samajavI che. tathA te jJAna je zuddha caitanyanA akhaMDa piMDamAMthI pragaTela che, te zuddha caitanyano akhaMDa mULabhUta piMDa paNa mAre jovo che, jANavo che, mANavo che. kAraNa ke te zuddha caitanyano akhaMDa piMDa e ja mAruM tAttvika svarUpa che. . anAdi kALathI huM mAruM zuddha caitanyasvarUpa ja bhUlI gayo tathA meM tenI ghora upekSA karI. mArA zuddha jaLa caitanyasvarUpamAM pratibiMbita thayelA rAgAdi bhAvone ja meM rucipUrvaka dIrghakALa sudhI tanmaya banIne joyA. huM tethI ja temAM meM ekarUpatAnI buddhi karI. tAdAbhyabuddhithI (= svaabhinnapaNAnI buddhithI) meM rAgAdine To mAnyA-mANyA. mArA svarUpe rAgAdine jANyA-joyA. aho ! mArI kevI mUrkhatA ?! zAstrone bhaNavAnuM ne vyasana hovA chatAM parapariNAmane svapariNAma mAnavAnI mUrkhAmI karI beTho. labdhirUpe/zaktisvarUpe sadA che! zuddhacaitanyaghana hovA chatAM upayogarUpe zuddha caitanyaghanasvarUpathI bhraSTa thayo. have huM mArA paramazItaLa = paramaprazAMtarasamaya evA zuddha caitanyanA akhaMDa piMDamAM praveza karuM chuM. bahAra bhaTakavAthI to bhavabhramaNa pedA thayuM. have bahAra bhaTakavAthI/upayogane bahAra bhaTakAvavAthI saryuM." A rIte pharIthI dehAdizUnya amUrta AtmadravyanuM dhyAna karavAmAM lIna thavuM. tenAthI avazya cAragati vagere svarUpa ApaNA azuddha dravyavyaMjanaparyAyanA pravAhano uccheda thaze. A bAbatanI atyaMta daDhapaNe zraddhA karavI. GS guNavyaMjanaparyAyane zuddha karIe . temaja satata jJAnagarbhita vairAgyanA ane upazamabhAvanA baLathI potAnI AtmadazAne nirmaLa karavA dvArA azuddha guNavyaMjanaparyAya zuddha thAya che. rAgAdi bhAvakarmane nirmULa karavA dvArA azuddha guNavyaMjanaparyAyanI azuddhi jyAre saMpUrNatayA kSINa thAya tyAre zuddha guNavyaMjanaparyAya pragaTa thAya. tyAra bAda dehAdi nokarmano kALakrame viccheda thatAM azuddha dravyabhaMjanaparyAyano saMpUrNatayA kSaya thAya che ane AtmA potAnA zuddha dravyabhaMjanaparyAyomAM sadA mATe sthira thAya che. Ama sAdhaka siddha bane che.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 414 [ adhyAtma anuyoga sahita * zuddhavarUpadarzanathI zuddhavarUpa pragaTe ? eka bAbata khyAlamAM rAkhavI ke ahIM zuddha-azuddha banne prakAranA je dravyabhaMjanaparyAya ane guNavyaMjanaparyAya darzAvela che, te tamAmane sArI rIte samajavA-jANavA. jethI paripUrNa vastusvarUpano bodha thavAthI ApaNuM jJAna pramANa bane. paraMtu upAdeyapaNe zraddhA to atyaMta daDhatAthI potAnA zuddha evA dravyavyaMjanaparyAyanI ane zuddha guNavyaMjanaparyAyanI ja karavI. azuddha paryAyanI tevI zraddhA-ruci -lAgaNI daDha karavAthI te mULamAMthI TaLatA nathI. mATe uparokta zuddhaparyAyanI ja daDhapaNe zraddhA karavI tathA tenuM ja niraMtara aMdaramAM dhyAna karavuM. temaja bIjA jIvonA paNa phakta zuddha dravyavyaMjanaparyAyo e ane zuddha guNavyaMjanaparyAyo ja rucipUrvaka jovA. azuddhaparyAyanI upekSA karavI. AnA kAraNe potAnA yA ane bIjAnA azuddha dravyavyaMjanaparyAyone ane azuddha guNavyaMjanaparyAyone ja jovAnI ane tenI ja UMDI vicAraNAmAM khovAyelA rahevAnI ruci ravAnA thAya che. tenA lIdhe sAdhaka pote jhaDapathI zuddha dravyAdhirUpe 0 pariName che. matalaba ke sAdhaka zuddha dravyavyaMjanaparyAyarUpe pariName che tathA tenA guNo zuddha guNavyaMjanaparyAya - svarUpe jhaDapathI pariName che. potAnuM ke bIjAnuM, dravyanuM ke guNanuM zuddha svarUpe rucipUrvaka jovAmAM Ave che to zuddhasvarUpano lAbha thAya, dravya-guNanuM zuddharUpe pariNamana thAya. tathA azuddha svarUpa rucipUrvaka jovAmAM lo Ave to azuddha svarUpano viccheda kyAreya na thAya - Avo niyama ahIM pagapesAro karI rahyo che. 3 A ja abhiprAyathI jJAnasAramAM jaNAvela che ke karmakRta bhedabhAvane je rucipUrvaka jotA nathI ane dhI zuddhacaitanya aMzanI apekSAe jagatane (= jagatanA sarva jIvone) samAna jue che, potAnAthI abhinnapaNe che jue che, te upazAMta yogI mokSagAmI thAya che." prastutamAM bhagavadgItAnI eka kArikAnI paNa UMDANathI vibhAvanA karavI. teno artha A mujaba che ke "vidyA-vinayathI saMpanna evo brAhmaNa hoya ke caMDAla hoya, sAme gAya hoya, hAthI hoya ke kUtaro hoya - A tamAmane vize je samAna daSTivALA hoya te ja paMDita che." A kArikA adhyAtmasAranA yogaadhikAramAM uddhata karela che. tapa-tyAga-loca-vihArAdi bAhya sAdhanAmArga che. sarva jIvomAM samadaSTi-zuddhadaSTi te AMtarika sAdhanA mArga che. - mokSane bhUlavo nahi * A AMtarika sAdhanAmArga upara cAlavAnI pAvana preraNA ahIM prApta thAya che. te sAdhanAmArga upara cAlavAthI upamitibhavaprapaMca kathAmAM jaNAvela siddhasvarUpa jhaDapathI najIka Ave. tyAM zrIsiddharSi gaNIe jaNAvela che ke "mokSamAM rahelA jIvo saMsAranA prapaMcamAMthI kAyama mukta thaIne sarva kanTro(rati -arati, sukha-duHkha vagere)mAMthI chUTIne potAnA svAbhAvika svarUpamAM rahIne sadA khuza rahe che. Avo mokSa kadApi visarAya nahi te sAvadhAnI rAkhavI. (144)
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 415 dravya-guNa-pathAryano rAsa +Tabo (14/5)] RjusUtrAdezaI karI, kSaNapariNata eha; kaho artha paryAya e, atyaMtara jeha I/14/pA. (231) zrI jina. 2 Ima RjusUtrAdezaI kSaNapariNata je atyaMtara paryAya, (ehaka) te zuddhArthaparyAya. anaI je jehathI alpakAlavartI paryAya, (eka) te tehathI alpatvavivaphAI azuddha arthaparyAya (kaho=) sa kahavA. 14/pI. RjusUtranayAdezAt kSaNa AntaraH zukho'rthaparyAyaH / svalpakAlavI vai, jJeyo'zuddhArthaparyAyaH / / 14/5 / / parAmarza:3 gamate arthaparyAya ja pati :- RjusUtranayanA AdezathI AMtarika kSaNa zuddha arthaparyAya jANavo. tathA thoDoka samaya rahenAra kSaNa azuddha arthaparyAya jANavo. (14/5) 2 dravyArthaparyAyanI preraNA jhIlIe # vara:- RjusUtranayanA mate darzAvela zabdaagocara ApaNA zuddha ane azuddha , jarUrI arthaparyAyane pragaTAvI nija zuddha AtmadravyamAM sadA mATe sthira thavAnI AdhyAtmika preraNA ahIM prApta karavA yogya che. te preraNAne anusaravAthI aSTaprakaraNamAM darzAvela parama pada khUba najIka Ave. tuM tyAM zrIharibhadrasUrijIe jaNAvela che ke "je sthAna duHkhathI mizrita na hoya, pachI bhraSTa na thAya, abhilASAzUnya hoya tene parama pada jANavuM." (14/5) sa ' pustakomAM "panjAya' pATha. A.(1)no pATha lIdho che.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ para parAmarzaH 416 [ adhyAtma anuyoga sahita IhAM vRddhavacana sammati dekhADaI chaI - puruSazabda jima puruSanaI, vyaMjana paryAya; "saMmatigraMthaI arthathI, bAlAdi kahAya 14/dA (232) zrI jina. jima puruSazabdavAcya je janmAdi maraNakAlaparyata eka anugata paryAya, te puruSano vyaMjana paryAya, sammati graMthaI kahie chaI. tathA (bAlAdi8) bAla-taNAdiparyAya te (arthathI paryAya ) arthaparyAya (kahAyaka) kahiyA. tima sarvatra lAvInaI levuM. atra gAthA - "purisammi purisasaddo *jammAI mrnnkaalpjjto| tarasa 3 vAstAi paMvameyA(? nIyA) vijApA " (sa.ta.9.32) //14/6 puruSavyaJjanavAcyaH yathA hi puruSe vynyjnpryaay:| samatau prostathA vAtAttviparyAyaH 24/6 A arthaparyAya : saMmatitarkadarpaNamAM zlokArtha :- kAraNa ke jema "puruSa' zabdathI vAcya paryAya puruSaniSTha vyaMjanaparyAya che - A pramANe saMmatitarka graMthamAM jaNAvela che, tema bAla vagere avasthA arthaparyAya tarIke tyAM jaNAvela che. (14/6) i banne prakAranA saMsArI paryAyane haTAvIe ! AdhyAtmika upanaya - ApaNA bAla-taruNa-yuvAna Adi arthaparyAyo ApaNI saMsArI dazAne sUcave che. tathA mANasa, pazu vagere avasthA svarUpa ApaNA vyaMjanaparyAyo paNa vyavahArathI ApaNI che. saMsArI dazAne sUcave che. vyavahAranayathI A arthaparyAyo ane vyaMjanaparyAyo jIvanA kahevAya che. paraMtu teTalA mAtrathI te paryAyo paramArthathI jIvanA banI jatA nathI ke jIva te-te paryAyamaya paramArthathI banI e jato nathI. "A jIva bALaka che, te jIva yuvAna che' - ItyAdi vyavahAromAM ajJAnI jIva khoTI thAya che. tevI vyavahAradaSTimAM vyagra banIne tevA vyavahArone sAco TharAvavA jatAM potAnI zuddhanizcayasaMbaMdhI @ zraddhAnI dIvaDIne te bUjhAvI de che. "bAla, yuvAna vagere paryAyo nazvara evA zarIranA che. te mArA paryAya nathI. huM to amUrta, atIndriya, asaMga, anazvara ane zuddhacaitanyano akhaMDa piMDa chuM' - Avo tAttvika zraddhAno sAco dIpaka te vyavahAronI daDha zraddhA karavA jatAM bUjhAI jAya che. svAnubhUti mATe vyavahAraSTi tyAjya che bAla, yuvAna vagere dehapudgalanA ja paryAyo che' - Avo svIkAra jo na thAya to zarIra * ma.mAM samatithi' pATha. si.ko. (9+11) A.(1)no pATha lIdho che. *.* cihnayamadhyavartI pATha ko.(11)mAM nathI. 1. puruSe puruSazabdaH jnmaadirmrnnkaalpryntH| tasya tu bAlAdikAH paryAyayogA bhuviklpaaH||
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (14/9)] 417 ane AtmA judA ja che' - AvI tAttvika bhedavijJAnapariNati durlabha bane. tevA jIvane rAgAdithI ke vikalpAdithI ke karmAdithI bhedajJAna thAya nahi. deha-rAga-dveSa-vikalpa vagerethI potAnA upayogane chUTo pADyA vinA to graMthibheda atyaMta durlabha ja banI jAya che. potAnA zuddha AtmadravyanA svabhAvano yathArtha nizcaya to azuddha nizcayanayathI paNa thato nathI. to pachI upacArane ja Dagale ne pagale mukhya karanAra vyavahAranayathI to te svabhAvano nirNaya kyAMthI thAya ? tathA bAla, yuvAna Adi paryAyonA dhaNA lakSe AtmajJAna pragaTa thatuM nathI, aparokSa svAnubhUti thatI nathI ja. tethI (1) potAnA zuddha AtmadravyanA yathArtha svabhAvanI zraddhA-ruci-jANakArI meLavavA mATe tathA (2) graMthibheda pachInA samaye thanAra tAttvika (0) aparokSa svAnubhava = AtmasAkSAtkAra mATe (3) temaja tathAvidha azuddha vyaMjanaparyAyanA ane arthaparyAyanA pravAhano uccheda karavA mATe tevA vyavahAranI dRSTi-zraddhA-ruci choDavI ja joIe. | pha bAlAdi paryAyo zarIranA ja che ; prastutamAM "mAruM maraNa nathI to Dara kyAMthI ? mane roga nathI to vyathA kyAMthI ? huM bAla nathI ke vRddha nathI ke yuvAna nathI. e sarva avasthAo to pudgalanI che" - A mujaba devanaMdIracita IbdopadezanI bA kArikAnA arthanI vibhAvanA karavI. A rIte ApaNI saMsArI dazAne sUcavanArA prastuta vyaMjanaparyAyanuM ane che. arthaparyAyanuM umUlana karIne ApaNI siddha-buddha-muktadazAne darzAvanArA zuddhadravyagocara vyaMjanaparyAyane ane arthaparyAyane pragaTa karavAmAM ja ApaNuM tAttvika kalyANa samAyeluM che. te pravRttithI dharmabiMdumAM varNavela siddhasvarUpa durlabha nathI - e khyAlamAM rAkhavuM. tyAM zrIharibhadrasUrijIe mokSane darzAvatAM kahela che ke "tyAre vizuddha AtmasvarUpano lAbha thAya che. duHkhanI atyaMtanivRtti thAya che. te nirupama sukharUpa che." (14/6)
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ adhyAtma anuyoga sahita "kaivalajJAnAdika zuddhaguNavyaMjana paryAya ja hoI, tihAM artha paryAya nathI." ehavI koIka dikpaTAbhAsanI zaMkA TAlavAneM kahie chaI - 418 SaguNahANI-vRdgithI, jima agurulahutta; nava nava+ tima khiNabhedathI, kevalapaNi vRtta 514/7aa (233) zrI jina. "paDyuLAni-vRddhattakSarA'gurutayuparyAyAH sUkSmArthaparyAyA' e jima (vRtta = um) kahiuM chai, tima kSaNabhedathI kevalajJAnaparyAya paNi (nava nava =) bhinna bhinna dekhADayA chaIM, "pamasamaya-sozimavatyavatanALe *avaDhamasamaya-sanozimavatthavatanALe' (sthA.2/1/60, 6.mU.89) ityaadivcnaat| te mATaU RjusUtrAdezaIM zuddhaguNanA paNi arthaparyAya mAnavA. 1198/911 parAmarzaH SaDguNahAni - vRkhito yathA'gurulaghuparyAyA hi sUkSmA: / tathA kSaNabhedabhinnAH kevalajJAne'pi paryayAH / / 14 /7 / / - kevalajJAnamAM paNa arthaparyAya ke zlokArtha :- jema SadguNa hAni-vRddhinI apekSAe agurulaghu paryAya sUkSma ja rahelA che, tema kevalajJAnamAM paNa kSaNabhedathI vibhinna prakAranA arthaparyAya rahelA che. (14/7) kALatattvano bhaya choDo, sAvadhAna bano dhyA AdhyAtmika upanaya :- prathamasamayaviziSTa ane caramasamayavartI evuM sayogI bhavastha kevaLajJAna, ayogI bhavastha kevaLajJAna, sUkSmasaMparAya sarAgasaMyama, bAdarasaMparAya sarAgasaMyama vagere svarUpa zuddha arthaparyAya ane aprathamasamayaviziSTa ane acaramasamayavartI evA sayogI bhavastha kevaLajJAna Adi azuddha arthaparyAya vize ahIM parAmarzakarNikA vyAkhyAmAM je prarUpaNA karavAmAM Avela che, tenAthI ahIM eTalo bodhapATha levo ke kALanI asara jagatanA pratyeka padArtha upara vyakta-avyakta rUpe, sthUla-sUkSma svarUpe thatI ja hoya che. saMsArI jIva hoya ke muktAtmA, matijJAna hoya ke kevalajJAna, arthaparyAya hoya ke vyaMjanaparyAya - tamAma dravya-guNa-paryAya upara kALatattvanI ochA-vattA aMze asara avazya thAya che. paraMtu AvuM jANIne ApaNe kALa tattvathI gabharAI javAnI jarU2 nathI. kAraNa ke jIva jo prAmANikapaNe jinAjJApAlana karI potAnI aMtaraMga cittavRttine satata saumya, svastha ane svaccha banAve to jIvanA zuddha dravya-guNa-paryAyanuM malina-saMkliSTa dravya-guNa-paryAyarUpe pariNamana kevala kAlatattva kadApi karI zakatuM ko.(11)mAM 'paryAya ja nathI huI' pATha che. pustakomAM 'TAlaI chaIM' pATha. A.(1)mAM pATha lIdho che. ko.(4)mAM 'pajjava' pATha. ko.(1)mAM 'nava nara'pATha. *. cihnadrayamadhyavartI pATha ko.(11)mAM nathI.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa +Tabo (14/7)] 419 nathI. mAtra kALa dvArA kevalajJAnAdisaMbaMdhI arthaparyAyamAM darzAvela je azuddhatAnuM nirmANa thAya che, te vAstavika hovA chatAM paNa pAribhASika che. tevI azuddhatA ApaNane nukasAnakAraka nathI. tethI tenAthI e DaravAnI jarUra nathI. paNa cetananuM jaDadravyarUpe parivartana karavAnuM kArya, muktAtmAne saMsArI banAvavAnuM kAma, pragaTa thayela kevalajJAnane matijJAnarUpe pariNAvavAnuM kAma ke kevaLa zuddha AtmAnA = muktAtmAnA vyA paryAyane saMsArIparyAyarUpe palaTAvavAnuM kArya kadApi kALatattva karatuM ja nathI. ja vAtAvaraNanI jherI asarathI bacIe . paraMtu jIva jAgRta na rahe, jANI-joIne ghAlamela kare, svecchAthI kukarmane ane kusaMskArane paravaza A thaI jAya, IrAdApUrvaka kunimittanuM sevana kare to samyagU jJAnIne ajJAnI rUpe, bhagavadbhaktane bhogIrUpe, . saMyamIne sArI rUpe, ArAdhakane virAdhakarUpe palaTAvI detAM kALatattvane vAra lAgatI nathI. AvuM jANIne che. sAvadha jarUra rahevuM. pAMcamo Aro, huMDA avasarpiNI kALa, ekavIsamI sadInuM bhogavilAsamaya vAtAvaraNa yo vagerenI jherI asara ApaNane na thAya tenI pUratI kALajI levI. tenA lIdhe upamitibhavaprapaMca kathAmAM varNavelI nivRtinagarI = muktipurI najIka Ave. tyAM siddharSigaNIe jaNAvela che ke "ananta , AnaMdarAzithI paripUrNa, avinAzI nivRttinagarImAM rahelA jIvone ghaDapaNa, roga vagere upadravo je kAraNe nathI thatA, te kAraNe te sarvopadravazUnya che.' (14/7)
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ g2 420 [ adhyAtma anuyoga sahita zuddha dravyavyaMjana aNu pudgalaparyAya; azuddha "yaNukAdika guNA, nijagupajAya ll14/8 (234) zrI jina. sa *pudgala dravyano zuddha dravyavyaMjana paryAya aNu kahatA paramANu jANavo. te paramANuno kadiI nAza nathI, tema bhaNI. caNakAdika dravya te pudgaladravyanA azuddhavyaMjanaparyAya, saMyogajanita chaI te mATaI. Ima guNA karatAM pudgala dravyanA "zuddha guNavyaMjanaparyAya azuddha guNavyaMjanaparyAya te nija-nija guNAzrita jANavA. paramANuno guNa te zuddha guNavyaMjanaparyAya, dvidezAdikano guNa te azuddhaguNavyaMjanaparyAya kahiI. 14/8 : aNuH pudgaladravye zuddho drvyvynyjnpryaay:| -- azuddho yajuvAdiH guNI[ TMvyagnanAmAvA:24/8 a dravya-guNanA vyaMjanaparyaMcono pamarATa ja zlokArtha :- pudgala dravyamAM aNutA e zuddha dravyavyaMjanaparyAya che. yamukAdi pariNAma azuddha dravyabhaMjanaparyAya che. pudgalanA guNamAM rahelA paryAyone guNavyaMjanaparyAyo jANavA. (14/8) paryAyaparivartana nimittaka AghAta-pratyAghAtane choDo 4 AdhyAtmika upanaya - pudgala ane tenA guNane vize je cAra prakAranA vyaMjanaparyAya ane cAra A prakAranA arthaparyAya TabAmAM tathA parAmarzakarNikA vyAkhyAmAM jaNAvyA tenAthI ApaNo AtmA tadana nyAro tema che. AtmAne ane tene paramArthathI koI sthAyI saMbaMdha nathI. tethI pulamAM ane tenA guNomAM thatI paryAyonI uthala-pAthala nimitte ApaNA AtmadravyamAM koI paNa prakArano AghAta-pratyAghAta ubho thaI e na jAya, tenI pUratI kALajI rAkhavAnI sUcanA A zloka dvArA meLavavA jevI che. patnI, putra, parivAra, dukAna, makAna, vastra, zarIra, Indriya, mana, sattA, saMpatti, sauMdarya, svajana, svAthya vagerethI paNa ApaNo AtmA paramArthathI taddana nirALo che, nyAro che. tethI tenA nimitte rati-aratinA vamaLamAM ApaNo yo AtmA phasAI na jAya ke tenA nimitte thatA rAgAdi dvArA potAnA zuddhAtmAnuM dhyAna vagere bAdhita na thAya, tenI pUrNatayA takedArI rAkhavAnI AdhyAtmika hitazikSA A zloka dvArA ApaNane prApta thAya che. te hitazikSAnuM pariNamana thavAthI ArAdhanApatAkA pannAmAM tathA saMvegaraMgazALAmAM darzAvela siddhasukha sulabha thAya. tyAM jaNAvela che ke "devendra ane cakravartI je Indriyasukhane anubhave che, tenA karatAM anaMtaguNa adhika avyAbAdha = pIDArahita sukha siddhAtmA pAse hoya che." (14/8) * pustakomAM "dhayakAdika' truTaka pATha. A.(1)+P(3)lI.(1+3)+ko.(2+0+10+11)no pATha lIdho che. * ..* cihnadrayamadhyavartI pATha ko.(11)mAM nathI. je pustakomAM "...mANuo' pATha. A.(1)no pATha lIdho che. 6 mo.(2) + lI.(2+3)mAM "zuddha pATha. ..' cihnayamadhyavartI pATha dha.mAM nathI. * zAM.mAM "guNa' pada nathI. ma.si.+ko.(9)mAM che.
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa +Tabo (149)] 421 "dharmAstikAyAdikanA zuddhadravya vyaMjanaparyAya ja chaI" - ehavo jeha haTha karaI chaI, tehanaI kahiI - sUkSma arthaparyAya te, dharmAdika ema; nija para pratyayathI lo, chAMDI haTha prema 14/lA (235) zrI jina. je RjusUtrAdezaI karI (sUmaka) kSaNapariNatirUpa arthaparyAya (ta) paNi (ema=) sa kevalajJAnAdikanI pari (nija-para pratyayathI dharmAdikamAM lakho.) haTha chAMDInaI tihAM kima (prema = premathI) nathI mAnatA ? 14 lA. mA sUkSmamarthaparyAyaM kevalavad dhrmaa'dhrmaadikessu| svA'nyapratyayAd viddhi, nirasya vyaJjanaparyayahaTham / / 14/9 / / ka dhamastikAya vageremAM paNa arthaparyAya che lIlI - vyaMjanaparyAyanI haThane choDIne tame kevalajJAnAdinI jema dharma, adharma vagere dravyomAM paNa sUkSma evA arthaparyAyane sva-paranimitte jANo. (149) dharmAstikAyAdithI bodhapATha laIe mAlaya - dharmAstikAya vagere cAra dravyonA zuddha ane azuddha arthaparyAyo AtmAthI e judA ja che. tethI tenA utpAda-vyaya nimitte jema AtmAne koI paNa prakAranA rAga-dveSa thatA nathI, , tema pudgalanA paryAyo paNa AtmAthI bhinna hovAthI tenA nimitte paNa ApaNA AtmAne koI paNa sthA prakAranA rAga-dveSa thavA na joIe. tathA gatinimittatva, sthitinimittatva vagere arthaparyAyo utpanna thAya che ke nAza pAme - banne avasthAmAM dharmAstikAya vagere dravya jema asaMga ane alipta rahe che tema ApaNA ke bIjAnA paNa koI paNa prakAranA paryAyo utpanna thAya ke nAza pAme temAM apekSita asaMgabhAve e, ane aliptabhAve ApaNe rahevuM joIe. temAM ApaNane harakha ke zoka na thAya te rIte ApaNe tevI . paristhitimAMthI pasAra thaI javuM joIe. paryAyonI uthala-pAthala vacce paNa dharmAstikAya vagere dravyonI che jema ApaNI asaMgatA, aliptatA ane udAsInatA TakI rahevI joIe. te mujaba AMtarika saMkalpa yo ane daDha prayatna ApaNe karavo joIe. ja karmanA kAryakSetramAMthI bahAra nIkaLI jaie ja tevo prayatna ane saMkalpa karavA mATe ApaNe ApaNI jAtane karmanA kAryakSetramAMthI vahelI take bahAra kADhavI jarUrI che. karmano bhogavaTo jyAM hoya, karmano adhikAra jyAM pravartato hoya, tyAM zA 4 A.(1)mAM "zuddhaguNa vyaMjanaparyAya dravya ja...." pATha. 8 mo.(2)mAM "paramazrayathI' pATha. ko.(9)si.mAM "pratyaya thakI re pATha. ka, ma
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 422 [ adhyAtma anuyoga sahita mATe ApaNe khoTI thavuM ? mANaso, makAna, mazIna, mIThAI, mora, mahilA, milakata, mIla, mAkhI vagere parazeya padArthono pratibhAsa jJAnamAM thayA pachI 'A mane ISTa che, te mane aniSTa che' - ItyAdi vikalpanA vamaLamAM vyagra banIne pariNamavuM e AtmAnuM kAryakSetra-adhikArakSetra nathI, paraMtu karmanuM ja kAryakSetra-adhikArakSetra che. 52jJeya padArthamAM ISTa-aniSTanA vikalpamAM gaLADUba thaIne (1) parajJeya padArthamAM vizrAnti karavI, (2) parasanmukha cittavRtti karavI, (3) 525dArtho ja najarAyA kare, (4) 525dArthamAM aTakavuM - A bAbato AtmAno mULabhUta adhikAra bhogavavAnuM kAryakSetra nathI ja. sAdhaka AtmAe to niraMtara parajJeya padArthanI sanmukha rahelI potAnI cittavRttine pUrepUrI choDavAnI che. temAM rucine bilakula sthApita karavAnI nathI. tyAra bAda potAnA nirvikAra sahaja anaMta AnaMdanA anubhavamAM lIna banIne parapadArtho pratye pUrNa udAsInabhAva dhAraNa karavo. tevI Atmasthiti karyA bAda vyavahAramAM ke sAdhanAmAM upayogI bane tevA prayojanabhUta ane vartamAnakALamAM potAnI pAse upasthita evA parazeya padArthono potAnA jJAnamAM pratibhAsa thAya te samaye paNa potAnA ja zuddha caitanyasvarUpanuM avalokana karavuM, teno ja anubhava karavo e ja AtmAnuM adhikArakSetra-kAryakSetra che. jJAtA-dRSTAbhAvanA aMgata dai|| adhikArane bhogavavAnuM kAryakSetra choDIne bIje kyAMya mAthuM mAravA jevuM nathI. binaadhikRta ceSTAnI majAnI sajA paNa moTI hoya che. }); * sAdhakane bhogasukho mRgajaLatulya lAgavA joIe 24 temaja potAnI bhUmikAne ucita bane te rIte jIvananirvAha vageremAM sAdhanabhUta evI bhojanAdi pravRtti jyAre cAlI rahI hoya, te samaye paNa kharAba karma na baMdhAI jAya te mATe bhojanAdipravRtti mRgajaLasamAna che' - tevI vibhAvanA karavI. to ja asaMgadazA janme, abaMdhadazA pragaTe. e aMge zrIharibhadrasUrIzvarajIe yogadRSTisamuccayamAM jaNAvela che ke - (raNapradezAdi kSetramAM unALAnA divasomAM baporanA samaye dUra-sudUra pANI dekhAvAthI tyAM AgaLa vadhavAmAM mUMjhAto ane udvigna banelo musAphara jANakAra vyakti dvArA jANI le ke 'sAme dekhAya che te pANI nathI paNa jhAMjhavAnA nIra che' - tyAre) "paramArthathI mRgajaLane jhAMjhavAnA nIra tarIke joto musAphara tenAthI udvega pAmyA vinA, khacakATa vagara jema tenI aMdarathI jhaDapathI pasAra thAya ja che, tema 'svarUpathI bhogasukho mRgajaLa jevA che' - AvuM joto sAdhaka (karmodayathI AvI paDelA) bhogone asaMgabhAve bhogavavA chatAM paNa (temAMthI pasAra thaIne) parama padane mokSane pAme ja che." jema yathArthapaNe mRgajaLa oLakhAya pachI te kyAreya musApharane AgaLa vadhavAmAM bAdhaka na bane, tema yathArthapaNe bhogasukho mRgajaLatulya aMdaramAM bhAse pachI te kadApi sAdhakane mokSamArge AgekUca karavAmAM naDatararUpa thaI zakatA nathI. tethI samyagdaSTi sAdhaka yoganI chaThThI kAMtAdiSTa pAmIne bhogusakhomAM aTavAto nathI, rokAto nathI paraMtu temAMthI apekSita asaMgabhAve te pasAra thaI jAya che. pUrve (10/20) darzAvela paddhati mujaba ahIM vistArathI vicAraNA karavI. = * jJAnajyota sivAya badhuM upadravasvarUpa * kharekhara AMtarika jJAnajyotane choDIne bIjuM badhu samyagdaSTi sAdhakane paramArthathI upadravasvarUpa ja lAge che. tethI to zrIharibhadrasUrIzvarajIe yogadRSTisamuccayamAM jaNAvela che ke 'pIDArahita, rogarahita
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (14/9)] 423 AMtarika kevaLa caitanyajyoti ja jagatamAM parama tattva che. te sivAyanI tamAma cIja upadrava che, mokANa che." A bAbata UMDANathI manana karavA yogya che. ji ni jazaddhacaitanyaravabhAvamAM vizvAti karIe A rIte AtmArthI = mokSArthI sAdhakoe sarvatra, sarvadA, sarva prakAre potAnA svAbhAvika, dhyA AkuLatAnya, nistaraMga, niHsaMga evA zuddhacaitanyasvabhAvamAM ja vizrAnti karavA mATe, lIna-layalIna A thavA mATe jhaDapathI daDhapaNe prayatna karavo jarUrI che. "mArA zuddhacaitanyasvabhAvamAM ja mAre vizrAnti A levI che. prANanA bhoge paNa A kArya mATe karIne ja rahevuM che' - AvA praNidhAnapUrvaka-saMkalpapUrvaka e A prayatna thavo joIe. AvA prakArano AdhyAtmika upadeza A zloka dvArA prApta karavA jevo che. tenA prabhAve samarAdityakathAmAM darzAvela siddhasvarUpane AtmArthI sAdhaka jhaDapathI meLave che. tyAM zuM zrIharibhadrasUrijIe jaNAvela che ke "navA janmane dhAraNa nahi karavAthI mokSa utpanna thAya che. mokSamAM jo pahoMcelA A jIvane (1) janma nathI, (2) ghaDapaNa nathI, (3) vyAdhi nathI, (4) maraNa nathI, (5) ISTaviyoga nathI, (6) aniSTano saMyoga nathI, (7) bhUkha nathI, (8) tarasa nathI, (9) rAga 05. nathI, (10) dveSa nathI, (11) krodha nathI, (12) mAna nathI, (13) mAyA nathI, (14) lobha nathI, (15) bhaya nathI, (16) anya paNa koI upadrava nathI. paraMtu te (17) sarvajJa che, (18) sarvadarzI che, (19) nirupama sukhathI saMpanna che, (20) traNa lokamAM mugaTa samAna che. A prakAre - jIva mokSapadamAM rahe che. (149)
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ adhyAtma anuyoga sahita "te dharmAstikAyAdikamAMhi apekSAU azuddha paryAya paNi hoI. nahIM to, paramANuparyaMtavizrAmaI pudgaladravyaIM paNi na hoI" - ehavai abhiprAyaI kahaI chaI - 424 jima AkRti dharmAdikanI+, vyaMjana chaI zuddha; loka dravya saMyogathI, tima jANi azuddha ||14/10nA (236) zrI jina. jima (dharmAdikanI=) dharmAstikAyAdikanI AkRti lokAkAzamAnasaMsthAneMrUpa zuddhadravya vyaMjanaparyAya (chaI+) kahiIM, paranirapekSapaNA mATaI. tima lokavRtti dravya saMyogarUpa azuddha dravyavyaMjana paryAya paNi kahatAM tehano parApekSapaNaIM anekAMtavirodha nathI. 14/10 parAmarza: ress kRtirdharmAH zuddho vyaJjanaparyayaH kathyate / lokadravyayogataH tathA jJeyo'zuddhaparyayaH / / 14/10 / / dharmAstikAyamAM zuddha-azuddhavyaMjanaparyAya zlokArtha :- jema dharmAstikAya vagere dravyanI AkRti zuddha (dravya)vyaMjanaparyAya kahevAya che, tema lokamAM rahela (jIvAdi) dravyanA saMyoganI apekSAe dharmAstikAya vageremAM azuddha (dravyavyaMjana)paryAya 2 jANavA. (14/10) dharmadravyano upadeza AdhyAtmika upanaya :- ApaNA nimitte dharmAstikAya dravyamAM azuddha vyaMjanaparyAya utpanna thavA chatAM dharmAstikAya dravya jema asaMga ane alipta rahe che, tema karmadravyanA nimitte zarIranuM rUpa ke lAvaNya vagere ghaTe ke vadhe tathA mAMdagI, badanAmI, durbhAgya, daridratA, anAdeyatA vagere azuddha paryAyo utpanna ra thAya to paNa ApaNe dharmAstikAya dravyanI jema asaMga ane alipta rahevuM joIe. AvI asaMgatA ane aliptatA lAvavA mATe jJAnasAranA eka zlokanI vibhAvanA karavI. tyAM mahopAdhyAyajIe jaNAvela che ke 'zarIranuM rUpa, lAvaNya, gAma, bagIco, dhana (putra-pautra...) Adi paraparyAyothI cidAnaMdadhana To. evA AtmAne abhimAna zuM hoya ? AnI UMDI vicAraNA dvArA zarIrAdithI asaMgatA ane aliptatA . keLavavI. tenA baLathI sauprathama ApaNo upayoga rAga-dveSAdithI asaMga bane che. tathA tyAra bAda ApaNI pariNati rAga-dveSa AdithI asaMga bane che. ApaNA upayogane ane pariNatine asaMga banAvIe tathA 'jJAnAmRtasAgarasvarUpa prapaMcazUnya zuddha AtmajyotimAM jene magnatA pragaTI che, tevA sAdhakane * pustakomAM 'dharmAdinI' pATha. ko.(4)no pATha lIdho che. OM zAM.mAM 'saMyoyathI' pATha. zuddha dravya jima bhA pustakomAM '...nastaya...' azuddha pATha che. 10mAM 'saMsthAnamaya' pATha. ko.(9)+si. +ko.(12)+A.(1)no pATha lIdho che.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 425 dravya-guNa-5yAyano rAsa + Tabo (14/10)]. zuddha Atmajyoti choDI anya viSayomAM manane doDAvavuM jheratulya lAge che' - A mujaba jJAnasAranA zlokanA tAtparyArthane UMDANathI Ardra hRdaye vicArIne jyAre sAdhakanI ruci-rasa-lAgaNI bahAranA viSayomAM marI paravAre che tyAre teno upayoga aMtarmukha bane che, aMdaramAM UMDo utare che. tathA te aMtarmukha upayoga potAnA ja svarUpamAM tanmaya bane che, tadrupa bane che. tenI parasammukhatA dUra thAya che, paralakSitA chUTI paDe che. anAdi kALathI bhinna bhinna paraNeyamAM bhaTakavAthI vikendrita thayelo upayoga have svakendrita bane che. tevI dazAmAM jyAre upayoga sannihita paraya padArthanA AkAranuM avagAhana kare che, tyAre sAdhakane paraNeya padArthamAM ISTa-aniSTapaNAnA vikalpo ubhA thatA nathI. tethI attarAtmAnI = sAdhaka bhagavAnanI aMtaraMga pariNati saraLatAthI vibhAvapariNAmothI asaMga bane che, chUTI paDe che. Ama prathama A upayoga ane pachI aMtaraMgapariNati rAgAdithI asaMga bane che. paraNeya padArthothI parAmukha baneluM che je jJAna upAdeyapaNe svAtmaka zeyanA AkArathI pariNata thAya tene ja samyagu jJAna kahevAya. te jJAna para rAgAdidazAthI chUTuM paDIne vItarAgabhAve pariName che. samyagu jJAna darpaNatulya hovAnA kAraNe potAnA (na, svarUpamAM atyaMta nirmaLa ja rahe che, svaccha ja rahe che. darpaNamAM kolasAnuM pratibiMba paDe to paNa darpaNa svaccha ja rahe ne ! kolasAnA kALA pratibiMbavALuM darpaNa kAMI kolasAnI jema svayaM kALuM thaI e. jatuM nathI. A hakIkatane sAdhake kadApi bhUlavI nahi. potAnA svacchasvabhAvanA lIdhe te jJAnamAM ta yathAvasthitapaNe paraNeya padArthanA AkArono pratibhAsa thAya che. paNa paraya jJAnarUpe pariNamatuM nathI ? ane jJAna kadApi parayarUpe pariNamatuM nathI. paraMtu potAnA nirmaLa-svaccha svabhAvanA sAmarthyathI tyAre vA samyaguM jJAna svayaM ja parayAkAranA mAtra pratibhAsarUpe pariName che. tema chatAM paNa te samyaguM jJAna ma paraNeya padArthonA nimitte ISTa ke aniSTa vikalpane utpanna karavA mATe samartha thatuM nathI ke tathAvidha vikalpathI thanArA rAga-dveSa vagere vibhAvapariNAmone paNa utpanna karavA mATe samartha banatuM nathI. tenA lIdhe te jJAna AtmAnI abaMdhadazAne pragaTAve che ane AzravadazAne mULamAMthI ukheDe che. nA asaMgadazAthI kevaLajJAna , A rIte sAdhaka bhagavAna potAnI (1) asaMgadazA, (2) abaMdha dazA ane (3) anAzravadazA upara ArUDha thAya che. tethI kevalajJAnAdi prApta thavAnA kramathI mokSamArge AgaLa vadhatAM kramazaH sAdhakanuM siddhasvarUpa jhaDapathI pragaTa thAya che. siddhasvarUpane jaNAvatAM aupapAtikasUtramAM, prajJApanA sUtramAM, devendrastavaprakIrNakamAM tathA jinalAbhasUrikRta AtmaprabodhamAM jaNAvela che ke karmanA kavacathI = kocalAthI = baMdhanathI mukta thayelA jIvo (1) siddha, (2) buddha, (3) bhavapAragAmI, tathA (4) samyaktAdinI paraMparAthI bhavapArane pAmelA hovAthI paraMparAgata kahevAya che. te jIvo ajara, amara ane asaMga hoya che." (14/10)
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 426 [ adhyAtma anuyoga sahita "AkRti te paryAya huI, saMyoga paryAya nahIM hoI" evI AzaMkA TAlavAnuM kahe e chaI saMyogo parAmarza saMyogaI AkRti pari, parjAya' kahavAya; uttarAdhyayanaI bhAkhi, lakSaNa pakjhAya 14/11 (237) zrI jina. saMyoga paNi AkRtinI pari paryAya kahaIvAI chI. je mATaIM paryAyanAM lakSaNabhedarUpa uttarAdhyayanaI evI rIti (bhAkhi=) kahiyAM chaI. 14/11|| saMyogo'pi paryAya AkRtiriva prakathyate sphuTaM nnu| - uttarAdhyayanakathitAH paryayabhedA riityaa'nyaa||14/11 / / saMyoga paNa paryAya che huM zlokArtha:- cokkasa saMyoga paNa AkRtinI jema spaSTa rIte paryAya ja kahevAya che. kema ke A rIte ja paryAyanA bhedo uttarAdhyayanasUtramAM kahelA che. (14/11) ja saMyoga duHkhanimitta ja AdhyAtmika upanaya :- "saMyoga, saMsthAna vagere paryAyasvarUpa che' - AvA kathana dvArA tenI vinazvaratA &ii paNa ADakatarI rIte sUcavAI jAya che. kAraNa ke paryAyamAtra vinazvara che. paraMtu temAM nityapaNAnI buddhithI ane mamatvabuddhithI jIva duHkhI thAya che. jIvanI A ajJAnadazAnA lIdhe "saMnamUnA nIven 1 pattA Turavaparaspara' A pramANe mahApratyAkhyAna pannAmAM tathA AripaccakhkhANa payajJAmAM jaNAvela A. che. AvuM jANIne (1) ISTasaMyoganimittaka rAga ane (2) aniSTasaMyoganimittaka dveSa tathA (3) svakIya zarIra, saMsthAna nimittaka gamA-aNagamAno vaLagADa - A traNa vyAmohakArI tattvothI sadA dUra rahevAnI G! hitazikSA A zloka dvArA prApta thAya che. rAga-dveSa vagereno mULamAMthI uccheda karavA mATe AtmArthI : sAdhake paradravyonI tathA tenA guNa-paryAyonI upekSA karavI. jaNAI jatA paradravyAdinI ruci toDavI. " paradravyAdine jANavAnuM lakSa na rAkhavuM. tema karyA bAda nirmaLa AtmasvarUpanI samajaNa dvArA aMtarmukha che -svasammukha thaIne ane ekAgra banIne potAnA zuddha AtmadravyanuM dhyAna karavuM. tevA dhyAnayogathI potAnA paramAnaMdano AsvAda mANavo. A rIte paripUrNa akhaMDa svAnubhavadhArA pragaTe che. tenAthI koI paNa jAtanI AkuLatA vyAkuLatA vinA traNa kALanA tamAma dravyAdine jANavAmAM samartha evuM sarvajJapada jhaDapathI maLe tevI saMbhAvanA che. tenA prabhAve paMcasUtramAM varNavela siddhasvarUpa sulabha bane. tyAM jaNAvela che ke "siddha bhagavaMto (1) jarA-maraNathI rahita hoya che, (2) veda-karmakalaMkathI zUnya hoya che, (3) pIDA vagaranA hoya che, (4) kevalajJAna-darzanane dhAraNa karanArA hoya che, (5) siddhinagaramAM vasanArA hoya che, (6) nirupama sukhathI yukta hoya che tathA (7) sarvathA kRtakRtya hoya che." (14/11) 'hucaI = thaze? juo miraMgaratnAkarachaMda kavi lAvaNyasamayaracita. pustakomAM 'TAIla chaI pATha. A.(1)no pATha lIdho che. je pustakomAM 'pajjaya' pATha. lA.(1)no pATha lIdho che.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 427 dravya-guNa-payAryano rasa + Tabo (14/12)], ekatva pRthakva tima valI, saMkhyA saMDANa vali saMyoga vibhAga e, manamAM tU ANa 14/1rI (238) zrI jina. "teha ja varNavIne kahe che. uttarAdhyayana thA - 'egattaM ca puhuttaM ca saMkhA saMThANameva y| saMjogA ya vibhAgA ya, pajjavANaM tu lakkhaNaM / / (utta.28/13) *ityaadigaathaa| sAcA artha mukAmA tama vistaramI nihito *e gAthArthanuM manamAMhe ANi - artharUpe karIne dhAro, jima manasaMdeha dUri Tale.* 14/1 rA. afi ekatvaM tu pRthaktvaM saGkhyA saMsthAnameva sNyogH| vibhAgazceti paryaya-lakSaNaM cetasi tvamAnaya / / 14/12 // sa che paryAcanA lakSaNano vicAra che zakAra - ekatva, pRthakva, saMkhyA, saMsthAna, saMyoga ane vibhAga - A pramANe paryAyanuM lakSaNa tuM manamAM lAva. (14/12) saMkhyApUraka banavAnuM nathI . upAyo :- dravyAnuyogaparAmarza graMthanA mULa zlokamAM temaja uttarAdhyayana sUtramAM rahela tu' zabda pAdapUrti mATe che. teno artha e che ke "tuM" zabda zlokamAM khAlI rahetI jagyAne pUravA mATe che. ApaNuM jIvana paNa vyavahArarAzinI ke trasajIvonI ke manuSyanI saMkhyA bharavA mATe na hovI ja joIe. prastutamAM ratnAkarapaccIzInI chaThThI gAthAnI vibhAvanA karavI. temAM jaNAvela che ke - hA "meM parabhave ke A bhave paNa hita kAMI karyuM nahi, tethI karI saMsAramAM sukha alpa paNa pAmyo nahi, janmo amArA jinajI ! bhava pUrNa karavAne thayA, Avela bAjI hAthamAM ajJAnathI hArI gayA." (nA. 6) (01 A gAthAnI UMDANathI vicAraNA karIne ApaNo janma mAnavasaMkhyAnI pUrti mATe na bane te rIte ApaNI sAdhakadazAne pragaTAvavI, vadhAravI, nirmaLa karavI ane baLavAna karavI. anaMta kALamAM na kareluM ja koIka apUrva guNasarjana karavA mATe ApaNo A bhava hovo joIe, ApaNe tevo banAvavo joIe. na Avo AdhyAtmika saMdeza ahIM grahaNa karavAthI zrIzrIpAlacaritramAM jaNAvela siddhasvarUpa sulabha bane. A tyAM zrIratnazekharasUrijIe jaNAvela che ke "je (1) ananta che, (2) apunarjanmA che, (3) azarIrI paNa che, (4) pIDArahita che, (5) darzana-jJAnamAM upayukta hoya che, te siddha bhagavaMto che." (14/12) { 8 pustakomAM "ekata' pATha. ko.(2)no pATha lIdho che. je pustakomAMllA.(2)mma.mAM "pRthakata' pATha. ko.(2)no pATha lIdho che. je pustakomAM "saMThANi... ANi' pATha. ko.(pa+6+8+9) + si. + A.(1) + lA.(1)(2)no pATha lIdho che. ... vacceno pATha pustakomAM nathI. phakta pAli.mAM che. 1. putve 4 pRndra , sasthA saMsthAnam ga nA saMyo: 4 vimA II, parvavALat 1 takSaI .. citadvayamadhyavartI pATha phakta lA.(2)mAM che. *.* vacceno pATha ma.mAM nathI. B(2) + pAli.mAM che.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 428 [adhyAtma anuyoga sahita *upacarita, na azuddha te, je parasaMyoga; asabhUta manujAdika, to na azuddhaha joga ||14/1all (239) zrI jina. hivaI jo ima kahasyo "je dharmAstikAyAdikanaI paradravyasaMyoga chaI, te upacaritI paryAya kahiI; paNi azuddhaparyAya na kahiI, dravyonyathA- hetunai viSaeN ja azuddhatva vyavahAra ja chai." te vatI. to manujAdi paryAya paNi azuddha (joga = yogya) na kaho. asabhUtavyavahAranayagrAhya mATaI asabhUta kaho. paNi azuddha na kaho. e paramArtha. ll14/13ll dharmAdAvupacaritaH parayogo na so'zuddha: pryyH| - veta ? tardi na narAi azuddhI surataimUtAju 24/13 / parAmarzaH dharmAdAvupacarita zlokArtha :- "dharmAstikAya vagere dravyomAM paradravyano saMyoga upacarita = asadabhUta paryAya kahevAya che. paraMtu te azuddha paryAya nathI' - AvuM jo tame kahetA ho to AtmAne anAtmA na karavAthI) manuSya vagere paryAya paNa azuddha paryAya nahi bane paraMtu asabhUta paryAya banaze. (14/13) che. AtmA anAtmA banato nathI AdhyAtmika upanaya - manuSyAdi paryAyo Ave ane jAya tema chatAM paNa AtmA anyadravyasvarUpe che (= anAtmA) banato nathI. tema mAna-apamAna, saubhAgya-durbhAgya, zAtA-azAtA, yaza-apayaza vagere rA' dvandra Ave ke jAya, AtmA badalAto nathI. AtmA anAtmA thato nathI. arthAt AvA dvandronA AvA -gamanathI AtmAne koI ja lAbha ke nukasAna paramArthathI nathI thatuM. te tamAma avasthAomAM AtmA to KUii AtmA tarIke ja rahe che. AvuM jANIne AtmArthI sAdhake mAna, apamAna Adi dvanda vakhate harakha ke zoka - karyA vinA madhyasthadazA keLavavI joIe. ja zuddhAtmadravyAdiramaNatA ja upAdeya che Gii tevI madhyasthadazA meLavavA mATe tamAma paradravya, paraguNo ane paraparyAyo - A traNeyathI potAnI sarva Indriyone, cittavRttine ane potAnA upayogane pAchA vALavA jarUrI che. A rIte aMtarmukha banavuM pI joIe. tyAra bAda zuddha evA nija AtmadravyamAM, zuddha AtmaguNamAM, potAnA zuddha arthaparyAyamAM ane che! potAnA ja zuddha vyaMjanaparyAyamAM potAnA upayogane lAMbA samaya sudhI AdarapUrvaka lIna-layalIna banAvIne rAkhavo. A kAryamAM utsAha pragaTe te mATe jJAnasAranI eka paMktine yAda karavI. tyAM mahopAdhyAyajIe jaNAvela che ke "potAnA zuddhAtmadravyamAM, potAnA ja zuddha jJAna-darzana-cAritrAdiguNamAM, potAnA ja zuddha arthaparyAyamAM ane potAnA ja zuddha vyaMjanaparyAyamAM potAnI pariNati (= caryA) ramatI rAkhavI lA.(1) + ma.mAM "upacArI' pATha. ko.(1)no pATha lIdho che. je ma. + dha.mAM "jo' pATha. ko.(1)no pATha lIdho che. ja ko.(1)mAM 'te na yazaddha yoga' pATha. 7 dha.mAM "...upacaritaparyAya na kahIe. dravyonyathA...' A mujaba truTita pATha che. . ma.mAM 'vyavahara' pATha. dha.mAM 'vyavahAre te' pATha. ko.(9)+si.no pATha lIdho che.
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-padhAryano rasa +Tabo (14/13)]. 429 e ja zreSTha che. paradravya-guNa-paryAyamAM grahaNa-utpattirUpa pariNati (= caryA) te sArI nathI." (mahopAdhyAyajIracita jJAnasAraTabAnA AdhAre A artha lakhela che.) kharekhara aMtarmukha thaIne potAnA zuddha AtmAne potAnA upayogano viSaya banAvyA vinA aparokSa svAnubhava nathI ja thaI zakato. zuddhAtmAne potAnA upayogano vAraMvAra viSaya banAvavAthI alpajJa paNa niyamA alpakALamAM sarvajJa banI jAya che. tethI zAstrajJAnane meLavavA mATe jeTalo prayatna karavAmAM Ave che, tenA karatAM AtmajJAnane meLavavA mATe ghaNo vadhu prayatna AtmArthI jIve karavo joIe. parane jANavA-javA-bhogavavAnI mithyAmati choDIe AtmajJAnagocara prayatna baLavAna thavAthI anAdikAlIna miththAmatine sAdhaka choDe che. anAdi kALathI jIvane evI miththAmati-mithyAruci-mithyAzraddhA daDha thayela che ke "potAnA AtmAthI bhinna paradravyone jANavAthI, paradravyone utpanna karavAno ke paradravyone meLavavAno prayatna karavAthI sukha maLe che. paradravyone 2che. eka vAra ke vAraMvAra bhogavavAthI sukha utpanna thAya che. are ! paradravyone meLavavAnI kalpanA-icchA thA -AkAMkSA vagerethI paNa sukha maLe che. tathA paradravyone na jANavAthI, pAradravyone prApta karavAno prayAsa nA karavAthI duHkhI thavAya che. patnI-bhojana-vastrAdi paradravyono bhoga-upabhoga na karavAthI sukhahAni thAya che. che, duHkha utpanna thAya che. patnI vagere paradravyonI spRhA-kAmanA vagere na karavAthI duHkhI thavAya che." anAdikAlIna A mithyAmati vagerene choDIne paradravyone jANavAno, jovAno ke meLavavAno prayatna, bhogavavAno e saMkalpa vagere paNa sAdhake choDavA joIe. anya samasta zeya vastunA jJAna vagerethI rahita banIne sAdhake potAnA ja zuddha AtmAne jANavo joIe. tene ja pragaTAvavAno = anubhavavAno prayatna karavo joIe. A potAnA ja zuddha AtmAmAM ekavAra-anekavAra ramaNatA-krIDA karavI. tathA tenI ja vAraMvAra spRhA karavI. . AtmAnA AnaMdaravabhAvane oLakhIe che tenA prabhAvathI jyAre nirmaLa AtmAno AnaMdasvabhAva pragaTe che. tyAre sAdhaka bhagavAnane aMdaramAM abhrAntapaNe pratIti thAya che ke "huM zarIrarahita chuM. paramArthathI mAruM astitva dehathI nirapekSa che. zabdo dvArA mArI oLakha thaI zake tema nathI. huM zreSTha tattva che, vItarAga chuM, vikArazUnya chuM. huM saMkalpa-vikalpano viSaya nathI. mane mAro AtmA atyaMta priya che. huM guNothI vikasvara chuM, ApattizUnya chuM. huM viSAdazUnya che. vyAdhirahita chuM. huM vijJAnaghana chuM. huM karmamaLazUnya chuM. anaMta AnaMda mAro svabhAva che. tathA mAro AnaMdasvabhAva paNa mArAthI abhinna hovAthI videha = dehanirapekSa che, zabdAtIta che, zreSTha che, rAgarahita-tRSNAzUnya che, vikAravikala che. mArA AnaMdasvabhAvamAM vikArano chAMTo nathI. mAro nirupAdhika AnaMdasvabhAva nirvikalpa che. mane te atyaMta priya che. te vikasvara che. te vipattizUnya, viSAdavikala, rogarahita che. mAro AnaMdasvabhAva caitanyamaya-caitanyaghana-vijJAnaghana che. te vimala che, nirmala che." AvA nirmaLa AnaMdasvabhAvane sAdhaka jyAre meLave che, pragaTAve che, tyAre bIjuM kazuM paNa meLavavA lAyaka bAkI rahetuM nathI. jJAnasAramAM mahopAdhyAyajIe ja jaNAvela che ke "AtmAnA svabhAvanI prApti thatAM bIjuM kAMI paNa pAmavA jevuM bAkI rahetuM nathI." A zuddha AtmasvabhAvano lAbha thavAthI saMvegaraMgazALAmAM varNavela mokSa sulabha bane. tyAM zrIjinacandrasUrijIe jaNAvela che ke zArIrika-mAnasika duHkhano uccheda thavAthI mokSa sadA sukhamaya che." (14/13)
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 430 [ adhyAtma anuyoga sahita dvitaMtukAdiparyAyanI pari ekadravyajanakAvayavasaMghAtanaI ja azuddhadravyavyaMjanaparyAyapaNuM ja kahatAM rUDuM lAgaI. "tasmA parApekSAnapekSAmyAM zuddhAzuddhatvAntavyapatvimeva zreya" teha ja dekhADaI chaS : dharmAdika parapajjAI, viSamAI ema azuddhatA avizeSathI, jiA pudgali jema ll14/14 (240) zrI jina. dharmAdikanaI paraparyAyaI svaparyAyathI viSamAI = vilakSaNatA ima jANavI. je mATaI parApekSAi azuddhatAno (avizeSathI=) vizeSa nathI. jema jIvadravya (pulitra) pudgala dravyanaI viSaI. 14/14 parAmarzaH haka dharmAdiparaparyaye svaparyAyAd vailkssnnymevm| azuddhatA samA yathA, jaDApekSaNato jiive||14/14 / / lokArtha:- dharmAstikAya vagere dravyanA paraparyAyamAM svaparyAya karatAM A rIte vilakSaNatA Avaze. jema ke cetanamAM jaDa dravyanI apekSA hovAthI azuddhatA (che. tevI rIte dharmAstikAyAdimAM paNa azuddhatA) samAna ja raheze. [bAkI manaphAvatuM mAnavAmAM to sagavaDavAda kahevAze, syAdvAda nahi.] (14/14) rU sagavaDavAda choDo, syAdvAda pakaDo IMTaNI AdhyAtmika upanaya - vastugata koI paNa guNadharmanI mukhyatA zAstrakArone mAnya hoya te rIte karAya. ApaNane phAve te rIte na karAya. tethI ja tAraka tIrthakara bhagavaMte batAvela siddhAMtanuM nAma sAdvAda (04 che, sagavaDavAda nathI. (1) ApaNI anukULatA poSAya, (2) ApaNA rAga-dveSanA tophAna vadhe, (3) che. ApaNI paudgalika svArthavRtti puSTa bane athavA to (4) jagatanA jIvo pratyeno maitrIbhAva khatama thAya che te rIte zAstravacanone AgaLa dharavAnuM kArya tAraka tIrthakara bhagavaMtone mAnya nathI. 4 kuTila nahi, kamaLa jevA komaLa bano 4 yo te A rIte samajavuM - (1) vagara kAraNe doSita gocarIne vAparanAra sAdhu "zAstramAM to utsarga apavAda badhuM batAvela che' - AvuM bolIne potAnI anukULatA poSe, (2) vagara kAraNe gurunI rajA 21 vinA rasalaMpaTatAthI mIThAIne vAparanAro sAdhu "mane to nirdoSa mIThAI maLI eTale meM laI lIdhI. AyaMbilakhAtAno lUkho roTalo doSita hovAthI meM choDI dIdho' - AvuM bolIne potAnA rAga-dveSane tagaDA kare, (3) "vaiyAvacca apratipAtI guNa che' - AvA zAstravacanane AgaLa karIne bIjA pAse potAnI sevA karAvI levAnI svArthavRttinuM valaNa sAdhaka keLave, (4) potAnA pratye vyaktigata pratikULa vyavahAra pustakomAM 'apekSA... pATha. A. (1)no pATha lIdho che. 8 phakta lI. (1)mAM "zuddhAzuddhatvAne... pATha, pustakomAM 'zuddhAzuddhAne." pATha. # ko.(2)mAM "avipathi' pATha.
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + Tabo (14/14)] 431 karanAra evA sAdhakanA jIvanamAM rahela koI nAnakaDI truTine mukhya banAvI "AvA zithilAcArIne A samudAyamAM rAkhavAthI Akho samudAya zithila thaI jaze, bhraSTa thaI jaze' - AvI sUphayANI vAto karI,... tene samudAya bahAra karavA mATe dhamapachADA karavA dvArA jIvamaitrIne khatama karavI.... A badhA lakSaNo sthA tIrthakarasaMmata syAdvAdanA nathI paraMtu svasaMmata sagavaDavAdanA che, svacchaMdavAdanA che. tenAthI tIrthakara tema paramAtmA pratyenI vaphAdArI nahi paraMtu moharAjA pratyenI potAnI vaphAdArI sUcita thAya che. tenuM pariNAma duHkha-durgati-doSapracura evo dIrgha saMsAra che. AtmArthI sAdhaka AvI malina vRttine dUrathI tilAMjalI Ape A - evA prakArano AdhyAtmika saMdeza ahIM prApta thAya che. te saMdezane anusaravAthI zrIzrIpAlakathA (sirisirivAlakahA) graMthamAM varNavela muktisukha dUra na rahe. tyAM zrIratnazekharasUrijIe jaNAvela che ke zuM siddhinuM sukha (1) anaMta che, (2) anuttara = sarvazreSTha che, (3) anupama che, (4) zAzvata che tathA yo. (5) sadA AnaMdamaya duHkhalezazUnya) che.' (14/14)
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 432 [adhyAtma anuyoga sahita 'hivaI prakArAntaraI caturvidha paryAya nayacakraI kahiyA, te dekhADaI chaS :Ima ja sajAti-vijAtithI, dravyaparyAya; gaNaI svabhAva-vibhAvathI, e pyAra kahAya II14/1pa (241) zrI jina. Ima (ja) sajAtIya dravyaparyAya, vijAtIya dravyaparyAya, svabhAva guNaparyAya, vibhAva guNaparyAya - (e) Ima 4 bheda paryAyanA kahaIvA. 14/1pI. tulyadravyaparyaya vijJAtiyadravyaparyaya : svabhAvaguNaparyAyaH vibhaavgunnpryaaystthaa||14/15 / / * paryAyanA cAra prakAra che zlokArtha :- (1) sajAtIyadravyaparyAya, (2) vijAtIyadravyaparyAya, (3) svabhAvaguNaparyAya tathA (4) 2. vibhAvaguNaparyAya - A pramANe cAra paryAya kahevAya che. (14/15) jo jo, zuddha Atmadravya najaramAMthI chUTI na jAya) AdhyAtmika upanaya :- game te vivakSAthI paryAyanA bheda pADo. paraMtu paryAya aMte to paryAyamAtra [3] ja che, vinazvara ja che. tethI tenA upara kevaLa AMdhaLI ruci keLavIne zuddha Atmadravya ApaNI najaramAMthI chaTakI jAya - tevuM banavuM na joIe. saMvara, nirjarA, kevaLajJAna, mokSa vagere paNa paryAyasvarUpa ja ) che. te pratikSaNa parivartanazIla che. tethI tenA pratyenI tIvra rucinA lIdhe amala, akhaMDa, avinazvara te Atmadravya upara rucipUrvaka svadRSTine sthApita karavAnuM cUkI na javAya tenI paNa AMtarika kALajI dravyAnuyoganA abhyAsI evA AtmArthI sAdhake avazya rAkhavI. utpAda, vyaya vagere paryAyo AtmAmAM hovA chatAM paNa tenI upekSA karIne "nAza pAmavA chatAM paNa je naSTa nathI thayela. utpAdane pAmavA che chatAM paNa je utpanna nathI thayela tathA traNeya kALane vize avazya je vidyamAna che te ja parama nijatattva che' - A pramANe dravyasvabhAvaprakAza graMthamAM darzAvela paddhati mujaba rAta-divasa sanmAtra svarUpe paramabhAvasvabhAvAtmaka nija AtmatattvanuM ja AtmArthI sAdhake dhyAna dharavuM joIe. ...citalayamadhyavartI pATha dha.-zAM.mAM nathI. mo.(2) + ma.mAM che. che A.(1)mAM "svajAti' pATha. $ lA.(1)+lA.(2)ma.mAM 'dravyaI pakjhAya" pATha ko.(14)no pATha lIdho che. ja A.(1)mAM "guNe guNa svabhAvathI" pATha. zAM.mAM "svabhAvathI' azuddha pATha. si.lI.(1+2+3+4)+ko.(9)ma.no pATha lIdho che. pustakomAM "kahAI pATha. A.(1)no pATha lIdho che. 8 etattu drvy-gunn-pryaayraasstbkaanuvaadruupennaivaa'troktm| adhunopalabhyamAne nayacakrAdau tu etAdRzacaturvidhaparyAyanirUpaNaM noplbhyte| idaJcA'gre (14/16) sphuTIbhaviSyatItyavadheyam /
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 433 dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (14/15)] che svasammukha rahI ravAnubhUti pragaTAvIe che potAnA AtmatattvanuM saMvedana karavA mATe bahirmukhatA to sarvathA choDI ja devI. kema ke bahirmukhatA eTale paralakSitA = parazeyasanmukhatA. parayanI rucipUrvaka sanmukhatA parazeyagocara rAgAdithI garbhita che. tethI te karmabaMdhanuM kAraNa che. AthI te bhavabhramaNanuM bhayaMkara kAraNa che. A kAraNe niSkalaMka evA potAnA paramAtmapadanuM dhyAna karavA dvArA temAM ja vizrAnti karavAnI kAmanAne je sAdhako dharAvatA hoya temaNe kAyama (1) paranA lakSe ja aTakI rahevuM, (2) janasaMparkamAM gaLADUba rahevuM, (3) svamatavAdI sAthe ke paramatavAdI sAthe vAda-vivAdAdi karavA - ItyAdi bAbatane choDavI ja joIe. kema ke te na paramArthathI AtmadhyAnamAM bAdhaka che. bAhya duniyAnA lakSamAM khovAyelA rahevAmAM bhaya lAge, emAM Akho dhyA janma lUMTAto hoya tevuM lAge to bahirmukhatA vagere chUTe. potAnA zuddha paramAtmatattvane satata jotA mA ja rahevuM e potAnA parama ISTanuM sAdhana che. bahirmukhatA TALIne satata potAnA siddhasvarUpano sAkSAtkAra ! karavo e kharekhara potAnA siddhasvarUpane pragaTAvavAnuM mukhya aMtaraMga sAdhana che. kAraNa ke A rIte 50 svasammukha thavAthI potAnA ja paramAtmasukhano AsvAda maLe che. tenAthI AtmAnI prakRSTa zuddhi janma ja che. bAhya viSayothI ane vibhAvapariNAmothI udAsIna banIne, IndriyathI ane manathI nirapekSa banIne . (A) potAnA ja AtmatattvanI sanmukha rahevAno, (B) nija nirmaLasvarUpano paricaya karavAno, (C) potAne svayaMprakAzasvarUpe jovAno niraMtara abhyAsa karavo. tenAthI AtmAmAM eka evuM amogha sAmarthya pragaTe che ke je sAkSAta atIndriya, nirvikalpa, nirupAdhika ane zAzvata zAMtasudhArasathI vyApta evA che paramAnaMdano AsvAda karAve che. Avo paramAnaMdano AsvAda e ja svasaMvedana che, AtmAnubhava che. te svAnubhava paramatRpta hoya che. bhautika sukhanA AsvAdanI jema te tRSNAvardhaka-bhogatRSNAjanaka bilakula nathI. tethI AtmajJAnIne evI bhAvanA rahe che ke "huM haMmezA svasammukha ja rahuM. parasammukha kadApi na thAuM." AthI te vAraMvAra nijacaitanyasvabhAvamAM DUbakI lagAve che ane svAnubhavadhArAne jIvaMta-jvalaMta -jayavaMta-balavaMta banAve che. te svasaMvedananA baLathI nirgastha sAdhu sukhI bane che. _) sAdhu sadA sukhI ) ahIM jJAnasAranA eka zlokano tAtparyArtha UMDANathI vicAravo. tyAM mahopAdhyAyajIe jaNAvela che ke "Azcarya che ke bAhya viSayothI atRpta evA Indra ane upendra (goviMda) vagere paNa sukhI nathI. jagatanI aMdara AtmajJAnamAM lIna banIne tRpta thavAthI karmamalinatArahita banela bhikSu = sAdhu eka ja sukhI che." tevA AtmajJAnanA = svasaMvedananA pravAhano viccheda na thavAthI ratnakaraMDakazrAvakAcAramAM darzAvela mokSane AtmArthI jhaDapathI meLave che. tyAM samantabhadrAcArye jaNAvela che ke "(1) janma, ghaDapaNa, roga, maraNa, zoka, duHkha ane bhaya - AnAthI je rahita che, (2) rAgAdisvarUpa Aga jyAM bUjhAI gayela che, (3) jyAM zuddha sukha vidyamAna che, te mokSarUpe mAnya che." (14/15)
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434 [ adhyAtma anuyoga sahita udAharaNa dekhADaI chaI - caNaka manuja kevala vaLI matimukha didaMta; e prAyika jeNi dravyathI, aNupajjava saMta /14/1do (242) zrI jina. kacaNuka kahatAM dvipradezikAdi skandha, te sajAtIya dravyaparyAya kahiI, 2 milI eka dravya upanuM te mATaI. manujAdiparyAya te vijAtIya dravyaparyAya ja kahIe. e 2 milI paraspara za bhinnajAtIya dravyaparyAya Upano, te vatI. kevalajJAna te svabhAva guNaparyAya, kamarahitapaNe mATaI. | (valI, matimukhas) matijJAnAdika (diata) te vibhAva guNaparyAya, karyataMtrapaNA mATaI. e cAra bheda paNi prAyika jANavA; (jeNi=) je mATaI (aNupajjava=) paramANurUpa dravyaparyAya te e cAramAMhi na aMtarbhavaI. paryAyapaNuM tehanaI vibhAgajAta zAstri kahiuM chaI. (tethI te saMta = satya.) taduktaM sammatau - 'aNu' duaNuehiM dabve Araddhe 'tiaNuyaMti "vveso| to ya pukha vimatto 'saputti nAgo sabU doDDA (sa.ta.rU.) phatyAdi /14/19ll na vyaNukaM narAdi kevala-matijJAnAdikaM yathAkramamatra / udAharaNaM prAyazaH, paramANuparyayA'nivezAt / / 14/16 / / # cAra paryAcanA udAharaNa 4 2 zlokAthI - (1) yajuka, (2) manuSyAdi paryAya, (3) kevaLajJAnAdi tathA (4) matijJAnAdi tA ahIM kramazaH udAharaNa jANavA. prAyaH A pramANe paryAyanA prakAra che. kAraNa ke prastuta paryAyavibhAgamAM - paramANuparyAyano praveza karavAmAM Avela nathI. (14/16) iravabhAvaguNaparyAyane pragaTAvIe AdhyAtmika upanaya :- uparokta cAreya prakAranA paryAyamAMthI vibhAvaguNaparyAyanA mAdhyamathI parAmarzaH: kyaNa - ko.(9)mAM "kevalI' pATha. # ko.(1)mAM "kevala lahI' pATha. je pustakomAM "paryAyamAMhi pATha. A.(1)no pATha lIdho che. pustakomAM "karma parataMtra...' pATha. A.(1)no pATha lIdho che. ja lA.(2)mAM "paramANuhRdayarUpa" pATha. *. pustakomAM 'ta vavo ' pada che. 1. 'aNuH' vyaNukaiH dravye Arabdhe 'tryaNukam' iti vypdeshH| tataH ca punaH vibhaktaH aNuH iti jAtaH aNuH bhvti||
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-5yAyano rasa + Tabo (14/19)] 435 svabhAvaguNaparyAyane ApaNe pragaTAvavAnA che. paraMtu anAdikALathI mAtra bahAranI ja ruci hovAthI A AtmA parane ja jANavAmAM rokAI gayo, aTavAI gayo. zAstrono abhyAsa paNa ghaNo karyo. zAstrIya padArthonI mAhitI ghaNI bhegI karI. satsaMga vagere paNa ghaNI vAra karyA. chatAM bahirlakSI ja jJAna karyuM. paraMtu aMdaramAM svasammukha thaIne potAne ja na jANyo. vijJAnaghana, paramazItaLa, pUrNAnaMdamaya evI potAnI jAtane ja oLakhI nahi. paraNeya tattvonA mAhitIjJAnamAM DUbIne, khovAIne kAyama potAnI pAse vidyamAna-nityasannihita evo jANanAra AtmA ja atyaMta visarAyo. jagata AkhAmAM bhaTakyo paNa jJAnanidhAnabhUta nija AtmAne ja na oLakhyo. kevI mUrkhAmI karI ? AnaMdaghanajI mahArAja paNa dharmanAtha bhagavAnanA stavanamAM A ja vAta kare che ke parama nidhAna pragaTa mukha AgaLa, jagata ullaMghI jAya, jinesara !" kharekhara jANanArane ja jANyo nahi. zAstronI lipinuM vijJAna meLavavAmAM ke zabdonI goThavaNI karavAmAM ke mAnasika kalpanAonI hAramALA racavAmAM vyagra banIne dvandAtIta vizuddha AtmAne atIndriya anubhavanA baLathI na ja jANyo. svano sAkSAtkAra na ja karyo. tevI vyagratAthI - vyastatAthI e kaI rIte zuddha AtmAno aparokSa anubhava thAya ? a lipimaya-vAhmaca-manomaya dRSTithI AtmAnubhava na thAya 4 prastutamAM jJAnasAranI eka kArikAnI vibhAvanA karavI. tyAM mahopAdhyAyajIe jaNAvela che ke na "klezazunya zuddha aparokSa evA anubhava vinA, rAga-dveSAdigUnya zuddha AtmasvarUpane (1) lipimayI 5 daSTi (lipittAna ke pustakIyuM jJAna ke saMjJAkSaramaya dRSTi), (2) vAmathI daSTi (vyaMjanAkSaramayI dRSTi A ke dharmavAdAdithI UbhI thatI mAnyatA) ke (3) manomayI daSTi (AtmasaMbaMdhI kalpanA ke labdhiakSaramaya che bodha ke zAstradaSTi) kaI rIte jANI zake ?" tethI AtmAnubhava mATe zAstradaSTi ke carmadaSTi upara madAra to bilakula na bAMdhavo. tenAthI svAnubhUti zakya nathI. tethI je jJAna vaDe paravastuo zeya banAvAya che, je jJAna paravastuone zeya = svaviSaya banAvIne jANe che, te ja jJAnane potAnA aMtaramAM vALIne, che, te ja jJAnathI svavastune = svAtmatattvane zeya banAvIne jANavAno prayatna karavo. paramapavitrasvarUpe, pUrNAnaMdamayarUpe, zuddha caitanyanA akhaMDa piMDasvarUpe svAtmatattvane te ja jJAna vaDe oLakhavuM. adhUrA jJAnanA Azraye pUrNajJAna pragaTatuM nathI. tethI pUrNa jJAnasvabhAvano Azraya karAvavA mATe ahIM mati-zruta vagere cAra apUrNa jJAnone vibhAvaguNaparyAya tarIke kahyA che. % matijJAna vibhAva che, viruddhabhAva nathI dh paraMtu AtmAnA caitanyasvabhAvathI rAgAdi vibhAvapariNAmo jema viruddha bhAva che, viruddha jAtanA bhAva che tema matijJAna vagere kAMI viruddha bhAva nathI. mati vagere pAMceya jJAno samyajJAnatva jAtinI apekSAe to AtmAnA caitanyasvabhAvane sajAtIya ja che. A rIte potAnA parizuddha-sthira-zAzvataparipUrNajJAnamaya Atmadravya upara rucipUrvaka svadaSTine sthira karatAM karatAM, te sivAyanA anya tamAma dravya ane paryAya pratye udAsIna bhAva keLavatAM keLavatAM sAnubaMdha sakAma nirjarAnA prabhAve nija zuddha svabhAvaguNaparyAya pragaTa thAya che. te pragaTa thAya to ja (A) anAlaMbana, (B) amala, (C) acala,
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 436 [adhyAtma anuyoga sahita (D) anupAdhika, (E) agamya (Indriya vagereno aviSaya), (F) anindriya (Indriyabhinna), (C) anupama, " (H) avyAbAdha (pIDAzUnya), I) anAhAra, (J) azarIra, (K) akriya, (L) ajanma, (M) ajara, dhyA (N) amara, () nirvikalpa, (P) vItarAga, (Q) vidveSa, (R) niSpakampa, (S) avikAra, (T) azoka, a (U) niSkalaMka, 9 anAkuLa, (W) asaMga, (2) tarka agocara, (4) zabda aviSaya, () anAvRta - (pragaTa) evA potAnA Atmadravyano aparokSa anubhava avicchinna thavAthI tAttvika AtmakalyANa thAya a che. A gaMbhIra vAta prastuta zloka dvArA hitopadeza rUpe grahaNa karavA yogya che. siddharavarUpane pragaTAvIe : che A hitopadezane grahaNa karavAthI bRhannayacakramAM = dravyasvabhAvaprakAzamAM varNavela siddhasvarUpa khUba yo najIka Ave che. tyAM digaMbara mAIlladhavale jaNAvela che ke (1) ATha karmono nAza thavAthI zuddha banelA, (2) azarIrI, (3) anaMta sukha ane jJAna dvArA samRddha banelA, (4) parama prabhutvane pAmelA " je te siddha bhagavaMto che, te ja kharekhara muktAtmA che." (14/16)
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 437 dravya-guNa-yAyano rAsa + Tabo (14/17)] guNavikAra pakjhava kahI, dravyAdika kaheta; lyuM jANaI manamAMhi te devasena mahaMta 14/1NA (243) zrI jina. "zuvihAra: paryAya - Ima kahInaI, tehanA bhedanaI adhikAraI "te paryAya dvibheda ga - (1) dravyaparyAya, (2) guNaparyAya" ityAdika ( dravyAdika kaheta=) kahato (te) nayaSTa vartA hinazvara devasena (mahaMta) manamAMhi haeN jANaI chaI? arthAt kAMI jANato nathI, pUrvAparaviruddha sa bhASaNathI. te mATaI dravyaparyAya ja kahavA paNi guNaparyAya judo na kaho. e paramArtha jANavo.* /14/17ii. guNavikArAH paryayA ityuktvA dravyaparyAyaM vdn| viM nAnAti manasa nanu sevaseno vizvara: haju 24/17nA IparAmarzaHguNavikAra che guNavikAraravarUpa paryAyanI mImAMsA che. lokonI - "guNanA vikAra paryAya kahevAya' - A pramANe kahIne pharIthI dravyanA paryAyane jaNAvatA digaMbara devasenajI potAnA manamAM zuM jANe che ? mitalaba ke dravyavikAra ja paryAya che.] (14/17) vikRti prakRti na bane che jAnaya :- dravyano vikArAtmaka pariNAma e ja paryAya hovAthI ApaNA vartamAna dhyA. tamAma paryAyo AtmadravyanI vikRti rUpa jANavA. vikRti e dravyanI prakRti banI zakatI nathI. tathA ya vikRti kAyama TakI paNa zakatI nathI. dravyavikRtisvarUpa paryAyone rucipUrvaka nihALavAthI ja ApaNI rAgAdi vibhAvadazA pragaTa thaI che. tathA ApaNe ja A rIte ApaNA AtmAne azuddha karela che. A tethI have vibhAvadazAhetubhUta paryAyadaSTine choDI, zuddhAtmasvabhAvane pragaTa karavAmAM sajja evI . nijAtmasvabhAvadaSTine AtmasAt karavI joIe. A rIte ja AtmA zuddha-vizuddha banI zake. A paJca upara nahi, dravya upara bhAra Apo & A aMge dravyasvabhAvaprakAzagraMthanI eka gAthA dhyAnamAM rAkhavA yogya che. tyAM jaNAvela che ke kema "jema vibhAvahetune pAmIne AtmA potAne ja ahIM azuddha kare che, tema svabhAvane pAmIne AtmA potAne zuddha kare che." ahIM "svabhAva' zabdano artha "nijAtmasvabhAvadaSTi' - Ama samajavo. tethI che "cuM = zuM, kevuM'. juo - aitihAsika jainakAvyasaMgraha (saMpA.agaracaMda nAhaTA) che A.(1)mAM "e 2 kahitA bhelo nathI disatI. devasenajI nayacakrartA. mATe dravya guNa eka ja kahevAM. guNaparyAya judo nathI mATaeN dravyaparyAya kahevA.' pATha. 1 phakta lA.(2)mAM "jANavo' pATha.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 438 [ adhyAtma anuyoga sahita ApaNA prazasta ke aprazasta paryAya upara bahu bhAra ApavAnA badale te paryAya jemAMthI pragaTa thAya che evA mULabhUta zuddha dravya tarapha ApaNI dRSTine sthira karavA jevI che. ja rAgAdi AtmAno vibhAva paNa nathI ja ja vAstavamAM to AtmadravyamAM vibhAvapariNAma che ja nahi. jema zikhaMDamAM je khaTAza jaNAya che, te sAkarano vibhAva nathI paNa dahIMno ja svabhAva che, tema saMsArI jIvamAM je rAgAdi pariNAma jaNAya che, te Atmadravyano vibhAva nathI paNa karmapudgaladravyano ja svabhAva che. eka dravyanA svabhAvane bIjA dravyano vibhAva kaI rIte kahI zakAya ? tevuM pratipAdana karavuM jarAya vyAjabI nathI. "rAgAdi AtmAnI vibhAvadazA che, vibhAvapariNAma che' - Avo pakSa ke vyavahAra to ajJAnI-mithyAtvI lokono samajavo. AtmajJAnI kyAreya rAgAdine AtmAnA vibhAva tarIke svarasathI jaNAve ja nahi. kyAreka ane zAstrajJa loko rAgAdine AtmAnA vibhAva tarIke jaNAve to te ajJAnI lokone pratibodha karavAnA { tAtparyathI bolAyela che - tema samajavuM. anAryabhASA AryapuruSa svarasataH na bole. paNa kyAreka anAryane - samajAvavA mATe jema anAryabhASAno upayoga AryapuruSa kare che, tema "AtmAmAM avAra-navAra jaNAtA KU hovAthI rAgAdi AtmAno ja svabhAva che' - tevuM mAnatA evA ajJAnI lokone samajAvavA mATe, rAgAdi-AtmasvabhAvapakSa choDAvavA mATe zAstrakAro kyAreka rAgAdine AtmAnA vibhAva tarIke oLakhAve che. che kriyAyogIno mokSamArga vikAsa che "rAgAdinI AtmAmAM ja pratIti thatI hovAthI te AtmAno ja svabhAva che' - AvuM anusaMdhAna karatAM ajJAnI lokone sIdhesIdhuM "rAgAdi pudgalano svabhAva che' - tevuM kahevAmAM Ave to teone zAstravettA ' manISIo upara ja avizvAsa thaI jAya. potAno anubhava brAnta che - tevuM teo samajatA nathI. tethI che teone "rAgAdi pudgalasvabhAva che' - tevuM kahevuM yogya nathI. mATe "rAgAdi AtmasvabhAva che - tevI teonI mAnyatA choDAvavAnA AzayathI zAstrakAro upacArabhASAsvarUpa vacalA mArgane zodhIne rAgAdine AtmAnA vibhAvapariNAma tarIke jaNAve che. tevuM sAMbhaLIne kriyAyogI jIvane evI dRSTi pragaTe che ke mAro AtmA rAgAdi vibhAva pariNAmathI vartamAnakALamAM lepAyela che. tethI samyapha kriyA, bhagavad bhakti, tapa vagere dvArA mAre AtmAne rAgAdizUnya karavo joIe. AvI vyavahAraSTithI kriyAyogI mokSamArgamAM AgaLa vadhe che. vAstavamAM rAga nathI AtmAno svabhAva ke nathI vibhAva. + jJAnayoganI abhirucine oLakhIe ke paraMtu AtmajJAnI evuM samaje che ke "rAga vagerene AtmAnA vibhAvapariNAma kahevA mAtrathI te rAgAdi AtmAnA pariNAma banatA nathI. kAraNa ke paramArthathI to rAgAdi nathI AtmAno svabhAva ke nathI AtmAno vibhAva. rAgAdi karmayugalono ja svabhAva che. tethI traNeya kALamAM AtmA rAga vagerethI lepAyelo nathI ja. AtmA to sarvadA zuddha ja che, asaMga ja che." AvI nizcayadaSTithI AtmajJAnI sAdhaka mokSamArgamAM pUrapATa doTa mUke che. prastutamAM jJAnasAranI eka kArikAnI vAcakavarge vibhAvanA karavI. tyAM mahopAdhyAyajI mahArAje jaNAvela che ke "nizcayathI AtmA alipta che. tathA vyavahArathI AtmA rAgAdi vaDe lepAyela che. jJAnI aliptadaSTithI zuddha thAya che. kriyAvAnuM "AtmA rAgAdithI lepAyela che. to have huM tene zuddha karuM' - tevI dRSTithI zuddha thAya che."
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + To (14/17)] 439 / jJAnamAM anekAMta, dRSTimAM samyag ekAMta / A A rIte 'mokSamArga nizcaya-vyavahAramaya anekAMtasvarUpa che' - A pramANe jJAna dvArA jANI sAdhaka dhyA potAnA jJAnane pramANabhUta banAve. pachI potAnI sAdhakadazAne vadhAravA 'rAgAdi karmapudgalano ja svabhAva che, mAro nahi' - tevuM praNidhAna karIne potAnI dRSTine samyag ekAMtasvarUpa banAvavI. Ama jJAnane v anekAMtasvarUpa tathA potAnI dRSTine zraddhAne samyak ekAMtasvarUpa banAvavAthI tAttvika zuddha dravyadRSTi pragaTe che. te tAttvika zudgha dravyadRSTi rAga-dveSajanaka na hovAthI ane rAga-dveSarahita hovAthI jhaDapathI mokSamArge a ApaNane AgaLa dhapAve che. mATe tamAma pravRtti karatI vakhate ApaNI dRSTi-zraddhA-ruci-prIti-lAgaNI e asaMga-amala-akhaMDa-avinAzI Atmadravya uparathI kyAreya paNa khasI na jAya tenuM dRDha praNidhAna karavAnI = zuM preraNA ahIM prApta karavA jevI che. e sAvadhAnI rAkhavAthI paMcAstikAyavRttimAM darzAvela mokSa sulabha thAya. yo tyAM amRtacaMdrAcArye jaNAvela che ke 'jIvane atyaMta zuddha caitanyasvarUpanI prApti svarUpa tathA jIvanI sAthe che. coTelA karmapudgalono sarvathA viyoga thavA svarUpa mokSa che.' (14/17)
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 440 Na [ adhyAtma anuyoga sahita Ima je dravyAdika parakhiA, rAkhI guANa; uvekhI bahu tanumati, avagaNie ajANa I/14/18 (244) zrI jina. Ima (je dravyAdika=) dravya-guNa-paryAya parakhyA, svarUpa-lakSaNa-bhedAdikaI karI. guruANa kahatAM guruparaMparAnI AjJA rAkhInaI, (bahu=) ghaNA hanumati je tuccha buddhinA dhaNI, tehanai UvekhInaI, ajANa naI kadAgrahI, tehanaI avagaNInaI nirAkarInaI. 14/18 , dravya-guNa-paryayA iti, parIkSitA rakSitA ca gurvAjJA / - 3pezya va6gchanatIna tAdine nirasya vAra428AA dravya-guNa-paryAyanI parIkSA , zlokArtha :- A rIte atyaMta tuccha mativALA lokonI upekSA karIne tathA kadAgrahI jIvonuM nirAkaraNa karIne uparokta rIte dravya-guNa-paryAyanI parIkSA karavAmAM AvI che. tathA gurvAzAnuM rakSaNa karavAmAM 2 Avela che. (14/18) haiyA, ja zaktinA durbhayathI bacIe ja AdhyAtmika upanaya :- atyaMta tuccha buddhivALA loko sAthe vAdavivAda karavAmAM Ave to samaya, zakti vagerenI nukasAnI sivAya bIjuM koI sAruM tAttvika phaLa AvavAnI AzA rAkhI zakAtI nathI. tethI ati tuccha mativALA jIvonI kAyama mATe upekSA karavI joIe. tathA pavitra Agamika paraMparAno apalApa ke uccheda karavA mATe taiyAra thayelA kadAgrahI jIvonA kadAgrahanuM to madhyastha bhAve avasare G] nirAkaraNa paNa karavuM joIe. A rIte karavAmAM Ave to ja jinavacananI rakSA ane jinavacanano A viniyoga thaI zake che. AnA prabhAve ApaNane A-lokamAM ane para-lokamAM kharA arthamAM zAsanaprabhAvanA karavAnuM saubhAgya paNa prApta thAya che tathA jinazAsana, jinavacana, sadguru, saMyama vagerenI prApti che thAya che. A hakIkata paNa ADakatarI rIte ahIM sUcavAyela che. tathA te saMyamAdinA baLathI saMvegaraMgazALAmAM varNavela siddhasukha sulabha bane. tyAM zrIjinacandrasUrijIe jaNAvela che ke 'siddha bhagavaMtone pharIthI kyAreya IcchA UbhI thatI nathI. tethI temanI pAse je sUkyanI nivRtti che, te sarvakAlIna che, aikAntika = avazyabhAvI che tathA Atmattika = saMpUrNa che. tethI siddha bhagavaMto pAse paramasukha hoya che." (14/18) * pustakomAM "je nathI. phakta ko.(11)mAM che. # ko.(9)+si.mAM 'gurunI ANa' pATha. 8 mo. (2)mAM "atItanuM pATha. je pustakomAM "je ka..." pATha. A.(1)no pATha lIdho che.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 441 dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (14/19)] je dina dina Ima ubhAvasthaI, dravyAdi vicAra; te lahasyaI jasasaMpadA, sukha saghalAM sAra 14/19aaaa (245) zrI jina. jeha e arthavicAra (Ima) dina dina prati nitya nitya (dravyAdi=) dravya-guNa-paryAya vicArarUpa bhAvasthaI, teha jIva prANIo yazanI saMpadA pAmasyaI. tathA saghalAM (sAra) sukha (lahasyaV=) pomarcAI nizcaye. 'ehavo zrIjinavANIno mahimA jANavo. 14/1lA guNavikArAH paryayA ityuktvA dravyaparyAyaM vdn| hiM nAnAti manasi na levAno vizvara: hAA24/22 iparAmarza: guNa 0 tattvavicAraNAthI suyaza maLe che. telathI:- A pramANe je jIva roja dravyAdi tattvanI vicAraNA karaze te kharekhara suyazanI saMpattine ane tamAma sukhane cokkasa prApta karaze. (14/19) * caza nahi, suyaza meLavo 6 sika - dravyAnuyoganA abhyAsathI buddhi sUkSma thAya che ane zuddha evA Atmadravya -guNa-paryAyane grahaNa karavAmAM paTu = kuzaLa bane che. tathA AtmArthI jIva dravyAnuyogano abhyAsa ma kare to tenI prajJA taTastha = madhyastha paNa bane che. AvI sUkSma ane madhyastha buddhinA prabhAve dravyAnuyoganI ! vicAraNA suyazane = suMdara yazane apAve che. A yazanA kAraNe bIjA jIvone dharmamArge saraLatAthI joDI zakAya che. temaja koIka nabaLA karmanA udayathI ApaNane kharAba pravRtti karavAno vicAra jAge paNa to tenAthI aTakavAnuM baLa paNa suMdara yazanA prabhAve prApta thAya che. matalaba ke "mAruM nAma ATaluM . prasiddha che ane huM AvuM kAma karIza to lokone dharma pratyenI zraddhA uThI jaze' - AvuM vicArI dravyAnuyogaabhyAsI akArya karavAthI pAcho phare che. A rIte yaza-kIrti sva-parane AdhyAtmika lAbha apAvanAra hovAthI yazanuM "su" evuM vizeSaNa ahIM lagADavAmAM Avela che. zAtAvedanIya vagerenA udayathI utpanna thanAruM sukha to tene maLe ja che paraMtu mohanIya karmanA kSaya vagerethI utpanna thanAruM sukha paNa te avazya prApta kare che. AvuM jaNAvavA dvArA dravyAnuyoganI nitya vicAraNA karavA mATe ahIM AdhyAtmika preraNA graMthakArazrIe karela che. 8 B(2)mAM "abhyasaI pATha. pustakomAM "vicAra" pATha nathI. ko.(9)mAM che. *.* cihnadrayamadhyavartI pATha pustakomAM nathI. A.(1)mAM che. # phakta lA.(2)mAM jIva prANIo pATha. '.. cihnadvayamadhyavartI pATha pustakomAM nathI. lA.(2)mAM che.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 442 [ adhyAtma anuyoga sahita che mAtra yuktimAM gaLADUba na thaIe che TA paraMtu dravyAnuyogasaMbaMdhI je je yuktio ahIM darzAvela che, temAM ja mAtra gaLADUba na banavuM. paraMtu potAnA vizuddha AtmatattvanA anubhavano pravAha alita na thAya, te mATe satata prayatna karavo. dii kAraNa ke jJAnasAramAM tathA adhyAtmaupaniSaddhAM mahopAdhyAyajI mahArAje jaNAvela che ke "IndriyothI jANI na zakAya evo zuddha AtmA, vizuddha anubhava sivAya, zAstronI seMkaDo yuktiothI paNa jANI rana na zakAya." te vizuddha svAnubhavanA baLathI potAnI Atmazuddhi parAkASThAne pAme to uttarAdhyayanasUtramAM ta darzAvela siddhagati jhaDapathI prApta thAya che. tyAM siddhagati aMge jaNAvela che ke "jJAna-darzanaupayogavALA, A saMsAranA pArane pUrNatayA pAmelA te tamAma siddha bhagavaMto lokanA eka bhAgamAM zreSTha siddhigatine vAM pAmelA che." (14/19) ja caudamI zAkhA samApta che
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ on 1.18 vijJAnamAhAbhya sonamAhAtma 7e791102113 772111-113 jJAnamAhAmya jJAnamAhAbhya jJAnamAhAbhya jJAnamAhAbhyA jJAnamAhAbhya jJAnamohAsya jJAnamAhAbhya jJAnamAhAbhya jJAnamAhAbhya jJAnamAhAbhya jJAnamAhAbhya jJAnamAhAbhya jJAnamAhAbhya jJAnamAhAbhya za,. yogI nIra jJAnamAhAbhya jJAnamAhAtmyam jJAnamAhAnya jJAnamAhA raya jJAnamAhAbhya jJAnamAhAbhya jJAnamAhAnya jJAnamAhAbhya jJAnamAhAbhya jJAnamAhAbhya jJAnamAhIbhya -S jJAnamAhAbhya jJAnamAhA" jJAnamohana jJAnamAhIo jJAnamAhAbhya jJAnamAhAbhya
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ draSya--pathina rAsa 17-15 dravyAnuyogaparAmarza: zAkhA-99 jJAnamAhAtmyam
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 444 - TUMkasAra - .: zAkhA - 15 : ahIM graMthakArazrI dravyAnuyoganA mAhAbhyane jaNAve che. dravyAnuyoga e jinavacanamAM sArabhUta hovAthI tenA UMDA abhyAsanI jhaMkhanA rAkhavI.(15/1-1) zrotA traNa prakAranA hoya che. bAla jIva bAhya vezane juve che. madhyamabuddhivALA kriyAmAM tatpara che. uttama puruSa jJAnanA rasiyA che. ApaNo naMbara uttama puruSamAM joDavo joIe. (15/1-2) kriyA AgiyA jevI ane jJAna sUrya jevuM che. Ama kriyA karatAM jJAna caDhiyAtuM che. (15/1-3) kriyAthI thato karmanAza deDakAnA cUrNa jevo che, jemAMthI pharI deDakA pedA thAya. jJAnathI thato karmanAza deDakAnI rAkha jevo che. temAMthI deDakA (=karmo) pedA thatA nathI. mATe jJAnamAM yatna karavo.(15/1-5) samyagu jJAna Ave pachI jIva kyAreya mithyAtva vagerenI utkRSTa sthiti bAMdhato nathI. (15/1-6) saMvigna utkRSTa gItArtha ane kevaLajJAnI - banne tattvopadezaka jJAnanI apekSAe samAna ja che' - AvuM bRhatkalpabhASyanuM vacana jANI jJAnanI zreSThatAne samajavI.(15/1-7) jJAna AtmAno zreSTha guNa che. te bhavasAgara taravA mATe vahANa che tathA miththAbuddhirUpI aMdhakArano nAzaka mahAprakAza che. (15/1-8) je jJAna ane kriyA bannemAM udyamI che temanA guNAnurAga dvArA saguNo meLavavA.(15/2-1) jJAnamAM vikAsa na ja thAya to tevA sAdhu jo jJAnI gurune zaraNe rahI temanI bhakti kare to teo paNa mokSamArgamAM ja rahelA che. mATe jJAnanI avejImAM gurubhaktimAM tatpara rahevuM.(15/ra-2) mAtra bAhyavezadhArI haThavAdamAM Asakta sAdhu paramArthathI jinazAsanane pAmI zakatA nathI. (15/ra-3) kapaTI jIvo potAnA doSanA badale gurunA doSone juve, temanI niMdA kare to pApazramaNa tarIke tenA jIvanamAM mAtra AtmaviDaMbanA ja rahe che. mATe A bAbatamAM sAvadha rahevuM. (15/2-4) mAyAvI sAdhuo zAsanaprabhAvanAnA nAme svaprabhAvanA kare che. te pravRtti dUrathI ja tyAjya che. (15/2-5) bahirmukhI sAdhuo ajJAnInA ToLAmAM jIvIne aMdha vyaktinI jema bhavATavImAM paDe che.(15/-6) potAnA utkarSane IcchatA jIvo bIjA guNavAnanI upekSA ane temanA nAnA doSonI niMdAmAM paDe che. paramArthathI teo potAnA ja paga para kuhADo mAre che. (15/2-7) tevA jIvo lokapriya ane guNapriya vyaktinA guNAnuvAda dvArA temanI vacce sthAna meLavavAno prayatna kare che ane te mATe mAyAnA zaraNe jAya che. (15/ra-8) tevA sAdhu jinazAsanane nukasAna kare che. mATe temano tyAga karavo. (15/2-9) jJAnIvacanathI jhera paNa amRta bane. ajJAnInI vANInuM amRta paNa viSatulya che. (15/2-10) je kriyAmAM pAchaLa hoya te jJAnane mukhya karIne saMsAra tare che. mATe kriyAmAM uNapa hoya to utsutraprarUpaNAthI bacI, namratA dvArA saMvignapAkSikapaNuM TakAvI mokSamArge AgaLa vadhavuM. (15/-11) zrAvaka pAse cAritra nathI. tethI te jJAnane mukhya banAve che. bhAvasAdhu to jJAna ane kriyA banne dvArA AgaLa vadhe che. (15/2-12) AvazyakaniyuktimAM "jJAna mukhya che' - tema jaNAvela che. tethI yathAzakti AcArapAlananI sAthe samyagu jJAna dvArA mokSamArge AgaLa vadhavuM. (15/2-13)
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 445 parAmarza: dravya-guNa-payAryano rasa + Tabo (1pa/1-1)] DhALa - 15 - duhA guru-zruta-anubhavabala thakI, kavio dravyAnuyoga; eha sAra jina vacanano, eha paramapadabhoga 15/1-1 (246) za guru kahatAM guruupadeza, zruta = zAstrAbhyAsa, anubhavabala = sAmarmayoga. (thakI=) tehathI eha dravyAnuyoga kahio. eha sarva jinavacanano sAra chaI. eha ja paramapada kahiI mokSa, tehano bhoga chai. je mATaI e dravyAdi vicAraI zukladhyAnasaMpadAI mokSa pAmiI. te satyArtha..15/1-1 * dravyAnuyodhAparAmarza * zAkhA - 15 bhUmikA (AryAcchandaH) guru-zrutAnubhavabalAt kathito dravyAnuyogaH suyogH| sa ca sAro jinavacasaH parapadabhoga iitiviyogH||15/1-1|| * adhyAtma anuyoga che ka6 paMdaramI zAkhAnI pUrvabhUmikA . mANI :- gurudeva, zruta ane anubhava - A traNanA baLathI dravyAnuyoga nAmano suMdara yoga a A rIte kahevAyo. te dravyAnuyoga e ja jinavacanano sAra che. dravyAnuyoga e ja paramapadano bhogavaTo, che. tathA dravyAnuyoga e ja upadravano viyoga che. (15/1-1) ts Agamano sAra dravyAnuyoga ja upanaya - (1) koI paNa padArthanuM nirUpaNa guru-upadeza, zrata-upadeza ane anubhavanA baLathI karavAmAM Ave to te nirUpaNa sabhya bane che, apratikSapya bane che. tethI uparokta traNeya e. paribaLono samanvaya karIne ja koI paNa zAstrIya padArthanuM nirUpaNa karavAnuM valaNa keLavavAnI pAvana ta preraNA A zloka dvArA prApta karavA yogya che. (2) chAza pIe ane dahIM-chAza valovIne kADheluM mAkhaNa che "pheMkI de tevo sazakta hojarIvALo koI paNa mANasa mUrakha gaNAya che. tema saraLa Agamano oghathI ryo = sAmAnyataH abhyAsa kare paNa dravyAnuyogano abhyAsa zakti hovA chatAM na kare to tevA sAdhakanI A gaNanA paNa mUrakhamAM thavA lAge che. (3) mokSane jhaDapathI meLavavA ane samyagdarzanAdinA bAdhaka tattvonuM nivAraNa karavA mATe paNa dravyAnuyogano abhyAsa mAtra IcchanIya nahi paraMtu Avazyaka paNa che. AvI * pustakomAM 'vacananuM pATha. A.(1)no pATha lIdho che. ja lA.(2)mAM "sAmagrIyoga' pATha. 8 B(2)mAM "jinavacana te vItarAgapraNIta mArganuM sAra' pATha. 0 pustakomAM "vacananuM pATha. A.(1)no pATha lIdho che. ..* cihnadrayamadhyavartI pATha phakta pAli.mAM che.
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 446 [ adhyAtma anuyoga sahita traNeya bAbatane lakSamAM rAkhIne dravyAnuyogano UMDo abhyAsa karavAnI pratyeka AtmArthI jIve prabaLa jhaMkhanA rAkhavI joIe. Avo AdhyAtmika saMdeza A zloka Ape che. * sadga sAnnidhyamAM graMthibheda karIe ja upara mULa graMthamAM gurudevanA upadezathI dravyAnuyoganA nirUpaNanI vAta jaNAvI che, te khUba mahattvapUrNa che. sAdhakajIvanamAM sadgurunuM khUba mahattva che. paraMtu gurudevane cAmaDAnI AMkhe bahArathI jovAnA badale yogadaSTisvarUpa potAnI AMtara cakSuthI temanA aMtaraMga svarUpanuM darzana karavuM. temanI asaMga ane alipta, svastha ane saraLa, prazAMta ane pavitra, tAraka ane tRpta, vimala ane virakta evI cittavRttinA jJAnacakSuthI darzana karavA e avaMcakayoga che. zAstrajJAnanA AdhAre nahi paNa AMtarika yogadaSTinA AdhAre avaMcakyoga pragaTe che. potAnI pAtratAnA-zuddhinA AdhAre sAdhaka saddagurunI pAtratAne -tArakatAne oLakhI zake che. samyapha jJAna ane sadAcAra - bannethI suzobhita ane svAnubhUtithI saMpanna 24 evA sadgurune uparokta avaMcakyogathI oLakhIne-meLavIne temanA ja pAvana sAnnidhyamAM graMthibheda vagereno tIvra puruSArtha karavo. zakya hoya to A puruSArtha naisargika ane nIrava sthaLamAM thAya to vadhu sAruM. jaghanyathI cha mAsa sudhI ahIM batAvyA mujaba niraMtara prayAsa karavo. A sAdhanA samaya ( daramyAna (1) dhArmika samAraMbho-Ayojano-kAryakramo na yojavA. (2) lokasaMparka - lokaparicaya TALavo. (3) haLavuM-maLavuM-pharavuM-binajarUrI vAtacIta vagere nirarthaka pravRttio choDavI. (4) vyartha vicAravAyu, TaMkhe kalpanAnA taraMgo, vikalponI hAramALA vageremAM aTavAI na javuM. ATalI sAvadhAnI A sAdhanA daramyAna A rAkhavI. te samayagALA daramyAna paThana-pAThanAdimAM satata vyasta rahevAnA badale aMtaramAM zAstrasaMnyAsane dhAraNa karavo. tyAre navA-navA zAstro vAMcavAmAM aTakavAnA badale jarUra paDe sadgurunA vacanAmRtonuM lo. pAna karavuM. zAstravyasanI na banavuM. kAraNa ke A aMtaraMga sAdhanAmAM manane vicArothI, vikalpothI ke zAstrIya mAhitIthI bharavAnuM nathI paraMtu e tamAmathI khAlI karavAnuM che. 4 nava prakAre aMtaraMga puruSArtha karIe x (1) zAstrasaMnyAsane svIkArIne pramAdane paravaza thavAnuM nathI ke gappA mAravAnA nathI paNa potAnA paramAtmapadane paripUrNapaNe pragaTa karavAnuM aMtaramAM daDha praNidhAna, prabaLa saMkalpa karIne potAnI mULabhUta prakRtine satata jovI. (2) potAnA aMtaraMga bhAvonuM vAraMvAra parIkSaNa karavuM. (3) "zarIrAdithI AtmA judo che' - tevA bhedavijJAnano niraMtara abhyAsa karavo. (4) nija zuddha AtmAnuM dIrgha kALa sudhI dhyAna karavuM. (5) roja trikALa ochAmAM ocho eka-eka kalAka kAyotsarga sAdhanA karavI. bapore bhojana pachI nidrAdhIna thavAnA badale UbhA-UbhA kAusagga karavo. kAyotsargamAM logassa vagere bolavAnA badale potAnA prazAMta-vItarAga-paramanirvikAra-niSkaSAya caitanyasvabhAvamAM sthira thavAno gurugamathI prayatna karavo e A sAdhanAmAM vadhu hitakArI che. (6) dhyAna, kAyotsarga sivAyanA samaye ke jIvananirvAha mATe jarUrI bhojanAdi pravRtti karavAnA
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-kAryano rAsa +Tabo (15/1-1)]. 447 samaye potAnA aNAhArI-asaMga-alipta-amUrta-akriya-anaMtAnaMdamaya zuddha = karmamukta caitanyasvarUpanuM anusaMdhAna vAraMvAra karatA rahevuM. dhyAna-kAyotsargAdi sAdhanA karatAM paNa bAkInA samayamAM je nija zuddhasvarUpanuM anusaMdhAna thAya tenuM mahattva anekagaNuM vadhAre che. te anusaMdhAnathI audayikabhAvasvarUpa jheramAM te ja samaye kSAyopathamika bhAvanuM amRta bhaLe che. te jheranI tAkAtane toDe che. (7) bhojana, zayana, halana-calana, vastraparidhAna, vAta-cIta, zravaNa, zaucakriyA, tattvaciMtana vagere pravRttimAM paNa kartutva-bhoknatvabhAvane choDI asaMga sAkSIbhAvano abhyAsa karavo. (8) aMtaramAM zuddha caitanyanA raMge raMgAyela AnaMda, zAMti, zItaLatA, prasannatA, svasthatA, haLavAza e vagerenI je anubhUti thAya, teno bhogavaTo karavAmAM rokAvAnA badale "huM AtmIya AnaMda, zAMti ,. vagereno kevaLa jJAtA chuM - AvA jJAtAbhAvano dIrgha abhyAsa karavo. (9) "AtmIya AnaMda Adino huM mAtra dRSTA chuM - AvA daSTAbhAvano abhyAsa karIne te df AnaMdAdimAMthI paNa nirlepapaNe pasAra thaI javuM. pha dehAdibhinna svarUpe AtmAne anubhavIe jhaka uparokta nava prakAranI sAdhanAno abhyAsa jema jema vadhato jAya tema tema te paripakva bane te che, baLavAna bane che. tenA baLathI sAdhaka prabhu evo anubhava kare che ke (1) zarIra, (2) Indriya, che (3) aMtaHkaraNa, (4) vacana, (5) vicAra, (6) ISTaniSTa vikalpa, (7) rAgAdi vibhAva pariNAmo, vI. (8) zvAsa-ucchavAsa Adi kriyA, (9) jJAnAvaraNAdi karma tathA (10) roga, ghaDapaNa, kALAza-ujaLAza 5 -lAMbA-TUMkApaNuM vagere dehadharmo AdithI huM to tadana nirALo chuM, judo chuM, chUTo chuM - Avo anubhava karIne samyagdarzananI prApti, sthiratA, zuddhi, vRddhi mATe AtmArthIe atyaMta prayatna karavo. ahIM je samatinI vAta cAlI rahI che, te graMthibheda pachI pragaTa thanAra naiRRyika (= tAttvika) samyagdarzananI vAta samajavI. te aparokSa svAnubhUtimaya bhAva samyagdarzana che. tathA samakitaprApti pachI paNa A ja dizAmAM AgaLa vadhIne upara-uparanA guNasthAnakanI prApti, sthiratA, zuddhi ane vRddhi mATe AtmArthI jIve satata atyaMta prayatna karavo. kSaNavAra paNa pramAda na karavo. vartamAna kaLiyugamAM ochAmAM ocho cha mAsa sudhI Avo puruSArtha AtmajJAnInI nizrAmAM daDhapaNe karavAmAM Ave to prAyaH graMthibheda thaI ja jAya. paraMtu rAta-divasa uparokta sAdhanAmAM lAgyA rahevuM paDe. divasamAM be-cAra kalAka sAdhanA ane bAkInA samayamAM pramAda, ALasa, bahirmukhatA vagere cAlu rahe to prayojananiSpatti na thAya. bhavasAgaranA kinAre AvelA sAdhakane mohanA mojA tANIne DUbADI de che. AvA aMtaraMga daDha udyamanA baLathI vairAgyakalpalatAmAM darzAvela siddhasukha khUba najIka Ave. tyAM siddhasukhane jaNAvatA kahela che ke "AtmAmAM pUrNatayA rahevuM te mokSa che. (dIrghakAlIna sarva) rogano uccheda thavAthI jema rogIne sukha maLe che, tema karmarogano uccheda thavAthI AtmasvAthyasvarUpa pUrNa sukha tamAma muktAtmA pAse hoya che." (15/1-1)
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 448 parAmarzaH madhyamaH / [ adhyAtma anuyoga sahita eha dravyAnuyogamAMhi je raMga dharAI, teha ja paMDita kahiI" - evoartha abhiyukta e sAkhi samarthaI chaI - 2 madhyama kiriyArata huI, bAlaka mAnaI liMga; SoDazakaI bhAkhiuM dhuraI, uttama jJAna suraMga /15/1-rA (247) SoDazakavacanaM cedam - "bAlaH pazyati liGga madhyamabuddhirvicArayati vRttm| sAtattva tu yuvaka parIkSAne sarvatnanA" (pa.0/2) I/15/1-rA aura madhyamaH kriyAnirato bhavati bAlastu pazyati liGgameva / SoDazakAdAvuktam, jJAnarasazcottamo jnyeyH||15/1-2|| traNa prakAranA zrotAno paricaya A zlokArtha :- kriyAmAM magna madhyamabuddhivALA hoya che. bAla jIva to bAhya liMgane ja juve che. jJAnanA rasiyA uttama puruSa jANavA. A pramANe SoDazaka graMthanA prAraMbhamAM jaNAvela che. (15/1-2) che vizuddha pariNati e tAvika dharma & AdhyAtmika upanaya :- traNa prakAranA jIvomAMthI bAla jIva mAtra vezathI ja sAmenAmAM dharmane juve che. kema ke AcArasaMbaMdhI UhApoha karavAnuM tenuM gajuM nathI. tenI daSTi mugdha, avikasita ane | viveka vagaranI che. mATe tenI dharmakriyA paNa locA-lApasIvALI ja prAyaH hoya. madhyamabuddhivALo jIva 85 sAmenI vyaktimAM vezane anurUpa AcaraNa hoya to tene vaMdanIyarUpe svIkArI le che. "murNa meM rAma, ( 3 vArtA meM kurI' AvI nItivALA jIvone te vaMdanIya rUpe mAnato nathI. AcAramAM cokasAI ane sUkSmatA e tenuM dharmane mApavAnuM tharmomITara bane che. jyAre paMDita jIvanI pAse atyaMta vikasita vivekadaSTi e hovAthI, tathA te siddhAMtanA aidaMparyArtha sudhI vicArI zakato hovAthI mAtra veza dvArA ke AcAra dvArA sAmenAne dharmI mAnavAnI bhUla karato nathI. paraMtu sAmenI vyaktimAM rahelA dharmazAstronA rahasyone samajavA che. te kamara kase che ane te rahasyo sAmenAmAM jaNAya to ja tene dharmI rUpe svIkAraze. jIvanI vizuddha to dharmapariNati te ja dharma che ane tenA svAmI banelA jIvo ja dharma che. kema ke kharo dharma bAhyakriyAmAM samAyelo nathI paNa AtmapariNatimAM rahelo che. tene zodhI kADhe te ja paMDitanI dharmaparIkSA che. * mokSasukha zreSTha 6 Ama vividha jIvonI ruci alaga alaga hovAthI teonI dharmasRSTimAM ane dharmadaSTimAM bhedabhAva sarjAya che. ApaNe paMDita kakSAe jhaDapathI pahoMcIe tevI AdhyAtmika preraNA A zloka dvArA meLavavA jevI che. te paMDitakakSAe pahoMcavAthI zrAvakaprajJaptimAM tathA saMvegaraMgazALAmAM darzAvela siddhasukha khUba najIka Ave. tyAM jaNAvela che ke "mokSamAM dehadhAraNaprAraMbhasvarUpa janma hoto nathI. tethI ghaDapaNa ane mota paNa nathI hotuM. tyAM bhaya paNa nathI tathA saMsAra nathI. A badhAno abhAva hovAthI mokSamAM zreSTha sukha kema na hoya ?" arthAt janmAdinA abhAvathI mokSamAM sarvottama sukha che. (15/1-2) je pustakomAM "ehavuM abhi..." pATha. A.(1)no pATha lIdho che. je lI.(1-3) + ko.(5+6)mAM "dharaI' pATha.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 448 parAmarzaH dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (14/1-3)] nANarahita je zubha kriyA, kriyArahita zubha nANa; yogadRSTisamuccaya kahiuM, aMtara khajuA bhANa II15/1-3 (248) PjJAnarahita je zubha kriyA karAI anaI kriyArahita = kriyAI hIrA che zubha je " uttama pradhAna jJAna yogadRSTisamuccaya mAMhi granthaI viSaI kahiuM chai, je AMtarauM ketalauM? sa jetalau khajuA anaI bhANa kahiI sUrya.*khajuA samAna kriyA jANavI.* I15/1-all jJAnazUnyA sakriyA kriyArahitaM ca yat zubhavijJAnam / yogadRSTisamuccaye tadbhedaH khadyotArkavat / / 15/1-3 / / jJAna sUrya che mIko :- jJAnazUnya evI je zubha kriyA ane kriyAzUnya je zubhajJAna A banne vaccenuM aMtara AgiyA ane sUrya jeTaluM che. A pramANe yogadaSTisamuccaya graMthamAM jaNAvela che. (15/1-3) - mithyA saMtoSa choDIe nA che :- sabhya jJAna ane prazasta kriyA - A banne sAthe hoya to atyaMta uttama e vAta che. sonAmAM sugaMdha bhaLe te rIte vadhAvavA jevI te bAbata che. paraMtu bemAMthI eka ja jo maLI , zake tema hoya to sUrya jevuM jhaLahaLatuM jJAna meLavavA mATe AtmArthI jIve prayatna karavo e vadhu ucita pU. che. samyajJAnazUnya evI AgiyA jevI prazasta kriyA karavA mAtrathI "mAnavajIvananI saphaLatAno AsvAda (R mANI lIdho' - A pramANe mithyA saMtoSamAM AtmArthI jIve aTavAI javuM na joIe. ja upayogamAMthI rAgane chUTo karIe che samyajJAnane meLavavA mATe rAta-divasa ApaNA upayogane rAga vagerethI chUTo karavo. anAdi ta kALathI ApaNI upayogapariNati jANe ke rAgAdi vibhAvapariNAmonI sAthe ekarUpa banI gaI hoya, . tAdAbhyane pAmI hoya tevuM anubhavAya che. mithyAtvavaza ApaNI AvI ghora viDaMbanA thaI rahI che. vA temAMthI chUTavA mATe sauprathama ApaNA vItarAga svabhAvano, caitanya svabhAvano mahimA aMdaramAM ubho ! karavo joIe. te mATe AtmalakSe zAstrAbhyAsa = svAdhyAya karavo joIe. AtmAnubhavInA paDakhAM sevavA joIe. AvA svAdhyAya, satsaMga vagerenA mAdhyame potAnA vItarAga caitanyasvabhAvanuM apUrva mAhAsya pragaTe che. tenA baLathI potAnA upayogane svasammukha vALavo. A rIte ApaNA upayogamAM kAmarAga, sneharAgAdinI sAthe anAdi kALathI mithyAtvavaza ekarUpatAnI je pratIti thAya che, tene mULamAMthI ja samyapha rIte ukheDavI. '... cihnadrayavartI pATha ko. (9)+si.mAM nathI. .. cihnadrayamadhyavartI pATha pustakomAM nathI. phakta lA.(ra)mAM che. 8 phakta (2)mAM "ketalauM ?' pATha. *, * citadvayamadhyavartI pATha pustakomAM nathI. phakta lI.(3)mAM che.
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 450 [ adhyAtma anuyoga sahita che vAsanAno visAla choDIe che te mATe zAstravacanonI paNa vibhAvanA karavI. jema ke sUtrakRtAMga AgamamAM jaNAvela che ke "je mANaso strIono bhogavaTo nathI karatA, te mANaso sauprathama mokSamAM janArA che. adhyAtmasAramAM mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje jaNAvela che ke "strI eTale cAmaDAthI DhAMkelI ane mAMsa-hADakA maLa-mUtrathI bharelI evI koThI. AvI strIomAM mohAvA jevuM kazuM nathI. tema chatAM) strIomAM je dhyA sArApaNAnI buddhi thAya che, te mamatAno-vAsanAno vilAsa che." che bahirmukhatAnI sakheda noMdha laIe che AvA zAstravacanonI UMDANathI vibhAvanA karavA chatAM paNa (1) anAdikAlIna bahirmukhatAnA e saMskAranA lIdhe, (2) pramAdavaza ke (3) svasammukha rahevAnA potAnA praNidhAnanI maMdatA vagerenA kAraNe ApaNo upayoga bahAramAM strI vagere nabaLA nimittomAM kheMcAya to teno aMtaramAM kheda Ubho zu karavo, tevI bahirmukhatAnI aMdaramAM noMdha (= avadhAna) levI. tathA ApaNA upayogane pAcho ApaNA yo tarapha kheMcIne aMtarmukha karavo. vAraMvAra Avo aMtaraMga puruSArthano abhyAsa karavAnA prabhAve potAnI upayogapariNatimAM rAgAdinI sAthe tAdAbhyano adhyAta maMda thAya che, chUTo thAya che. tathA pharI kyAreya che paNa na Ave te rIte rAgAdhyAsano uccheda thAya che. A rIte mokSamArge AgaLa vadhatAM upamitibhavaprapaMcA kathAmAM varNavela mokSa khUba ja najIka Ave. tyAM mokSane varNavatA siddharSigaNIe jaNAvela che ke "ananta samyagu jJAna-darzana-sukha-zaktithI yukta, amUrta tathA sattva-raja-tamoguNathI rahita evo AtmA potAnA svarUpamAM rahe te ja mokSanuM lakSaNa che." (15/1-3) .%
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 451 dravya-guNa-kAryano rasa +Tabo (1pa/1-4)] khajuA samI kriyA kahI, nANa bhANa sama hoI; kaliyuga eha paTaMtaro', viralA jANaI koI I15/1-4l (249) *khajuA (samIka) sarikhI bhAvazUnyA dravyakriyA kahI chaI. jJAna te (bhANasama=). sUryasamAna (hoI ema) jANavuM." __tAttvikA pakSapAtazca bhAvazUnyA ca yA kriyaa| anayorantaraM jJeyaM bhAnu-khadyotayoriva / / / (co.kR.sa.223) tyAddhi yogadisamuccaye 'zrIharimadrakurivAvacam khajuAsamAna kriyA che. sUryasamAna jJAna che. paNi *kaliyuga dusamAye ehavo paraMtara hoI, tehani viralA koIka sa manuSya jANe, buddhivaMta prANI ja jANaI. e kalino ArAno kAraNa chaI. nivRddhinaiva nAnAti phati paramArtha * l/15/1-4l ma khadyotatulyA kriyA vijJAnaM bhaanutulymvseym| 6pa kaliyuge vimaM bhedaM viralaH kazcideva jAnAti / / 15/1-4 / / yojanA - kriyA AgiyA jevI che ane samyajJAna sUrya samAna che - A pramANe jANavuM. kaliyugamAM A to jJAna ane kriyA vaccenA A bhedane koIka viralA ja jANe che. (1pa1-4) ja kalikAlanI balihArI ! # - "jJAna ane kriyA vaccenA taphAvatane kalikAlamAM to koIka viralA paMDita (bha ja jANe che' - AvuM kahevA dvArA graMthakArazrI evuM sUcita karavA mAMge che ke kalikAlanA ArAdhaka jIvo jemAM upayogane tINa-sUkSma-sthira banAvavo paDe, buddhinI kasarata karavI paDe, magajane kasavuM paDe tevA A dravyAnuyogaviSayaka jJAna mATe tatparatA rAkhavAnA badale moTA bhAge bAhya kriyAmAtramAM ja saMtoSa mAnanArA ta vadhu pramANamAM haze. kohinUra hIrA ane ciMtAmaNi ratna karatAM paNa kiMmatI tathA zuddha dravyadRSTine tAtkAlika S utpanna karanArA evA dravyAnuyogagocara samyajJAnanuM upArjana karavAnA badale koDInI kiMmata dharAvanAra vyA iparAmarza: khadyotA * ma.mAM "joI pATha. ko.(1)no pATha lIdho che. # ko.(1)mAM "kAhaliyuga" pATha. 1 ko. (6+10)+lA.(2)mAM "paTaMtaru' pATha. 8 pustakomAM "bUjhaI pATha. B(2)no pATha lIdho che. .." cihnadrayamadhyavartI pATha pustakomAM nathI. phakta lA.(2)mAM che. '... citadvayamadhyavartI pATha pustakomAM nathI. A.(1)mAM che. *....* cihnadrayamadhyavartI pATha pustakomAM nathI. pAlilA.(2)mAM che. * paTaMtara = bheda. juo madhyamakAlIna gujarAtI zabdakoza (jayaMta koThArI saMpAdita pR.295), narasiMha mehatAnI kAvyakRtio, vikramacaritra rAsa, siMhAsanabatrIsI (zAmaLabhaTTakRta)
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 452 [ adhyAtma anuyoga sahita jJAnazUnya kriyAnuM upArjana karavAmAM vadhAre ruci dharAvanAra ArAdhaka jIvonI pracuratA e paNa A viSama kalikAlanI balihArI ja samajavI. kaLiyuganI A viSamatAthI ane vicitratAthI bacavA mATe ApaNe sahue prAmANikapaNe AMtarika udyama karavo joIe. AvI pAvana preraNA A zloka dvArA grahaNa karavA yogya che. I niravabhAvano mahimA pragaTAvIe che mULa graMthamAM jJAnane sUryasamAna jaNAvela che, te mukhyavRttithI to graMthibheda thayA pachInuM ja jJAna samajavuM. graMthibheda thayA pUrve je dravyAnuyoganuM jJAna thayuM hoya te ahIM sUryasamAna batAvavuM abhipreta nathI. kAraNa ke tenuM jJAna to ghaNI vAra abhavya-dUrabhavya vagere pAse paNa hoya che. tethI graMthibheda pachInA kALamAM thanAra samyajJAnane meLavavA mATe prayatna karavo. te mATe sauprathama padravya-paraguNa e -paraparyAyamAM lIna banelA potAnA upayogane temAMthI pAcho vALIne potAnA zuddha AtmadravyamAM, zuddha AtmaguNamAM ane zuddha AtmaparyAyamAM ja samyaka prakAre lIna karavAno che. nija upayogane potAnA 1 ja nirmaLa dravyAdimAM sthira karIne "zuddha caitanyano akhaMDa piMDa e ja huM chuM - AvI zraddhAne atyaMta at daDha karavAnI che. # zAzvata zAMtine pragaTAvIe % rie potAnA je zuddha caitanyasvabhAvanI zraddhA karI che, te ja zuddhasvabhAvamAM potAnA upayogane lIna ta karavAno che. upayogane temAM lIna karavA mATe potAnA zuddha caitanyasvarUpano mahimA potAnA jJAnamAM che A mujaba sthApavo joIe ke "mAro zuddha caitanyasvabhAva anaMta AnaMdamaya che. e AnaMda upAdhizUnya rAM che, svAdhIna ane zAzvata che. AvA zAzvata anaMta AnaMdanA zAzvata sAgarane choDIne nazvara, parAdhIna, upAdhivardhaka, upAdhijanya, jaDa, paulika, bhautika sukhanI pAchaLa mAre zA mATe bhaTakavuM? mArI aMdara rahelA anaMta AnaMdanA mahAsAgarane ja jhaDapathI pragaTa karuM." eka niyama evo che ke jJAnamAM jenuM mAhAbhya daDha bane temAM ja jJAna ekAgra thAya, lIna bane. paratattvano mahimA anaMta kALathI jJAnamAM hovAthI tyAM jema jJAna ekAgra thAya che, tema AtmAnA anaMta sukhamaya svabhAvanuM mAhAbhya jo jJAnamAM vasI jAya to badhAya bAhya prayojanonI darakAra karyA vinA jJAna AtmasvabhAvamAM Thare, lIna bane. to ja sAcI sahaja zAzvata zAMti pragaTa thAya. je naiRcika bhAvasamakitane pragaTAvIe ja A kramathI mokSamArge AgaLa vadhatAM sahajamalano dharakhama ghaTADo thAya. tenA lIdhe ajJAnagraMthino bheda thAya ane naiRyika bhAva samakita pragaTe. tenA prabhAve pUrve bhaNelA dravyAnuyogAdiviSayaka zAstro samyajJAnarUpe pariName che. te samyagU jJAnane AdarapUrvaka anusaravAthI samarAdityakathAmAM zrIharibhadrasUrijIe varNavela mokSane AtmArthI jIva jhaDapathI meLave che. tyAM jaNAvela che ke "mokSa evuM sthAna che jyAMthI saMsAramAM pAchA AvavuM paDatuM nathI. janma-jarA-maraNa-roga-zokathI rahita mokSa to nirupama sukhathI yukta che." (1pa/1-4)
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + Tabo (15/1-5)] kriyAmAtrakRta karmakSaya', daracunnasamAna; gyAna kio upadezapadi, tAsa chAra` sama jAnaH ||15/1-5 // (250) (kriyAmAtrakRta=) *kriyAI karI kIdhA karmakSaya jAI darduracUrNasamAna - ehavau (gyAnanaI) upadezapade kahio chaI. - 'maMDukkacunnakappo kiriyAjaNio " vao kilesANaM / taddacunnakappo nANakao taM ca ANAe / / ( upa raha. 7) iti upadezarahasye etadarthasaMgrahaH / * upadezapadAdi grantha jotAM, jJAnameva pradhAmitvarthaH ||15/1-5|| kriyAmAtrakRtaH karmanAzo darduracUrNasamaH proktaH / parAmarzaH jJAnakRtaH karmanAza upadezapade tu bhasmasamaH / / 15/1-5 / / pustakomAM 'karmakhaya' pATha. A.(1)no pATha lIdho che. 'kiu' pustakomAM pATha. lI.(1)no pATha lIdho che. * mo.(2) +lA.(2)mAM 'khAra' pATha. 4 lI.(1)mAM 'jJAna pATha'. 453 . jAI jAyate utpanna thAya che. * cihnadvayamadhyavartI pATha pustakomAM nathI. phakta lI.(1)mAM che. * ko.(9)mAM 'vo' pATha. pustakomAM 'lo' pATha. mo.(2)mAM "dhana vizemALa' kRtyazuddhaH pAH | '... cihnaddhayamadhyavartI pATha phakta pAli.mAM che. 1. maNDUkacUrNakalpaH kriyAjanito vyayaH klezAnAm / taddagdhacUrNakalpo jJAnakRtaH taccAjJayA / / karmanAzanA be bheda :- 'mAtra kriyA dvArA thayelo karmano nAza deDakAnA cUrNa samAna che. tathA jJAna dvArA e thayelo karmano nAza to deDakAnI rAkha samAna che' - A pramANe upadezapadamAM kahela che.(15/1-5) karmavardhaka karmanirjarAnI nizAnIo dhyA :- (1) jo tapanI pUrNAhUtimAM khAvAnI lAlasA vadhu dRDha banatI jAya, ma (2) vividha prakAranA tyAganA niyamanI samApti pachI bhogatRSNA vadhatI hoya, (3) loca, vihAra Adi kAyakleza pachI paNa dehAdhyAsa vadhu ne vadhu dRDha thato hoya, (4) zAstrAbhyAsa AdinA mAdhyamathI a vidvattA meLavyA bAda prasiddhinI bhUkha vadhatI hoya, (5) aneka varasonI saMyamasAdhanA pachI nAnA sAdhu upara potAnuM Adhipatya sthApita karavAnuM valaNa vadhune vadhu majabUta banatuM hoya to ApaNe ApaNI jAta mATe samajI levuM ke tapa, tyAga, kAyakaSTa, svAdhyAya vagere dvArA ApaNe karelI karmanirjarA deDakAnI yo rAkha samAna nathI paNa deDakAnA cUrNa samAna che. navI navI lAlasA, bhogatRSNA vagerene lAvavAmAM ApaNA tapa-tyAga vagere nimitta banI jAya to saMsAra ghaTavAnA badale ghaNo lAMbo sarjAI jAya. AvuM = = rA sa
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454 [ adhyAtma anuyoga sahita 3. ApaNA jIvanamAM pUrve aneka vakhata thaI cUkela che. tethI ja pUrvabhavanA anaMtA oghA kadAca niSphaLa gayA haze. have A ghaTanAnuM punarAvartana ApaNA jIvanamAM na thAya tenI sAvadhAnI A zloka dvArA Daa meLavI, bhAvanAjJAna-sparzajJAna-AtmapariNativALuM jJAna-tattvasaMvedanajJAna vagere meLavavA mAM va, sadA tatpara rahevuM. Avo AdhyAtmika saMdeza A zloka dvArA prApta thAya che. parama brahmasvarUpa banIe CS . 5. te saMdezane anusaravAthI AtmArthI sAdhaka paMcasUtramAM varNavela siddhasvarUpane jhaDapathI meLave che. ja tyAM jaNAvela che ke "AtmArthI sAdhaka zAstrokta rIte (1) sAme cAlIne karma bALI nAMkhe che, (2) G! parama brahmasvarUpa bane che, (3) maMgaladhAma bane che, (4) janma-jarA-maraNarahita thAya che, (5) pApakarmanA che sarvathA ucchedaka hoya che, (6) azubha anubaMdha zaktithI zUnya hoya che, (7) potAnA zuddha caitanyasvarUpane pAmelA hoya che, (8) niSkriya hoya che, (9) potAnA svabhAvamAM rahelA hoya che, (10) anantajJAnavALA tathA (11) anantadarzanavALA hoya che." (15/1-5)
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 455 IparAmarzaH mitha dravya-guNa-pathAryano rasa + Tabo (1/1-6)] mithyAtvAdikakarmathiti, akaraNa niyamaI bhAkhi; apratipAtI gyAnaguNa, mahAnizIthaha sAkhi 15/1-6ll (251) jJAna, te samyagdarzanasahita ja AvaI. te pAmyA pachI mithyAtvamAMhaI Avai, to paNi koDAkoDi 1 uparAMta karmabaMdha jIva na karaI. "vaMdheLa na vona; yAvitti (zrAvavijJAna-rU3) vavanArA e abhiprAya I naMdiSaNanaI adhikAraI mahAnizIthaI jJAnaguNaI apratipAtI (sAkhI=) ga kahio chaI. 43200 bUjhavyA 12 varSa madhye, nitya 10 nai lekhe uttarAdhyayaneSu apyuktam - "sUI jahA sasuttA, Na NassaI kayavarammi paDiA vi| rUca nIvo vi sakutto, sarU no vi saMsArA (utta.ra1/sAnA 67)/15/1-6ll mithyAtvAdyutkRSTasthityakaraNaniyama eva vijnyaane| ne pratipati jJAnaM madanizALe nAiA22/-ddA hvI- samyajJAna prApta thAya to ja mithyAtva vagerenI utkRSTa sthitine na bAMdhavAno niyama Ave che. mahAnizIthamAM naMdiSeNa muninA adhikAramAM samyagrajJAnane apratipAtI jaNAvela che.(15/1:6) A apratipAtI guNane meLavIe chI kAnama:- "nizcayathI mAro AtmA svabhAvathI paripUrNa che tathA vibhAva-upAdhithI sthA, khAlI che. mAro AtmA zuddhopayogathI bharelo che tathA azuddhopayogathI/rAgAdithI khAlI che' - A pramANe che AtmAnuM abrAnta bhAna = samyagU jJAna karavuM, te soyamAM doro parovavA jevuM che. TabAmAM darzAvela uttarAdhyayanasUtranA saMdarbha mujaba, jema doro parovelI soya kacarAmAM paDI jAya to paNa khovAtI nathI, e tema jeNe nija AtmasvarUpa soyamAM samyajJAnasvarUpI majabUta doro parovela hoya te saMsAramAM ekabe bhava kare to paNa tenuM AtmajJAna TaLatuM nathI, te dIrgha bhavabhramaNa karato nathI. sAcI samajaNarUpI che doro yathArthapaNe AtmAmAM parovI levAmAM Ave to te vaiyAvaccanI jema apratipAtI che. vaiyAvacca yo ane tathAvidha samyaguM jJAna vagere apratipAtI hovAthI jIvane mokSe pahocADavA mATe akhaMDa baLa pUruM pADe che. tethI mokSe avazya pahoMcADavAnI bAMhedharI ApanAra AvA saddaguNone prApta karavA mATe ApaNe satata prayatnazIla rahevuM joIe. AvA prakAranI AdhyAtmika preraNA prastuta zloka dvArA prApta thAya che. 9 ma.+zAM mAM "bhAvi pATha. lI.(13) + dha. + P(2+3+4)no pATha lIdho che. 1. vaLe na cavattIyane vAvit *..* cihnadrayamadhyavartI pATha pustakomAM nathI. phakta A. (1)mAM che. 2. sUciH yathA sasUtrA, na nazyati kacavare patitA api| iti jIvaH api sasUtraH, na nazyati gataH api sNsaare||
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 456 [ adhyAtma anuyoga sahita ja rAga-dveSa-mohazUnya banIe " tevA prayatnathI ArAdhanApatAkAmAM darzAvela trilokavaMdanIya siddhasvarUpa khUba najIka Ave. tyAM yA vIrabhadrasUrijIe jaNAvela che ke "(1) rAga-dveSa-mohazUnya, (2) nirbhaya, (3) nirutsuka, (4) vakevalajJAnAtmaka matine dhAraNa karanArA evA siddha bhagavaMtanA guNa aneka loko dvArA prazaMsAyelA che. " (5) te siddhAtmA traNa jagatane vaMdanIya che. (15/1-6).
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 457 dravya-guNa-pAryano rasa + Tabo (1pa/1-7)] jJAnavaMtanaI kevalI, dravyAdikaahinANi; bRhatkalpanA bhASyamAM, sarakhA bhAkhyA jANi 15/1-7 (2pa2) "jJAnavaMtane (dravyAdika ahinANa = dravyAdikaadhijJAna) kevaLI sarikho kahyo chaI, za "zrutakevaLI" Iti." bRhatkalpa(bhASya)gAthA ceyam - 'kiM gIyattho kevalI ? caubihe jANaNe ya gahaNe ya / tuoDarA-do, matawAyasa vaMAyA' (vRda.bhA.1/162) rUriA kevalI ne zrutakevalI e be sarikhA (bhAkhyAka) kahiyA chaI. 15/1-7 mI. sugItArtha-kevalinau dravyAdInAmabhijJAnAt samau / bRhatkalpabhASyoktau, tato jJAnAdhikyaM nizcinu / / 15/1-7 / / 9 zuSka kriyA karatAM jJAna caDhe rIta :- "saMvigna gItArtha ane kevalajJAnI dravya, kSetra vagerenA jJAnanI apekSAe samAna ja che' - A pramANe bRhatkalpabhASyamAM jaNAvela che. tethI kriyA karatAM samyapha jJAna caDhiyAtuM che - evo . tame nizcaya karo. (15/1-7) ja jJAnI banavAnI pAtratA keLavIe 4 kapamaya - "amuka apekSAe gItArtha ane kevalajJAnI banne samAna che' - A hakIkata ma jJAnanuM kriyA karatAM vadhu mahattva AMke che. tethI kevalajJAna meLavavAnI jhaMkhanA dharAvanAra AtmArthI jIvoe guru-AjJA meLavI vahelI take gItArtha banavuM joIe. tathA saMvega, vairAgya, vivekadRSTi, bhavabhIpaNuM, e gusamarpaNabhAva, anAgrahI valaNa, nirdabhatA, pariNatapaNuM vagere sadguNonA vRMdane AtmasAt karavA dvArA prakalpagranthane = chedagraMthane bhaNavAnI yogyatA potAnAmAM pragaTAvavI joIe. AvA saguNavaibhavanI 6 prApti bAda paNa jyAM sudhI chedagraMthAdinuM jJAna gurvAjJA mujaba prApta na thAya tyAM sudhI dravyAnuyogaviSayaka to jJAna, bhAvanAjJAna, sparzajJAna, AtmapariNativALuM jJAna, tattvasaMvedana jJAna, asaMmUDha prajJA vagere vividha prakAranA samyam jJAnane meLavavA satata pratibaddha banavuM joIe. AvuM bane to ja zrIzrIpAlakathAmAM meM (= sirisirivAlakahAmAM) varNavela siddhasvarUpa sulabha bane. zrIratnazekharasUri tyAM jaNAve che ke je rUpAtIta svabhAvavALA ane kevalajJAna-darzana-AnaMdamaya paramAtmA che te ja siddhAtmA che. (15/1-7) * ko.(1)mAM "gyAnarvata je pATha. pustakomAM 'gyAnavaMtanaI pATha. ko.(9).(1)+mo.(2)pA.(1)mAM "jJAnavaMta..." la mAM "ahinANi' pATha. ko.(10+11+14-15+17)llI.(1+3+4)+B(1)+mo.(2) saM.(1)mAM "ahinANa' pATha. je pustakomAM "brahatyalyagAthAnA bhAgamAM pATha. ko.(1+7+9+1+11)+si.pAla, A.(1)llA.(2)+lI.(1+2+3+4)mAM "gAthA" pada nathI. 8 pustakomAM + pAla.mAM "jANi" pATha. ko.(9+10+11) mo.(2)mAM "jANa" pATha. ... citadvayamadhyavartI pATha phakta pAli mAM che. je lA.(2)mAM "vanA ' pATha. 1. kiM gItArthaH kevalI ? caturvidhaM jJAnaM ca grahaNaM c| tulye'rAga-dveSaH, anantakAyasya vjnaa||
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 458 [ adhyAtma anuyoga sahita nANa paramaguNa jIvano, nANa bhavannavapota; miththAmati tama bhedavA, nANa mahA udyota /15/1-8 (253) jJAna te jIvano paramaguNa chaI, apratipAtapaNA mATe. jJAna te bhavArNavamAM = bhavasamudramAM pota = vahANa samAna chaI, taraNatAraNa samartha. mithyAtvamatirUpa je (tama=) timira = aMdhakAra, tehane bhedavAne arthe jJAna te mahAudyota chaI, moTA ajuAlA sarakho kahyo che../15/1-8 ra jJAnamAtmaguNaH paraH jJAnaM bhvaarnnvvryaanpaatrm| mahAprakAzo jJAnam, mithyAtvamatitamobhedAya / / 15/1-8 / / zlokArthaH- (1) jJAna AtmAno mukhya guNa che. (2) bhavasAgara taravA mATe jJAna e ja zreSTha vahANa che. (3) tathA jJAna e ja miththAbuddhirUpI aMdhakArano nAza karavA mATe mahAprakAza che. (15/1-8) kI bhAvanAjJAnI parahita ja kare . AdhyAtmika upanaya :- prastuta zlokamAM jaNAvela "jJAna AtmAno mukhya guNa che, vahANa che, mahAprakAza che' - A traNeya bAbata dvArA jJAnanuM mAhAbhya, prabhAva, sAmarthya, AdaraNIya vagere jANIne kayo AtmArthI jIva dravyAnuyogAdiviSayaka samyajJAnanuM upArjana karavA mATe tatpara na thAya? ' te ja prazna che. arthAt badhA ja thAya. tathA 'bhAvanAjJAnavALo sAdhaka zakaya hoya to bIjAnuM hita T kare paraMtu bIjAnuM ahita to na ja kare - AvuM jANIne ApaNI jANakArI ane pravRtti bhUle cUke che paNa bIjA jIvonA ahitamAM nimitta banI na jAya tenI jAgRti rAkhavAnI maMgaLa preraNA ahIM prApta thAya che. jo ApaNI jANakArI bIjA jIvanuM ahita karavAmAM nimitta banI jAya to vAstavamAM ApaNAmAM ajJAna ja chavAyela hoya. tethI "dIvA nIce aMdhAruM' - AvI laukika kahevatano ApaNe bhoga banavuM paDe. bIjAnuM ahita karIe tyAre ApaNe ApaNA pagamAM paNa kuhADo mAravAnuM kAma karIe chIe. AvuM ApaNI bAbatamAM na bane evo prayatna karavAno AdhyAtmika saMdeza graMthakArazrI ahIM pharamAve che. che mAtra dravyadRSTinuM jJAna nahi, dravyadRSTine meLavIe che che. prastutamAM dravyAnuyoganA jJAnanA prabhAvathI-sAmarthyathI-sahAyathI dravyadRSTi meLavavAnI che. phakta dravyadRSTinuM jJAna meLavIne aTakI javAnuM nathI. kAraNa ke dravyadaSTinA jJAnathI ke dravyAnuyoganA jJAnathI prazasta, prakRSTa ane prauDha vANIno vilAsa ke tevo vicAravaibhava AvI jAya eTalA mAtrathI karmasattAne chetaravI zakya nathI. tethI ahIM dravyAnuyogajJAnanI sahAyathI mAtra dravyadRSTinuM jJAna nahi paNa dravyadRSTi meLavavAnI che. sAdhaka bhagavAnamAM dravyadRSTinuM pariNamana thAya, dravyadRSTinuM baLa pragaTe to dehAtmabhedajJAna dvArA potAno aMtaraMga Azaya nirmaLa bane che. tenA lIdhe karmasattAne mAtra chetaravAnuM ja nahi paNa karmasattAne mULamAMthI ukheDavAnuM paNa zakya bane che. AmAM tapa-tyAga Adi sAdhanAno sahakAra paNa jarUrI che. dA.ta. (1) ApaNe evI kalpanA karIe ke jIvane jamavAno avasara Ave eTale karmasattA
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 459 * dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (1pa/1-8)] harakhAya che ke "have A jIvane rasalolupa banAvIne huM tene mArA adazya baMdhanamAM bAMdhIza, bhavabhramaNa karAvIza." (2) paNa bhojana samaye sAdhaka ema vicAre ke "hamaNAM zarIrane Teko ApI dauM. kAlathI to aTTama karIne zarIrano pUrepUro kasa kADhIza. vaiyAvacca, svAdhyAya, vihAra vagere yogonA mAdhyamathI mokSamArge AgaLa vadhIza. cAra mIThAInI jarUra nathI. eka mIThAIthI cAlaze. pharasANanI to bilakula AvazyaktA nathI." AvuM thAya to kAMIka aMze karmasattA chetarAI kahevAya. (3) tathA bhojananA avasare zAMta-virakta cittathI sAdhaka bhagavAna evuM aMdaramAM pratIta kare ke "bhojananA pugalothI dehapugalo puSTa thAya che. emAM mAre zuM harakha-zoka karavAno ? huM to anAdithI aNAhArI chuM. dagAbAja dehane puSTa karavAmAM mane zo lAbha ? zarIra khAya ke na khAya temAM mane zuM lAge vaLage ? mane to ratnatrayanA nirmaLa paryAyothI ja puSTi maLe. zuddha cetanAno khorAka mane e kyAre maLaze? kevI rIte maLaze?' A aMge vadhu jANakArI meLavavA juo - ame banAvela "saMvedananI saragama' pustaka-trIjI AvRtti-pRSTha 85 thI 99. A rIte zAMta-virakta citte AzayazuddhithI sAdhaka pyA prabhu pariNamI jAya to mithyAtvamohanIya mULamAMthI ukhaDavA mAMDe, karmasattA palAyana thaI jAya. * paraMtu A badhuM hoThathI nahi paNa hRdayathI thavuM joIe. Adra aMtaHkaraNathI Avo puruSArtha upaDavo joIe. to ja dravyadRSTinuM baLa maLe. sAdhaka AtmAnI dravyadRSTimaya sthiti-pariNati hakIkatarUpe joIe. e to AtmAnuM kAma thaI jAya. ja vyakta mithyAtvane oLakhIe kSa zrIharibhadrasUrivare yogadaSTisamuccaya graMtharAjamAM batAvelI mitrAdaSTi jyAre bhadrapariNAmI jIvamAM yo pragaTe tyArathI dravyadRSTinuM pariNamana te jIvamAM zarU thAya che. sAdhaka prabhumAM pariNamatI evI dravyadRSTi AtmAmAM rahela mithyAtva e ja AtmAno ghora zatru che' - tevuM vyakta kare che, jaNAve che. deha, Indriya, mana vageremAM Atmabuddhi tathA duHkhAtmaka bhogAdimAM sukhabuddhi...' vagere svarUpa mithyAmati -mithyASTi-mithyAzraddhA ja AtmAnuM ghora nikaMdana kADhanAra che - A pramANe mitrAdaSTinI hAjarImAM sauprathama vakhata sAdhaka jIvane aMdaramAM samajAya che. mitrAdaSTi pUrve je mithyAtva hoya che, te doSasthAnaka bane che. mitrAdaSTikALe doSarUpe oLakhAtuM je mithyAtva hoya che, te guNasthAnaka bane che. tenI pUrve jIva guNaThANAmAM nahi paNa doSanA khADAmAM ja hato. tethI tyAre jIva mithyAtvane doSarUpe jANI ja zakato na hato. jIvanI najaramAM te mithyAtva pakaDAtuM na hatuM. mitrAdaSTi Ave eTale mithyAtva zatrusvarUpe vyakta thAya che, doSasvarUpe oLakhAya che. potAnA doSane doSasvarUpe oLakhavo, svIkAravo e ja sau prathama mahattvano guNa che. Avo guNa Ave eTale guNanI prApti, rakSA, zuddhi, vRddhi thavAnI yogyatA jIvamAM Ave. tethI ja mithyAtva te samaye hAjara hovA chatAM doSano doSa tarIke bodha-svIkAra-zraddhA karavA svarUpa guNa e "guNasthAnaka' tarIke zAstrakArone mAnya che. prastutamAM mithyA e "guNasthAnaka' tarIke mAnya nathI. paraMtu mitrA vagere daSTine dharAvanAra sAdhakane mahAdoSa svarUpe mithyAtvanuM je nirkAnta jJAna thAya che, te ja guNasthAnaka svarUpe zAstrakArone saMmata che. guNasthAna = sAnubaMdha evA guNonI utpattinuM sthAna.
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 460 [ adhyAtma anuyoga sahita : tAttvika prathama guNasthAnane samajIe : tethI ja tyAre jIvamAM tAttvika prathama guNasthAna kahevAya che. A ja abhiprAyathI guNasthAnakakramAroha graMthamAM zrIranazekharasUrIzvare jaNAvela che ke "(zatru svarUpe) vyakta thayelA mithyAtvanI buddhi maLavI e "guNasthAnaka' tarIke kahevAya che." mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje A aMge kAtrizikA prakaraNamAM eka mahattvapUrNa vAta jaNAvI che. tenuM paNa ahIM anusaMdhAna karavA jevuM che. tyAM jaNAvela che ke "anya graMthamAM (guNasthAnaka kramAroha graMthamAM) "mithyAtvaguNasthAnaka' zabdanA pravRttinimittasvarUpe je vyakta mithyAtvanI buddhinI prApti kahevAya che, te A mitrAdaSTi ja che." ame upara je nirUpaNa karela che, tene lakSamAM rAkhavAthI uparokta banne zAstrapAThane samajavA sahelA thaze. 4 mithyAtvane mULamAMthI kADhavAnA sAdhanone pakaDIe 4 3 mitrAdaSTi maLe te pUrve, pagamAM UMDe khUMcI gayelA kAMTAnI jema AtmAmAM UMDe khUMcI gayela mithyAtva spaSTapaNe pakaDAtuM nathI. tethI ja to te mithyAtvane zAstrakAro zalya tarIke oLakhAve che. pUrve AtmAmAM !mithyAtva hovA chatAM te jaNAtuM ja na hatuM. to pachI potAnA ghora zatrusvarUpe mithyAtvane oLakhavAnI to vAta tyAre atyaMta dUra rahI jAya che. tethI ja mitrA yogadaSTi maLe te pUrve mithyAtva zalyarUpe jANavuM. tathA mitrAyogadaSTi maLyA bAda graMthibheda na thAya tyAM sudhI ghorazatrurUpe jaNAtuM mithyAtva e guNasthAnaka rae svarUpe jANavuM. athavA to potAnA aMdaramAM rahelA mithyAtvanuM ghorazatrurUpe je pariNatisvarUpa jJAna thAya, . te ja mithyAtvaguNasthAnaka samajavuM. tethI mitrA nAmanI prathama yogadaSTino udaya thAya tenA pUrva kALamAM to mithyAtva mULamAMthI ukhaDe tevo prayatna zakya ja nathI. zatru jyAM sudhI ghora zatrusvarUpe na oLakhAya yo ke mitra tarIke oLakhAya tyAM sudhI teno mULamAMthI uccheda karavo zakya nathI ja. mitrA, tArA, balA, dIprA nAmanI prathama cAra yogadaSTio maLe tyAre ja dravyadRSTipariNamananA prabhAve tevo prayAsa zakya bane. gIrave mUkela kevaLajJAnane choDAvIe . te A pramANe samajavuM. mitrA vagere prAthamika cAra yogadaSTio jyAre vidyamAna hoya, tyAre nija zuddhasvabhAvamAM atyaMta jhaDapathI TharI javAnI jhaMkhanA karatA sAdhaka bhagavAna ekAnta ane mauna seve che. lokasaMjJAtyAga karI nirarthaka pravRttino paNa parihAra kare che. mULabhUta AtmasvabhAvanuM niraMtara te nirIkSaNa kare che. tathA potAnA aMtaraMga vartamAna bhAvonuM parIkSaNa paNa kare che. AtmalakSe svAdhyAya kare che. anAdi kALathI baMdhAyelI potAnI jAtane A ja bhavamAM atyaMta jhaDapathI choDAvavA mATe te tatpara bane che. karmasattAne tyAM gIrave mUkela kevalajJAnane atyaMta jaldIthI choDAvavA mATe te talase. che. potAnI prakRtine te zAMta kare che. pratyeka kAryane te AkuLa-vyAkuLa cittathI karavAnA badale dhIrajathI zAMta citte kare che. te AtmasvabhAvagrAhaka prajJAne pragaTAve che. carama yathApravRttakaraNa te samaye pravartatuM hoya che. tevA avasare svAnubhavasaMpanna yogIno prAyaH tene bheTo thAya che. AvA tamAma paribaLonA sAmarthyathI tyAre jema jema sAdhaka bhagavAnamAM dravyadRSTi = zuddhAtmadravyagrAhaka daSTi pariNamatI jAya, tema tema te dravyadRSTi sAdhaka prabhumAM mithyAtvane mULamAMthI ukheDI nAMkhavAnuM praNidhAna karAve che ane tene mULamAMthI ukheDe che.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + Tabo (15/1-8)] 461 OM mithyAtvoccheda mATe maraNiyA banIe dravyadRSTipariNamananA pratApe AtmArthIne khyAla Ave che ke "bahAramAM = bAhya viSayomAM sukhanI dRSTi-ruci-zraddhA-AsthA e mithyAtvanuM ja eka svarUpa che. te mithyAtva mArA maulika zuddhacaitanyasvabhAvane dabAve che. zAstrAdhAre, satsaMgaprabhAve ane AMzika svapratItinA AdhAre jaNAya che ke mAro mULa svabhAva AkuLatA-vyAkuLatA vagarano che. nIrava, niHsaMga, nirAlaMbana ane nirupAdhika che. mAro mULasvabhAva zAMta-prazAMta-upazAMta che. ananta AnaMdano mahodidha mArAmAM ja rahelo che. AnaMda meLavavA mATe mAre e bahAramAM bhaTakavAnI jarUra nathI. bAhya vastu-vyakti pAse sukhanI bhIkha mAgavAnI mAre bilakula dhyA AvazyakatA nathI. paraMtu ananta AnaMdamaya mArA zuddha caitanyasvabhAvane ghora mithyAtva dabAvI rahyuM che. 'bahAramAM sukha maLaze' - tevI mithyA zraddhA mArI aMtarmukhapariNatine haNe che. bAhya sAdhano dvArA ( sukhane meLavavAnI ane bhogavavAnI atRpta manodazAthI vaNAyeluM mithyAtva mArI jJAnagarbhita vairAgyapariNatine khatama kare che. tethI mithyAtva e ja mAro ghora zatru che. anAdi kALathI bhavacakramAM mane pIlI-pIlIne, pIsI-pIsIne teNe duHkhI karyo che. bhayaMkara nukasAna karanArA A mithyAtvane mAre mULamAMthI ukheDI ja nAMkhavuM che. A kAryamAM vilaMba mane pAlave tema nathI. mithyAtvanA uccheda mATe maraNiyo thaIne macI paDavuM che" - AvuM praNidhAna AtmArthI yogImAM utpanna karIne te dravyadRSTi te yogImAMthI mitrAdidRSTivALA sAdhakamAMthI mithyAtvane mULathI ukheDIne pheMkI de che. a ....to punarjanmaparaMparA aTake - graMthibheda thayA pachI paNa te dravyadRSTine AdarabhAve utsAhapUrvaka anusaravAmAM Ave to ja dravyalokaprakAzamAM jaNAvela siddhasvarUpa khUba najIka Ave. tyAM upAdhyAya zrIvinayavijayajIe jaNAvela che ke 'siddha bhagavaMto roga, mRtyu, ghaDapaNa vagerenI pIDA vagaranA che. karmabaMdhananA kAraNo (mithyAtvAdi) na hovAthI teono punarjanma thato nathI. bIja baLI jAya to aMkuro na uge tema karmabIja baLI javAthI temane pharIthI janmAdinI paraMparA UbhI thatI nathI.' (15/1-8) :- A rIte prAsaMgika rIte graMthakArazrIe ATha zloka dvArA jJAnano mahimA jaNAvela che tathA paMdaramI zAkhAnI bhUmikAne taiyAra karela che. yo che.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 2 rA [ adhyAtma anuyoga sahita DhALa - 15 (RSabhano vaMza rayaNAyaro - e dezI.) hivaI AgalI DhAluM jJAnAdhikAra daDha karAI chai, daSTAnta karIne - nANa sahita je munivara, kiriyAvaMta mahaMto re; te mRgapati jima pAkhariA, tehanA guNano na aMto re /15/-1 (254) zrI jinazAsana seviI. AMkaNI. jJAna sahita je munivara = sAdhu cAritrIyA kiriyAvaMta = kriyApAtra che. mahaMta te moTA cittanA dhaNI chaI; te mRgapati jIma siMha ane "pAkhariyA te jima mahAparAkramI hoya, tehanA guNano aMta nathI, paramArthe bahu guNanA bhAjana chaI. tehanI prazaMsA kahI na jAya, e paramArtha. ehavA jJAnArAdhaka susAdhu jehamAM chI evuM zrI jinazAsana sevaI, bhaktibhAvapUrvaka ArAdhiye. 15/-1ii. * dravyAnuyopirAma, 3 UTAR: zAravA - 2 (AchA ) jJAnopetA munayo ye hi kriyAvanto mahAnto re| mRgapati-hayaparAkramAH te tadguNAnAM nAnto re||15/2-1|| jinazAsanamupAsyatAM re bhavyA ! jinshaasnmupaasytaam|| dhruvpdm|| adhyAtma anuyoga che che jinazAsananI upAsanA karo che dhyA zlokAthI - je jJAnayukta kriyAvALA munivaro che te mahAna che. te munivaro siMha ane ghoDA jevA parAkramI che. temanA guNono koI aMta nathI. (1pa-ra-1) (0 re ! bhavya jIvo ! tame jinazAsananI upAsanA karo, jinazAsananI upAsanA karo.(dhruvapada) na jJAna-kriyAsaMpannanI prazaMsA karIe - AdhyAtmika upanaya :- (1) jJAnavaMta muni kriyAvaMta hoya te sonAmAM sugaMdha bhaLe tevI vAta che. tuM AvI sugaMdha ApaNane sahune prApta thAya tevI bhAvanAne garbhita rIte ahIM graMthakArazrI sUcavI rahyA che. ) (2) tathA jJAna-kriyA saMpanna mahAtmAonA guNagAna karavAmAM ApaNe kyAreya paNa thAkavuM na joIe. thI guNAnurAga ane guNAnuvAda dvArA te te saddaguNonI saraLatAthI prApti thAya che. tethI tevo aMgata prayAsa ApaNA jIvanamAM IcchanIya che. AvI preraNA ahIM maLe che. A rIte, pramANanayatattAlokamAM jaNAvyA mujaba, samyajJAna ane samyapha kriyA dvArA sakalakarmalayasvarUpa mukti sulabha thAya. (1pa/ra-1) ja ko.(11)mAM "zrIjinazAsana seviI pATha. je pustakomAM "je a muni...' pATha. A.(1)no pATha lIdho che. # ko.(1)mAM "pAkharyA" pATha. lA.(2)mAM "pArakhariyA' pATha. 1. "pAkhara = ghoDA para kasavAno sAmAna, pAkharIyo = pAkharavALuM, eka jAtano ghoDo' - bhagavadgomaMDala bhAga-6, pRSTha - 5505. pAriyA = thoDA - juo - madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza pR.316 tathA vizvanAthajAnI racita premapacIsI.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ parAmarzaH nirupakramaka dravya-guNa-kAryano rAsa + Tabo (15/2-2)] 463 vaza nirupakrama karmanaI, je paNi jJAnavihInA re; te paNi mAragamAM kahyA, jJAnI gurupadalInA re 15/ra-ra (255) zrI jina. "nirupakrama kahetAM koIka nibiDa jJAnAvaraNa karmanaI vaze karI je koI tAdaza jJAna guNe karI hIna che. tAdaza sat kriyA vasatyAdika doSarahita chaI, te paNi ajJAnakriyAsahita chaI. tAdaza jaina prakriyAno avabodha nathI pAmyA, te paNi mArgamAMhe kahyA chai. yA paramArthe ? jJAnI te jJAnavaMta, je guru, tehanA (padaka) caraNa kamalane viSe ekAnta (lInA ) rakta pariNAma chaI. te mATaI zrI jinamArganehi ja sevIye.ll15/2-rA : nirupakramakarmavazAd ye munayo'pi jJAnavihInA re| - teri mokSamAzA jJAniyunanavanInA rAja/ra-rA I ! jJAna-kricArahita gurubhakta paNa mokSamArgastha che lokAra - je jIvo muni hovA chatAM paNa nirupakrama karmane vaza thavAthI jJAnazUnya che, teo paNa jo jJAnI guruvaryanA caraNamAM lIna hoya to mokSamArgamAM rahelA che. (1pa/ra-2) 4 .... to jJAna-kriyAmAM khAmIvALAnuM paNa jIvana saphaLa 4 lIka upanathI:- (1) "je mahAtmAomAM jJAnanI ke AcAranI bAbatamAM thoDI alanA hoya, a. paraMtu gurunI bhakti karavAmAM teone anero AnaMda Avato hoya temaja gurune choDavAno ke guruthI dUra .. rahevAno jemane bilakula vicAra paNa na Avato hoya, tathA gurubhaktinA mAdhyamathI potAnA koI paNa khyA prakAranA bhautika svArthanI paripUrti mATeno leza paNa Azaya jemanA jIvanamAM jovA maLato na hoya, phakta ma AtmakalyANanI buddhithI ja gItArtha gurunA caraNakamalanI upAsanA karavAmAM ja je mahAtmAo tatpara hoya teo paNa mokSamArgamAM ja rahelA che' - AvuM jANIne ajANatA paNa tevA mahAtmAonI niMdA na thaI ra jAya tenI pUrepUrI takedArI rAkhavI. (2) tathA "jJAna na hoya, jJAna caDatuM na hoya, nirdoSa bhikSAcaryAmAM ke tapazcaryAmAM mAyakAMgaluM zarIra sAtha Ape tema na hoya ane niraticAra saMyamapAlanano utsAha jAgavAnI che saMbhAvanA vartamAnamAM jaNAtI na hoya to dIkSA laIne zuM karavAnuM?" - AvI mUMjhavaNa rAkhIne dIkSA yo levAno vicAra paDato mUkIne saMsAra mAMDavAnI bhUla na karavI. paraMtu dIkSA pachI gItArtha gurunA caraNakamalanI upAsanA dvArA mArA haThIlA karmone haTAvI huM jarUra mokSamArge AgaLa vadhIza' - Avo apUrva AtmavizvAsa che" keLavIne dIkSA bAda gurunI upAsanAmAM rakta banavuM. A be prakArano AdhyAtmika saMdeza ahIM meLavavA jevo che. tenA lIdhe siddhasvarUpa jhaDapathI pragaTa thAya. aupapAtikasUtramAM, prajJApanA sUtramAM, devendrastavaprakIrNakamAM, tIrthodgAliprakIrNakamAM, AvazyakaniyuktimAM tathA AtmaprabodhamAM siddhasvarUpanuM varNana karatAM jaNAvela che ke "A pramANe sarvakAla tRpta thayelA, atula nirvANane = AnaMdane pAmelA, sukhane pAmelA siddhAtmAo zAzvata kALa sudhI avyAbAdhapaNe sukhI rahe che." (15/2-2) * pustakomAM "kahiyA pATha. ko.(9)+si.no pATha lIdho che. che. cihradayamadhyavartI pATha phakta ko.(10)lI.(1)mAM che. 8 pustakomAM "doSasahita azuddha pATha.
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 464 [ adhyAtma anuyoga sahita nANarahita hita pariharI, ajJAna ja haTharAtA re; kapaTa kriyA karatA yati nahuI jinamatamAtA re II15/-al (2pa6) zrI jina. je prANI jJAnarahita chaI svahitadasAciMtana pariharyo che jeNe. ajJAnarUpa je haThavAda, tehamAM ja te rAtA jaI, ekAMte svAbhigrahIta haThavAdamAM rakta pariNAmI chaI. bAhya kapaTa kriyA karIne aneka lokane rIjhavaI, ehavA je vezadhArIyA, (te) yati = sAdhu na hoI. Ijinamatane viSe = te jaina matanaI viSaI, mAtA na hoI = puSTa na hoI. //15/-all. * parAmarza: jaDA jaDA ye hitA'petAH svIyA'jJAnahaThA''graharaktA re| kapaTakriyAnvitAH te yatayo na jinamatamagnA re||15/2-3|| A unmArgagAmI jIvonI oLakha che zlokArtha :- je jaDa jIvo Atmahitano parihAra karIne potAnA ajJAna svarUpa haThAgrahamAM Asakta che tathA (janamanaraMjanAdinA AzayathI) kapaTapUrvaka bAhyAcArane pALe che, te sAdhuvezane dhAraNa karanArA Tae hovA chatAM jinezvara bhagavaMtanA zAsanamAM lIna thayA nathI. (15/ra-3) Atmahitano vicAra karIe che AdhyAtmika upanaya - dharmajagatamAM praveza karyA bAda pratyeka AtmArthI jIvanuM kartavya che ke "meM Cche keTaluM Atmahita sAdhyuM? keTaluM Atmahita sAdhavAnuM bAkI che? zakti hovA chatAM paNa kyA Atmahitane sAdhavAmAM pramAda thaI rahela che? zA mATe pramAda thaI rahela che? AtmahitanI kaI dazAe huM pahoMcela 2 chuM?' ityAdi vicAravimarza karavo joIe. ja janamanoraMjananI vRtti choDIe : mAtra janamanaraMjananA AzayathI bAhyAcArane pakaDavAmAM Ave ke potAnI mAnyatA mujabanA haThavAdanI rIne aMdara rakta thavAmAM Ave to tenAthI jinamatamAM tAttvika praveza thaI zakato nathI. tathA sAdhuveza dhAraNa che karavA chatAM bhAvasAdhu thavAtuM nathI. dIrgha bhavabhramaNanA mArge hovA chatAM huM mokSamArgamAM chuM - evo bhrama rAkhIne jIva unmArge caDI jAya che. AvuM ApaNA mATe na bane tevI kALajI rAkhavAnI hitazikSA graMthakArazrI A zloka dvArA pharamAvI rahyA che. kriyAyogatyAgI mokSamArgabAhya . e ja rIte, bIjI bAju vicArIe to, paramArthathI nizcayanI jANakArI vinA ja je suMdara kriyAyogane 8 lI.(1)mAM 'DaharAtA' pATha. * ko.(49)+A.(1)mAM "jinamatamAtA' pATha. pustakomAM "nijamatimAtA" pATha. zAM.(pR.235)mAM "jinamatimAtA' pATha. 0 pustakomAM nijamatane pATha che. lI.(3)no pATha lIdho che.
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyA dravya-guNa-pathAryano rasa +Tabo (1/2-3)] 465 choDe che, te zuSkajJAnI che. tevA zuSkajJAnI paNa mokSamArganI bahAra che. prastutamAM oghaniryuktinI gAthA yAda karavA jevI che. tyAM zrIbhadrabAhusvAmIjIe jaNAvela che ke "nizcayanayanuM AlaMbana karavA chatAM paramArthathI nizcayanayane nahi jANatAM evA keTalAka bAhyakriyAmAM ALasu jIvo cAritranA mUlaguNano A ane uttaraguNano nAza kare che." digaMbarAcArya amRtacaMdrajIe paNa puraSArthasiddhiupAyamAM AvA prakAranA . bhAvavALI ja kArikA banAvI che. te paNa ahIM bhUlavA yogya nathI. sAcA jJAnI sakriyAne na choDe che vAstavamAM to tAttvika jJAnano paripAka thatAM potAnI bhUmikA mujaba zAstravihita kriyA chUTI jatI nathI paNa AtmasAt thAya che. tethI adhyAtmaupaniSaddhAM mahopAdhyAya zrIyazovijaya mahArAje jaNAvela A che ke "jJAnano paripAka thavAthI kharekhara zAstrokta kriyA AtmasAt thAya che. jema caMdanamAMthI suvAsa , chUTI paDatI nathI tema jJAnImAMthI zAstrokta kriyA chUTI paDatI nathI. A aMge adhika nirUpaNa che adhyAtmaupaniSadvI adhyAtmavaizAradI vyAkhyAmAM ame (yazovijaya gaNIe muni avasthAmAM) karela che. yo jijJAsu vAcakavarge tenuM avalokana karavuM. - 8 muktAtmA sadA prasanna che A rIte mokSamArge AgaLa vadhatAM yogazAstramAM kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUrijIe tathA padarzanasamuccayamAM maladhArI zrIrAjazekharasUrijIe varNavela siddhasvarUpa khUba najIka Ave. tyAM jaNAvela che ke "sAdi-anaMta-anupama-pIDAzUnya-svAbhAvika sukhane muktAtmA prApta kare che. kevalajJAna-kevaladarzanane dharAvanAra muktAtmA sadA prasanna rahe che." (1pa/ra-3)
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 466 [ adhyAtma anuyoga sahita kapaTa na jANaI re ApaNuM, paranAM guhya te kholaI re. guNanidhi guruthI bAhirA, virUuM nijamukhi bolaI re II1pa/ra-4 (257) zrI jina. je prANI (ApaNuM ) potAnI kapaTa dazAne jANatA nathI, yA paramArthe ? ajJAnarUpa sa paDalaI karIneM. ane valI (te) paranAM guhya = pArakA avarNavAda (kholaI =) mukhathI bolAI chaI. guNanidhi = guNanidhAna ehavA je guru, tethI bAhira rahIne, virUo te kahevA yogya nahi, ehavuM nijamukhathI bolAI chaI, asamaMjasapaNuM bhAkhe che, te prANInaI. ll1pa/ra-4ll. svakapaTaM tu na jAnanti, te paraguhyAnudghATayanti re| A punidhinurasato vahyA virUpa svamullA vatti rA5/2-4 parAmarza svakapa L) sAdhvAbhAsanI oLakhANa ) zlokArtha:- te sAdhvAbhAsa jIvo potAnA kapaTane nathI ja jANatA ane pArakAnA doSone ughADA pADe che. guNanA nidhAna samAna evA gItArtha guruthI chUTA paDIne potAnA moDhethI gurunA doSone jaNAve e che.(15/2-4) hatIAtmaviDaMbaka na banIe AdhyAtmika upanaya :- kapaTI jIva potAnA doSa jovAnA badale haMmezA bIjAnA chidrone juve 01 che. bIjAnA doSane rajanuM gaja karIne dekhADe che ane gaja jevA potAnA doSa ene raja jevA lAge che. te rIte potAnA doSane te DhAMke che. tathA guruniMdAnA pApamAM te hoMze-hoMze joDAya che ane anaMtakALa 2 sudhI mokSathI dUra pheMkAI jAya che. dharmazramaNa tarIkeno dekhAva karavA chatAM pApazramaNa tarIkenuM tenuM jIvana che AtmaviDaMbanA sivAya bIjuM kazuM ja nathI. ja jJAnInI najaramAM nIcA na utarIe A bAhya dRSTie saMsArano tyAga karavA chatAM paNa te sAdhvAbhAsa jIva jJAnI puruSonI dRSTimAM che. atyaMta nIco utarI jAya che ane jinazAsananI atyaMta bahAra nIkaLI jAya che. AvuM ApaNI bAbatamAM na bane tevuM graMthakArazrI IcchI rahyA che. pApazrAmaNyano parihAra karavAnA prayatnathI ja zrIzrIpAlakathAmAM (= sirisirivAla kahAmAM) zrIratnazekharasUrijIe darzAvela zAzvatasukhavALo mokSa sulabha bane. (152-4) * ko.(9)+si.mAM 'renA badale 'te pATha. # ko.(1)mAM "guruthakA pATha. pustakomAM "guru thakI" pATha. lA.(2)mAM "guruthI' pATha.
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 467 dravya-guNa-payAno rAsa +Tabo (1pa/2-5)] bAhira baka pari cAlatAM, aMtara AkarI kAtI re; tehanaI je bhalA kahaI, mati navi jANaI te jAtI re II15/ra-pA (258) zrI jina. je bAhyavRtti bakanI pare cAlatAM rahe che. zanairmuJcati sa pAdAn jiivaanaamnukmpyaa| pazya narmaLa ! pamAya ve paramadharma | () ti vavanAtA sahavAsyeva jAnAti sahajaM shvaasinaam| mantraM pracchyase rAjan ! yenAhaM nisskuliikRtH|| za ( ) ane aMtaraMgamAM AkarI kAtI mAyArUpa rAkhe. tehane je bhalA kahaI chaI, te paNa durbuddhi jANavA. paNi tehanI mati, teNe jAtI na jANI, ta va "nivRddhio puruSo 3yaH" rUti mAvaH ||15/2-po bAhyavRttayo bakavat calanti dadhatyanto dRDhAM maayaam| - tAna zamanana vati na naiva veri teSAM chAyAnA/-. 0 bahirmukhI sAdhuno paricaya A viko :- bahirmukhavRttivALA bagalAnI jema cAle che. teo aMdaramAM daDha kapaTane dhAraNa kare mA che. tevA sAdhuone je sArA kahe che, te teonA paDachAyAne paNa nathI ja jANatA. (15/2-5) lokaraMjanano Azaya ghAtaka ANatika upanaya - "AtmazuddhinA badale janamanaraMjanane potAnuM lakSya banAvIne bahirmukhapaNe 24 je koI tapa-tyAgAdi ugra AcAra pALavAmAM Ave che, te mAyAcArarUpe pariName che' - AvuM jANIne A dIrtha tapazcaryA, moTA tyAga, vyAkhyAna, zibira, saMgha, upadhAna, aMjanazalAkA, pratiSThA, zAstra prakAzana, $ mahApUjA, aSTAhnikA mahotsava Adi ArAdhanA karatI vakhate ane karAvatI vakhate janamanaraMjanano tuccha zo Azaya ghUsI na jAya tenI sAvadhAnI rAkhavAnI AMtarika bhalAmaNa graMthakArazrI A zloka dvArA kare che. zAsanaprabhAvanAnA nAme jAtaprabhAvanA karavI ke saMgharakSAnA nAmathI phakta potAnA samudAyanI ane * kAtI = kartakI = charI. tatsamAna hovAthI mAyAne "kAtI kahela che. AdhAragraMtha- akhAnI kAvyakRtio khaMDa-2 (prakAzana: sAhitya saMzodhana prakAzana, amadAvAda) tathA kAmAvatI (lokavArtAkAra zivadAsakRta) ane premAnaMdanI kAvyakRtio # ma.mAM "jeha' pATha. ko.(1)no pATha lIdho che. 8 M(1)mAM "jotI' azuddha pATha. 0 zAM.mAM sadavAsIva nAnati sahasaM sahaninAmA manaM prazna...' ityAdi azuddha pATha che.
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 468 [ adhyAtma anuyoga sahita potAnA saMpradAyanI ja rakSA karavI - A paNa kapaTavRtti che. AvI mAyAvRttithI paNa A kALamAM vizeSa prakAre dUra rahevA jevuM che. sAcI zAMtine meLavavAno upAya e hakIkatamAM dareka jIva zAnti, sukha vagerenA ja kAmI che. te mATe ja sarva jIvo prayatna kare ... che. paNa tenuM sAcuM sAdhana na pakaDavAthI tenI prApti thatI ja nathI. jeNe tAttvika zAnti, sukha vagere meLavavA che, teNe kyAreya paNa janamanaraMjana, mAyA, mamatA, vAsanA vagerenA vamaLamAM DUbavuM na ja che joIe ke para dravya-guNAdino anubhava karavAmAM gaLADUba thavuM na ja joIe. he bhavyAtmA ! tAre AtmAnI zAMti vagere guNavibhUtine pragaTa karavI ja che, to te kyAreya pArakA dravya-guNa-paryAyamAMthI a nahIM Ave, pArakI vastu sAme jovAthI nahi ja Ave. rAgAdi vibhAvapariNAma ke kSaNika vikalpa . vagere paryAyanA kartA-bhoktA banavAnI avasthAmAMthI paNa zAMti vagere kyAreya paNa, kyAMya paNa, koIne che paNa pragaTI zake ja nahi. tethI te tamAma parabhAvanA lakSane choDI de. te tamAma pArakA dravyAdithI tho parama udAsIna banIne dhruva, zuddha, paripUrNa evA potAnA caitanyanA akhaMDa piMDamAM ja tArI potAnI . vartamAna upayogapariNatine ekAkAra kara, tanmaya banAva. tArA dhruva, zuddha, pUrNa caitanyasvabhAvanA AdhAre ja sAMprata avasthAmAM sAcI zAMti vagere pragaTa thAya. bIjI koI rIte tAttvika zAMti maLaze nahi. A rIte ahIM batAvela mArge cAlIne paripUrNa, parizuddha, zAzvata evA potAnA ja parama zAMta svabhAvane pragaTa karavAthI prazamaratimAM darzAvela siddhi najIka Ave che. tyAM umAsvAtivAcake jaNAvela che ke "janma -jarA-maraNa-rogathI saMpUrNatayA chUTI gayela tathA vimala siddhikSetramAM lokAgra bhAgane pAmela AtmA sAkAra upayogathI siddhine pAme che."(15/ra-5)
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 469 dravya-guNa-yAryano rAsa + Tabo (1pa/ra-6)] vaLI eha ja dRDhaI chaI bahuvidha bAhya kriyA karaI, jJAnarahita jeha TolaI re; zata jima aMdha adekhatA, te to paDiyA chaI bholaI re II15/ra-do. (259) zrI jina. bahuvidha ghaNA prakAranI, bAhya kriyA karAi chaI, jJAnarahita je agItArtha, tehane Tole = saMghADe, mIlInaI te, jima zata aMdha aNadekhatA jima milyA hoI, te jima zobhA na sa pAmaI, tima te to bholAI paDyA chaI, ajJAnI svamate durgata paDe. "mAtmArthasAthane zatA" rUti paramArtha l/15/2-6ll marzaH bahuvidhA bAhyakriyAM kurvanto jaDavRndaM vizanti re| apazyanto'ndhazatavad hyarthaM mugdhAH prapatanti re||15/2-6|| ka ... to ugra saMcamacarcA paNa niSphaLa bane che lAgI :- aneka prakAranI bAhya kriyAne karatA bahirmukha jIvo ajJAnInA ToLAmAM praveza kare che. AtmakalyANane nahi jotA te mugdhajIvo seMkaDo aMdha vyaktinI jema bhavATavImAM paDe che. (15-6) a 9 agItArthanizrita bhavamAM bhaTake che. zopika upanaya :- "gItArtha gurunI nizrAne choDIne lokone khuza karavAnA AzayathI ugra tapazcaryA karanArA ane saMyamacaryAne pALanArA agItArthanizrita evA agItArtha bahirmukhI sAdhuo che dIrgha bhavabhramaNa kare che. mokSamArge leza paNa AgaLa vadhatA nathI' - AvuM jANIne ApaNA jIvanamAM tevuM ajJAnakaSTa ke kriyAjaDatA ghUsI na jAya tenI takedArI rAkhavAnI sUcanA ahIM prApta thAya che. Ama mithyAtvInA bahAcaryAdi prazaMsanIya nathI - mahAnizItha 5 vaLI, samyagdarzana ane samyajJAna meLavyA vinAnI brahmacaryapAlanAdi ugrasaMyamacaryA paNa nathI ? to prazaMsApAtra banatI ke nathI to sAnubaMdha thatI. kema ke atidIrgha evI punarbhavanI paraMparAne utpanna che. karavA mATe samartha evA mithyAtvano haju sudhI temaNe uccheda karyo nathI. A ja abhiprAyathI mahAnizItha ma. sUtramAM bIjA adhyayanamAM jaNAvela che ke "je vaLI mithyAdaSTi thaIne ugra brahmacArI thAya, hiMsAnA AraMbhathI ane parigrahAdithI aTakI jAya to paNa teone mithyAdaSTi ja jANavA, samyagdaSTi na ja pustakomAM "paDiA' pATha. ko. (9)no pATha lIdho che. # ko.(10)mAM "100 jaNA AMdhaLA jima ahaMkAre catura agresarI vinA kUpakAdike paDe tima ajJAnI svamA~ durgata paDe pATha. * Tola = samudAya. juo- cittavicArasaMvAda (akhAjI kRta) ..... citadvayamadhyavartI pATha phakta ko.(pa)mAM che.
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 470 [ adhyAtma anuyoga sahita jANavA. he gautama ! te brahmacArIoe jIvAdi nava tattvanuM svarUpa jANela nathI. tethI teonI brahmacAritAsvarUpa uttamatA nathI to abhinaMdanapAtra nathI prazaMsApAtra. kAraNa ke (bhavabIjasvarUpa | mithyAtvano uccheda thayo na hovAthI) pachInA bhavamAM teo divya-audArika viSayonI prArthanA karaze. vaLI, teo kadAca divya apsarAone jue to teo brahmacaryavratathI bhraSTa thAya athavA to bhavAMtaramAM te apsarAone bhogavavAnuM niyANuM paNa teo karI bese.' tethI sauprathama bhayAnaka saMsAra aTavInuM # nirmANa karavAmAM samartha evA bIjatulya mithyAtvano uccheda karavA mATe satata prayatna karavo jarUrI che. >> saccidAnaMdamaya svarUpanuM satata smaraNa te mATe potAnA zuddha saccidAnaMdamaya svarUpanuM satata smaraNa ane saMvedana karavuM joIe. satata AvI takedArI rAkhavAmAM Ave to ja ratnakadaMDakazrAvakAcAramAM samantabhadrAcArye varNavela zivasvarUpa khUba najIka Ave. tyAM jaNAvela che ke 'mokSane pAmelA jIvo trailokyamugaTanI zobhAne dhAraNa kare che. tathA teono AtmA kacarAthI rahita ane kALAzazUnya dedIpyamAna suvarNa jevo jhaLahaLato, kevaLajJAnathI caLakato hoya che. (15/2-6) |
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 471 dravya-guNa-pathAryano rasa + Tabo (1pa/ra-7)] nija utkarSathI harakhiyA, nijaavaguNa navi dAkhaI re; jJAnejaladhiguNa avagaNI, avaguNalava bahu bhASaI re 15/ (260) zrI jina. je nija kahatAM potAno, utkarSa haThavAda, tehathI (harakhiyA=) harSavaMta chaI, kema te "je za amo kahuM chuM, te kharuM; bIjuM sarva khoTuM." nija kahatAM potAnA, avaguNa = kriyArahitapaNuM, te to dAkhatA piNa nathI. jJAna rUpa je jaladhi kahatAM samudra (tenA guNa), te pratye avagaNIne prakarSe, jJAnavaMtanA avaguNa, tapa je lava, te prate bahu bhAkhe chaI. 15/ra-zA ke nino praSTA te naiva ninakoSa patti re - dhyavAsiyA tadoSanavarivatti rA5/-7 parAmarzaH nijokI nimaNI- potAnA utkarSathI atyaMta khuza thayelA te jIvo potAnA doSane nathI ja jotA. jJAnasamudrarUpI guNanI upekSA karIne jJAnInA AMzika doSane teo atyaMta pahoLA karIne bole che. (15/2-7) cha mAcAzalya pariharIe . olAmika upanaya - potAnA doSa na jovA ane bIjAnA doSone bolavA - A be cepI roga . che. A hakIkatane jANIne taTasthabhAve potAnA aMtaraMga bhAvonuM nirIkSaNa ane parIkSaNa karIne potAnA ML doSone jovA-zodhavA. tathA tenI garlA-niMdA karavI. doSone bhegA karavAmAM ane vadhAravAmAM pravRtta thayela (d} potAnA AtmAnI niMdA karavI. temaja pramodabhAvathI guNAnurAgadaSTie bIjAnA guNo sabhAmAM-jAheramAM prakAzavA. A rIte sAnubaMdha sakAma karmanirjarA vagere bhAvonuM praNidhAna karavuM. sAnubaMdha sakAma karmanirjarA, e. Atmazuddhi, saguNaprApti, saMvara-nirjarAnI ArAdhanA, jinAjJAnI upAsanA karavAnuM lakSya bhUlIne "mAtra 4 lokone khuza karavA, AlokanI anukULatA prApta karavI, yaza-kIrtine meLavavI" - A ja mukhya lakSya dharmakriyAnI pAchaLa goThavAI jAya to te eka jAtanI mahAmAyA che. bhagavAne batAvelA uttama Azayane vA. choDI dharmakriyAnI pAchaLa tuccha Azayane kendrasthAne sthApita karavo - te eka jAtanI luccAI ja che. ugra mAM dharmacaryA karavA chatAM paNa AtmakalyANane ke mokSane paridhinA sthAnethI paNa khaseDI devAnuM valaNa keLavavuM te eka jAtanuM kapaTa ja che. AvuM kapaTa rAkhIne bAhya ugra saMyamacaryAne AcaravI te ajJAnakaSTa che. mithyAtvamohanIya karmanuM te kArya che. mativiparyAsanA lIdhe potAnA kapaTane te jIvo kapaTa tarIke oLakhI zakatA nathI. AvuM ApaNA jIvanamAM banI na jAya tenI sAvadhAnI A zloka dvArA meLavavA jevI che. * ma.mAM "utakaraSathI pATha. ko.(2)no pATha lIdho che. 8 mo.(2)mAM "avihAkhe' azuddha pATha. 1 mo.(2)mAM "avadhi' pATha.
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 472 [ adhyAtma anuyoga sahita paMnyAsapravara zrIcaraNavijayajI mahArAje "gujarAtI subhASita sUktaratnAvalI' mAM je nimnokta vAta jaNAvI che, tenI paNa ahIM vibhAvanA karavI. "guNIjananI niMdA kare, Apa baDAI apAra; chatAM kahe huM saMta chuM, e paNa eka gamAra." (94/21 bhAga-1, pRSTha-177) "Apa baDAI bahu kare,suNe bIjAnI pAsa; vagara guNe gurujI bane, traNa jaga mAne dAsa." (109/4 bhAga-2, pRSTha-335) "tevA pAmara mAnavI, pazu samA hevAna; Apa baDAI sAMbhaLI, bane sAva bebhAna." (109/5 bhAga-2, pRSTha-335) t savalakSa vinA jJAna samyaga bane nahi ja vAstavamAM to para dravyAdinI ruci = bahirmukhatA ja matimAM viparyAsane janmAve che. bahirmukhapaNe pArakA dravya-guNAdinI rucimAM ja tatpara banIne bIjAne dharmopadeza ApavAnA abharakhA rAkhavA e " paNa paralakSa ja che. tevA paralakSathI paNa je mati-zruta pragaTe che, te kevaLa mithyA che. svalakSya pragaTAvyA rA vinA, para lakSe je paNa bodha thAya te mithyA ja bane, mithyAtvapoSaka bane. dharmopadezakoe A vAtane gaMbhIratAthI sAMprata kALe dhyAnamAM levA jevI che. potAnA ja caitanyasvabhAvano mahimA aMdaramAM pragaTe, 01 tenI ja laganI jAge, tenuM ja sarvatra lakSya rahe, sarvadA teno ja sAco AdarabhAva vagere jAge to chetenAthI graMthibheda thAya, samyagdarzana pragaTe. tenAthI ja jJAna samyagu bane che. samyagu jJAnane meLavavAno, ja mativiparyAsane TALavAno A ja sAco upAya che. vadhu zAstro bhaNavAthI vadhu mAhitI bhegI thAya, Gii komyuTaramAM jema mAhitIsaMgraha thAya tema. paraMtu samyagRjJAna teTalA mAtrathI na pragaTe. bAkI to sADA A nava pUrva sudhInuM jJAna meLavanAra abhavyanuM jJAna paNa samyaguM banI jAya. sAcA AtmArthI sAdhakano - sauprathama prayatna vadhu mAhitIjJAnane meLavavAno nahi paraMtu maLelA jJAnane samyagu karavAno hoya. te che mATe svalakSya = nija zuddhacaitanyasvabhAvanuM lakSya baLavAna banAvavuM. svalakSe samyajJAnane pragaTa karyA vinA ke te dizAnA prayAsa vinA koI jIva kaSAyane maMda karavAnA bAhya prayatna vageremAM lAgI jAya to tevA prayatnathI paNa je puNya baMdhAya te puNya prAyaH pApAnubaMdhI hoya che. sAdhuvezadhArI navaraiveyakagAmI abhavyanuM puNya pApAnubaMdhI ja hoya che ne ! tenI jema A vAta samajavI. maka jo jo, paradravyanI ruci jAge nahi ja tethI sAdhaka bhagavAne sarvatra, sarvadA, sarvathA potAnA zuddha AtmasvabhAvanA ja samyaka prakAre Adara, ahobhAva, bahumAna bhAva vageremAM parAyaNa banavuM. nijajJAnamAM pratibhAsatA-jaNAtA paradravyAdimAM jarA paNa ruci jAgI na jAya tenI satata sAvadhAnI rAkhavI. te rucine satata sadaMtara choDavI. A rIte sAvadhAnI rAkhIne kramazaH mokSamArge AgaLa vadhatAM tattvArthasarvArthasiddhi vyAkhyAmAM jaNAvela mokSa najIka Ave. tyAM digaMbara pUjyapAdasvAmIe darzAvela che ke "sarva karmamala kalaMkanuM nirAkaraNa karIne azarIrI AtmAnI vizeSa prakAranI avasthA mokSa che. te avasthAmAM acitya svAbhAvika jJAnAdi guNo rahelA hoya che tathA pIDArahita atyaMta AnaMda vidyamAna hoya che. (15/-7)
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 473 dravya-guNa-pathAryano rasa + Tabo (1pa/2-8)] guNapriya AgaI aNachUTatA, je guNa alpasyo bhAkhaI re; te paNi avaguNa pariNamaI, mAyA zalya mani rAkhI re 15/ra-8(261) zrI jina. valI je guNapriya prANI che, te Age aNachUTatA thakA = avakAza aNapAmatAM, je alpasyo = thoDoIka guNa (bhAkhaI=) bhASaNa kare I chai, te paNi = te have avaguNa rUpa sa thaIne pariNamaI che, jeNe (mani = manamAM) mAyA zalyarUpa AtmapariNAma rAkhyo chaI, te prANInai. II15/ra-TA ': guNapriyasannidhAne sthAnAptaye guNalavaM vadanti re| TUSa tathA pariNAmati tava mAthAM dhArati senA5/2-8 iparAmarza guNapriyasannidhAne sthAna & guNAnuvAda paNa doSarUpe pariName che Gii :- guNapriya vyaktinA sAnnidhyamAM sthAna meLavavA mATe jJAnI puruSonA AMzika guNone te bole che. te paNa doSarUpe pariName che. kAraNa ke teo mAyAne dhAraNa kare che. (15/2-8) * pracchanna mAyAne choDIe # dhyA, - jo guNajJa zrAvako vagerenI AgaLa AtmajJAnI mahAtmAnI niMdA karavAmAM : Ave to te guNajJa zrAvako pAsethI gocarI, pANI, upakaraNa, upAzraya vagere maLavAnI zakyatA rahetI A nathI. tethI tattvajJAnI mahAtmA pratye potAnA aMtaHkaraNamAM dveSa hovA chatAM tathAvidha paudgalika lAbha . levA mATe guNajJa zrAvako, gRhastho vagere pAse tattvajJAnI mahAtmAnI niMdA karavAnA badale temanA thoDA-ghaNA guNonI prazaMsA karavI te paNa eka jAtanI pracchanna mAyA ja che. AvI mAyA ke tattvajJAnI mahAtmA pratyeno dveSa ApaNA aMtaHkaraNamAM pravezI na jAya tevI sAvadhAnI rAkhavAnI bhalAmaNa A yo zloka dvArA prApta thAya che. che siddhavarUpanuM sauMdarya che te sAvadhAnInA baLathI siddhigati sulabha thAya. uttarAdhyayanasUtramAM siddhigati aMge jaNAvela che ke "te (1) lokAgrabhAgamAM pratiSThita thayelA, 2) aciMtyazakti-zuddhisaMpanna, (3) bhavaprapaMcathI pUrNatayA mukta thayelA siddhAtmAo (4) zreSTha siddhigatine pAmelA che.' (1pa/ra-8) * ma.mAM "zala' pATha. A.(1)+ko. (2+4)no pATha lIdho che. 8 lI.(1)mAM "achUTatA" pATha. lI.(2)mAM "AchUTatA" pATha. 0 mo.(2)mAM "ma rAkhe pATha.
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 474 [ adhyAtma anuyoga sahita jJAnarahita jeha ehavA, jinazAsana dhana corAI re; teha zithila pari" pariharuM, gacchAcAranaI joI re /15/2-lo. (26ra) zrI jina. ehavA je jJAnarahita prANIo ajJAnavaMta prANI je chaI, te jinazAsananuM dhana te e satyabhASaNa-kriyA-vyavahArarUpa core che. gacchAcAravacanaM cedam - 'agIyattha-kusIlehiM, saMgaM tiviheNa vosire| mukkhamaggassime vigdhaM, *pampi taiTII nadANA (T.J.48) tti vanati te zithila pari pariharuM chuM, gacchAcArane joraI karIne../15/2-9 ja parAmarzaH jaDAste / jaDAste jinazAsane satyabhASaNadhanaM corayanti re| tyAkhyA di chAvAraMvedanAnyatra 2 vanatti rA21/1 - zlokArtha :- jaDa sAdhuo jinazAsanamAM satyabhASaNarUpI mahAdhanane core che. tethI teono tyAga ja karavo joIe. prastuta bAbatamAM "gacchAcArapayannA AgamanA vacano baLavAna pramANa che.(15/2-9) che ApaNA paramAtmasvarUpanuM dhyAna dharIe I. AdhyAtmika upanaya :- jIva bhAvuka dravya che. sAmAnyathI jevA prakArano saMga thAya tevA prakArano raMga jIvane lAgu paDe che. potAnI cittavRttine paramAtmAmAM sadaiva lIna karavA dvArA paramAtmasvarUpa banavA " mATe mahAmUlo mAnavabhava ApaNane mahAna puNyodayathI prApta thayo che. vItarAganA saMgamAM cittavRtti satata 3rokAyelI rahe to "IlikA-bhramarI' nyAyathI jIva zivasvarUpa bane che. atyaMta saumya mukhamudrAvALI paramAtmAnI pratimA vagerenuM AlaMbana laIne, paramAtmAnuM nahi paraMtu tIrthaMkara paramAtmA jevA ja potAnA che zuddha paramAtmasvarUpanuM dhyAna karavuM. "arihaMta-siddha paramAtmA jevuM ja mAruM svarUpa anaMta jJAnamaya, To anaMta darzanamaya, anaMta cAritramaya, anaMta zaktimaya, anaMta paramAnaMdamaya, zAzvata zAntimaya ane sahaja samAdhimaya che. mULabhUta svabhAve mArAmAM ane paramAtmAmAM kazo ja taphAvata nathI. have mAre che mAruM mULabhUta paramAtmasvarUpa ja pragaTAvavuM che. pArakI paMcAtamAM ke bIjI ALa-paMpALamAM kyAMya aTavAnuM nathI. he prabhu ! ApanA aciMtya prabhAvathI, ApanA jevuM, Ape batAveluM mAruM paramAtmasvarUpa atyaMta ko.(9)+si.mAM 'zithilapaNi" pATha. $ A.(1)mAM "pariharo' pATha. 1. agItArtha-kuzIlaiH saGgaM trividhena vyutsRjet| mokSamArgasya ime vighnAH pathi stenakAH ythaa|| je pustakomAM "mawSNa pATha. ko.(10) + A.(1)no pATha lIdho che. * pustakomAM "zithilatAne' pATha. lA.(2)no pATha lIdho che. che pustakomAM 'jore" pATha. lA.(2)no pATha lIdho che.
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rasa + Tabo (1pa/ra-9)] 475 jhaDapathI pragaTo, jhaDapathI pragaTo. ApanI anugrahadRSTithI have te ja pragaTa karavA yogya lAge che. have mAre mAruM zuddhasvarUpa tAtkAlika pragaTa karavuM che, pragaTa karavuM ja che. he bhagavaMta ! ApanI vItarAgatAnuM AlaMbana laIne huM mArA vItarAga-vikArazUnya zuddha caitanyasvarUpamAM sthira thAuM. mArA ja svarUpamAM have huM otaprota thAuM chuM. OM zAnti... OM zAnti.. OM zAnti.." - A rIte paramAtmA pratyenA parama AdarabhAvathI, nija zuddhasvarUpamAM ekAkAra-tanmaya banIne, potAnA ja zuddha paramAtmasvarUpanuM dhyAna karavuM. je sarUpa arihaMtako, siddhasarUpa valI jeha; tehavo AtamarUpa che, tiNameM nahi saMdeha. (samAdhisudhA - 16) A lakSyathI roja te mujaba dhyAna karavuM. dIrgha kALa sudhI tenuM dhyAna karavuM. tenAthI potAnA ja e sa-ci-Anandarasano evo koIka apUrva AsvAda maLe che ke jenA kAraNe potAnA aMta:karaNanI vRtti , vAraMvAra nijaparamAtmasvarUpamAM ja joDAya che, rasapUrvaka joDAya che ane zuddha paramAtmasvarUpathI ja cittavRtti raMgAI jAya che. tenA lIdhe anAdikAlIna sahajamaLa, saMsArano vaLagADa, bahirmukhatA, karmabaMdhadazA vagere na jhaDapathI khatama thAya che tathA tAttvika samyagdarzana-jJAna-cAritra maLe che. A ja paramapadanI prAptino pAramArthika paMtha che. che kuzIlAdi sAdhu lUMTArA jevA che che paNa agItArtha, kuzIla, pAsasthA vagereno saMga karavAmAM Ave to ApaNuM chadmastha jIvadravya bhAvuka che hovAthI zakti hovA chatAM ApaNI potAnI kAyikavRtti hIna AcAramAM, potAnI vAphavRtti asabhya yo ane asatya zabdomAM tathA potAnI cittavRtti halakA vicAromAM atyaMta bhaTake che. ArAdhanAmAM zakti chUpAvavI te mAyA che. asabhya-asatyabhASaNa e mRSAvAda che. kuvicAramagnatA e mananI malinatA La che. tethI tene AdhIna thaI javAnA lIdhe ApaNuM Atmadravya dIrgha bhavabhramaNakArI saMsArI jIva tarIke pariName che. kusaMga pachI zAstrAbhyAsa, sadAcArapAlana, satsaMga vageremAM joDAvAno utsAha paNa khalAsa thAya che. paramAtmAmAM ane paramAtmaguNomAM cittavRttine parovavAnI vAta to dUra ja rahI jAya che. Ama agItArtha, kuzIla vagereno saMga ApaNA puNyodayalabhya mAnavabhavane, satpuruSArthalabhya AcAravaibhavane ane pariNatinI nirmaLatAthI maLanArA guNavaibhavane lUMTI lenAra hovAthI lUMTArA samAna che. tethI teno tyAga karavo ja joIe. # kuzIla sAdhunI niMdA na karIe * paraMtu tenI paNa niMdA, kuthalI vagere na karavI. kAraNa ke teo paNa AtmA ja che. kAlAMtare prAyaH paramAtmarUpe teo pariNamavAnA che. tethI agItArtha, kuzIla vagerene choDavAnA kharA paNa tarachoDavAnA nahi. teono aMtarathI dhikkAra ke tiraskAra na karavo. temanA pratye karuNA-maitrI-mAdhyacya vagere yathocita bhAvanAne dhAraNa karavI. A rIte accident ryA vinA ApaNI sAdhanAgADInuM driving karIne jhaDapathI lokAgra bhAgamAM Avela mokSanagare pahoMcI javAnI AdhyAtmika preraNA A zloka dvArA prApta thAya che. te preraNAne jhIlavAthI digaMbarIya prAcIna paMcasaMgrahamAM dekhADela siddhasvarUpa jhaDapathI prApta thAya che. tyAM siddhasvarUpanuM varNana karatAM jaNAvela che ke "lokanA Urdhva bhAgamAM vasanArA siddha bhagavaMto ATheya prakAranA karmone dUra karIne atyaMta zItaLa ane niraMjana banelA che. teo nitya che. ATha guNane dhAraNa karanAra che. temaja teo kRtakRtya che." (15/2-9) t
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 476 [ adhyAtma anuyoga sahita jJAnivacana viSa amRta chaI, ulaTI mUrakhavANI re; Agamavacana e AdarI, jJAna graho bhavi prANI re 15/-1oll (263) zrI jina. gIyatthassa vayaNeNaM, visaM hAlAhalaM pibe| (ga.pra.44) sIyanjarsa vaLAM, 'martha pi = yuTay | (T..46) ityAdi vacana (AgamaI=) zAstraI chaI, jJAnI vacanAthI viSa) te amRta samAna chaI, mUrkhanI vANI te viparIta prarUpaNArUpa ulaTI chaI. te mATaIM bhavya prANI = dharmArthI jJAnapakSa daDha Adaro. je mATaI jJAnapakSano havaNAM daDhAdhikAra chaiM. '"paDhamAM nApAM to tayA" ( 4/10) rUtti vanati bhavi prANI (grahoka) AdaravuM jJAna./15/-10/ ra viSamapi sudhA jJAnino vacanAdanyathA'jJAnivANI re| - tti sUtronivRitva mRdu jJAnaM kALajI rAza5/2-10nA parAmarza blokArtha :- "jJAnInA vacanathI jhera paNa amRta bane che. jyAre ajJAnInI vANI AnAthI UlaTI hoya che'- A pramANenA zAstravacanano Adara karIne jIve jJAnane grahaNa karavuM joIe.(15/-10) e jJAnI asata pakSapAta na kare che rane AdhyAtmika upanaya :- "kRSNa kare te lIlA'- AvI uktine jJAnI puruSanI bAbatamAM lAgu pADavAnuM parAmarzakarNikA vyAkhyAmAM abhipreta nathI. paraMtu nikAcita karmanA udayathI ke viparIta saMyogathI ke azakti AdinA kAraNe jJAnI puruSane jinAjJAthI viparIta rIte pravRtti karatI vakhate aMtaramAM atyaMta vedanA [6 ane AtmasaMvedanA ja ghUMTAtI hoya che. khoTI pravRttino leza paNa pakSapAta temanA aMtaramAM hoto nathI. - anivAryapaNe karavI paDatI khoTI pravRttimAMthI paNa apekSita asaMgapaNe jJAnI puruSa pasAra thaI jAya ja che. yoganI chaThThI kAntA dRSTimAM rahelA yogI puruSanA bhogasukhanI jema AkSepakajJAnanA lIdhe jJAnI puruSo che kvacit karmavaza bhogapravRttimAM parovAyelA hoya chatAM paNa karmabaMdhathI levAtA nathI. kema ke bhogapravRttino A AMzika paNa pakSapAta temanA aMtaHkaraNamAM hoto nathI. tethI ja tevI pravRttithI temanA saMsAranI paraMparA vadhatI nathI. kAraNa ke mAtra karmodayajanya deha-Indriya-dhanAdi padArtha, bhogasukha pravRtti ke rAgAdi pariNAmo che! bhavaparaMparAnA kAraNa banatA nathI. paraMtu temAM (1) huMpaNAnI buddhi ke (2) mArApaNAnI buddhi ke (3) kartutvabuddhi ke (4) bhostRtvabuddhi ke (5) pakSapAtabuddhi e ja atidIrgha bhavaparaMparAnuM kAraNa che. karmavaza * lA.(2) + pustakomAM 'samartha pATha. ko. (7)no pATha lIdho che. 0 havaNAM = hamaNAM. juo - madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza, 1. prathama jJAna to ratha |
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-yAyano rAsa + Tabo (1pa/ra-10)] 477 thatI bhogasukhapravRtti vageremAM AtmajJAnI nirmaLa samyagdaSTine A pAMcamAMthI eka paNa prakAranI kumati hotI nathI. to pachI tenI bhavaparaMparA tenA nimitte kaI rIte vadhI zake ? # samakitInI pravRtti nirjarAjanaka . UlaTuM nirmaLa samakitIne tevA sthaLe karmabaMdha nahi paNa kevaLa nikAcita karmanI nirjarA ja thAya che. kAraNa ke tene potAnA zuddha caitanyasvarUpanuM satata anusaMdhAna hoya che. te rAgabhAvathI nahi paNa asaMgabhAve ja bhogapravRtti vaccethI jhaDapathI pasAra thaI jAya che. te bhogapravRttimAM potAnI IcchAthI nahi paNa kevala karmodayathI ja pravarte che. prArabdha karmanA baLa karatAM AtmAnuM baLa ochuM paDavAnA lIdhe nirmaLa samakitIe karmodayanA dhakkAthI parANe bhogasukhamAM pravartavuM paDe che. paraMtu tevI pravRttino 3 leza paNa pakSapAta tenA aMtaHkaraNamAM hoto nathI. magarUrIthI nahi paNa majabUrIthI bhogapravRttimAM joDAvAnA lIdhe tene nikAcita karmanI nirjarA ja thAya che. che je Azrava te jJAnIne nirjarAsAdhana che A aMge AtmArthI sAdhakoe nIcenA cAra zAstravacanonA tAtparyArthane zodhIne UMDANathI, gaMbhIra buddhithI vibhAvanA karavI. (1) AcArAMgamAM jaNAvela che ke "je Azrava che, te ja karmanirjarAnuM sthAna A che." (2) oghaniryuktimAM jaNAvela che ke "A pravRttine huM choDuM - AvA abhiprAyathI pariNata thayela . jIva tevI pravRtti thavA chatAM karmathI chUTe che." (3) adhyAtmasAramAM kahela che ke ghaNA doSone aTakAvavA che mATe kyAreka nivRttinI jema pravRtti paNa dhyAnAdi yoganA anubhavathI zobhatA jIvo mATe duSTa nathI." yo (4) sAmyazatakamAM batAvela che ke "pAMca IndriyanA prastuta viSayomAM rAga-dveSa choDIne pravRtti karavI. te udAsInatA che. paramarSio tene amRta prApti mATenuM rasAMjana-rasAyaNa kahe che." tAtparyagrAhI gaMbhIra La buddhithI A zAstravacanone vicAravAnA che. bAkI svacchaMdatAne poSAtA vAra na lAge. nirmaLa samakitI mAtra karmanA dhakkAthI bhogamAM pravarte che. tethI ja bhogakarma ravAnA thayA bAda jJAnI puruSa sAme cAlIne bhogapravRttimAM joDAvAnI bhUla karatA nathI. IrAdApUrvaka khADAmAM paDavAnI bhUla koNa kare ? AvI prAmANika pAradarzaka jJAnadazAne pragaTa karavAnI AdhyAtmika preraNA tathA gItArtha jJAnI puruSane samarpita thavAnI sUcanA ahIM prApta thAya che. & siddhavarUpanI saptapadI : tenA baLathI pakhaMDAgamanI dhavalA vyAkhyAmAM varNavela siddhasvarUpa sulabha bane. tyAM virasenAcAryae jaNAvela che ke "siddha bhagavaMtoe (1) vividha = aneka avAntarabheTavALA ATha karmone khatama karyA che. (2) teo traNa lokanA mastakamAM mugaTasvarUpa che. (3) teoe duHkhono uccheda karyo che. (4) teo sukhanA mahAsAgaranI madhyamAM rahelA che. (5) teo niraMjana, (6) nitya ane (7) ATha guNathI yukta che." (15/2-10)
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 478 [ adhyAtma anuyoga sahita *caraNaguNa je hIraDA, jJAnapradhAna Adari re; ima kiriyAguNa abhyAsI, icchAyogathI tariyaI re /15/-11|| (264) zrI jina. 31 jJAna ne caraNa te cAritra, tehanA guNathI je hINA prANI che, tehane saMsArasamudra taravo durlabha chaI, mATaI ja jJAnanuM pradhAnatApaNuM AdarII. vataH kartumicchoH zrutArthasya, jJAnino'pi pramAdinaH / vAstiivatno thoDA:, rUchAyo kahitA (na.vi.pR.46, co.kR..). itIcchAyogalakSaNaM lalitavistarAdau / Ima kriyAno je yoga, tadrupa je guNa, teno abhyAsa karIne IcchAyoge taraI bhavArNava pataI. 15/2-11| jJAna-caraNaguNahIno jJAnaM pradhAnaM samAdriyate re| kriyAguNAbhyAsinaivamicchAyogAt tIryate re||15/2-11|| # jJAnapakSamukhyatA sApekSabhAve mAnya pha zlokArtha :- jJAna-caraNaguNathI hIna evo sAdhaka jJAnane mukhyarUpe Adare che. A rIte kriyAguNanA 2) abhyAsI IcchAyogathI (bhavasAgara) tarI jAya che. (15/2-11) kama se kama saMvijhapAkSika to banIe ja AdhyAtmika upanaya - apUrva ullAsathI ane umaMgathI cAritra jIvanano svIkAra karyA pachI karmavaza, saMyogavaza ke pramAdavaza paMcAcArapAlanano utsAha osarI jAya tevA saMyogamAM paNa potAnA zithilAcArano 34 bacAva karavAnI ke usUtraprarUpaNA karavAnI ke AcAracusta sAdhunI niMdA karavAnI gojhArI bhUla to kadApi na ja thavI joIe. potAnA doSano bacAva karavAnA badale teno svIkAra karIne yathArtha mokSamArganI prarUpaNA karavI joIe. tathA jemanA jIvanamAM zuddha mokSamArga jovA maLe tenI upabRhaNA, prazaMsA vagere paNa so karavI joIe. A rIte karavAmAM Ave to ja IcchAyoga jaLavAya, potAnA AcArapratibaMdhaka karma ravAnA thAya ane bhavAMtaramAM zAsana, sadguru ane saMyama vagerenI prApti sulabha bane. dIkSA pachI cAritramohanIya ke vIryAntarAya karmanA udayathI saMvignasAdhu na banI zakAya evI anivArya sthitimAM darzanamohanIya karmano kSayopazama, susAdhusevA, mokSamArganI zuddha prarUpaNA, svAdhyAya, zraddhA vagerenA baLathI kama se kama parAmarza:: * pustakomAM "caraNa-karaNaguNa hINaDA" pATha. ko.(4+11)no pATha lIdho che. 3 lalitavistarA tathA yogadRSTisamuccayamAM 'vivato gharmA ya' pATha che. rAsanI hastapratono pATha ahIM chApela che. 0 rAsanA pustakomAM 'aa cate pATha che. ko.(3+4+15) + B.(1) + lalitavistarAdino pATha ahIM lIdho che. pUrve (18) A zloka rAsanA TabAmAM AvI gayo che.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (1pa-11)]. 479 saMvignapAkSika to avazya banavuM. yathAchaMda ke kuzIla vagere kakSAmAM pahoMcavAnI bhUla to kadApi na ja karavI. Avo AdhyAtmika upadeza A zloka dvArA prApta thAya che. ha8 jJAnayogaprAdhAnyane pAMca prakAre samajIe 69 (A) mAtra zAstrAbhyAsane mukhya banAvavAthI saMvignapAkSikanA jIvanamAM jJAnayoganI mukhyatA na jANavI. athavA (B) svayaM zAstro bhaNavA, bIjAne zAstro bhaNAvavA, zAstronuM saMzodhana karavuM, zAstranuM prakAzana vagere karavuM - AvI pravRttinI mukhyatA saMvignapAkSikanA jIvanamAM jovA maLe teTalA mAtrathI "A saMvignapAkSika jJAnayogapradhAna che' - tema na jANavuM. jJAnayoganI mukhyatA nIcenA pAMca paribaLonA mAdhyamathI jANI zakAya. (1) jJAnAvaraNAdi dravyakarma, rAgAdi bhAvakarma ane zarIrAdi nokarma vagerethI bhinnarUpe potAnA AtmAnuM niraMtara avalokana karavuM. paramAnaMdapaMcaviMzatikA prakaraNamAM jaNAvela che ke "nizcayathI potAnA de! AtmAne tuM dravyakarmamukta, bhAvakarmazUnya, nokarmarahita ane caitanyasvarUpa jANa." A saMdarbha pUrve (7/6) at darzAvela hato. tenuM AlaMbana laIne upara mujaba avalokana saMvignapAkSika kare. ajJAnIne to potAno AtmA karmathI ane karmajanya tattvothI saMyuktarUpe-ekamekasvarUpe-tanmayapaNe bhAse che. paNa saMvignapAkSika A tevuM na kare. (2) kukarmane AdhIna banelI potAnI cittavRtti, potAnI cittavRttinA kusaMskAro, potAnI pramAdaparavazatA che. vagerenI niSpakSapAtapaNe, bacAva karyA vagara, goM-niMdAdhikAra Adi karavA dvArA potAnI cittavRttinuM yo saMzodhana-saMmArjana-parimArjana karavuM. (3) potAnI jJAnapariNatimAMthI dehAdhyAsa, IndriyAdhyAsa, rAgAdino adhyAsa vagerene chUTA pADavAno abhyAsa karavAmAM nirantara lIna rahevuM. (4) potAnA jJAnopayogamAM je pArakA zeyapadArthonA AkAro pratibhAse che, te joyAkAronA nimitte je rAgAdi vikRtapariNAmo pragaTa thAya, tene aTakAvavAnA praNidhAnane - saMkalpane vadhu ne vadhu prabaLa karatA rahevuM. (A) te praNidhAnamAM bAdhaka bane tevI pravRttine ane pariNatine tilAMjali ApatA rahevI. tathA (B) vAraMvAra te praNidhAnane yAda karavuM. A banne prakAranI sAvadhAnI vaDe te praNidhAna prabaLa bane. (5) potAnA caitanyasvabhAvanA mAhAbhyanI niraMtara bhAvanA karavI. "mAro caitanyasvabhAva (A) parama niSkaSAya, (B) parama nirvikAra, (C) parama nirvikalpa, (D) atyaMta nirAkula, (E) niprapaMca che. (F) mArA potAnA ja akSaya = kadI na khUTe evA ane ananta = zAzvata AnaMdathI vyApta evo mAro caitanyasvabhAva che. AnaMdanI prApti mane aMdaramAMthI ja thaze. mAro caitanyasvabhAva alaukika che. mAre temAM ja vizrAnti karavI che. traNa lokamAM caitanyasvabhAvathI caDhiyAtI koI cIja nathI. e ja paramArtha tattva che. tene pAmIne, teno Azraya karIne, temAM tarUpa thaIne mAre paripUrNa vItarAga caitanyasvarUpe ja kAyamI dhoraNe pariNamI javuM che." A pramANe potAnA caitanyasvabhAvanA mahimAthI bhAvita thavuM. ra bhAvabhAjananI AvazyakatA che A pAMceya paribaLo athavA pAMcamAMthI koI paNa eka paribaLa dvArA aMtaramAM bhAvabhAsana =
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 480 [ adhyAtma anuyoga sahita e nijasvabhAvanuM bhAna thAya che. tevuM paribaLa "saMvignapAkSikanA jIvanamAM jJAnayoganI mukhyatA che' - tevuM sUcave che. jeNe graMthibheda karelo che, bhAva samyagdarzana jenI pAse vidyamAna che evA saMvignapAkSikane vize A vAta samajavI. dravyasamakita jenI pAse che tevA saMvignapAkSikanA jIvanamAM jJAnayoganI mukhyatAne sUcavanArA A cihno nathI. ahIM to bhAvasamakitavALA saMvignapAkSika kaI rIte potAnA jIvanamAM jJAnayoga pradhAna banAve ? tenI vAta darzAvela che. di jJAnayoganI mukhyatAthI siddhasukha samIpa ra che AvI jJAnayogamukhyatA vaDe ja AvazyakaniyuktimAM jaNAvela siddhapaNuM saMvignapAkSikanA jIvanamAM 9 khUba najIka Ave. tyAM zrIbhadrabAhusvAmIjIe jaNAvela che ke "jIve dIrgha kALathI bAMdhela je rajakaNa vI che te karma kahevAya che. ATha prakAre bAMdhela te karma jeNe bALI nAkhela hoya te siddha kahevAya. "sita che (= bAMdhela) bad (= bALela) cena siddhara' - AvI vyutpatti che. tethI bAMdhelA karmane bALavApaNuM e ja siddhamAM rahela siddhatva che. tene teo meLave che." (15/2-11)
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 481 dravya-guNa-pathAryano rasa + Tabo (1pa/ra-12)]. caraNapatita valI zrAvako, tanudharmA valI jeho re; tehanaI jJAna pradhAna chaI, muninaI be guNa geho re II15/-1ra/ (265) zrI jina. caraNapatita = cAritrarahita, eDavo zrAvaka, valI te tanudharmA hoI = laghudharmAbhyAsI hoI, tehane paNi jJAna, tehi ja pradhAna chaI. munine to bei cAritra kriyA sahita ane jJAna - e beu (guNa=) padArtha (gehotra) sa mukhya chaI. atra AvazyakagAthA - "daMsaNapakkho sAvaya, carittabhaDhe ya maMdadhamme y| haMsArittAvo, samo parovevagni (sA.ni.9961) rUti vavanAnuM jJAnaprathAnatvamavaraNIyam sati bhAva 15/-12aa , caraNazUnyaH zrAvaka: yazca tanudharmAbhyAsAlayo re| tasya jJAnaM mukhyam, munistUbhayaguNanilayo re||15/2-12|| A jJAnamugatAnI bhUmikA che li thI:- je cAritrarahita zrAvaka nAnA nAnA dharmano abhyAsa karavAnuM pAtra bane che, tene ke, paNa jJAna mukhya che. bhAvasAdhu to jJAna ane kriyA banne guNano AdhAra che. (15/2-12) # otsargika-ApavAdika mokSamArgano vicAra & dhyA ja :- sabhyanuM jJAna ane samyam kriyA - A bannenI mukhyatAvALA bhAvasAdhu A to saMpUrNa autsargika mokSamArge rahelA che. zrAvako apUrNa = AMzika autsargika mokSamArge rahelA che. jyAre saMvignapAkSika sAdhu ApavAdika mokSamArge rahelA che. mokSamArganI apUrNatA ke ApavAditA e mukhyatayA jenA jIvanamAM chavAyela hoya temaNe AtmapariNatiyukta jJAnane ane samyagdarzanane mukhya banAvI saMpUrNa autsargika mArgamAM pratibaMdhaka bananArA karmone haTAvavA joIe. A rIte pratibaMdhaka karma dUra thatAM chuM. sAdhaka jIva saMpUrNa autsargika mokSamArge AgekUca karavA mATe samartha bane che. AvuM sAmarthya ApaNAmAM yo pragaTAvavAnI pAvana preraNA prastuta zloka ApaNane kare che. te preraNAne anusaravAthI vizeSAvazyakabhASyamAM varNavela muktadazAnuM sukha najIka Ave. tyAM jaNAvela che che ke "je muktAtmAnuM sukha che, te ja nirupacarita che. kAraNa ke tamAma duHkhono uccheda thatAM te avazya pragaTe che." (15/-12) 1. darzanapakSaH zrAvake, cAritrabhraSTe ca mandadharme c| darzana-cAritrapakSaH, zramaNe prlokaa''kaakssinni||
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 482 [adhyAtma anuyoga sahita AvazyakamAMhi bhAkhiuM, tiNaI gahI jJAna pradhAno re; AcaraNApathi cAlatAM, lahiI jasa bahumAno re .15/2-13ll (266) zrI jina. AvazyakasUtramAMhe (bhAkhiuM=) kahIuM chai, pravacana dvAre prarUpyuM che. teNe grahyuM jJAne pradhAnatvapaNuM, "jJAnameva para mokSa (? mokSavAragama)" () rUtti vayanA AcaraNA patha, te zuddha mArgo, te AcaraNA kriyA vyavahArarUpa mArge cAlatAM, lahIye rI = pAmII, yaza ane bahumAna Ihaloka paraloke sarvathAnIke aneka jJAnano abhyAsaka prANI saghale pUjAI. yataH zlokaH - 'vidvattvaM ca nRpatvaM ca naiva tulyaM kadAcana / svadeze pUjyate rAjA vidvAn sarvatra puujyte||' (cANakyanItizataka-3) 'valIpalitakAye'pi kartavyaH zrutasaGgrahaH / na tatra dhanino yAnti yatra yAnti bhushrutaaH||' ( ) 15/-13 Avazyake bhASitaM tato jJAtaM jJAnaM pradhAnaM re| ne gAvarAya vivaran namatA thazo vadumAna rA5/2-2rUA parAmarza Avaza zlokArtha :- Avazyaka sUtramAM je jaNAvela che, tenAthI "jJAna mukhya che' - evuM ame jANela che. AcaraNAnA mArgamAM cAlatA sAdhu yazane ane bahumAnane prApta kare che. (15/2-13) ja jJAnane AcAramAM vaNIe . AdhyAtmika upanaya :- samyagdaSTinuM jJAna mahad aMze rAgAdi vibhAvapariNAmothI chUTuM paDI cUkela che. tethI ja to rAgAdimAM tanmaya thayA vinA te rAgAdine jANe che. anaMtAnubaMdhI kaSAya gayA eTale ra. 70 mAMthI 69 koTAkoTI sAgaropama jeTalA mohanIyanA vaLagADamAMthI (dabANamAMthI) jJAna mukta thayuM. tIvra rAgAdithI dabAyelo jJAnopayoga ghaNo haLavo thayo eTale ja jJAna samyagu thayuM. mokSamArgamAM AvA che ja samyagu jJAnanI mukhyatA che. 5 zArupAThane popaTapATha na banAvIe paraMtu zakti hovA chatAM svabhUmikAyogya AcAranuM pAlana karavAmAM na Ave to te zAstrabodha paNa popaTapATha jevo banI jAya che. potAne paNa potAnuM jJAna zuSka lAgavA mAMDe che. lokone paNa tenA jJAna che. popaTamAM # ma.mAM 'tiNi' pATha. ko.(1)no pATha lIdho che. * gahI = gRhIta = grahaNa karyuM. AdhAragraMtha - gurjara rAsAvalI. prakAzaka :- orienTala InsTiTyuTa baroDA. je si.+A.(1)+ko. (4+7+8+9) lA.(2)mAM patha' pATha.
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (15/2-13)] 483 uparano bharoso uThI jAya che. potAnA jIvanamAM ahaMkAra, pramAda ane daMbha vagere doSavRMdano praveza thatAM vAra lAgatI nathI. jANI joIne AcAra na pALavAthI potAnuM haiyuM paNa kaThora banatuM jAya che. A Ama vyavahArathI potAnuM jJAna samyajJAnarUpe jaNAvA chatAM te jJAnane mithyAjJAnarUpe pariNamI jatAM vAra dhyA lAgatI nathI. AvuM na bane te mATe potAnI zaktine chUpAvyA vinA ApaNe paMcAcAranA pAlanamAM kaTibaddha banIne dravyAnuyoganI UMDI jANakArI meLavavA satata prayatnazIla banavuM. mokSagAmI mahAtmAnI mulAkAta rada A prakAre suMdara yaza-kIrti meLavIne AtmArthI sAdhaka "(1) akSaya, (2) nirogI, (3) nitya, (4) kalyANI, (5) maMgaladhAma, (6) apunarjanmA evo jIva jyAMthI saMsAramAM punarAgamana nathI tevA | zivAlayane prApta kare che' - A pramANe saMvegaraMgazALAmAM zrIjinacandrasUrie darzAvela rIte siddhazilAmAM pahoMce che. (15/2-13) * paMdaramI zAkhA samApta ...
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 484 (c) ,,. sahiSNutAnA abhAvamAM sAdhanA bIjAnI khAmIne khamI zakatI nathI, khUbIne meLavI zakatI nathI. upAsanA potAnI khAmIne khamI zakatI nathI, AMtarika khUbIne meLavyA vinA rahetI nathI. @ vAsanAmAM be vibhakta zarIranA ekIkaraNanuM AMdhaLuM gAMDapaNa che. upAsanAmAM AtmA ane paramAtmAnA ekIkaraNanuM Tharela DahApaNa che.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ ce TAW]\ ? Tadyah-lasera Tana) pari!!nAtham ( 0% jAnuyogaparijJAna prAdhAnya kahyuM kravyAnayogaparijJAna prAdhAnya , kavyAnuyogaparijJAna prAdhAnya dravyAnuyo, parijJAnuM prAdhAnya 2. bA lAgaparijJAna prAnuM navyAnuyogaparijJAne suyogaparijJAna proga A dravyAnuyogapariNAma Elna h-1316 yogaparijJAna prAdhAnya che 1prAdhAnya dra dravyAnuyogaparijJAna jaina prAdhAnya krama
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-paryAyano thaza 2101-19 dravyAnuyogaparAmarza: zAkhA - 16 dravyAnuyogaparijJAnaprAdhAnyam
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 486 -- TUMkasAra - : zAkhA - 16 : ahIM graMtharacanAnuM prayojana jaNAvela che. A graMtha AtmArthI jIvonA kalyANa mATe prAkRta bhASAmAM = lokabhASAmAM racAyo che. ahIM prAkRtanI vyutpatti jaNAvAyela che. A graMtha samakitIne atyaMta AnaMda ApanAra che. (16/1) A graMtha bhaNavAnI yogyatA gaMbhIraprakRtivALA jIvonI che. tuccha jIvo A graMtha bhaNavAne lAyaka nathI. "yogadaSTisamuccaya' graMthanA saMvAda sAthe A vAta jaNAvelI hovAthI tenuM vajana ghaNuM vadhI jAya che. mATe ApaNe ApaNI prakRti chIcharI hoya to gaMbhIra banAvavI. zudratA vagere bhavAbhinaMdI jIvanA lakSaNo dUra karavA prayatnazIla rahevuM. (16/2) jinezvaranI A vANI tattvanI khANa che. zubhamatine janmAve che. durmatine kApe che. mATe te sarva prakAre AdaravI. prastuta vyAkhyAne "brahmANI" kahIne navAjavAmAM AvelI che te eka mahattvapUrNa bAbata che. "brahmANInuM rahasyodghATana mananIya che. (16/3) atyaMta rasALa evI A dravyAnuyoganI vANIne jaNAvanArA tIrthakarone devo paNa vaMdana kare che. Ama dravyAnuyoga atyaMta AdaraNIya che. (16/4) kevaLIne pratyakSa evo dravyAnuyoga ahIM varNavAyo che. Ama dravyAnuyoganI vAta karavA dvArA kevaLInI ane temanI dezanAnI paNa stuti karavAmAM AvelI che. ahIM dravyAnuyogavicAraNA dvArA samApattiprAptinI je vAta karI che, te hRdayaMgama che. hetu-svarUpa-phalamukhe samApattine varNavela che. samApattinA prasaMgane pAmIne vividha darzanomAM prasiddha cAra prakAranA dhyAnamArga darzAvela che. samApattine lAvanArI bhAvanAne jaNAvI che. dravya-guNa-paryAyathI arihaMtanI potAnAmAM bhAvanA karavAthI vacanAnuSThAna, tenAthI dhyAna, tenA dvArA samApatti, tenA vaDe pakakSeNi, tenAthI ghAtikarmakSaya, tenAthI kevalajJAna maLe che. Ama dravyAnuyoga kevalajJAnanuM mULa che. (16/5) Ama dravyAnuyoganI prAptithI jIva pApanI zreNine toDe che. aMtaraMga puruSArthathI guNazreNi upara caDe che. aMte kSAyika guNone prApta kare che. (16/6) ahIM durjanalakSaNa zleSa alaMkArathI jaNAvela che, te khUba ja rocaka banela che. tathA aMtamAM AdhyAtmika upanayamAM graMthanA niSkarSarUpe nigodathI nirvANa sudhInI jIvanI AdhyAtmika vikAsayAtrAnuM varNana karela che. anaMtakALathI jIvanI rakhaDapaTTInA kAraNo, vividha yogadaSTi tathA guNasthAnakomAM jIvanuM AMtarika mALakhuM, mArgAbhimukha-mArgapatita-mArgAnusArI dazAnuM viziSTa svarUpa, 5 prakAranI labdhi, bhedajJAna, graMthibheda dvArA nirvikalpa svAnubhUti svarUpa samyagdarzananI mahattA, tenI prAptimAM AvatA vidgo, samyagdarzananI durlabhatA, temaja tenI upalabdhi mATenA vividha upAyonuM rocaka varNana, svarUpalInatA dvArA munidazAnuM prAkaTya tathA sva-paragItArtha banI aneka bhavyAtmAomAM zAsanano viniyoga yAvata siddhadazA sudhIno AMtarika mokSamArga citrita karela che. (16/7)
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 487 dravya-guNa-pathAryano rasa + Tabo (14/1)] DhALa - 16 | (samaravI samaratha zAradA ya vara dAyaka devI - e dezI) hive ziSya prazna karaI chaI je "he svAmi ! ehavA jJAnamArga daDhyo, to prAkRta vANIzuM kima grantha kIdho ?" guru kahe che praznottara pratye - Atama arthinaI arthi prAkRta vANI, Ima e maI kIdhI hiyaDaI ulaTa ANI; mithyASTinaI ehamAM mati mUMjhANI, samyagRSTinaI lAgaI sAkaravANI //16/1il (267) AtmArthI je prANI jJAnaruci, sAta va mokSArthine arthi = arthe, (Ima) e meM prAkRta vANII racanA (hiyaDaI ulaTa ANI) kIdhI chaI, samyagU prakAre bodhArthe yataH vAvya - 2 gIrvANabhASAsu vizeSabuddhistathApi bhaassaarslmptto'hm| yathA surANAmamRtaM pradhAnaM divyAGganAnAmadharAsave ruciH / / ( ) punarapi - bAla-strI-manda-mUrkhANAM nRNAM caaritrkaakssinnaam| anugRhArthaM tattvajJaiH siddhAntaH prAkRtaH kRtH|| ( ) prakRtiH saMskRtam, tasmAd bhavam = prAkRtam iti vyutpattiH / mithyAtvI te ajJAnI prANI, (mithyASTinaI ehamAM mati mUMjhANI.) samakita dRSTine e lAgaI) sAkaravANI = sAkara samAna mIThAsanI deNahArI", ehavI vANI chAM. mithyAtvI te rogarahita chaI, tehane rogakArI, sacivaMtane hitakArI../16/1 * dravyAnuyopirAmarza * zAha - 6 (mAchadra) AtmArthikRte prAkRtagirA prabandho'yaM kRta utsAhAt / mithyAdRSTimatiratra mUDhetarasya sitaatulyaa||16/1|| * ko.(2)mAM "arthe' pATha. # ko.(9)si.mAM "miM' pATha. je pustakomAM "lAge' pATha. A.(1)+ko.(7)llA.(2)no pATha lIdho che. * deNahArI = denAra, devAne Icchaka juo "AnaMdaghana bAvIsI' upara jJAnavimalasUrikRtastabaka (prakA. kauzala prakAzana, amadAvAda) tathA paDAvazyakabAlAvabodha (taruNaprabha AcAryakRta) iparAmarza
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 488 [ adhyAtma anuyoga sahita * adhyAtma anuyoga che % lokabhASAmAM racanAnuM prayojana , zlokArtha:- AtmArthI jIva mATe prAkRta bhASAmAM A prabaMdha utsAhathI racelo che. AmAM mithyAdaSTinI mati mUDha thaI jAya che. jyAre samyagdaSTine to A vANI sAkara jevI mIThI lAge che. (16/1) # zAstravacano madhurA lAgavA agharA # AdhyAtmika upanaya - "zAstravacano mithyASTine vyAmohakAraka hoya che, samyagdaSTine mAdhuryadAyaka vyA hoya che' - AvuM jANI ApaNane pramANabhUta zAstravacano madhura lAge tevI bhUmikAne ApaNe taiyAra karavI. bIjAne lAgu paDatA zAstravacano gamavA sahelA che. paraMtu potAne lAgu paDe tevA zAstravacano PSd gamavA agharA che. tapa karavAnI ruci na dharAvanAra jIvane "sAdhue roja ekAsaNuM karavuM joIe - AvuM dazavaikAlikasUtranuM vacana gamavuM agharuM che. vaiyAvacca na karanAra ALasu jIvane "vaiyAvacce apratipAtI guNa che - AvuM pUrvokta (15/1-6) oghaniyukti tathA puSpamAlA graMthanuM vacana AnaMdadAyaka banatuM nathI. pramAdI ane pramAdanI ruci dharAvanAra evA jIvane "pramAvo mRtyu - A adhyAtmopaniSad (ajainagraMtha) granthanA vacana upara jaladIthI vizvAsa besato nathI. uzruMkhala mativALA jIvane "sAjJA vAM gun vivAraLIyA' - A raghuvaMza kAvyanuM vacana prAyaH gamatuM nathI. mAyAvI jIvane "mAyA e vA to mokSarUpI velaDIne bALanArI Aga che' - AvuM adhyAtmasAra zAstranuM vacana sAMbhaLIne AnaMda thato nathI. Si AtmajAgRtinA baLathI mokSa sulabha che AvuM ApaNA jIvanamAM banI na jAya tenI jAgRti rAkhavI. tathAvidha AtmajAgRtinA baLathI vairAgyakalpalatAmAM sAbita karela siddhasukha sulabha bane. tyAM siddhAtmAmAM sukhanI siddhi karavA mATe jaNAvela che ke "siddhone dehadhAraNa karavA svarUpa janma nathI hoto. janmasvarUpa kAraNa na hovAthI tenA kAryabhUta ghaDapaNa ane mota paNa teone nathI hotA. janma-jarA-maraNano abhAva hoya tyAre roga -zoka-bhUkha-tarasa Adi sarva duHkhano uccheda thAya che. tethI siddhone sukha hoya che." (16/1)
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + Tabo (19/2)] guru pAsai zIkhI, artha ehanA jANI, tehanaI e dejyo jehanI mati navi kANI; laghunai naya detAM hoi arthanI hANI, yogadRSTisamuccaye ehavI rIti vakhANI / / 16/2aa (268) eTalA mATe sadguru pAse = gItArtha saMge, (zIkhI) ehanA artha (jANI=) samajIne levA, jima guruadatta e doSa na lAgaI. zuddha vANI, te gurusevAI prasanna thAi. tehane - tehavA prANIneM, e zAstrArtha (dejyo =) Apavo, jehanI mati kANI = chidrALI na hoI. chidrasahita je prANI tehane sUtrArtha na devo. = kANuM bhAjana, te pANImAM rAkhII tihAM sudhI bharyuM disai, pache khAlI thAI. ane laghune paNi nayArtha detAM arthanI hANI (hoI=) thAI. te mATe suruci jJAnArthine ja devo paNa mUrkhane na ja devo. ehavI rIta yogadaeNSTisamuccaya granthe vakhANI chai varNavI chaI haribhadrasUrijIye. 16/2/ parAmarzaH = - gurugamata etadartho jJeyo nizchidrebhyo deyo'yam / tucchadAne'rthahAni: yogadRSTisamuccaya uktA / / 16/2 // 489 - prastuta prabaMdhanA arthane gurugamathI jANavo ane nizciMdramativALA jIvane prastuta graMthano artha Apavo. 'tuccha prakRtivALA jIvane prastuta prabaMdhanA arthane ApavAmAM Ave to arthanI hAni e A pramANe yogadaeNSTisamuccaya graMthamAM jaNAvela che. (16/2) thAya' dhyA adhyayanakSetre utsarga-apavAdano vicAra Col rA sa pustakomAM 'samuccaya' pATha. A.(1)no pATha lIdho che. temAM pANI rAkhaI. bhA ke upanaya :- potAnI jAte zAstra vAMcavAnA badale gurugamathI zAstrone bhaNavA utsargamArga che. A mULabhUta mArga che. paraMtu mudraNano jamAno AvyA pachI yogya jIvone guru bhagavaMto e. sAme cAlIne te te zAstro jAte vAMcavAnI rajA ApatA paNa dekhAya che. A utsargamArga nathI paNa apavAdamArga che. A apavAdamArge bhaNatA ziSyoe potAnA zaMkita arthane guru pAse niHzaMkita banAvavA joIe. tathA anuprekSA karavA dvArA potAne sphurelA navA padArthane paNa guru mahArAjane jaNAvavA dvArA yo tene gurugamathI vadhAre spaSTa ane asaMdigdha banAvavA joIe. Ama autsargika ke ApavAdika mArge zAstrAbhyAsa karatA vartamAnakAlIna AtmArthI jIvoe uparokta rIte jJAnanuM pariNamana karI yogya jIva sudhI zAstrIya padArthone pahoMcADavAnI potAnI javAbadArIne adA karavAmAM kyAreya paNa kaMTALo rAkhavo ]]
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ adhyAtma anuyoga sahita 490 nahi. tathA kalikALanA jaDa-vakra evA jIvone joIne hatAza thavAnA badale, temanA doSo dUra thAya tevA prakAranI vyaktigata preraNA karI, temanI yogyatAne vikasAvI te te bhUmikAne yogya evA te te graMthone bhaNAvavAnI udAratA paNa guru bhagavaMte avazya keLavavI joIe. dai * mAcAvIne mAyA choDAvavI t tethI je ziSya avinIta hoya tene vinIta karavA mATe gurue prayatna karavo. vigaI, mIThAI, phrUTa, pharasANa vageremAM Asakta evA ziSyane vigaI vagerenI Asakti choDAvavA mATe gurue preraNA karavI. jhaghaDo karanAra ziSyane kSamA rAkhavA, mAMgavA ane ApavA mATe utsAhita karavA. temaja mAyAvI ziSyane mAyAnA nukasAna samajAvI, mAyA-daMbha-ADaMbara-kapaTa-bakavRtti choDAvavA mATe ullasita karavA. A rIte ayogya ziSyane yogya banAvI te te avasare tevA tevA graMthono abhyAsa gurue karAvavo. * ....to zrutaparaMparA avicchinna bane Ta . jo potAnA adhikAra-pada-sattA vagere tarapha najarane rAkhavAnA badale kartavyapAlana tarapha guruvarga -vaDIlavarga potAnI dRSTine kendrita kare tathA Azritavarga paNa guru, vidyAguru vagerenI bhakti, vinaya vageremAM ullasita banI zAstrAbhyAsa kare to zrutanI paraMparA avicchinna bane. A rIte zrutaparaMparAne akhaMDa banAvavAno AdhyAtmika saMdeza ahIM sahu koIe potapotAnI bhUmikAmAM rahIne grahaNa karavA yogya che. zrutaparaMparAne akhaMDa banAvavAthI zrAvakaprajJaptimAM tathA saMvegaraMgazAlAmAM darzAvela siddhasukha sulabha bane. tyAM jaNAvela che ke '(1) rAgAdino abhAva hovAthI, (2) janmAdino asaMbhava hovAthI tathA, (3) pIDAno viraha hovAthI kharekhara siddha bhagavaMto pAse zAzvata sukha raheluM che.' (16/2)
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 491 dravya-guNa-pathAryano rasa + Tabo (14/3)] sAmAnya ma jANo, e to jinabrahmANI, bhalI pari sAMbhalo e, tattvarayaNanI khANI; e zubhamati mAtA, durmati velI kRpANI, e zivasukha-surata-phala-rasa-svAda-nisANI /16/3 (269) ane e navArtha vyAkhyAnane "sAmAnya" ema ma jANo. e to jinapraNIta brahmANI. 2 yataH - "bhagavatA zrIRSabhadevena brAjhyAH dakSiNakareNopadiSTA, sA 'brahmANI' ityucyte|" bhalI pari sAMbhalo = dhAro, tattvarUpa je ratna, tehanI e khANI chaI = utpattisthAnaka che chaI. e zubhamati = bhalI je mati, temanI mAtA chai rUDI matinI prasavanahArI. duramati mithyAtvAdi, tadrupa je velI, tehane chedavAne kRpANI tulya chaI. e zivasukha te mokSa sukha, tadrupa je surataru = kalpavRkSa, tehanA je phaLa (rasa), tehano je svAda, tehanI nizAnI chaI, yAdagArI chaI mokSa sukhanI. 16/3 ke tyAM memAM vadhata, nina brahmA' tattvaratnaniHA - zubhamatijananI durmativallIkRpANI zivakaghRNiH / / 16/3 / / svalpAM memAM parAmarza: thI tA:- "prastuta vANI sAmAnya che' - evuM tame jANatA nahi. kAraNa ke jinezvara bhagavaMte racela A to brahmANI che, tattvaratnanI khANa che, zubhamatinI janaka che, durmatirUpI velaDIne kApanArI A charI che ane mokSasukhanI nizAnI che. (16/3) dayA ja zabadabakSamAMthI parabrahma tarapha Amira upanaya :- dravyAnuyogagocara vANIne brahmavANI, tattvarakhANa vagere svarUpe darzAvavA dvArA ahIM "brahmatattva, tattvaratna, prazasta prajJA, durbuddhiviccheda, zivasukhAsvAda vagerenI kAmanAvALA jIvoe atyaMta AdarapUrvaka prastuta dravyAnuyogavANIno sarva prakAre abhyAsa karavo joIe" e. - tevuM sUcana graMthakArazrI dvArA prApta thAya che. prastuta dravyAnuyogavANI zabdabrahmasvarUpa che. "zabda brahmamAM niSNAta thayela sAdhaka para brahmane prApta kare che' - A pramANe mahAbhArata, tripurAtApinI upaniSat, S maitrAyaNI upaniSat tathA brahmabiMdu upaniSat graMthamAM jaNAvela che. tathA kAtrizikA prakaraNamAM jaNAvela vA che ke "te zabdabrahmathI sAdhaka para brahmane meLave che. tethI te mujaba atyaMta AdarathI zabdabrahmasvarUpa che. prastuta brahmANI dravyAnuyogavANIno abhyAsa karavAthI parabrahmanI prApti sulabha bane che. zabdabrahmasvarUpa te dravyAnuyogavANInA abhyAsanA baLathI AtmArthI sAdhaka samarAdityakathAmAM darzAvela paramapadane jhaDapathI meLave che. tyAM zrIharibhadrasUrijIe jaNAvela che ke "paramapada = mokSa to (1) sarvaprapaMcazUnya, (2) AtmasattAmAtrasvarUpa tathA (3) anaMta AnaMdamaya che." (16/3) si.lI.(2+4)+ko.(7+9+10+11)mAM "saMbhAlo pATha. 4 pustakomAM "e' nathI. ko.(4)mAM che.
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 492 [ adhyAtma anuyoga sahita ehanaI supasAI ubhA joDI pANi, sevaI nara-kinnara-vidyAdhara-pavipANi; e amiya dRSTithI jehanI mati siMcANI, temAMhi ullasaI suruci velI kamANI /16/4 (270) ehane supasAyaI = ehanA vANInA prasAdathI ubhA pANi joDI = hAtha joDI (sevaI ) sevA kare che. sevAmAM bhaktivaMta nara te cakravaryAdika, kinnara te vyaMtarAdi, vidyAdharAdika ane pavipANi = Indra pramukha keI devatAnI koDA koDI. e amRtadRSTithI je bhavya prANI buddhivaMtanI mati siMcANI, te mati nava pallavapaNAne pAmI, tehamAMhe = tehanA hRdayakamaLamAMhe (ullasaI ) ullAsa pAmI. (suruci=) bhalI ruci rUpa je velI, Age mithyAtvAdisaMsarge karamANI huMtI paNi zuddha naiyAyikI vANI sAMbhaLIne ullAsa pAmII chaI. 16/4ll parAmarza:: eta STEE ra etatkRpayA pANI pidhAya sevate naraM pvipaanniH| etatsudRSTisiktA sumatiAnA'pi sursaalii||16/4|| zlokArtha :- prastuta dravyAnuyogavANInA prasAdathI Indra paNa be hAtha joDIne prastuta vANInA prakAzaka evA manuSyanI sevA kare che. tathA karamAyelI sumati = sanmati paNa prastuta dravyAnuyogavANInI - amRtadaSTithI siMcAyelI surasALa banI jAya che. (16)4) dravyAnuyogathI sanmatino udaya ja AdhyAtmika upanaya :- mithyAtvanA saMparkathI sanmatino nAza thAya che. ane dravyAnuyoganA saMparkathI (1sanmati abhyadayane pAme che. tethI "AtmArthI jIve atyaMta AdarapUrvaka dravyAnuyogagocara vANIno abhyAsa karavAmAM sadA lIna banavuM joIe - AvI AdhyAtmika sUcanA ahIM prApta thAya che. siddhono AnaMda asAMyogika che che A sUcanAne anusaravAthI AtmArthI sAdhaka paMcasUtramAM jaNAvela siddhasvarUpane jhaDapathI meLave che. o tyAM jaNAvela che ke "te siddhAtmA (A) zabdazUnya che, (B) rUpazUnya che, (C) gaMdhazUnya che, (D) rasazUnya, (E) sparzazUnya che. temanI sattA = vidyamAnatA (1) arUpiNI che, (2) anitthasthasaMsthAnavALI che, che (3) anaMtasAmarthyavALI che, (4) kRtakRtya che, (5) sarvapIDArahita che, (6) sarvathA nirapekSa che, (7) simita = sthira che, (8) prazAMta che, (9) asAMyogika = svAbhAvika AnaMdasvarUpa che. tethI ja te AnaMda zreSTha manAyela che." (1/4) A.(1)mAM "surakinnara...' pATha. 8 lI.(1)mAM "pati azuddha pATha.
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa +Tabo (1/5)]. 493 bahu bhAva ja ehanA jANaI kevalanANI, saMkhepaI e to gurumukhathI kahANI; ehathI saMbhArI jinaguNa zreNi suhANI, vacanAnuSThAnAM samApatti paramANI 16/pA (271) ehanA bahu bhAva chaiM. Uje kevaLajJAnI tehi ja ehanA bhAva saMpUrNa jANaI; paNi sAmAnya chamastha jIva ehanA bhAva saMpUrNa na jANaI. te mATaIM (to) saMkSepathI e meM gurumukhathI sAMbhaLI hatI, tehavI kahavANI kahatAM vacanavargaNAiM AvI, tima kahaI chI. (ehathI saMbhArIeehija dravyAnuyoga vicArI kriyAmArgamAMhe paNi (jinaguNazreNi suhANI) Adipravartaka bhagavaMtadhyAnaI bhagavaMtasamApatti huI. teNe karI sarva kriyA sAphalya :hoI. u 2 - smina havayastha sati dayasthatattvato munIndra tiA hRdayasthite ca tasmin niyamAtsarvArthasaMsiddhiH / / (SoDazaka - 2/14) cintAmaNiH paro'sau teneyaM bhavati samarasApattiH / saiveda yonimAtA nirvApaprakA prokTo || (SoDazava - 2/11) samApattilakSaNaM cedam - maNerivAbhijAtasya kssiinnvRttersNshym| tAtsthyAttadaJjanatvAcca samApattiH prkiirtitaa|| (dvA.dvA.20/10) vacanAnuSThAnaI samApattiparNa (paramANI=) pramANa caDhI(=pariNamI).16/pA asyA bhAvAn pazyati kevalI lezato hyuktA shruteym| tato jinaguNasmRtyA vacanakarmasamApattiH syAt / / 16/5 / / evokAra - prastuta dravyAnuyogaviSayaka vANInA bhAvone to kevalajJAnI ja sAkSAt jue che. tethI aMzataH sAMbhaLelI prastuta vANI ahIM mArA dvArA kahevAya che. tethI jinezvara bhagavaMtanA guNonuM smaraNa rama karavA dvArA vacanAnuSThAnathI samApatti prApta thAya che. (16/5) a AtmavicAradazA keLavIe Athami upanaya - koI paNa pravRtti karatI vakhate AtmArthI sAdhake "zuM karavAnI mane jinAjJA (0 prApta thayela che ?', "huM je kArya karuM chuM te jinAjJA mujaba che ke nahi ?', "kArya karavAnI pAchaLa, ke kArya karyA bAda mArA bhAvo jinAjJA mujaba rahe che ke nahi ?', "bhagavAnanI AjJA pALavA mATe A pustakomAM "ja nathI. ko.(6)mAM che. je pustakomAM "saMkhavaI pATha. A.(1)no pATha lIdho che. je A.(1)mAM "kahaivANI" pATha. lA.(2)mAM "kahAvANI' pATha. pustakomAM "kahavAlI" ko. (9)+si.no pATha lIdho che. 8 lI.(1)mAM "kahavANI' pATha. pustakomAM "te' pATha azuddha che. B.(1)mAM "je pATha. * pustakomAM "dhyAne pATha. A.(1)no pATha lIdho che. "sarva" pada pustakomAM nathI. ko.(10) + A.(1)mAM che. * pustakomAM ".. thiiiAda pATha. dha.mAM "siddhasampatti pATha. IparAmarzaH asyA
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 494 [ adhyAtma anuyoga sahita ja A kAma huM karuM chuM ne !", "A kArya karavAnI pAchaLa lokaraMjana karavAnuM ke sastI prasiddhi meLavI levAnuM laukika valaNa to raheluM nathI ne ?' - ItyAdi vicAra madhyasthapaNe, prAmANikapaNe avazya karavo. A / dhyAnayoga dvAdazAMgIno sAra che. A rIte vicAradazA keLavavAthI jIvanakendramAM - hRdayakendramAM jinezvara bhagavAnanI pratiSThA thAya che. tenA prabhAvathI vacanAnuSThAnanI bhUmikA sAdhakamAM taiyAra thatI jAya che. tenAthI je dhyAna utpanna thAya che, te dhyAna dvAdazAMgIno sAra che. upamitibhavaprapaMco kathA graMthamAM zrIsiddharSigaNivare A aMge jaNAvela che ke "he suMdara ! poMDarika ! vizuddha ane ekAgra cittasvarUpa dhyAna uttama hovAthI prastuta samasta dvAdazAMgIno sAra dhyAnayoga che. paraMtu te zuddha hovo joIe. (arthAta Arta-raudra dhyAna nahi, paNa atyaMta nirmala dharma-zukala dhyAna ja ahIM dvAdazAMgInA sAra rUpe abhimata che. tathA Avo) zuddha dhyAnayoga ja mumukSue sAdhavA yogya che." rAga choDo to dhyAna Take ; tathI te zuddha dhyAna rAgasvarUpa pavananI gerahAjarImAM sthira thAya che. A aMge bhAvaprAbhRta graMthamAM TA kuMdakuMdasvAmIe jaNAvela che ke "jema garbhagRhamAM pavananI samasyAthI mukta banelo dIvo nizcalapaNe saLage che, tema rAgarUpI pavanathI zUnya dhyAnadIpaka paNa nAbhikamalamAM ( garbhagRhamAM) prakAze che, [, AtmasvarUpane - paramAtmasvarUpane prakAzita kare che. A ja abhiprAyathI dazAzrutaskaMdhamAM jaNAvela che ke "oja = rAga-dveSavirahita cittane sArI rIte meLavIne sAdhaka dhyAnane sArI rIte (= sthiratApUrvaka) ) kare che." dazAzrutaskaMdhacUrNimAM "oja' zabdanI je vyAkhyA karI che te mujaba ja ame ahIM dazAzrutaskaMdhanI 6 gAthAnA pUrvArdhano anuvAda upara karela che. te sthira dhyAnathI kSapakazreNinI yogyatA tathA ahIM darzAvelI samApatti = bhagavatatulyatAprApti thavAnI yogyatA paNa taiyAra thatI jAya che. hAsamApattinA zikhare pahoMcIe te che. A rIte pravartavAthI zuddhAtmasvarUpamAM rahevAno lAbha maLe che. tethI samAdhitaMtramAM digaMbara devanandIe (= pUjyapAdasvAmIe) jaNAvela che ke "te paramAtmasvarUpamAM bhAvanA karavAthI "te paramAtmA huM chuM - AvA saMsArane pAmelo sAdhaka vAraMvAra vizuddha AtmasvarUpamAM ja rahevAnA daDha saMskArathI avazya AtmAmAM sthiratAne meLave che." paraMtu citta jo kAma-krodhAdi bhAvomAM gaLADUba hoya to bahArathI "roDa - evuM raTaNa karavAthI samApattino lAbha nathI ja thato. A bAbata anyadarzanIone paNa mAnya che. tethI ja sAyaNasaMhitAbhASyamAM bhagavadAcArye kahela che ke jyAM sudhI kAmavAsanA vagere zatruo jIvomAM rahe che, tyAM sudhI paramezvarano jIvomAM praveza thato nathI. tethI kAma-krodhAdi bhAvone dUra karIne upara jaNAvela paddhati mujaba samApattinA zikhare pahoMcavAnI pAvana preraNA A zloka dvArA ApaNane prApta thAya che. te samApattinA baLathI dravyalokaprakAzamAM varNavela siddhasvarUpa khUba ja najIka Ave che. tyAM upAdhyAya zrIvinayavijayajIe virodhAbhAsa alaMkAramAM siddhasvarUpa A rIte jaNAvela che ke "siddhAtmAo (1) rUpazUnya hovA chatAM prakRSTa rUpane (= AtmasvarUpane) prApta kare che. zuddhAtmasvarUpanI prAptithI teo svayaM prakRSTa banela che. (2) svayaM anaMga = dehazUnya hovA chatAM anaMgano = azarIrI kAmadevano droha karanArA che. (3) teo anaMta akSaravALA = kevalajJAnavALA hovA chatAM tamAma vargone (= akSarone) choDI dIdhA che." (16/5)
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 495 dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (16/6)] ehathI savika jAI pApazreNi ujANI, guNazreNi caDhatAM lahaI mugati paTarANI; ghanaghAti karmanaI pIlaI jima tila ghANI, niramala guNa ehathI pAmiA bahu bhavi prANI 16/(272) ehathI sarva je pApanI zreNi, te ujANI = nAThI jAI. guNazreNi caDhatAM lahaI = pAmaI, 2 mugati rUpa paTarANI prate ghanaghAtI sakala karmane pIle, jima ghANI tala pIlAI, tima karmakSaya thAI. aneka kSAtyAdika nirmaLa guNa (ethI) pAmai, (bahu) bhavi prANI = nirmaLa vItarAgavacanano AsthAvaMta je jIva. I16/6ll / tato'pi sarvA'ghavRndanAze guNazreNirohAd muktim| labheta ghAtikSayeNa nirmalaguNamata eti bhavyaH / / 16/6 / / to parAmarza: samApattithI muktiprApti vika :- samApattithI paNa tamAma pApanI zreNino nAza thatAM guNazreNinuM samArohaNa karavAthI ghAtakarmanA kSaya vaDe bhavyAtmA muktine prApta kare che. Ama samApattithI bhavya jIva nirmaLa guNane , prApta kare che. (16/6) # ApaNA bhagavatravarUpane pragaTAvIe . miNa niyA- dareka AtmArthI jIvanuM mukhya dhyeya mokSa che. tamAma kSAyika guNonI prApti eTale mukti. pracura karma vagerenA lIdhe A bhavamAM te kadAca na maLe to paNa tamAma kSAyopathamika " guNono vaibhava to A bhavamAM prApta thavo ja joIe. kSAyika ane kSAyopathamika tamAma guNonI prAptinuM A amogha sAdhana paramAtmasamApatti che. tethI mumukSu jIve niraMtara "mArAmAM bhagavAnanuM svarUpa rahela che. " nizcayathI huM bhagavAna ja chuM. mArA bhagavasvarUpane pragaTa karavAmAM avarodha karanArA haThIlA karmone ! mAre jhaDapathI haTAvavA ja che' - A pramANenI bhAvanAthI bhAvita thaI samApattine meLavavA mATe AdarapUrvaka e prayatnazIla rahevuM. AvI samApattine meLavavA mATe ja prastuta dravyAnuyoganA jJAnano upayoga karavAno A che. AdhyAtmika upanayAdithI garbhita rIte dravyAnuyogano UhApoha karI vacanAnuSThAna ane samApatti | dvArA muktimahelanA zikhare jhaDapathI pahoMcavAnI pAvana preraNA ahIM thAya che. daka avasare zAstrasaMnyAsa grahaNa karavo . paraMtu anarapadanI = zabdAtItadazAnI = siddhapadanI kAmanAvALA AtmArthI sAdhakoe granthanA 8 lI.(1)mAM "saba" pATha. ko.(9)si.mAM "pAmyA" pATha.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 496 [adhyAtma anuyoga sahita akSaromAM zabdomAM kyAreya vyagra na thavuM tathA zabdonI gADha pakkaDa paNa na rAkhavI. zAstrapAThano AdhAra laIne saMgharSo na karavA. mULa vAta bhagavatsamApattine meLavavAnI che. tene avazya jhaDapathI pragaTAvanArA zukladhyAnane pragaTAvavAnuM che. "deha-Indriya-mana-vacana-karma vagerethI Atmatattva nirALuM che' - A mujaba tattvavijJAna dvArA te zukladhyAna janme che. tathAvidha tattvavijJAna upalabdha thAya to zAstrasaMnyAsane svIkArIne bhagavatsamApattimAM lInatAnuM ja saMpAdana karavuM. A ja abhiprAyathI yogapradIpa graMthamAM jaNAvela che ke "tattvanI upalabdhi mATe graMthono abhyAsa karIne jyAre tattvajJAna prApta thaI jAya tyAre prAjJa sAdhaka, jema dhAnyArthI tRNa-paryAdine choDe tema, saMpUrNatayA graMthone choDe.' tripurAtApinI upaniSaddhAM paNa jaNAvela che ke "jJAna-vijJAnamAM tatpara prAjJa sAdhaka graMthano abhyAsa karIne saMpUrNatayA graMthane choDI de, dhAnyagrahaNa bAda dhAnyazUnya choDane dhAnyArthI choDe tema." yogazikhA upaniSaDmAM paNa kahela che ke potAnI buddhithI e jIvo zAstrarUpI jALamAM paDe che, phasAya che. tethI mUDha bane che. svAtmaprakAzAtmaka te Atmatattva zuM mAtra zAstrathI prakAzita thAya ?" arthAtu na ja thAya. mahopaniSamAM paNa jaNAvela che ke "(dahAtmabhedaMI vijJAnavALA) vivekI jIvone zAstra bhArarUpa che.' A vacano ahIM yAda karavA. A aMge adhika (d nirUpaNa ame tAtrizikA prakaraNanI nayalatA vyAkhyAmAM karela che. AtmasvabhAvanuM mAhAsya pragaTAvIe : rae ahIM A bAbata paNa khyAlamAM rAkhavI ke - "rAga-dveSAdigUnya evuM ApaNe AtmasvarUpa jenA A dvArA sadhAya te mokSasAdhaka sAdhanA kahevAya' - A vyAkhyA mujaba, popaTapAThanI jema zAstranA paThana -pAThana vagerenuM je vyasana hoya teno sAdhanA tarIke bilakula svIkAra na ja karavo. nija nirmalasvarUpane rI sAdhavA mATe sauprathama ApaNA AtmAmAM zuddha caitanyasvabhAvanuM mAhAsya pragaTAvavuM. (1) "mAro AtmA upAdhizUnya che, ananta AnaMdathI paripUrNa che, AkuLatA-vyAkuLatA vinAno che, parama zAMta che, zuddha caitanyano akhaMDa piMDa che' - A pramANe AtmasvabhAvano mahimA-rasa-ruci-zraddhA-AsthA aMtaramAM pragaTAvIne (2) judA-judA svabhinna zeya padArthonI sanmukha satata vahevAnA lIdhe vikendrita banelA potAnA cittavRttipravAhano tiraskAra karavo. tathA (3) ATalA kALa sudhI mUDhatAthI bahirAtmapaNe pariNamelI potAnI jAta pratye dhikkArano, gahano bhAva avazya karavo. A traNa kArya karyA bAda potAnI cittavRttino pravAha je rIte zuddha caitanyanI sanmukha ja rahe te ja rIte svAdhyAya (= svanuM nirIkSaNaparIkSaNa-parizIlana) vagere yogone ArAdhavA. manamohaka para padArthono ke rAga-dveSAdi para pariNAmono ApaNA jJAnamAM pratibhAsa thAya to paNa tenI upekSA karavI, temAM ruci na karavI, tenuM lakSa na rAkhavuM. anAtma cIja upara dhyAna na ApavuM. A rIte aMtaraMga upayoganuM vaheNa vahevaDAvavAmAM Ave to ja samyagdarzana-jJAna-cAritranI niSpatti saMbhave. bAkI (= uparokta traNa bAbatanI upekSA karIne) mAtra popaTapAThanI jema vadhu ne vadhu zAstrono abhyAsa vagere karavAmAM Ave to tenA nimitte ahaMkAra, mahattvAkAMkSA, rasagArava-RddhigArava-zAtAgArava vagerenA vamaLamAM zAstrapAThIne kheMcI jatAM vAra na lAge. to upayogane cokhkho karIe : A rIte AMtarika samajaNa meLavIne AtmArthI sAdhaka bhagavAna (1) sauprathama potAnA upayogane (A) aMtarmukha karavAmAM, (B) virakta banAvavAmAM, (C) prazAMtapaNe pariNAvavAmAM, (D) nirmalasvarUpe
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 497 } dravya-guNa-5yAyano rAsa + Tabo (16/6)] anubhavavAmAM ane (E) svakendrita karavAmAM utsAha-umaMgapUrvaka maMDI paDe te khUba ja jarUrI che. A rIte potAnA upayogane pAMca svarUpe pariNAvIne (2) potAnI bhUmikAne ucita evA paMcAcAra pAlana vageremAM parAyaNa rahevuM. tathA (3) sthirA-kAMtA-prabhA-parA A pAchalI cAra yogadaSTinuM baLa vadhAravAmAM dhyA lIna rahevuM. che vidhi-nidhithI muktisvarUpa che - A traNeya paribaLonA sahAre zrIranazekharasUrijIe guNasthAnakakramArohamAM varNavela mukti jhaDapathI 3. pragaTa karI levI. tyAM bauddha, naiyAyika-vaizeSika, tridaMDI, paurANika, vAmamArgI vagerenA matano niSedha karIne jainadarzanasaMmata muktinuM svarUpa A mujaba darzAvela che ke - "sarvajJa bhagavaMto muktine (1) zuM atyaMta abhAvarUpa, (2) jaDatArUpa, (3) AkAzanI jema sarvavyApI, (4) punarAvRttine dhAraNa karanArI yo ane (5) atyaMta viSayasukhavALI mAnatA nathI. paraMtu sarvajJa bhagavaMtoe kahela che ke vidyamAna jJAnasvarUpa AtmAnI nirmaLatAthI prApta thayela samyagdarzana, jJAna Adi guNanA samUhathI saMsAramAM advitIya sArabhUta, 01. atyaMta atIndriya sukhAnubhavanA sthAnarUpa ane punarAgamanarahita mukti che." (16/6)
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 498 [ adhyAtma anuyoga sahita khalajana jo emAM dveSa dharaI abhimANI, to paNi sajjanathI ehanI khyAti macANI; guNa maNi rayaNAyara jagi uttama guNaThANI, jasa dii guNi sajjananaI saMgha anaMta kalyANI I/16/chA (273) khalajana te nIca jana, (jo) ehamAM dveSa dharaspe, yata: vartanakSam - nauzca khalajihvA ca prtikuulvisrpinnii| janapratAraNAyaiva dAruNA kena nirmitA ? / / (sUramupvatnI-rU9/ra0, vitAmRtadhUpa-10) rUti varnAkSA| je abhimAnI chaI (te) potAnuM bolyuM mithyAtvAdika mUkatA nathI. to paNi sajjananI saMgatithI eha vANIne khyAti te prasiddhatApaNuM, macANI = vistArapaNAne pAme che. guNamaNi = guNarUpa je maNi, tehano ratnAkara te samudra, (jagi=) jagamAMhe te uttama guNathAnaka che. guNi jana je satsaMgatika prANI, tehane yazane deNahArI, ehavI je vANI te sajjananA ane anaMta kalyANI saMghane mArI yaza susaubhAgyanI ApaNahArI evI bhagavadvANI chaI. ./16/. khalo'tra dveSTi mAnAd yadi tathApi sajjanato'syA: khyaatiH| parAmarza guNamaNijaladhiriheyaM gunni-sujn-sngghyshodaatrii||16/7|| che sajjano guNagrAhI che zlokArtha :- jo ahIM abhimAnanA kAraNe durjana vaiSa kare to paNa sajjanothI A graMthanI khyAti ja thaze. tathA jinazAsanamAM A dravyAnuyogavANI to guNamaNinA sAgara samAna che. te guNijanane, sajjanane zA ane saMghane yaza-kIrti Ape ja che. (16/7) A kadaranI bhUkha choDI, kadaralAyaka kAma karIe . AdhyAtmika upanaya :- (1) "durjano niMdA karaze" - evA bhayathI sArA kAma kadApi choDavA nahi. (2) A AdaranI ane kadaranI bhUkha rAkhyA vinA AdaralAyaka ane kadaralAyaka evA svabhUmikAyogya satkArya karavAmAM A parAyaNa rahevuM - e ja sajjanonuM AgavuM lakSaNa che. tathA anya sajjananA AdaralAyaka ane kadaralAyaka ] satkAryanI kadara karavAnuM ApaNe kadApi cUkavuM nahi. Avo AdhyAtmika saMdeza A zloka dvArA grahaNa karavo. ra graMthaniSkarSa , - have graMthaaMtargata pariziSTarUpe A graMthano niSkarSa batAvAya che. anAdi kALathI A mUDha jIva potAnAthI bhinna vastune vAraMvAra yAda karatAM-karatAM potAne ja sAva bhUlI gayo. tethI te bhUlAyelA AtmAne yAda karavA mATe tathA zAstrabodhanA prakarSa mATe anubhavamArga
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + To (16/7)] 499 dekhADAya che. tethI he jIva ! tuM Ubho thA, A prabaMdhane bhaNa, tathA tuM tane ja anubhava.(yugma zlokArtha) meM tAttvika AtmasAkSAtkArano AMtarika mArga tamAma dravya-guNa-paryAyomAM potAnA AtmA sivAyanA pudgalAdi paradravyomAM, jJAnAdi sivAyanA rUpAdi paraguNomAM tathA siddhatvAdi sivAyanA zarIrAkRti vagere paraparyAyomAM ja atyaMta upAdeyabuddhithI ane tanmaya banIne teno ja A jIve aneka vAra anubhava karyo. jema ke (1) 'huM jADo chuM, pAtaLo chuM, goro chuM. huM Ubho chuM, jAuM chuM, UMghuM chuM.' - ItyAdi svarUpe paudgalika dehadravyanA tAdAtmyano anubhava karyo. (2) 'huM mUMgo chuM, kANo chuM, bahero chuM, AMdhaLo chuM' A mujaba IndriyaguNono potAnA AtmAmAM samAropa karyo. (3) kAmanA, saMkalpa, vikalpa, adhyavasAya vagere aMtaHkaraNanA paryAyono potAnA dharmarUpe anubhava ghaNI vAra karyo. paraMtu potAnA ja zuddha Atmadravya-zuddhaguNa -zuddhaparyAyamAM atyaMta upAdeyabuddhithI tanmaya banIne teno anubhava to kyAreya A jIve na ja karyo. tethI anAdi kALathI nahi jANelA-nahi mANelA evA potAnA ja AtmAnI pratyakSAnubhUti karavAno prakRSTa, saraLa ane sIdho mArga vartamAnakAlIna mumukSujanonA hita mATe have dekhADavAmAM Ave che. anAdi kALathI zarIra-IndriyAdisvarUpe ApaNI jAtano anubhava ghaNI vAra karyo che. - e paraMtu '(1) huM (A) deha, (B) Indriyo, (C) vANI, (D) nAma, (E) dehAkRti, (F) mukhAkRti, (G) zarIranuM rUpa, (H) mana, (I) karma, (3) anyavidha pudgala vagerethI tadana bhinna chuM. (K) pudgalasvarUpa dehAdinA guNadharmo, jema ke tagaDApaNuM, kRzapaNuM, lAMbA-TUMkApaNuM vagerethI paNa atyaMta nirALo chuM. (L) pudgalasvarUpa dehAdinI halana-calana-bhojana-zayana Adi je kriyA vagere che, tenAthI paNa huM sAva ja judo chuM. AphrikAnA jaMgala vagerethI jeTalo huM judo chuM, teTalo ja paudgalika dehAdithI bhinna chuM A svarUpe ApaNA AtmAnI ApaNane kyAreya pratyakSa anubhUti thaI nathI. - (2) 'huM krodha, mAna, mAyA, lobha A cAra kaSAyathI atyanna bhinna chuM ane tenAthI zUnya chuM. huM parama niSkaSAyasvarUpa chuM' - Avo anubhava paNa A jIve kadi karyo nathI. te ja rIte nIce mujabanI paNa anubhUti A jIvane kadApi thaI nathI ke : (3) 'huM parama nirvikAra chuM. vikArabhinna ane vikArarahita chuM.' (4) '(A) Adhi, (B) vyAdhi, (C) upAdhi, (D) rAgAdi vibhAvapariNAma, (E) saMkalpa-vikalpa, (F) vicAravAyu, (G) sArA-narasA saMskAra, (H) dehAdimAM zAtA vagerenI saMvedanA vagere tamAma prapaMcathI huM bhinna chuM tathA tenAthI huM zUnya chuM.' (5) 'mAruM svarUpa kAyama (A) zAnta, (B) prazAnta, (C) upazAMta, (D) parama zAnta, (E) paripUrNapaNe zAMta che. ukaLATa, Akroza, Aveza, Avega, uddhatAI vagere paNa mAruM svarUpa nathI ja.' (6) 'huM sahaja samAdhimaya chuM. (A) kRtrima samAdhi, (B) nimittAdhIna samAdhi, (C) karmAdhIna samAdhi, (D) kSaNabhaMgura samAdhi ke (E) kAlpanika samAdhi e paNa mAruM mULabhUta svarUpa nathI.' hara ha (7) 'huM (A) paramAnaMdathI paripUrNa chuM. (B) pUrNAnaMdano nAtha chuM. (C) anaMta AnaMdathI huM saMpUrNa chuM. (D) svAdhIna AnaMdano huM svAmI chuM. (E) zAzvata AnaMdadhAma chuM. (F) anaMtAnaMda AnaMdano huM bhoktA chuM. (G) huM to paramAnaMdathI chalakAto chuM. (H) mArA pratyeka AtmapradezamAM paramAnaMda ThAMsI vana
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 500 [ adhyAtma anuyoga sahita -ThAMsIne bharelo che. kharekhara (I) duHkha, pIDA, vedanA, vyathA, viDaMbanA, herAnagati, kleza, saMkleza, azAMti, roga, zoka, arati, upadrava, udvega, kheda vagereno eka aMza paNa mArAmAM nathI." (8) "huM (A) aparokSa ane (B) atIndriya evA svayaMprakAza svarUpa che. paulika prakAzathI rahita evA jJAna prakAza svarUpa che. paramANu, preta, pizAca vagerenI jema huM parokSa nathI. mArA mATe huM pratyakSa chuM. chatAM paNa ghaTa, paTa vagerenI jema huM Indriyagocara nathI. paraMtu atIndriya jJAnathI gamya chuM. huM khuda ja mArI jAtane prakAzanAra chuM. huM svayameva atIndriyajJAnaprakAzasvarUpa chuM.' (9) "huM (A) kevala caitanyasvarUpa chuM. (B) mAtra zuddha upayogAtmaka chuM. (C) nirmaLa cetanA e ja mAruM sAcuM svarUpa che, (D) AMtarika zAMti, samAdhi, AnaMda vagere mArA guNo paNa caitanyamaya che. (E) mArA kSamA, namratA, saraLatA vagere sarva paripUrNa kSAyika zuddhaguNo mArI AA cetanAnA raMge raMgAyelA che, bhIMjAyelA che. (F) te tamAmamAM vaNAyela zuddha caitanya e ja mAruM pAramArthika svarUpa che. (G) mArA tamAma zuddha guNo caitanyaprakAzathI jhaLahaLatA che. (H) audayika bhAvavALA kSamA vagere guNo paNa mAruM tAttvika svarUpa nathI. (1) huM to kevaLa jJAna-darzanaupayogasvarUpa chuM.' (10) "huM zuddha caitanyano akhaMDa piMDa chuM. saMkalpa-vikalpAdithI caitanyapiMDa kadApi khaMDita-vibhakta e thato nathI. rAgAdithI azuddha banelI cetanA e mAruM mULabhUta svarUpa nathI. kAma, krodha vagerethI azuddha banelI kArmika cetanAthI huM nirALo chuM. khaMDa-khaMDa, truTaka-truTaka zuddha upayoga paNa mAruM pUrNa svarUpa ja nathI. mArAmAMthI pragaTa thatI AMzika zuddha kSaNika jJAnacetanAmAM samagratayA huM samAviSTa thato nathI. (d? huM to parizuddha, paripUrNa caitanyano akhaMDa, zAzvata, zAMta, paramatRpta, sahaja, saumya, svastha piMDa chuM." (8 nijasavarUpa jinasvarUpa tulya anubhavIe che. Ama uparokta dasa prakAre ApaNA AtmAno anubhava anAdi kALamAM prAyaH kyAreya thayo nathI. zAstrAdhAre paramAtmAnA svarUpano uparokta rIte uparachallo bodha haju thayo haze. paraMtu "ApaNA AtmAnuM paNa svarUpa kharekhara paramAtmA jevuM ja che' - tevo bodha ke tevI oLakhANa thaI nathI. kadAca gurugamathI ApaNuM paramAtmatulyasvarUpa buddhimAM haju pakaDAya. satsaMgathI bauddhika kakSAe kadAca nijasvarUpa A jinasvarUpatulyapaNe samajAyuM haze. paraMtu tevA prakAre ApaNA AtmAnI pratyakSa anubhUti thaI nathI. tethI AtmasAkSAtkArano prakRSTamArga, saraLamArga ahIM jaNAvavAmAM Ave che. (A) prastuta graMtha mujaba, (B) anya graMtha anusAra, (C) guru paraMparA mujaba tathA (D) svAnubhava anusAra, atyaMta vistArathI nahi ke atyaMta saMkSepathI nahi paNa madhyama prakAre spaSTapaNe AtmasAkSAtkArano mArga jaNAvAya che. hA bahirmukhI cittavRttinA pravAhano vega ghaTADIe , te mArga A mujaba samajavo :- caramAvartakALamAM praveza karyA bAda, zubha ke azubha baLavAna nimittanA mAdhyamathI potAnA karmanA udayanA lIdhe jIvane AghAta-pratyAghAta lAge che. potAnA karmanI gherI coTa lAgatAM niyati sAnukULa hovAthI koIka zuklapAkSika jIva potAnA karmanA gaNitane gahanatAthI vicAre che, bIjA upara doSAropaNa karavAnI vRttino tyAga kare che, potAnA cittanuM samAdhAna vagere kare che. tethI evA jIvane potAnI nirAdhAra-niHsahAya-azaraNa-azucimaya avasthAnI aMtaramAM tAttvika pratIti thAya che. tenA lIdhe anAdi kALathI je rajoguNano uchALo ane tamoguNano uchALo pravartato
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 501 dravya-guNa-thayAryano rAsa + Tabo (16/7)] hato, te puSkaLa pramANamAM kSaya pAme che. rajoguNano udraka javAthI adhyAtmasAramAM varNavela rajoguNapradhAna bahirmukhI "kSita' citta moTAbhAge ravAnA thAya che. tathA tamoguNano udraka javAthI adhyAtmasAramAM varNavela tamoguNapradhAna kaSAyagrasta "mUDha' citta mahadaMze vidAya le che. saMsAramAhAbhya tenA aMtaHkaraNamAM jAmatuM nathI. bAhya ghaTanAone te bahu vajana Apato nathI. vibhAvadazAmAM te tIvrarasapUrvaka joDAto nathI. tenA kAraNe je pUrvakAlIna satata bahAra tarapha vahI jato cittavRttipravAhano vega dhasamasato hato, te maMda paDe che. pAMceya IndriyonA viSayone grahaNa karavA mATe je UrjAno pravAha anAdi kALathI yathecchapaNe berokaToka svarasathI utsuka-sateja hato, te have kAMIka aMze nisteja bane che. karmanI gherI coTanI asara jIvanA aMtaramAM niraMtara chavAyelI rahe che. tethI karmanA navA AghAta-pratyAghAta, rati -arati, harSa-zoka, rAga-dveSa, gamA-aNagamA vagerenA vamaLamAM taNAvAnuM-DUbavAnuM valaNa ochuM thAya che. che sadyagAvaMcaka yogathI sadgasamAgama che tevA avasare prabhukRpAthI saddaguruno tene bheTo thAya che. "aparokSa svAnubhUtithI saMpanna, prazAMta e -viraktavRttivALA tathA jJAnAnaMdamaya nija svabhAvamAM gaLADUba thayelA A saguru ja kharekhara mArA samagra , saMsArasAgarane sUkavanArA che, bhavasAgarathI mAro uddhAra karanArA che' - evuM A jIva tyAre aMta:karaNathI sthA svIkAre che. kAraNa ke sadyogAvaMcaka yoganuM sAmarthya A avasthAmAM pragaTa thayeluM hoya che, kaSAyAdinA sevananI na pAtratA atyaMta ghaTelI hoya che. TUMkamAM, jIva potAnI pAtratAnA jore sadUgurunI pAtratAne pichANI zake che. pUrve A jIvane sadguruno je yoga thayo hato, te A jIvanI apAtratAnA lIdhe ThagArI nIvaDela hato. A te vaMcaka yoga sAbita thayo hato. paraMtu have niyati anukULa hovAthI, jIvanI pAtratA pragaTa thaI hovAthI, kALabaLa sAdhaka hovAthI sadguruno je samAgama thayo che te avaMcaka che. tethI ja saMsAratAraka tarIke che oLakhAyelA sadguru pratye tenA aMtaramAM parama prIti pragaTe che. binazaratI saddaguruzaraNAgatine A jIva thI. have mAnya kare che. tethI ja zuddha caitanyanI anubhUtithI raMgAyelA aMtaHkaraNamAMthI nIkaLatI saMvega-vairAgyamaya guruvANI A jIvanA aMtaHkaraNane bhIMjave che, palALe che. jIvanA ahaMkArane guruvANI pIgALe che. tathA duSTa-bemaryAda vAsanAnA vamaLamAMthI jIvane guruvANI bahAra kADhe che. / oghadraSTi choDIe, yogadRSTi meLavIe A rIte ahaMkArAdi ogaLavAnA lIdhe jIva have kanimitta, kukarmodaya, kupravRtti ane kusaMskAra vagerenA mAdhyamathI janmelA potAnA malina vyaktitvane ogALavAno, mULamAMthI ukheDavAno prayatna karavA mATe kaTibaddha thAya che. te mATe te tathAbhavyatyAdinA paripAkathI sadgurunI zaraNAgatine aMta:karaNathI svIkAre che, AtmasAta kare che. jIva sadgurunI zaraNAgati-samarpaNabhAvane potAnAmAM otaprota kare che. karmodayanI coTanI = AghAta-pratyAghAtanI gherI asaravALuM jIvanuM aMtaHkaraNa saMsArathI virakta bane che. tathA e aMtaHkaraNa svasammukha = aMtarmukha bane che. tethI ja "zarIra, Indriya vagere huM chuM. kaSAya vagere mArA pariNAmo che' - A mujaba upAdeyapaNe dehAdimAM potApaNAnI pariNati svarUpa ane kaSAyAdimAM mArApaNAnI majabUta pariNatisvarUpa oghadRSTinuM baLa khalAsa thatuM jAya che. sAdhakane aMdaramAM evuM pratIta thAya che ke "huM dehAdithI bhinna Atmadravya chuM. kaSAyAdizUnya zuddha jJAnAdiguNo e ja mArI mUDI che."
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 502 [ adhyAtma anuyoga sahita A pratIti upalaka nathI. paraMtu te aMgenI sAcI zraddhA, UMDo Adara, tIvra bahumAna, aMtaraMga ruci, prabaLa prIti vagerethI vaNAyelI pratIti hoya che. tethI ja te pariNatinuM svarUpa dhAraNa kare che. AvI pariNati ja yogadaSTi kahevAya. te aMze-aMze sAdhakamAM tyAre yathArthapaNe pragaTa thatI jAya che. ja yogabIjavAvaNI, prItianuSThAna, adhyAtmayoganI sparzanA tethI ja nirAzasabhAve vItarAgapraNAma vageremAM sAdhaka tyAre pravarte che. A pravRttine svacittabhUmimAM saMzuddha yogabIjanI vAvaNI samajavI, je kAlAMtare yoga kalpatarunuM nirmANa karaze. ahIM prItianuSThAnano prAraMbha thAya che. maitrI, muditA vagere bhAvothI te sAdhaka potAnA aMtaHkaraNane vAsita kare che. pachI nija AtmAdi tattvanI ciMtA kare che. "mAro AtmA paripUrNapaNe pragaTa svarUpe mane kyAre prApta thaze? aparokSa svAnubhava kyAre thaze ?" ItyAdi ciMtAsvarUpa adhyAtmayoganI te sparzanA kare che. yogabiMdu, dvitrizikA prakaraNa vageremAM prastuta adhyAtmayoganuM vistArathI varNana upalabdha che. # trividha saMsAra tuccha-asAra-anarthakArI A anAdi kALathI traNa prakAranA saMsAramAM cittavRttipravAha dhasamasato vahI rahelo che. (1) kanaka, kAminI (= strI), kuTuMba, kAyA vagere svarUpa bAhya saMsAranI sAra-saMbhALa-saMvardhana vageremAM ja cittavRtti satata aTavAyelI hoya che. (2) pAMceya IndriyanA anukULa ane upasthita evA viSayonI ruci-tRSNA-lAlasA-Asakti svarUpa bAhya-AMtara saMsAramAM paNa cittavRtti parovAyelI hoya che. (3) manamAM uThatA saMkalpa-vikalpa vagerenI hAramALA e atyaMtara saMsAra che. temAM paNa cittavRtti satejapaNe, sahajapaNe rasapUrvaka joDAyelI ja rahe che. jyAre jIva caramAvartamAM praveza kare, karmanI coTanI gherI asara tenA aMtaHkaraNamAM chavAyelI hoya, zAstrAbhyAsa-satsaMga vageremAM jIva pravarte ane aMtarmukhatA Ave tyAre uparokta traNeya prakAranA saMsArane abhinaMdanArI, rasapUrvaka poSanArI evI cittavRttinA pravAhano dhasamasato vega alanA pAme che, maMda thAya che, veravikhera thAya che. bhavAbhinaMdI UrjA pravAha pAMkho paDe che, asta-vyasta bane che. tyAre zAstrAbhyAsa, satsaMga vagerenA prabhAve tevo jIva padravya -paraguNa-paraparyAyonI tucchatA, asAratA, anarthakAritA, nazvaratA, avizvasanIyatA, azaraNarUpatA, azucirUpatA vagerene aMdarathI svIkAre che. para bAbatonuM mUlya tene nahivat lAge che. uparokta traNeya prakArano saMsAra tene nirmUlya ane nirmAlya lAge che. hama bhavabhramaNanA kAraNAdine vicArIe chI anAdi kALathI vaLagelA A trividha saMsAranA kAraNanI, saMsAranA asArasvarUpanI ane tenI AsaktinA phaLanI paNa UMDI mImAMsA A jIva kare che. traNeya prakAranA saMsAramAM bhaTakavAnuM ane tenAthI aTakavAnuM-chUTavAnuM kAraNa zuM? - A bAbatamAM jIva vedhaka vicAraNA kare che. yogabiMdumAM zrIharibhadrasUrijIe A aMge jaNAvela che ke "tethI A apunabaMdhaka jIva saMsAranA kAraNa vagere vize prAyaH UhApoha = UMDI vicAraNA kare che." # bhAvanA yoganI sparzanA kUpha ekAnta duHkharUpa, duHkhahetu ane duHkhanI paraMparAne lAvanAra evA bAhya, mizra ane atyaMtara
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 503 dravya-guNa-5yAryano rAsa + Tabo (16/7)]. saMsAranI asAratA tenA aMtaramAM sArI rIte oLakhAyelI hoya che. tethI te asAratA tenA dilamAM vasI jAya che. tenA lIdhe (1) potAno deha, paisA, patnI, putra, parivAra vagere svarUpa bAhya saMsAramAM, (2) pAMca IndriyanA upasthita viSayonI Asakti svarUpa bAhya-atyaMtara = mizra saMsAramAM tathA (3) bAhya viSayanI gerahAjarImAM paNa aMtaramAM uThatA saMkalpa-vikalpa-vitarka-vicAranI hAramALA svarUpa abhyatara saMsAramAM jIvanI rati-rasikatA-tanmayatA-ekAkAratA-otaprotapaNuM - tadrupatA ghaTe che, ravAnA thAya che. A aMge dharmaratna prakaraNamAM zrI zAMtisUrijIe jaNAvela che ke "saMsAra (1) duHkhasvarUpa, (2) du:khaphalaka = duHkhajanaka, (3) duHkhanI paraMparAne lAvanAra, (4) AtmaviDaMbanA svarUpa ane (5) asAra che - tevI aMtarathI oLakhANa karIne temAM sAdhaka jIva ratine karato nathI. A rIte saMsArAbhimukha cittavRttinuM niyaMtraNa karavAnI sAthe sAdhaka maitrI-muditA vagere bhAvothI garbhita rIte adhyAtmayogano abhyAsa kare che ke je bhAvanAyogarUpe pariName che. A bhAvanAyoganuM nirUpaNa yogabiMdu, dvAtrizikA prakaraNa, yogaviMzikAvRtti vagere graMthomAM vistArathI upalabdha thAya che. vyavahArathI tAttvikyoga A ahIM pragaTa thAya che. te adhyAtma-bhAvanAsvarUpa samajavo. apunabaMdhaka dazAmAM te pragaTe che. yogabiMdumAM, A bAbata jaNAvela che. A avasthAmAM jIva bhadraka mithyAdaSTi bane che. e zukla dharmanuM maMgalAcaraNa karIe maitrI vagere bhAvothI tAmasAdi bhAvo ravAnA thavAnA lIdhe ahIMthI "zukladharma prAraMbhAya che. rAgAdithI mukti meLavavAnI anAdikAlIna je svarUpayogyatA jIvamAM paDI hatI, te have ahIM e sahakAriyogyatArUpe pariNamatI jAya che. kema ke rAgAdimAMthI kAyamI chUTakAro meLavavAmAM sahakArI bananArA ta satsaMga, svAdhyAya, adhyAtma, bhAvanAyoga vagere kAraNo have jIva pAse hAjara thayela che. te ) mitrA-tArASTimAM mArgAbhimukhatAnA aDhAra saMketa ) (1) A rIte mokSamArge kramazaH AgaLa vadhatAM jIva vaDe avedyasaMvedyapada jItAya che. arthAt . heya-upAdeyanI samyak prakAre heya-upAdeyapaNe aMtaramAM pratIti na karI zakavAnI jIvanI bhUmikA khatama thavAnI zarUAta thAya che. pUrve (69 + 8/18) naigamanayathI prasthaka dRSTAMtanI vicAraNA karI hatI, te mujaba adyasaMvedyapadanA vijayanI vAta samajavI. bhaviSya kALamAM prasthaka thavAno hovA chatAM lAkaDAnA TukaDAne cholato suthAra "prasthaka banAve che' - Avo vyavahAra naigamanayamata mujaba jema thAya che, tema avedyasaMvedyapadane paripUrNapaNe jItavAnuM kArya graMthibheda vakhate thavAnuM hovA chatAM tenI prakriyA zarU thaI gaI hovAthI prastuta bhadraka mithyASTi dazAmAM "avedyasaMvedyapada jItAya che' - Ama jaNAvela che. pUrve anaMta vAra graMthideza pAse AvIne graMthibheda karyA vinA ja A jIva pAcho pharI gayo hato. evuM have banavAnuM nathI. have A jIva AgekUca ja karavAno che. mokSamArga jarUra sAdhavAno che. AvuM anvayamukhe jaNAvavA mATe ahIM avedyasaMvedyapada jItavAno ullekha prasthaka nyAyathI karela che. A kadAgraha-sahajamaLa-bhavAbhinaMdIdazA vagerenI vidAya / (2) SoDazakamAM darzAvela daSTisaMmoha, yogadRSTi samuccaya vageremAM jaNAvela kutarka, kadAgraha, pUrvagraha, haThAgraha, khoTI pakkaDa paNa have jIvamAMthI vidAya le che.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ adhyAtma anuyoga sahita (3) AtmAne potAnA svarUpamAM TharavAmAM aTakAyata karanAra, aMtarmukhatAmAM pratibaMdhaka bananAra evuM AtmasvabhAvavirodhI baLa 'sahajamaLa' tarIke oLakhAya che. te sahajamaLa tyAre pracura pramANamAM zithila thAya che. sahajamaLano reca thavAnI pUrvabhUmikA racAya che. (4) pUrve jaNAvela trividha saMsArane abhinaMdavAnI pAtratA A jIvamAMthI have ghaTatI jAya che. kSudratA, lAbharati, dInatA vagere doSothI vaNAyelI bhavAbhinaMditAno hrAsa thAya che. (5) azuddha bhAvothI vaNAyelI evI pApano anubaMdha paDavAnI pAtratA kramazaH ravAnA thAya che. dIrghakAlIna sAnubaMdha evA pApa karmanA saMparkamAM AvavAnI jIvanI yogyatA khatama thatI jAya che. pApanA tIvra anubaMdha pADanArI AtmadazA khalAsa thatI jAya che. (6) viMzikAprakaraNa vageremAM varNavela bhavabAladazA jAya che, dharmayauvanadazA pravarte che. (7) vardhamAna guNothI yukta banatI evI apunarbaMdhakadazAne jIva prApta kare che. pApane vize tIvra bahumAna bhAva, saMsAranI Asakti vagere doSo apunarbaMdhakadazAmAM hotA nathI. * mitrA-tArAdRSTinA guNavaibhavane nihALIe (8) SoDazaka, yogadRSTi samuccaya, yogabiMdu, dvAtriMzikA prakaraNa vageremAM darzAvela (A) audArya, e (B) dAkSiNya, (C) pApajugupsA, (D) nirmaLa bodha, (E) du:khI jIvonI dayA, (F) guNavAnane vize adveSa (IrSyAno tyAga), (G) sArvatrika aucityasevana, (H) yoganI kathAmAM akhaMDa prIti, (I) yogI pratye bahumAna-AdarabhAva, (J) kRtajJatA, (K) prakRtinI bhadrakatA, (L) zAMtatA, (M) udAttatA, (N) vinItatA, (0) mRdutA, (P) namratA, (Q) saraLatA, (R) kSamA, (S) saMtoSa, (T) nirbhayatA, (U) pramodabhAva, (V) guNAnurAga, (W) vicakSaNatA, (X) azubha pravRttinA tyAganA lIdhe saMsAranA tIvra bhayano e abhAva, (4) ziSTa puruSo pratyeno dRDha vizvAsa, (Z) `saphalAraMbhitA vagere guNono vaibhava pragaTe che. * potAnA ja nirmaLasvarUpanI hiMsAthI aTakIe 504 (9) anAdi kALathI pravRtta thayela Atmatattvano dveSa, AtmAnI ghora upekSA, AtmAno tiraskAra -dhikkAra, AtmAnI atyanta vismRti vagere ravAnA thavAnA lIdhe, te dveSa vagerethI potAnA ja nirmaLa // svarUpanI ghora hiMsA karanArI je ghAtaka cittavRtti pravartatI hatI, te cittavRtti have ravAnA thAya che. * ApaNA AtmAne saMbhALIe (10) potAnA nirmaLa AtmasvarUpanI ghora hiMsAne aTakAvavA vagerenI pariNatinA baLathI sAdhakamAM AtmatattvanI tAttvika ruci pragaTe che. potAnA AtmA pratye bIjAne dekhADavA mATe ADaMbarAtmaka nahi paNa AMtarika bhAvAtmaka bahumAna, lAgaNI, laganI tenA aMtaramAM satata uchaLe che. AtmAne pragaTa karavAno talasATa vadhe che. 'AtmA ja pragaTa karavA yogya che' - tevI zraddhA dRDha banatI jAya che. sAMsArika pravRttiomAM paNa AtmA bhUlAto nathI. AtmA ja satata najarAyA kare che. AtmAne ja te satata saMbhAre che, saMbhALe che, sAMbhaLe che, saMbhaLAve che, sAcave che, svaccha kare che. AtmAnuM AtmaguNonuM ja te saMvardhana kare che. AtmasAkSAtkAra aMgenI tenI pyAsa vadhatI jAya che. = 1. saphalAraMbhitA eTale je kArya karavAthI kALakrame avazya AdhyAtmika phaLa maLe ja tevI pravRtti karavI. samaya pasAra karavA mATe ke 'lAgyuM to tIra, bAkI tukko'- AvI gaNatarIthI pravRtti na karavI.
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-kAryano rAsa + Tabo (16/7)] 505 (11) jIvAtmA upara karmaprakRtino anAdikAlIna bhavabhramaNAdikAraka je adhikAra hato, te have atyaMta ravAnA thAya che, jhaDapathI vidAya le che. ja aMtarAtmAdazA ujAgara thAya che 4 (12) tethI yogazAstra, adhyAtmasAra, adhyAtmaparIkSAvRtti, mokSaprAbhRta, niyamasAra, kArtikeyAnuprekSA, jJAnArNava, samAdhizataka vagere graMthomAM varNavela bahirAtmadazA ghaTatI jAya che. kAraNa ke kAyAdithI bhinna AtmatattvanI zraddhA tenA aMtaramAM jAgelI che. tathA A jIvamAM have aMtarAtmadazA pragaTe che. tAtvika AtmajijJAsAno prAdurbhAva ja (13) aMtarAtmadazAno AvirbhAva thavAnA lIdhe ja "prApta thayelA A durlabha jIvananI saphaLatA ane sarasatA zemAM ? AtmA mULabhUta svarUpe kevo haze ? mokSanuM sAcuM svarUpa kevuM haze ?' AvI aneka prakAranI AdhyAtmika jijJAsA tenA aMtaHkaraNamAM uddabhave che. A jijJAsA mAtra samaya pasAra karavA (Time Pass) mATe nathI hotI. paraMtu sAcI hoya che, tAttvika hoya che. tethI tevI jijJAsA 3 vadhe ja rAkhe che. te jijJAsA phaLadAyaka bane che. aparokSa svAnubhUtinuM prabaLa aMtaraMga kAraNa bane che. ! tahetu anuSThAnano prAraMbha I. (14) AtmA, mokSa vagerenI jijJAsA karIne te aTakI jato nathI. paraMtu prabhupUjA vagere tAtvika at AcAra pratye tenA aMtaramAM bhAvAtmaka bahumAna pragaTe che. tevA bahumAnathI te prabhupUjA, bhAvayogInI sevA vagere anuSThAnomAM pravarte che. AdidhArmikakALamAM = apunabaMdhakAdidazAmAM (juo lalitavistarA- 3 paMjikAnA aMte tathA dharmasaMgrahavRtti gAthA-17, pRSTha-35) thanArI A prabhupUjA vagere dharmakriyA kharekhara muktidveSa, kAMIka muktianurAga vagere zubhabhAvothI vaNAyelI hoya che. tethI ja te taddhatuanuSThAnarUpe huM = sadanuSThAnakAraNabhUta anuSThAnarUpe pariName che. yogabiMdu, dvAtrizikA prakaraNa, adhyAtmasAra vageremAM To ta,anuSThAnanuM nirUpaNa upalabdha thAya che. ahIM kheda ane uga doSa ravAnA thAya che. - vikSita cittano lAbha A (15) tathA sattvaguNano uchALo thavAthI adhyAtmasAramAM varNavela "vikSipta' citta ahIM prApta thAya che. duHkhane lAvanAra kAmavAsanA vagerenA AvegathI nivRtta ane sukhane lAvanAra nyAya-nIti -sadAcArapAlana AdimAM sadaiva pravRtta evuM citta vikSipta' citta tarIke adhyAtmasAramAM batAvela che. "cAtAyAta cittano paNa lAbha . (16) paraMtu jApa vagere yogasAdhanAmAM te jIvanuM citta kAMIka caMcaLa hoya che. tathA jApAdimAM AnaMdanI anubhUti paNa jIvane thatI hoya che. AthI yogazAstramAM zrI hemacaMdrasUrijIe varNavela "vikSipta citta ane "yAtAyAta" citta temanA jIvanamAM avyAhata rIte, aTakAyata vinA, pagapesAro kare che - tema jANavuM. yogazAstra mujaba, sAdhanAmAM cittanI caMcaLatA e "vikSipta' cittanI oLakha che. tathA sAdhanAmAM caMcaLatA hovA chatAM AnaMdanI lAgaNI anubhavAya che e "yAtAyAta" cittanI nizAnI che. (17) yogadaSTisamuccayamAM kahelA IcchA vagere kakSAnA ahiMsA-satya-acaurya-brahmacarya-aparigrahasvarUpa pAMca yamo tathA zauca-saMtoSa-tapa-svAdhyAya-IzvarapraNidhAnasvarUpa pAMca niyamo ahIM saMbhave che. (18) tathA bhavanI paraMparAne atyaMta laMbAvavAnA svabhAvasvarUpa bhavAzravano uccheda thAya che.
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ adhyAtma anuyoga sahita tamoguNapradhAna kRSNadharma 2vAnA thAya che. AtmasvarUpane sAdhavAmAM jene AnaMda Ave tenI bhavaparaMparA vadhe to nahi ja ne ! 'huM ja anaMta zAMtino mahAsAgara chuM. zAMtino mArga-mokSamArga mArAmAM aMdara ja che. tethI have huM daDhatAthI mArI sanmukha thAuM' - AvuM praNidhAna baLavAna thavAthI tathA AMtarika samajaNa potAnA mULabhUta svabhAvane-svarUpane anukULa banavAthI mokSamArgamAM praveza karavAnI yogyatA prApta thAya che. tethI sAdhaka AtmA have mArgAbhimukha = mokSamArgasanmukha bane che. mitrA ane tArA nAmanI yogadRSTinI A prakRSTa avasthA che. * mArgAbhimukhadazAsUcaka zAsrasaMdarbha A mAbhimukha dazA nIcenA zAstrasaMdarbhonI UMDI vicAraNA dvArA vadhu spaSTa thaI jaze. (1) yogadRSTi samuccayamAM zrIharibhadrasUrijIe jaNAvela che ke 'aveghasaMvedyapada jItAya tyAre avazyameva jIvono kutarkasvarUpa viSama vaLagADa potAnI jAte ja paramArthathI atyaMta ravAnA thAya che.' (2) yogabiMdumAM zrIharibhadrasUrijIe darzAvela che ke 'bhavAbhinaMdI jIvonA je doSo che, tenA pratipakSI guNothI yukta ! evA je sAdhakanA guNo prAyaH vardhamAna = vadhatA hoya che, te sAdhaka apunarbaMdhaka tarIke mAnya che.' (3) dvAtriMzikA prakaraNamAM mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje jaNAvela che ke 'mitrA vagere dRSTio paNa jIvane mokSamArgAbhimukha karavA vaDe mokSa sAthe saMyoga karAvatI hovAthI je jIva (A) prakRtithI bhadraka hoya, (B) zAMta hoya, (C) vinIta hoya, (D) mRdu hoya, (E) uttama hoya, te kadAca mithyAdaSTi hoya to paNa AgamamAM jaNAvela che ke zivarAjarSinI jema te paramAnaMdane = mokSane pAmanAra che.' 506 (4) yogabiMduvyAkhyAmAM kahela che ke 'mokSamArgapravezanI yogyatAne pAmelo jIva mAbhimukha bane.' (A zAstrapAThonA AdhAre, pUrvokta aDhAra muddAne spaSTa karavA svayameva UMDI vicAraNA karavI.) * balAsRSTimAM mArgAnusAritAno prakarSa mAbhimukhadazAthI vaNAyelI evI mitrA ane tArA nAmanI yogadRSTine pariNamAvyA pachI kALakrame jyAre trIjI balAdRSTino sAdhakane lAbha thAya tyAre (1) sAdhaka potAnA caitanyasvabhAvane anukULa Tro evA bodha ane saMkalpa vaDe evI suMdara kriyAno abhyAsa kare che ke je potAnA mULabhUta svabhAvane 01 anukULa hoya. tenAthI mokSamArgane anusaravAmAM avarodha karanArA karmomAM dharakhama ghaTADo thAya che.A kAraNe AtmAmAM (A) nyAyasaMpanna vaibhava, (B) ucita vivAha vagere mArgAnusAritAnA 35 guNono samUha pragaTa thAya che ane vizuddha thAya che. yogazAstra, dharmasaMgraha vagere graMthomAM mArgAnusAritAnA 35 guNo vistArathI varNavelA che. Atmatattvane jaNAvanArA zAstro vizenI bauddhika samajaNane anurUpa bAhya-atyaMtara prayatna karavAthI potAnI bhUmikA mujaba pragaTatI taratamabhAvavALI potAnA caitanyasvabhAvane anukULa evI nija AtmadazA e ja ahIM mArgAnusAritA jANavI. AtmArthIbhAve zuddha zAstrane AdarIe (2) balA dRSTimAM tAttvika tattvazravaNecchA pragaTa thAya che. tethI sAcA UMcA AdhyAtmika zAstrone sAMbhaLavA te jhaMkhe che. tethI ja te zAstranI paNa parIkSA kare che. dharmabiMdu, zrIprabhasUriSkRta dharmavidhi, paMcavastuka vageremAM zAstrasvarUpa suvarNanI zuddhi (tapAsa) karanArI kaSa, cheda, tApa ane tADana parIkSA darzAvelI che. A cAra parIkSAthI potAnA kSayopazama mujaba zAstranI tapAsa karIne temAMthI uttIrNa thayelA
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (16/7)]. 507 zuddha zAstrasuvarNane te svIkAre che. te sAdhaka gatAnugatika rIte ke dekhAdekhIthI ke oghadRSTithI zAstrane svIkArato nathI, paraMtu yathAyogya parIkSA karIne svIkAre che. tathA te sAdhaka jagatamAM vidvAna-jANakAra tarIke potAnI jAtane dekhADavAnA mAdhyama tarIke zAstrane svIkArato nathI. paraMtu potAnI vartamAna bhUmikAne yogya evA mokSamArganI oLakhANa karavAnA sAdhana tarIke te parIkSita zAstrane svIkAre che. che mokSazAstravacanonI AcherI jhalaka che . (3) tathA A avasthAmAM kutUhalathI, capaLatAthI, utsukatAthI ke utAvaLathI zAstrAbhyAsa karavAnA badale virakta citte, zAMtacitte te mokSauddezyavALA zAstrane bhaNe che. jema ke (A) "zarIra, ghara, dhana, svajana, mitra ane putro - A paradravya che. tenAthI huM judo chuM - A mujaba upadezarahasyanI gAthA. (B) "je jJAnapariNAmathI jANe che, te jJAnapariNAma AtmA ja che. te jJAnapariNAmane AzrayIne AtmAno vyavahAra karavo' - AvI AcArAMgasUtranI ukti. (c) "traNeya kALamAM paradravyano saMyoga thavA chatAM paNa AtmA paradravyanA svabhAvane grahaNa karato nathI' - AvI dharmaparIkSA vyAkhyAnI paMkti. (D) "AtmA vagere tamAma cIja potAnA svabhAvamAM ja vase che. potAnA svabhAvano tyAga karIne dhyA anyatra te vase to te svabhAvazUnya banI javAnI samasyA sarjAya' - A anuyogasUtramaladhAravRttinuM vacana... (E) "caraNaguNasthiti = cAritranA guNonuM (athavA cAritranuM ane jJAnanuM) avasthAna to La paramamAdhyazmasvarUpa che. te rAga-dveSanA vilaya vinA na Ave. tethI cAritraguNasthitinA Icchuka jIve rAga-dveSanA vilaya mATe avazya prayatna karavo- A pramANe narahasya graMthanuM kathana. (F) "prazasta rAga-dveSane paNa aMte to kADhavAnA ja che. tethI te banne (vizeSa dazAmAM prayojanabhUta che. hovA chatAM) paramArthathI upAdeya nathI - A adhyAtmamataparIkSA vyAkhyAnuM vacana. (G) "prAjJa puruSe dhArAvAhIsvarUpe-akhaMDapaNe te bhedajJAnano abhyAsa karavo, jenAthI jJAnAvaraNAdi dha dravyakarmane ane rAga-dveSAdi bhAvakarmane pheMkIne pote zuddhasvarUpe rahe' - A adhyAtmabiMdunI kArikA. A ane AvA prakAranA bIjA paNa je je zAstravacano spaSTapaNe mokSaprayojanavALA jaNAya tathA kaSa -cheda vagere parIkSAthI zuddha thayelA hoya teno te viraktapaNe, zAMta cittathI abhyAsa kare che. (4) zAstranuM AtmAmAM pariNamana thAya te rIte parizIlana kare che. tethI pUrve je rasapUrvaka upAdeyabuddhithI paradravya-paraguNa-paraparyAyanA saMparkamAM AvavAnI jIvanI yogyatA hatI, te have pracura pramANamAM ghaTe che. tethI bhogatRSNA, dhanatRSNA, sanmAnatRSNA vagere khoTI tRSNAo dUra thAya che. (5) potAnA Atmadravyane, guNone ane paryAyone malina karanArI jIvazakti kramazaH kSINa thAya che. (6) potAnA parizuddha pAvana paramAtmatattva pratye parama prIti pracura pramANamAM pAMgare che. & AtmabhAna satata sarvatra TakAvIe che (7) potAnI bhUmikAne yogya evA sadanuSThAna vagere pravartatA hoya te samaye paNa sAdhaka bhagavAna potAnA upayoga, ruci, pariNati, zraddhA, anusaMdhAna, laganI, lAgaNI vagerenA pravAhane niraMtara potAnA AtmAnI sanmukha ja sArI rIte pravartAve che. "tapa dvArA AhArasaMzA keTalI ghaTI ? dAna dvArA udAratA keTalI AvI ? brahmacarya pAlanathI AtmaramaNatA keTalI Ave che? gurusevA daramyAna gurusamarpaNabhAva
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 508 [ adhyAtma anuyoga sahita pragaTe che ke nahi ? svAdhyAya karavAmAM svanuM parizIlana - pariprekSaNa keTaluM thAya che ?" - ItyAdi bhAvo vaDe sAdhaka potAnA upayogane, potAnI pariNatine potAnA tarapha ja kheMce che. anAmI ane arUpI evo potAno AtmA nAma-rUpanI pAchaLa pAgala na bane teno prAmANikapaNe khyAla rAkhavA sAdhaka jAgRta hoya che. tethI ja potAnI pratyeka sAdhanA janamanaraMjananuM sAdhana na banI jAya tenI satata takedArI tenA aMtaramAM chavAyelI hoya che. A ja to AtmAnuM potIkuM baLa che. tethI tene aMdaramAM pratIta thAya che ke : "AtamasAme dharma jyAM, tyAM janaraMjananuM zuM kAma ? janamanaraMjana dharmanuM, mUla na eka badAma.' (8) aparokSa atIndriya svAnubhUtinA praNidhAnane = saMkalpane sAdhaka vAraMvAra daDha kare che. # viSayavairAgyanI dRDhatA * (9) have sAdhaka bhagavAnane potAnI aMdara evI pratIti thAya che ke '(A) bhogo roga svarUpa che. (B) pAMca IndriyanA viSayo mRgajaLa jevA tuccha che. mATe tenI pAchaLa zA mATe vyartha doDadhAma karavI? (C) A viSayo kiMpAkaphaLa jevA prAraMbhamAM majA karAvIne pAchaLathI durgatinI bhayaMkara sajA e karAvanArA che. (D) viSayo kAMTA jevA che, AtmAmAM pIDA karanArA che. (E) viSayo dAvAnaLa vagere jevA che. svAnubhUtipraNidhAna, Atmazuddhi vagerene te bALanArA che. (F) AbhUSaNo bhAra-bojarUpa che. MLA (G) nRtya to kAyika viDaMbanA svarUpa che. (H) gIta-saMgIta vagere to raDavA samAna che." AvI pratIti (al karIne adhyAtmasAramAM varNavelA viSayavairAgyane te atyaMta daDha banAve che. @ sAdhanAmAM cittasthiratAne sAdhIe ja e (10) sAdhaka have vizuddha paramAtmasvarUpanI dhAraNA potAnA aMtaHkaraNamAM kare che. te dhAraNA paripakva Ata thatAM vizuddha paramAtmasvarUpanuM ja dhyAna sadhAya che te dhyAnamAM paNa citta ekAgratAne prApta kare che. kAraNa ke potAnuM mukta svarUpa sAdhavA mATenI bhAvanA tyAre sAdhakamAM samyapha prakAre vegavaMtI banI hoya che tathA trividha to saMsAra pratye paNa sAdhaka virakta banelo hoya che. temaja citta zAMta-prazAMta thayuM hoya che. A ja to saMvega, A vairAgya ane upazamabhAva vagerenuM baLa che. tenAthI dhyAnAdimAM AnaMdapUrvaka cittasthiratA sadhAya che. $ zliSTa cittano lAbha (11) tethI yogazAstramAM jaNAvela 'zliSTa cittane pragaTa thavAno ahIM avasara maLe che. yogazAstramAM zrIhemacandrasUrijIe jaNAvela che ke "yogasAdhanAmAM sthiratAvALuM ane AnaMdavALuM citta e 'zliSTa' kahevAya." yogadaSTisamuccayamAM jaNAvela trIjo lepa doSa ahIM ravAnA thAya che. GI mArgAnusArI buddhino prabhAva che (12) sAdhakanI aMdara muktiadveSa, muktirAga jhaLahaLatA hoya che. potAnA AtmAnA maulika svarUpane jANavAno, mANavAno tIvra talasATa aMdaramAM satata uchaLe che. AtmAno dravya-bhAva karmathI chUTakAro kaI rIte jhaDapathI thAya? teno upAya jaNAvanArA zAstrone sAMbhaLavAnI utkaTa tamannA temanAmAM pragaTelI hoya che. sAMbhaLelA adhyAtmazAstranI zraddhA paNa daDha hoya che. tethI temanI buddhi mokSamArgane anusaranArI banI hoya che. dvAtrizikA prakaraNa mujaba A vAta samajavI.
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 509 dravya-guNa-pathAryano rasa + Tabo (14/7)] (13) AvI mArgAnusArI buddhinA lIdhe tIvra pApano kSaya thavAthI mokSasAdhaka sadanuSThAnano tIvra rAga temanAmAM jhaLahaLato hoya che. A vAta kAtrizikA prakaraNa mujaba jANavI. prIti anuSThAnano prakarSa che (14) tethI A bhUmikAmAM prIti anuSThAna prakRSTa thAya che tathA vizuddha bane che. kAraNa ke ") anuSThAnamAM Adara, (II) anuSThAna karavAmAM prIti, (II) anuSThAna karavAmAM vighnano abhAva, (1) saMpattinuM Agamana, (anuSThAnAdinA svarUpanI jijJAsA, (VI) anuSThAnanA jANakAranI sevA ane gha' zabdathI VII) anuSThAnanA jANakAra Apta puruSano anugraha - A sadanuSThAnanA lakSaNo che - A mujaba brahmasiddhAMtasamuccaya tathA kArniMzikA prakaraNamAM jaNAvelA sadanuSThAnanA prAyaH tamAma lakSaNo ahIM hAjara hoya che. tathA kriyAzuddhimAM kAraNa bananArA praNidhAnAdi Azayo ahIM pragaTa thaI cUkelA hoya che. hArnAizikAprakaraNavyAkhyAmAM (109) praNidhAnAdine kriyAzuddhinA kAraNa tarIke jaNAvela che. viSayapratibhAsa jJAnanA vaLatA pANI mA (15) upadezapada, aSTaka prakaraNa, drAviMzikA prakaraNa vageremAM darzAvela viSayapratibhAsa jJAnanI ,,, tAkAta sAva khalAsa thatI jAya che. heyamAM heyapaNAnI oLakhANa ke upAdeyamAM upAdeyapaNAnI oLakhANa thayuM viSayapratibhAsa jJAnamAM hotI nathI. AvA mugdha jJAnanI zakti ahIM kSINa thatI jAya che. temaja yogadRSTi (ma samuccayamAM varNavelI bahirmukhI buddhinuM sAmarthya paNa atyaMta ghaTatuM jAya che. AtmajJAnano AvirbhAva che (16) "mukti vagere atIndriya padArthanuM svarUpa kevuM haze? tenuM mukhya amogha kAraNa zuM haze? S. tenuM phaLa kevuM haze ? kevI rIte A badhuM saMgata thAya ane asaMgata thAya?' - AvA prakAranA UhApoha dvArA pUrve zAstrAdinA mAdhyame jANelA AtmAdi padArthanA svarUpano yathArtha nizcaya karanAruM pratItisvarUpa vA. jJAna ahIM sArI rIte vadhatuM jAya che. AnuM nirUpaNa yogadaSTisamuccaya (zloka-121) vageremAM maLe che. meM 1 / yogapUrvasevA vizuddhatara che. (17) AvuM nirmaLajJAna maLavAnA lIdhe ja ahIM yoganI pUrvasevA vizuddhatarasvarUpe pravarte che. yogabiMdu, trizikA vageremAM vistArathI pUrvasevA batAvI che. saMkSepamAM te A mujaba samajavI. (1) gurupUjA, (II) prabhupUjA, (II) dAna-dAkSiNya-dayA-dInoddhAra vagere sadAcAra (IV) vividha tapazcaryA, () muktino adveSa. mitrA-tArA yogadaSTinI apekSAe ahIM adhika zuddhivALI pUrvasevA pravarte che. 6 adhIrAIne vidAya ApIe a (18) balAdaSTimAM rahelA sAdhaka saMtoSI hovAthI AmathI tema khoTI doDadhAma karatA nathI. zAMtithI, sthiratAthI ane sukhethI adhyAtmasAdhanAmAM racyA-pacyA rahe che. tethI temane sukhAsananI siddhi thAya che. sukhapUrvaka ekI beThake sAdhanAmAM lIna thAya che. tethI teo hAlavA-cAlavA vagerenuM kAma kare te paNa utAvaLa vinA kare che. "huM AtmA chuM, zarIra nathI. zarIra AmathI tema cAle che, huM nahi. huM to zarIrane calAvanAra chuM, cAlanAra nahi' - AvA praNidhAnapUrvaka gamanAdi kriyAmAM te joDAya che. temaja guruvaMdana, prabhuvaMdana-pUjanAdi dharmasAdhanA paNa utAvaLa vinA kare che tathA AtmazuddhinA lakSathI kare che.
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 510 [ adhyAtma anuyoga sahita avyakta sAmAyika-samAdhinI prApti (19) saMpratirAjAnA jIvane pUrvabhavamAM je dIkSA maLI hatI, te "avyakta sAmAyika' tarIke nizIthasUtra bhASya cUrNi vageremAM jaNAvela che. anaMtAnubaMdhI kaSAya vagere doSonuM sevana karavAnI kSamatA atyaMta tUTatI jAya, prAyaH kAyamI dhoraNe ravAnA thatI jAya tevI AtmadazA e ja avyakta sAmAyika. prAraMbhika mArgAnusArI avasthAmAM jIvane prastuta "avyakta sAmAyika' maLe che. upadezapadavyAkhyAmAM zrImunicaMdrasUrijIe tathA puSpamALAmAM zrI hemacaMdrasUrijIe paNa avyakta sAmAyikano nirdeza karyo che. tathA kadAgrahazUnya prakRSTa mArgAnusArI dazAmAM cilAtiputranI jema "avyakta samAdhi paNa maLe che. svarasathI sahajataH satata samyakrapaNe potAnI sAmyapariNatino pravAha svAbhimukha bane ane caitanyasvarUpanuM parokSarUpe grahaNa kare e avyaktasamAdhi. Ano nirdeza adhyAtma upaniSaddamAM mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje karela che. (20) moze pahoMcavAmAM sahakAra ApanArA kAraNonA sAnnidhyathI je sahakAriyogyatA jIvamAM pragaTelI hatI, te atyaMta sakriya samucitayogyatAsvarUpe pracura pramANamAM A avasthAmAM pariName che. kAraNa ke jIvane rAgAdimuktasvarUpa sudhI pahoMcADanAra yoganI dRSTinuM-rucinuM-prItinuM-zraddhAnuM AMtarika baLa-sAmarthya-vIryollAsa-utsAha-umaMga ahIM vizeSa pramANamAM pragaTa thayela hoya che. 2 (21) mitrA-tArA yogadaSTivALI mArgAbhimukha dazAmAM vItarAganamaskAra Adi je saMzuddha yogabIjone yA vAvelA hatA, te A rIte aMkurita thAya che. ahIM balAdaSTimAM mArgAnusAritAno ATalo prakarSa samajavo. . dIkhAdraSTimAM mArgapatita dazAnI jhalaka A rIte mArgAnusArI dazAno parama prakarSa prApta thayA pachI jIva "dImA' nAmanI cothI daSTine 25 prApta kare che. te avasthAmAM sAdhaka pUrvokta trividha saMsAranA mArgathI AMtarika dRSTie patita thAya che. tathA svarUpaprAptinI utsukatA, vyagratA, kutUhala, adhIrAI, anupayoga vagere choDIne nija nirmala svarUpanA pragaTIkaraNa mATe potAnA sahaja svabhAvane anukULa banela (#) paripakva prajJA, (3) paripuSTa yo praNidhAna ane () pAvana pariNati - A traNanA baLathI mokSamArgamAM AdhyAtmika dRSTie praveza kare che. yogagraMthanI paribhASA mujaba A avasthA "mArgapatita" nAmathI prasiddha che. C (1) ahIM paradravyAdinuM AkarSaNa to khalAsa thAya ja che. paraMtu (A) aupAdhika svadravya (= kaSAyAtmA vagere), (B) vaibhAvika nijaguNo (= mati ajJAna Adi) tathA (c) potAnA malina paryAyo (= manuSyadazA, zrImaMtadazA, lokapriyatA vagere) pratyenuM AkarSaNa paNa ogaLatuM jAya che. (2) potAno cittavRttipravAha nirupAdhika svadravya-guNa-paryAya tarapha svataH sahajatAthI vaLe che. # AMtarika mokSamArgano prAdurbhAva # (3) A kramathI AgaLa vadhatAM potAnA zuddha svarUpanI prApti mATe parama pyAsa prabaLapaNe pragaTe che. potAnA parama zAMta cetanadravyane atyaMta jhaDapathI pragaTa karavAnI tIvra taDapanamAMthI AMtarika mokSamArga khulato jAya che. AtmArthI sAdhaka potAnA nirmaLa svarUpamAM khIlato jAya che, vAraMvAra Tharato jAya che. ja prakRSTa viSayavairAgyanI prApti che (4) 1) vartamAna dehanI sAthe joDAyelI patnI, putra vagere sAMsArika vyaktio aMge kartavyapAlana
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 511 dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (16/7)]. karavAno pariNAma, (2) pAMceya IndriyanA viSayonA upArjana-saMgraha-saMrakSaNa-saMvardhana-levaDa-devaDa-upabhoga -paribhoga vagere vyavahAro tathA (3) mAnasika saMkalpa-vikalpo... A traNeya prakAranA saMsAramAM jIvane pUrve (bhavAbhinaMdI dazAmAM) rasa-kasanA darzana thatA hatA. paraMtu have tene A traNeya prakAranA saMsAra aMtaramAM (A) asAra jaNAya che, (B) tuccha lAge che, (C) anarthakArI svarUpe vedAya che, (D) vaLagADarUpe pratIta thAya che, (E) viDaMbanA svarUpa dekhAya che, (F) chaThThI AMgaLI jevA kaSTadAyaka-naDatararUpa ja lAge che, (G) upAdhinuM poTaluM lAge che, (H) pApanA udayamAM ke bhavAMtaramAM potAnA azaraNarUpe bhAse che, (0) nAzavaMtarUpe pratibhAse che, (J) dagAbAja-avizvasanIya-ThagArA jaNAya che, (K) azuci-apavitra svarUpe anubhavAya che, (L) eka jAtanI lapa lAge che. pUrve mArgAbhimukha dazAmAM zAstrAbhyAsa, satsaMga vagerenA prabhAve A jIva saMsArane asAra mAnato hato. paraMtu have mArgapatita avasthAmAM to potAne ja aMtaramAM traNeya prakAranA saMsAra asAra lAge che. ATalI ahIM vizeSatA che. anukULa dharmapatnI sAthenA jarUrI vyavahAro paNa have jIvane potAne aMdarathI ja svataH asAra ane anarthakArI lAge che. e ) bhavAbhinaMdI dazAnI vidAya ) (5) uparokta traNeya prakAranA saMsAramAM ota-prota banIne, tanmaya banIne temAM ja kartRtva -bhoknatvabhAvanI rasamaya pariNatisvarUpa saMsArasArabhUtatA = bhavAbhinaMdIdazA atyaMta kSaya pAme che. tema kuTuMbapAlana, bhojanAdipravRtti ke mAnasika saMkalpa-vikalpa vageremAM ota-prota thayA vinA, tanmaya banyA vinA yathocitapaNe jIva temAM karmavaza joDAya che. * ciMtAmaya jJAnanI prApti che (6) "Ama ne Ama A janma AtmajJAna meLavyA vinA to pUro nahi thaI jAya ne ? mane ! kyAre Atmadarzana thaze? mAro zuddha AtmA kyAre pUrNapaNe pragaTa thaze?' Ama potAnA zuddha AtmasvarUpane vo pUrNatayA prApta karavAnI prabaLa ciMtA tenA aMtaHkaraNamAM vaNAyelI hoya che. tenA lIdhe zrutamaya jJAna ma have ciMtAmaya jJAnasvarUpe jhaDapathI pariNamatuM jAya che. SoDazaka, dhAtrizikA prakaraNa, vairAgya kalpalatA vagere graMthomAM zrutamaya-ciMtAmaya jJAnanuM vistArathI vivecana maLe che. A avasthAmAM sAdhaka bhagavAna pote ja potAne kahe che ke - lAkha bAta kI bAta yaha, tokuM dei batAya / jo paramAtamapada cahe, to rAga-dveSa taja bhAya ! / / (paramAtma chatrIsI-25) (7) ahIM sAdhakanuM aMtaHkaraNa IndriyaviSayothI virakta ane zAMta baneluM hoya che. virakta ane zAMta aMtaHkaraNamAMthI prastuta ciMtAmaya jJAnano janma thayela hovAthI te jJAna janma-maraNanI paraMparAne TUMkAvavAnuM ja kAraNa bane che. punarjanmanI paraMparAne TUMkAvavAno hetu banavAthI, mokSano hetu banavAthI, AtmasvarUpa prAptinI ciMtAthI vaNAyeluM te jJAna tattvabodhasvarUpe ahIM pariNamatuM jAya che. tethI dharmakriyAnA marmone, rahasyone te sArI rIte vizeSa prakAre jANe che. (8) tathA dharmAdi tattvane jaNAvanArA sadgurunI bhaktimAM te bahumAnagarbhita aMtaHkaraNathI vidhivat vizeSa prakAre udyama kare che. SoDazakamAM darzAvela cotho utthAna doSa ravAnA thAya che.
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51 2. [ adhyAtma anuyoga sahita gaka trividha pratyaya mujaba sAnubaMdha sAdhanA ja (9) sAnubaMdhapaNe yoganI siddhi karavA mATe te sAdhaka satata aMdarathI jhaMkhanA kare che. tethI (I) tene aMtaramAM je sAdhanA karavAnI prabaLa bhAvanA (= Atmapratyaya) thAya, (I) te ja sAdhanA karavAnI guru bhagavaMta paNa sahajapaNe preraNA kare che (= gurupratyaya) tathA (III) te sAdhanAmAM joDAtI vakhate tene bAhya zukana-nimitto paNa sArA maLe che (= liMga pratyaya). A rIte sAdhanAmAM joDAtI vakhate Atmapratyaya, gurupratyaya ane liMgapratyaya = nimittapratyaya - A pratyayatripuTInI te apekSA rAkhe che. zrIharibhadrasUrijIe yogabiMdumAM A traNeya pratyayanI chaNAvaTa karelI che. A traNeya pratyayanI apekSA rAkhIne te sAnubaMdha yogasiddhi mATe prayatna kare che. je sAdhanAmAM A traNa pratyaya vaNAyelA hoya, te sAdhanAnI prAyaH sAnubaMdha siddhi thatI hoya che. prApta siddhi e agretana navI siddhinuM bIja hovAthI siddhianubaMdhI siddhino paramArthathI ahIMthI (= dIprAdekhikAlIna mArgapatita dazAthI) ja prAraMbha thAya che. yogabiMdu ane trizikA graMthamAM siddhianubaMdhI siddhinuM varNana vistArathI upalabdha che. ja yogadharmanA sAcA adhikArI banIe che. yA (10) " sarva kAryomAM ucita AraMbha karanArA, (I) gaMbhIra AzayavALA, II) atyaMta - nipuNabuddhivALA, (1) zubhapariNAmavALA, (V) niSphaLa na jAya tevI pravRttine karanArA ane (VI) avasarane jANanArA jIvo yogadharmanA adhikArI che" - A pramANe yogabiMdumAM zrIharibhadrasUrijIe yogadharmanA adhikArInA je lakSaNo batAvelA che, te ahIM barAbara saMgata thAya che. tethI A sAdhakamAM yogadharmano saMpUrNa adhikAra jANavo. . (11) "yogadharmanA adhikArI (1) pairyathI pravRtti kare. (I) sarvatra vastumAM bhAvI nukasAnano tyAga so karIne pravRtti kare. tathA (W) kAryanA pariNAmano lAMbo-UMDo vicAra karIne pravRtti kare" - A pramANe yogabiMdumAM A jIvanI pravRttinuM je svarUpa jaNAvela che, tenI paNa prastutamAM yojanA karavI. 4 samyagdarzana meLavavA tera guNone pariNamAvIe 4 (12) A rIte dIprA nAmanI cothI yogadaSTino prakarSa thatAM sAdhaka bhagavAna samyagdarzanaprApti mATe darzanazuddhi prakaraNamAM batAvela tera guNaratnone samyapha prakAre grahaNa kare che. tyAM A aMge jaNAvela che ke "(1) bhASAkuzala, (I) matikuzala, (III) buddhikuzala, (1) vivekakuzala, (5) vinayakuzala, VI) jitendriya, (VII) gaMbhIra, (VIII) upazamaguNayukta, (1) nizcaya-vyavahAranayamAM nipuNa, () deva -guru-zAstranI bhaktimAM rata, (AI) hita-mita-priya vacanane bolanAro, XII) dhIra, (XIII) zaMkAdi doSathI zUnya jIva samyakta ratnane yogya che. samyak prakAre A guNaratnone AtmasAta karIne agretana bhUmikAne mATe yogya ane Avazyaka evA vizuddha guNonA samUhanI te oLakhANa meLave che, teno pakSapAta keLave che tathA tene ja meLavavAnuM praNidhAna kare che. tenA baLathI te potAnA aMta:karaNane niSkalaMka kare che. samakitanA soLa nimittone pariNAvIe ja (13) temaja samakita mATe AvazyakaniyuktimAM batAvelA samyapha nimittomAMthI koI paNa eka nimittane potAnA aMtaHkaraNamAM sAdhaka samyapha prakAre jarUra pariNamAve che. tyAM zrIbhadrabAhusvAmIjIe
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 513 dravya-guNa-yAyano rAsa + Tabo (16/7)]. jaNAvela che ke "D anukaMpA, (II) akAmanirjarA, (II) bAlatapa, (IV) dAna, (5) bhaktisvarUpa vinaya, (VI) virbhAgajJAna, (VI) saMyoga-viyoga, (VIII) duHkha, (utsAha, () Rddhi, (XI) satkAra, (AI) abhyatthAna = guru Ave tyAre UbhA thavuM, (XIII) namaskArAdisvarUpa temano vinaya, (XX) parAkrama = kaSAyamaMdatA athavA sAdhusamIpagamana, (X) sAdhusevA, (AV) zrutasAmAyika ("zabdavA...) - AnAthI samyagdarzanano, dezaviratino ane sarvaviratino lAbha thAya che." A soLa nimittamAMthI ekAda nimittane to prastuta dIprAdeSTivALA sAdhaka sArI rIte avazya pariNamAve che. I AdhyAtmika aruNodayanI parAkASThA (14) tyAra bAda "samaravi ' graMthamAM zrIharibhadrasUrijIe darzAvela paddhati mujaba, varSollAsanA atirekathI kuzala pariNAma mArgapatita dazAmAM praviSTa sAdhaka bhagavAnanA aMtaramAM uchaLe che. kliSTa karmono Dhagalo calAyamAna thAya che, palAyana thAya che. anAdikAlIna mahAmohanA saMskAro ravAnA thAya che. azubha anubaMdho tUTe che. tyAre sAdhaka bhagavAnanA aMtaHkaraNamAM AdhyAtmika aruNodaya parAkASThAne A pAme che. jhaLahaLatuM cinmaya AtmasvarUpa pragaTa thavAne thanagane che. AtmA svasthatA-prasannatAne anubhave che. (15) mArgapatita avasthAmAM "dIprA nAmanI cothI yogadaSTi jyAre parama prakarSane pAme che, dhyA tyAre sAdhaka bhagavAnane mokSamArga potAnA aMtaramAM ja jaNAya che, bahAra nahi. te paNa daDhapaNe jaNAya tya che, yathArthapaNe jaNAya che, sahajapaNe jaNAya che tathA satata jaNAya che. sa saMsAranamaskArano virAma & (16) khAvAnI tIvra lAlasA, kAtila bhogatRSNA, ugra kaSAyanA Aveza vageremAM hoMze-hoMze . lAMbA samaya sudhI khovAI jatI, DUbI jatI, lIna thatI cittavRttinI dhArA svarUpa saMsAranamaskAra have che moTA bhAge aTake che. bAhya-atyaMtara saMsAramAM nIrasatAnuM vadana thavAthI tenA tarapha jhUkavAnuM valaNa yo kaI rIte saMbhave? trividha saMsAranuM kheMcANa, AkarSaNa javAthI saMsAranamaskAra, saMsArapUjA virAma pAme che... tAtvika vItarAganamaskAranI sparzanA nA (17) parama niSkaSAya Atmadravya pratye UMDo AdarabhAva pragaTe che. parama nirvikArI pAvana nija siddhasvarUpane pragaTAvavAnI prabaLa jhaMkhanA jAge che. aMze-aMze pragaTa thaI rahelA zAMta-sudhArasamaya nija cetanadravya pratye ananya bahumAnabhAva uchaLe che. (Ane paNa anya eka prakAre nizcayathI sadyagAvaMcaka yoganI prApti samajavI.) parama samAdhithI paripUrNa nijAtmatattvanuM adamya AkarSaNa enA aMtaHkaraNamAM udbhave che. asaMga, alipta, anAvRta potAnA zuddha cetana dravyane ja anubhavavAno tIvra talasATa taravarATa aMdaramAM pragaTe che. nija AtmatattvamAM ja pUrepUrA rasa-kasanA darzana thAya che. "sAcI zAMti-samAdhi-prasannatA aMdaramAM TharavAthI ja maLaze' - tevI zraddhA prabaLa thatI jAya che. aMdaramAM TharavA mATe cittavRttipravAha samyaka prakAre vegavaMto bane che. bahAramAM nIrasatA-virasatA vedAya che. potAnA zuddha caitanyasvarUpa tarapha sAdhaka jhUke che. A eka prakArano vItarAganamaskAra ja che. A rIte vItarAga bhagavAnane namaskAra karavAno bhAva, bhagavAnanI vItarAgatAne namaskAra karavAno bhAva AtmArthIne sparze che. Ama tAttvika prazasta "namo'bhAvanI sparzanA karavA mATe jIva baDabhAgI bane che.
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 514 a sh [ adhyAtma anuyoga sahita sAcI upAsanAnI oLakhANa kare (18) potAnA zuddha caitanyasvarUpanI anubhUti karavAnI jhaMkhanA-talasATa-taravarATa-tamannA vagere svarUpa namaskArabhAva vize potAnA cittano utsAha prabaLa bane che. tenAthI sAdhakanuM citta svasthatAne -svAthyane meLave che, aMtaHkaraNa zAMtine pAme che tathA mana prasanna bane che. sAcI upAsanAnuM A cihna che. che ATha tattvono parama prakarSa che (19) A rIte AgaLa vadhatAM prastuta namaskArabhAvamAM tanmayatA AvavAnA lIdhe (A) sattvaguNanI zuddhi, (B) yogasAdhanAnA mArgamAM jarUrI evuM kuzala puNya, (C) zukla antaHkaraNa, (D) aMtaraMga prayatnamAM dhRti, (E) aMtaraMga sAdhakadazA, (F) Atmatattvano sAkSAtkAra karavAnI prabaLa IcchA, (9) AtmatattvanuM samyapha prakAre vedana karavAnI abhilASA tathA (H) Atmatattvane grahaNa karanArI prajJA - A ATheya tattvo parama prakarSane pAme che. naizcacika adhyAtmayoganI sparzanA Qche (20) AdhyAtmika zAstranuM zravaNa, sadgurunI hitazikSA vagere dvArA "AtmA hakIkatamAM kartA zA -bhoktA nathI. AtmA paramArthathI vItarAga caitanyasvarUpa che' - AvuM jANIne AtmArthI sAdhaka vAraMvAra potAnA tevA svarUpamAM DUbe che. karmodayajanya kartutva-bhoknatvAdi pariNAmone potAnA pariNAma mAnIne (01 pUrvavat teono te potAnAmAM samAropa-upacAra karato nathI. karmanA gharanA, pArakA evA kartutva -bhoknatvAdi pariNAmo karmavaza utpanna thatA hoya tyAre "A mArA pariNAma nathI' - evuM jANavA chatAM pUrvasaMskAravaza tene temAM tanmayatA AvI jatI hoya che. to paNa tevI tanmayatAne te potAnA So cittamAMthI prayatnapUrvaka bahAra kADhe che, aTakAve che tathA "A tanmayatA paNa potAnAthI bhinna che - che evuM te koThAsUjhathI oLakhI jAya che. tathA tevI tanmayatAthI chUTo thavA mATe te prayatna paNa kare che. - A rIte taikSayika adhyAtmayogane te prakRSTa banAvato jAya che. prastutamAM adhyAtmabiMdusvopallavRttimAM ? eka vAta jaNAvI che, tenuM AtmArthIe anusaMdhAna karavuM. tyAM zrIharSavardhana upAdhyAye jaNAvela che ke kartutva-bhoknatvAdi pariNAmone dUra karavApUrvaka zuddha AtmasvarUpa vize zravaNa, manana, nididhyAsana svarUpa evo paNa koIka anokho vizeSa prakArano je vicAra pragaTe, te lakSaNAthI adhyAtma che.' naiRcika bhaktianuSThAnano prAraMbha (21) naiyika adhyAtmayoganA baLathI naiRyika bhaktianuSThAna pravarte che. potAnA ja kartutvAdibhAvazUnya vizuddha paramAtmasvarUpane bhajavuM te naiRRyika bhaktianuSThAna che. ahIM te paramArthathI zarU thAya che. che kuzalAnubaMdhanI vardhamAna paraMparA che. (22) potAnA prANa karatAM paNa dharmane A sAdhaka caDhiyAto mAne che, mahAna mAne che. tethI avasare dharma khAtara jIvananI kurabAnI ApatA A sAdhaka khacakAto nathI. tathA potAnA ja rAgAdimukta svarUpane pragaTa karavAnI abhilASA svarUpa tAttvika muktirAga enA aMtaHkaraNamAM jvalaMta bane che. mArA caitanyasvarUpane rAgAdithI mukta karavuM ja che' - AvuM tAttvika muktipraNidhAna tenA aMtaramAM chavAyela hoya che. tenA phaLasvarUpe sUkSma paNa parapIDAno parihAra karavAnuM A sAdhaka praNidhAna kare
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + To (16/7)] 515 che. AvA umadA tattvo baLavAna banavAnA lIdhe kuzalAnubaMdhanI = mokSasahAyaka zubha anubaMdhanI paraMparA enA AtmAmAM prakRSTapaNe vadhatI ja jAya che. * avaMcakayogano prakarSa (23) have za2I2, Indriya vagerethI bhinna ane kartRtvAdizUnya evA potAnA cetanatattvamAM potAnI cittavRttino pravAha niraMtara dRDha rucithI DhaLe che, pa2ma prItithI jhUke che, prabaLa bhaktibhAvathI samarpita thAya che. (= kriyAavaMcakayoga prApti.) A rIte potAnA ja zuddha cetanatattvamAM jyAre potAno cittavRttipravAha lIna-saMlIna-vilIna thAya che tyAre vItarAganamaskAra zuddha bane che, sthira-Dha thAya che. tathA 'namo arihaMtA' pada tyAre paramArthathI tanmayapaNe pariName che. potAnA vItarAga caitanyasvarUpa tarapha ahobhAvathI niraMtara jhUkelA rahevA svarUpe 'Lamo arihaMtAnaM' padamAM AtmArthI sAdhaka sthira thAya che, ekAkAra thAya che. (= phalAvaMcakayoga prApti.) Ama yogAvaMcaka, kriyAavaMcaka ane phalAvaMcaka yoga vizuddha thatA jAya che tathA prakRSTa thatA jAya che. prastutamAM yogadRSTi samuccayanI eka kArikAnuM anusaMdhAna karavuM. tyAM zrIharibhadrasUrijIe jaNAvela che ke 'carama yathApravRttakaraNamAM sahajamaLa (= anAdikAlIna AtmasvabhAvavirodhIbaLa svarUpa gADha AzravadazA) atyaMta alpa thavAnA lIdhe, graMthibhedanI najIka rahelA sAdhakane ahIM jaNAvela traNa avaMcakayoga vagere badhI bAbato pragaTa thAya che.' COL * ekAgra cittano lAbha (24) yogadRSTi samuccayamAM jaNAvela Atmatattvano adveSa, jijJAsA, zuzruSA tathA zravaNa guNanuM baLa ahIM mArgapatita dazAmAM pragaTela hoya che. tathA SoDazakamAM darzAvela kheda, udvega, kSepa ane citta utthAna A doSo dIprA nAmanI cothI yogadRSTivALI bhUmikAmAM hotA nathI. Ama A cAra guNonuM baLa prApta yo thavAnA lIdhe tathA cAra cittadoSono parihAra thavAnA lIdhe sAdhakanI cittavRtti potAnA ja paramAtmatattvamAM sthira bane che. nijaparamAtmasvarUpalInatAmAM ja AnaMdanI prabaLa Urmio ane adamya lAgaNIo uchaLe che, che. tethI adhyAtmasAramAM darzAvela 'ekAgra' cittane AtmArthI sAdhaka ahIM meLave che. tyAM jaNAvela che ke "adveSa vagere guNavALA sAdhakonuM citta khedAdi doSono tyAga karavAthI kAyama mATe sAdhanAmAM ekAgra hoya che. ekasarakho dhyeyAkAra vRttipravAha cittamAM hovAnA kAraNe te citta 'ekAgra' tarIke mAnya che." OM AtmAmAM paramAtmadarzana - (25) potAnA paramAtmasvarUpamAM citta ekAgra banavAthI AtmAmAM evI zakti utpanna thAya che ke jenA kAraNe yogabiMdumAM darzAvela 'dhyAnayoga' ahIM pariName che. yogabiMdumAM jaNAvela che ke 'prazasta eka AlaMbanavALuM citta jyAre sthira dIvA jevuM dhArAvAhI sUkSma jJAnopayogavALuM bane tene paMDito dhyAna kahe che.' (26) dIprA nAmanI cothI yogadRSTimAM potAnA ja niSkaSAya ane nirvikAra paramAtmasvarUpanuM dhyAna aMdaramAM pariNamavAnA lIdhe AtmAmAM evI zakti utpanna thAya che ke haju sudhI potAnuM paramAtmatattva avyakta hovA chatAM paNa sAdhakane potAnA vizuddha paramAtmatattvanI abhrAntapaNe tathA dRDhapaNe aMdaramAM pratIti (= yathArtha sthira bodha) pragaTe che ke 'huM pote ja niSkaSAya-nirvikAra caitanyasvarUpa chuM.'
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 516 zuM sAco sAdhaka to prazAMta ane udAtta hoya . (27) potAnI aMdara rahela niSkaSAya ane nirvikAra paramAtmatattvanI dRDha pratIti thavAnA kAraNe sAdhakane kaSAya ane viSayavAsanA pratyenuM AkarSaNa osaratuM jAya che. tethI tevA prakAranA utkaTa-ugra kaSAya ane IndriyavikAro sAdhakamAMthI ravAnA thavA mAMDe che. A svarUpe prazAntapaNuM sAdhakamAM janme che. tethI atyaMta nimna kakSAnI nirlajja svacchaMda pazuceSTAdisvarUpa AcaraNA choDIne ucca-uccatara Adi kakSAnI AcaraNAmAM TakI rahevAnI Teka sAdhakanA cittamAM janme che. matalaba ke vartamAnamAM pote je dazAmAM hoya tenAthI adhika-adhika ucca AcaraNa je dazAmAM thaI zake te dazAne prApta karavAmAM tenuM aMtaHkaraNa tyAre tatpara hoya che. pote je avasthAmAM hoya te avasthAthI AgaLa-AgaLanI avasthAmAM javAnI tIvra bhAvanA hoya ane te aMge zakya prayatna paNa kare. A svarUpe udAttatA ahIM pragaTe che. (28) A prazAntatA ane udAttatA - banne guNo potAnA AtmatattvanA samyak vedana-anubhavathI vaNAyelA hoya che temaja Azrava-saMvara-baMdha-nirjarA vagere svarUpa sUkSma bhAvonI vyApaka vicAraNA karavAnI * pariNatithI garbhita hoya che. tethI te banne guNo niravadya AcaraNanuM kAraNa bane che. matalaba ke have sAdhakanI aMdara zuddha AcaraNamAM sahajapaNe joDAvAnI bhUmikA taiyAra thAya che. A ja abhiprAyathI zrIharibhadrasUrijIe yogabiMdumAM jaNAvela che ke 'dharmasAdhanAyogya suMdara svabhAva thatAM ja zAntatva ane i udAttatva janme che. te tattvasaMvedanathI yukta hoya che tathA (graMthibhedanI pUrve paNa) sUkSma bhAvonI vyApaka vicAraNAthI saMyukta hoya che. te banne guNa zuddha niravagha anuSThAnanA kAraNa bane che.' U nirmaLa AtmapariNatisvarUpa guNono prAdurbhAva U = (29) dIprA dRSTimAM rahelA sAdhaka bhagavAnamAM pragaTelI prazAMtatA ane udAttatA e niravagha nirdoSa AcaraNanuM kAraNa hovAnA lIdhe ja have tenAmAM sarva jIvo pratye dayA, karuNA, komaLatA, yo mRdutA, namratA, paropakAra vagere guNonI pariNati vizeSa prakAre parizuddha tathA prabaLa bane che. AtmAnI ! nirmaLa pariNati e ja tAttvika guNa che A vAta khAsa khyAlamAM rAkhavI. [ adhyAtma anuyoga sahita = - = saMsAra parimita thAya che ka (30) AvA dayA-karuNAdi nirmaLa guNonA baLathI ghaNA jIvo graMthibhedanI pUrve paNa potAnA saMsArane paritta parimita kare che. zAtAdharmakathAMgamAM 'meghakumAranA jIve samakita prAptinI pUrve hAthInA bhavamAM jIvadayAnI pariNatinA lIdhe saMsArane parimita karyo' - e vAtano spaSTa ullekha maLe ja che. OM sarva jIvamAM zivadarzana (31) nirmalapariNatisvarUpa dayA, karuNA, komaLatA vagere zuddha guNonA baLathI ja sarva jIvone A sAdhaka potAnA samAna jue che. jema potAno jIva siddhasvarUpa che, tema badhA ja jIvo siddhasvarUpa che - AvuM jovAnI bhUmikA pragaTa thAya che. tethI 'koI paNa jIvane huM pIDA nahi pahoMcADuM' - A mujaba praNidhAna, pratijJA vagerenuM baLa pragaTa thAya che. tenA kAraNe A sAdhaka parapIDA vagerene choDe che. / IcchAyama-pravRttiyamanI parAkASThA (32) te avasthAmAM carama yathApravRttakaraNanA lIdhe AtmAmAM eka evI divya zakti pragaTa thAya
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-5yAyano rAsa +Tabo (16/7)] 517 che ke tenAthI potAne aMdaramAM anubhavAya che ke "mokSamArga aMdaramAM ja che. mokSamArga zamapradhAna-zAntipradhAna che. A mokSamArga pUrve kyAreya oLakhAyela nathI. e apUrva che. A mokSamArga mAtra anubhavagamya ja che." potAnI vartamAna bhUmikAne ucita evA mokSamArgane vize hakIkatamAM have tene koI bhrAnti rahetI nathI. AvA abrAnta AMtarika apUrva mokSamArgane vize amogha = saphaLa dizAsUcana te carama yathApravRttakaraNanuM sAmarthya karAve che. te sAmarthyanA lIdhe ja A sAdhaka AvA AMtarika mokSamArganI sparzanA kare che. te mokSamArga tene aMdarathI ja game che, ruce che. aMtarmukhI (= nijAtmasanmukhI), prazAMta ane prakRSTa virakta evI potAnI ja AMtarika pariNatinI mokSamArgarUpe sAcI oLakhANa thAya che. te svarUpe te yathArtha saMvedana kare che. tyAra bAda tene ja vAraMvAra samyak prakAre vAgoLyA kare che, yAda karyA rAkhe che. A AMtarika mokSamArganI daDha zraddhA enA aMtaramAM satata jAgrata rahe che. aMtarmukhI prazAMta virakta pariNatinI mokSamArga svarUpe saMvedanA-saMsmaraNa-zraddhA vagerenA lIdhe mokSamArge zakti mujaba sAdhaka bhagavAna pravRtti paNa kare che. carama yathApravRttakaraNanI divya zaktithI A badhuM aMdaramAM satata sahajataH thayA kare che. tenAthI mohanIyAdi karmano prabaLa kSayopazama (dharakhama ghaTADo) . thAya che. tenA lIdhe ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya, aparigraha saMbaMdhI IcchAyama ane pravRttiyama rA tenA jIvanamAM prakRSTa bane che. ahiMsAdi yamanI IcchA te IcchAyama. tathA zamapradhAna-zAMtipradhAna ahiMsAdi yamanuM pAlana te pravRttima. A bannenuM vistArathI nirUpaNa yogadRSTi samuccayamAM maLe che. che! zubha-azubha dravyAdimAM samatA ja (33) A rIte ahiMsAdisaMbaMdhI prakRSTa IcchAyamanuM ane pravRttiyamanuM pAlana karavAthI sAdhaka . bhagavAnamAM sahajamAno puSkaLa ghaTADo thAya che. jema divaso jUnI kabajiyAtamAMthI - maLamAMthI chUTakAro ! maLavAthI mANasane prasannatAno, hurtino, tAjagIno anubhava thAya, tema anAdikAlIna sahajamaLano : reca thavAthI sAdhaka prabhune aMdaramAM svAbhAvika AnaMdano anero anubhava thAya che. phariyAdI valaNane che mULamAMthI ravAnA kare tevo AnaMda anubhavAya che. aMdaramAM atyaMta pragADha tRpti anubhavAya che. tethI meM bahAranI sArI cIja maLI jAya, potAnI kadara karanArI vyakti maLI jAya, sArI jagyA vagere maLI jAya to harakhAvA jevuM lAgatuM nathI. zubha dravya-kSetra vageremAM ISTapaNAnI buddhi thatI nathI. tathA bahAramAM koI pratikULa-azubha cIja vagere AvI jAya to teno tene aNagamo thato nathI. temAM tene aniSTapaNAnI buddhi thatI nathI. Ama sArA-narasA dravya-kSetrAdimAM gamo-aNagamo ravAnA thavAthI yogabiMdumAM tathA kAtrizikAmAM batAvela samatAyoga upara sAdhaka bhagavAna ArUDha thAya che. 2 naiRcika carama yathApravRttakaraNano prakarSa ! (34) A rIte sarva jIvomAM zivadarzana karavAthI ane sarva dravya-kSetrAdimAM samatA rAkhavAthI karmano AtmAmAM pagapesAro thAya tevI AtmadazA jhaDapathI palAyana thAya che. have dIrgha kALanI sthitivALA navA-navA karmone bAMdhavAnI abhirucisvarUpa karmavAsanAne sAdhaka pUrepUrI choDe che. A rIte antarmuhUrtanI sthitivALuM naiRRyika carama yathApravRttakaraNa ahIM prApta thAya che ane te parama prakarSane pAme che. A rAgAdi para pariNAma che. caitanya svapariNAma che' - A rIte sva-parapariNAmane judA karavAmAM A carama yathApravRttakaraNa nipuNa hoya che.
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 518 [ adhyAtma anuyoga sahita haLa apUrvakaraNamAM graMthibheda thI (35) tyAra bAda sAdhaka bhagavAna potAnA ja parama zItaLa, trikALazuddha, paripUrNa vItarAgapaNe pariNamela caitanyanA akhaMDa piMDamAM ekatAna, layalIna, tanmaya-ekAkAra-ekarasa bane che. tenA lIdhe sAdhaka prabhumAM apUrva Atmazakti uchaLe che. A rIte te apUrvakaraNamAM praveze che. AtmAnI nirmaLa caitanyapariNatine upAdeyapaNe grahaNa karavAmAM apUrvakaraNa nipuNa hoya che. svAdhyAya, dhyAna, kAyotsarga Adi tapazcaryA, Indriya-manano saMyama, vizuddha zIla vagere guNonA sAmarthyathI sakriyatA evI samucitayogyatA ahIM graMthibhedAdi phaLane tAtkAlika janmAve tevI phalopadhAyayogyatA svarUpe prakRSTapaNe pariName che. tethI apUrva AtmavIrSollAsathI nirbhayapaNe AtmArthI bhagavAna anAdikAlIna nibiDa-gUDha rAgAdimaya tamograMthine bhede che. atyaMta dRDha thayela saMvara, upazama, Indriyadamana, samatA, madhyasthatA vagere sadgaNonA baLathI anaMtAnubaMdhI krodhAdi cAreya kaSAyo kSINa thAya che. pUrve kadApi na anubhavela AdhyAtmika prazamarasanA AnaMdanI choLo aMdara uchaLe che. anaMta AtmAnaMdano mahAsAgara aMdara hiloLe caDhe che. 26 teno anubhava karIne paNa sAdhaka temAM aTavAto nathI, aTakato nathI. paraMtu potAnA zuddha AtmAne 8 grahaNa karavA satata talase che. tevI pAvana nirmaLa bhAvadhArAne te akhaMDapaNe samyak prakAre prakRSTa rIte AgaLa vadhAre che. uchALe che. sAdhaka prabhu svayaM tevI akhaMDa vimala bhAvadhArAmAM Agekuca kare che. dii tevI vizuddha adhyavasAyadhArAnA mAdhyame AMtarika mokSamArge AtmArthI jhaDapathI AgaLa vadhe che. ahIM - zIlaprAbhUtanI eka gAthAnuM anusaMdhAna karavuM. tyAM jaNAvela che ke "viSayarAganA rAgathI = pakSapAtathI jA AtmAnI je gAMTha = graMthi baMdhAyelI hatI, tene kRtArtha sAdhako tapa, saMyama ane zIla guNathI chedI che nAMkhe che." dareka AtmArthI mumukSuthI Avo graMthibheda thaI zake tema che. AtmasAkSAtkArano paricaya ; (36) have sAdhaka bhagavAna anivRttikaraNamAM praveze che. nija niHsaMga-nirmala-nirvikalpa che caitanyapariNatimAM ramaNatA-lInatA karavAmAM anivRttikaraNa niSNAta hoya che. tyAre mana-vacana-kAyAnI zubhapravRtti, zubha AtmapariNAma, vizuddha vezyA, prazasta adhyavasAya, antarmukhatA sAdhakamAM vaNAyela hoya che. potAnA zuddha svarUpane paripUrNapaNe prApta karavAnuM prabaLa praNidhAna tenA aMtaramAM chavAyela hoya che. tene potAnA zuddha svabhAvanuM aMdaramAM prakRSTapaNe bhAsa thAya che. nirAgrahI ane nikhAlasa evA aMtaHkaraNamAM pragaTatA vardhamAna AtmajJAnagarbhita vairAgya tathA upamAtIta upazamabhAva vagerenA baLathI AtmArthI sAdhaka anAdi sahajamaLathI vaNAyelI mahAghora ane mahAraudra evI mithyAtvapariNatine mULamAMthI ukheDe che. tyAre zarIra, pAMca Indriya, vANI, mana, karma, pudgala vagerethI bhinna evA potAnA AtmatattvanI aparokSa anubhUti thAya che. sAdhaka bhagavAnane potAno AtmA pUrNAnaMdamaya, parama zAnta, asaMga, nirmala, avinAzI svarUpe anubhavAya che. nija Atmadravya nirAlaMbI, svAvalaMbI che - tevuM te sAkSAt anubhave che. paradravya-guNa-paryAyanA Teke to nija Atmadravya UbhuM nathI. paraMtu potAnA guNa-paryAyanA TekAnI paNa tene jarUrata nathI. "Avo svayaMbhU, svAvalaMbI AtmA e ja huM chuM - evo sAkSAtkAra sAdhakane thAya che.
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + To (16/7)] 519 maiM sthirAdRSTimAM praveza tyAre potAnA cidAkAzamAM samyagdarzanano sUraja uge che. '(A) durlabha divya kAmakuMbha, (B) daivI kAmadhenu, (C) kalpavRkSa, (D) ciMtAmaNiratna, (E) devaadhiSThita kutrikApaNa (= jyAM traNa lokanI tamAma cIja mUlya ApavA dvArA maLI zake tevI devatAI dukAna), (F) saMjIvanI vagere divya auSidha, (G) mahAprabhAvazALI paramamaMtra, (H) amRta vagerethI paNa samyagdarzana caDhiyAtuM che' - AvuM te anubhave che. A rIte sAdhaka 'sthirA' nAmanI pAMcamI yogadRSTimAM praveza kare che. - mahAnizIthasUtra mujaba samakitaprAptino mArga ke - ahIM mahAnizItha sUtrano prabaMdha UMDANathI vicAravo. tyAM 'samyagdarzananI prAptinuM varNana A pramANe maLe che ke - "sau prathama (1) jJAna (= 'huM dehAdibhinna zuddhacaitanyasvarUpa AtmA chuM - tevI AMtarika pratIti - oLakhANa) joIe. pachI (2) dayA joIe. (3) dayAthI jagatanA jIva = deva, naraka, asaMkhyavarSanA AyuSyavALA yugalika evA tiryaMca ane manuSya, nirupakrama AyuSyavALA tresaThazalAkA e puruSa tathA carama zarIrI jIvo, prANa = dazaprANadhArI sAmAnya paMcendriya prANIo, bhUta = pRthvIkAyAdi dhyA pAMca prakAranA sthAvaro tathA sattva = sopakrama AyuSyavALA manuSya, tiryaMca ane vikalendriya (pAkSikasUtravRttinA AdhAre) - A cAreya prakAranA [athavA prANa = vikalendriya, bhUta = vanaspatikAya, jIva = paMcendriya, sattva = bAkInA jIvo - A pramANe bRhatkalpabhASyavRttimAM (gA.57) uSkRta gAthAnA AdhAre A cAra prakAranA] sarva saMsArI AtmAone sAdhaka potAnA AtmA jevA ja jue che. (4) jagatanA a sarva jIva vageremAM AtmasamadarzitAnA lIdhe te ja jIva, prANI vagerene (a) saMghaTTo sparza, (b) prANaviyoga vagere svarUpa duHkhane utpanna paritApanA, (c) kilAmaNA = tIvra pIDA, (d) upadrava = duu karavAno ane (e) teone bhaya thAya tevI pravRttino sAdhaka tyAga kare che. (5) parapIDAparihArathI yo anAzrava thAya. (6) anAzravathI Azrava dvAro sthagita thAya = saMvara thAya. (7) AzravadvAro baMdha thavAthI Indriya-mananuM damana tathA upazamabhAva Ave. (8) tenAthI zatru ane mitra banne upara samAna pakSapAta Ave. (9) Ama zatru-mitramAM ekasarakhI lAgaNI pravartavAnA lIdhe rAga-dveSa chUTe che, madhyasthatA Ave che. (10) tenA lIdhe (anantAnubaMdhI) krodha-mAna-mAyA-lobha jAya che. (11) tenA lIdhe AtmasvabhAva akaSAyI bane che. [paMcakalpabhASyapUrNi (gA.1135, pR.135) mujaba ahIM kaSAya hovA chatAM teno parama nigraha karavAthI akaSAyIpaNuM samajavuM. ] (12) akaSAyasvabhAvanA lIdhe samyaktva maLe che. (13) samyaktvathI jIvAdi padArthono yathArtha nizcaya thAya che." mahAnizIthasUtranuM anusaMdhAna karIne ahIM ame batAvela samyagdarzanaprAptinI prakriyAne samajavA prayatna karavo. tathA te mujaba aMtaraMga apramatta puruSArthano paNa prAraMbha karavo. to kAryaniSpatti thAya. mAtra vAMcavAthI, sAMbhaLavAthI, saMbhaLAvavAthI, lakhavAthI ke vicAravAthI kAryaniSpatti na thAya. paraMtu AMtarika mokSamArgane oLakhIne tevA prakAranI Atmasthiti-AtmadazA UbhI karavAthI samakita vagere kAryanI niSpatti thAya. samarAdityakathA mujaba samakitaprAptino mArga te ja rIte samarAIccakahA (samarAditya kathA) graMthamAM zrIharibhadrasUrijIe A aMge je jaNAvela
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 520 [ adhyAtma anuyoga sahita che, tenuM paNa ahIM anusaMdhAna karavuM. tyAM jaNAvela che ke "mana-vacana-kAyAnI pravRttinI vizuddhatAthI ane jIvavarSollAsanI utkaTatAthI (1) kuzala pariNAma uchaLyo, (2) saMkliSTa karmono Dhagalo calAyamAna thayo, (3) mohavAsanA ravAnA thaI, (4) azubha anubaMdho tUTI gayA, (5) karmagraMthino bheda thayo, (6) mithyAtvano kSayopazama thayo, (7) samakitano pariNAma pragaTa thayo." bRhatkalpabhASyamAM tathA vizeSAvazyakabhASyamAM paramatattvarucisvarUpa je samakita jaNAvela che, tene ahIM yAda karavuM. ja samyagdarzananA 22 lakSaNone pragaTAvIe ke kuvalayamALA graMthamAM zrIudyotanasUrijIe samyagdarzananA aneka lakSaNo batAvelA che. te A pramANe - "(1) upazama, (2) saMvega, (3) nirveda, (4) anukaMpA tathA (5) Astikya bhAva - AnAthI sahita evA lakSaNo samyaktanA hoya che athavA (6) jIvo vize maitrI, (7) guNavAna pratye pramoda, (8) dIna-duHkhI pratye karuNA ane (9) avinayI vize cotho mAdhyacya bhAva hoya to samakita hoya. athavA (10) jeNe jagatanA anitya-azaraNAdi svabhAvanI sArI rIte bhAvanA karI hoya, (11) kAyAno - azuci-anityAdisvabhAva jeNe bhAvita karyo hoya, (12) bAhya-atyaMtara tapasAdhanAmAM jene samyapha 'rI prakAre vega-utsAha-umaMga hoya tathA (13) saMsAra pratye vairAgya ja hoya. A lakSaNo dvArA oLakhAya tA che ke ahIM samyakta che." A lakSaNo ahIM sthirA daSTimAM pragaTa thAya che. saMbodhaprakaraNamAM samakitanA " liMgo A mujaba jaNAvela che ke '(1) vidhinuM pAlana, (2) guNIno rAga, (3) avidhino tyAga, 3(4) pravacanaprabhAvanA, (5) arihaMtanI sevA ane (6) sugurunI sevA - A samakitanA liMgo che." tathA puSpamAlA graMthamAM mAladhArI zrI hemacaMdrasUrijIe nIce mujaba jaNAvela che ke - "(1) sarvatra ucita | pravRtti, (2) guNAnurAga, (3) jinavacanamAM rati tathA (4) nirguNa jIvo pratye madhyasthatA - A yo samyagdaSTinA liMgo che." matalaba ke samakitImAM te avazya hoya che. samyagdaSTi (1) parArtharasika, (2) prajJAzAlI, (3) kalyANamArgagAmI, (4) mahAna AzayavALA ane (5) guNAnurAgI hoya - A pramANe bodhisattvanI sAthe sarakhAmaNI karIne samakitInI AgavI vizeSatA yogabiMdumAM jaNAvI che. kuvalayamALAnuM sAtamuM lakSaNa, saMbodhaprakaraNanuM tathA puSpamAlAnuM bIjuM lakSaNa ane yogabiMdunuM pAMcamuM lakSaNa eka ja che. tathA kuvalayamALAmAM darzAvela cothuM ane AThamuM lakSaNa eka che, trIjuM ane teramuM lakSaNa eka che. tathA kuvalayamALAmAM darzAvela navamuM lakSaNa ane puSpamAlAmAM batAvela cothuM lakSaNa eka ja che. tethI A cAra graMthanA AdhAre samakitanA kula 22 lakSaNa jANavA. te ahIM pragaTe che. ja samakitanA bolane meLavIe ja pravacanasAroddhAra graMthamAM zrInemicaMdrasUrijIe vistArathI samakitanA 67 bola samajAvelA che. teno saMkSepamAM nirdeza A pramANe che. "zraddhA-4, liMga-3, vinaya-10, zuddhi-3, dUSaNano tyAga-5, prabhAvanA8, bhUSaNa-5, lakSaNa-5, jayaNA-6, AgAra-6, bhAvanA-6, sthAna-6. A pramANe 67 darzanabhedathI (darzanaprakArathI ke darzanAcArathI) vizuddha samyakta hoya che." pAMcamI sthirA dRSTinI prApti thatAM samakitanA uparokta 67 bola (= pada-prakAra-AcAra-pariNAma) yathAsaMbhava pragaTe che.
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa +Tabo (16/0)] 521 ja samyagdarzanane TakAvanArA guNavaibhavane mANIe ja sthirA nAmanI pAMcamI yogadaSTimAM praveza karIne te sAdhaka samyagdarzananA sthirIkaraNa mATe samyaktakaumudImAM zrIjinaharSagaNivare varNavelA guNone AtmasAt kare che. tyAM jaNAvela che ke "(1) jitendriya, (2) sarva jIvo pratye kRpALu, (3) dravya-kSetra-kALa-bhAvanA svarUpane jANavAmAM nipuNa, (4) suMdara guNono anurAgI, (5) ucita kartavya pAlanamAM nimagna, (6) gurunA ane prabhunA bhakta, (7) zaMkA-kAMkSA-vicikitsAdi doSathI zUnya, (8) satata prasanna, (9) sarvajJa tIrthakaranA zAsananI jabbara unnati-prabhAvanA karavAmAM sadA jAgRta, (10) saMveganA rasathI saubhAgyavAna, (11) catura AzayavALA, (12) atiuttama jIvo zivasukhanA bIja samAna samyaktane puNyavaza meLavIne sAcA arthamAM saMbhALe che, pALe che." # sthirAdRSTino vikAsa & jyAre samyagdarzananI prApti AtmArthIne thAya tyAre "A zuddha Atmadravya, A tenA zuddha guNo tathA e A tenA zuddha paryAyo..." AvI rIte zuddha Atmadravya-guNa-paryAyanuM vibhAjana karavAnA vikalpamAM sAdhaka dhyA khoTI thato nathI, rokAto nathI. tyAre to samakitI zuddha Atmadravya-guNa-paryAyamAM bheda pADyA vinA, svadravya-guNa-paryAyo pUrNapaNe paraspara vaNAyelA hoya te rIte AkhA nija zuddhasvabhAvane ekIsAthe na nirvikalpapaNe anubhave che. nija vastunA zuddha svarUpane samagrapaNe grahaNa karIne yathArthapaNe teno anubhava samyagdaSTi kare che. tevI dazAmAM tene anAkuLa apUrva cidAnaMdarasanuM samyapha prakAre vedanA thAya che. tenA baLathI samakitIne khyAlamAM Ave che ke "AkuLatA-vyAkuLatAdi svarUpa rAga-dveSAdi bhAvo mAruM svarUpa che nathI. mAruM svarUpa to AkuLatA-vyAkuLatA vagaranuM paramAnaMdamaya che. nirAkuLa jJAna-darzana upayoga ja : mAruM svarUpa che. temAM to aMzataH paNa rAgAdi bhAvo nathI. tethI tyAre samakitIno aMdaramAM upayoga paNa rAgAdithI bhinna thAya che. rAgAdinA adhyAsathI teno upayoga (= cetanA = caitanya) mukta thAya che. tene dehAdibhinnarUpe AtmasAkSAtkAra che rAgAdinA vaLagADathI mukta potAnA vizuddha caitanyarasamAM DUbakI lagAvIne pote potAnI dehAdibhinnasvarUpe sAkSAt anubhUti karI le che. jema kamaLamAM pANI kAyama svabhAvathI ja bhinna = chUTuM rahe che, tema nirmala AtmA svabhAvathI ja zarIramAM rahevA chatAM zarIrathI) judo ja rahe che' - A pramANe pUrvokta (7/10) paramAnaMdapaMcaviMzati saMdarbhamAM je batAvela che, te svarUpe samyagdaSTi potAnA AtmAnuM saMvedana kare che tathA indriya vagerenI sahAya vinA ja A pramANe te saMvedana kare che. ahIM mAtra zAstrAdhAre dehAdibhinna AtmAnI kevaLa bauddhika jANakArInI ke upalaka mAhitIjJAnanI ke parokSa bodhanI vAta cAlatI nathI. paraMtu te mujaba te sAkSAt saMvedana kare che - AvuM abhipreta che. -- jIvananI saphaLatAne anubhavIe . samakitIne potAnA zuddha dravya-guNa-paryAyano samasta khajAno potAnA ja AtmapradezomAM haryo -bharyo anubhavAya che. avikArI nija caitanyarasathI taraboLa banelA svAtmadravya-guNa-paryAyomAM aikyanI akhaMDa aparokSa atIndriya anubhUti svarUpa potAnuM sarvasva pragaTa thatAM ja potAnA AtmAnI divyatA
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 522 [ adhyAtma anuyoga sahita -bhavyatA anubhavAya che, potAnA jIvananI kRtArthatA-saphaLatA pratIta thAya che. AtmadravyanA caitanyathI jhaLahaLatA vizuddha guNo jhaDapathI pragaTe che. tathA pragaTa thayelA paryAyo jhaDapathI nirmaLa bane che. na samakitIne sarva guNono AMzika AsvAda ja kharekhara zuddha dravyadRSTi jIvAtmAne divyadRSTi, divyazuddhi Ape che. niraMtara nija AtmadravyanA guNonA darzana, smaraNa vagerenA baLathI AtmArthI upalI kakSAnA vizuddha guNone pragaTa kare che. potAnA caitanyarasano tene AsvAda Ave che. caitanyarasAsvAdanI sAthe-sAthe potAnA anaMta guNono AsvAda ene aMdaramAM svataH Ave che. "potAnA vizuddha caitanyasvabhAvamAM DUbavAthI ja kevaLajJAna pragaTaze' - tevI zraddhA samyagdaSTimAM jhaLahaLe che. tethI te vAraMvAra tenI sanmukha rahe che. avAra-navAra aMdaramAM javA tenI cittavRtti vegavaMtI bane che. AvI zraddhA, antarmukhatA, saMvega vagerenA baLathI nirmaLa samyagdaSTi sAdhaka sadA potAnA ja vizuddha caitanyasvabhAvamAM Thare che. temAM ja tene vizrAma-ArAma-sukhAkAritA anubhavAya che. Ama te zuddha caitanyasvabhAvamAM ja moTA bhAge vizrAma kare che. yogadRSTisamuccayavyAkhyAmAM 5. jaNAvela avaMdhya pUlabodhanA kAraNo ravAnA thavAthI sthirA dRSTithI sthUla bodha vidAya le che. tathA aSTaprakaraNamAM darzAvela "viSayapratibhAsa jJAna" paNa ahIMthI nivRtti le che. che puNyabaMdha paNa sonAnI beDI che te vedyasaMvedyapadabhAvI zraddhA, saMvega, nirveda vagerethI vaNAyelA adhyavasAyanA prabhAve paramArthathI pracura A pramANamAM puNyAnubaMdhI puNya sthirA dRSTithI ja baMdhAya che. to paNa tenI IcchA tene hotI nathI. kAraNa raNa ke potAnI jAtane rAga-dveSAdinA baMdhanamAMthI atyaMta jhaDapathI choDAvavAnI jhaMkhanA tIvrapaNe nirmaLa samakitInA aMtaHkaraNamAM chavAyelI hoya che. A pramANe saMvegano atizaya (Power) tenAmAM pragaTelo hoya che. tathA pAMceya zabdAdi viSayonuM AkarSaNa khatama thaI cUkela hovAthI pAMceya Indriyo paNa potAnA viSayothI aMdaramAM svataH atyaMta nivRtta thaI cUkelI hoya che. A pramANe pAMcamI yogadaSTimAM pratyAhAranuM baLa vikaseluM hoya che. AvA saMvegAtizaya ane pratyAhArabaLa - A bannenA prabhAvathI, kAmarAga -sneharAga-rAti-harSa vagerene pedA karAvavAmAM nimitta banavAnI yogyatA dharAvanArA puNyane bAMdhavAnI IcchA paNa tene hotI nathI. (1) "je puNyabaMdha che, te paNa IcchavA yogya nathI. kAraNa ke te sonAnI beDI-sAMkaLa-baMdhana samAna che' - A mujaba dharmasaMgrahavRttimAM zrImAnavijayajI upAdhyAyanuM je vacana che, te A dazAmAM paramArthathI pariName ja che. tathA (2) "AtmAne vazamAM rAkhanArA saMyamIonA zubha yogo je puNyakarmane pedA kare che, tene paNa sonAnI beDI jevA samajavA. kAraNa ke mokSanA sukhane to te aTakAve ja che' - A pramANe zAMtasudhArasamAM zrIvinayavijayajI upAdhyAyanuM je vacana che, te paNa A avasthAmAM paramArthathI pariName ja che. che amRtaanuSThAnano prAraMbha pratyAhAra siddha thavAnA lIdhe viSayAkarSaNa-puNyAkarSaNa ravAnA thAya che. tathA saMvegAtizayathI potAnA vItarAga svarUpanuM AkarSaNa nirmaLa samyagdaSTi sAdhakamAM pragaTe che. tethI ja prabhunA vaMdana, pUjana Adi karyA vinA te rahI zakato nathI. pranthibheda karAvavA dvArA samyagdarzananI bheTa ApanArA saddaguruno vinaya-vaiyAvacca vagere karyA vinA te rahI zakato nathI. guruvaiyAvaccano te abhigraha le che. (juo - dharmasaMgrahavyAkhyA-zloka 22, samakitanA saDasaTha bolanI sajjAya gAthA-14, samyaktasaptatikA zloka
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (16/7)] 523 13 vagere.) jinavANIzravaNanuM tene vyasana hoya che. jinavANIne sAMbhaLyA bAda te ciMtana-mananAdi paNa AtmalakSathI kare che. sAdharmikabhakti-vAtsalya vagere paNa te uchaLatA ullAsathI kare che. temaja avasare prANanA bhoge, dhananA bhoge paNa zAsanarakSA-zAsanaprabhAvanA vagere sadanuSThAnane te kare che. tathA A badhuM paNa tAraka sthAna pratye atyaMta sadbhAvane kendramAM rAkhIne te kare che. saMsAranI mAyA -prapaMcAdithI nirapekSa rahIne te kare che. te dharmakriyAmAM saMsAranI bheLaseLa karato nathI. kapaTa, daMbha vinA dharmakriyA kare che. niyANA vinA ArAdhanA kare che. Agamika vidhi-niSedhathI yathocita rIte sAdhanA vaNAyela hoya tema te sAdhanAne kare che. yathAyogyapaNe utsarga-apavAdathI garbhitapaNe te upAsanA kare che. SoDazaka, yogadRSTisamuccayavRtti, dvAtrizikAprakaraNa graMthamAM darzAvela anuSThAnasaMbaMdhI bhrAMti nAmanA cittagata doSathI rahita evA sadanuSThAno sthirA dRSTimAM vartatA nirmaLa samyagdaSTinA jIvanamAM avyAhata rIte phelAyelA jovA maLe che. vaLI, jinabhakti, gurusevA vagere pratyenI zuddha zraddhA, mokSanI tIvra jhaMkhanA svarUpa saMvega vagere bhAvo tenA aMtaHkaraNamAM uchaLatA hoya che. A bhAvo amRta che. A bhAvaamRtathI garbhita hovAnA lIdhe jinavaMdana-pUjAdi sadanuSThAna amRtaanuSThAnarUpe pariName che. A e rIte amRtaanuSThAnanuM maMgalAcaraNa paramArthathI sthirA dRSTithI ja thAya che. yogabiMdu, dhArnAizikAprakaraNa, A adhyAtmasAra vagere graMthomAM amRtaanuSThAna varNavela che. ja samakitIne sadA zuddha anuSThAna ! ja samyagdaSTi jIva zAstranA AdhAre, zAstrane sApekSa rahIne ja sarvatra pravRtti kare che. graMthibhedottarakAlIna samyagadarzananA prabhAve zAstra enI saMjJA-samajaNarUpa banI jAya che. tethI te "zAstrasaMzI' kahevAya che. e saMyogavaza kadAca samakitI zAstrane na bhaNela hoya to paNa jinokta cAdvAdanI samajaNa tenA aMtaramAM to yathArthapaNe pragaTI cUkelI hoya che. samyagdarzananuM A avayaMbhAvI kArya che. tethI ja zAstrakAro cAreya che gatimAM rahelA tamAma samakitI jIvone dRSTivAdopadezikIsaMjJAvALA kahe che. daSTivAdano = syAdvAdano vI. upadeza temanI saMjJAmAM = samajaNamAM vaNAyelo hoya ja che. bRhatkalpabhASya, vizeSAvazyakabhASya, A. daMDakaprakaraNa (gAthA-33) vageremAM A bAbata darzAvela che. AvA samakitInuM aMtaHkaraNa kadApi kSudratA vagere bhavAbhinaMdIpaNAnA doSo dvArA parAbhava pAmatuM nathI, khaLabhaLatuM nathI. AvA aMtaHkaraNanA sAmarthyanA lIdhe sthirA dRSTimAM rahelA samakitIne sadeva zuddha sadanuSThAna ja hoya che. A vAta yogabiMdu, dvAtrizikA prakaraNa vagere graMthomAM spaSTapaNe jaNAvela che. che apAyazaktimAlinya + avidhAzrava ravAnA thAya che che A avasthAmAM zuddha anuSThAna - amRta anuSThAna pravartatuM hovAthI ja sUkSma dRSTine khatama karanAra jhera tulya apAyazaktimAlinya mULamAMthI ukhaDIne kAyamI dhoraNe ravAnA thAya che. narakAdi durgatinuM kAraNa bane tevI pravRttine avazya karAve tevA sAmarthyane lIdhe AtmAnI je malinatA ubhI thayelI hoya te apAyazaktimAlitya kahevAya. nirmaLasamativALI sthirA dRSTi Ave eTale A apAyazakti-mAlityano atyaMta uccheda thAya che. AvuM yogadaSTisamuccaya ane dvAtrizikA prakaraNa graMthamAM jaNAvela che. apAyazaktimAlinyano uccheda thavAthI AgamanA mAtra zabdane pakaDavAnA badale ke AgamanA upara -challA zabdArthane vaLagavAnA badale AgamanA audaMparyArtha sudhI tenI daSTi pahoMce che. AgamanA audaMparyArthIne - gUDhArthane zodhI kADhanArI zreSTha prajJAnI parAkASThA ahIM sArI rIte pravarte che. tenuM bIjuM nAma "sUkSma
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 524 [ adhyAtma anuyoga sahita bodha' che. te sUkSma bodhanA kAraNe dehAdimAM ahabuddhi, rAgAdimAM mamatvabuddhi vagere navA-navA ajJAnano saMcaya karavAnA svabhAvarUpa avidyAAzravano atyaMta uccheda thAya che. tethI ja samyagdaSTi ane tenI jJAnadhArA sarva avasthAmAM vizuddha ja hoya che. A aMge adhyAtmasAramAM AtmanizcayaadhikAramAM jaNAvela che ke "samakitanI prApti thayA pachI jJAnadhArA zuddha ja hoya che. paraMtu yogadhArA zubha-azubha ema vividha prakAre pravarte che. kema ke yogadhArAnA kAraNabhUta karma-nimittAdi satata badalAtA hoya che. samakitInI jJAnadhArA sadaiva zuddha ja hovAnA lIdhe badhI ya avasthAomAM samyagdaSTi AtmA vizuddha ja hoya che. paraMtu samakitInI yogadhArA = kriyAdhArA parivartanazIla hovAthI samakitIno bhAva = aMtaHkaraNano adhyavasAya jaghanya, madhyama, utkRSTa - ema tAratamya dharAve che." samakitI potAnA siddhaparyAyanI upekSA na kare , A rIte sarva dazAmAM vizuddha evA samyagdarzanI sAdhakane avidyAAzravano uccheda thayela hovAthI potAnuM AtmasvarUpa siddhasamAna ja che. pote siddhonI nAtano che. siddhano sAdharmika che' - evuM aMdaramAM 2 sAkSAta anubhavAya che. prastutamAM jJAnasAranA zlokanuM anuyojana karavuM. tyAM mahopAdhyAyajIe jaNAvela che ke "yogI puruSo vidyAnuM aMjana potAnI dRSTimAM kare che. AvI dRSTithI avidyAsvarUpa aMdhakArano Cii nAza thatAM teo potAnA AtmAmAM ja paramAtmAnuM sAkSAt (= IndriyAdinI sahAya vinA) darzana kare [o che." svAtmAmAM paramAtmasvarUpanI anubhUti jema jema prakRSTa thatI jAya, tema tema "sarva jIvo paNa siddha tulya che' - AvuM tene svataH pratIta thAya che. sarva jIvomAM siddhaparyAyanI u--kSA-pratIti karavA chatAM rUpe paNa potAnA siddhaparyAyanI te samakitI upekSA karato nathI. satata te aMdaramAM ja TharavAno prayatna kare che. tethI potAnA zuddhabhAvo pragaTe che. A rIte aMtarmukhatA (=nijaAtmasanmukhatA) vagerenA baLathI che A avasthAmAM IMdriyo zabdAdi viSayothI pAchI phare che. A rIte ahIM pratyAhAra prakRSTa thAya che. mithyASTi ya loko jevA bhAvane aMdaramAM ubhA karavA e lokapaMkti kahevAya. AvuM yogabiMduvRttimAM jaNAvela che. tevI lokapaMktine aMtarmukhatA, vairAgyAdi bhAvonA baLathI ja samyagdaSTi saMpUrNapaNe choDe che. che. takhalohapada nyAsa A AgamamAM pApanA je phaLa jaNAvela che, tenI tene sArI rIte zraddhA hoya che. tethI ja ghara -dukAna vagerenA AraMbha-samAraMbha vakhate paNa pApabhIrutAnA lIdhe tenI cittavRtti sakaMpa hoya che. tapelA lokhaMDanA lAlacoLa goLA upara khullo paga mUkatAM jevI kaMpArI jAge tevI kaMpArI AraMbha -samAraMbhAdi samaye te anubhave che. tyAre paNa saMvegathI jhaLahaLatI tenI cittavRtti hoya che. A vAta yogadRSTi samuccaya, dhAtrizikA prakaraNa vageremAM jaNAvelI che. satata vairAgyabhAvanA, yogabhAvanA vagerenA baLathI sthirA dRSTimAM vartato samakitI jIva bhoganA saMskArone ghasI nAMkhe che. A rIte te bhogasaMskArano bhoga banato nathI paNa bhogasaMskArano bhoga le che, bhogasaMskAronuM atikramaNa (Overtake) kare che. A vAta kAtrizikA prakaraNamAM spaSTa che. samyagdaSTi jIva satata jJAnAvaraNAdi dravyakarmathI, rAgAdi bhAvakarmathI ane zarIrAdi nokarmathI mukti = chUTakAro meLavavA Icche che. tethI yogabiMdumAM zrIharibhadrasUrijIe jaNAvela che ke "graMthibheda karanAra samakitI jIvanuM mana prAyaH mokSamAM hoya che ane tana (= zarIra) saMsAramAM hoya che.' tethI ja yogabiMdumAM darzAvela tAttvika bhAvayogano ahIMthI prAraMbha thAya che.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 525 dravya-guNa-yAyano rAsa + Tabo (14/7)]. . yogasiddhiphaLanI prApti A rIte pratidina prazasta pariNAmanI prakRSTa vRddhi ahIM upalabdha thAya che. te yogasiddhinA phaLa tarIke yogabiMdu, kAtrizikA prakaraNa vageremAM dekhADela che. "huM dehAdithI tadana judo, zAzvata ane zuddha caitanyasvarUpavALo AtmA chuM - A pramANe potAnI aparokSa anubhUti thavAnA lIdhe te samakitI sAdhaka huM zarIra chuM - AvI buddhisvarUpa dehavAsanAne saMpUrNatayA choDe che. A vedasaMvedyapadano prabhAva jANavo. heya-upAdeya vastunuM yathArthapaNe = heya-upAdeyasvarUpe saMvedana karavAnI bhUmikAmAM goThavAI javAno A mahimA che. vedyasaMvedyapadanuM bIjuM nAma yogadaSTisamuccayavyAkhyAmAM "savRttipada' jaNAvela che. haja bhogaceSTA zaramajanaka . tamograMthino atyaMta bheda thavAnA lIdhe cakravartI vagerenA bhogasukhasvarUpa evI paNa tamAma sAMsArika ceSTA tene bALaka dhULamAM ghara banAvIne ramata rame tevI lAge che. kAraNa ke dhULa jema svabhAvathI asuMdara che tathA asthira che tema bhogasukho svabhAvathI ja kharAba tathA asthira che. tethI tevI bhogaceSTA tene e zarama mATe bane che. matalaba ke cakravartI vagerenA bhogasukho maLI jAya to paNa tene tevI pravRttimAM , zarama Ave che. sthirAdaSTimAM vartatA samakitIne potAnI aMdara evo pratibhAsa thAya che ke "A kAmabhogo LA (A) mohajanya che, (B) mohanA hetu che, (C) mohasvarUpa-ajJAnasvarUpa che, (D) mUDhatAnA anubaMdhavALA (di che, (E) saMklezajanya che, (F) saMklezanA ja kAraNa che, (9) saMkleza svarUpa che, (H) saMklezanA anubaMdhavALA che, (I) tatkAla mAranAra jhera jevA che, (4) divase AvatA svapro jevA mithyA-AbhAsika A niSphaLa che, () IndrajALanI jema mAyAmaya-avidyAmaya che, (L) atyaMta krodhe bharAyelA sApanI pheNanA, phlAvA jevA ekAnta anarthadAyI che, (M) dAruNa vipAkavALA che, (N) paganI aMdara kheMcI gayelA jherI che kAMTA jevA aMdaramAM satata bhoMkAya che, (0) atidIrgha bhavabhramaNanuM kAraNa che, (P) aneka vAra aneka ya prakAranI durgatine denArA che, (2) seMkaDo doSothI khadabadatA che, (R) kSaNabhaMgura che, (S) pApanA udayamAM zaraNa bananArA nathI, (T) keLAnA jhADanA thaDanA madhyabhAganI jema pokaLa che, dama vinAnA che, asAra che, (U) azuci-apavitra che, je sarvathA tyAjya che, (M) moTA baMdhanasvarUpa che, () anaMta AnaMdAdi AtmavibhUtine ThaganArA che, lUMTanArA che, (Y) bhaDabhaDatA dAvAnaLa samAna che, (2) anAtmasvarUpa che. A kAmabhogo mAruM svarUpa nathI." vedyasaMvedyapadanA prabhAvathI sthirA daSTimAM Avo pratibhAsa aMdaramAM ekadama spaSTapaNe thato hoya che, sahajapaNe thato hoya che, paropadeza vinA paNa thato hoya che. 9 mAtra jJAnajyota pAramArthika haS potAnA aMdaramAM spaSTapaNe pratIyamAna kevaLa zuddha caitanyanA akhaMDa piMDa svarUpa paraMjyoti ja paramArthasat svarUpe lAge che. zuddha jJAnajyota ja tAtvikapaNe anubhavAya che. te sivAyanA saMkalpa, vikalpa, ciMtA, AzA, smRti, kalpanA, AMtarika babaDATa vagere tene brAnta lAge che. bramaviSaya tarIke jaNAya che. tethI ja sthirA daSTine AzrayIne kAtrizikA prakaraNamAM mahopAdhyAyajIe jaNAvela che ke "sthirA dRSTimAM mAtra jJAnasvabhAvasvarUpa zreSThajyotirUpa AtmA ja tattvarUpe (= paramArtha svarUpe) jaNAya che. te sivAyanuM badhuM vikalpazapyA upara ArUDha thayeluM upadravasvarUpe, bhrAntarUpe jaNAya che."
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 526 [ adhyAtma anuyoga sahita A sthirAdRSTino prakarSa : A rIte sAdhakanuM aMtaHkaraNa saMvega-nirvedathI vaNAyeluM hoya che. tethI te (1) mohanA anubaMdhone atyaMta zithila kare che. (2) putrAdi pratyenA snehanA baMdhanone toDe che. (3) kuzala anubaMdhavALI prajJAne daDhapaNe bhAvita kare che. (4) mohanI dhULane khaMkherI nAMkhe che. (5) saMsAranI vikRtionI samAlocanA madhyasthabhAve kare che. (6) mUDhatAne atyaMta pheMkI de che. (7) mohaceSTAne ghaTADe che. (8) bhogasukha vagerenA saMklezamAMthI ApameLe ja pAcho phare che. (9) prazAMta dazAne svIkAre che. (10) tattvone tArkika rIte vicAre che. (11) yogasAdhanAmAM nAmardAnagIne mULamAMthI ukheDI nAMkhe che. (12) mohazatru pratye parAkramane pragaTa kare che. (13) karmamalane dUra kare che. (14) bhavaparaMparAne chede che. (15) kuzaLa pariNAmane cotaraphathI vadhAre ja rAkhe che. (16) avidyAjanya vikalponA sArI rIte cUrecUrA karI nAMkhe che. (17) kAmavAsanA saMbaMdhI upAdeyabuddhine phADI nAMkhe che. (18) utkaTa rAga -dveSa vagerene potAnI tAkAtathI bhedI nAMkhe che. (19) karmane AtmagharamAM ghUsavAnA daravAjAone potAnI e prajJAthI vizeSa rIte nIrakhe che. (20) potAnA nirupAdhika = svAbhAvika caitanya svarUpanuM anusaMdhAna ka, karIne satata potAnI jAtane siddhasvarUpanI sAthe, mokSanI sAthe joDe che. (21) tethI ja tenI kAmabhogAdi * saMbaMdhI pravRttimAM paNa atyaMta saMkaleza mukhyapaNe vaNAyelo nathI hoto. paraMtu tathAvidha bhogakarmanA udayathI {0} AvI paDelA pariNAma mAtrathI ja tenI bAhya AkAramAtra svarUpe - kevaLa dekhAvarUpe kAmabhogAdinI pravRtti hoya che. tathA akuzaLa anubaMdhathI te rahita hoya che. matalaba ke samakitInI karmodaya prerita 2e bhogapravRttinA kharAba anubaMdha paDatA nathI. nirmaLa samyagdarzanathI vaNAyelI sthirA dRSTino A prakarSa to samajavo. ahIM samyaguM yogadRSTi hoya che paNa yogadazA prAyaH nathI hotI. A vAta dhyAnamAM levI. ka kAntAdRSTinI kAntine oLakhIe ke tyAra bAda yogI "kAMtA' nAmanI chaThThI yogadaSTimAM praveze che. tyAre aprazasta evI mana -vacana-kAyAnI pravRtti bhArabojarUpe anubhavAya che. saMsArane veMDhAravo asahya bane che. "potAno nirvikalpa caitanyasvabhAva ja sArabhUta che, paramArtha che' - AvuM aMdaramAM pratIta thAya che. tethI mana, vacana, kAyAnI prazasta pravRtti paNa kAMIka aMze bojarUpa lAge che. parama zAMta nivRttimaya evA AtmadravyanA paramAnaMda rasano AsvAda mANavAthI nirmaLa samyagdaSTinuM aMtaHkaraNa bAhya pravRttino InkAra kare che. anAdikAlIna bahirmukhI cittavRttipravAha upara AtmajJAnagarbhita vairAgyazAstrano prahAra paDe che. tethI te atyaMta jarjarita thAya che. cittavRttinI bahAramAM utsukatA marI paravAre che. pravRttirahita thavAnA praNidhAnanI tIvratAnA lIdhe, na chUTake, karmodayanA dhakkAthI prerAyelI anivArya sAMsArika pravRttimAM nIrasapaNe nirmalasamyagdarzanI joDAya che. potAnA Atmadravya tarapha ja cittavRttipravAhane satata vahevaDAvavA svarUpa AtmaramaNatA mATe nirmaLa samyagdaSTi jhaMkhe che. potAnA caitanyasvarUpamAM karavA mATe te taDape che. karmAnIta-kalpanAtIta-karaNAtIta (= IndriyAtIta) cetanadravyamAM lIna thavA mATe te jhUre che. potAnA niSThapaMca AtmasvarUpamAM magna thavA mATe ja te mathAmaNa kare che. AvI jhaMkhanA, taDapana (= zraddhA), jhUraNA (= saMvega), mathAmaNa (= prayatna) vagere vadhu ne vadhu saghana banatA jAya che, prakRSTa banatA jAya che. A rIte potAnA paramAtmatattvanI ja
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + To (16/7)] 527 dhAraNA karavAmAM aMtaHkaraNa svarasathI sahajapaNe pravarte che. tethI ja sAMsArika pravRttiothI te gherAyela hovA chatAM sAMsArika pravRttimAM ruci-talapa-abhilASA-tanmayatA vagere AvatI nathI, jAgatI nathI. tathA potAnA vizuddha caitanyasvarUpamAM abhilASA vagere jAge ja che. A aMge yogabiMdumAM zrIharibhadrasUrijI mahArAje jaNAvela che ke 'graMthibheda karavAnA lIdhe uttama = zuddha evA bhAvane = nijasvabhAvane joto sAdhaka sAMsArika pravRtti vagerethI gherAyela hovA chatAM paNa rAgAdizUnya nijasvabhAvamAM tenuM citta coMTatuM nathI - evuM nathI.' * lokasaMjJAne - lokavAsanAne choDIe bhavavirakta sAdhaka potAnI zaktine chUpAvyA vinA binajarUrI pApapravRttine choDe che. jIvananirvAha mATe jarUrI evI paNa pApapravRttine te ghaTADe che. dharmamAM zithila evA aneka lokoe je AcareluM hoya tene ja AcaravAnI abhiruci svarUpa lokasaMjJAne te pUrepUrI choDe che. temaja navA -navA aneka lokono paricaya karavAnI Asakti ane teonA manane khuza karavAnI Asakti svarUpa lokavAsanAne paNa te pUrNatayA choDe che. samyag yogadazA ahIM pragaTa thAya che. - dezaviratidharmaratnayogya ekavIsaguNasaMpanna - - OM yo dezavirati vagere svarUpa dharmaratnanA ekavIsa guNo ahIM pragaTa thAya che. zrIzAMtisUrijIe dharmaratna prakaraNamAM jaNAvela che ke - "ekavIsa guNothI je yukta hoya te vyakti dezavirati vagere svarUpa dharmaratnane yogya che. guNo A pramANe che (1) akSudra, (2) rUpavAna, (3) saumya svabhAvavALo, (4) lokapriya, (5) akrUra, (6) bhIru, (7) azaTha, (8) dAkSiNyavALo, (9) lajjALu, (10) dayALu, (11) madhyastha ane saumyadRSTivALo, (12) guNAnurAgI, (13) sArI kathA karavAvALo, (14) sArA kuLamAM janmelo, (15) sUkSma dIrghadRSTivALo, (16) vizeSajJa, (17) vaDIlane anusaranAra, (18) vinayI, (19) kRtajJa, (20) paranA hitane karanAra tathA (21) lakSyane pakaDanAra (cakora)." mahad aMze AvA guNo ahIM pragaTelA hoya che. zrInemicandrasUrijIe pravacanasArodvAramAM, zrIratnazekharasUrijIe saMbodhisattarImAM tathA zrIvardhamAnasUrijIe AcAradinakaramAM zrAvakanA A ja ekavIsa guNo darzAvelA che. zrIcandraprabhasUrijIe racela darzanazuddhi prakaraNanuM bIjuM nAma samyaktvaprakaraNa che. temAM tathA udayaprabhasUrikRta dharmavidhivRttimAM paNa A ja ekavIsa guNo samyaktvAdi dharmaratnane yogya jIvanA jaNAvela che. e ja rIte puSpamAlA graMthamAM zrIhemacaMdrasUrijIe darzAvelA dezaviratiprAyogya guNo paNa ahIM kAMtAdRSTimAM pragaTa thAya che. tyAM jaNAvela che ke '(1) saMvegathI bhAvita manavALo, (2) samyagdarzanamAM nizcala, (3) sthirapratijJAvALo, (4) vizeSa rIte jitendriya, (5) mAyArahita, (6) prajJApanIya kadAgrahazUnya, (7) kRpALu, (8) sAdhudharmamAM paNa kuzaLa, (9) prAza, (10) jinAjJAmAM rucivALo, (11) suzIla ane (12) dezaviratinA svarUpane vizeSa prakAre jANanAra sAdhaka dezaviratino adhikArI che.' = - maiM tAttvika viratipariNAmathI guNo guNAnubaMdhI thAya che A rIte saddharmanI sAdhanA ane sadguNa A bannenA prabhAvathI moTA bhAge kAntA nAmanI chaThThI yogadRSTimAM be thI nava palyopama jeTalI mohanIya vagere karmanI sthitine khapAvIne sAdhaka dezivaratinI A dhyA -
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 528 [adhyAtma anuyoga sahita tAttvika pariNatine meLave che. viratipariNAmanA prabhAvathI ahIM guNo guNAnubaMdhI bane che. pragaTa thayelA guNo apragaTa aneka guNone kheMcI lAve tevI AtmadazA kAMtA daSTimAM vartatA bhAvazrAvakanI hoya che. ja vacanAnuSThAna-vacanakSamA vagereno prAraMbha * SoDazaka prakaraNano saMvAda dekhADavA dvArA pUrve (16/5) varNavela vacanAnuSThAnano tAttvikapaNe ahIMthI AMzika prAraMbha thAya che. SoDazakamAM batAvela vacanakSamA vagere paNa kAntA daSTithI ja aMzataH zarU thAya che. SoDazaka graMthamAM darzAvela kuzalaAzaya svarUpa praNidhAna ane pravRtti - bannene ahIM tAttvika jANavA. ja bhAvazrAvakanA kriyAsaMbaMdhI cha lakSaNa ja dharmaratnaprakaraNamAM bhAvazrAvakanA kriyAsaMbaMdhI cha lakSaNa batAvelA che. (1) aNuvratAdine dhAraNa kare, (2) zIlane pALe, (3) svAdhyAya-vinayAdi guNothI zobhe, (4) saraLa vyavahAra rAkhe, (5) gurunI sevA kare tathA (6) sUtra-artha-utsarga-apavAdAdimAM vicakSaNatA meLavavA dvArA pravacanakuzaLa bane. A cha lakSaNanA avAjora aneka bheda-prabhedo dharmaratna prakaraNamAM zrI zAMtisUrijIe varNavela che. 2 moTA bhAge te ahIM pragaTa thAya che. 4 bhAvazrAvakanA bhAvasaMbaMdhI sattara lakSaNa dharmaratna prakaraNamAM ja bhAvazrAvakanA bhAvasaMbaMdhI sattara liMgo jaNAvela che. te A mujaba saMkSepamAM 10 jANavA. (1) patnIne vaza na thavuM, (2) Indriyono nigraha karavo, (3) dhanamAM saMtoSa rAkhavo, (4) - saMsAramAM rati na karavI, (5) viSayomAM vRddhi na karavI, (6) mahAAraMbha-samAraMbha bane tyAM sudhI 25 choDavA, (7) baMgalAne baMdhana mAnavuM, (8) samyagdarzanamAM sthira rahevuM, (9) gheTAvRttine = gatAnugatika u vRttine choDavI, (10) AgamamAM batAvela vidhine pALavAno bhAva rAkhavo, (11) yathAzakti dAnAdimAM 0 rUci-pravRtti, (12) dharmapravRtti karavAmAM zaramAvuM nahi. dA.ta. jinapUjA mATe dhotiyuM paherIne derAsara . javAmAM lAja-zarama na rAkhavI, (13) koI pratye tIvra rAga-dveSa na karavA, (14) madhyasthatA rAkhavI, O (15) svajano pratye mamatA na karavI, (16) dAkSiNyathI saMsAramAM pravRtti kare, (17) nirAzasabhAve gRhavAsane pALe. bhAvazrAvakanA A sattara liMgo prAyaH kAMtA dRSTimAM prakRSTa bane che. * anuSThAnamAM 25 zuddhione jALavIe 6 kAMtA dRSTimAM vartatA matimAna zrAvaka svabhUmikAne yogya evA anuSThAnamAM pravartatI vakhate prAyaH karIne nIcenI zuddhine jALave che. te A rIte - (1) dhanazuddhi, (2) dAna vakhate pAtrazuddhi, (3) supAtrAdi dAnamAM ApavA yogya dravyanI zuddhi, (4) jinAlayanirmANAdimAM bhUmizuddhi, (5) kayA dezamAM ke rAjyamAM dhaMdho, vasavATa vagere karavo ? te aMge dezazuddhi, (6) kALazuddhi, (7) bahAra nIkaLatA nADI zuddhi, (8) gajarAjadarzanAdi zukanazuddhi, (9) jinAlaya-jinapratimAdinA mAdhyame mahApUjA -dhyAnAdimAM AlaMbanazuddhi, (10) vidhi sAcavavA dvArA kriyAzuddhi, (11) utsAhAdi dvArA sattvazuddhi, (12) yogya vyaktinA mAdhyamathI kArya karAvavA dvArA sAdhanazuddhi, (13) svaprayatnasAdhya yatanAdi jALavavA dvArA sAdhyazuddhi, (14) satkAryasAdhaka yogya bAhya sAmagrInuM saMpAdana karavA svarUpa hetuzuddhi, (15) dharmakriyAmAM bAhya svarUpazuddhi, (16) satkArya-saguNAdinI paraMparAnI janaka AMtarika anubaMdhazuddhi,
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (167)]. 529 (17) tarka vagerethI zAstratAtparyane spaSTa karIne pravRtti karavA dvArA aidaMparyazuddhi, (18) utsarga -apavAdAdinA saMtulana dvArA bhAvazuddhi, (19) tIvra rAga-dveSa vinA pravRtti karavA dvArA pariNAmavizuddhi, (20) kArya karavAnI potAnI zakti-AvaData-bhUmikA-paristhiti vagere vartamAnakALe che ke nahi? teno vicAra karIne pravRtti karavA dvArA upayogazuddhi, (21) sArA AzayathI kArya karavA dvArA uddezyazuddhi, (22) zuklAdi lezyAzuddhi, (23) aucitya vagere jALavavA dvArA vyavahArazuddhi, (24) kaThora-kaDavA -karkaza vacanano tyAga karavA dvArA bhASAzuddhi, (25) bIjAnI vAtane/vicArasaraNIne samajavAnI svIkAravAnI taiyArI vagere svarUpe nayazuddhi. AvI zuddhione AgaLa karIne sarvadA sarvatra pravRtti karavAnA lIdhe SoDazakamAM jaNAvelI potAnA AtmAnI puSTi = puNyAnubaMdhI puNyano saMcaya ane zuddhi = pApakSayajanya AtmanirmaLatA prakRSTapaNe vadhe che. I saMjJAthilyanA lIdhe IcchAyoganI vizaddhi che AhArasaMzA, bhayasaMjJA, maithunasaMjJA, parigrahasaMjJA, krodhasaMjJA, mAnasaMjJA, mAyAsaMjJA vagerenuM sAmarthya A kAMtA dRSTimAM atyaMta ghaTatuM jAya che. tethI ja yogadaSTi samuccayamAM zrIharibhadrasUrijIe varNavela icchAyoga, A avasthAmAM atyaMta vizuddha thato jAya che ane baLavAna thato jAya che. na kAMtAdRSTimAM tattvamImAMsAno camakAro - yogadRSTi samuccaya graMthamAM jaNAvyA mujaba kAMtA dRSTimAM "tattvamImAMsA' nAmano guNa pragaTe che. matalaba ke tyAre te sAdhaka aMdaramAM saMvedanazIla hRdayathI evuM ghUMTe che ke "ghara, zarIra, vANI, Indriya, Ama mana, jJAnAvaraNAdi dravyakarma, rAgAdi bhAvakarma, mananA saMkalpa-vikalpa-aMtarjalpa, vicAra vagerethI huM to atyaMta judo chuM. A badhA parAyA tattva che, nazvara che. te mArA nathI. huM to ekalo chuM. huM kevala 3 caitanyasvarUpa chuM." AvI tattvamImAMsA chaThThI kAMtA dRSTimAM prAyaH haMmezA pravarte che. tenA kAraNe ja saMsArathI .. udvigna banIne te saMsArasAgarane taravAne jhaMkhe che. ahIM jJAnasAranI eka kArikA yAda karavI. tyAM ; jaNAvela che ke "tethI atibhayAnaka saMsArasAgarathI jJAnI puruSa haMmezA udvigna hoya che. saMsAramAM DULyA vinA tene taravAnA upAyane sarva prayatnathI te jhaMkhe che." kAMtA dRSTimAM prakRSTapaNe vadhatI jatI AtmadharmazaktinA kAraNe bhogazakti kramazaH dhIme-dhIme kSaya pAmatI jAya che. + zrAvakajIvanamAM pUrvasevAnI parAkASThA che '(1) lokaniMdAbhIrutA, (2) dIna-duHkhIyA lokonI sAme cAlIne uddhAra karavAnI ruci, (3) kRtajJatA, (4) gaMbhIra-dhIra-guNAnurAgI citta hovAnA lIdhe dAkSiNya, (5) sarvatra samyapha prakAre niMdAtyAga, (6) sadAcArI-sajjana-saMta lokonI prazaMsA, (7) ApattimAM dInatAno atyaMta tyAga, tathA te ja rIte (8) saMpattimAM atyanta namratA, (9) avasare parimita-pathya bolavuM, (10) boleluM pALavuM, (11) svIkRtavrata-niyamAdinuM pAlana, (12) dharmazAstrAdithI aviruddha evA potAnA kulAcArane pALavA, (13) khoTA kharcAno pUrepUro tyAga, (14) deva-guru-sAdharmikabhakti vagere yogya sthAnamAM = kSetramAM sadA dhananI vAvaNI karavI, (15) viziSTa phaLadAyI kArya karavAne vize pakkaDa-Teka rAkhavI, (16) madyapAnAdi pramAdano tyAga karavo. (17) deza-kALa prasiddha evA lokAcArane pALavA, (18) sarvatra
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 530 [ adhyAtma anuyoga sahita aucityanuM pAlana karavuM, (19) prANa gaLAmAM AvI jAya, mota najara sAme dekhAya to paNa potAnA kuLane dUSaNa lAge tevA niMdanIya kAryone na ja karavA' - A pramANe zrIharibhadrasUrijIe yogabiMdumAM pUrvasevAantargata svarUpe je 19 sadAcAra batAvelA che, te ahIM kAMtA daSTimAM rahelA zrAvakanA jIvanamAM parAkASThAe pahoMcelA hoya che tathA paripUrNapaNe parizuddha banelA hoya che. kAMtA dRSTimAM rahelA bhAvazrAvakanI A avasthAmAM samagra yogapUrvasevA bhAvanI apekSAe, zuddha pariNAmanI apekSAe parAkASThAne pAme che. A mujaba kAtrizikA prakaraNamAM mahopAdhyAyajIe jaNAvela che. potAnA nirvikAra jinasvarUpanI dhAraNA svarUpa chaThThA yogAMganI ahIM tAttvika prApti thAya che. tenA prakarSane lIdhe potAnA paramAtmasvarUpa sivAya bIje kyAMya tene AnaMda Avato nathI. AthI SoDazaka, yogadaSTisamuccaya, dvitrizikA prakaraNa graMthamAM jaNAvela "anyamud nAmano cittadoSa ravAnA thAya che. AkSepaka jJAnanA prabhAvane pichANIe che yogadRSTi samuccaya, dvAtrizikA prakaraNa, adhyAtmasAra vagere graMthomAM je "AkSepaka jJAna'nuM varNana 2ii karavAmAM Avela che, te ahIM pragaTa thAya che. AkSepaka jJAna eTale apUrva AtmajAgaraNa. tenA prabhAve sAdhaka bhagavAnane potAnA ja vizuddha nirvikalpa asaMga sAkSImAtra dhruva caitanyasvarUpamAM ja pUrepUrI rIte Lii DUbI javAno daDha pakSapAta, rasa, ruci, jhaMkhanA rahyA kare che. tethI saMsAranA bhogasukhamAM kAyA pravartatI do hoya tyAre paNa temanA aMtaHkaraNane AtmasvarUpa tarapha kheMcavAnuM kAma "AkSepaka jJAna" kare che. AkSepaka jJAnanA prabhAve tene kAmabhogo mRgajaLa jevA tuccha lAge che tathA asAra lAge che. te kAmabhogonI ri sAme cAlIne hoMze-hoMze udIraNA karato nathI. te aMgenI lAMbI-lAMbI kalpanAomAM te aTavAto nathI. tathA karmodayathI AvI paDelA bhogasukhone asaMgabhAve te bhogave che. tethI viSayabhogo paNa temanA mATe che saMsAramAM paribhramaNanuM kAraNa banatA nathI. A aMge nimnokta zAstravacanonI vibhAvanA karavI. (1) yo "nizcayanuM AlaMbana letA sAdhako mATe aMtaraMga pariNAma ja pramANabhUta ( karmabaMdha-nirjarAdi phala pratye svataMtrarUpe kAraNabhUta) che' - A mujaba oghaniryuktimAM jaNAvela che. (2) mAtra bAhya pravRttinA AdhAre karmabaMdha thato nathI. paraMtu pariNAmanA AdhAre karmabaMdha thAya che' - A mujaba zrAvakaprajJaptimAM jaNAvela che. (3) karmabaMdha-nirjarA vagere pratye "aMtaraMga adhyavasAya ja pramANa che, IndriyanA viSayo (IndriyapravRtti) nahi - A mujaba vyavahArasUtrabhASyamAM jaNAvela che. (4) karmabaMdha-nirjarA vagere bAbatamAM bhAva pramANa che, kAyapravRtti pramANa = niyAmaka nathI' - AvuM bhAvakulakamAM darzAvela che. (5) "samyagdarzanI pApa na bAMdhe' - A mujaba AcArAMgasUtramAM jaNAvela che. (6) "jJAnIe karelI pravRtti karmabaMdhanuM kAraNa banatI nathI' - Avo hAribhadradAnaaSTakavRttino pATha pratimAzatakavRttimAM uddhata che. matalaba ke samyagdarzanajanya aMtaraMga vizuddhi, AkSepaka jJAna, anAsakta pariNAma vagerenA kAraNe kAMtA daSTimAM vartatA sAdhakane bhogapravRtti karmabaMdhakAraka banatI nathI. (7) dvAtrizikAvRttimAM jaNAvela che ke "graMthibheda karanArA samakitIne kuTuMbapoSaNa vagere pravRtti paNa karmabaMdhakAraka nathI." ja sAdhaka Indriyone chetare che kAMtA dRSTimAM pravezela bhavabhIru zrAvaka bhogapravRtti samaye aMdaramAM tIvrapaNe saMvedana kare che ke "tIvra AsaktithI ane ratinI anubhUtithI vaNAyelI evI A bhogapravRtti e kharekhara
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 531 dravya-guNa-padhAryano rAsa + Tabo (17)] (A) jhAMjhavAnA nIranA dRSTAMtathI tuccha che. (B) chIpamAM cAMdIno bhAsa thAya tema mAtra duHkhamAM sukhano AbhAsa-pratibhAsa thavA svarUpa che. (C) saDana, galana, patana, pUraNa vagere svabhAvathI vaNAyela azuci pudgalono A nAca che. (D) A bhogapravRtti asAra che. temAM kAMI dama nathI. (E) e asAdhya roganI mahAbhayaMkara pIDA svarUpa che. (F) e AtmAnI viDaMbanA svarUpa che. (G) karmarAjAne ApavAnA kara (Tax) tulya che. (H) DAkaNa ane zAkinI vagerenA vaLagADa jevI che. (I) A bhogapravRtti nirlajjatAsvarUpa che. () bhogapravRtti e Dhorano svabhAva che, DhoradazA che, pazuceSTA che, () e svacchaMdatA samAna che. (L) navA-navA pApakarmone bhegA karavAnA AmaMtraNa samAna A bhogapravRtti che. (M) rAga-dveSa jevA rasI-pathI khadabadatA gUmaDA ane phoDalAnA sparza svarUpa che. saheja aDo dhyA ke tarata phoDalo phUTe ane cAre bAju rasI-paru phelAI jAya tema bhogapravRttine alpAMze paNa AtmA aDake ke tarata AtmAmAM rAga-dveSa cotarapha vyApta thaI jAya. (N) jherI lADuno AsvAda karavA svarUpa bhojanAdi bhogapravRtti che. (O) prANa harI le tevI bhayaMkara durgadhane sUMghavA svarUpa A bhogapravRtti che. (P) potAnA caitanyasvarUpanuM vismaraNa karAve tevA rUpane jovA samAna A bhogapravRtti che. strIrUpadarzana nijasvarUpadarzanane bhUlAve che. () prANahara dRSTiviSa sarpanI dRSTi ApaNA upara paDe tevI bhogapravRtti che. (R) pizAca, vetAla vagerenA krUra avAjane sAMbhaLavA samAna saMgIta-gItazravaNAdi bhogapravRtti che. (S) A bhogavilAsa mahAvipatti svarUpa ja che. (T) kharekhara bhogapravRtti e AtmavaMcanA svarUpa che. (0) mahAmohasvarUpa jAdugaranI najarabaMdhI jevI bhogapravRtti che. ThagAro mahAmoha temAM je sukharUpatA-sArabhUtatA vagere brAnta guNadharmonuM darzana karAve, te ja temAM jIvane dekhAya che. bhogapravRttinI duHkharUpatA-asAratA vagerenuM darzana mohajAdugara thavA deto nathI. V) bhoLA haraNa jevA jIvone baMdhanamAM pADanAra jALasvarUpa bhogapravRtti che. (W) te kharekhara nAzavaMta ja che. (8) bhavasAgarane taranArA AtmA mATe bhogapravRtti e gaLe bAMdhela moTI zilA-patthara samAna bhAra-boja svarUpa che, DUbADanAra che. (Y) karma, kALa, niyati, sahajamaLa, vipazakti ane AvaraNazakti vagerenA dorI saMcArathI thatA nATaka svarUpa A bhogapravRtti che. (2) bhogapravRtti durgatinI paraMparAne utpanna karavA mATe samartha che.
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 532 [ adhyAtma anuyoga sahita jyAre huM to nirvikAra - niprapaMca zuddha caitanyasvarUpa chuM. tethI mAre bhogapravRttinuM kazuM kAma nathI. mAre tenAthI saryuM. bhogapravRttinuM kartRtva, bhophtatva, temAM tanmayatA-ekAkAratA-ekarUpatA e mAruM kArya nathI. kAraNa ke huM to asaMgasAkSI mAtra chuM. huM teno kartA-bhoktA kyAMthI banI zakuM ?" ItyAdi bhAvanAthI anivArya bhogapravRttimAM joDAvA chatAM paNa paMcamaguNasthAnakavartI zrAvaka Indriyone chetare che. viSaya-kaSAyane pakavIe . kharekhara "huM to cetana chuM. zabdAdi IndriyaviSayo jaDa che. jANavuM, jovuM ane mArA zuddha caitanyasvarUpamAM lIna thavuM e ja mAruM kAryakSetra che. viSayopArjana-dhanopArjana AdinuM kartutva ke bAhya viSayonuM bhoitva e mAruM kAryakSetra nathI, adhikArakSetra nathI. e Indriya, mana, karma, kAyA vagerenuM kAryakSetra che' - AvI sva-paranA vibhAganI jIvaMta samajaNa sadA mATe jAgRta hovAnA lIdhe IndriyaviSayathI virakta sAdhaka bhagavAna kAyAthI viSayabhogamAM pravRtti karavA chatAM AkSepakajJAnanA prabhAve satumAM = paramArthasamAM = zAzvata zuddha nijacaitanyasvarUpamAM parama prItithI potAnI aMtaraMga pariNatine lIna (= satamAM bhAvano viniyoga = sadbhAvaviniyoga) karavA dvArA Indriyone chetaravA mATe samartha bane " che" - A pramANe adhyAtmasAramAM jaNAvela bAbata ahIM yathArthapaNe caritArtha thAya che. A rIte IndriyanI & viSayAsaktine pakavavA dvArA kAMtA dRSTimAM rahelo sAdhaka IndriyanI viSayAsaktine mULamAMthI ukheDe che - tema jANavuM. te ja rIte siddhasenIyA kArnAizikAprakaraNanI eka kArikAne paNa ahIM kAMtA dRSTimAM ja caritArtha thavAno, pagapesAro karavAno paramArthathI avasara maLe che. tyAM zrIsiddhasenadivAkarasUrijIe , mukta manathI spaSTapaNe jaNAvela che ke "AtmajJAnI kuzaLa puruSane cokkasa prakAranI pravRtti karavA mATe * koI zAstrIya vidhinI ke niSedhanI apekSA mahad aMze rahetI nathI. tevI maryAdA temane atyaMta bAMdhI tuM zakatI nathI. kAraNa ke ajJa vyakti mATe rAgAdijanaka gaNAtuM AcaraNa paNa jyAre Atmastha bhAve ra karAya che, tyAre te ja AcaraNa AtmajJAnI mATe kaSAyane pakavavA dvArA kaSAyane ukheDavAnuM ja sAdhana bI banI jAya che. A rIte Indriyone chetaravA dvArA tathA aprazasta rAga-dveSa-kaSAyane pakavavA-khaMkheravA { dvArA tAttvika audAsInya pariNati kAMtA daSTimAM pragaTa thAya che. # audAsInya amRtarasAMjanA 4 A aMge vijayasiMhasUrijIe sAmyazatakamAM jaNAvela che ke "rAga-dveSano pUrepUro tyAga karIne IndriyaviSayomAM AtmArthI sAdhakanI pravRtti thAya e (paNa) audAsInya che. amara thavA mATenuM te rasAMjanA che. pUrve (15/2-10) A saMdarbha darzAvela tenuM ahIM anusaMdhAna karavuM. matalaba e che ke kevaLa karmodayanA dhakkAthI IndriyapravRtti cAlatI hoya tyAre paNa "mAre ane pAMca Indriyone ke IndriyaviSayone koI saMbaMdha nathI. huM to tenAthI tadana judo chuM, chUTo chuM. Indriya mAruM svarUpa nathI. karmAdhIna banelI Indriyone jyAM javuM hoya tyAM jAo. mAre to mArA zuddha caitanyasvarUpamAM ja karavuM che. huM IndriyaviSayono kartA -bhoktA nathI. huM teno asaMga sAkSImAtra ja chuM. paramArthathI to huM phakta mArA zuddha caitanyasvarUpano ja huM jJAtA-daSTA chuM. mArA zuddhaupayogaghana-vijJAnaghana svabhAvamAM ja huM lIna thAuM chuM - A rIte rAga -dveSa vinA thatI IndriyapravRttinA samaye paNa temAM tadana udAsInatA TakI rahevI e ja tAttvika mokSapuruSArtha che. A rIte sAdhaka kAmavAsanAne jIte che.
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo ( 17)]. 533 jalAsA - A rIte ekAnta nizcayanayanuM AlaMbana levA jatAM to nizcaya-vyavahArasamanvayAtmaka pramANathI nirapekSa thaI javAze. tathA AvI nirapekSatA svarUpa svataMtratAthI to mithyAtva AvI jAya ne ! to pachI AvuM nirUpaNa zAstrakArone kaI rIte mAnya banI zake ? # nizvayanane mukhya karavAnA be prayojana che. simAlAna :- nA, A nirUpaNamAM mithyAtvane koI avakAza nathI. enuM kAraNa e che ke (A) A jIve anAdi kALathI (1) "A karuM, te karuM?' - AvI kartutvabuddhi, (2) "huM Ama bhogavIza. A rIte teno upayoga karIza' - AvI bhAtRtvabuddhi, (3) dehAdhyAsa, (4) IndriyAdhyAsa, (5) kaSAyAdimaya vibhAvadazA, (6) saMkalpa-vikalpa-aMtarjalpa-AzA-ciMtA-smRti-vicAra-kalpanA vagerethI vaNAyelI vidhUdazA, (7) paryAyadaSTi vagereno ja atyaMta prabaLa abhyAsa karela che. tethI temAM ja A jIva satata vyagra che. tathA (B) bIjI bAju (1) sAkSIbhAva, (2) udAsInabhAva, (3) asaMgadazA, (4) jJAtA-daSTAbhAva, (5) paramazAMta avasthA, (6) viraktapariNati, (7) dravyadRSTi vagereno to A jIve bilakula abhyAsa ja nathI karyo. tethI A jIvanI (A) kartutvabuddhi vagere sAta malina tattvonI vyagratAno uccheda karavAnA AzayathI tathA (B) sAkSIbhAva vagere sAta pavitra tattvono abhyAsa A devI jIva kare tevA prayojanathI ahIM nizcayanayanA viSayane mukhya karavAmAM Avela che. vyavahAranaya Aropabahula, upacArapradhAna, kartutvabhAvAdipreraka hovAthI vyavahAranayane mukhya banAvavAthI uparokta thI banne prayojana jhaDapathI siddha thavA ati-ati muzkela che. mATe ahIM nizcayanayane mukhya karela che. A ja "karuM-karuM choDIne "Tha- mAM AvIe ja prastuta nizcayanaya jIvane potAnA (1) niSkaSAya, (2) nirvikAra, (3) niSThapaMca, (4) zAzvata che zAMtasvarUpa, (5) sahaja samAdhimaya, (2) paramAnaMdamaya tathA (7) zuddha evA caitanyasvabhAvane spaSTapaNe pakaDAve che. AvuM sAmarthya nizcayanayamAM che, vyavahAranayamAM nahi. "A karuM, te karuM' ema "karuM-karuM'nI bhUtAvaLamAM to anaMta kALa vahI gayo. chatAM kazuM nakkara tattva hAthamAM na AvyuM. nizcayadRSTi, dravyadRSTi, AtmasamajaNa vagara kevaLa bAhya kriyA dvArA nijasvabhAva pakaDAya tema nathI. "karuM-karuM" nI ghelachA choDIne nija niSkaSAya nirvikAra caitanya svabhAvamAM "Tha-Tha" nI lAgaNI pragaTAvavAnI che. "A kara, te kara' - A vAta vyavahAra kare che. "badhuM bahAranuM choDIne tuM tArAmAM Thara, tArAmAM Thara' - A vAta nizcayanaya kare che. tethI ahIM nizcayanayanA viSayanI mukhyatA rAkhavAmAM AvelI che. tethI pramANanirapekSatArUpa svataMtratA ahIM abhipreta nathI. paraMtu uparokta banne prayojanathI prastuta nizcayanayanA viSayanI mukhyatA svarUpa svataMtratA abhipreta che. tathA AvI svataMtratA to mithyAtvane lAvatI na hovAthI zAstrakArone paNa mAnya ja che. A prayojana mujaba, eka nayanI mukhyatA paNa mAnya che A ja abhiprAyathI AvazyakaniryuktimAM zrIbhadrabAhusvAmIjIe jaNAvela che ke "vizeSa prakAranA zrotAne AzrayIne nayavizArada te-te nayone jaNAve.' upadezarahasya vRttimAM mahopAdhyAyajIe paNa jaNAvela che ke "jinezvara bhagavaMtanuM zAsana sarvanayAtmaka che. to paNa temAM jevA prakAranI AvazyakatA hoya te mujaba amuka cokkasa nayanuM avalaMbana levAmAM koI doSa nathI." matalaba ke vartamAnamAM potAnI
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 534 [ adhyAtma anuyoga sahita bhUmikAne jhaDapathI UMcakavAnA AdhyAtmika prayojanane lakSamAM rAkhIne, ucita rIte nizcayanayane mukhya banAvavAnI vAta sarvanayamaya jinAgamamAM mAnya ja che. narahasyamAM paNa mahopAdhyAyajIe jaNAvela che ke "potAnA viSayanI mukhyatA svarUpa svataMtratA nayane mithyA banAvavAmAM prayojaka nathI." matalaba ke pAramArthika prayojanane lakSamAM rAkhIne dareka sunayane potAnA viSayanI mukhyatA banAvavAnI-batAvavAnI svataMtratA che, chUTa che. A vAta sarvajJamAnya che. TUMkamAM ahIM nizcayanayanI je vAta karela che, te jIvane uzruMkhala banAvavA mATe nahi paNa zAMta-virakta-udAsIna-asaMga banAvIne svastha-AtmasvabhAvastha karavA mATe ja che. "jainadarzana anekanayamaya che. tethI temAM prayojana anusAra koI eka nayanI mukhyatAne AdaravAmAM paNa koI doSa rahelo nathI' - A mujaba syAdvAdakalpalatAmAM jaNAvela che, te vAtane paNa ahIM bhUlavI nahi. A bAbatane AgaLa paNa ane pUrve paNa A ja rIte lakSamAM rAkhavI. A pravajyAyogya sAdhakano guNavaibhava nihALIe che kAMtA dRSTimAM rahela sAdhakamAM saMsArathI viraktatA vagere hovAnA lIdhe te sAcA arthamAM pravajyAno e = dIkSAno adhikArI bane che - tema jANavuM. dharmabiMdu graMthamAM zrIharibhadrasUrijI mahArAje jaNAvela e che ke - "have pravrajyAne yogya sAdhaka batAvavAmAM Ave che. (1) Arya dezamAM utpanna thayela hoya. " (2) viziSTa jAti ane kuLathI yukta hoya. (3) kSINaprAyaH karmamaLavALo hoya. (4) tethI ja je (ne nirmaLa buddhivALo hoya. tathA (5) (A) manuSyabhava durlabha che. (B) janma e maraNanuM kAraNa che. () saMpatti caMcaLa che. (D) pAMca IndriyanA viSayo duHkhanuM kAraNa che. (E) jeno saMyoga thAya che, a. teno aMte viyoga nizcita che. (F) AyuSyano kSaya thaI rahyo hovAthI pratikSaNa "AvI cimaraNa che. na (G) bhogasukhano vipAka = pariNAma kharekhara dAruNa = bhayAnaka che' - A pramANe saMsAranI nirguNatAne jeNe jANI lIdhI hoya. (6) tethI ja je saMsArathI virakta hoya. (7) ati alpa kaSAyavALo hoya. vI (8) jenA hAsya-nidrA-bhASaNa-bhojana-maLa-mUtra vagere alpa hoya. (9) je kRtajJa hoya. (10) vinIta ma hoya. (11) pravrayA pUrve paNa rAjA, maMtrI, nagaraloka vagerene atyaMta mAnya hoya. (12) je drohakArI na hoya. (13) kalyANakArI aMgopAMgavALo hoya. (14) zraddhAsaMpanna hoya. (15) sthira hoya tathA (16) dIkSA levA mATe sAme cAlIne, samarpita thaIne je hAjara thayela hoya." caMdranI soLa kaLA jevA soLa guNo dvArA pravrajyAyogya sAdhaka pUrepUro khIlI uThe che. A soLa guNo moTA bhAge kAMtA dRSTimAM pragaTa thAya che. pravrajyA e jJAnayogano svIkAra karavA svarUpa che. kharekhara, uparokta guNothI je yukta na hoya, te jJAnayogane - pravrajyAne ArAdhI zakato nathI. tathA uparokta soLa guNothI je paripUrNa hoya, te sAdhaka jJAnayogane - pravrajyAne ArAdhyA vinA raheto nathI. A vAta yogadaSTi samuccayavRtti, dAviMzikAvRtti vagere graMthomAM spaSTapaNe jaNAvela che. ( prabhASTimAM praveza bhAvapravrajyA mATe jarUrI uparokta guNavaibhavane meLavIne "prabhA' nAmanI sAtamI yogadaSTimAM pravezelA yogIne bhedavijJAnanA abhyAsanA prabhAvathI, asaMga sAkSIbhAvanI sAdhanAnA baLathI tathA dhyAnasAdhanAnA sAmarthyathI zarIra, Indriya, mana, vacana, karma, pudgala vageremAM ahaMbhAva, mamatvabuddhi
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAyano rAsa + Tabo (14/7)]. 535 chUTe che. tethI karmamukta Atmadravyane pUrNatayA pragaTAvavAnI prabaLa pyAsa tenA aMtaramAM pragaTe che. jJAnAvaraNa vagere dravyakarmathI, rAga-dveSAdi bhAvakarmathI ane zarIra-IndriyAdi nokarmathI potAnA Atmadravyane sadA mATe mukta banAvavAnI, pUrNapaNe pragaTa karavAnI abhilASA tIvra bane che. tethI ja te sivAyanA anya kAryomAM tene bilakula rasa raheto nathI. bIjI tamAma cIjanuM mahattva tenA aMtaramAMthI kharI paDeluM hoya che. te ja kAraNe sAme cAlIne AvI paDelA sArA-narasA nimittonA baLathI utkaTa rAga-dveSa tene utpanna thatA nathI. tethI ja AtmasvarUpane grahaNa karavAmAM tatpara evI tenI prajJA pratiSThita thAya che, sthira thAya che. A aMge adhyAtmasAramAM jaNAvela che ke "jene sarvatra (= kyAMya paNa) sneha uchaLato nathI, te-te zubhavatu pAmIne je khuza thatA nathI ane te-te azubha vastune pAmIne je nArAja thatA nathI, te ja sAdhakanI prajJA pratiSThita = sthira thayelI che." - ApaNA upayogamAMthI rAgAdine chUTA pADIe karI AtmasvarUpagrAhaka sthira prajJAnA baLa dvArA, (1) "mArI upayogapariNatimAMthI mAre atyaMta jhaDapathI . rAgAdi bhAvone pUrepUrA judA pADI devA che. vibhAva pariNAmonA baMdhanamAMthI mArA upayogane saMpUrNapaNe mukta karavo che' - AvA saMvegapUrvaka tathA (2) "rAgAdi pariNAmo mAruM svarUpa nathI ja' - AvI rahyA zraddhApUrvaka tathA (3) "mAre rAgAdinuM kAMI ja kAma nathI. mArA caitanyasvabhAvamAM e mAtra upadravane . karanArA che. rAgAdithI huM to trAsI gayo chuM - AvA nirvedapUrvaka tamAma zubhAzubha rAgAdi bhAvone na potAnI upayogapariNatimAMthI judA pADavAno aMtaraMga udyama niraMtara pravartavAthI zuddha upayoga pariNati pragaTe che tathA prabaLa bane che. pariNatimAMthI "amArA rAgane dUra karavA zraddhA samartha che' - AvI uttarAdhyayanasUtranI vAtanuM ahIM anusaMdhAna karavuM. "rAgAdi (1) mAruM svarUpa nathI, (2) mAro svabhAva che. nathI, (3) mAro guNadharma nathI, (4) mAruM kArya paNa nathI, (pa) mAre bhogavavA yogya paNa nathI, e (6) vizvAsa karavA yogya nathI ke (7) mArA sukhanuM kAraNa paNa nathI ja' - AvI daDha zraddhA Ave to to upayogamAM rAga kema bhaLI zake ? tene upayogamAMthI nIkaLe ja chUTako. evo Azaya che. | ja pAMca prakAranI prajJAne pragaTAvIe ke A avasthAmAM yogI (1) AzuprajJa = sarvatra tAtkAlika AtmagrAhI bodha pragaTe tevI kSamatAvALA bane che. (2) tIvraprajJa = tIvratAthI, tanmayatAthI, ekAkAratAthI Atmatattvane kendramAM rAkhI zAstrane grahaNa karanArI prajJAvALA bane che. (3) tIkSNaprajJa = zAstravacananA ane guruvacananA gUDha marmane -rahasyane-tAtparyane pakaDanArI dRSTivALA-prajJAvALA bane che. (4) mahAprajJa = kSudratA-tucchatA-saMbhrama -kutUhala-utsuktAdithI rahita, gaMbhIra, zAMta ane udAtta evI prajJAvALA thAya che. tathA (5) naiSedhikaprajJA = naiSelikIprajJAvALA = deha-Indriya-mana-vibhAva-vANI-vikalpa-vicAra-karma vagere mAruM svarUpa nathI. azuddha guNo, azuddha paryAyo paNa mAruM svarUpa nathI, parapariNAmonuM kartRtva, bhostRtva, jJAtRtva ke damRtva (juo-12/10) paNa paramArthathI mArAmAM nathI' - AvI sarvakAlIna sArvatrika jIvaMta bhedavijJAnanI pariNativALA hoya che. A che prabhA daSTimAM praviSTa paramayogInI pAMca prakAranI prajJAno pAvana paricaya. t/ prabhASTimAM AtmadhyAna sthira bane che A rIte pAMca prakAranI pavitra prajJAna meLavyA bAda, AtmasAt karyA pachI AtmadhyAna sthira thAya
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 536 [ adhyAtma anuyoga sahita che. kAraNa ke SoDazaka tathA yogadRSTi samuccaya graMthamAM batAvela (1) kheda, (2) udvega, (3) kSepa (= vikSepa), (4) utthAna, (5) bhrAnti, (6) anyamud ane (7) roga - A sAta doSono prabhAdaSTivALA yogImAMthI uccheda thayela che. temaja potAnA Atmatattvano ja tAttvika pakSapAta, Atmatattvane ja pragaTa karavAnuM prabaLa praNidhAna vagere AtmAmAM chavAyela hoya che. AthI tenuM paNa baLa prApta thavAthI ahIM AtmatattvanuM dhyAna sthiratAne bhaje che, dhAraNa kare che. 'mAruM Atmatattva to (1) dehAtIta (= dehabhinna), (2) IndriyAtIta (= IndriyazUnya), (3) vacanAtIta (= zabdaagocara), (4) manAtIta (= manathI agrAhya), (5) karyAtIta (= karmaprakRtinA adhikArathI rahita), (6) kaSAyAtIta (= kaSAyanA pagapesArA vagaranuM), (7) vikArAtIta (= vikArothI na sparzAyeluM), (8) vibhAvAtIta (= rAgAdi vibhAvanA saMparka vinAnuM), (9) vikalpAtIta (= vikalpone oLaMgI gayela), (10) vicArAtIta (= vicArane pele pAra rahela) vagere svarUpa che. jevuM paramAtmAnuM svarUpa che, tevuM ja mAruM svarUpa che. huM zaktithI = labdhithI = sattAthI paramAtmasvarUpa ja chuM. zuddha dravyadRSTie huM paramAtmatattva ja chuM' - A pramANe potAnA ja paramAtma* tattvanuM dhyAna prabhAdRSTimAM sthira-zuddha-prakRSTa thatuM jAya che. dIrgha kALa sudhI tevI AtmadazAne TakAvavAthI saMkhyAtA sAgaropama jeTalI mohanIyAdi karmanI sthiti mULamAMthI khatama thAya che, khalAsa thAya che. tethI sAdhaka bhagavAna sarvaviratinI pariNatine jhaDapathI saMprApta kare che. A rIte 'prabhA' nAmanI sAtamI yogadRSTimAM rahelA yogI potAnA svabhAvanA baLathI samyak prakAre bAhya-AMtara mokSamArge jhaDapathI AgaLa vadhe che. * karmanAza prayatnasAdhya che 21 vizeSAvazyakabhASya, bRhatkalpabhASya, pravacanasArodvAra, zrAvakaprajJapti tathA paMcavastuka graMthanI gAthAnuM ahIM anusaMdhAna karavuM. tyAM jaNAvela che ke 'samyaktva maLe tyAra pachI (1) palyopama pRthakvapramANa (pRthakksa = 2 thI 9) karmasthiti ravAnA thavAthI zrAvaka thavAya. (2) tyAra bAda saMkhyAtA (= hajAro, lAkho, karoDo ke abajo) sAgaropama jeTalI karmasthiti ghaTavAthI cAritra maLe che. (3) tyAra pachI anya // saMkhyAtA sAgaropama jeTalI karmasthiti khalAsa thavAthI upazamazreNi prApta thAya. (4) tathA tyAra bAda bIjA saMkhyAtA (= DhagalAbaMdha) sAgaropama jeTalI karmasthitino uccheda thAya to kSapakazreNi saMprApta thAya.' ahIM Azaya e che ke 70 koDAkoDI sAgaropama jeTalI karmasthitimAMthI aMtaHkoDAkoDI (1 lAkha abaja sAgaropamamAM kaMIka nyUna) sAgaropama jeTalI karmasthiti thAya tyAre jIva samakita meLave. tyAra bAda te sthitimAMthI 2 thI 9 palyopama jeTalI karmasthitine jIva khapAve tyAre pAMcamuM dezavirati guNasthAnaka jIvane maLe. dezivarati prApti samaye jeTalI karmasthiti hoya, temAMthI saMkhyAtA sAgaropama jeTalI mohanIyAdi karmanI sthitine sAdhaka bhagavAna khatama kare tyAre tene chaThThuM ke sAtamuM sarvavirati guNasthAnaka maLe che. A rIte AgaLa samajavuM. ahIM je jaMgI kALanI karmasthitinA nAzathI upalA guNa -sthAnaka upara ArUDha thavAnI vAta karI che, te karmasthitinAza upara jaNAvyA mujabanI nirmaLa AtmadazAnuM nirmANa karavAthI thAya che. ema ne ema ApameLe uparanA guNaThANA upara jIva caDhI jato nathI. nirgandha dazAne nihALIe have sAdhujIvanamAM sAdhaka aprazasta nimittonA DhagalAmAMthI vidhivat atyaMta chUTI jAya che. sadgurunI
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-yAyano rAsa + Tabo (16/7)]. 537 nizrA tene maLe che. potAnA zuddha AtmasvarUpanI bhAvanAnA mArgano abhyAsa karavA dvArA pragaTelI svAnubhUtithI zobhatA evA mahAgItArtha sadgurudevanI pAvana nizrAmAM potAnI vartamAna bhUmikAne yogya evA bhAvanAzrutasaMbaMdhI sUtra-artha-tadubhayano vidhipUrvaka abhyAsa karavA dvArA rAga-dveSAdithI viruddha evA vItarAga-zAMtasvarUpanI bhAvanAnuM AlaMbana laIne, te dezaviratinI jema sarvaviratinI avasthAmAM paNa svAdhyAyamAM lIna bane che. potAnuM AdhyAtmika prayojana jenAthI sare, jhaDapathI sadhAya tevA zAstrIya padArtha -paramArtha-gUDhArtha-aidatparyArthIne sArI rIte meLavIne, tIvra utsAhathI ane uchaLatA umaMgathI mohano uccheda karavA mATe sAdhu bhagavaMta kaTibaddha bane che. sAdhaka bhAvanAzrutanuM vidhipUrvaka adhyayana kare tathA bhAvanAmArgane AtmasAt karanArA gItArthasvarUpa tIrtha pAse bhAvanAzrutanA padArtha-paramArthanuM zravaNa kare' - A mujaba yogazatakavacanane ahIM yAda karavuM. upadezapadamAM zrIharibhadrasUrijIe sAdhune udezIne jaNAvela che ke 'vidhipUrvaka sAdhu sUtra-arthanuM grahaNa tIrthamAM = gItArthanizrAmAM kare." tathA dharmaratna prakaraNamAM zrI zAMtisUrijIe zrAvakajIvanaadhikAramAM je jaNAvela che ke "ucita sUtrane te bhaNe che tathA sutIrthamAM = gItArthanizrAmAM tenA kA arthane sAMbhaLe che' - te bAbatane ahIM yAda karavI tathA yogya rIte tene ahIM paNa joDavI. zrI. bhAvasAdhunA sAta liMgane apanAvIe . dharmaratna prakaraNamAM zrI zAMtisUrijIe bhAva sAdhunA 7 liMga jaNAvelA che. te paNa ahIM sAtamI prabhA dRSTimAM pragaTa thAya che. te liMgo A mujaba jANavA. (1) tamAma kriyA mokSamArgane anusaranArI hoya. (2) dharmamAM jhaLahaLatI zreSTha zraddhA aMdaramAM chavAyelI hoya. (3) saraLatAnA lIdhe bIjA dvArA samajAvI zakAya tevA = prajJApanIya hoya. (4) sAdhujIvanane yogya pAcana kriyAomAM niraMtara apramattatA hoya. (5) zakya anuSThAnano tarata ja ullAsathI AraMbha kare. (6) jvalaMta guNAnurAgane sahajataH apanAve. (7) gurvAjJAnuM zreSTha pAratanya svIkAre. prabhA dRSTimAM sarvaviratinA pariNAmanI sparzanA sAthe A lakSaNo pragaTa thAya che. ; sAdhunI pAMca suMdara ceSTAne svIkArIe ka SoDazakamAM zrIharibhadrasUrijIe sAdhunI suMdara ceSTAnuM varNana A pramANe karela che ke "(1) guruvinaya, (2) svAdhyAya, (3) yogAbhyAsa, (4) paropakArakaraNa, (5) AkuLatArahita samAgarbhita yatibhAvane akhaMDa rAkhavAmAM udyata evI pravRtti svarUpa ItikartavyatA sahita sAdhunI suMdara kriyA jANavI.' prabhA dRSTimAM vartatA mahAyogIne sarvavirati prApta thatAM sAdhunI A ceSTAo temanAmAM pragaTe che. sAdhunA sattAvIsa guNone AdarIe e te ja rIte sAdhu bhagavaMtanA sattAvIsa guNo paNa prabhA daSTimAM pragaTe che. AvazyakaniyuktisaMgrahaNi gAthAmAM teno nirdeza A mujaba che. "(1-6) sarvathA prANAtipAta viramaNa Adi cha vrata, (7-11) pAMca Indriyano nigraha, (12) bhAvasatya = aMtaHkaraNazuddhi, (13) karaNasatya = bAhyakriyAzuddhi,
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 538 [ adhyAtma anuyoga sahita (14) kSamA, (15) vairAgya, (16-18) azubha mana-vacana-kAyAnuM niyaMtraNa, (19-24) pRthvI Adi pajIvanikAyanI saMbhALa, (25) saMyamayogayuktatA, (26) ThaMDI vagere vedanAnI titikSA (sahiSNutA), (27) maraNAnta upasargone mitrabuddhithI sahana karavA." _) kAmAzvavano uccheda ) prastuta 27 guNo pragaTa thavAthI te sAdhujIvanamAM ratnatrayabAdhaka hiMsA vagere asaAyatanone (= pApasthAnone) choDe che. tathA sadAcAra = parizuddha bAhya yatanA ane zuddha pariNAma svarUpa sadAyatanane (= dharmasthAnane) seve che. tethI pAMceya IndriyonA navA-navA viSayomAM abhirucinI yogyatA = pAtratA svarUpa kAmAzravano atyaMta uccheda thAya che. tethI bahAramAM vijAtIya vagere pratyenuM AkarSaNa tathA aMdaramAM pragaTatI labdhi-siddhi camatkArazakti vagere pratyenuM ausukya mULamAMthI ja ravAnA thAya che. tathA parama audAsInya pariNati samyapha prakAre pravarte che. tenAthI puSkaLa karmanirjarA thAya che. A aMge sAmyazatakamAM zrIvijayasiMhasUrijIe jaNAvela che ke "je sAdhakamAM (1) audAsInya pariNati uchaLatI hoya, (2) rapa maitrIthI je pavitra thayela hoya, (3) saMbhrama-sukya jemAMthI nIkaLI cUkela hoya tevA sAdhakane karmo potAnI jAte ja, jANe ke kopAyamAna thayA na hoya tema, choDI de che." rIse bharAyelI, kopAyamAna thayelI rANI jema rAjA pAsethI ravAnA thaI jAya tema kopAyamAna thayelA karmo tevA sAdhaka pAsethI tama ravAnA thAya che. tethI tenA sAdhanAmArgamAM bAhya-atyaMtara vino ravAnA thAya che. temanI sAdhanA niraticAra banatI jAya che. roga nAmano cittadoSa ahIMthI saMpUrNapaNe ravAnA thAya che. te doSa sadanuSThAnanI jAtino e ja uccheda kare che - AvuM SoDazaka, yogadRSTisamuccaya, dhArnAizikAprakaraNa graMthamAM darzAvela che. A rIte naiRyika vidhvajaya, siddhi ane viniyoga - A traNeyano prakarSa ahIM saMbhave che. ja prabhASTimAM viziSTa pada yogaphaLanI upalabdhi che. yo pAMcamA guNasthAnaka sudhI yogapUrvasevA hoya che tathA chaThThA guNasthAnakathI mukhya-tAttvika yoga zarU thAya che. prabhA dRSTimAM rahelA bhAvanigraMthane yoganA phaLa tarIke nIcenI vastuo yathAvasare saMprApta thAya che. (1) punarjanmaparaMparAjanaka karmazakti baLI jAya. (2) kAmadevanA dhAradAra zastro niSphaLa jAya. (3) avidyAthI malina thayela cittanI zuddhi thAya. (4) deva-guru-yogIno prasAda ane preraNA maLe tevA zukla svapronuM darzana thAya. (5) pratijJA karela viSayano nirvAha (pAlana) karavA mATe jarUrI mana-vacana-kAyAnI sthiratA maLe. (6) seMkaDo vipattinA vAdaLo gherI vaLe tevA saMyogamAM paNa dhIraja TakI rahe, mana calAyamAna na thAya. (7) tattva mArgane anusaranArI sAcI ane daDha evI AMtarika zraddhA-ruci pragaTa thAya. (8) sarva jIvo pratye majabUta maitrI jAge-jAme. (9) ziSTa puruSomAM priya bane. (10) potAnA AtmA vagere tattvanuM sahaja pratibhAjanya = prAtija evuM bhAsana thAya, bhAvabhAsana thAya, tattvAvalokana thAya. (11) khoTo Agraha chUTI jAya. (12) ISTaviyoga-aniSTasaMyoga vagere dvandrone sArI rIte sahana kare. (13) tevA dvandrone lAvanArA karmonI zaktine parizuddha yogasAdhanA dvArA haNavAthI prAyaH tevA dvandrono paNa vinAza thAya. (14) samAdhijanaka ane saMyamasAdhaka evA gocarI-pANI-vastra-pAtra vagere jarUrI sAdhanonI prApti saraLatAthI sahajapaNe thAya. (15) jIvananirvAhanimittabhUta game tevA sAdA bhojana-vastrAdithI paNa sAdhaka sadA saMtuSTa rahe. (16) sAcA-khoTA doSane
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-yAyano rAsa + Tabo (16/7)] 539 sAMbhaLIne, pariNAmano vicAra karyA vinA, aMdaramAM ane bahAramAM krodhanA udayathI AvatI vikRtine sahajatAthI aTakAvavA svarUpa kSamA pragaTe. (17) sarva jIvo upara upakAra karavo, priya vANI bolavI, akRtrima ucita lAgaNI dekhADavI vagere sadAcAra jIvanamAM vaNAI jAya. (18) mokSabIjabhUta samyagdarzana -jJAna-cAritrano utkarSa-prakarSa thAya. (19) sarvatra gaurava-satkArAdino lAbha thAya. (20) potAnA vacanano ane vyavahArano loko Adara kare. (21) viSayabhogavaTAthI caDhiyAtuM evuM AMtarika prazama sukha maLe. A pramANe yogabiMdumAM jaNAvela yogaphaLo ahIM prApta thAya che. te ja rIte dazavaikAlikasUtramAM dazamA adhyayanamAM jaNAvyA mujaba, (22) sAdhu sarvadA mUDhatAno tyAga kare che. (23) jUnA cIkaNA pApane khapAve che. (24) Indriyone jIte che. (25) IndriyaduHkhadAyI kaTuzabda vagere svarUpa kAMTAone prasannatAthI sahana kare che. (26) smazAna vageremAM kAusagga karatI vakhate bhayAnaka nimitto joIne paNa bhaya na pAme. (27) jAtimada, kuLamada, rUpamada, baLamada, zratamada, tapamada, lAbhamada ane aizvaryamada - A ATheya madane choDe. (28) apsarA vagerene jovA chatAM tene bhogavavA vize paralokasaMbaMdhI niyANuM ke IcchA leza paNa kare nahi. (29) haNAvA chatAM, cholAvA na chatAM paNa dehane vosirAvIne dehAdhyAsathI vipramukta bane che. (3) kutUhala, kautuka, hAsya, ThaThThA dhyA -mazkarI, majAka-mastI, tophAna, dhamAla-cakaDI vagerethI rahita bane che. (31) pariSaha-upasargo upara vijaya meLave che. (32) adhyAtmamAM rakta-magna bane che. (33) upadhi-upAzraya-bhojana-bhakta-svajana -ziSya-zarIra vagere tamAmanA saMgathI-mamatAthI zUnya hoya che. (34) svaprazaMsAno tyAga kare che. (35) dharmadhyAnamAM DUbI jAya che. (36) bhAvanigraMthano AtmA kharekhara nitya hitamAM sthira hoya che. yogasAdhanAnuM na A AMtarika phaLa prabhA dRSTimAM vartatA yogIne avasare maLe che. temaja zArgadharapaddhati, skaMdapurANa vageremAM darzAvyA mujaba, yoga pravRttinA prAthamika cihna svarUpe (37) : rasalolupatAno atyaMta tyAga, (38) zArIrika svAthya, (39) mana-vacana-kAyAmAM aniSpharatA, (40) paNa zarIra-sveda-maLa-mUtrAdimAM sugaMdha, (41) maLa-mUtranuM alpa pramANa, (42) moDhA upara teja-kAMti, (43) che sadA prasanna mukhamudrA, (44) atyaMta saumya svara vagere paNa prabhASTimAM vartatA yogImAM mahad aMze upalabdha thAya che. tathA niSpannayogInA lakSaNa tarIke, (45) prabhAvazALI citta, (46) yogabAdhaka doSano uccheda, (47) bAhya-AMtara parama tRpti, (48) sAnubaMdha samatA prabhA daSTivALA bhAvanigraMthamAM pragaTe che. (49) AvA yogInA sAnnidhyamAM hiMsaka prANIonA paNa paraspara vairAdino nAza thAya che. tathA Avazyakaniyukti, yogazataka, yogazAstra vageremAM batAvyA mujaba nIcenI aneka Rddhio paNa yogasAdhanAnA phaLa tarIke A avasthAmAM pragaTe che. jema ke (50) kapha-zleSma-baLakho auSadha banIne sva-paranA asAdhya rogane paNa maTADe. dA.ta.rAjarSi sanatakumAra. (51) maLa-jhADo-viSTA paNa svatantarUpe auSadha banI jAya. (52) zarIrano mela-kacaro, mAthAno khoDo vagere paNa divya davA banI jAya. (53) mUtra paNa saMjIvanI auSadhi-suvarNarasasiddhi vagere svarUpa banI jAya. dA.ta. avadhUta AnaMdaghanajI mahArAja. (54) zarIrasparza paNa eka camatkArika auSadha banIne dardane daphanAve. (55) kapha-viSTA-mela-mUtrAdi badhAM ja auSadhisvarUpa banI jAya tevI moTI Rddhi = sarvoSadhi labdhi to prabhA dRSTinI parAkASThAmAM pragaTe. (pa) AMkha, kAna vagere pratyeka Indriya pAMceya IndriyanuM kAma kare tevI
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 540 [ adhyAtma anuyoga sahita saMbhinnazrotolabdhi vagere aneka labdhio prabhA dRSTimAM vartatA yogIne upalI bhUmikAmAM prApta thAya che. ja asaMmoha-tattvasaMvedana jJAna pragaTAvIe yogadRSTi samuccaya tathA dhAtrizikA prakaraNa vageremAM buddhi-jJAna-asaMmoha Ama traNa prakAre jJAna darzAvela che. temAMthI je "jJAna" che, te A avasthAmAM asaMmohasvarUpe pariName che. kAraNa ke tyAjya evI pravRtti + pariNatino tyAga tathA grAhya evI pravRtti + pariNatino svIkAra tyAre vartato hoya che. cAritramohanuM baLa atyaMta kSINa thayeluM hoya che. temaja aSTaka prakaraNa, kAtrizikA prakaraNa vageremAM je viSayapratibhAsAdi traNa jJAna batAvelA che, temAMthI samyagdarzanathI vaNAyeluM je AtmapariNativALuM jJAna che, te have tattvasaMvedanazAna svarUpe pariName che. kAraNa ke have AkuLatA-vyAkuLatAno tyAga karIne te pravRtti kare che, prazAntatA tenA aMtaHkaraNamAM pravartatI hoya che, sarvaviratinI pariNati aMdaramAM chavAyelI hoya che. Ama anAkuLatA-prazAMtatA-sarvaviratipariNatithI vaNAyela AtmapariNativALuM jJAna have tattva saMvedanajJAnarUpe pariName che. A rIte yathArthapaNe samyajJAna ane samyapha kriyA banneno samuccaya karIne - sAdhaka bhagavAna mokSamArge atyaMta jhaDapathI AgaLa vadhe che. ArtadhyAna ane raudradhyAna prAyaH ahIMthI 2. ravAnA thAya che. sAdhaka dharmadhyAnamAM potAnA cittane satata daDhapaNe sthApe che. kyAreka sAlaMbana dhyAnamAM rame to kyAreka nirAlaMbana dhyAnamAM. svAdhyAyayoganA sAmarthyanA lIdhe AvI dhyAnadazAmAM te ArUDha thAya che. ja nirvicAra AtmajAgRtinI parAkASThA kharekhara svarasavAhI svasammukhI svarUpagrAhaka zAMtacittavRttipravAha svarUpa svAdhyAyadazA sAdhaka bhagavAnanA aMtaHkaraNamAM pragaTe che. tenA lIdhe potAnA bAhya vyaktitvane ogALavAnI prakriyA vegavaMtI ta bane che. tenA prabhAvathI anAdirUDha evI haThilI vibhAvadazA, vikRta vikalpadazA ane kliSTa | karmAdhInadazA jhaDapathI vidAya le che. anivArya ane Avazyaka (= vyavahArathI jarUrI) evI do dehanirvAhAdi pravRttimAM, sArI rIte abhyasta = AtmasAta karelI jinAjJAnA saMskAra anusAra che jayaNApUrvaka joDAvA chatAM temAM sAdhaka bhagavAna bhaLatA nathI. temAM lIna thatA nathI ja. kartAbhAvathI ane bhoktAbhAvathI chUTA paDIne pAMca samitimAM ane traNa guptimAM pravartatA sAdhu bhagavaMta kAyAdinI ceSTAne sAkSIbhAve jue che. are ! AMkhanA palakArA vagerenI ke manamAM uThatA saMkalpa-vikalpa-vicAra vagerenI paNa temAM bhaLyA vinA sAdhaka noMdha le che. mana-vacana-kAyAnI tamAma ceSTAo AtmajAgRtipUrvaka pravarte che. pUrNa AnaMdamaya ane nirvicAra AtmajAgRti (Thoughtless awareness) svarUpa parvatanA zikhara upara ArUDha thayela nigraMtha bhagavAna tyAM sthiratApUrvaka Asana jamAve che. temane potAne atIndriya nirvikalpa Atmabodha-AtmasAkSAtkAra aMdaramAM satata ujAgara rahe che. Bustdl (ignorance), Elial (depression), Clial (helplessness), edlAll (hopelessness) q013 atyanta dUra bhAgI jAya che. sarva saMgano, sarva saMganI spRhAno parityAga karIne potAnI anakSara = zabdAtIta (alakha niraMjana) ane akSara = zAzvata evI jJAnasvabhAvI cetanavastumAM upayogadhArA TharI jAya che, jAmI jAya che, vizrAnta thAya che. tathA bahAramAM avasara mujaba asaMga anuSThAna pravarte che. sarva pApothI virAma pAmIne viziSTa Atmarati svarUpa je virati che, te ahIM tAttvika samajavI.
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 541 dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (16/7)]. 4 bhAvanirjhanthanI dehAdi ceSTAne avalokIe 4 prastutamAM sUtrakRtAMgasUtranA prabaMdhanuM UMDANathI anusaMdhAna karavuM. tyAM parama ucca nirgandhadazAnuM varNana A rIte maLe che ke "caitanyasvabhAvamAM TakavA mATe mana-vacana-kAyAthI saMvaradharmavALA sAdhu bhagavaMta (1) atyanta upayogapUrvaka jAya che, (2) upayuktapaNe ubhA rahe che, (3) upayogapUrvaka bese che, (4) upayogasahita paDakhuM badale che, (5) upayogayuktapaNe bhojana kare che, (6) upayogasahitapaNe bole che, (7) upayogayuktapaNe (a) vastrane, (b) pAtrane, (9) kAmaLIne, (d) pAdapuMchanane (rajoharaNane ke daMDAsaNane) grahaNa kare che ane (8) mUke che. tyAMthI mAMDIne cheka (9) AMkhano palakAro paNa upayogasahitapaNe kare che. pUrve (13/7) A saMdarbha jaNAvela che. Azaya e che ke nirmaLa bhAvanirjhanthadazAmAM nAnI-moTI tamAma daihika ceSTAo, vAcika kriyAo AtmajAgRti sahita ja vartatI hoya che. matalaba ke adhIrA banIne, bebAkaLA thaIne, azAMta citte, AkuLa-vyAkuLapaNa, mUcchita manathI, saMmUcchikapaNe, saMbhramathI, utAvaLathI, udvegathI, AvezathI ke AvegathI kyAreya paNa bhAvanirjhantho mana-vacana-kAyAnI e kriyAmAM joDAtA nathI. "Atmabhinna dehAdinI jinAjJAsApekSa ceSTAmAM mArI cetanAzaktine huM joDuM chuM. te pUrvasaMskAravaza mArI cetanAzakti temAM joDAya che. huM teno sAkSImAtra chuM....' ItyAdi svarUpa AtmajAgRti sahitapaNe ja nigraMtha bhagavAna dehAdinI ceSTAmAM joDAya che. TUMkamAM, AvI AtmajAgRti, (bha jJAnadaSTi e sAdhujIvanano bhAvaprANa che. jJAnasAramAM A aMge jaNAvela che ke'tRSNAsvarUpa kALA sApanuM niyaMtraNa karanAra jAMgulImaMtra samAna jJAnadaSTi jo pUrNAnaMdamaya sAdhaka bhagavAnamAM jAgRta hoya to tene e dInatAsvarUpa vIMchInA DaMkhanI vedanA zuM thAya ?' arthAt na ja thAya. che AnaMda kI ghaDI AI che. "tyAga-vairAgya-saMyama ke yoga se, niHspRhabhAva jagAI; sarvasaMga parityAga karA kara, alakhadhUna macAI, bI sakhI rI apagata duHkha kahalAI re. sakhI AnaMda kI ghaDI AI re..." A pramANe mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje sAdhAraNajinastavanamAM paNa bhAva nirgandhadazAnuM varNana karela che. tenuM paNa ahIM anusaMdhAna karavuM. ahIM asaMga anuSThAnanA varNana prasaMge je-je vAto jaNAvelI che, te aMge uparokta traNeya saMdarbhonuM anusaMdhAna karavuM, joDANa karavuM. # tattvapratipattine pragaTAvIe ja prabhA dRSTimAM tattvamatipatti nAmano guNa pragaTa thAya che. tattvapratipatti eTale "yathAvasthita AtmAnubhUti' AvuM dvatrizikAvRttimAM (24/17) mahopAdhyAyajI mahArAje jaNAvela che. matalaba ke sAtamI dRSTimAM yogIne kevala AtmA = dravya-bhAvakarmamukta AtmA anubhavAya che. "huM karmamukta, nirvikalpa, asaMga, sAkSimAtra, paramazAMtasvarUpa, sthirAtmaka, ekalo, dhruva ane zuddha caitanyanA akhaMDa piMDa svarUpa AtmA chuM - AvI AtmatattvanI aparokSa anubhUti svarUpa tattvamatipatti ahIM vartatI hoya che. I sthiyamane mANIe I. A rIte prabhASTimAM AgaLa vadhatA yogIne vizeSa prakAre AtmAnI zuddhi pragaTe che. tethI ahiMsA -satyAdi mahAvratasaMbaMdhI aticAra lAgavAnI ciMtA paNa temane rahetI nathI. tenA kAraNe ahiMsA
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 542 [ adhyAtma anuyoga sahita -satyAdi mahAvrata saMbaMdhI "sthirayama ahIM prApta thAya che. yogadRSTi samuccaya, yogaviMzikA, tAtrizikA prakaraNa, adhyAtmasAra vagere graMthomAM "sthirayama nI vizeSa chaNAvaTa karelI che. ahiMsA vagere dharmasthAnanI prApti svarUpa siddhi ahIM tAttvika jANavI. SoDazakamAM tene AzayavizeSAtmaka darzAvela che. - asaMga anuSThAnanI parAkASThA - sthira yama ane tAttvika siddhi e jJAnanA paripAkanI nizAnI tarIke jANavA yogya che. adhyAtma upaniSadamAM kahe che ke "jJAnanA paripAkathI kriyA asaMgapaNAne = AtmasAtapaNAne pAme che. jema caMdanamAMthI sugaMdha chUTI paDatI nathI, tema svabhUmikAyogya dhAraNA, dhyAna, kAyotsarga, yatanA vagere sasAdhanasvarUpa) kriyA AtmajJAnIthI alaga thatI nathI. paraMtu asaMgapaNe sahajataH vaNAI jAya. pUrve (15/2-3) A saMdarbha darzAvela. tenuM ahIM anusaMdhAna karavuM. A rIte prabhA dRSTimAM vartatA yogIne SoDazakamAM darzAvela "asaMga anuSThAna" prakRSTa bane che. asaMga anuSThAnanuM bIjuM nAma "sapravRttipada che. te prabhA dRSTimAM jhaLahaLatuM hoya che. A vAta yogadRSTi samuccaya, dhAtrizikA vageremAM vyaktapaNe * darzAvela che. A asaMgaanuSThAna ja "mahAsamAdhibIja svarUpe zrIharibhadrasUrijIe brahmasiddhAnta samuccayamAM yA jaNAvela che. potAnA sahaja svarUpanuM sAdhakapaNuM = sAdhakadazA ahIM prakarSane pAme che. je sAdhakano upayoga rAgAdithI dabAya nahi ja mAM A rIte paradravya-guNa-paryAyasaMbaMdhI kartRtva-bhoknatvapariNati vidAya le che. potAnA azuddhadravya, 3 vaibhAvika svaguNa tathA malina svaparyAya vizenuM paNa kartutva-bhostRtva vilIna thAya che. potAnA zuddha Atmadravya, zuddha guNa ane zuddha paryAya aMge kartutva-bhostRtvapariNati pratiSThita thAya che. prazasta ke 0 aprazasta evA rAgAdi vibhAva pariNAmothI potAno upayoga jarAya dabAto nathI, kacaDAto nathI. che kAraNa ke rAgAdi bhAvo karatAM nija upayoga adhika baLavAna banela che. samasta paradravya -guNa-paryAyo pratye sAdhaka bhagavAnanA aMtaramAM atyaMta udAsInatA pravarte che. AvI udAsInatA svarUpa che nirvedapariNati keLavIne potAnA vizuddha Atmadravya-guNa-paryAyomAM ja sAdhaka prabhu samyaka prakAre tRtine anubhave che. tethI ja "ame dehadhArI chIe ke kema ?' tevo vikalpa paNa tyAre temane aDato nathI. A caitanyapaTa upara rAgAdi aupAdhika dharmo utpanna thaI rahelA che ke kema ? te paNa teo khUba vicAre to mAMDa-mAMDa jaNAya che. tyAre vidyamAna hovA chatAM kSINa thaI rahelA rAgAdi aupAdhika dharmo svataH jaNAtA paNa nathI, AMkhe uDIne vaLagatA nathI. A aMge mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje dharmaparIkSAvRttimAM jaNAvela che ke "aupAdhika guNadharmonA jJAnamAtra pratye svAbhAvika guNadharmanA jJAnanI sAmagrI pratibaMdhaka che." svAbhAvika-nirupAdhika guNadharmanA jJAnanI sAmagrI atyaMta baLavAna che. che sAdhunI yogadhArA-upayogadhArA vasanukha pravarte che tethI ja te avasthAmAM vartatA yogIone bhikSATana, pratikramaNa vagere Avazyaka anuSThAnomAM pravartatI yogadhArA ane upayogadhArA AtmasanmukhapaNe ja pravarte che. karmodayadhArAmAM tanmayatAne sAdhaka choDe che. karmodayadhArAmAM bhaLyA vinA, ekameka thayA vinA, otaprota banyA vagara potAnA upayogane zuddha karavA mATe sAdhaka prabhu deDha prayatna kare che. vartana, vANI, vibhAvapariNAma, vikalpa, vicAra vagerene sAdhaka
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-5yAyano rAsa +Tabo (16/7)]. 543 zAMta sAkSIbhAve, parama udAsIna pariNAmathI dehAdibhAvothI upara uThIne jue che. tethI karmodayadhArAnA vaLatA pANI thAya che. karmodayadhArA truTaka thAya che, zithila bane che, nirbaLa bane che. "teravata, tevatA nAvati de' - A samIkaraNa ahIM sAkAra thAya che, sArthaka bane che. pApakarma bAMdhavAnuM sAmarthya = karmakartutvazakti tathA karmanA udayamAM lIna thavAnI, rasapUrvaka bhaLavAnI pAtratA = karmabhojvatvazakti atyaMta ghaTatI jAya che. sopakrama karmonI nirjarA thatI jAya che. nikAcita karma bhale ravAnA na thAya paNa nikAcita karmanA azubha anubaMdho to sAva khalAsa thaI jAya che. bhagavatIsUtramAM darzAvela "yatanAvaraNIya karmano daDha kSayopazama thAya che. yatanAvaraNIya karma eTale viziSTa prakAranuM cAritra pALavAnI Atmazaktine aTakAvanArA karma. temAM sAnubaMdhapaNe dharakhama ghaTADo thAya che. ja bhAvaprANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA vagerenA baLe vibhAvAdithI chUTakAro ja yatanAvaraNIya karmano daDha kSayopazama thavAnA lIdhe bhAvacAritrane aNizuddhapaNe pALavA mATe prabaLa varSollAsa uchaLe che. tenA lIdhe have sAdhaka bhagavAna niraMtara (1) bhAvaprANAyAmamAM lIna bane che. (A) azuddha (prazasta-aprazasta ubhaya) bhAvonuM recana = tyAga, (B) zuddhabhAvanuM pUraNa = grahaNa ane jaLa (C) kuMbhana = sthApana e ahIM bhAvaprANAyAma samajavo. (2) temaja (A) binajarUrI viSayomAM Indriyo dhyA pravarte nahi tathA (3) jarUrI viSayomAM ke (C) acAnaka upasthita thayelA zabdAdi viSayomAM Indriyo pravarte to paNa temAM rAga-dveSa na thAya tevo Indriyono pratyAhAra ahIM niraMtara pravarte che. tathA (3) Ila potAnA paramAtmasvarUpamAM sAdhaka satata aMtaHkaraNane sthApita kare che. AvI dhAraNA paNa satata pravarte che, che. AvI dhAraNA prabaLa thatAM nija paramAtmasvarUpanuM dhyAna pravarte che. asaMga anuSThAna paNa satata ema pravarte che. A rIte satata, sarvatra bhAva prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna, asaMga anuSThAna AdinA i kAraNe udAsInabhAva tamAma prakAre parAkASThAe pahoMce che. tyAre potAnA zabdo, vibhAva, vikalpa vagerethI paNa potAnuM Atmadravya atyanta chUTuM che - tevuM sAdhaka bhagavAna aparokSapaNe vAraMvAra anubhave che. ghA tethI te "huM akhaMDAnaMdamUrti chuM - AvI svAnubhUtinA sAgaramAM DUbI jAya che. a udAsInapariNati tattvadarzanabIja che A ja abhiprAyathI zrIvijayasiMhasUrijIe sAmyazatakamAM jaNAvela che ke "udAsInatA e adhyAtmaupaniSadUnuM bIja che. tene jarA paNa maMda karyA vinA je sAdhaka Atmabhinna bIjuM kazuM paNa na jue, te ja sAdhaka AtmAnuM sahaja zuddhasvarUpa jue.' zrI hemacaMdrasUrijIe yogazAstramAM paNa jaNAvela che ke "audAsInya pariNatimAM parAyaNa = magna banelA sAdhakane te Atmatattva svayameva prakAze che." matalaba ke udAsInatAne ghaTADe nahi te sAdhaka zuddha AtmasvarUpane jue che. jyAre udAsInapariNatimAM magna banelA sAdhaka samakSa to te zuddha Atmatattva jAte ja aparokSa svarUpe prakAzavA mAMDe che. ATalI ahIM vizeSatA che, paraMtu udAsIna pariNAma e svAnubhUtino amogha upAya che, tAttvika mokSamArga che - A vAta to banne sthaLe samAnarUpe ja phalita thAya che. tethI ja mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje amRtavelanI sajhAyamAM jaNAvela che ke dekhIye mArga zivanagarano, jeha udAsIna pariNAma re; teha aNachoDatA cAlIe, pAmIye jima parama dhAma re. cetana ! jJAna ajavALIe..." (28)
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 544 [ adhyAtma anuyoga sahita @ nirapAya naiRyika sAnubaMdha yogane meLavIe che parama udAsIna aMtaraMga pariNatinA prabhAvathI tathA rAgAdimukta nija caitanyasvarUpane sadA mATe anAvRta karavAnI eka mAtra abhilASAthI nirapAya = nirvina naiRRyika (= nizcayanayamAnya tAttvika) sAnubaMdha yogane sAdhaka meLave che. yogabiMdu, dhAtrizikA prakaraNa vagere graMthomAM sAnubaMdha yoganuM varNana maLe che. potAnA zuddha caitanyasvarUpanA mAhAbhyanA jJAnathI AtmA atyanta bhAvita thAya che, vAsita thAya che, suvAsita thAya che. cittavRttipravAha paNa daDhapaNe nijasvarUpaviSayaka anubhUtithI vaNAI jAya che. sAdhaka bhagavAnane potAnI aMdara niraMtara sahajapaNe paramajyotinA darzana thAya che = zuddha caitanyaprakAzano anubhava thAya che, paugalika prakAzathI rahita evA prakAzano pratibhAsa thAya che. aparokSa svAnubhUtimAM teo gaLADUba rahe che. tethI zAstravAsanAne choDIne e zAstrasaMnyAsane svIkAre che. potAnA caitanyapaTa upara, caitanyasvabhAvamAM kevaLa niSkaSAyatA, nirvikAritA, anupama samatA, nirAvaraNa vItarAgatA, parama tRpti, prakRSTa zItalatA, pragADha zAnti, paripUrNa AnaMda, sahaja samAdhi, 3 saMpUrNa svasthatA vagere anubhavAya che. potAne je zuddha caitanyasvarUpa anubhavAya che, tenA pratye aMtaraMga A prIti, parama bhakti, svAbhAvika AdarabhAva, prakRSTa bahumAnabhAva vagerenA baLathI sarvatra, sarvadA, * satata nijasvabhAvanuM anusaMdhAna Take che tathA rAgAdi vibhAvapariNAmo atyaMta pAMgaLA banI jAya che, vikalpo mAyakAMgalA thaI jAya che. samyapha ane prabaLa yogadazA ahIM pragaTe che. # vibhinna yogadRSTimAM ravAnubhavanI taratamatAno vicAra # A graMthibhedanI pUrve mitrA-tArA-balA-dIprA A cAra yogadRSTimAM zuddha Atmatattvano je anubhava thAya zuM che, te vahelI savAre bhaDa-bhAMkharAnA prakAza jevo, uSAnA prakAza jevo, aruNodaya vagerenI prabhA - jevo jANavo. graMthibheda pachI sthirA dRSTimAM zuddha Atmatattvano je anubhava thAya che te sUryodayakAlIna prakAza jevo samajavo. kAMtA dRSTimAM te anubhava savAre nava vAgyAnI AsapAsanA samaye jevo sUryaprakAza che! hoya tevo samajavo. tathA prabhA dRSTimAM te svAnubhava madhyAhna kALanA sUryaprakAza samAna atyaMta spaSTa bane che. (1) jema-jema moze pahoMcavAno potAno kALa pAkato jAya, paripakva banato jAya, (2) nija svabhAva sudharato jAya, (3) mokSaprApaka bhavitavyatA anukULa banatI jAya, (4) potAnA karmo haLavA thatA jAya ane (5) sAdhanAno tAttvika puruSArtha prabaLa thato jAya, tema-tema tenA lIdhe nijajJAna spaSTa thatuM jAya. tathA jeTalA-jeTalA aMze potAno AtmA pragaTelo hoya te nirmaLa thato jAya che. jJAnanI A spaSTatA tathA potAnA pragaTa AtmatattvanI nirmaLatA - A be ja tattvane zuddha Atmatattvano atyaMta pAradarzaka anubhava karavAmAM mukhyapaNe niyAmaka jANavA. te banne tattvo jema jema baLavAna thatA jAya, vikasatA jAya tema tema zuddha Atmatattvano anubhava vadhu ne vadhu pAradarzaka thato jAya che. A kAraNe mitrA vagere yogadaSTiomAM thatA svAnubhavanI pAradarzakatAmAM taphAvata-taratamabhAva paDe che. # tAtvika sukha dhyAnajanya ja ahIM prabhA dRSTimAM sUryanI prabhA jevo potAnA AtmasvarUpano bodha hoya che. te haMmezA zuddha AtmAnA nizcala dhyAnane pragaTAve che. yogadRSTi samuccaya svapajJavRttimAM zrIharibhadrasUrijIe prabhA
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-5yAryano rAsa + Tabo (16/7)]. 545 daSTinuM nirUpaNa karatAM jaNAvela che ke "prabhA dRSTimAM prAyaH vikalpane avasara nathI hoto. tethI prazamapradhAna sukha ahIM hoya che." anaMta AnaMdamaya AtmasvarUpanI jhAMkhI karAvanArA dhyAnathI te sukha utpanna thatuM hovAthI te ja tAttvika sukha che. yogadaSTi samuccayamAM zrIharibhadrasUrijIe ja prabhA dRSTinA nirUpaNamAM A vAta karI che. prabhA dRSTimAM vartatA yogIne puNyasApekSa sukha potAnA aMtaramAM duHkhasvarUpe pratIta thAya che. kAraNa ke te parAdhIna che, Atmabhinna puNyakarmane AdhIna che. parAdhIna hovuM e ja to duHkhanI AgavI oLakha che. A vAta yogadRSTi samuccayamAM spaSTa karela che. pUjya ratnavijayajI mahArAje RSabha jinezvara stavanamAM A aMge nIcenA zabdomAM IzAro karyo che. sakala jIva che sukhanA kAmI, te sukha akSaya mokSa re; karmajanita sukha te duHkharUpa, sukha te AtamajhAMkha..jagaguru pyAro re." dhyAnanA phaLa svarUpe punarbhavanI paraMparA vagerenuM kAraNa bananArA azubha anubaMdhono viccheda thAya che, sAdhanAmAM cittanI sthiratA vagere prApta thAya che. yogabiMdu, dhAtrizikA prakaraNa vageremAM A e bAbata spaSTapaNe jaNAvela che. zrIharibhadrasUrijIe brahmasiddhAnta samuccayamAM je vidyAjanmanI prApti jaNAvI che, te A avasthAmAM = prabhA dRSTimAM tAttvika jANavI. zuklajJAna upayogano prabhAva pichANIe A paramAtmAnuM dhyAna ahIM prakRSTa rIte AtmAmAM pariName che. tenA lIdhe yogImAM zuklajJAna upayoga jIvaMta bane che, rAgAdizUnya jJAnopayoga dhabake che, zuddhopayoga uchaLe che, zukladhyAnaprApaka jJAnopayoga A sakriya bane che. tenA baLathI mohanIyAdi karmano atyaMta uccheda thAya che. tethI yogI ekadama muktipadanI A nikaTa pahoMcI jAya che. rAgAdimukta nija zAzvata zuddhacaitanyasvarUpa tenI sAme najarAyA kare che. A che bAbata SoDazaka graMtha mujaba ahIM samajI levI. tathA yogadaSTi samuccayamAM zrIharibhadrasUrijIe varNavela vI. zAstrayogaahIM parAkASThAne pAmelo jovA maLe che. unmanIbhAvasAdhaka jJAnayogano AvirbhAva thaa A rIte ahIM unmanIbhAvane sAdhanAro jJAnayoga cotarapha zuddha thato jAya che. ahIM tAtparyanuM anusaMdhAna karIne adhyAtmasAranI eka kArikAnuM saMyojana karavuM. tyAM mahopAdhyAyajIe jaNAvela che ke "zuddha cetanAnA akhaMDa piMDa svarUpa AtmAmAM ja kevaLa AnaMdanI anubhUti karavA svarUpa jJAnayoga e ja vizuddha tapa che. tenA lIdhe IndriyanA viSayomAMthI aMtaHkaraNa upara uThI jAya che, bahAra nIkaLI jAya che. AvA unmanIbhAvane jJAnayoga lAve che. tethI te jJAnayoga mokSasukhano sAdhaka che." haS amanaraka dazAmAM kAcA paNa kalpita lAge 69 jyAre unmanIbhAva pragaTe tyAre jANe ke Indriyo marI paravArelI hoya tevuM sAdhakane jaNAya che. tathA jyAre amanaska dazAno udaya thAya tyAre kAyA marI paravArelI hoya tevuM yogIne lAge che. prastutamAM yogazAstranI eka kArikAnI vibhAvanI karavI. tyAM zrI hemacaMdrasUrijIe jaNAvela che ke "amanaska dazAno udaya thAya tyAre yogIne potAnuM atinikaTa evuM paNa zarIra jANe ke potAnAthI chUTuM paDI gayeluM hoya, baLI gayeluM hoya, uDI gayela hoya, ogaLI gayela hoya, jANe ke kAlpanika hoya tevuM lAge che."
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 546 [ adhyAtma anuyoga sahita tyAre AtmAnA tAttvika paripakva sukhano yogI sAkSAta anubhava kare che. A ja abhiprAyathI yogasAramAM jaNAvela che ke jyAre citta mRtaprAya hoya, jyAre kAyA mRtaprAya hoya tathA jyAre Indriyono samUha mRtaprAya hoya tyAre paripakva sukha anubhavAya." Ama kAyA paNa jyAM kAlpanika lAge tevA amanaskayogano prAdurbhAva thatAM sakala vikalpanI kalpanAsvarUpa vAdaLanA Dhaga ravAnA thavAthI yogI lpanAtIta ane anaMtAnaMdamaya evA AtmatattvasvarUpa sUryanA satata sAkSAta darzana kare che. A aMge adhyAtmasAramAM jaNAvela che ke "kalpanAothI rahita evA yogI AtmAnuM je kalpanAtIta-kalpanAagocara svarUpa che, tene jue che.' : vikalpavAdaLamAM vizvAti nA karIe : ahIM eka vAta khAsa khyAlamAM rAkhavI ke AkAzamAM vAdaLA Ave ne jAya. AkAzamAM dhoLA vAdaLa paNa Ave ane kALA vAdaLa paNa Ave. vAdaLA varase paNa kharA, ne nA paNa varase. paraMtu vAdaLanA bharose cAlI na zakAya. vAdaLa upara besI na zakAya. bAkI hADakAM bhAMgI jatAM vAra na lAge. e ja rIte vikalpa ane vicAro paNa vAdaLa jevA che. cittAkAzamAM te Ave ne jAya. te prazasta paNa hoya ne aprazasta paNa hoya. te saphaLa paNa bane ane kyAreka niSphaLa paNa bane. paraMtu tevA vikalpa-vicArasvarUpa vAdaLanA bharose mokSamArge cAlI na ja zakAya ke lAMbA samaya sudhI temAM 0 rokANa-visAmo karI na ja zakAya. tevI vizrAnti karavI yogya na gaNAya. atIta kALanA dardamaya aniSTa saMsmaraNomAM ane anAgata kALanI mahattvAkAMkSApUrNa anAtmagocara kalpanAmAM DUbI javuM, parama ra nizcitatAthI rasapUrvaka khovAI javuM, vizvAsapUrvaka vicAravAyumAM vilIna thaI javuM te kharekhara vikalpanA . vAdaLa upara Asana jamAvIne vizrAma karavA jevuM ja che. tenAthI AtmAnA sAdhanAsvarUpI hADakAMono che ghaNI vAra cUrecUro thaI gayelo che. sAdhanAnA hADakAMne khokharA karanArI AvI vikalpavizrAntithI saryuM. vikalpavAdaLanI pele pAra dRSTi karIe 4 kharekhara je vivekI mANasa che, te ghanaghora vAdaLAonI hAramALAmAM vizrAma paNa nathI karato ke tene jovAmAM khoTI paNa nathI thato. vivekI mANasa vAdaLone jovAnI pravRttithI aTakIne vAdaLonI pele pAra AkAzamAM rahelA evA ugatA pratApI sUrya, saumya candra, jhaLahaLatA praha, namaNA nakSatra ane camakatA TamaTamatA tAralAone jovA dvArA potAnI banne AMkhone vadhu tejasvI banAve che. vAdaLAnI AsapAsa ke vAdaLAnI vacce dekhAvA chatAM paNa vAstavamAM vAdaLAnI pele pAra rahelA ugatA bAlaravi vagerenA dIrghakAlIna darzana (etrATaka) dvArA jema vivekI mANasa potAnI AMkhane vadhu vedhaka-tIkSNa banAve che, tema "deha-indriya-mana vagerethI AtmA judo che' AvA vivekajJAnane dharAvanAra AtmArthI sAdhaka paNa sArA-narasA vikalpa-vicArasvarUpa vAdaLAnA DhagalAnI vacce aTavAyA vinA, tene jovA-jANavA -mANavAmAM khoTI thayA vinA, temAM vizrAma karyA vinA, vikalpavAdaLanI AsapAsa jaNAvA chatAM paNa vikalpavAdaLanI pele pAra cidAkAzamAM rahelA evA (1) samyagu matijJAnarUpI TamaTamatA tAralA, (2) vizada zrutajJAnasvarUpa namaNA nakSatro, (3) paramAvadhijJAna vagere svarUpa jhaLahaLatA graho, (4) mana:paryavajJAnAtmaka saumya caMdra tathA (5) kevalajJAnasamAna ugato pracaMDa sUrya - A pAMcanA, potAnA anubhavajJAnarUpI prajJA vaDe, niraMtara sabahumAna darzana karIne potAnA vivekajJAnane ane vivekadaSTine
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + To (16/7)] 547 (= samyagdarzanane) vadhu vedhaka, tIkSNa, tejasvI ane nirmaLa banAve che. matijJAnAdimAM vaNAyelI sahaja, nirvikalpa, nIrava, nija zuddha cetanAmAM ja sAdhakanI ruci upAdeyapaNe atyaMta dRDha bane che. \/ vikalpa-puNya-zakti vagere mAtra jJeya che, upAdeya nahi matijJAnAdinI sAthe saMkaLAyelA vikalpa-vicArAdio yogI mATe upAdeya = grAhya nahi paNa mAtra jJeya bane che. tethI ja kvacit prayojanabhUta evA prazasta vicAravAdaLanI vacce zuddha caitanyarUpI sUryanA tejasvI kiraNonA sahAre sarjAtA evA kuzalAnubaMdhI puNyasvarUpa saptaraMgI meghadhanuSya paNa yogI mATe mAtra darzanIya-zeya ja banI rahe che, upAdeya nahi. prazasta vicArarUpI vAdaLanI AsapAsa saMdhyAnA ke uSAnA sonerI-rUperI-gulAbI prakAzasvarUpe pragaTelI zAsanaprabhAvaka zakti, labdhi, siddhi, Rddhi vagerenA paNa apramatta cAritradhara yogI mAtra jJAtA-daSTA-asaMga sAkSI ja banI rahe che, kAraNa ke temane mAna-sanmAna-prasiddhi vagere atyaMta tuccha lAge che. 'pratiSThA prasiddhi bhUMDaNanI viSTA jevI che' - A pramANe nAradaparivrAjaka upaniSamAM ane saMnyAsagItAmAM je jaNAvela che, te vacana teonI rage -ragamAM pUrepUruM pariNamI gayela hoya che. dhyA prabhAdRSTino prakarSa sAtamI prabhA dRSTimAM rahelA te yogIonuM anuSThAna samAdhistha ja hoya che. temanA sAnnidhyamAM bIjA hiMsaka-vairI jIvonA paNa vairAdi bhAvo zAMta thAya che. A rIte asaMga bhAvathI yathocita rIte paropakAra paNa sAtamI prabhA dRSTimAM nirAbAdhapaNe pravarte che. jo temane ziSyAdi hoya to ziSyAdine a asaMgabhAvathI avasare vAcanA vagere ApavA svarUpa ucita pravRtti pravarte che. temaja temanI je koI paNa kriyA hoya te sArI ja hoya che, amogha ja hoya che, potAnI bhUmikAne anurUpa ja hoya che tathA anAsakta cittathI ja te sankriyA pravartatI hoya che - tema jANavuM. 'AtmasvarUpamAM ja atyaMta nizcala ane co paramaAnaMdavALuM citta e sulIna kahevAya' - AvuM yogazAstramAM jaNAvela che. te sulIna citta paramArthathI ahIM pragaTe che. prabhA nAmanI sAtamI yogadRSTimAM pravRttacakra yogInA AtmavikAsanI AvI parAkASThA jANavI. yogadRSTi samuccaya graMthamAM zrIharibhadrasUrijIe pravRttacakra nAmanA yogInuM varNana karela che. AThamI yogadRSTi 'parA'ne samajIe 0 che chellI AThamI 'parA' nAmanI yogadRSTi che. (A) 'deha-vacana-mana-karma-pudgalAdithI potAno AtmA atyanta nirALo che, judo che, chUTo che' - AvA bhedavijJAnanI pariNati tyAre yogIne atyaMta paripakva, atisudRDha ane vizuddha banI cUkela hoya che, AtmasAt thayela hoya che. temaja AgaLa jaNAvavAmAM Avaze te (B) guNavairAgya paravairAgya (= zreSThavairAgya) paNa temanA aMtaramAM jhaLahaLato hoya che. A banne umadA, uttama ane udAtta evA durlabhatama tattvonA prabhAve = (1) kAmabhoga, bhogasukha, Indriyasukha vagerethI teo atyanta virakta thayA hoya che. (2) zAsanaprabhAvanAdi bAhya pravRttino paNa teone moha-vaLagADa nathI ja hoto. (3) kAyayoga vagerenI caMcaLatA, parivartanazIlatA vagere paNa temane pasaMda nathI hotI. (4) mananA saMkalpa, vikalpa, vicAra Adi pratye AMzika paNa AkarSaNa hotuM nathI. S
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 548 [ adhyAtma anuyoga sahita (5) kyAreka ziSyAdi pratye ke zAsananAzakAdi pratye karavA jarUrI hoya tevA prazasta kaSAyanI paNa temane jarAya ruci hotI nathI. (6) kartutva-bhoknatva pariNAmano pakSapAta marI cUkyo hoya che. (7) rAgAdi bhAvothI chUTavAnI tIvra tamannA svarUpa mumukSA pariNAmathI garbhita sadanuSThAnAdi pratyenI prItithI je sukha pUrve anubhavAtuM hatuM, te sukhanI paNa temane have IcchA thatI nathI. (8) sAtamI dRSTimAM asaMgaanuSThAna pravartatuM hatuM. enA nimitte tyAM je upekSAbhAvanuM sukha = udAsInabhAvanuM sukha uddabhavatuM hatuM, temAM sAme cAlIne joDAvAnI lAgaNIthI paNa teo virakta bane che. (9) vagara bolAvya, sAme cAlIne, AtmavizuddhithI AkarSAIne AvI paDelA evA laukika ane lokottara amogha divya yogasaMbaMdhI aizvarya labdhi-Rddhi-siddhi camatkArazakti vagerenA AnaMdathI paNa teo aMdarathI pUrNatayA udAsIna hoya che. (10) vadhatA evA (a) prazasta pariNAmo, (b) prazasta adhyavasAyo, (c) prazasta vezyA ane () prazasta yoganA mAdhyame AvelA AnaMdathI paNa teo pUrepUrA virakta hoya che. (11) temane avAra-navAra svapramAM apUrva jinapratimA, tIrtha vagere jovA maLe. dhyAna ane samAdhi to pachI pragaTato anAhata nAda temane saMbhaLAya. divya dhvani-devavANI temane saMbhaLAya. devatA paNa emane * darzana Ape. zAtA pUchavA Indra vagere paNa Ave. AvI dazAmAM sAmAnya mANasa harakhaghelo thaI jAya. ja potAnI jAtane bIjA karatAM ghaNI UMcI mAnI le. paraMtu AThamI yogadaSTimAM rahelA yogIne atyaMtazuklasvaA pradarzanAdijanya AnaMda pratyenuM paNa AkarSaNa osarI gayuM hoya che. bhedajJAna ane guNavairAgya - A benA prabhAve uparokta 11 bAbato vize virakta-anAsakta thavAnA lIdhe paripakvapaNe ane vizuddhapaNe che asaMgasAkSIbhAva temanAmAM pariName che. tenA lIdhe te AsaMga doSathI vipramukta bane che. prApta guNasthAnakamAM To ja jakaDI rAkhe, uparanA guNaThANe caDhavA na de tevI Asakti eTale AsaMga doSa. SoDazakAdimAM vistArathI tenuM varNana maLe che. SoDazaka, yogadaSTisamuccayavRtti, yogabiMduvRtti, dvAaizikAvRtti vageremAM varNavela "niSpannayoga' nAmanA yogI prastuta AThamI parA dRSTimAM vartatA hoya che. teo sahajapaNe sarvatra sarvadA samAdhiniSTha hoya che. samAdhi eTale potAnA zuddha svarUpa mAtrano prakAza, nirvikalpa caitanyaprakAza. hama vikalpavAsanAne bALI nAMkhIe I. nimitta hoya ke na hoya chatAM paNa navI-navI kalpanA, AzA, ciMtA, smRti, saMkalpa, vikalpa, aMdarano baDabaDATa (aMtarjalpa), vicAra vagere kare ja rAkhavAnI abhiruci-kuTeva-vyasana e vikalpavAsanA che. AThamI yogadaSTimAM vartatA mahAyogI kevala potAnA AtmAnI atIndriya-aparokSa anubhUtithI vaNAyela samAdhi svarUpa agnijvALAthI vikalpavAsanAne samagratayA saLagAvIne sApha karI nAMkhe che. tenA lIdhe 'parA dRSTivALA yogInuM mana nirvikalpa hoya che. vikalpa na hovAnA lIdhe temane uttama sukha hoya che' - A pramANe yogadRSTisamuccayavyAkhyAmAM zrIharibhadrasUrijIe jaNAvela che. "nirvikalpa sukha e ja tAttvika sukha che' - AvuM bRhatkalpabhASyamAM jaNAvela che. kartutva-bhoknatva pariNati temanA aMtaHkaraNamAMthI nIkaLI jAya che. temanA nirvikalpa banI cUkelA aMtaHkaraNamAM mAtra atyaMta nirmaLa bodha - vItarAga caitanyaprakAza ja hoya che. AThamI yogadaSTimAM aMtaHkaraNa AvuM vizada-vimala bane che.
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-5yAyano rAsa + Tabo (16/7)] 549 adhyAtmasAramAM je pAMcamuM "niruddha' nAmanuM citta batAvela che, te paramArthathI ahIM jANavuM. tathA potAnA vizuddha caitanyamAM ekatAnatA-ekarasatA ahIM samyapha prakAre parAkASThAe pahoMce che. A ekatAnatA e ja parA dRSTimAM rahelA mahAyogInI parA bhakti jANavI. kapha siddhiyamanI parAkASThA sUpha tathA aciMtya = avarNanIya amogha zaktinA yogathI ahiMsA, satya vagere yama parArthasAdhaka bane che. matalaba ke parA dRSTimAM vartatA yogInI pAse AvelA hiMsaka prANIo paNa ahiMsaka banI jAya che. teonI hiMsakavRtti nAza pAme che. mahAmRSAvAdI paNa temanI pAse AvavA mAtrathI, temanA yogaprabhAvathI-siddhiyamaprabhAvathI, tAtkAlika satyavAdI banI jAya che. Ama zuddha aMtarAtmAvALA A mahAyogI pAse ahiMsA, satya vagere saMbaMdhI siddhiyama atyaMta prakRSTapaNe vartatA hoya che - tema siddha thAya che. yogadaiSTi samuccaya, yogaviMzikA, dvAtrizikA prakaraNa, adhyAtmasAra vagere graMthamAM 'siddhiyama" varNavela che. caMdanamAM sugaMdha jema AtmasAta thayela hoya, tema ahIM dharmapravRtti AtmasAta thAya che. e. yogadaSTisamuccayamAM aSAdi je ATha guNa batAvela che, temAMthI A AThamo guNa jANavo. A vAsI-candanakayatAno prAdurbhAva che praznavyAkaraNasUtra, mahAnizIthasUtra, Avazyakaniryukti, vyavahArasUtrabhASya, maraNavibhakti prakIrNaka, A upadezamAlA, prazamarati, yogazataka, aSTakaprakaraNa vagere graMthomAM batAvela vAsI-caMdanakalpatA A A avasthAmAM paramArthathI pragaTe che. (1) vAsI = karavata. eka mANasa karavatathI muninA zarIrane choleane bIjo mANasa caMdanathI munidehanuM vilepana kare chatAM munine te baMne pratye samAna bhAva hoya. I. muninI koI niMdA kare ke prazaMsA kare tema chatAM mahAtmAno bhAva te banne pratye eka sarakho hoya. yo aNagAranI A avasthA vAsI-candanakalpa kahevAya. A mujaba mahAnizIthasUtramAM jaNAvela che. tathA (2) "karavata jevA apakArakArI jIvo vAstavamAM mArA pApone cholavAmAM nimitta bane che, upakArI che, bane che. tethI te caMdana jevA che' - AvuM je kalpa = vicAre te paNa vAsIcaMdanakalpa kahevAya. athavA (3) vAsImAM = karavatatulya apakArI jIvomAM caMdananA kalpanI = chedanI jema je upakAra kare, te vAsIcaMdanakalpa kahevAya. matalaba ke jema caMdana potAne chedanAra vAsIne = karavatane paNa suMgaMdha Ape che, tema apakArI upara upakAra kare te vAsIcaMdanakalpa kahevAya. athavA (4) vAsImAM = karavatasamAna apakArI jIvomAM caMdana jevo kalpa = AcAra jemano hoya te vAsIcaMdanakalpa kahevAya. athavA (5) vAsImAM = karavata jevA apakArI jIvomAM je sAdhu caMdanakalpa = caMdanatulya che, te sAdhune vAsIcaMdanakalpa kahevAya. (aSTakaprakaraNavRttinA AdhAre anya artha lakhela che.) AvI dazA paramArthathI ahIM pragaTe che. ) sAmAcikacAritra baliSTha bane ) pravyAkaraNasUtra, anuyogadvArasUtra, Avazyakaniyukti vageremAM sarva jIvo pratye samatA rAkhavAnI pariNatisvarUpa sAmAyikacAritra batAvela che. te sAmAyikacAritra A AThamI yogadaSTimAM atyaMta baLavAna bane che.
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ adhyAtma anuyoga sahita mahAsAmAyikano AvirbhAva che deha chatAM videhadazAne dehAtIta avasthAne sArI rIte prakRSTapaNe te mahAyogI anubhave che. tethI te zukla-zuklAbhijAtya bane che. tethI AThamI yogadRSTimAM rahelA prastuta mahAyogInI samatA parAkASThAe pahoMce che. tethI A avasthAmAM zuddhacaitanyamaya paramasamabhAvasvarUpa mahAsAmAyika utpanna thAya che. 'samarAicca kahA' nAmanA caritragraMthamAM zrIharibhadrasUrijIe navamA bhavamAM prastuta mahAsAmAyikano nirdeza karela che. je ja 550 = * dharmakSamA, sAmarthyayoga, zukladhyAna vagereno prAdurbhAva A SoDazaka, yatidharmaviMzikA prakaraNa vageremAM je niraticAra dharmakSamA, dharmanatA vagere varNavela che, te paNa ahIM AtmasAt thAya che. tenuM bIjuM nAma svabhAvakSamA, svabhAvanamratA vagere che. aneka janmone lAvanAra sAzravayogano uccheda thAya che. mAtra vartamAna eka bhAva ja bAkI hovAthI anAzravayogano prakarSa thAya che. tenuM varNana yogabiMdumAM maLe che. samyak ane sarvotkRSTa yogadazA ahIM pragaTe che. zuddha AtmasvarUpane grahaNa karanArA vIryollAsanI parAkASThA thavAthI yogadRSTi samuccaya graMthamAM varNavela dai] sAmarthyayogane pragaTa thavAno ahIM avasara (chance) maLe che. ahIM pUrve (1/6 + 16/ 5-6) jaNAvela zukladhyAna, samApatti, kSapakazreNi vagere A avasthAmAM pragaTa thAya che. parA yogaSTimAM rahelA yogI aticArazUnya banIne nirAcArapadane saMprApta kare che. A rIte AThamI parA dRSTimAM rahelA yogI mokSamArge a AgaLa vadhe che. ATalI prarUpaNA dvArA anubhavanA stare pratIyamAna bAhya-atyaMtara mokSamArganI A kathA anvayamukhe hakArAtmakasvarUpe jANavI. A aMge bAkI rahelI bAbatone vijJa vAcakavarge chuM yogadaeNSTisamuccaya, yogabiMdu, SoDazaka, dvAtriMzikA prakaraNa vageremAMthI jANI levI. * haju sudhI svAnubhUti kema na thaI ? = have vyatirekamukhe kAMIka vicArIe. (1) pUrve aneka vakhata saMyamajIvanane svIkAryA bAda paNa 0 A jIve potAnA zuddha dravya-guNa-paryAyanI yathArthasvarUpe samajaNa meLavI nahi. OM cittavRttipravAha aMtarmukha na karyo (2) tevI samajaNa meLavavApUrvaka potAnI cittavRttinA pravAhane aMtarmukha karavAnuM kArya A jIve karyuM nahi. (3) dIkSAjIvanamAM paNa vibhinna prazasta pravRttinA bhAraboja nIce aTavAIne, dabAIne, kacaDAIne potAnuM A aMgata Avazyaka mahattvapUrNa kartavyapAlana A jIva bhUlI gayo, cUkI gayo. (4) kadAca sadgurue tevI preraNA karI hoya to paNa A jIve A kartavyapAlananI upekSA karI. * Atmasanmukha cittavRtti na karI (5) are ! zAstrAbhyAsa karatI vakhate, bIjAne zAstro bhaNAvatI vakhate ke tapazcaryA vagere karatI veLAe paNa 'mAre mArI cittavRttinA pravAhane atyanta jhaDapathI mArA cetanadravyanI sanmukha karavo che' A mujabanuM praNidhAna (= saMkalpa) paNa A jIve na karyuM.
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 551 dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (17)]. che dharmanA nAme bahirmukhatA vadhArI ! ) (6) (a) lokakalyANa, (b) janajAgRti, (c) zAsanaprabhAvanA, (d) saMghasevA, (9) gacchasaMcAlana, (f) samudAyavyavasthA, (g) ziSyasaMvardhana, (A) jIrNoddhAra, (i) pratiSThA, ) tIrtharakSA, (k) nUtanatIrthasarjana, (I) zrutasaMrakSaNa, (m) dharmakathA, (n) vihAradhAma nirmANa, (0) zrAvakautkarSa yojanA, () jaina vidyAlaya nirmANa yojanA, (1) jaina pAThazALA bhaMDoLa abhiyAna, () jIvadayA bhaMDoLa yojanA, (s) pazuroga cikitsA yajJa, (t) netraroga cikitsA yajJa, (pa) kRtrima paga AropaNa zibira (jayapura phUTa kempa), (9) jaina hospiTala nirmANa, (w) yuddhAdi samaye rASTrarakSA mATe dhana bheguM karAvavAnuM abhiyAna, () mAnava anukaMpA bhaMDoLa yojanA, (y) anekavidha mahotsava, (2) tIrthayAtrA, cha'rI pAlita saMgha,upadhAna mALA AropaNa, navANuM yAtrA vageremAM nizrA pradAna karavI... vagere manamohaka rUDA-rUpALA nAme paNa eka yA bIjI pravRttine vaLagavA dvArA ahaMbhAvane puSTa karIne A jIve sAdhujIvanamAM ya bahirmukhatAne ja tagaDI karI. (ahIM vyaktigata rIte koInA paNa upara doSAropaNa karavAno ke AMgaLI cIMdhaNuM karavAno e mAro lezamAtra paNa Azaya nathI. aneka rIte A bAbata mane paNa lAgu paDe che ja - enI khAsa hA AtmArthI vAcaka varge noMdha levI. mATe A bAbatamAM koIe paNa kyAMya koInA vize TIkA-TippaNa vagere karavI nahi. mAtra potAnA jIvanamAM sAvadhAnI rAkhavA pUratI ja A vAtane sImita rAkhavI. " carcAmaMca upara A bAbatane koIe lAvavI nahi. mArA Azayane samajavAno prayatna karajo. plIjha !) . dharmane jhaMkhatA mANasoe haMmezA sUkSma buddhithI dharmane jANavo joIe. sthUla buddhithI dharmane samajavA " jatAM - karavA jatAM to dharmabuddhithI ja dharmano nAza-uccheda thavAnI samasyA sarjAya' - A pramANe ] zrIharibhadrasUrikRti aSTaprakaraNano zloka A jIva uparokta pravRttimAM gaLADUba thaIne bhUlI gayo. pachI prastutamAM yogasAra graMthanI eka vAta khAsa dhyAnamAM levA jevI che. tyAM jaNAvela che ke "pApabuddhithI pApa thAya, e vAtane koNa mugdha evo paNa mANasa nathI jANato ? paraMtu dharmabuddhithI je pApa thAya, | tene vicakSaNa paMDita jIvoe kuzaLatApUrvaka vicAravuM." A bAbatane paNa A jIve jarA paNa gaMbhIratAthI vicArI nahi. dravyayogane bhAvayogarUpe A jIve pariNamAvyo nahi. - dharmanuM sAcuM mApadaMDa na pakaDyuM - (7) kevaLa bAhya sAdhuveza meLavIne mAtra tenAthI ja potAne kRtakRtya mAnavAnI bhUla bAladazAmAM A jIve aneka vAra karI che. A rIte A jIve dharmanuM sAcuM mApadaMDa na pakaDyuM. (8) tyAMthI thoDeka AgaLa vadhatAM madhyamadazAmAM moTA bhAge bAhya dharmapravRttine ja tAttvika dharmasvarUpe pakaDI lIdhI. "bALa jIva bAhya liMgane dharmanA mApadaMDa tarIke jue che. madhyamabuddhivALo dharmArthI jIva bAhya AcArane dharmanI pArAzIzI svarUpe jue che' - A pramANe zrIharibhadrasUrijIe SoDazaka prakaraNamAM je vAta jaNAvela che, tenuM ahIM anusaMdhAna karavuM. puNyopArjanAdimAM jIva aTavAyo che (9) kyAreka A jIve puNyopArjanamAM ja dharmadaSTine tIvratAthI samagrapaNe sthApita karI. (10) to kyAreka (a) zArIrika svAthya, (b) ziSya parivAravRddhi, (c) mAna-sanmAna, (4) padavI,
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 552 [ adhyAtma anuyoga sahita (e) pravacanapaTutA, (f) yaza, (g) kIrti vagerene lAvanAra pracura puNyodayamAM ja saMyamajIvananI sArthakatAno saMkalpa karyo. tevA puNyodayamAM saMyamanI sArthakatA mAnI. tevA puNyodayanI sAthe goThavAyelA abhimAnane lIdhe tAttvika jJAnIpaNuM ane tAttvika sAdhupaNuM A jIve khatama karyuM. adhyAtmasAramAM jaNAvela che ke "je sAdhuo anubhavanA stare mokSamArgano dRDha nirNaya karyA vinA, mAtra bAhya kriyA dvArA "ame sAcA sAdhu chIe' - evuM abhimAna kare che, teo cAritranI pariNatithI bhraSTa banelA che. teo jJAnI paNa nathI." matalaba ke A jIva abhimAnI pothI paMDita banIne jJAna-cAritra ubhayathI bhraSTa banyo. che bhAvasyAdvAdanI zuddha pariNati na pragaTAvI che (11) kyAreka sAdhu jIvanamAM paMDitAI, bahuzrutapaNuM vagere meLavIne mAtra dravyasyAdvAdane ja pakaDI rAkhyo. "cA", "zvi' vagere zAstrIya pAribhASika zabdonA Dhola-nagArA jora-zorathI pITIne sAdvAdane mAtra zAstra ke zAstrArtha (= vAda) pUrato ja sImita rAkhyo. paraMtu potAnI vartamAnakAlIna bhUmikAne ucita bane te rIte bAhya-atyaMtara mokSamArgane potAnA AtmAmAM gUMthIne, jIvanamAM goThavIne, valaNamAM 2. vaNIne potAnI aMdara bhAvasyAdvAdanI zuddha pariNatine taiyAra na ja karI. "te zuddha pariNati ja anAdikAlIna sahajamaLano uccheda karanArI che' - A bAbatane lakSamAM paNa na lIdhI. "dIkSA vagere hA yogane dhAraNa karyo paNa mamatAne haNI nahi, samatAno Adara karyo nahi. AtmAdi vastunA pAramArthika svarUpanI = tattvanI jijJAsA paNa karI nahi. kharekhara mAnavajanma niSphaLa gayo"- A pramANe " adhyAtmasAramAM je bAbata jaNAvelI che, te ja bAbata A jIvanA jIvanamAM pUrve aneka vAra banI. A adhyAtmasAranA uparokta zlokano viSaya A jIva aneka vAra banyo. ja rAgAdi pratye vairAgya na jagADyo (12) A jIve bAhya saMsArano tyAga pUrve ghaNI vAra karyo. paraMtu choDelA saMsArano rAga na yo choDyo. patnI, putra, putrI, pitA, mAtA, parivAra, dukAna, ghara, dhana vagerene kAyamI dhoraNe choDyA bAda teno rAga paNa choDavA jevo ja che' - A hakIkatane A jIve na to samajI ke na to choDelA 0 bAhya saMsAranA rAgAdi vibhAva pariNAmo pratye vairAgyabhAva samyapha prakAre utpanna karyo. (13) aMdaramAM uThatA rAga-dveSAdibhAva svarUpa ke saMkalpa-vikalpAdi pariNAma svarUpa atyaMtara saMsArano pakSapAta paNa A jIve na choDyo. ja heSabhedavijJAna na keLavyuM che (14) adhikaraNonI duniyAne choDyA bAda paNa pratikULa AcaraNa karanAra sahavartI pratye ke pratispardhI pratye tejodveSa na choDyo. "A tejoddeSa mAruM svarUpa nathI. mAro te svabhAva nathI. mAre tenI sAthe levA-devA nathI. huM to tenAthI sAva judo chuM. to pachI mAre zA mATe temAM bhaLavuM? huM to mArA parama zItaLa svabhAvamAM ja lIna banuM' - A rIte nijacittavRttigata tathAvidha tejodveSa pratye bhedavijJAnanA sahakArathI virakta banI, vaiSa vize vairAgyane jagADI, parama upazamabhAva aMdaramAM na pragaTAvyo. @ nirmaLa ravaparyAyo na gamyA che (15) potAnI tAkAta hoya, AvaData hoya, puNya pahoMcatuM hoya, pratikAra karavAmAM nukasAnI jaNAtI na hoya ane koI potAno parAbhava kare ke upasarga-pariSaha vagerenI jhaDI varasAve to tevA
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (14/7)]. 553 samaye AtmAnI zAMta-prazAMta-upazAnta dazA svarUpa nija nirmaLa paryAyono samUha potAne na ja gamyo. # svarakSA na gamI * (16) "potAnA AtmAnI satata saMbhALa karavI, asaMyamAdithI rakSA karavI' - A mujaba dazavaikAlikacUlikAnA vacanane sArI rIte AtmArthIpaNe yAda karIne potAnI cittavRttinA bahirgamanane rokavA svarUpa saMyamane abhimata-saMmata na karyuM. tevuM saMyama A jIvane pasaMda na ja paDyuM. # pratyAhArane prANapyAro na banAvyo che (17) "anAtmatattvanA (=pArakA) prasaMgamAM sAdhakanI ceSTA kharekhara mUMgA-AMdhaLA-baherA jevI hoya" - A adhyAtmasAranA vacanane aMtaHkaraNamAM sthApIne A jIve IndriyonI viSayAbhimukhatAne toDavA-choDavA-tarachoDavA dvArA pratyAhArane prANapyAro banAvyo nahi. 4 Atmagaha na karI che (18) potAnI cittavRttio nijAtmadravyane choDI bahAra rasapUrvaka doDI jAya tyAre aMdaramAM A AtmagahasvarUpa kALo kalpAMta A jIve karyo nahi. matalaba ke "huM mahAmUDha chuM. huM mahApApI chuM. yA huM anAdikAlIna mahAmohanA saMskArathI vAsita chuM. huM AtmahitakArI aMtarmukhatAdine bhAvathI ahitakArI mAnuM chuM. AtmAne nukasAna karanAra bahirmukhatA vagerene ja aMdarathI hitakArI mAnuM chuM. A te kevI 01 gerasamaja che !? huM pote ja mAro duzmana chuM. adhamAdhama jIvo karatAM paNa huM adhika patita chuM - ityAdi saMvedana karIne kharA dilathI duSkRtagartAno-AtmaganA pariNAma A jIve jagADyo nahi. A - 68 bhrAnta kartutvabhAvamAM bhaTakyo . (19) "A AtmA potAnA svabhAvano ja kartA che. kyAreya paNa AtmA parabhAvano = kArmikAdi : bhAvono kartA banato nathI ja' - A pramANe harSavardhana upAdhyAyajIe adhyAtmabiMdumAM jaNAvela che. A paraMtu tene sAva ja bhUlIne saMyamajIvanamAM paNa pArakA dravya-guNa-paryAyomAM ja IndriyavRttine, cittavRttine vega rasapUrvaka joDavA dvArA viSayo pratye saMbhrama = AdarabhAva, mUcha, tRSNA, AkuLatA vagere pariNAmo vize potAnAmAM bhrAnta kartutvano bhAva jagADIne A jIve asaMyamane ja puSTa karyuM. temAM ja aTavAyo. (20) parama zAMtarasamaya svAtmadravyanI pratIti thAya to to uparokta asaMyama A jIvane kAMIka aMze khUMce-khaTake. paraMtu tevI pratIti na karavAthI te asaMyamanI pIDAne paNa A jIve na anubhavI. kevI karuNa akathya gaMbhIra durghaTanA ?! (S ciMtAmaNirana vagerene kANI koDI jevA karyA ! (21) ghaNI vAra tapazcaryA vagerene mAna-sanmAnAdi meLavavAnA upAya tarIke joI-vicArI mAna -sanmAnAdi meLavavA mATe A jIve tapazcaryA vagere karI. A rIte jinokta tapayoga vagerenI aneka vAra avahelanA karI. adhyAtma upaniSamAM mahopAdhyAyajIe jaNAvela che ke "(tapa e vAstavamAM samatAne meLavavA mATe karavAno che. paraMtu) samatA vinA mAtra pratiSThA-yaza-kIrtinuM upArjana karavAmAM ja jenI tapazcaryA vagere samApta thaI jAya te bahirmukhI jIva kAmadhenu, ciMtAmaNiratna, kAmakuMbha samAna tapa vagere dharmane kANI koDInI kiMmatanA kare che, nirmUlya kare che. prastuta kathanano viSaya A jIva aneka vakhata banelo che.
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 554 [ adhyAtma anuyoga sahita A sAdhanane baMdhana banAvyA ! , (22) tapayoganI AzAtanA-avahelanA karavAnA lIdhe karmanirjarAnA sAdhanane paNa A jIve karmabaMdhananuM sAdhana banAvyuM. A aMge sAmyazatakamAM lakhela che ke "je tapathI prANI bhavaparaMparAthI chUTI jAya, te ja tapa koIka jIvane mUDhatAnA lIdhe saMsAranuM kAraNa bane che. ahIM AcArAMgasUtranI eka vAta paNa dhyAnamAM rAkhavI. tyAM jaNAvela che ke "je karmanirjarA sAdhana che, te paNa karmane AtamagharamAM AvavAno daravAjo banI jAya !" tathA "sAdhana sahu baMdhana thayA, rahyo na koI upAya' - A ukti paNa A ja dizAmAM aMgulInirdeza kare che. # mahAmohathI paramArthadarzana na karyuM . (23) jIvanI apAtratAnA lIdhe kevaLa ahaMbhAvanuM ja poSaNa kare, uttejana kare, samarthana kare tevI zAsanaprabhAvanA vagere pravRttio A jIve pracura pramANamAM karI tathA atyaMta lAMbA kALa sudhI temAM tanmaya banIne, ekadama gaLADUba thaIne karI. kadAca tevI pravRtti kyAreka na maLe to aMdaramAM gUMgaLAmaNano 2e anubhava thAya eTalI hade saMyamajIvanamAM ahaMbhAvapoSaka prazasta pravRttinA bhAra-boja nIce A jIva cheghaNI vAra daTAyo. tethI puNyanA paNa AzravamAM heyapaNAnuM saMvedana, aMtarmukhatA-saMvara-nirjarA-vairAgya ' upazamabhAva-AtmadhyAnAdimAM upAdeyapaNAnuM saMvedana karavAnI potAnI pAtratAnuM = tattvasaMvedanazIlatAnuM ( A jIve UMDANathI nirIkSaNa-parIkSaNa-saMzodhana-saMvardhana na karyuM. kahevAtA vyavahAranA atireka tattvano bhoga lIdho. ADaMbarayukta bAhya pokaLa vyavahAranI vadhu paDatI doDadhAmanA lIdhe Azrava-saMvarAdi tattvamAM rame tAttvika heya-upAdeyapaNAnuM saMvedana karavAnI kSamatA naSTa thaI. tevI kSamatAne vikasAvavAnuM kArya karavAmAM ta A jIvane utsAha na jAgyo. "A kArya potAnuM mahattvapUrNa aMgata kartavya che' - Avo pariNAma ja che A jIvamAM na jAgyo. "mahAmohanA doSathI jIvo paramArthane-tattvane jotA nathI' - A pramANe yo samarAIzcakahA graMthamAM zrIharibhadrasUrijIe je jaNAvela che, teno viSaya A jIva aneka vAra banyo. / viSa-gara anuSThAnamAM jIva aTavAyo che (24) Ihaloka-paraloka saMbaMdhI niyANA ane tIvra AzaMsA vagerenA pariNAmathI bhUtakAlIna sarva anuSThAno viSaanuSThAnamAM ane garaanuSThAnamAM ja prAyaH samAI gayA, nirjarA-AtmazuddhikAraka na thayA. yogabiMdu, dhAtrizikA, adhyAtmasAra vagere graMthomAM uparokta banne anuSThAnonuM vistArathI varNana maLe che. A jinazAsananI prabhAvanA ke kaSAyazAsananI prabhAvanA ?! ja (25) kyAreka bahuzrutapaNAnI prApti thaI to paNa zAstronA AdhAre AMtarika mokSamArge virakta bhAve, zAMta citte cAlavAnA badale "jinazAsananI prabhAvanA..' vagere rUDA-rUpALA namaNA nAjuka nAma heThaLa (2) ATha mada, (b) madana (kAmavAsanA), (c) mAna kaSAya, () mAyA, (e) mamatA, (f) mahattvAkAMkSA, (g) matAgraha, () matsara, (i) mukharatA (vAcALatA), (j) mUrkhatA, (k) mattatA, I) bIjAnA marmane = guptadoSane ughADA pADavA, (m) mRSAvAda, (n) mahAmoha, () manasvitA = svacchaMdatA, (D) mugdhatA, (q) plAnatA = dInatA, (r) maMdatA = maMdabuddhi, (s) manyu = gusso, (t) maryAdAbhaMga, (pa) miththAmati, (5) mithyAtva, (w) mUrchA, (8) mahAAraMbha, (y) muktidveSa, (2) mArgabhraMza... vagere doSonA vamaLamAM ja A jIva DULyo. tethI "jinazAsana prabhAvanA' nA hulAmaNA nAmathI vAstavamAM to A jIve potAnI apAtratAnA lIdhe
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (16/7)] 555 kaSAyazAsananI ja prabhAvanA karI. zrIvijayasiMhasUrijIe sAmyazatakamAM je jaNAvela che ke "aho ! mohanuM mAhAsya-sAmrAjya vidvAnomAM paNa kevuM vilasI rahyuM che ! ke ahaMkAra pedA thavAnA lIdhe temane zAstro paNa AMdhaLA karanArA ja thayA!" - te vAta paNa A jIvamAM pUrepUrI lAgu paDI. "jeonA aMtaHkaraNamAM adhyAtmazAstranA padArthanuM svarUpa pariNamI gayuM hoya teone kyAreya paNa viSaya-kaSAyanA AvezanI takalIpha -pIDA hoya nahi - A pramANe adhyAtmasAranI kArikAnA tAtparyane paNa A jIve aMdaramAM ghUMTyuM nahi. 2 kaSAyamuktine dhyeya na banAvI (26) kaSAyazAsananI prabhAvanA karavAnA lIdhe ja (a) "kaSAyamukti e ja mukti che." (b) kaSAyamukti e mukti ja che." (C) "kaSAyamuktino mArga potAnI aMdara ja che....' ItyAdi vAtane paNa A jIve lakSamAM na ja lIdhI. tethI potAnA karmakRta vyaktitvane ogALavA mATe paNa prayAsa na ja karyo. kAma sadgurunI zaraNAgatine vhAlI na banAvI che. (27) te ja kAraNe sagurune zaraNarUpe hRdayathI mAnyA nahi. saddagurunI binazaratI zaraNAgatine aMtarathI na svIkArI. potAnA ja vyaktitvane puSTa karavAmAM magarUra banela jIvane sadgurunI zaraNAgati na kyAMthI hAlI lAge ? dharmaparIkSAnI eka gAthA gurumahimAnuM varNana kare che. tene paNa A jIve aMtaHkaraNathI vI pramANabhUta svarUpe prahaNa na karI. tyAM mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje jaNAvela che ke "je e jIva gurunI AjJAmAM rahela hoya (arthAt svacchaMdI na hoya) tathA bAhya anuSThAnathI jeNe potAnA A cittane zuddha karela hoya, tene adhyAtmadhyAnamAM paNa ekAgratA Ave che. paraMtu svachaMdI vyaktine Avo e gurvAjJAprabhAva kaI rIte samajAya ? 2 AzAtanA, ravachaMdatA, daMbha vagere dvArA bhavabhramaNavRddhi ka (28) tenA lIdhe sAttvika bAhya ArAdhanA-sAdhanAthI puSTa thayelA mAna-kaSAyarUpI zailarAjanI so preraNAthI A jIve aneka vAra sadgurudeva vagere tArakasthAnonI avahelanA, mazkarI, upekSA, anAdara, avinaya, baLavo vagere aneka svarUpe AzAtanA karI. aneka prakAranA zAstrono abhyAsa karyA pachI che paNa aneka vAra, aneka prakAre svacchaMdatAne ja svarasathI, rasa-kasapUrvaka A jIve poSI. tenA pariNAma svarUpe dIkSA jIvanamAM bhavabhramaNa ghaTavAnA badale vadhyuM. moTA bhAge AzAtanAnA pApe ja anaMta kALa A jIva bhavATavImAM bhamyo. bhavAbhinaMdI dazAmAM, rAgAdizUnya potAnA AtmasvarUpane pragaTa karavAnA anusaMdhAna vagara karelI ane malina AzayathI garbhita saMyama-japa-tapa-zAstrAbhyAsa Adi sAdhanAthI utpanna thayela pApAnubaMdhI puNyathI bhavabhramaNa vadhe ja ne ! tevuM pApAnubaMdhI puNya bhavabhramaNane vadhAranAra ja che. tathA AzAtanAdigarbhita tathAvidha bAhya AcAra kapaTa svarUpa ja che. A ja AzayathI mahAnizIthasUtramAM sumati-nAgilanA adhikAramAM jaNAvela che ke "he gautama ! Agamokta bAbatanuM ullaMghana karIne je sAdhuvezano svIkAra thAya che, te daMbha ja che. te kevaLa sudIrgha saMsArano ja hetu che.' bhavAbhinaMdI dazAmAM AzAtanAdi dvArA AgamamaryAdAnuM avazya ullaMghana thayuM. tenA lIdhe, tevI dazAmAM karelI ugra sAdhanAnuM AvuM ja pariNAma aneka vAra Avela che. ja duHkhagarbhita vairAgyanI AMzika oLakha che (29) du:khagarbhita vairAgyathI dIkSA laIne paNa A jIva zuSka tarkazAstra, vaidyakazAstra, jyotiSazAstra
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 556 [ adhyAtma anuyoga sahita vagerene bhaNyo. paNa upazama-vairAgya vagerenI puSTine karanArA zAstrone na bhaNyo. cakrabhUhamAM jema abhimanyue potAnuM kiMmatI jIvana gumAvyuM, tema A jIve tarkacakravyuhamAM phasAIne potAnuM atyaMta kiMmatI AyuSya phogaTa gumAvyuM. thoDAka zAstrone bhaNavA chatAM ahaMkAranI aTavImAM A jIva ghaNuM bhaTakyo. A rIte vairAgyamAM duHkhagarbhitapaNuM ke mohagarbhitapaNe ja A jIve majabUta karyuM, puSTa karyuM. adhyAtmasAramAM duHkhagarbhita vairAgyanA lakSaNone jaNAvavAnA avasare kahela che ke "du:khagarbhitavairAgyavALA sAdhuo zuSka tarkadine tathA vaidyakAdi zAstrane kAMIka bhaNe che. paraMtu upazamanadIsvarUpa siddhAntagraMthAvaline bhaNatA nathI. graMthano alpa bodha thavAthI paNa teo garvanI garamIne dhAraNa kare che. paraMtu prazama sudhArasanA jharaNA samAna tattvane pAmatA nathI." adhyAtmasAramAM ja mohagarbhita vairAgyanA lakSaNone jaNAvavAnA avasare jaNAvela che ke "(1) kuzAstromAM dakSatA, (2) jainazAstromAM maMdatA, (3) svacchaMdatA, (4) kutarka, (5) guNavAnanA paricayano tyAga - ItyAdi mohagarbha vairAgyanA lakSaNo che." TUMkamAM dIkSA - laIne paNa pApazAstro bhaNIne pApabuddhi ja tagaDI karI. mAnasarovara pAse jaIne paNa bhUMDa kAdava rama -kIcaDa-ukaraDAmAM ALoTe tevI dayAjanaka dazAmAM A jIva dIkSA laIne paNa aTavAyo. yA ) yogadRSTine mAtra jANavAnI nathI, meLavavAnI che. ) (30) kyAreka zAstra, satsaMga vagerenI sahAyathI aMtarlakSI samajaNa ane yogadaSTinI jANakArI maLI. paraMtu tenuM AlaMbana laIne, satata aMtaraMga puruSArtha vagere karIne potAnI pariNatine antarmukhI 54 karavAnuM = nijaAtmatattvanI sanmukha karavAnuM kAma A jIve na karyuM. ATheya yogadaSTinA zAstrIya " bodhanA mAdhyame niraMtara ugra aMtaraMga udyama karIne yogadaSTine nijAtmatattvamAM pragaTAvI nahi. nizIthacUrNimAM zuM jaNAvela che ke je vastu je rIte (guru ke zAstra dvArA) kahevAya, tene te ja rIte sAco sAdhaka pariNamAve." yo paraMtu A vAtane paNa A jIva bhUlI gayo. kahevAno Azaya e che ke jinavacananA aMtaraMga tAtparyane zodhI, temAM ramaNatA karI, tadanusAra potAnA AtmAne pariNAvavAno hoya. te mujaba jIvana banAvI, 01 jAgratapaNe satsAdhanAmAM tallIna rahevAnuM hoya. paNa A jIve pUrve tevuM kazuM paNa karyuM nahi. yogasAdhanAne A jIve niranubaMdha banAvI, sAnubaMdha na karI. * paropadeze pAMDitya prakAzya che (31) mAtra bIjAne upadeza ApavAmAM, graMtha sarjanamAM ke pustaka prakAzanAdimAM te aMtarlakSI samajaNano prayoga karyo, yogadaSTinI jANakArIno upayoga karyo. paraMtu "AtmA jJAnanA lIdhe mokSa pAme che, nahi ke zAstrAdipudgalonA AdhAre' - A adhyAtmasAranA tAtparyane A jIve kyAreya aMtarmukha banIne jANyuM nahi, aMtarathI pakaDyuM nahi. "atIndriya parabrahma = zuddha AtmA seMkaDo zAstro dvArA ke seMkaDo yuktio dvArA kyAreya paNa jANI zakAto nathI ja. vizuddha anubhava vinA zuddha AtmA jaNAto nathI ja' - Ama adhyAtmopaniSaddamAM tathA jJAnasAramAM jaNAvela che. pUrve (14/19) A saMdarbha darzAvela che. paraMtu zabdavyasanI ane vikalpavyasanI banavAnA lIdhe A jIve kyAreya A zAstravacanone paNa hRdayathI vicAryA nahi, svIkAryA nahi. zabda, zabda ne zabda..., vicAra, vicAra ne vicAra... Ano vaLagADa chUTe nahi, mana zAMta-nirvikalpa thavA taiyAra na hoya tyAM sudhI tevA zAstravacano aMdarathI svIkRta thatA nathI.
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-yAryano rAsa + Tabo (16/7)] 557 gaka jJAnayogane apanAvyo nahi ke (32) "hakIkatamAM zAstravyasanI thavAnuM nathI. paraMtu zAstroe darzAvelA upAyone anusarIne jJAnayoganI upAsanA karavAnI che' - A mahattvapUrNa jinAjJAne A jIve lakSamAM na ja lIdhI. A bAbatamAM adhyAtma upaniSanI eka kArikAnI UMDANathI vicAraNA karavI. tyAM mahopAdhyAyajI mahArAje jaNAvela che ke "mokSamArganuM digdarzana karAvyA bAda zAstra eka paNa DagaluM sAdhakanI sAthe cAlatuM nathI. jyAre jJAnayoga to kevalajJAna prApta thAya tyAM sudhI maninA paDakhAne choDato nathI. matalaba ke zAstra = mAIlasTona ke sAInaborDa. jyAre jJAnayoga = maMjhIla sudhI pahoMcADanArI gADI. "A kAraNe jJAnayogathI mukti thAya che - A vyavasthA sArI rIte nizcita thAya che' - A mujaba zrIharibhadrasUrijIe zAstravArtAsamuccayamAM je jaNAvela che, tenI paNa ahIM vicAraNA karavI. tathA A jJAnayogathI nikAcita karmanI paNa nirjarA thAya che. adhyAtmasAramAM mahopAdhyAyajI mahArAje ja jaNAvela che ke "zreSTha munio kahe che ke "jJAnayoga e ja zuddhatapa che." te jJAnayogathI nikAcita karmano paNa kSaya saMgata thAya che." tethI tevA jJAnayogane meLavavA mATe ja munioe prayatna karavA yogya che. kAraNa ke "pravrajyA e che jJAnayogano svIkAra karavA svarUpa che' - A pramANe zrIharibhadrasUrijIe yogadaSTisamuccayavyAkhyAmAM ya jaNAvela che. paraMtu A jIva A mahattvapUrNa bAbatane sAva bhUlI gayo. lokottaratajvaprAptino adhikArI na banyo che. (33) vAstavamAM to zAstrAbhyAsAdinuM prayojana potAnA mULabhUta svarUpane zAstra dvArA jANIne rAga-dveSathI rahita thavAnuM hatuM, rAgAdirahita caitanyasvarUpe pariNamI javAnuM hatuM. A rIte Agamavacanane na pariNamAve to ja jIvane lokottara tattvanI sAcI prAptino adhikAra maLe che. AvuM SoDazakamAM jaNAvela ta che. paraMtu UMcI zAstrIya samajaNano upayoga aMdaramAM potAnA mATe karavAnA badale mAtra bahAramAM che ja karavo, bIjA mATe ja karavo A jIvane bahu gamyo. 4 dharmopadezathI paNa bodhidurlabha ! 4 (34) A rIte paNa bIjA samakSa jANakAra tarIkeno dekhAva karavA dvArA, AtmajJAnI tarIke potAnI khoTI oLakhANa ApavA dvArA A jIve bahirmukha pariNatine ja puSTa karI. tenA dvArA A AtmAmAM ahaMkArano bhAra vadhyo. ahaMbhAvanA bhAra nIce A jIva daTAyo, kacaDAyo. paraMtu "kuzIlonuM parAkrama vANIthI hoya che (, AcaraNathI ke pariNatithI nahi.)' - A pramANe sUyagaDAMgasUtranI paMktine A jIve vicArI nahi. temaja "bhASaNanA vyAyAmane kadi koI maharSie mokSanA upAya tarIke jaNAvela nathI' - AvI siddhasenIya kAtrizikAprakaraNanI paMktine paNa A jIve UMDANathI vicArI nahi. tathA saMvega (= mokSe jhaDapathI pahoMcavAnI laganI) vinA upadezAdimAM pravRtti to janamanaraMjanAdi mATe ja thAya. tethI jIvane avazya mAyA-daMbha doSa lAgu paDe. tenAthI kevaLa bodhidurlabha ja thavAya che. tethI AtmArthI jIve mAtra potAnI jAtane ja samajAvavAne vize prayatna karavo' - A mujaba mahopAdhyAyajI mahArAje adhyAtmamataparIkSA vyAkhyAmAM je jaNAvela che, tenA vize A jIve zAMta citte vicAra na karyo. (35) audayikabhAvagarbhita potAnA bAhya vyaktitvane bhUMsavAnuM, ogALavAnuM sauthI vadhu jarUrI kartavya to sAva ja bhUlAI gayuM.
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ adhyAtma anuyoga sahita * nispRha banyA vinA mukti nathI (36) kyAreka A jIve gatAnugatikapaNe bAhya tapa, zAsanaprabhAvanA, jinabhakti vagere karI. gatAnugatikapaNAnA lIdhe te ArAdhanAthI niranubaMdha puNya baMdhAyuM. jJAnAvaraNAdi dravyakarmathI ane rAgAdi bhAvakarmathI kAyamI chUTakAro meLavavAnA AzayathI niHspRhapaNe abhyantara tapanuM sevana A jIve karyuM nahi. tenA kAraNe paNa A jIvano mokSa = chUTakAro thayo nahi. prastutamAM adhyAtmasAra graMthanA eka zlokane tAtparya mujaba joDavo. tyAM mahopAdhyAyajIe jaNAvela che ke 'jinabhaktithI ane zAsanaprabhAvanA karavAnI IcchAthI tapasvI moTA bhAge puNya bAMdhe che. paraMtu je tapasvI tamAma spRhA-AkAMkSA-abhilASA tRSNAone choDe che, te ja karmathI chUTe che.' A bAbatane AtmArthIe khUba gaMbhIra rIte vAgoLavI. ananuSThAnamAM na aTavAIe F 558 }} (37) A jIve kyAreka pratikramaNa vagere Avazyaka anuSThAnone karyA to kharA. paraMtu tyAre hRdayamAM (a) 'A anuSThAna dvArA mAre karmanirjarA karavI che, Atmazuddhi meLavavI che' - AvuM praNidhAna na karyuM. (b) jinAjJA pratye Adara-ahobhAva keLavyo nahi. (c) pratikramaNanA sUtra-arthamAM upayoga rAkhyo nahi. (d) 'pratikramaNAdi kriyA dvArA Atmazuddhi jarUra thaze' AvI sAcI zraddhA aMtaramAM dai dhAraNa karI nahi. (e) zAstramAM jaNAvela vidhi vagerethI nirapekSapaNe kriyAo karI. (f) sAmAnyajJAna svarUpa oghasaMjJAthI (juo-adhyAtmasAra 10/9) bAhya dharmakriyA karI. (g) lokAcAramAM Adara ane zraddhA rAkhavA svarUpa lokasaMjJAthI (juo-adhyAtmasAra 10/11) bAhya kriyAo azuddhapaNe karI. (h) saMmUcchima prANInI jema yAMtrikapaNe, kRtrimapaNe dharmakriyA karI. tethI te pratikramaNAdi kriyA ananuSThAnamAM ke azuddhAnuSThAnamAM goThavAI. bahArathI dharmakriyA dekhAvA chatAM aMdaramAM te dharmakriyArUpe pariNAma na pAmI. nijasvarUpanI niSpattimAM tevI dharmakriyA sahAyaka na banI. A rIte paNa A jIva saMsAramAM aTavAyo. yogabiMdu, dvAtriMzad dvAtriMzikA tathA adhyAtmasAra vagere graMthomAM prastuta ananuSThAnanuM vistArathI varNana maLe che. tAttvika zuddha kriyAyogane paNa A jIve sArI rIte Adaryo nahi, Acaryo nahi. * maMDUkacUrNasamAna nirjarA saMsAravardhaka banI 24 (38) potAnA mithyAtvazalyane dUra karyA vinA, potAnA ja maulika nirupAdhika nirmaLa svarUpanuM anusaMdhAna karyA vinA, jJAnagarbhita vairAgya vagara, upazamabhAva vagerenI gerahAjarImAM mAtra vacananA ke kAyAnA stare karelI bAhya sAdhanA ane bAhya tyAga vagere dvArA je karmanirjarA thaI te maMDUkabhasmasamAna na banI. paraMtu maMDUkacUrNatulya (= deDakAnA cUrNa samAna) banIne saMsArane vadhAranArI banI tathA satata parivartanazIla paradravya-guNa-paryAyanI rucimAM bhUla-bhUlAmaNInI satAmaNI karAvanArI banI. * jo jo doSanAza doSavardhaka na bane prastutamAM nIcenA pUrvokta (15/1/5) saMdarbhone vicAravA. yogazatakamAM jaNAvela che ke (1) 'kAyika kriyAthI khapAvelA doSo deDakAnA cUrNa jevA che. tathA te ja doSo bhAvanAthI khapAvelA hoya to deDakAnI rAkha jevA samajavA.' (2) upadezapadamAM paNa jaNAvela che ke 'tethI ja je klezo = doSo mAtra kriyAthI dUra karelA hoya te deDakAnA cUrNa samAna che A mujaba anyadarzanakAroe paNa varNavela che.' (3) mahopAdhyAyajIe paNa upadezarahasyamAM tathA jJAnasAra prakaraNanA upasaMhAramAM AvA prakAranI ja vAta -
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-ghayAyano rAsa + Tabo (16/7)] 559 karI che. tAtparya e che ke deDako marI jAya pachI tenuM zarIra cUrNa banI jAya to paNa navo varasAda paDatAM temAMthI navA-navA aneka deDakAo pedA thAya che. kAraNa ke te cUrNamAM DhagalAbaMdha deDakAne utpanna karavAnI yogyatA rahelI che. paraMtu marelA deDakAnI rAkha thaI jAya to temAMthI navA deDakAo janme nahi. kAraNa ke temAM tenI yogyatA nathI. A aMge vizeSa vicAraNA pUrve (15/1/5) karela ja che. . vacanakSamA-dharmakSamA apanAvI nahi (39) (A) kyAreka upakArInuM kaTu vacana lAcArIthI sahana karavA svarUpa upakArI kSamA AcarI. (B) kyAreka nukasAnInA bhayathI durjananA atyAcAra majabUrIthI sahana karIne apakArI kSamA apanAvI. (C) kyAreka narakAdinA bhayathI krodhane aMkuzamAM rAkhavA dvArA vipAkakSamAM svIkArI. audayika bhAvathI garbhita AvI kSamAne rAkhavA chatAM (D) "krodha AtmAno svabhAva nathI'- AvA jinavacanane lakSamAM rAkhIne vacanakSamA ke (E) sahaja svabhAvagata kSamA = dharmakSamA A jIve na pragaTAvI, na TakAvI. kSAyopazamikAdi bhAvathI vaNAyelI chellI be kSamA A jIve na svIkArI. tethI mokSa haju sudhI thayo . nahi. SoDazakamAM uparokta pAMceya prakAranI kSamA jaNAvI che. (40) gotrayogIpaNuM = nAmamAtrathI yogIpaNuM meLavavA chatAM yogadaSTisamuccayamAM darzAvela as &yA -dayA-vinaya-bodha-indriyavijayAdi guNothI yukta kulayogIpaNuM A jIve meLavyuM nahi. che zAstrAbhyAsa karatAM manane zAMta karavA vadhu prayatna karIe che AnA AdhAre ema phalita thAya che ke upadezadAna, graMthasarjana, pustakanuM prakAzana, bhikSATana, 2 kezaloca, zAsanaprabhAvanA, tapazcaryA, vihAra vagere bAhyapravRtti ke sAdhuveza e mokSanuM mukhya kAraNa nathI. paraMtu AtmasvabhAvanA jJAnathI garbhita evo kaSAyajaya, viSayavairAgya vagere ja mokSanuM mukhya . kAraNa che. tethI tevA kaSAyajaya vageremAM ja adhika prayatna karavo joIe. A ja abhiprAyathI siddhasenIya dvatrizikAmAM jaNAvela che ke "zruta karatAM seMkaDo gaNo prayatna upazama bhAvane vize ja karavo." zrIsiddhasena divAkarasUrijIno Azaya e che ke "zAstrAbhyAsamAM jeTalo prayatna kare che, tenA karatAM seMkaDo gaNo ma prayatna tArA manane zAMta-svastha banAvavA mATe kara. bAkI kaSAyanA ukaLATathI bASpIbhavana thaze zAstrajalanuM, garama tAvaDI upara paDatA pANInA ekAda buMdanI jema." A ja abhiprAyathI zrIzIlAMkAcAryajIe paNa sUtrakRtAMgavyAkhyAmAM jaNAvela che ke "bAhya vastu mokSakAraNa nathI. kaSAyajayAdi aMtaraMga vastu ja mokSanuM kAraNa che." dvAtrizikA prakaraNamAM mahopAdhyAyajIe jaNAvela che ke "tethI "mokSamAM bhAva e ja mukhya hetu che' - AvI vyavasthA nizcita thayelI che." tathA kRSNagItAmAM "aMtarmukha upayogathI sarva karmano kSaya thAya che' - A mujaba jaNAvela che. tenuM paNa ahIM samyapha anusaMdhAna karavuM. mA aMtarmukha upayogane meLavIe . aMtarmukha upayogane meLavavA mATe "kAma, krodha, rAga, dveSa, ALasa, pramAda vagere bhAvone meM pedA karelA che. te mArA kAryasvarUpa che' - AvI buddhi kyAreya paNa na karavI. kAraNa ke "AtmA potAnA svabhAvano kartA che, parabhAvano = vibhAvano kyAreya nahi - AvuM pUrvokta (pR.553) adhyAtmabiMdu saMdarbhamAM lakhela che. hakIkatamAM tene pedA karanArA tattvonI yAdImAM sahajamaLa, vibhAvadazA, AvaraNazakti, vikSepazakti, paudgalika karma, bAhya nimitta vagereno samAveza thAya che, AtmAno nahi. sahajamaLa eTale ApaNA caitanyasvabhAvathI viruddha baLa. AtmAnA mULabhUta svabhAvane-svarUpane AvarI
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 560 [ adhyAtma anuyoga sahita le te AvaraNazakti. anAtmAmAM huMpaNAnI-mArApaNAnI-sArApaNAnI buddhi karAve te vikSepazakti. te kAma-krodhAdi bhAvomAM huMpaNAnI ke mArApaNAnI buddhi paNa kyAreya ApaNe karavI nahi. kAraNa ke paradravyono saMyoga thavA chatAM paNa traNeya kALamAM AtmAe paradravyanA svabhAvane grahaNa karyo nathI' A pramANe dharmaparIkSAvRttimAM mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje jaNAvela che. jaDa-cetanano bhinna che, kevaLa pragaTa svabhAva; ekapaNuM pAme nahi, traNe kALa ya bhAva. 'meM krodha karyo. mAre krodhAdino bhogavaTo karavo che. krodha mAro guNadharma che. mAro svabhAva krodha karavAno ja che. mAro svabhAva krodhI che. meM krodha karyo, te sAruM karyuM. huM krodhasvarUpa chuM. krodha mAro pyAro vaphAdAra sevaka che, parama mitra che. mArA krodhanA lIdhe badhA mArA aMkuzamAM rahe che. krodha mAro saMrakSaka (Bodyguard) che' ItyAdi buddhinuM ja bIjuM nAma bahirmukhatA che. e buddhi uparokta zAstravacananA AdhAre bhrAnta siddha thAya che. tevI bahirmukhatA TaLe to ja upayoga aMtarmukhI bane. upayogane aMtarmukha karavo e atyaMtara mokSamArga che. # nijasvarUpanuM anusaMdhAna sarvatra TakAvIe cha dhyA tethI upayogane aMtarmukha karavA AtmAnA mULabhUta svabhAvane jANavo. zAstro kahe che ke 'AtmAno mULabhUta svabhAva asaMga che, anazvara che, anaMta AnaMdamaya che, parama zAMta che. AtmA zuddha caitanyasvabhAvavALo che.' A rIte gurugamathI potAnA AtmAnA svabhAva vize je zAstrIya bodha maLela hoya tenA satata sArvatrika anusaMdhAnathI vaNAyelA upazamabhAva ane vairAgya vagerenI pariNatinA baLathI rAgAdinI nibiDa graMthino bheda karI, anAdikAlIna mithyAtvamohanIya karmano prabaLa kSayopazama (dharakhama chuM, ghaTADo) karI sAdhaka samyagdarzanane meLave to ja potAno anAdikAlIna saMsArAbhimukhI jJAnapravAha o saMsArasanmukhatAne choDI svataH paramArthathI aMtarmukha bane, svarasathI AtmadravyanI sanmukha rahe, sahajatAthI AtmasanmukhapaNe Take. A rIte ja AtmArthI sAdhakanuM jJAna samyag bane che. tethI ja samyajJAna karatAM // paNa samyagdarzana sArI rIte caDhiyAtuM manAyela che, kahevAyela che. A aMge zrImAnavijaya upAdhyAyajIe dharmasaMgrahavRttimAM jaNAvela che ke 'samyajJAnanuM kAraNa samyagdarzana che. tethI samyagnAna karatAM samyagdarzana mahAna che, gauravapAtra che, caDhiyAtuM che.' A vize UMDANathI vibhAvanA karavI. * traNa prakAranA gItArthane oLakhIe ahIM dhyAnamAM rAkhavuM ke sAdhika nava pUrvano abhyAsa karavA chatAM abhavya ane dUrabhavya jIvo to atyaMta ajJAnI ja rahe che. tenA ja kAraNe temanI pAse chedagraMthono bodha hovA chatAM temanAmAM gItArthatA AvavAnI bAbata dUrathI ja ravAnA thAya che. mahAajJAnI hoya te gItArtha na ja hoya. (1) je jIvo mitrA, tArA, balA, dIprA nAmanI prathama cAra yogadRSTimAM vartatA hoya teo yathAyogyapaNe apunarbaMdhaka-mArgAbhimukha-mArgAnusArI-mArgapatita dazAne dharAvatA hoya. tevA jIvo ghaNI vAra dIkSA letA hoya che. dIkSA laIne AtmaprAptinI cintAthI vaNAyeluM cintAmaya jJAna, mArgAnusArI buddhi, potAnA Atmatattva pratye adveSa, potAnA AtmAnI ruci, AtmA-mokSamArga-mokSa vagere nava tattvanI jijJAsA, te ja tattvane sAMbhaLavAnI IcchA vagere guNono samUha temanAmAM baLavAna banato
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-kAryano rAsa +Tabo (14/7)] 561 hoya che. tenA baLathI gurvAjJA mujaba chedasUtranA padArtha vagereno vyApaka bodha teo meLavatA hoya tevuM paNa zakya che. tevA prakAre chedasUtranA padArthano bodha meLavavA dvArA teo kayAreka paragItArtha bane che. paraMtu tevo bodha hovA chatAM paNa teo svagItArtha banatA nathI. kAraNa ke teone potAnA AtmAnI atIndriya (= IndriyanirapekSa-Indriyaajanya-Indriyaagocara evI) aparokSa anubhUti hotI nathI. (2) jyAre graMthibheda karIne sthirA vagere dRSTimAM rahelA samyagdaSTi gRhasthadazAmAM hoya to paNa svagItArtha bane che. kema ke graMthibheda pachI potAne je AtmasAkSAtkAra thAya che, temAM potAnA AtmAnI bhUmikAno temane spaSTa abrAnta bodha maLe che tathA potAnI bhUmikAne yogya evo AMtarika atyaMta gupta-gUDha-gahana mokSamArga paNa temane sArI rIte oLakhAya che. mAtra svAnubhUtithI samajAya tevo ane potAne khUba jhaDapathI moze pahoMcADe tevo TUMko (short cut), salAmata (safe cut), saraLa (easy cut) ane managamato-potAne anukULa bane tevo (sweet cut) AMtarika-gupta-gUDha-gahana evo paNa mokSamArga temane aMdaramAM sUjhato jAya che, jacato jAya che, rucato jAya che. AvI AgavI mokSamArgadaSTi e ja svagItArthatA che. potAnA pariNAmane satata aMdaramAM vALavAnI, AzravamAMthI palaTAvavAnI kaLA 24 temane avazya varelI hoya che. chatAM teo paragItArtha nathI hotA. kAraNa ke chedazAstrano abhyAsa teonI cha pAse hoto nathI. tethI ja parSadAmAM lokone mokSamArganI dezanA-upadeza devAno adhikAra utsargamArge gRhastha samakitI pAse nathI hoto. kyAreka koIka AtmArthI zrotAne parimita zabdathI AtmahitanI (d vAta teo kare paNa kharA. paraMtu jAheramAM mokSamArgadazanA teo na ApI zake. (3) graMthibheda karanArA je jIvo sAdhujIvana pALatA hoya tathA chedazAstronA padArthono ane e paramArthono mArmika bodha hoya teo sva-paragItArtha che. ja sva-paragItArtha banIe ja mAtra paragItArthatA e mokSamArgamAM jaghanya bhUmikA che. svagItArthatA e mokSamArgamAM madhyama bhUmikA hai che. tathA sva-paragItArthatA e uttama bhUmikA che. sva-paraubhayagItArthatA ja paramArthathI upAdeya che. te paraMtu dIkSA pachI kevaLa paragItArthatAmAM saMtoSa laIne mokSamArgamAM aTakI na javuM. paraMtu graMthibhedano aMtaraMga puruSArtha cAlu karavo, cAlu rAkhavo. sAttvika saMtuSTi paNa mokSamArga saMbaMdhI pragatimAM bAdhaka che. sAdhuvezane grahaNa karyA bAda sauprathama to graMthibheda karIne potAnA pAramArthika paramAtmatattvanI aparokSa anubhUti karI levI. te svAnubhUtinA baLathI svagItArthatAne atyanta jhaDapathI meLavavI. tathA tyAra bAda gurvAjJA mujaba, kramazaH zAstrAbhyAsa karatAM-karatAM chedasUtrAdino UMDANathI abhyAsa karIne sArabhUta ane asArabhUta, heya ane upAdeya, prayojanabhUta ane aprayojanabhUta, utsarga ane apavAda, nizcaya ane vyavahAra, jJAna ane kriyA vagere bAbatanI pUrepUrI jANakArI meLavIne paragItArthatA paNa prApta karavI. A abhiprAyathI zrImahAnizIthasUtramAM jaNAvela che ke "munie jhaDapathI gItArtha thavuM joIe. te mATe paramArtha tattvanuM saMvedana karavuM joIe. (A rIte svagItArtha banavuM. tathA paragItArtha banavA zAstra vaDe) sAra-asAra bAbatane pUrepUrI jANavI." kharekhara svagItArthapaNuM ane paragItArthapaNuM meLavyA vinA mananA saMklezano uccheda saMbhavato nathI. tathA sva-paragItArthapaNuM meLavIne potAnA manane sAdhake saMklezazunya karavuM joIe. A abhiprAyathI mahAnizIthasUtramAM chaThThA adhyayanamAM jaNAvela che ke "jIva agItArthapaNAnA doSathI bhAvazuddhi prApta karato nathI. bhAvazuddhi vinA sAdhu saMkliSTamanavALA thAya che.
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 562 [ adhyAtma anuyoga sahita pratibodha pAmelA sAdhue sarvathA sarva bhAvathI gItArtha (= sva-paragItArtha) thaIne manane saMklezazUnya karavuM." samakita vinA "A svapariNAma ane te parapariNAma ItyAdi samajaNa na hovAthI kaSAya na karavA chatAM kaSAya karavAnI pAtratA to akhaMDa ja rahe che. * tAtvika bhAvavizuddhinI oLakhANa 4 AthI phalita thAya che ke samyagdarzanane sApekSa evA samyajJAnane AgaLa karIne, svabhUmikAyogya paMcAcArane sAdhu pALe to ja tenI bhAvazuddhi paNa sArthaka bane, sAnubaMdha prabaLa sakAma nirjarAnuM kAraNa bane. tenA dvArA te mokSaprApaka bane. A aMge sUtrakRtAMgasUtravRttimAM ja jaNAvela che ke "samyajJAnapUrvaka kriyAne karanArA sAdhunI bhAvavizuddhi saphaLa thAya che. jene jIvanamAM samyagdarzana-samyajJAnano lAbha thayo na hoya ke samyagdarzana-jJAnane pragaTa karavAnuM praNidhAna paNa na hoya tevA uzRMkhala-svachaMda jIvanI to bhAvavizuddhi paNa mokSaphalaka na bane. to phakta bAhya AcAranI zuddhi to kaI rIte mokSajanaka bane? abhavyanI cAritrAcArazuddhi kyAM mokSaprApaka bane che ? tevI bAhyAcAravizuddhi ke tevI bhAvazuddhi ra. mokSajanakasvarUpe zAstrakAroe mAnya nathI ja karela. kAraNa ke tevI banne prakAranI zuddhi potAnA A kadAgrahasvarUpa hovAthI mokSamArgane anusaranArI nathI. A aMge mahopAdhyAya zrIyazovijayajIe * dvatrizikA prakaraNamAM jaNAvela che ke "aNasamaju bAliza jIvanI bhAvazuddhi paNa vyAjabI nathI. kema ke che te mokSamArgane anusaranArI nathI. guruparataMtrya vinA potAnI khoTI pakkaDa svarUpa ja te bhAvazuddhine jANavI.' mithyASTinI AgavI oLakha & zAstranA mAtra uparachallA zabdArthane pakaDanAra ugra sAdhaka kadAca bAhya sAdhvAcArathI yukta hoya | huM to paNa te mithyAdaSTi tarIke ja zAstrakArone mAnya che. kAraNa ke rAgAdi vibhAva pariNAmano pakSapAta - te choDato nathI. samakitI kyAreya paNa "rAgAdi mArA svabhAvabhUta che, mArA guNadharma svarUpa che' - Avo pakSapAta na ja kare. samyaktasaptatikAmAM A aMge jaNAvela che ke "zAstranA upalaka zabdArthamAtrane ja je pakaDe, potAnA popaTIyA bodhamAM ja je sadA saMtuSTa hoya, (arthAt tenAthI uparanI kakSAnA zAstrIya gUDhArthone jANavAnI jijJAsA paNa jene na hoya,) te jIvo bAhya ugra sAdhanAno ghaNo udyama karatA hoya to paNa teone cokkasa samyagdarzanathI bAhya = dUravartI ja jANavA." AtmakUraNA vagaranuM popaTIyuM jJAna nakAmuM jo rAgAdithI mukta thavAnI jhaMkhanA (= saMvega) na hoya, bhogavilAsAdi svarUpa saMsArathI kaMTALo (= nirveda) na hoya, svAnubhavanA virahanI vyathA leza paNa na hoya to AtmaznaraNA vagaranuM gokhaNapaTTIvALuM zAstrIya mAhitIjJAna tAraka na bane. "huM" nI gahana talAza ane samyapha tapAsa vinA potAnI korI vidvattA, dhAradAra ane coTadAra pravacananI paTutA ke bAhya ugra AcAranA ADaMbara vagere dvArA bIjA mugdha jIvone kadAca te maMtramugdha kare. paNa samyagdarzananI tAttvika parIkSAmAM to te nApAsa ja thAya. tevA janamanaraMjanathI potAno to saMsAra ja vadhe che. tethI sauprathama to AtmArthI sAdhake graMthibhedathI utpanna thanArA naiRRyika bhAvasamaktinI prApti mATe ja prayatna karavo joIe. tethI ja SaSTizataka graMthanI vyAkhyAnA prAraMbhamAM ja jaNAvela che ke "zrIsamakitanA AdhAre ja samyajJAna ane samyagu cAritra
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-yAyano rAsa + Tabo (16/7)]. 563 rahe che. tethI samyajJAna-cAritranI pUrve zrIsamyakatvane meLavavAno prayAsa karavo. kAraNa ke samyagdarzana hoya to ja sarva dharmasAdhanA phaLadAyaka bane." jema AkAzamAM citrAmaNa karavAno prayatna niSphaLa bane, tema samakita vinA dharmasAdhanAne niSphaLa samajavI. jaba laga samakita ratna ko, pAyA nahi prANI; taba laga nija guNa navi vadhe, taru jima viNa pANI.(1) tapa-japa-saMyama kiriyA karo, citta rAkho ThAma; samakita viNa niSphaLa hove, jima vyoma citrAma. (2) A sajhAyanI paMktio paNa uparanI ja vAtanuM samarthana kare che. tethI AdhyAtmika pravAsane ane prayAsane saphaLa karanAra evA samyagdarzananI prApti mATe ja sauprathama udyama karavo jarUrI che. A tamAma Aropane choDIe 6 samakitanI prApti aMge prayatna karavA mATe sauprathama to tamAma prakAranA nimnokta Aropone choDavA A paDe. jema ke (1) "huM zarIra chuM." (2) "zarIra e ja huM chuM." (3) "huM mANasa ja chuM." (4) "mANasa huM chuM." (5) "huM goro chuM." (6) "gauravarNavALo je dekhAya che, te huM ja chuM." (7) "mAro dIkaro ane kALo che.' (8) "mArI lezyA kRSNa che." (9) "arIsAmAM mAruM moDhuM dekhAya che. darpaNamAM je dekhAya che che, te mAruM mukha che." (10) huM putra chuM." (11) "A putra e huM ja chuM. mArAmAM ane mArA dIkarAmAM koI taphAvata tame nA jozo." (12) "A dIkarA, patnI vagere mArA che." (13) "A A dhana, vastra, ghara, deza, rAjya vagere mArA che." (14) "A mAruM zarIra che." (15) kanyAnuM moTuM candra jevuM che. tenA dAMta dADamanI kaLI jevA che. tenI AMkha kamaLa jevI che....... ItyAdi je je che Aropo-upacAro A ja graMthamAM pUrve sAtama-AThamI zAkhAmAM jaNAvI gayA, tene potAnA cittamAM TI. sArI rIte AdarapUrvaka birAjamAna na karavA. jIvanavyavahAramAM kvacit kyAMka tevA koIka upacArane karavA paDe to hoThathI tevuM bolavA chatAM paNa haiyethI tenA pratye AdarabhAva na dekhADavo. paraMtu satata potAnA nirupAdhika amUrta AtmadravyanI ja tapAsa, ciMtana, bhAvanA, smRti, enuM ja anusaMdhAna vagere jALavavA vaDe tevA uparokta upacArothI - AropothI potAnA AtmAne satata bacAvavo. ha8 tatvadRSTine meLavIe tathA samakitane meLavavA bAhya dRSTino parihAra karIne tattvadaSTinI ja upAsanA karavI. A aMge jJAnasAramAM jaNAvela che ke "bAhyadaSTivALAne rUpALI kanyA amRtanA sAra vaDe ghaDelI lAge che. tattvadRSTivALAne to tenuM udara pratyakSa viSThA-mUtrathI bharelI hAMDalI bhAse che. bAhyadRSTivALA (vijAtIyanA) zarIrane sauMdaryanA taraMgothI pavitra jue che. tattvadRSTivALA to tene kUtarA-kAgaDAone bhakSaNa karavA yogya ane kRmionA samUhathI bhareluM ja dekhe che." AvI tattvadRSTine = AropazUnyavatu-svarUpagrAhaka daSTine meLavavA satata potAnA zuddha AtmAmAM ja vasavATa karavo. A ja abhiprAyathI mahopAdhyAyajI nayopadezavyAkhyAmAM jaNAve che ke "jene rAgAdithI chUTavAnI tIvra jhaMkhanA che, te sAdhake bIjuM badhuM pUrepUruM choDIne potAnA AtmAmAM ja vasavuM joIe." tethI potAnA ja zuddha cinmaya svarUpamAM AtmArthI sAdhake
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 564 [ adhyAtma anuyoga sahita lIna, sulIna, vilIna thavuM joIe. svayameva nija parama pavitra sahajAnaMdamaya caitanyasvabhAvamAM ja ekAkAra, ekarUpa banavuM joIe. potAnA ja vimala zAzvata zAntarasamaya AtmatattvamAM tadAkAra, tanmaya, takUpa thaIne te svarUpe tAdAbhyapariNati keLavavI joIe, meLavavI joIe. - praNidhAna-prArthanApUrvaka puruSArthano prAraMbha - "niSkaSAya, nirvikAra, niupaMca, kevala caitanyasvarUpa huM zuddha AtmA chuM. parama zAMtimaya, sahaja samAdhimaya, anaMta AnaMdamaya, aciMtyazaktisaMpanna mAruM zuddha caitanyasvarUpa vahelI take pragaTa thAo ! pragaTa thAo ! pragaTa thAo ! zrItIrthakara, gaNadhara bhagavaMtonA prasAdathI graMthibhedottarakAlIna aparokSa svAnubhUtimaya naiRRyika bhAva samyagdarzanasaMbaMdhI yoga-sema-zuddhi-vRddhi-puSTi mATeno A prayatna saphaLa thAva, saphaLa thAva, saphaLa thAva' - A pramANe praNidhAna ane prArthanA karavApUrvaka graMthibhedasaMbaMdhI aMtaraMga sAdhanAmAM AtmArthI sAdhake tatpara thavuM, parAyaNa thavuM, lIna thavuM, gaLADUba thavuM. # granthibheda mATe paMdara prakAre aMtaraMga puruSArtha : anAdikAlIna atyaMta gADha graMthinA bheda mATe puSkaLa aMtaraMga parizrama apekSita che. jema ghora dhyA bhayaMkara yuddhanA medAnamAM durjaya evA aneka mahArathI zatruonA samUha sAme vijaya meLavavA atyaMta parizrama karavo paDe, tema mithyAtvamohanIya karmane jItavA atyaMta parizrama karavo paDe che. A vAta vizeSAvazyaka bhASyamAM spaSTapaNe jaNAvI che. potAne samakitI mAnanArA jIvoe "meM Avo athAga parizrama graMthibheda mATe karyo che ke nahi ?' te vicAravuM. te aMtaraMga puruSArtha nIce mujaba paMdara prakAre karavo. te A pramANe : (1) "jema talavAra myAnamAM rahe che chatAM paNa talavAra judI che ane mAna juduM che, tema mAro che deha mArA karatAM judo che. ane tenA karatAM huM AtmA alaga chuM - A pramANe sAdhaka mAne che." A mujaba vyavahArasUtrabhASyamAM ane zrIjinabhadramaNikSamAzramaNaracita jItakalpasUtranA svopanna bRhadbhASyamAM che? jaNAvela che. prastuta gAthA vagerenuM AlaMbana laIne AtmArthI sAdhake satata svaparanuM tAttvika svarUpa potAnI mArgAnusArI prajJA dvArA samajavA mATe prayatnazIla rahevuM. tathA dilathI satata tenI bhAvanA karavI. $ dehAdibhinna AtmAnI zraddhA-ruci vagere tIva karIe (2) sva-paranuM yathArtha svarUpa jANyA bAda potAnA AtmatattvanI savaLI zraddhA UbhI karavI ke huM dehAdibhinna AtmA ja chuM." tyAra pachI tenI ruci keLavavI. tenI prIti pragaTAvavI. potAnA ja nirmaLa Atmatattvane bhajavAno prayatna karavo. e ja tAttvika Atmabhakti che. AtmatattvanI ja vAraMvAra bhAvanA bhAvavI. Atmatattva pratye sabhAva rAkhavo. potAnA AtmA pratye ahobhAva-AdarabhAva jagADavo. "zarIrAdithI chUTuM cetana tattva e huM chuM - tevI avAra-navAra pratIti karavI. dareka pravRtti karatI vakhate AtmAne sauprathama yAda karavo. "asaMga-alipta cetanatattva chuM - AvI jAgRti sarva pravRtti vakhate rAkhavI. Atmatattvane pragaTAvavAnuM lakSya rAkhavuM. anaMta AnaMdamaya-zAMtimaya-samAdhimaya Atmatattvano evo mahimA aMdaramAM ubho karavo ke satata sarvatra AtmA ja najarAyA kare. 'huM niSkaSAya,
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (16/7)] 565 nirvikArI AtmA chuM' - A anusaMdhAna kyAMya chUTe nahi tevI sAvadhAnI rAkhavI. AtmAnI zakti -zuddhizAzvatatA-zucitA vagere vize UMDI anuprekSA karavI. deha, Indriya, mana, IndriyajJAna vagerethI atyaMta nirALA AtmAnI vAraMvAra khoja karavI, tapAsa karavI, talAza karavI. "huM zuddha caitanyano akhaMDa piMDa chuM - A pramANe AtmatattvanuM bhAna thavuM joIe. cetanatattvanuM satata saMzodhana karavuM. sarvatra AtmAnuM saMmArjana ane parimArjana karavuM. AtmAnA vartamAna malina paryAyone dUra karavA. A rIte AtmAne svaccha karavo. zuddha AtmAnA caitanyasvarUpamAM sarvathA lIna-sulIna layalIna thaI javuM joIe. ja svabhUmikAyogya sAdhanAmAM masta rahIe ja (3) mAtra AtmatattvanI bhAvanA nathI karavAnI. paraMtu potAnA cittanI zuddhinA lakSathI potAnI vartamAna bhUmikAne ucita svAdhyAya karavA prayatna karavo. jJAnadAtA sagurudevanI sevAnI taka jhaDapI levI, tevI taka UbhI karavI. sAmAyika karavI. arthAt samabhAvamAM rahevAno abhyAsa karavo. nija svarUpanI aMdaramAM dhAraNA, dhyAna ane kAyotsarga Adi sAdhanA karavI. pAMceya Indriyone zabda-rUpa -rasa-gaMdha-sparzamAMthI pAchI vALavI. A "pratyAhAra' kahevAya. AvI aMtaraMga sAdhanA mATe prayAsa karavo. A paNa A badhuM jAheramAM potAnI jAtane sArI dekhADavA mATe nahi, "dharmI' tarIkenI potAnI havA UbhI kayA karavA mATe nahi. paraMtu mAtra potAnA cittanI zuddhi mATe, Atmavizuddhi mATe ja karavAnuM che. ja nijabhAvanirIkSaNAdi karIe ! (4) tAtparya grahaNa karavA pUrvaka, Azaya grahaNa karavA pUrvaka, jinavacana ane guruvacana ghUMTI , -ghUMTIne, te mujaba potAnA AMtarika bhAvonuM vAraMvAra nirIkSaNa karavuM, parIkSaNa karavuM. tathA potAnI jA sAdhakadazAne yogya vairAgya, upazama vagere bhAvonuM saMrakSaNa karavuM. te vairAgya-upazama Adi nirmaLa , bhAvone sAcavavA-saMbhALavA. A rIte potAnI pariNatine nirmaLa karavI. hA kartA-bhoktA na banIe chI (5) kartA-bhoktAbhAva e kharekhara rAga-dveSamaya che ane saMkalpa-vikalpathI vaNAyela che. tevA . kartA-bhoktA bhAvane choDIne, potAnA AtmakalyANamAM bAdhaka bananArA doSono uccheda karavAnuM praNidhAna, daDha saMkalpa karIne AtmabhAnasahita madhyasthabhAve adhyayana-adhyApana-bhojana-zayanAdi vyAvahArika svakartavyane bajAvavA. viSaya-kaSAyanA AvegAdimAMthI bacIe ka (6) viSaya-kaSAya vagere vibhAva pariNAmomAM asAratA, tucchatA, kSaNabhaMguratA, anAtmarUpatA, parAyApaNuM vagerenI UMDI vicAraNA karavI. "pApanA udayamAM viSaya-kaSAya vagere zaraNa banavAnA nathI. te apavitra-azuci che' - AvI vibhAvanA karIne viSaya-vAsanAnA AvegamAM taNAvuM nahi, kaSAyanA AvezamAM phasAvuM nahi. potAnI jAte ja temAM kheMcAtA-taNAtA-lepAtA aTakI tenAthI mukta thavuM. athavA prabhuprArthanAyogathI ke ArTa citte namaskAra mahAmaMtranA niyamita layabaddha jApathI tevuM baLa meLavI tenAthI mukta banavuM. cittavRttipravAhane vasamukha rAkhIe ke (7) rAgAdi vibhAvadazAthI pUrepUrA chUTavAnI tamannAe potAnI cittavRttinA pravAhane satata potAnA
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 566 [ adhyAtma anuyoga sahita ja AtmAnI sanmukha pravartAvavo, vItarAga AtmasvarUpanA grAhakapaNe pravartAvavo. ja dehAdimAM huMpaNAnI buddhine tajIe ja (8) AtmAne bhUlI, zarIra-ghara-pugala-Indriya-mana-dehaceSTA-rAgAdi vibhAva pariNAma -vikalpa-vicAra vageremAM ajANatAM paNa "huMpaNAnI buddhi, mArApaNAnI mati, sArApaNAnI lAgaNI uThavA na devI. "rAgAdi mAruM kArya che, dehAdi mArA mATe bhogya che' - ItyAdi buddhi aMdaramAM vedavI nahi. ) AtmAne kSaNa vAra paNa nA bhUlIe ) (9) dravyakarma-bhAvakarma-nokarma vagere baMdhanomAMthI chUTavAnI vRttine (= mumukSatAne) mukhya karI tamAma vartana, vANI, vicAramAM prabaLatama aMtaraMga udAsInatA keLavIne kevaLa sAkSasvarUpa jJAtA-daSTA AtmAne kSaNa vAra paNa bhUlavo nahi. matalaba ke pravRtti vagere bahAramAM cAlatI hoya tyAre tene paNa jANatAM -jotAM aMdaramAM jANanAra-jonAranuM vismaraNa thavA na devuM. cittavRttine satata sva tarapha vahevaDAvavI. * zuddha-ravadravyAdimAM vizvAti karIe che rasa (10) zuddha AtmA sivAya bIje kyAMya padravya, paraguNa, paraparyAyamAM kheMcAvuM nahi, khoTI dha thavuM nahi, vizrAnti karavI nahi. tathA potAnA kaSAyAtmA vagere azuddha dravya, azuddha jJAnAdi guNa ane saMsAripaNuM vagere azuddha paryAyamAM paNa aTakavuM nahi, rokAvuM nahi. vibhAvadazAmAM lInatA-ekatA U -tanmayatA karavAnI kALI majUrI baMdha karavI. kevaLa potAnA zuddha cetanadravyamAM, atIndriyajJAnAdi zuddha 2. guNamAM, siddhavAdi zuddha paryAyamAM ja ekarUpatA-layalInatA-magnatA-sthiratA-tanmayatA-otaprotatA keLavavI. nA vibhAvAdimAM tIvadukharUpatAdinuM saMvedana karIe ke zuM (11) vibhAvadazA, vikalpadazA, baMdhadazA, AzravadazA vageremAM tIvra duHkharUpatAnuM hRdayathI saMvedanA yo karIne sarvadA, sarvatra potAnA aMtaramAM sAcI zraddhA pragaTAvavI ke huM to niSkaSAya, nirvikalpa, nirbandha, nirAzraya-svAzrayI, nirAlaMbana-svAvalaMbI, anaMta AnaMdamaya zuddha cetana tattva chuM." AvI zraddhA mujaba 1 aMdaramAM potAne pratIti thAya tevI potAnI AtmadazA keLavavI. potAnA zuddha caitanyasvarUpane vAraMvAra yAda karavuM. 'huM zuddhAtmA chuM - AvI jAgRti viSaya-kaSAyanA tophAna vakhate paNa TakavI joIe. te samaye potAnA niSkaSAya, nirvikAra zuddha svarUpane yAda karIne viSaya-kaSAyathI aMdaramAM chUTA paDI javA joma karavuM. A abhyattara puruSArthamAM satata sarvatra lIna rahevuM. thoDo puruSArtha karIne aTakI na javuM. ja ISTAniSTa kalpanAne sAkSIbhAve mAtra jANIe ja (12) sAdhakadazAmAM vartatA jIvane paNa anAdikAlIna sahajamaLa (= AtmasvabhAvavirodhI baLa), karmodaya, anupayogAdi svarUpa pramAda, bhavitavyatA, kALa vagerenA joradAra dhakkAthI ISTa-aniSTapaNAnI kalpanA to UbhI thaI jAya. paraMtu sAdhaka te kalpanAthI mUDha na bane. temAM potAnA asaMga sAkSIbhAvane sAdhaka TakAvI rAkhe. temAM te bilakula mohAI na jAya, kheMcAI na jAya, tanmaya thaI na jAya, raMgAI na jAya, bhaLI na jAya. te samaye paNa te kalpanA pratye vairAgyabhAva, udAsInatA TakAvIne te ISTa -aniSTapaNAnI kalpanAne karmasattAnA nATaka tarIke jANavAnI-jovAnI potAnI svataMtratAne sAdhaka bhagavAna na gumAve. karmathI potAnI svataMtratAne mAnyatAmAM UbhI karIne, TakAvIne, ISTAniSTapaNAnI kalpanAne
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAyano rAsa + Tabo (16/)] 567 karmasattA vagere sUtradhAronA dorI saMcAra mujaba thatA nATaka svarUpe te sAdhaka viraktabhAve, udAsInapaNe mAtra jANe, jue. paNa temAM bhaLe nahi. A rIte te cIkaNA karma nirjarI jAya che. 4 azuddha paryAyomAM tAdAbhyabuddhi vagerene choDIe (13) karmodayAdithI utpanna thayelA sva-paranA amuka azuddha paryAyo evA hoya che ke jene haTAvI na ja zakAya. janmathI maLela kALI cAmaDI, ghogharo ke karkaza avAja, ThIMgaNApaNuM vagerene badalavA mAMgo ke kADhavA mAMgo to paNa na tene badalI zakAya ke na kADhI zakAya. AvA anivArya azuddha paryAyone baLAtkArathI-jabarajastIthI badalavA mATe ke bahAra hAMkI kADhavA mATe sAdhaka prayatna na kare. temAM saphaLatA paNa na maLI zake. tathA paryAyanI adalA-badalI ke herA-pherI e paramArthathI mokSapuruSArtha paNa nathI. paraMtu te azuddha paryAyomAM bhAsatI AropitatA-ISTaniSTatA, tAdAtmabuddhi, svAmitvabuddhi, adhikAravRtti, lInatA, tanmayatA, ekarUpatA, ekarasatA, kartutvabuddhi, bhoitvapariNati vagerene to potAnA zuddha caitanyasvarUpanI vizeSa prakAre bhAvanA karIne choDavI. "huM to nirAlaMbana chuM. zarIra vagere vinA paNa mokSamAM rahenAro chuM. zarIra, rAgAdi upAdhi e mAruM svarUpa nathI. to huM to mAlika kaI rIte? huM A to sahajAnaMdamaya chuM. to duHkhamaya evA kAmarAga, sneharAga vagerene mAre zuM bhogavavAnA? zItaLa barapha aa. kadApi ukaLATano kartA-bhoktA nathI. to AnaMdamaya evo huM duHkhamaya rAgAdino kartA-bhoktA kaI rIte banI zakuM? duHkhamAM sukhano Aropa mAre zA mATe karavo ? teno adhikAra mane kaI rIte maLI zake? (d huM to amUrta chuM. to mUrta evA zarIrAdi kaI rIte mAruM svarUpa banI zake ? huM to zuddha caitanyasvarUpa chuM. tethI mAre deha, rAga, dveSa, vAsanA, lAlasA, vikalpa vageremAM zA mATe lIna-tallIna-tanmaya-ekarUpa A -ekAkAra thavuM?' - A rIte nijacaitanyasvarUpanI vibhAvanA karIne sAdhaka bhagavAna = aMtarAtmA potAnA la zuddha caitanyanA akhaMDa piMDamAM svAdAbhyanuM evuM saMvedana kare ke azuddha paryAyomAM bhAsatI AropitatA, tAdAbhyabuddhi, svAmitvabuddhi vagere svayameva palAyana thaI jAya. Azaya e che ke anivArya evA paNa dehaparyAya, durvAra evA rAgAdi vibhAva pariNAma, vartamAnakALe aparihArya evA vikalpa vagerene che! badalavAno ke kADhavAno prayatna karavAnA badale temAM "huMpaNAnI durbuddhi, mArApaNAnI bhrAnti, sArApaNAno bhrama vagerene kADhavAno uparokta rIte prayAsa karavo e graMthibheda mATeno ja jJAnapuruSArtha che. * dazyanA AkarSaNane dRSTimAMthI kADhIe (14) tAdAbhyabuddhi, svAmitvabhAva vagere bhrAntine pragaTAvavAmAM dazya padArtha nimitta bane che. tevA dazyapadArtha svarUpa zarIra, patnI, putra, parivAra, dukAna, makAna, bhojana, pANI, vastra, dhana vagerenuM AkarSaNa anAdi kALathI ApaNI dRSTimAM, mAnyatAmAM, lAgaNImAM, abhiprAyamAM coMTI gayela che, manamAM vaLagI paDela che. paraMtu te AkarSaNa paNa AtmAnuM maulika svarUpa to nathI ja. 'dazyanA AkarSaNathI mAro AtmA to atyaMta nirALo che, tadana judo che' - AvI AMtarika bhedavijJAnadhArA sahajapaNe ane akhaMDapaNe pravarte to ja potAnI dRSTimAMthI tamAma dazya padArthanuM AkarSaNa chUTuM paDe. A rIte sAdhaka potAnI dRSTimAMthI dazyanA AkarSaNane alaga karIne, nirmaLa banelI nija daSTine draSTAmAM = kevaLa zuddhacaitanyanA akhaMDa piMDa svarUpa potAnA AtmAmAM ja abhinnapaNe sthApe, samagratayA goThave, sArI rIte AdarabhAve sthira kare. A che graMthibheda mATeno aMtaraMga apramatta puruSArtha.
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 568 A . yo che? meM nija zuddhAtmAmAM tAdAtmyanuM akhaMDa vedana karIe ) (15) tyAra bAda udayamAM AvatA viSaya-kaSAya, rAga-dveSa, rati-ati, harSa-zoka, Azrava -saMvara, baMdha-nirjarA vagere svarUpe pariNamatA paryAyone jovAnuM choDI, tenAthI parAkrRkha thaI, mAtra akhaMDa zuddha cetana dravyane ja jovuM, jANavuM, vicAravuM ane anubhavavuM. AtmAkAre upayogane satata vahevaDAvavo. AvI upayogadhArAne paNa ugra banAvavI. A rIte upayogadhArAnI tIkSNatAthI potAnA zuddha AtmadravyamAM ja svatAdAtmyane samyak prakAre satata anubhavavuM ke : (1) zarIra, indriya, mana, dravyakarma, bhAvakarma vagerethI judo.. huM... cetana..chuM. (pAMca vAra bhAvanA). (2) dehAdibhinna... cetana...tattva... e ja...huM... chuM... (pAMca vAra vibhAvanA) (3) atyaMta... vizuddha... cetana... vastu... e...ja...huM...chuM... (pAMca vAra sUkSma manana) (4) zuddha...cetanAno...akhaMDa...piMDa...e...ja....huM...chuM... (pAMca vAra UMDI anuprekSA) (5) parama...zItaLa...zuddha... cetanAno... akhaMDa.. piMDa...chuM...(pAMca vAra ekAgra vicAra) sa (6) zAnta...zItaLa... zuddha...cetanyano...akhaMDa...piMDa..chuM...(pAMca vAra tIvra saMvedana) (7) parama...zAnta...atyanta...zItaLa...zuci (=pavitra)... zuddha...caitanyano..akhaMDa...ghana.... piMDa...e ja huM...chuM. (zabdo upara bhAra ApyA vinA teno bhAva spaSTa upasAvavA pUrvaka vedana) (8) zAzvata... parama... zAnta... atyanta zItaLa...zuci (=pavitra) . . . zuddha...caitanyano... akhaMDa...ghana....piMDa.. e...ja...huM...chuM... (aMdara Picture clear karavA pUrvaka pAMca vAra tIvra praNidhAna) (9) 'soDadam...' (vikalpa-vicArazUnya cittavRttinuM kendrIkaraNa) rai (10) 3... zAMti... zAMti... zAMti. (aMtaHkaraNavRttinuM nijacaitanyasvarUpamAM vilInIkaraNa) (11) nirvicAra nirvikalpapaNe sahaja nija svarUpamAM zAMtabhAve nimajjana. (15 miniTa sudhI dhyAna) nijAtmadhyAna pUrNAhuti bAda paNa tenI asarane jhIlavAnI, tenI asaramAM jIvavAnI, tenA anusaMdhAnane akhaMDapaNe ghUMTavAnI jAgRti TakAvI rAkhavI. vAraMvAra A mujaba prayatna karavo. - saMcamIe aMtaraMga prayatna ja karavo joIe [ adhyAtma anuyoga sahita ... = anAdikAlIna ajJAna, gADha rAga ane tIvra dveSathI vaNAyelI graMthino bheda karavA AvA prakAranA aMtaraMga prabaLa puruSArthane AtmArthIe avazya niraMtara karavo. vizeSAvazyakabhASya maladhAra vyAkhyA mujaba, be hAthathI mahAsAgarane taravAnA prayatna jevA A graMthibhedasaMbaMdhI prabaLa aMtaraMga puruSArtha karavAmAM lAgI ja javuM joIe. temAM ja satata racyA-pacyA rahevuM. adhavacce te puruSArtha choDI na devo. taravaiyo adhavacce mariye taravAnuM baMdha na ja kare ne ! khAsa karIne tamAma sAMsArika javAbadArImAMthI mukta banelA ane AtmakalyANano ja bhekha dhAraNa karanArA evA saMyamIoe to kharA arthamAM mukta thavA mATe vizeSe karIne Avo aMtaraMga puruSArtha karavo joIe. A abhiprAyathI mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje upadezarahasyavyAkhyAmAM jaNAvela che ke 'sAdhuo mATe aMtaraMga prayatna ja apekSita che. kAraNa ke te aMtaraMga puruSArtha vividha prakAranA bhavyatvane tathAbhavyatvane anukULa che.' * ziSyane sadguru samakita pamADe tethI ja vizeSa prakAranA saMyogamAM apunarbaMdhakAdi jIvone dIkSA ApyA bAda gItArtha sadgurue
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + To (16/7)] 569 ziSyanA AtmAmAM granthibheda thAya, darzanamohano uccheda thAya te mATe ja sauprathama prayatna karavAno hoya. A ja abhiprAyathI zrImalayagirisUrijIe bRhatkalpabhASyavRttimAM jaNAvela che ke "rajoharaNa vagere sAdhuveza ApyA pachI nUtana dIkSitanA mithyAtva ane ajJAna svarUpa kacarAne guru dUra kare." zrIharibhadrasUrijIe paNa paMcavastuka graMthanI vyAkhyAmAM jaNAvela che ke 'dIkSA vagerene svIkAravA dvArA zaraNe AvelA ziSyomAM samyakatva utpanna thAya tevo prayatna gurue karavo. AvA prayatna dvArA zaraNAgata ziSyone janma-maraNAdi saMsAraduHkhomAMthI gItArtha gurue choDAvavA.' tu mahApuruSo paNa samakita meLavavA jhUre ! mahApuruSo svayaM paNa dIkSAjIvanamAM samakita meLavavA prabhune saraLa bhAve, Ardra cittathI kAlAvAlA karatA hoya che, namra bhAve prArthatA hoya che, graMthibheda mATe aMda2mAM satata jhUratA hoya che. (1) zrIzAnavimalasUrijI ma.sA. 'arihaMta namo bhagavaMta namo...' A caityavaMdanamAM chelle prabhune prArthanA kare che ke 'bodhi dio anupama dAnezvara, jJAnavimala sUrIza namo.' (2) zrImohanavijayajI ma.sA. paNa saMbhavanAtha bhagavAnanA stavanamAM prabhune vinave che ke 'samakitadAtA sakita Apo, mana mAge thaI mIThuM...' dhyA (3) te ja rIte upAdhyAya zrIudayaratnavijayajI ma.sA. paNa mahAvIra svAmI bhagavAnane stavanamAM prArthe che ke 'samyagdarzana jo mujane dIyo, to lahuM sukha bharapUra...' tathA teozrI ja zAMtinAtha prabhunA G stavanamAM kahe che ke 'huM to samatithI adhUro, tuM to sakala padArathe pUro.' (4) upAdhyAya zrIvimalavijayanA ziSya zrIrAmavijayajI ma.sA. paNa stavanamAM zAMtinAtha bhagavAnane kahe che ke 'samakita rIjha karo ne sAhiba, bhakti bheTaNuM lAvyo. mAro mujaro lyo ne rAja.' (5) te ja rIte pU.zrInItivijaya ma.sA. nA ziSya zrIudayavijayajI ma. sA. 'prabhu pArzva pyArA praNamuM...' stavanamAM mukta kaMThe kahe che ke "mane samakita sukhaDI Apo, mArA dUSita doSone kApo.' che jo jo, puNyavaibhava AMje nahi cha tethI dIkSAjIvanamAM paNa graMthibheda mATe tIvra talasATa, prabaLa praNidhAna, ugra puruSArtha chUTavo na joIe. saMyamasvIkAra bAda anya pralobhanomAM aTavAvuM na joIe. kema ke vartamAna huMDA avasarpiNI kALanA vikarALa kalikALamAM saMyamasAdhanAnI pagadaMDIe sAdhaka pA-pA pagalI mAMDe ke prAyaH tarata ja puNyodayavaibhava vagere sAdhakanI dRSTine AMje che, Avare che. e graMthibhedanA puruSArthamAM atyaMta bAdhaka che. tethI ja graMthibhedanI kAmanAvALA saMyamIe puNyodayathI ane puNyodayajanya sAmagrIthI atyaMta sAvadha rahevuM. sAdhanA mArge cAlavAthI AgaLa jatAM sAdhakane puNyodaya vagerethI nIcenI cIjo maLI zake. jema ke (A) sarvatra potAnI prasiddhi, (B) pravacana prabhAvakatA, (C) pravacana paTutA, (D) ziSya parivAra vRddhisvarUpa pralobhana, (E) padavI, (F) pratyutpanna prajJA, (G) prakAMDa vidvattA, (H) lekhanazakti, (I) 52no parAbhava kare tevo parAghAta nAmakarmano udaya, (J) bIjAne AkarSI le tevo saubhAgyanAmakarmodaya, (K) pArakAne AkarSe tevo susvaranAmakarmodaya, (L) parAyA pAse paNa potAnI vAtano svIkAra karAve tevo AdeyanAmakarmodaya, (M) samartha mitronuM vRMda, (N) 2sa-Rddhi-zAtAgAravamAM magnatA, (0) IndriyabaLa, (P) manobaLa, (Q) kAyabaLa (= kAyAnuM svAsthya, rogapratikAraka zakti, baliSThapaNuM vagere), (R) be sau che
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 570 [ adhyAtma anuyoga sahita dehasauMdarya, (5) bAhya ADaMbara-phaTATopa, (T) camatkAradarzana, (U) adhikAravRtti = sattA, jI viziSTa vyaktitva (personality), (w) vizALa bhaktavRMda-anuyAyIonuM vartuLa, (A) zArIrika vibhUSA, (4) vazIkaraNa, (2) dakSiNAvarta zaMkha Adi maLI zake. paraMtu puNyodayavaibhava vagerethI maLatI AvI anekavidha laukika vizeSatAo e AMtarika sAdhanAmArgathI bIjI dizAmAM phaMTAI javAnA sthAno che. tethI tenI ruci, laganI, prIti e jherI kAMTA samAna rIbAvanArI che, dAvAnaLa tulya bALanArI che. kALA sApa jevI mAranArI che, kUra DAkaNa jevI vaLaganArI che, mahAroga vagerenI jema asAdhya-duHsAdhya-pIDAdAyinI che. AvuM jANIne, samajIne graMthibheda karavA mATe sauprathama tevI sacine sAdhake pUrepUrI choDI devI. ja zaktinA nahi, zuddhinA pUjArI banIe mokSamArgamAM, saMyamajIvanamAM zaktinA pUjArI thavAnuM nathI paNa potAnI zuddhinA pUjArI thavAnuM che. tethI zaktinI rucine mULamAMthI ukheDIne (1) lokaparicayatyAgAdisvarUpa ekAnta, (2) mauna, (3) pratyAhAra (= IndriyonI bahirmukhatAno tyAga), (4) zuddhAtmasvarUpanI dhAraNA, (5) dhyAna, 2 (6) bhedavijJAna, (7) asaMga sAkSIbhAva, (8) kAyotsarga vagerethI vaNAyela aMtaraMga udyamamAM lAgI TA javuM. graMthibheda karavAnA prabaLa sAdhana svarUpa je paMdara prakAranA aMtaraMga puruSArtha hamaNAM ja (pR.572 thI 575) jaNAvela che, temAM sAdhake DUbI javuM. potAnI AMtarika vizuddha duniyAmAM khovAI javuM. (0 graMthibheda mATe A apekSita che, Avazyaka che, anivArya che, AdaraNIya che, AcaraNIya che. virAmasthAno vijJArUpa bane che. graMthibheda mATe dhyAnAdimaya uparokta aMtaraMga sAdhanA cAlatI hoya tyAre ghaNI vAra ghaNA sAdhakone (A) AjJAcakranA bhAgamAM pILA, lAla, sapheda vagere prakAzano anubhava thAya. (B) divya sugaMdha mANavA bo maLe. (C) anAhata nAda saMbhaLAya. (D) AMtarika divya dhvaninuM zravaNa thAya. (E) AkAzavANI -devavANI saMbhaLAya. (F) divyarUpanuM darzana thAya. (G) devanuM sAnnidhya-sahAya maLe. (H) moDhAmAM sudhArasano Cii madhura AsvAda Ave. () aMdaramAM ujjavaLa tejomaya caitanyamUrtinA darzana thAya. (7) prasannamukhamudrAvALA devAdhideva-gurudeva, apUrva tIrthasthAna vagerenA suMdara majAnA svapro dekhAya. (A) avAra-navAra avanavA divya saMketo maLe. (L) bhAvI ghaTanAnI svayameva aMdaramAM phuraNA thAya. (M) aNimA, mahimA, ladhimA vagere aSTa mahAsiddhio pragaTe. (N) vacanasiddhino AvirbhAva thAya. (O) saMkalpasiddhi maLe. (P) IcchAsiddhino prAdurbhAva thAya. (9) judI-judI labdhio prApta thAya. (R) AnaMdaghanajI mahArAjanI jema camatkArazakti pragaTe. (S) kudaratI sahAya maLe. (T) "zuddhAtmA chuM'- ItyAdi raTaNamAM zAMtidAyaka zAbdika magnatA Ave. (I) potAne siddha thayela tapa vagereno bIjAmAM viniyoga karavAnuM sAmarthya pragaTe. ) kuMDalinInuM jAgaraNa thAya. (W) padyakranuM bhedana thAya. (X) haThIlA jUnA roga ApameLe dUra thAya. (4) zArIrika zAtA-AnaMdano alaukika anubhava thAya. (2) mAnasika apUrva zAMtinuM pracura pramANamAM, sArI rIte saMvedana thavAthI graMthibheda thaI gayAno bhrama thAya.. A badhA graMthibhedAdinI sAdhanAnA mArgamAM AvatA vizrAmasthAno che, virAmasthaLo che. ahIM ghaNA sAdhako aTakelA che. teno bhogavaTo karavAnI IcchAthI ahIM ja rokAyelA che, mULa dhyeyathI khasI gayelA che. AthI AvI vizrAnti e granthibhedanA prayatnamAM
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (16/7)]. pa71 ka vijJasvarUpa bane che. e lAla, pILA ajavALA vagerethI sAdhakane vismaya thAya, Azcarya thAya e vyAmoha che. labdhi, zakti vagere maLavAthI ahaMkAra vagere utpanna thAya e paNa eka jAtano vyAmoha ja che. A rIte vizrAMtisthAno cittamAM vyAmoha pedA karIne graMthibhedanA prayatnamAM vighnarUpa bane che. | raNa graMthibhedanA anya vipnone oLakhIe che graMthibheda mATe jarUrI dhyAnAdi karavAnA samaye (1) UMgha Ave, (2) jhokA Ave, (3) dhyAnAdi mATeno utsAha na jAge, (4) ALasa ane (5) pramAda Ave. (6) dhyAnAdi karavAthI zuM vaLe? dhyAnamAM rahevAthI samaya Ama ne Ama pasAra thaI jAya che ane vaLatara kazuM maLatuM nathI. mAro bhaNavAno samaya AmAM bagaDe che. dhyAna AdithI mane zuM lAbha thavAno ?' - AvI azraddhA jAge. (7) dhyAnAdinI sAdhanAmAM magaja bahera mArI jAya, mana mUDha bane. dhyAnamAM zuM karavuM ane kevI rIte karavuM ? tenI kazI gatAgama ja na paDe. AthI aMtaraMga sAdhanA AgaLa ja na vadhe. A badhA paNa graMthibhedanA aMtaraMga prayatnamAM vighnarUpe jANavA. jema vidyAsiddhinA samaye DhagalAbaMdha vidgo vidyAsAdhaka samakSa hAjara thAya, tema graMthibhedanA avasare aneka prakAranA vidgo sAdhakanI sAme upasthita thAya che. vizeSAvazyakabhASya mujaba A bAbata jANavI. (8) te ja rIte graMthibheda mATe aMtaraMga sAdhanAmAM kALavilaMba karavAnuM mana thAya te paNa ahIM vipna jANavuM. "Aje nahi, kAle dhyAna karazuM. hamaNAM nahi, pachI sAdhanA karazuM' - Avo kALavilaMba daIna paNa graMthibhedamAM vighnarUpa bane che. (9) graMthibheda mATe jarUrI aMtaraMga puruSArthamAM anAdarano bhAva, ,, (10) aruci-aNagamo e paNa vighna bane. (11) aMtaraMga udyama karavAmAM kheda Ave, (12) uga jAge te paNa graMthibheda sAdhanAmAM eka prakAranuM vighna ja jANavuM. (13) dhyAna vakhate svAdhyAya , vageremAM mana jAya te kSepa-vikSepa paNa ahIM vighna bane. (14) dhyAna-kAyotsargAdimAM mana coTe ja nahi. bIje badhe bhaTakatA cittanuM utthAna vagere paNa graMthibhedamAM vighnarUpa jANavA. che te kAThiyAnI sajhAyane na bhUlIe che e ja rIte (15) deva-gurunI niMdA-avarNavAda-AzAtanA tathA (16) bIjA pAse dharmI -sAdhaka-yogI tarIke potAnI chApa upasAvavA mATe bIjAne khabara paDe tevA samaye dhyAnAdi karavA, bAkI na karavA... AvI mAyA-daMbha-kapaTa paNa graMthibhedakAraka tAttvika sAdhanAmArgamAM vighnarUpa bane che. (17) nAnI-nAnI bAbatamAM krodha-roSa-rIsanI Teva paNa A mArgamAM avarodhaka che. (18) kRpaNatA-lobha-kaMjUsAInA lIdhe paNa citta bAhya padArthamAM ja aTakeluM rahe. tenA lIdhe prabhumAM, prabhunA niSkaSAyasvarUpamAM, nija zuddha caitanyasvarUpamAM citta coTe ja nahi, dhyAna thAya ja nahi. (19) cora, mAMdagI, apayaza, akasmAta, dharatIkaMpa, mRtyu vagerenA bhayathI mana gherAyeluM ja rahetuM hoya to paNa graMthibhedanI sAdhanAmAM mana na lAge. (20) ISTaviyoga, aniSTasaMyoga, moTuM nukasAna vagereno gADha zoka paNa ahIM vighna bane che. (21) potAnuM mULabhUta zuddha svarUpa, karmajanya upAdhio, zAstrakAronuM tAtparya, dharmasAdhanAno marma vagere bAbatanI sAcI jANakArI na hoya to paNa pAramArthika rIte mithyAtva ukheDavAnuM zarU na thAya. (22) strIkathA, bhojanakathA, dazakathA, rAjakathA, corakathA vigere vikathAo, pArakI paMcAta,
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 572 [ adhyAtma anuyoga sahita rAjakaraNa, chApA-copAnIyA-pUrti, azlIla sAhitya vageremAM ja ruci rokAyelI hoya to paNa prastuta aMtaraMga graMthibhedapuruSArtha AgaLa vadhI na zake. (23) deza-paradezamAM, rAjyamAM, saMghamAM, samudAyamAM, grupamAM kyAM zuM cAle che ? koNa zuM kare che ?... ItyAdi bAbatanuM kutUhala-kautuka-utsukatA paNa graMthibhedanI sAdhanAmAM vighnarUpa bane che. (24) deha-parivAra-saMsAranI bAbatamAM citta satata vyAkSepavALuM hoya to graMthibheda na thAya. (25) mAna kaSAya aMdaramAM uchaLato hoya to paNa cittavRtti antarmukha na bane. (26) zarIra, Indriya, mana, vicAra vageremAM "huM-mArApaNAnI buddhisvarUpa dRSTiviparyAsa paNa ahIM vipna bane. (27) prazasta varNa-gaMdha-rasa-sparza-zabda-strI vagere viSayonI pakSapAtapUrvaka Asakti-saci-mUccha paNa graMthibhedanA udyamamAM vighnarUpa bane che. te kAThiyAnI sajhAya" mAM paNa A vidgonuM saMkSipta varNana maLe che. AvA to DhagalAbaMdha vighno A mArgamAM Ave che. tathA pote ja ubhA karelA A . vidgo potAne managamatA, mIThA ane madhurA lAge che. tenA pratye mIThI najara ane kUNI lAgaNI ja rahe che. tenA pratye sAdhaka lAla AMkha karato nathI. AthI ja graMthibheda atyaMta durlabha kahevAya che. - graMthibheda atidurlabha che. tethI A badhI ja bAbatone lakSamAM rAkhIne (1) zrIjinabhadragaNikSamAzramaNe vizeSAvazyaka-bhASyamAM * jaNAvela che ke "te graMthibheda parizrama ane cittavighAta = cittavyAmoha vagere vipnothI durlabha che." 2. ahIM parizrama eTale paMdara prakArano aMtaraMga puruSArtha batAvI gayA te samajavo. tathA A to Z je virAmasthAno - vyAmohasthAno jaNAvyA ane upara je 27 mudAo jaNAvyA, te tamAmane vinarUpa che. samajavA. satata, sakhata, sarasa, samyaka prakAre pUrvokta (pR.564 thI pa68) paMdara prakArano mAnasika yo parizrama karavo kharekhara agharo che. tathA uparanA vidgone jItavA atyaMta kaparA che. tethI graMthibhedane zrIjinabhadragaNI kSamAzramaNe durlabha batAvyo che. A hakIkata che. kAlpanika vAta nathI. jAta anubhave che. ja A vAta saraLatAthI samajAya ane sacoTapaNe svIkArAya tema che. (2) vizeSAvazyakabhASyamAM ja AgaLa jaNAvela che ke "ahIM samyagdarzanane utpanna karavAnI prakriyA durlabha che ane prAyaH viknothI bharapUra che.' (3) "graMthibheda paNa puruSArthathI thAya e vAta saMgata che' - A pramANe yogabiMdumAM kahela che. (4) karmavijayanI jema graMthibheda paNa atyaMta baLavAna prayatnathI ja thAya che - A pramANe kAtrizikA prakaraNamAM mahopAdhyAyajI mahArAje je vAta karI che, tenuM paNa ahIM anusaMdhAna karavuM. (5) zrIcakrezvarasUrijIe darzanazuddhiprakaraNavRttimAM jaNAvela che ke 'vizeSa prakAranA UMcI kakSAnA aneka zubha adhyavasAyo dvArA mAMDa-mAMDa graMthibheda vagere thAya che. tethI graMthibhedAdi karavo e moTuM kaSTa che. tenAthI samyaktano pariNAma janme che. tethI tevo samyaktapariNAma kharekhara durlabha che." (6) saMbodhasaptatikAmAM (saMbodhasattarImAM) zrIratnazekharasUrijIe kahela che ke devonuM svAmitva (= sAmAnikadevapaNuM vagere aneka vAra) maLe tathA mAlikapaNuM (rAjApaNuM, nagarazeThapaNuM vagere paNa ghaNI vAra) maLe. AmAM saMzaya nathI. phakta durlabharatna jevuM eka samyakta ja (vAraMvAra) maLatuM nathI."
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-5yAyano rAsa + Tabo (16/7)] 573 (7) samyaktakaumudImAM zrIjinaharSagaNivare jaNAvela che ke "svabhAvathI ja atyaMta kaThaNa evI graMthi prabaLa varSollAsathI ja bhedAya che. tyAre kharekhara mokSane najIka lAvanAra samyatvano lAbha avazya thAya che." A suMdara vAtanuM paNa ahIM anusaMdhAna karavuM. (8) yogabiMdumAM karmagraMthine moTA parvatanI upamA ApI che tathA bahu saMkleza karAvanAra tarIke ane durbheda svarUpe jaNAvela che. tathA tene bhedavA mATe tIkSNa bhAvavajanI jarUra che - tema tyAM kahela che. AnA uparathI "graMthibhedanuM kArya keTaluM duSkara-durlabha che ?" teno aMdAja lagAvI zakAya che. vaja jema durlabha hoya, tema graMthibhedane karanArI tIvra-tIkSNa bhAvadhArA paNa atyaMta durlabha ja che. A vAta yogabiMdumAM sUcita karI che. e bhUlAvuM na joIe. # vizrAmasthAnone pasAra karIe, temAM khoTI na thaIe AjJAcakranA bhAgamAM pILA-lAla-zveta ajavALAno anubhava vagere ahIM darzAvelA A to Z vizrAmasthAno upasthita thAya tyAre temAM vizrAnti na karavI ke vyAmoha na karavo. paNa tene pasAra karI devA. te mATe te vakhate tenA svarUpanI evI vibhAvanA karavI ke "A badhuM paudgalika che, nazvara dayA che, parabhavamAM javAnA avasare mArA mATe A AdhArarUpa ke zaraNabhUta thavAnuM nathI. A apAramArthika che, Aropita che. e vyAmohane pedA karanAra che. jo Ano bhogavaTo karavAmAM huM khoTI thaIza to che e mArA zuddha AtmasvarUpane bhUlAvI denAra che. mArA vizuddha puNyane A Rddhi-siddhi -samRddhio lUMTanArI che. jo AmAM huM mohAI jaIza to e Atmavizuddhine khatama karaze. tathA te rIe. karmane AdhIna che, pArakI vastu che, aupAdhika cIja che." taduparAMta nIce mujaba A to Z prakAre vicAravuM. te huM to A tamAma (A to Z) vizrAmasthAnothI bhinna chuM. (A) lAla-pILA ajavALA ke divyarUpanI che sAthe mAre zuM levA-devA ? kema ke huM to arUpI che. rUpAtIta svabhAvI chuM. (B) mAre divya sugaMdhano vI anubhava karavAmAM zuM aTakavAnuM ? kema ke huM to gandhabhinna chuM, gandhazUnya chuM, huM gandAtIta chuM. sugandhane 1 meM pele pAra huM rahelo chuM. mArA maulika astitvamAM rUpa-gaMdhAdine avakAza ja nathI.' (C) "mAre anAhatanAda, AMtarika divyadhvani ke AkAzavANI sAMbhaLavAmAM zA mATe khoTI thavuM? azabda evA mAre paugalika zabdanI sAthe zuM levA-devA ? mAre to maunanuM vyAkaraNa ukelavAnuM che. huM to zabdathI nyAro chuM, zabdazUnya chuM, zabdAtIta chuM. zabdane pele pAra mAruM tAttvika astitva raheluM che." (D) "sudhArasanA AsvAdamAM mAre zA mATe tanmaya thavuM ? huM tenAthI nirALo chuM. huM rasarahita chuM, rasAtIta chuM. paulika rasane pele pAra mAruM asalI vyaktitva samAyeluM che.' (E) "atyanta zukla svapra darzana, divya saMketa prApti, bhaviSyaphuraNA vagerenA vikalpomAM-vicAromAM mAre zA mATe aTavAvuM? to vikalpathI atyanta judo chuM, vikalpazUnya chuM, vikalpAtIta chuM. vikalpa ke vicAra dvArA na pakaDAya tevuM mAruM asalI svarUpa che.' (F) devasAnnidhya, camatkArazakti, labdhi, Rddhi, siddhi, samRddhi vagere nazvara bhautika tattvanI mAre zI AvazyakatA ? huM svayaM akRtrima-anaMta zaktithI paripUrNa chuM. mArI Atmika anaMta zakti pAse A bhautika zaktio to sAva pAMgaLI che, namAlI che, tuccha che. mAre pArakI kudaratI sahAyanI paNa AvazyakatA nathI. A badhI ja vastuo vyAmoha karanArI, ahaMkAra pedA karanArI che."
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 574 [ adhyAtma anuyoga sahita (G) kuMDalinInuM jAgaraNa, paccakrabhedana vagere paNa paugalika vastu ja che. huM to apaugalika chuM, pudgalazUnya chuM, pudgalAtIta chuM. pudgalapuMjanA pele pAra mAruM pAramArthika svarUpa pratiSThita che." | (H) "huM to anAdikAlIna chuM. A paulika cIjo to kAmacalAu-anitya-sAdi che. tethI mAre paugalika cIjomAM zA mATe moTAI javuM ?' (I) "A badhI vastuo nazvara che. huM to zAzvata chuM, dhruva chuM. (0) ujjavala tejomaya caitanyamUrti dekhAya che, te paNa hakIkatamAM mUrti che, sAkAra tattva che. huM to amUrta chuM, rUpAtIta chuM. () mAre koI AkAra nathI. huM nirAkAra chuM. (L) huM niraMjana chuM, karmamalazUnya chuM. (M) A badhuM kSaNabhaMgura ane nirAdhAra che. A Indriyajagata ane manojagata che. A mAruM svarUpa nathI. huM to atIndriya chuM, IndriyAtIta chuM. (N) huM to manazUnya, manAtIta chuM. (O) huM badhA ja vizrAmasthAnono asaMga sAkSImAtra chuM. to pachI tapa vagereno viniyoga karavAnA sAmarthyamAM paNa mAre zuM mohAvAnuM hoya ? viniyoganA uThatA vikalpa vagereno paNa huM (P) kartA ke (Q) bhoktA nathI. huM kevaLa zAMta jJAtA-deSTA sAkSI chuM." (R) "zArIrika roganivAraNa, zArIrika zAtA-svasthatA-phurtinI anubhUti ke mAnasika zAMtino A anubhava karavAmAM ke zAbdika magnatAmAM paNa mAre rokAvuM nathI. kAraNa ke huM svayameva anaMtAnaMda dhyA -pUrNAnaMda-paramAnaMda-zAzvatAnaMda-sahajAnaMda-svAdhIna AnaMdathI chalochala bharelo mahAsAgara chuM. (6) apUrva zAMtino bhaMDAra chuM. atIndriya zAMtino svAmI chuM. sahaja-svAbhAvika zAMti mArA pratyeka Atmapradeza mAM phelAyelI che. to pachI pelI tuccha-nakalI-pAdhika-karmAdhIna evI zArIrika zAtAno ke mAnasika zAMtino bhogavaTo karavAmAM mAre mAro amUlya samaya zA mATe veDaphavo? tene upAdeyabhAve rucipUrvaka bhogavavA dvArA mAre zA mATe bahirmukhatAne puSTa karavI ? (T) huM to karmabhinna chuM. jaDa evA karma mArA caitanyasvarUpamAM G! praveza karI zake tema ja nathI." (U) "A lAla-pILA ajavALAnI jhAkajhamALa vagere AbhAsika che, che pratibhAsika che. jyAre huM to pAramArthika sasvarUpa che. cha divyarUpadarzana vagerenI AzA-apekSA " mAre zuM rAkhavAnI ? huM mULabhUta svabhAve AzAzUnya ja chuM. (W) Indriya-mana-janasamUha vagerethI huM kaLI na zakAya, oLakhI na zakAya evo huM chuM. to labdhi, siddhi, camatkArazakti dvArA mAre mArI oLakhANa kone karAvavAnI ? (A) tevI oLakhANa karAvIne mAre mAnakaSAya vagerene ja tagaDA karavAnA ne? paNa sahaja svabhAvathI to huM kaSAyazUnya ja chuM. (4) zArIrika zAtA, mAnasika zAMti ke roganivAraNa sAthe mAre zuM levA-devA ? huM to tana-mana-vacananA yogathI rahita chuM. (2) mAruM vyaktitva khaMDa-khaMDa vibhakta nathI. huM akhaMDa chuM. bIjA dvArA mAre mArA svarUpanI paripUrti karavAnI bilakula jarUra nathI. mArAmAM kazI khAmI nathI ke paradravyanI pAse mAre kAMI bhIkha mAMgavI paDe. tethI mAre A badhAthI saryuM. huM to A badhAthI parAkSukha thaIne mArA zuddha caitanyasvarUpamAM sthira thAuM chuM." Ama graMthibhedano sAdhaka bhedajJAnanA sahAre tamAma vizrAmasthAnomAMthI pasAra thAya che. temAM te muMjhAto nathI, mUrajhAto nathI, mohoto nathI, lobhAto nathI, lalacAto nathI, aTavAto nathI, rokAto nathI, khoTI thato nathI. dha graMthibhedanI sAdhanAnA anya vighnone jItIe . nidrA, taMdrA vagere 27 vinonA vRMdane jItavA mATe AtmArthI sAdhake potAnI jAtane ja A rIte samajAvavAno prayatna karavo ke "(1) zAstrAbhyAsa, saMyama vagere karatAM paNa sauprathama graMthibheda
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-5yAryano rAsa + Tabo (16/7)] 575 ati-ati Avazyaka che. graMthibheda vinA ke e dizAmAM prayatna karyA vinA thatI dharmasAdhanA e rAkhamAM ghI DhoLavA samAna che, beMkamAM khAtu kholAvyA vagara beMkamAM rUpiyA jamA karAvavA tulya che. tathA nidrA -taMdrA vagerenA nakalI sukhane mANavA karatAM anaMtAnaMta AnaMdamaya Atmatattvane pragaTAvI lauM e ja mArA mATe lAbhakArI che. (2) anaMta AnaMda, anaMta zakti, anaMta jJAnAdi guNavaibhavavALA Atmatattvano mahimA sarvazreSTha che. mArA pUrNAnaMdamaya, paramAnaMdamaya Atmadravya pAse paudgalika divyasukho paNa tuccha che. to nidrA-tandrA vagerenA AbhAsika asAra sukhanI tenI AgaLa zuM kiMmata AMkI zakAya? (3) tethI have to koI paNa bhoge atyaMta jhaDapathI graMthibheda dvArA mArI jAtane anAdikAlIna karmanA baMdhanamAMthI choDAvI lauM e ja mAruM sauprathama kartavya che. (4) graMthibhedAdi mATe maLelo A amUlya mAnavabhava daza dRSTAMte atidurlabha che. A bhava jo Ama ne Ama graMthibhedAdi mahattvanuM kArya karyA vinA pasAra thaI gayo to pharIthI mAnavabhava kyAre maLaze ? pharI AvI ujaLI taka kyAre Avaze? saddaguruno samAgama, zAstrasamajaNa vagere A bhavamAM je maLela che, te pharI kyA bhavamAM maLaze ?' '(5) tathA mota to najaranI sAme ja che. game tyAre teno humalo thaI zake tema che. pratidina , (6) IndriyabaLa, (7) zarIrabaLa, (8) manobaLa ghaTatuM jAya che. to zA mATe graMthibhedanA puruSArthamAM A huM kALakSepa karuM chuM? gamI nadI to rumI nadI - A siddhAMtanI zraddhA kema jAgatI nathI ? zA mATe ( aMtaraMga sAdhanAmAM mane utsAha-umaMga-Adara-ahobhAva jAgato nathI? he Atman ! AnAthI ujaLI bIjI kaI taka maLavAnI che ke A takane Ama ne Ama vyartha rIte veDaphI nAMkhe che ane sAdhanAne bhaviSyakALa A upara goThave che? (9) zA mATe A bhava nidrA-tandrA-ALasa-pramAdamAM javA de che? "pramAvo di mRtyu' ta pramAda to mota che mota ! (10) anaMtA pUrvadharo pramAdAdivaza thaIne nigoda-narakAdimAM atyAre paNa A karmanI sajA bhogavI rahyA che. he Atman ! jarA DAhyo thA. deva-guru-dharmanI niMdA, daMbha, krodha, kRpaNatA, vI. bhaya, zoka, ajJAna, vikathAnI ruci, pArakI paMcAtano rasa, kutUhala, kautuka, bahirmukhatA, viSayAsakti, I bhogatRSNA vagere kAThiyAone pUrepUrA choDa. tenA panAre paDavAthI AtmakalyANa nathI ja thavAnuM. graMthibhedanA mArge avarodha pedA karanArA A moTA parvatane mAre UbhA karavA nathI ja." '(11) bhUtakALamAM anaMtA AtmAo A ja bhedajJAna, asaMgasAkSIbhAva, dhyAna, kAyotsargAdimaya aMtaraMga puruSArtha karI, graMthine bhedI, karmane khapAvI mokSe gayA che ane bhaviSyamAM anaMtA AtmAo A ja aMtaraMga puruSArtha karIne mokSe jaze. mATe A dhyAnAdi aMtaraMga sAdhanAmAM azraddhA, anAdara, aruci, aNagamo, anutsAha, kheda, udvega Adi mAre karavA nathI. mArA pagamAM mAre jAte kuhADo mAravo nathI. anAdi kALathI baMdhAyelI mArI jAtane atyaMta jhaDapathI rAga-dveSa-mithyAtva-ajJAna vagerenA baMdhanamAMthI choDAvIne janma-maraNanA cakkaramAMthI mAre bahAra nIkaLavuM ja che.' A rIte zraddhA-saMvega -vairAgyathI garbhita UMDI bhAvanA vaDe dhyAnAdikAlIna nidrA-taMdrA vagerene ke dhyAnAdi vizenI azraddhA vagere vinone jItIne, tathA deva-guru vagerenI niMdA, daMbha, krodha, kRpatA vagerene choDIne AtmArthI sAdhake ahIM jaNAvela paMdara prakAranA aMtaraMga puruSArthanA baLathI graMthibheda atyaMta jhaDapathI avazyameva karavo ja joIe. A aMtaraMga puruSArthane vidhvajayagarbhita tAttvika adhyAtmayoga samajavo.
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ [adhyAtma anuyoga sahita 0 adhyAtmayogathI ja AtmapratIti saMbhave che A rIte aMtaraMga udyamamAM lIna thavAmAM Ave to ja AtmatattvanI aparokSa pratIti thaI zake. zuSka tarkazAstronA abhyAsathI AtmatattvanI pratIti na thAya. cha mahinA sudhI vAda-vivAda karavAthI sAkaranA madhura svAdanI anubhUti na thAya. tene moDhAmAM mUkavAthI ja mIThAzanI pratIti thAya. vAda = tarkazAstrAbhyAsa. sAkara = AtmA, mIThAza = anaMtAnaMdamaya caitanyasvabhAva. mukhaprakSepa = darzita aMtaraMgaudyamamaya adhyAtma-yogAbhyAsa. tethI vAda-vivAda vagerenI ruci choDIne, tattvacarcAnA bahAne paNa bIjAnI niMdA karavAnA valaNane choDIne, "kyAM koNa zuM kare che ?' tevI bahirmukhatAne tilAMjali ApIne, bahu bola-bola karavAnI kuTevane vosirAvIne adhyAtmayogamAM lAgI javA jevuM che. AtmArthIe paNa anya bAhya sAdhanA karatAM vadhu caDhiyAto prayatna to prastuta adhyAtmayogamAM ja karavo joIe. tethI ja yogabiMdumAM zrIharibhadrasUrijIe jaNAvela che ke "tattvapratItinuM kAraNa adhyAtmayoga ja hovAthI prAjJa puruSe te-te AtmAdi tattvanI prakRSTa siddhi = anubhUti mATe adhyAtmayogamAM ja haMmezA sauthI rae vadhu prayatna karavo joIe. vAdagraMtho AtmAnubhUtinuM kAraNa nathI. AtmAdi tattvanI aparokSa pratIti , vize adhyAtmayoga e ja zreSTha upAya kahevAyela che. "huM dehAdibhinna AtmA chuM - AvI pratIti ' mATe adhyAtma sivAya bIjo koI sAco upAya pUrvAcAryoe jaNAvela nathI. paraMtu A adhyAtma paNa ne bhavasAgaramAM bhaTakatAM jIvone atyaMta durlabha che." prastuta adhyAtma ati durlabha kema che? A hakIkata to uparokta paMdara prakArano aMtaraMga puruSArtha niraMtara karavA dvArA ja sAdhakane samajAya tema che. A graMthibheda na thavAnA kAraNonI vizeSa vicAraNA 1 paraMtu prabaLa mithyAtva, avedyasaMvedyapada vagerenA sAmarthyathI A jIve Aja sudhI potAnA ja A mULabhUta svarUpanI aparokSa anubhUti karIne evo vinizcaya nathI karyo ke "zarIra, Indriya, mana, karma dha vagerethI huM sAva ja judo chuM. huM dehAdibhinna AtmA chuM. mAruM svarUpa paramAnaMdamaya che. sahaja, zAzvata, meM zAnta, zItaLa, zuddha caitanyanA akhaMDa piMDasvarUpa ja huM chuM. huM sUryanI jema svaprakAzAtmaka chuM, svataH prakAzya chuM. IndriyAdinI sahAya vinA svayameva nija svarUpano prakAzaka chuM." potAnA AvA lokottara mahimAvaMta apUrva caitanyasvarUpanI pAkI zraddhA paNa A jIve yathArthapaNe na karI. A rIte jIve potAnA ja sahaja zuddha caitanyasvarUpano sAco nizcaya ke tenI tAttvika zraddhA na karI. ajJAnAvaraNa, vIryaMtarAyAdi karmano kSayopazama karavA chatAM darzanamohano kSayopazama paNa A jIve na karyo. matalaba ke graMthibheda karIne A jIva samyagdarzana nathI meLavI zakato. tenA aneka kAraNo hoI zake. * prAthamika kALaladhino paricaya kUpha (1) jema ke jIvanI prAthamika kALalabdhi na hovAnA lIdhe graMthibhedajanya samakita na maLe. koI paNa bhavyAtmAno vadhAremAM vadhAre, kAMIka nyUna ardha pudgalaparAvarta kALa jeTalI sthitivALo saMsAra bAkI hoya tyAre ja graMthibhedakAlIna samyaktane pAmavA mATe te jIva yogya bane che. jIvanI A avasthA prathama vAra samakita pAmavA mATe jarUrI hovAthI "prAthamika kALalabdhi kahevAya che. paraMtu dezona ardha pudgalaparAvarta kALathI adhika kALa sudhI je jIva bhavabhramaNa karavAno hoya, te jIvanI
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 577 dravya-guNa-payAryano rAsa + Tabo (16/7)]. pAse AvI prAthamika kALalabdhi na hoya. tethI puruSArtha karavA chatAM paNa potAnA sahaja-zuddha caitanyasvarUpano sAkSAtkAra ke tenI yathArtha zraddhA te jIva na kare tevuM paNa saMbhavI zake. ja bIjI kALaladhine samajIe (2) je jIvano saMsAra dezona ardha pudgala-parAvarta kALa karatAM ocho hoya te bhavyAtmA paMcendriya hoya, saMjJI hoya. AhAra-zarIra-Indriya-zvAsocchavAsa-bhASA-mana A cha paryAyiothI paryApta hoya tenI pAse uparokta "prAthamika kALalabdhi' saMpUrNapaNe hAjara che. tema chatAM paNa bIjA prakAranI "kALalabdhi jo te jIva pAse na hoya to te jIva samyakta meLavI zakato nathI. bIjA prakAranI kALalabdhino saMbaMdha karmanI sthiti sAthe che. 70 koTAkoTI sAgaropama svarUpa utkRSTasthitivALAM karmo te jIvamAM hAjara hoya athavA eka koTAkoTI sAgaropamathI adhika sthitivALAM karmo te jIvamAM vidyamAna hoya to paNa graMthibheda-samakita vagereno lAbha jIvane thaI zakato nathI. A rIte bIjA prakAranI kALalabdhine karmasthitisApekSa samajavI. te na hovAthI paNa jIvane samakita maLatuM na hoya tevuM paNa saMbhave che. A / anaMtaguNa vardhamAna pariNAmavizuddhine meLavIe / (3) paripUrNa prAthamika kALalabdhi ane bIjA prakAranI kALalabdhi hoya, aMtaHkoTAkoTI sAgaropama aa karatAM nyUna sthitivALAM karmo hoya chatAM paNa te jIva pratisamaya anaMtaguNa adhika vardhamAna Atmavizuddhine on -pariNAmavizuddhine dhAraNa na kare to paNa graMthibheda karIne samakita na ja meLave. tevuM paNa pUrve aneka vAra banyuM hoya - tevuM saMbhavI zake che. zrIzivazarmasUrijIe racela karmaprakRti (kammapayaDI) graMtha mujaba A A bAbata jaNAya che. banne prakAranI kALalabdhi maLavA chatAM pratisamaya anaMtaguNa adhika vardhamAna , pariNAmavizuddhi = bhAvalabdhi pragaTa na thavAnA kAraNo paNa aneka banI zake che. jema ke zuM % mokSArthazAstranA tAtparyane samajyo nahi ? (A) tevA prakAranA mokSaprayojanasApekSa-mokSaudezyaka evA zAstro ja jIvane maLelA na hoya. athavA (B) tevA zAstrone sAMbhaLavA chatAM tenA tAtparyane samajavA A jIve prayAsa na karyo hoya. athavA (C) tevA zAstranA bhAvArthane-gUDhArthane samajavAno prayatna karavA chatAM teno yathArtha bodha, sAcI samajaNa (understanding power), AMtarika oLakhANa maLela na hoya, zAstratAtparyAnusArI Tharela DahApaNa (wisdom) prApta thayela na hoya. tethI samakitaprApaka vardhamAna vizuddhi maLI na hoya tevuM saMbhave. ja AtmaprAptinI ciMtA karI nahi ja (D) kadAca tevo yathArtha bodha vagere jIvane prApta thayela hoya chatAM huM mArA zuddha AtmAne kyAre prApta karIza? kyAre zuddha caitanyasvarUpane pragaTa karIza? kevI rIte mArA paramAnaMdamaya AtmasvarUpano sAkSAtkAra thaze ? mAruM zAzvata zAMtimaya zItaLa zuddha Atmatattva nityasannihita hovA chatAM kema aparokSapaNe anubhavAtuM nathI?' - A pramANe potAnA zuddha AtmAnI prApti-anubhUti na thavAnI vedanA -citAthI jJAna vaNAyeluM na hoya. tenA lIdhe cothA guNasthAnakanI jIve sparzanA na karI hoya tevuM saMbhave. | (E) kadAca tevI AtmaprAptinI ciMtAthI vyApta thayeluM jJAna jIvanA aMtaramAM chavAyeluM hoya to paNa aparokSa svAnubhUtithI saMpanna evA sadguruno samAgama na thayo hoya to paNa graMthibheda na thayo hoya tevuM bane.
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 578 [ adhyAtma anuyoga sahita - 4 avaMcakayogathI sadgurusaMyoga thayo nahi 4 | (F) kadAca tevA sadguru maLelA hoya paNa pUrvokta (15/1/1) avaMcayogathI tenI prApti na thaI hoya to paNa pratisamaya anaMtaguNa vardhamAna pariNAmavizuddhi janma nahi AvI paNa prabaLa saMbhAvanA che. tevA sadgurunA guNonI parakhapUrvaka, temanI tArakazaktinI oLakhapUrvaka, temanA pratye binazaratI zaraNAgatibhAva janme, temanI anubhavavANI mujaba sAdhanAmArgano bAhya-atyaMtara puruSArtha karavAnI taiyArI Ave e pratisamaya anaMtaguNa vardhamAna pariNAmavizuddhinuM = bhAvalabdhinuM aMtaraMga mukhya kAraNa che. avaMcakayogathI sadgasamAgama na thayo to tevuM na banI zake. (G) kadAca avaMcakayogathI svAnubhavI sadguruno bheTo thayo hoya paNa potAnI ja bhavitavyatA pratikULa hoya to paNa tevI vardhamAna vizuddha bhAvadhArA na pragaTe tevI saMbhAvanA nakArI zakAtI nathI. (H) athavA nimittAdhIna karmavaza tAtkAlika viSaya-kaSAyanA uchALA Avega-Aveza Ave tenI sAme jIvanuM baLa ochuM paDe, jIva tenI sAme DhIlo paDIne tene AdhIna thaI jAya to paNa tevo vardhamAna e vizuddha adhyavasAya pravAha = bhAvalabdhi na janme. A paNa zakya che. ja puNyodayanA AkarSaNane choDIe , () athavA prasiddhi, prabhAvakatA vagere pUrvokta (juo-pRSTha pa69) 26 prakAranA (A to Z) na puNyodayanA AkarSaNanA lIdhe paNa pratisamaya vardhamAna zuddhapariNAmapravAha na pragaTe tevuM paNa saMbhave. che vizrAmasthAnomAM na aTavAIe che * (U) athavA pUrve (juo-pRSTha pa70) jaNAvela AjJAcakramAM lAla-pILA ajavALA vagere (A to Z) 26 vizrAnti sthAnomAM aTakI javAnA lIdhe, temAM khoTI thavAnA kAraNe, teno bhogavaTo karavAnI ruci 1 thavAthI zuddhAtmadravya uparathI daSTi-upayoga-ruci-lAgaNI kAMIka aMze khasI jAya che. tenA lIdhe paNa pratisamaya vA anaMtaguNa vardhamAna bhAvavizuddhi srota = bhAvalabdhi pragaTa na thAya. AvI paNa saMbhAvanA prabaLa rahe che. vijJavijayamALAne varIe 2 (K) pUrvokta (juo-pRSTha pa71) nidrA, tandrA, pramAda vagere 27 vinonI sAme jIva mUkI paDe, tene paravaza thaI jAya to paNa graMthibhedakAraka tevI vardhamAna vizuddha bhAvazRMkhalA = bhAvalabdhi na maLe. AvuM paNa pUrve aneka vakhata banyuM hoya. - kuzalAnubaMdhanI paraMparAne ukheDIe nahi , (L) AzAtanA, usUtrabhASaNa vagerenA kAraNe kuzalAnubaMdhanI paraMparAne A jIve ukheDI nAMkhI hoya to paNa graMthibhedajanaka vadhatI nirmaLa pariNatinI dhArA na janme tevI paNa zakyatA che. graMthibhedanI kAmanAvALA jIve AzAtanA-usUtrabhASaNa vagerethI satata dUra rahevAnI prAthamika jarUrata che. * aMtaraMga puruSArthane na choDIe ja (M) graMthibhedakAraka pratisamaya vadhatI bhAvazuddhine pragaTAvavA mATe sAdhaka bhagavAne pUrve (juo pRi-pa64 thI pa68) jaNAvela paMdara prakAranA aMtaraMga puruSArthane dIrghakALa sudhI (vartamAna kALamAM kama se kama cha mAsa sudhI athavA graMthibheda na thAya tyAM sudhI) pratidina niraMtara Adara-bahumAna
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + Tabo (16/7)] 579 -sadbhAva-satkAra-zraddhAdi bhAvothI garbhitapaNe karavo joIe. tevo udyama Aja sudhI na karavAnA lIdhe bhAvalabdhi maLI na hoya tevuM paNa zakya che. jIvane tevI vardhamAna bhAvavizuddhi (N) athavA to AgaLa (pR.586) jaNAvavAmAM Avaze te kSayopazamalabdhi vagere pAMca labdhio na maLI hoya tethI paNa graMthibhedakAraka tevI bhAvazuddhi A jIvane na maLI hoya tevuM paNa zakya che. mithyAtvatyAga e zrAvakanuM prathama kartavya a tethI karmasainyane jItavAnI IcchAvALA sAdhake nidrA, taMdrA, pramAda vagere pUrvokta (pR.571) vighnonI paravazatAne choDIne, guruvinaya-gurubhakti vagerene AgaLa dharIne, AtmajJAnI sadgurunI pavitra nizrAmAM, granthibhedanuM praNidhAna daDha karIne, saMvega-vairAgya-upazamabhAva vagerethI bhIMjAtA aMtaHkaraNathI ahIM batAvela paMdara prakAranA aMtaraMga prayatna svarUpa adhyAtmayogano abhyAsa karavA dvArA sauprathama samyaktvane vize ja udyama karavo joIe. zrIcaMdraprabhasUrijIe darzanazuddhi prakaraNamAM jaNAvela che ke 'karmasainyane jItavAne mATe jenuM mana talasatuM hoya teNe samyagdarzanamAM prayatna karavo joIe.' are ! sAdhujIvanamAM to zuM ? zrAvakajIvanamAM paNa zrAvakadharmanA AcAra pALatA pUrve mithyAtvano tyAga ja sauprathama mukhya kartavya tarIke zAstrakAroe upadezela che. tethI ja zrAddhavidhi vyAkhyAmAM prathama prakAzamAM ja jaNAvela che ke 'sauprathama mithyAtvane choDavuM. pachI roja yathAzakti traNa vakhata, be vAra ke eka vakhata jinapUjA, jinadarzana, saMpUrNa devavaMdana ane caityavaMdanA karavI.' matalaba ke jinadarzana-pUjana -vaMdanAdi karatAM paNa mithyAtvano tyAga vadhu mahatvapUrNa che. 'sukha, zAMti vagere bahAramAM che, patnI -putra-parivAra-paisA-prasiddhimAM che' - AvI mithyA mati TaLe to ja mithyAtva ogaLe tathA potAne aMdaramAM sahaja zAMtarasamaya ananta AnandanuM vedana thAya. dhyA CL = U mithyAtvane kADhavA mATe pAMca sAvadhAnI rAkhIe U yo che. tethI mithyAmatine TALavA ane mithyAtvane gALavA-ogALavA mATe (1) rasapUrvaka -pakSapAtagarbhita viSayavAsanAno tIvra Avega, (2) kaSAyano Aveza, (3) Akroza (= IrSA, dveSa, tiraskAra vagere bhAvothI prerAIne sAcI-khoTI haiyAvarALa kADhavI), (4) kadAgraha (= koI samajAve to paNa potAnI khoTI pakkaDane vaLagI rahevAnI kuTeva) ane (5) tAraka sthAnanI AzAtanAnI pariNati A pAMceya malina tattvone potAnA aMtaHkaraNamAMthI bahAra kADhavA mATe ja AtmArthI sAdhake satata svayaM prayatna karavo khUba jarUrI che. jyAM sudhI A pAMceya malina paryAyonI aMdaramAM kabajiyAta thayelI hoya tyAM sudhI japa, tapa, zAstrAbhyAsa, cAritrAcAra pAlana vagare dharmasAdhanA dvArA utpanna thatuM puNya paNa pApAnubaMdhI ja baMdhAya. dvAtriMzikA prakaraNamAM "khedanI vAta che ke tyAM aveghasaMvedyapadamAM je puNyabaMdha thAya che, te paNa bhaviSyamAM nukasAna karanAro che - tevuM maharSione mAnya che" A pramANe je kahela che, tenI paNa ahIM yojanA karavI. malina puNyanI bhayAnakatAne samajIe tevI malinAzayagarbhita dharmasAdhanAthI paNa sattva guNano udreka-uchALo-vadhAro thatAM (1) dehabaLa, (2) vANIbaLa, (3) manobaLa, (4) puNyabaLa, (5) dharmopadezabaLa, (6) lekhanabaLa, (7) prabhAvakatAbaLa, (8) AtmavizvAsabaLa, (9) ziSyaparivAra baLa vagere prakRSTa thAya che. paraMtu je A baLa vadhe che, -
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 580 [ adhyAtma anuyoga sahita te paNa huMDA avasarpiNI kALanA aMgabhUta vartamAna vikarALa kalikAlamAM to moTA bhAge (a) ahaMkArapoSaka, (b) jinazAsananAzaka, (c) rasa-Rddhi-zAtA gAravanuM sarjaka, (3) mAyA-niyANuM -mithyAtvasvarUpa zalyatrayanuM vardhaka, (e) kaSAyauttejaka, () kAmavAsanAnuM udIraka, (g) AzAtanAnuM utpAdaka, (h) sahakamaLanuM sahAyaka, (i) bahirmukhatAnuM preraka, (4) cittasaMklezanuM pUraka, () AtmAmAM karmAzravanuM yojaka, I) mithyAtvanuM pAlaka, (m) durgatinuM dhAraka, (n) hRdayanI AdratAnuM zoSaka, (0) zubhAnubaMdhanuM vAraka, (D) bhavavanamAM bhrAmaka = bhamADanAra, (q) saMvaranuM ghAtaka, (C) kalyANamitrayoganuM avarodhaka, (s) kukarmabaMdhanuM kAraka = karAvanAra, (t) vipula saguNavaibhavanuM saMhAraka, (pa) sAcA dharmane pheMkanAra, (5) potAnA mokSamArgano uccheda karanAra, (w) potAne anukULa evI bhavitavyatAne pIDA karanAra, (5) anAdikAlIna rAgAdi graMthinuM saMvardhana-poSaNa karanAra, 9) vidyAjanmasvarUpa bhAvapravrajyAmAM bAdhaka ane (2) mithyAjJAnanA saMskArane ja vAsita karanAra hovAthI tyAjya ja che. malina prabaLa puca zAsananAzaka : 2. ahIM upadezamAlA ane sanmatitarka graMthanI gAthAnuM paNa UMDANathI manana karavuM. tyAM jaNAvela che na ke "samayamAM anizcita sAdhu jema jema bahuzruta thAya, bahujanasaMmata thAya tathA ziSyagaNathI jema jema thI parivarelo thato jAya, tema tema siddhAntano - zAsanano nAzaka bane che." vyavahAranayathI samaya = jinokta bha siddhAMta, nizcayanayathI samaya = zuddha AtmasvarUpa. tethI ahIM Azaya e che ke AgamasiddhAMtano yathArtha | nirNaya na karanAra ke zuddha AtmasvarUpano yathArtha nirNaya = anubhava na karanAra sAdhunI bAhya puNyazakti e jema jema vadhe, tema tema jinazAsanane nukasAna vadhu thAya. kAraNa ke te puNya malina che. Atmatattvano anubhava karanAra pAse zAstrajJAna ochuM hoya to paNa te mokSamArgano tAttvika ArAdhaka che - AvuM ahIM zuM tAtparya upadezamAlAnI vividha vyAkhyAonA AdhAre jaNAya che. mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje so paNa sADA traNaso gAthAnA sImaMdharajinastavanamAM nIce mujaba jaNAvela che ke - "jima jima bahuzruta bahujanasaMmata, bahu ziSya parivariyo; tima tima jinazAsanano vayarI, jo navi nizcaya dhario." (1/14) zrIpAla rAjAnA rAsamAM paNa mahopAdhyAyajIe A ja vAta nIce mujaba jaNAvI che ke : "jima jima bahuzruta bahujanasaMmata, bahula ziSyano zeTho re; tima tima jinazAsanano vayarI, jo navi anubhava neTho re." (4/13/9) Y/ malina puNacajanya vecakajhAmi paNa prazaMsApAtra nathI ! tethI ja tevA malina puNyathI nava raiveyaka vagere devalokanI prApti thAya tenI zAstrakAroe prazaMsA karI nathI. yogabiMdumAM jaNAvela che ke "aMtaHkaraNanI zuddhi vinAnuM sAdhupaNuM nava raiveyakanI prApti karAve che, to paNa te nyAyathI vakhANavA yogya nathI. jema ke anyAyopArjita saMpatti pariNAme atyanta duHkhanuM ja kAraNa banavAthI prazaMsApAtra nathI." tethI pApAnubaMdhI puNya paNa IcchavA yogya to nathI ja. 6 ugra sAdhanA pachI paNa bhavabhramaNa cAlu! ja. kharekhara jyAM sudhI sAdhake (1) ahaMkArane ogALyo na hoya, (2) saMkliSTa cittavRttine ukheDI
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + To (16/7)] 581 na hoya, (3) dehAdimAM 'huM' paNAnI buddhine choDI na hoya, (4) bahAramAM rasapUrvaka satata bhaTakatI potAnI cittavRttinA pravAhane bahAramAM udAsIna banAvIne zithila-maMda karyo na hoya, (5) potAnA aMtaHkaraNanI vRttinA vaheNane potAnA AtmadravyanI sanmukha dRDhapaNe sArI rIte sthApita karela na hoya. (6) ' A bhogo saMgane (= Asaktine/mamatAne) pedA karanArA che'- AvI uttarAdhyayanasUtranI paMktine sArI rIte Adarasahita yAda karIne 'zabda-rUpa-2sa-gaMdha-sparzAdi svarUpa bAhya bhogo ane rAgAdi vibhAva pariNAma svarUpa AMtarika bhogo mArA che' - AvI durbuddhine choDI na hoya, (7) 'zabdAdi viSayo ane rAgAdi vibhAva pariNAmo sArA che' AvI lAgaNIne ravAnA karI nA hoya, (8) 'A IndriyaviSayo ane vibhAvapariNAmo sukharUpa che' - AvI durmatine tyAgI na hoya, (9) 'zabdAdi viSayo ane rAgAdi vibhAva pariNAmo bhaviSyamAM mane sukha denArA thaze, sukhasAdhana banaze' - AvI kumatine pheMkI dIdhI na hoya, (10) potAnA vItarAga caitanyasvabhAvamAM DUbI javAnuM praNidhAna gamyuM na hoya, (11) maitrI-karuNA-pramoda-mAdhyasthya bhAvanA svarUpa rasAyaNano AsvAda lIdho na hoya, tyAM sudhI ugra - bAhya dharmAcAranuM pAlana paNa prAyaH nukasAna kare ja che. A ja abhiprAyathI zrIharibhadrasUrijIe e yogabiMdumAM jaNAvela che ke 'eka - be ke vadhu vakhata 70 koTAkoTI sAgaropama jeTalI karmasthitine bAMdhanAra dai AtmAo pAse sAdhuveza-kriyA vagere hovA mAtrathI je yogano bhAsa-AbhAsa thAya che, te yoga atAttvika kahevAyela che. moTA bhAge anaMta janma-maraNAdi mAThA phaLavALo te atAttvika yoga samajavo.' Cal . Atmadarzana vinA IndriyajagatanI bhrAMti dUra na thAya AthI pUrve jaNAvela mithyAmati vagerenuM poSaNa karanArA pAMceya kliSTa paryAyono parihAra karavo. (1) pakSapAtagarbhitapaNe viSayavAsanAno Avega, (2) kaSAyano Aveza, (3) Akroza, (4) kadAgraha ane (5) AzAtanA pariNita A pAMceya saMkliSTa malina paryAyono tyAga karIne granthibheda mATe ja sauprathama Adara-ahobhAvathI ane pUrepUrI tAkAta lagAvIne prayatna karavo joIe. kAraNa ke graMthibheda pachI thanAra AtmatattvasAkSAtkAra jyAM sudhI pragaTa na thAya, tyAM sudhI (A) zarIramAM 'huM' paNAnI bhrAnti, (B) pAMca IndriyanA viSayomAM ke rAgAdi vibhAvapariNAma vageremAM mArApaNAnI bhramaNA ke (C) sArApaNAnI durbuddhi ke (D) sukharUpatAnI kubuddhi ke (E) sukhasAdhanapaNAnI mithyAbuddhi dUra thatI nathI. A ja abhiprAyathI adhyAtmopaniSamAM mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje jaNAvela che ke 'jeNe AtmAne sAkSAt joyo nathI, tenI anAdikAlIna prasiddha evI bhramaNAo bhAMgatI nathI.' matalaba ke Indriya, IndriyajJAna, mana, zabda, vikalpa, vicAra, manana vagere mAdhyama vinA sAkSAt Atmadarzana thAya, anaMtaAnaMdamaya AtmasvarUpanI aparokSa anubhUti thAya to ja uparokta bhramaNAo dUra thAya. * Atmadarzana vinA mokSa ati dUra potAnA zuddha AtmAnuM darzana karyA vinA, AtmadarzananI jhaMkhanA vagara, mAtra bAhya ugra saMyamacaryAmAM puSkaLa puruSArtha karavAmAM Ave to paNa ati lAMbA kALe mokSa maLe, TUMkA samayagALAmAM nahi. kAraNa ke tIvra rAga, mAyAzalya, niyANazalya, mithyAtvazalya, rasagArava, RddhigArava, zAtAgArava vagereno pakSapAta, dehAtmabrAnti vagere svarUpa ajJAna Adino mULamAMthI uccheda Atmadarzana vinA thato nathI. tethI mahAnizIthasUtramAM jaNAvela che ke 'he gautama ! evA amuka (sAdhu vagere) jIvo che ke je AtmAne - ra0 yo
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 582 [ adhyAtma anuyoga sahita kAMIka paNa, jarA paNa, alpa aMze paNa nahi jANatA rAgayukta ane zalyayukta banIne saMyamanA AcArone AcaratA hoya. je AvA prakAranA che te janma, jarA, maraNa vagere aneka prakAranA sAMsArika duHkhomAMthI bahu lAMbA kALe chUTe che, TUMkA kALamAM nahi." tethI je sAdhaka kharekhara AtmAno arthI hoya, AtmajJAnarucivALo hoya teNe potAnA zuddha AtmAno tAtkAlika sAkSAtkAra karAvanAra graMthibhedane karavA mATe satata bhedavijJAnane vize ja prayatna karavo joIe. A tamAma unnatinA mULasvarUpa bhedavijJAnanA pAMca phaLa che. RE:- AtmasvarUpanI anubhUti kyAre thAya ? ziyALAnI - jyAre mithyAtvamohagraMthino bheda thAya tyAre AtmasAkSAtkAra thAya. thayAso - paraMtu mithyAtvamohanIyanI graMthino bheda zenAthI thAya ? mizana :- bhedajJAnanA abhyAsathI graMthibheda vagere badhI ja cIjo maLe. te A rIte - "kAyA, Indriya, mana, karma, kaSAya vagerethI potAno jJAnamaya AtmA atyaMta judo che' - AvA bhedajJAnathI (1) 24 sauprathama "(a) zarIra e huM chuM. (b) zabdAdi viSayo ke rAgAdi vibhAva pariNAmo mArA che, (9) sArA A che, (4) sukhasvarUpa che, () sukhakArI che'- ItyAdi bhramaNAone pedA karanAra ahaMkAra ane mamatA ravAnA thAya che. (2) karmapravezadvAra svarUpa Azrava javAthI saMvaradharma pragaTe che. (3) anAdi kALanI kaSAya (ta ane jJAna vacce ekatAnI gAMTha bhedAya che. tenAthI vaNAyelI atyaMta nibiDa evI mithyAtvamohanIya karmanI graMthi paNa bhedAya che. (4) mohanIyAdi karmonI puSkaLa nirjarA thAya che. tathA (5) Atmatattvano e sAkSAtkAra jhaDapathI thAya che. A pAMceya bAbatamAM kramazaH pAMca zAstrokti nIce mujaba samajavI. pha bhedajJAnathI "ahaM-mama' buddhino nAza (1) adhyAtmasAramAM jaNAvela che ke "zarIrAdimAM "huM" paNAnI bhrAntine karAvanAra ahaMkAra che. vA tathA zarIra-zabda-rAgAdimAM mArApaNAnI bhramaNAne janmAvanAra mamatA che. jema aMdhArAmAM koIne laTakatA che. doraDAmAM sApano bhrama thayo hoya ane bhaya pedA thayo hoya. paNa prakAza thatAM ja "A to doraDuM che, sApa nathI' AvA jJAnathI sApano bhrama ane bhaya banne bhAgI jAya che, bhAMgI jAya che. tema "huM to AtmA chuM. huM kAMI zarIrAdi nathI' - AvA bhedajJAnathI ahaMkAra ane mamatA palAyana thAya che." maka bhedajJAnathI saMvarane sAdhIe . (2) adhyAtmabiMdumAM harSavardhana upAdhyAyajIe prastutamAM upayogI bAkInI cAra bAbata A mujaba jaNAvela che. "bhedajJAnano abhyAsa karavAthI sAdhakanI cetanA zuddha bane che. tethI te navIna karmanA DhagalAone lAvato nathI.' matalaba ke bhedajJAnathI saMvaradharma sadhAya che. (3) "samyapha bhedavijJAnanA sAmarthyathI sAdhaka kharekhara moharAjAno (kaSAya-jJAna vacce ekatAnI gAMTha UbhI karavA saMbaMdhI) adhikAra kacaDI nAMkhe che." arthAtu mithyAtvamohagraMthi bhedAya che. (4) "jeTalA paNa sAdhakoe karmabaMdhane dhvasta karela che, (upalakSaNathI karmone dhvasta karela che.) emAM bhedajJAnano abhyAsa ja mukhya aMtaraMga kAraNa che." _) bhedajJAnathI AtmasAkSAtkAra ) (5) "lAMbA samayathI bhedajJAnano abhyAsa karavAthI 'huM vikRtizUnya, dhruva, zreSTha, pUrNa, nirmaLa
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-padhAryano rasa + Tabo (14/7)]. 583 brahma = zuddhAtmA chuM' - AvuM hamaNA jANyuM." arthAt paripakva bhedajJAnathI AtmasAkSAtkAra thayo. AvuM bhedajJAna popaTiyuM nahi ke pothImAnA rIMgaNA jevuM nahi paNa sUkSma ane tAttvika joIe. 0 bhedavijJAnano abhyAsa 42 prakAre che samaya :- sUkSma ane tAttvika evA bhedajJAnano abhyAsa (1) koNe karavo ? (2) zenA vaDe karavo ? (3) kyAre karavo? (4) kyAM karavo ? (5) kaI rIte karavo ? jIyo :- sUkSma ane tAttvika evA bhedavijJAnano abhyAsa AtmArthI sAdhake AA aMtaHkaraNamAMthI janmelI potAnI prajJA vaDe satata sarvatra daDhapaNe karavo. te mATe nIce mujabanI UMDI vicAraNA-vibhAvanA sAdhake karavI ke : ja deha-taddhamadithI AtmA bhinna che '(1) zarIrathI huM atyaMta judo chuM. kema ke hakIkatamAM huM to dehAtIta-dehazUnya chuM. . (2) zAtA, azAtA, asthiratA, pUraNa, saDana, galana, patana, vidhvaMsana, sthUlatA, kRzatA, e gauratA vagere dehadharmothI huM atyaMta bhinna chuM. bhinna ja chuM to temAM bhaLI javAnI bhrAMti have nathI karavI. (3) dehamAM rahela audArika vagere pugalonA piMDathI huM atyaMta aLago chuM. dhyA (4) gamana, Agamana, zayana, bhojana vagere dehakriyAothI paNa huM tadana nirALo chuM. (5) gamanAgamanAdi dehakriyAnA phaLasvarUpe AvanAra parizrama, nidrA vagerethI paNa huM sAva ja nyAro chuM. deha, dehadharma, dehaavayavo, dehakriyA, dehakriyAphaLa - A pAMceyanI sAthe mAre zuM levA devA? A kema ke huM to dehAtIta, tanabhinna, kAyAzUnya, zarIraagocara chuM. te svarUpe ja jAtane anubhavavI che. ja vANI-taddhamadithI AtmA anya che (6) zabdAtIta evo huM zabdathI paNa atyaMta pRthapha chuM. tenAthI pRthapha ja rahevuM che. (7) karkazatA, madhuratA, susvaratA, duHsvaratA vagere vANInA guNadharmothI paNa huM judo chuM. (8) vANImAM rahelA bhASAvargaNAnA pugalonA pUMjathI paNa huM tadana bhinna chuM. (9) vANImAM kaMpana-vistaraNa Adi kriyAo utpanna thAya che, te vANIkriyAthI paNa huM alaga chuM. (10) moDhethI nIkaLIne cAre bAju phelAtI vANI sAMbhaLIne tenA phaLasvarUpe anya zrotAne ke mane je AphlAda ke aNagamo vagere ubhA thAya tenAthI paNa huM mULabhUta svabhAve judo ja chuM. vANI, vANIdharma, vANIavayavo, vANIkriyA ke vANIkriyAphaLa - A pAMceyanI joDe mAre zuM lAge ke vaLage ? kAraNa ke huM to zabdAtIta, zabdabhinna, zabdarahita, zabdasaMparkazUnya, zabdaagocara chuM. 4 Indriya-taddhamadithI AtmA judo che ja (11) AMkha, nAka vagere pAMceya IndriyothI huM anya chuM. kema ke huM atIndriya chuM. (12) bahirmukhatA, viSayalolupatA vagere IndriyanA guNadharmothI paNa huM sAva alaga ja chuM. (13) pAMceya IndriyomAM rahela zaktimaya nirmaLa pugalonA samUhathI paNa huM bhinna chuM. (14) varNa, gaMdha, rasa, sparza vagere pota-potAnA viSayonuM sevana karavuM vagere svarUpa IndrikriyAthI paNa huM atyaMta judo chuM. tethI have temAM tanmayatAno bhrama mAre bilakula sevavo nathI.
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ adhyAtma anuyoga sahita (15) anukULa-pratikULa viSaya sevananA phaLa svarUpe tatkAla je harSa, zoka vagere janme, tenAthI paNa huM to bhinna ja chuM. atipramANamAM, tIvra AsaktithI viSayono bhogavaTo karavAthI dIrgha kALe je roga, ghaDapaNa, mota, narakagamana vagere phaLa maLe tenAthI paNa huM atyaMta nyAro chuM. Indriya, Indriyadharma, Indriyaavayavo, IndriyakriyA ane IndriyakriyAphaLa - A pAMceya sAthe mAre kAMI ja snAna-sUtaka nathI, lAgatuM-vaLagatuM nathI. kema ke huM to svataH atIndriya, IndriyAtIta, Indriyabhinna, Indriyarahita, IndriyasaMparkazUnya, Indriyaagocara ane amUrta-arUpI chuM. * mana-taddharmAdithI AtmA alaga che 584 (16) manathI to vizeSe karIne huM judo chuM. kema ke nistaraMgacaitanyasvabhAvI huM manAtIta chuM. (17) sArA-kharAba saMskAra, caMcaLatA, vihvaLatA, bhaya vagere mananA guNadharmothI huM alAyado chuM. (18) dravyamanamAM rahela manovargaNA vagere pudgalarAzithI huM nijacaitanyasvabhAvataH bhinna chuM. (19) AzA, kalpanA, saMkalpa, vikalpa, mAnasika babaDATa, ciMtA vagere mananI kriyAothI judo chuM. (20) mananI uparokta kriyAonA phaLasvarUpe je AkuLatA, vyAkuLatA, durgatigamana vagere maLe | tenAthI paNa huM tadana nyAro chuM. kAraNa ke paramArthathI to huM manAtIta, manabhinna, manarahita, manasaMparkazUnya, manaagocara chuM. nizcala, nirbhaya, nirvikalpa, nizcita ane nirAkuLa ja chuM. 24 tethI mana, manodharma, manaavayava, manakriyA, manakriyAphaLa - A pAMceya sAthe mAre kAMI ja lAge -vaLage nahi. zuddhAtmA paramArthathI sarva zabda-tarka-mati-mana-mananano viSaya nathI. A ja abhiprAyathI AcArAMgasUtramAM batAvela che ke 'zuddhAtmAne darzAvavAnI bAbatamAM sarve svaro pAchA pharI jAya che. . zuddhAtmAmAM tarko pahoMcatA nathI. mati zuddhAtmAnuM avagAhana karatI nathI.' A svarUpe mArI jAtane Dho aparokSapaNe jhaDapathI anubhavavI che. pUrve (4/11) A saMdarbha darzAvela che. tenuM ahIM anusaMdhAna karavuM. J dravyakarma-taddharmAdithI AtmA svataMtra che jI (21) jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa vagere ATha dravyakarmothI mAruM astitva svataMtra che. (22) alpa sthiti, dIrgha sthiti, cAra ThANIyo vagere tIvra rasa, eka ThANIo vagere maMda rasa, zubha rasa, azubha rasa, sattA (karmabaMdha pachInI ane udaya pUrvenI avasthA), abAdhAkALa vagere dravyakarmanA guNadharmo che. te tamAmathI huM mULabhUta svabhAve to taddana judo ja chuM. (23) kArmaNazarIramAM rahela kArmaNavargaNAnA pudgalonA samUhathI paNa huM svataMtra chuM. (24) baMdha, udaya, udIraNA, saMkramaNa, urtanA, apavartanA, upazama, kSayopazama, kSaya, nidhatta (nikAcanA pUrvenI karmadazA), nikAcanA vagere dravyakarmanI kriyAothI huM sAva ja nirALo chuM. (25) karmanI baMdhAdi kriyAnA phaLasvarUpe thatA bhavabhramaNa vagerethI paNa huM taddana svataMtra chuM. kema ke huM karyAtIta, karmabhinna, karmAtikrAnta, karmarahita, karmasaMparkazUnya, karmano aviSaya chuM. karmanI pele pAra mAruM astitva che. caitanyathI jhaLahaLatuM mAruM astitva che. temAM karmano bilakula paga-pesAro nathI. karma karmanA svarUpamAM che. huM mArAmAM chuM, mArA svarUpamAM chuM, mArA zuddha caitanyamaya svarUpamAM ja chuM. tethI ja dravyakarma, karmadharma, karmaavayava, karmakriyA, karmakriyAphaLa A pAMceyathI huM judo chuM.
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 585 dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (14/7)]. nA- bhAvakarma-taddhamadithI AtmA nyAro che ane (26) rAga-dveSa vagere bhAvakarmothI huM judo chuM. kAraNa ke huM to svabhAvathI ja vItarAga chuM. (27) rAgAdimAM kyAreka utkaTatA (AvirbhAva) hoya, kyAreka prasutA (= suSuptatA = tirobhAva) hoya, kyAreka tIvratA hoya, kyAreka maMdatA hoya, kyAreka niyaMtritapaNuM hoya, kyAreka niyaMtritapaNuM = maryAdA na hoya. rAgAdimAM rahelA AvA utkaTatA vagere guNadharmothI paNa huM taddana bhinna chuM. (28) rAganuM svarUpa AkuLatA che. vaiSanuM svarUpa vyAkuLatA che. rAgAdinA AvA AkuLatAdi svarUpathI huM to sAva nokho ane anokho chuM. kema ke mAruM svarUpa to nirAkuLa-nirvAkuLa che. (29) bhogasukhAdi pravRtti vakhate rAgajanya AvegakriyA hoya che. verano badalo levo vagere pravRtti vakhate kaeNSajanya Aveza kriyA hoya che. rAgAdinI A AvegAdi kriyAothI paNa huM sarvathA judo chuM. kema ke huM AvegazUnya, vItarAga, nirvikAra AtmA chuM, AvezazUnya niSkaSAya AtmA chuM. (30) rAgAdi bhAvakarmanI AvegAdi kriyAnA phaLasvarUpe jIva nigoda vageremAM jAya che tathA veSAdinI Aveza Adi kriyAnA phaLasvarUpe jIva narakAdimAM jAya che. paraMtu huM to rAgAdinI kriyAnA A phaLasvarUpe maLatA nigodAdigamanAdithI paNa sAva bhinna chuM. kema ke huM to videha = deharahita chuM. dhyA rAgAdi bhAvakarma, bhAvakarmanA guNadharma, bhAvakarmanuM svarUpa, bhAvakarmajanya kriyA vagere pAMceyathI huM anAdi kALathI sAva ja nirALo chuM, visadaza ja chuM.' je mArgaNAsthAna, jIvasthAna, guNasthAnakAdithI AtmA nirALo che te ja rIte sUkSma tAttvika bhedavijJAnane sAdhavA adhyAtma upaniSad, dvAtrizikA prakaraNa, samayasAra vagere graMthomAM batAvelI paddhati mujaba sAdhake nIce pramANe vicAraNA karavI ke : (31) "gati-Indriya-kAyayoga-veda-kaSAya vagere 14 mArgaNAsthAnothI huM sarvadA judo che. to (32) sUkSma-bAbara ekendriya, vikalendriya vagere 14 jIvasthAnothI paNa huM aLago ja chuM. (33) mithyAtva, sAsvAdana, mizra vagere 14 guNasthAnakathI huM sAva ja nirALo chuM. che (34) zreNinA asaMkhyayabhAgagata pradezanA samUha jeTalA sarva yogasthAnothI huM svataH ja sAva judo chuM. (zrIzivazarmasUrikRta karmaprakRtimAM navamI gAthAmAM yogasthAnanuM nirUpaNa maLe che.) (35) karmabaMdhanA asaMkhya lokAkAzapramANa adhyavasAyasthAnothI huM tadana alAyado ja chuM. (36) karmanA asaMkhya lokAkAzapramANa udayasthAnothI paNa huM svayameva sAva ja nyAro chuM. (37) karmanA sthitibaMdhanA tamAma sthAnothI huM rahita chuM. (eka samaye eka sAthe jeTalI karmasthitino baMdha thAya te sthitibaMdhasthAna kahevAya. karmanI jaghanya sthitithI zarU karIne utkRSTasthiti sudhI jeTalA samayo hoya teTalA pramANamAM sthitisthAno hoya che. juo - karmaprakRti gAthA 68-69) (38) mArA maulika nirlepa svabhAvanA lIdhe karmanA anubhAgabaMdhanA anaMtAnaMta sthAnothI paNa huM tadana anya chuM. (eka adhyavasAya vaDe grahaNa karelA karmaparamANuonA rasaspardhaka samudAyano pariNAma eTale karmanA anubhAgabaMdhasthAna. juo - karmaprakRti-31 mI gAthA) (39) saMkSizyamAna jIvanA saMklezasthAnothI paNa huM tadana bhinna chuM. (karmaprakRti-69)
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 586 [ adhyAtma anuyoga sahita (40) vizudhyamAna jIvanA tamAma vizuddhisthAnothI paNa huM svAbhAvikapaNe sAva ja anokho chuM. (saMklezasthAno jeTalA vizuddhisthAno hoya che. karmaprakRtimAM 70 mI gAthAmAM tene varNavela che.) (41) sAmAyika, chedopasthApanIya vagere saMyamanI labdhinA sthAnothI paNa sarvathA vibhakta chuM. (42) kRSNa, nIla vagere cha vezyAonA tamAma sthAno vagerethI paNa huM atyaMta vibhinna chuM. kema ke huM to kevaLa zuddha caitanyanA akhaMDa piMDa svarUpa ja chuM' - A rIte bhedajJAnanI vibhAvanA karavI. che nijaravarUpanA anusaMdhAnathI bhedajJAnane Teko ApIe che tathA "zuddha Atmadravya ja huM chuM. nirupAdhika vizuddha evA anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta svarUparamaNatArUpa-svarUpasthiratArUpa cAritra, anaMta AnaMda vagere mArA guNo che. zuddha caitanyamaya asaMkhya Atmapradeza skaMdhathI huM abhinna chuM. akhaMDa AtmaramaNatAdi kriyAthI huM abhinna chuM. anaMta advitIya anupAdhika pUrNa paramAnaMdano ekAkAra ekarasamaya akhaMDa aparokSa atIndriya anubhava-bhogavaTo e ja mArI svAtmaramaNatAdi kriyAnuM phaLa che. te phaLathI paNa huM apRthaabhinna chuM. paraspara avibhakta 2mAM ane atyaMta zuddha evA svadravya-guNa-paryAyothI huM ekarUpe-ekAkArarUpe vaNAyelo che. tenAthI huM abhinna TA -apRthapha chuM. A rIte zuddha Atmadravya, AtmaguNadharma, AtmapradezasamUha, AtmadravyakiyA, AtmakriyAphaLa - A pAMceyathI huM abhinna chuM." A pramANe AtmArthI sAdhake potAnA ArTa aMtaHkaraNamAMthI pragaTelI ( svaprajJA vaDe satata sarvatra daDhapaNe nijasvarUpanuM anusaMdhAna paNa sUkSma ane tAttvika evA bhedavijJAnanA ,, TekA mATe karavuM joIe. tenAthI ja te bhedavijJAna paripakva bane. tyAra pachI te paripakva bhedavijJAna, A zaMkaranA trIjA netranI jema, kAmadevane atyaMta jhaDapathI nirbhayapaNe bALI nAMkhe. samakitaprApaka pAMca ladhio che :- AvA sUkSma, tAttvika, paripakva bhedajJAnanI sthAyI pariNati kyAre pragaTe ? zimo :- sUkSma, tAttvika, paripakva, lokottara mahimAvaMta, ajoDa, apUrva bhedavijJAnanI jIvaMta che sthAyI pariNati to kaSAyAdino kSayopazama thayA pachI ja maLe che. arthAt anaMtAnubaMdhI krodhAdi ane gADhamithyAtva - A pAMceyano dharakhama ghaTADo thavAthI AtmAmAM kSayopazamalabdhi vagere pragaTa thAya pachI ja pUrvokta (pR.582) pAMceya phaLane denArI uparokta bhedavijJAnanI jIvaMta sthAyI pariNati maLe. pro.:- AvI kSayopazamalabdhi vagere kyAre maLe ? tathA pakSapAtapUrvaka viSayavAsanAno Avega vagere pUrvokta (pRSTha-579) pAMca malina paryAyo kyAre TaLe ? che (1) sacopazamaladhinI oLakha che pAtara - jyAre (1) zAstrAbhyAsAdinA mAdhyame paripUrNa vItarAga, anaMtazaktisaMpanna, zAzvata zAMtarasa svarUpa, sahajAnaMdamaya, nistaraMga, jJAnasvabhAvI evA nija AtmadravyanuM mAhAbhya aMtaHkaraNamAM vasI jAya, cotarapha vyApta thaI jAya, (2) parama niSkaSAya ane parama nirvikArI evA nija cetanadravyane paripUrNapaNe pragaTa karavAno atyaMta utsAha-ullAsa-umaMga uchaLe, (3) aparokSa svAnubhUti mATenI tAttvika bhAvanA-sabhAvanA-jhaMkhanA pragaTe, (4) kuTuMba, kAyA, Indriya vagerenI pravRttimAM atyaMta udAsInatA svarasathI sahajapaNe pravarte ane (5) sarvatra sarvadA potAnA zuddha caitanyasvarUpanuM zraddhAdisvarUpe
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-5yAyano rAsa + Tabo (16/7)] 587 anusaMdhAna Take tyAre upara jaNAvela pakSapAtapUrvaka-upAdeyabuddhipUrvaka viSayavAsanAno Avega vagere pAMceya malina paryAyo svayameva kharI paDe che, pAchA phare che. tyAre mithyAtvamohanIya ane anaMtAnubaMdhI cAra kaSAya - A pAMceyanA sAnubaMdha kSayopazamano prAraMbha thAya che. AvI "kSayopazama labdhi" tyAre pragaTe che. tyAre sattAmAM rahelA karmonA rasaspardhakonI pratisamaya anaMtaguNa hIna udIraNA thAya che. tenA kAraNe jJAnAvaraNAdi azubha karmono rasa ghaTe che, tUTe che. tenA prabhAve tattvavicAraNA thAya tevo jJAnAvaraNIyAdi karmano kSayopazama thAya che. A rIte sAdhaka kaSAya-mithyAtvane maMda kare che. mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI cAra kaSAya - A pAMceyanI tAkAta sAva bhAMgI paDe che. (2) prazataladhinA prabhAvane pichANIe . kSayopazamalabdhi pragaTa thayA pachI ja "prazastalabdhi' pragaTe che. tenuM bIjuM nAma "vizuddhilabdhi che. tenA prabhAvathI sAdhaka bhagavAnamAM saMklezanI hAni thAya che. vizuddhi vadhe che. zAtAvedanIyAdi puNyanA baMdhamAM nimitta bananArA zubha pariNAmo sAnubaMdha bane che. saMsAra pratye sAcA arthamAM vairAgya pragaTe rasa che. AtmatattvavicAra, Atmaruci vagere prApta thAya che. tenA baLathI sAdhakanuM aMtaHkaraNa (1) pavitra, , (2) prazAMta, (3) prajJApanIya (= bIjA dvArA sAcI samajaNa meLavavA mATe samartha), (4) prazasta . lezyAvALuM, (5) Rju = saraLa, (6) Adra, (7) antarmukha, (8) maitrI vagere bhAvothI paripUrNa, CH (9) saMtoSa-pairya-gAMbhIryAdi guNothI yukta, (10) guNonI oLakha-parakha karanAruM, (11) tAraka tattva pratye bahumAna bhAvathI chalakAtuM, (12) bhadrapariNAmI, (13) vinamra, (14) virakta ane (15) e vimala bane che. kSayopazamalabdhi pachI ja AvanArA prazasta bhAvone tAttvika samajavA. kSayopazamalabdhi ta. vinA, kaSAyanA hRAsa vinA, bAhya nimittane AzrayIne AvatA zubha evA paNa bhAvo paramArthathI che AtmahitakArI nathI hotA. kema ke tIvra kaSAyavALA jIva pAse pariNAmavizuddhi ja hotI nathI. A tya vAta khAsa khyAlamAM rAkhavI. "pariNAmavizuddhi maMdakaSAyavALA jIvanI pAse hoya che... -A pramANe che zrI vIrabhadrasUrijIe ArAdhanApatAkAmAM je jaNAvela che, te vAtanuM ahIM anusaMdhAna karavuM. kaSAya karavAnI pAtratA prabaLa hoya, tyAM sudhI nizcayanayano bodha zuSkajJAnasvarUpe pariName che. tathA potAnA nirmala AtmasvarUpane pragaTa karavAnI ruci-pyAsa-taDapana na hoya tyAM sudhI ugra tapazcaryA vagere karanAra jIva prAyaH kriyAjaDa bane che. tethI mumukSue kSayopazamalabdhi ane prazastalabdhi meLavavA prayatna karavo. # (3) dezanA zravaNalabdhinI phalazruti 8 prazastalabdhi' pachI virakta, prazAMta, gaMbhIra, gItArtha evA gurudevano pUrvokta (15/1/1) avaMcakayogathI je samAgama thAya, te tAttvika "zubhaguruyoga' samajavo. ("jaya viyarAya' sUtramAM "suhagurujogozabdathI A abhipreta che - tema samajavuM.) tevo sadgurusamAgama thatAM gurunA AtmajJAnagarbhita evA vairAgyAdi guNanI tAttvika oLakha ane parakha thavAnA kAraNe guru pratye samarpaNa-zaraNAgati -zraddhA vagere bhAvo sAdhakanA aMtaramAM jhaLahaLe che. vaktA aMtaHkaraNanA kendramAMthI bole tathA zrotA guruvANIne (upalaka manathI nahi paNa) aMtarathI jhIle. A rIte vaktA-zrotAnA milanathI prItiyoga janme che. tenA baLathI guruvANIne pariNAvavAnI yogyatA sAdhakamAM pragaTe che, jhaDapathI vikase che. A ja
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 588 [ adhyAtma anuyoga sahita dezanAzravaNalabdhi' kahevAya che. (dazapUrvadharane parapratibodhakAraka je dezanAlabdhi pragaTa thAya che, te ahIM abhipreta nathI.) tenAthI yathArthapaNe AtmAdi tattvanA upadezane grahaNa karavAnI, dhAraNa karavAnI, tattvopadezanA tAtparyanuM saMzodhana-tapAsa karavAnI kSamatA-zakti sAdhaka AtmAmAM pragaTa thAya che. eka bAju AvI dezanAzravaNalabdhino AtmArthIne lAbha thayelo hoya che to bIjI bAju te AtmArthImAM Atmatattvano adveSa pariNAma, AtmatattvanI jijJAsA, AtmasvarUpane sAMbhaLavAnI IcchA pragaTela hoya che. pUrvabhavanA yogasaMskAra vagerenuM baLa sAdhaka pAse hoya che. tathA gItArtha gurudevanA zrImukhe AtmatattvazravaNano lAbha maLela hoya che. temaja gurudevanI vANI ane jinavANI paNa zuddha Atmatattvano prakAza pAtharanArI hoya che. tethI tevA saMyogamAM evA AtmArthI mumukSune guruvANI ane jinavANI atyaMta gamI jAya che. tevI guruvANI vagere pratye ane guruvANIviSayabhUta Atmatattva pratye sAdhakanA aMtaHkaraNamAM jhaLahaLatI zraddhA vagere paNa pragaTe che. tenA baLathI paramArthathI tattvano bodha thAya che. kAraNa ke AvazyakaniryuktimAM jaNAvela che ke "jema jema tattvanI ruci (zraddhA) thatI jAya, tema tema tattvano bodha 2. thAya." sAdhakano himavRSTitulya te tattvabodha bhavavanane bALavAnuM tathA tattvajijJAsAne ThAravAnuM kAma kare che. (4) prayogalabdhino pAvana prabhAva ja tyAra bAda AtmArthI sAdhakanA aMtaramAM prayogalabdhi pAMgare che. nijasvarUpaprAptinI prabaLa pyAsathI ( sva tarapha satata DhaLavAno-vaLavAno praNidhAnapUrvaka prAmANika prayAsa = prayogalabdhi. yogazAstramAM A - prayogalabdhine sUcavatA zabdo A pramANe maLe che ke "saddagurunA upadezane pAmIne AtmAnA abhyAsamAM e (nirIkSaNa-parIkSaNa-saMzodhanAdimAM), AtmasvabhAvamAM rahevAnA abhyAsamAM, adhyAtmamAM rati-ruci keLavavI." - A prayogalabdhinuM bIjuM nAma "prAyogyalabdhi paNa che. tenA prabhAve sAdhakanA azubha karmono rasa (Power) che atyanta ghaTato jAya che. tenA AtmAmAM pApakarmono mAtra be ThANIyo rasa bAkI rahe che. cAra ThANIyo rA ane traNa ThANIyo rasa to palAyana thaI jAya che. te jIvanI karmasattAnI sthiti kSaya pAmatI-pAmatI antaHkoTAkoTi sAgaropama jeTalI bAkI rahe che. tathA te sAdhaka navA karmane tenAthI adhika sthitivALA bAMdhato nathI. narakAyuSya vagere keTalIka pApaprakRtio tyAre baMdhAtI nathI. guru bhagavaMtanA upadeza vagere dvArA anaMta AnaMdamaya, anaMta zaktimaya, anaMta jJAnAdimaya potAnA zuddha AtmAno parokSa bodha meLavIne potAnA tevA zuddhAtmAne jhaDapathI pragaTa karavAno bhAva-Azaya-pariNAma-saMkalpa vagere sAdhakamAM utpanna thAya che. tethI sAdhaka guruvANI dvArA jANela zuddha AtmasvarUpanI vAraMvAra (1) vicAraNA, (2) vinizcaya, (3) zraddhA, (4) ruci, (5) prIti, (6) bhakti = upAsanA, (7) praNidhAna, (8) dhAraNA, (9) dhyAnaprakriyA vageremAM prakRSTa udyama kare che. paraMtu tevI vicAraNA, vinizcaya, zraddhA vagere Asannabhavya AtmAmAM ja pariName che. jo te sAdhaka abhavya ke acaramAvartI dUrabhavya vagere hoya to tenAmAM tevuM pariNamana thatuM nathI. te tyAM aTakI jAya che ke pAcho vaLe che. jyAre Asannabhavya AtmAne tevA pariNamana pachI dhIraja ane zAMtipUrvaka "huM deha-Indriya-mana vagerethI bhinna Atmatattva chuM - Avo aMdaramAM ahesAsa thavAthI te svarUpe potAnA ja AtmatattvamAM teno upayoga svarasathI sahajapaNe lIna bane che. A rIte sUkSma, tAttvika ane paripakva bhedavijJAna e vizuddhapariNatisvarUpa bane che. atIndriya, aparokSa evuM potAnuM zuddha caitanya AMzika rIte prabaLapaNe pragaTe
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (16/7)]. 589 che. "dIvAnI jyota jema prakAzamaya hoya che, tema sAdhakanI kriyA jJAnamaya hoya che, caitanyarasathI vaNAyelI hoya che' - A mujaba jJAnasAramAM je jaNAvela che, teno AMzika paNa tAttvika zubhAraMbha ahIMthI ja thAya che - tema jANavuM. AgaLanI dazAmAM teno vikAsa thato jAya che. dhyAnAdi kriyA caitanyamaya thavAnA lIdhe dhyAnAdi samApta thayA pachI paNa te potAnA zuddha caitanyasvarUpanuM anusaMdhAna manathI nathI ja mUkatA, bhale ne kAyAthI bIjA prayojanamAM te pravartatA paNa hoya. AvI baLavAna prayogalabdhinA prabhAvathI potAnA dravya-guNa-paryAyo atyaMta jhaDapathI ane sAnubaMdhapaNe zuddhasvarUpe pariNamatA jAya che. mAtra nijazuddhasavarUpane jANIe-mANIe zrIsakalacandra upAdhyAyajIe dhyAnadIpikAmAM jaNAvela che ke "potAnA zuddha svarUpane jANavuM. e sivAya bIjuM kaMI paNa potAnI aMdara na karAya. paraMtu prayojanavaza bIjuM kaMI vANIthI ke kAyAthI sAdhaka kare to paNa temAM AdarabhAve te bhaLe nahi." A vacananA tAtparyArthIne ahIM caritArtha = kRtArtha thavAno avasara maLe che - ema jANavuM. te rIte mokSamArge AgaLa vadhatAM Atmazuddhi vizeSa prakAre thatAM adhyAtmasAranA zlokano viSaya avasarane prApta kare che. tyAM jaNAvela che ke "puNyazUnya, pAparahita, 2A vikalpAtIta = vikalpa vagaranuM ane paramArthathI vikalpano aviSaya, nitya, zuddha evA AtmatattvanuM yA sadA dhyAna dharavuM joIe. A zuddhanayanI sthiti = vyavasthA che.' A rIte zuddhanayanI maryAdAmAM rahIne sAdhaka zuddha Atmatattvane dhyAve che, saMbhALe che, saMbhAre che, sAMbhare che. temAM ja niraMtara rucipravAhane (tI vALe che, DhALe che. tathA "manane jaDanA rAgAdithI mukta kare che. jIvo pratyenA krodhAdithI manane te dUSita karato nathI. manane AtmAmAM vizrAnta karato sAdhaka sarva kriyAomAM nirlepa thAya che' - A che. yogazAstranA vacana mujaba potAnI bhUmikAne yogya vyAvahArika vagere kriyAo karavA chatAM temAM te te asaMgapaNAne samyak prakAre meLave che. tathA zAstrajJAna vaDe nija zuddhAtmatattvanI zraddhAne puSTa karIne che? atyaMta kaThaNa-karkaza-gUDha evI rAgAdinI graMthine atyaMta pocI kare che, jhaDapathI bhedavA yogya kare che. yo (5) karaNaladhimAM praveza ja tyAra bAda sAdhaka bhagavAnamAM pAMcamI "karaNalabdhi' jhaDapathI pragaTa thAya che. tenuM bIjuM nAma upazamalabdhi" tathA "utkRSTa yogalabdhi che. tenA prabhAvathI (A) mithyAtva mohanIya karmane AtmattikapaNe upazamAvavAnI zakti AtmAmAM pragaTa thAya che. (B) pratisamaya anantaguNa vRddhivALI AtmapariNAmanI vizuddhi utpanna thAya che. (C) sAtA vedanIya, uccagotra vagere parAvartamAna zubha karmaprakRtio ja baMdhAya che. asAtA vedanIya, nIcagotra Adi azubha prakRti tyAre baMdhAtI nathI. (D) zubha karmaprakRtino rasa anantaguNa vRddhine pAme che. (E) baMdhAtI zubha karmaprakRtino be ThANIyo rasa cheka cAra ThANIyA rasa sudhI vadhe che. (F) temaja azubha karmaprakRtiono cAra ThANIyo rasa cheka be ThANIyA rasa sudhI ghaTe che. (9) atyanta prazasta pravardhamAna lezyA-adhyavasAyasthAnAdinA lIdhe tyAre AyuSya karma baMdhAtuM nathI. AyuSyakarma to vadhu paDatI caDha-utaravALA adhyavasAya na hoya tyAre ja bAMdhI zakAya. tethI tyAre AyuSya karma sivAyanI sAta mUla karmaprakRtio baMdhAya. paraMtu te aMtaHkoTAkoTisthiti vALI ja baMdhAya. tenAthI vadhu dIrghasthitivALI karmaprakRtine tyAre te sAdhaka na bAMdhe. (H) tathA je azubha karma yuvabaMdhI vagere svarUpa hovAnA kAraNe bAMdhavA ja paDe to paNa tyAre te sAdhaka te azubha karmane pratisamaya palyopamanA saMkhyAta bhAga jeTalA *
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 590 [ adhyAtma anuyoga sahita pramANamAM ghaTADato-ghaTADato bAMdhe. arthAt prathama samaye je azubha karma jeTalI sthitivALuM bAMdhe tenA karatAM palyopamanA saMkhyAtamA bhAga pramANa nyUna sthitivALuM bIjA samaye bAMdhe. trIjA samaye tenA karatAM paNa palyopamanA saMkhyAta bhAga ochI sthitivALuM te azubha karma bAMdhe. A rIte baMdhAtA azubha karmanI sthiti pratisamaya palyopamano saMkhyAtamo bhAga ghaTatI jAya che. zivazarmasUriSkRta karmaprakRtimAM (kammapayaDImAM) A viSaya spaSTapaNe jaNAvela che. karmanI sAme sAdhaka bhagavAnanuM potAnuM AtmabaLa vadhatAM-vadhatAM A rIte ahIM kramazaH mitrA-tArA-balA-dIprA nAmanI cAreya yogadRSTio parama prakarSane pAme che. karaNalabdhino jabbara camatkAra tethI karaNalabdhinA sAmarthyathI naizcayika antarmuhUrvakAlIna carama yathApravRttakaraNa, apUrvakaraNa vagere pragaTa thAya tyAre samyagdarzana utpanna thavA mATe samyak prakAre utsAhita thAya che, taiyAra thAya che. 'karaNa' zabda dvArA ahIM atyaMta vizuddha ane viziSTa adhyavasAyane samajavo. te atyaMta dRDha hoya che. tethI te zubha dhyAnanI bhUmikAsvarUpa hoya che. upayogamAMthI rAgAdine, rAgAdiadhyAsane chUTo pADavAmAM te adhyavasAya kuzaLa ane tatpara hoya che. atIndriya, parama zAMta, zAzvata ane zuddha evA nija pai| caitanyasvabhAvane te adhyavasAya vaDe sAdhaka pakaDe che. A rIte vardhamAna evI (1) kSayopazamalabdhi, (2) prazastalabdhi, (3) dezanAzravaNalabdhi, (4) prayogalabdhi ane (5) karaNalabdhi - A pAMcanA prabhAvathI sAdhaka rAgAdinI graMthine bhede che. tyAra bAda aparokSa ane nirvikalpa evI svAnubhUtithI vaNAyela - naiRRyika bhAvasamyagdarzanane sAdhaka meLave che. te vakhate sAdhakane anAkAra nahi paNa sAkAra upayoga vartato hoya che. pUrve gItArtha guru bhagavaMtanA satsaMga vagerenI sahAyathI naya-nikSepa-pramANa dvArA sAmAnyarUpe . parokSasvarUpe jANelA AtmasvarUpanI zraddhA-ruci karavA vaDe je pradhAna dravyasamyaktva utpanna thayeluM hatuM, te ja have karaNalabdhinA sAmarthyathI thayela graMthibhedanA prabhAvanA lIdhe bhAvasamyaktva svarUpe pariName che. te A rIte samajavuM - sAdhuveza dIkSA lIdhA pachI paNa haLukarmI AtmArthI sAdhaka to nija AtmAnA maiM zuddha svarUpano ja UhApoha kare che, UMDI vicAraNA-mImAMsA kare che. sarvatra zuddha AtmasvarUpanI ruci -prIti tenA aMtaHkaraNamAM chavAyelI hoya che. vimala Atmatattvane ja te avAra-navAra bhaje che. A rIte tenI te bhakti kare che. zuddha cetanasvarUpanuM ja saMvedana karavAnI abhilASA-lAgaNI-laganI-vibhAvanA vadhatI jAya che. enI mati paNa zuddha caitanyasvarUpanA mAhAtmyathI raMgAI jAya che. khAtA-pItA-uThatA -besatA satata smaraNamAM nirmaLa AtmasvarUpa ja vaNAyeluM rahe che. satata sarvatra vizuddha cetanatattva ja najarAyA kare che. vAraMvAra zuddha AtmAne pragaTa thavAnI te vinavaNI kare che. svapramAM paNa zuddha Atmadravya pragaTa thavAnA bhaNakArA tenA aMtaHkaraNamAM vAge che. uThavAveMta parama zAMtarasamaya nirvikAra zuddha caitanyanA akhaMDapiMDasvarUpe potAnI jAtanI tene svataH sahajataH pratIti thAya che. AvA aneka aMtaraMga cAlakabaLothI garbhita prastuta pAMca labdhinA mAdhyame sAdhaka graMthibheda kare che. tenA prabhAvathI zabdaagocara, manathI agamya, tarkano aviSaya, kevala svAnubhavagamya, nija nirmaLa AtmasvarUpano sAkSAtkAra te sAdhaka kare che. A ja naiRRyika bhAvasamakita che. pUrvakAlIna pradhAna dravyasamyaktva A rIte graMthibhedauttarakAlIna naiRRyika bhAvasamyagdarzana svarUpe pariNamI jAya che. tenA lIdhe mokSa khUba ja najIka AvI jAya che. A aMge samyaktvasaRtikAmAM jaNAvela che ke 'samyagdarzana zuddha hoya to mokSa to hAthanI hatheLImAM =
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa +Tabo (16/7)] 591 AvI jAya." AvuM atyaMta vizuddha naiRRyika bhAva samyagdarzana maLe tyAre sarva guNonI AMzika anubhUti sAdhakane thAya che. A paNa prastuta bhAva samakitanuM ja eka svarUpa che. te samyagdarzana zAMtarasamaya hoya che. tevA atyaMta nirmaLa samyagdarzananA amogha sAmarthyathI sAdhu bhagavaMtanA pUrvakAlIna vyAvahArika zrutAdi jJAna ane cAritra tAtkAlika samyakmaNe pariName che. "samyagdarzananI zuddhithI sAdhu zuddha cAritrane meLave che - Ama dharmaratnaprakaraNamAM zrI zAMtisUrijIe jaNAvela che. A vAtanuM ahIM anusaMdhAna karavuM. sparzajJAnanI upalabdhi haS A avasthAmAM potAnA ke paramAtmAnA zuddha Atmadravya-guNa-paryAyanA UMDA UhApohathI, anusaMdhAnathI AtmAdi tattvanI upalabdhisvarUpa sparzajJAna pragaTa thAya che. te vinA vilaMbe svasAdhya phaLane Ape che. zrIharibhadrasUrijIe SoDazakamAM jaNAvela che ke "AtmA vagere vastunA mULabhUta svarUpanI upalabdhi e sparzajJAna che. A sparzajJAna tAtkAlika phaLane denAra che." tenuM ahIM anusaMdhAna karavuM. A ja vAtane bIjA zabdomAM jaNAvavI hoya to ema kahI zakAya ke niraMtara dhyeyaguNamaya thavAthI sAdhakamAM prastuta sparzajJAna pragaTe che. A aMge kAtrizikA prakaraNamAM jaNAvela che ke "jema tAMbAmAM saMpUrNapaNe . anuvedhathI thato siddharasano sparza tAtkAlika potAnA phaLane Ape che (arthAt tAtkAlika tAMbAne suvarNa zA banAve che), tema tanmayabhAvathI = dhyeyaguNamayatAthI thatuM sparzajJAna tAtkAlika potAnA phaLane ApanAra tarIke mAnya che.' arthAt A sparzajJAna AtmAne dhyeyasvarUpa = paramAtmasvarUpa banAve che. yogazAstramAM ( zrI hemacaMdrasUrijIe jaNAvela che ke "jema siddharasanA sparzathI lokhaMDa suvarNapaNAne pAme che, tema AtmadhyAnathI AtmA paramAtmapaNAne pAme che." AnuM ahIM anusaMdhAna karavuM. arthAt graMthibheda pachI e AtmasparzI jJAnathI sAdhaka potAnA siddhapaNAnI spaSTarUpe AMzika anubhUti kare che. TA samakita-sparzajJAna-samatA pachI dharmadezanA rAja zuddha AtmatattvanA parizIlana ane sparzajJAna - A bannenA baLathI (1) sadA sannihita kAyA, ghI Indriya, mana, karma, kaSAya vageremAM sAdhakane pUrve thatI mamatA (= mArApaNAnI buddhi) ravAnA thAya che. e tathA (2) pratikULa vyaktino ke pratikULa vastuno saMyoga ane anukULa vyaktino ke anukULa vastuno viyoga thatAM pUrve thatI viSamatA paNa ravAnA thAya che. A rIte mamatA-viSamatAno nAza thatAM tAttvika samatA pragaTe che. prastutamAM adhyAtmopaniSatuno zloka vicAravo. tyAM jaNAvela che ke "zuddha Atmatattvane prakRSTa rIte anukULa bane tevA prakAranA UMDA vicAra-vimarzo "sparza' nAmanA saMvedanane lAve che. AtmasparzI evA jJAnane lAvatA te vimarzo anAtmabuddhine dUra kare che, tyAre bAkI rahelI samatA vilase che. (1) dehAdimAM Atmabuddhi, (2) kaSAya vageremAM mArApaNAnI buddhi = mamatA, (3) aniSTa saMyogAdimAM thato khaLabhaLATa = viSamatA..... A anAtmabuddhinA ja judA-judA namUnA che. te jAya to ja tAttvika samatA Ave. to ja sAcuM AtmakalyANa sadhAya. pachI dharmadezanA dvArA paropakAra thAya te zobhe. "je rIte sAdhu garIbane dharma kahe, te rIte zrImaMtane kahe. tathA je rIte sAdhu zrImaMtane dharma kahe, te rIte garIbane kahe - A AcArAMgasUtranI sUkti paNa uparokta samatAdhArI nirmaLaAzayadhArI yogIne AzrayIne saphaLa thAya che. matalaba ke samakita, sparzajJAna = nijasiddhasvarUpasaMvedana, samatA pachI ja thatI saddharmadezanA zobhe. aMdaramAM nirmaLatA AvelI hoya to nirmaLabhAve upadeza-anuzAsana kare te vyAjabI gaNAya. paNa svakalyANa sAdhyA vinA thatI dharmadezanA tIrthakaramAnya nathI.
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ adhyAtma anuyoga sahita * graMthibheda vinA karAtI dharmakathA e akathA graMthibheda pachI pragaTanArA samyagdarzana + AtmasparzI jJAnanA sahaja samatAmaya parama caitanya prakAzane je mANanArA hoya ane chedasUtranA arthanA je jJAtA hoya tevA nispRha nirgandha mahAtmAone dharmadezanA karavAno utsargathI adhikAra che. graMthibhedane karyA vinA sAdhuvezadhArI jo dharmakathA kare to te akathA ja che. tethI ja dazavaikAlikaniryuktimAM jaNAvela che ke 'sAdhu vezadhArI hoya ke gRhastha hoya, paraMtu jo te mithyAtvano anubhava karato hoya to te ajJAnI ja che. tevA ajJAnI dharmakathAne kare che, te akathA ja che - AvuM AgamamAM darzAvela che.' matalaba ke chedasUtrAdino abhyAsa karavA dvArA pUrvokta paragItArthatAne dhAraNa karavA chatAM graMthibhedajanya samakita na hovAthI pUrvokta svagItArthatAne na dharAvanAra sAdhune dharmadezanA karavAno autsargika adhikAra nathI. Ama ahIM phalita thAya che. zaMkA :- jo mithyAtvI kathA kare te akathA ja hoya to upadezakane dharmakathAnimitte ekAnte karmanirjarAsvarUpa dharma thAya' A mujaba zAstramAM jaNAvelI vAta kaI rIte saMgata thAya ? samyagdarzanI gItArtha mahAtmA ja dharmadezanAnA adhikArI / samAdhAna :- bhAgyazALI ! (1) dharmakathAne kahenArAne ekAMte nirjarA thAya' O] mahAnizIthasUtramAM je jaNAvela che tathA (2) 'dharmakathA karanArane avazya dharma thAya che' tattvArthasUtrakArikAmAM je jaNAvela che, te banne kathana paNa aizcayika samyagdarzananA lIdhe pUrvokta (juopRSTha 560) svagItArthatAne ane chedasUtrAbhyAsanA kAraNe pUrvokta (pRSTha-560) paragItArthatAne dhAraNa karanArA evA sva-paraubhaya gItArtha nispRha pravacanakAra vize ja lAgu paDe che - tema samajavuM. 24 A pramANe A pramANe A vAta yogya ja che. bAkI tamAma pravacanakArane jo karmanirjarAsvarUpa dharmanI prApti thatI hoya to upadezamAlAnI, mahAnizIthasUtranI bRhatkalpabhASyanI nimnokta vAta kaI rIte saMgata thAya? (1) upadezamAlAmAM kahela che ke naTa (ane naTa jevA mAyAvI-svArthI dharmakathI paNa) vairAgyakathAne kahe che. tenAthI ghaNA loko vairAgI thAya che. paraMtu te rIte vairAgyakathAne karIne te lucco mAchalAnI jALa OM laIne (bhoLA zrotAsvarUpa mAchalAne pakaDavA mATe samudranA) pANImAM utare che.' (2) mahAnizIthasUtramAM jaNAvela che ke 'sAvadya-nivadya vANI vacceno taphAvata jene khabara nathI, tene bolavAno paNa adhikAra nathI. to dharmadezanA karavAno adhikAra tene kaI rIte saMbhave ?' (3) bRhatkalpabhASyamAM darzAvela che ke 'prakalpamunie nizIthAdichedasUtranA jJAtA sAdhue jinezvarakathita dharma kahevo joIe.' tethI A traNa kathano ane pUrvokta dazavaikAlika niryukti gAthA A cAra vacanone lakSamAM letAM nakkI thAya che ke svArthazUnya naiRRyikasamyagdarzanI sva-paraubhaya gItArtha sAdhu bhagavaMtane ja dharmadezanAno autsargika adhikAra che. tathA te paNa 'huM vyAkhyAna ApuM chuM AvA bhArathI nahi paraMtu 'kalyANamitra thaI tattvavicAraNA karuM chuM - AvA bhAvathI ja. temaja graMthibhedanI pUrve upadeza Apavo ja paDe tevI paristhiti karmodayavaza sarjAya to zrotAomAM vAda-vivAdarasa TaLe, saMyamI pratye pramoda-bhaktibhAva niSpakSapaNe jAge, vairAgya-upazama-AtmasvabhAvaruci vagere pragaTe tevo upadeza Ape. tathA dharmopadezaka sAdhue sauprathama granthibheda karavA mATe ja prayatna karavo. A atyaMta Avazyaka aMgata kartavya che - tema samajI graMthibheda mATe maMDI paDavuM joIe. yogasiddhinA cha hetuo yogabiMdumAM darzAvela che. (1) 592 = - - -
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-yAyano rAsa + Tabo (14/7)] 593 utsAha = varSollAsa, (2) nizcaya = kartavyamAM ekAgra pariNAma, (3) vairya, (4) saMtoSa = AtmaramaNatA, (5) tattvadarzana ane (6) lokasaMparkano tyAga. A che kAraNone graMthibhedasvarUpa ke samyagdarzanasvarUpa yoganI siddhi mATe dharmadezaka sAdhue apanAvavA ja paDe. munijIvanamAM monanuM mahatva vadhu ja paraMtu dharmopadezake paNa aMtaramAM to samajI ja levuM joIe ke munijIvanamAM potAnA mATe to dharmadezanA karatAM paNa maunanuM mahattva ghaNuM vadhAre che. mana-vacana-kAyA A traNeya stare mauna thavAnuM che. (1) kAyika mauna eTale (a) kAyagupti, (b) dehasthiratA, (c) kAyotsarga, (d) zarIranI saMlInatA, (e) pAMceya IndriyonI saMlInatA vagere. (2) vAcika mauna eTale (A) vacanaguptinI tIkSNatA arthAt liMgavyatyaya-kArakavyatyaya-vacanavyatyaya -hInAkSara-adhikAkSara-padIna-ghoSahIna vagere bhASAsaMbaMdhI tamAma azuddhino parihAra karavAmAM pUrepUrI jAgarUkatA vagere svarUpa sUkSmatA, (B) karkaza vANIno tyAga, (C) kaDavI vANIno parihAra, (D) apathya A (zrotA pacAvI na zake tevI) vANInuM visarjana, (E) aparimita vANIno parityAga, (F) ahitakArI che bhASAne pariharavI, (G) sAvadya bhASA bolavAnuM baMdha karavuM, (H) adhikArabAhya bhASAno avaparAza, (I) anavasare - akALe zabdano aprayoga, (7) jhaghaDAne karAvanArA vacanone na uccAravA, () zAMta (d thayelA jhaghaDAne pharIthI UbhA kare tevA kathanane TALavuM, (L) Ihalokaviruddha bhASAno upayoga na karavo, (M) paralokaviruddha vANIne vosirAvavI, (N) ubhayalokaviruddha bhASAne bhaMDArI devI, (0) na joyelI A vAta jANe jAte joyela hoya tema na kahevI, (P) te ja rIte na sAMbhaLelI vAta na bolavI, (9) A vagara vicAryuM bakavATa na karavo, (R) jakAravALI bhASA choDavI, () bIjAne zaMkA pedA kare tevuM che vacana na bhAkhavuM, (T) zrotAne gerasamaja karAve tevuM kathana na karavuM, (0) zrotAne samajAya ja nahi co. tevI avyakta bhASA-garabaDavALI bhASAne tyAgavI, jI zAsanavilanA thAya tevuM na bhAkhavuM, () A bIjAnA marmasthAnonuM- gupta doSonuM prakAzana na karavuM, () sAcu-khoTuM doSAropaNa na karavuM, (4) apayazane janmAve tevI bhASA pragaTa na karavI, (2) pravacanasAroddhAra (gAthA-892)mAM jaNAvela krodha-mAna-mAyA lobha-hAsya-bhaya-rAga-dveSa-upaghAta-AkhyAyikA svarUpa daza kAraNothI janmelI mRSA vagere vANIne choDavI. (3) mAnasika mauna eTale (2) dhyAna, (b) nirvikalpadazA, c) potAnA caitanyasvarUpanuM anusaMdhAna, (4) samatA, (e) mananI saMlInatA, (f) kaSAyanI saMsInatA, (g) potAnA AtmAmAM lInatA vagere. prastuta traNeya prakAranA maunanI parAkASThA Ave tyAre chaThThA-sAtamA guNasthAnakanI sparzanA munijIvanamAM saMbhave che. jJAnasAramAM jaNAvela che ke "vANIno uccAra na karavA svarUpa mauna to ekendriyamAM paNa sulabha che. kharekhara to mana-vacana-kAyAnA yogonI pugalamAM pravRtti na thavI e ja uttama mauna che.' A trividha manogatinI samajaNa a. yogazAstramAM zrI hemacaMdrasUrijI mahArAje traNa prakAranI manogupti batAvelI che. te A mujaba samajavI :- "(1) saMkalpa-vikalpanI hAramALAthI vizeSarUpe mukta thayeluM (graMthibhedakAlIna) mana, (2) samatAmAM sArI rIte pratiSThita thayeluM (caturthaguNasthAnakAlIna) mana, (3) AtmAmAM ramaNatA karanAruM
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ adhyAtma anuyoga sahita (saptamaguNasthAnavartI) mana - A rIte traNa prakAre manogupti kahevAyelI che.' A traNeya prakAranI manogupti to saMyamanA prANabhUta che. saMyamane jIvaMta karanAra, dhabakatuM rAkhanAra tattva hoya to te che A manogupti. manogupti paripakva thatAM nijapa2mAtmatattvanI sAthe gupta maMtraNA karavAnI yogyatA atyaMta jhaDapathI khIlatI jAya che. sAdhaka bhagavAna paNa aMdaramAM khulatA jAya che. pAramArthika munipaNuM pragaTatuM jAya che. tAttvika munidazAne pragaTAvIe ka 594 tethI ja jhaDapathI tAttvika munipadane meLavavA jhaMkhatA saMyamIe '(1) zarIra, (2) Indriya, (3) mana, (4) kaSAyAdi vibhAva pariNAma, (5) sukha, (6) du:kha, (7) bhaviSyanI ciMtA, (8) bhUtakALanI smRti, (9) manamAM uThatI vividha kalpanAo, (10) AzA, (11) sva-52 vizenA abhiprAya, (12) saMkalpa, (13) vikalpa, (14) vicAra vagerethI huM atyaMta judo chuM, nirALo chuM - AvA bhedavijJAnane vAraMvAra ghUMTavuM. sUkSma, tAttvika bhedavijJAnanI tevI pariNati UbhI karavI. te pariNatine atyaMta paripakva banAvavI, dRDha karavI. tevI bhedavijJAnapariNatinA baLathI sAdhaka te zarIra, Indriya Adi 14 cIjothI aMdaramAMthI chUTo paDI jAya che. yapi bhedivajJAnathI zarIrAdi nAza nathI pAmatA dhyA paNa 'te badhAthI pote atyaMta judo che. te badhAthI potAnuM astitva svataMtra che' - tevuM sAdhaka spaSTapaNe maiM anubhave che. te mujaba sAdhaka mAtra mAnato nathI. paraMtu hakIkatamAM anubhave che. A rIte zarIra, Indriya vagerethI aMdaramAM chUTA paDIne, jema rastAmAM paDelI dhULane mANasa udAsInabhAve jue, tema zarIra vagerene sAdhaka aMdaramAM pragaTelI vivekadRSTithI spaSTapaNe udAsInabhAve-samabhAve mAtra jue che. A rIte zarIrAdine udAsInabhAva-maunabhAve nirakhIne potAnA zuddha AtmasvarUpamAM ramaNatA karavAmAM je lInatA-magnatA-sthiratA Ave te ja tAttvika mauna che, pAramArthika munipaNuM che. A pramANe zAsrakArone yo mAnya che. A ja abhiprAyathI uttarAdhyayanasUtramAM jaNAvela che ke 'sukhane ane duHkhane samabhAve joto [huM mauna = munipaNuM AcarIza.' muni banavA jhaMkhatA 'bhRgu' purohitanA uparokta kathanathI phalita thAya che ke munio sukha-duHkhamAM tanmaya-tadAkAra-tadrupa banIne sukha-du:khano bhogavaTo karatA nathI paNa tene mAtra samabhAve jue che, asaMga sAkSIbhAve nIrakhe che, potAnAthI bhinnasvarUpe nihALe che. * nija zuddhacaitanyasvabhAvamAM zuddhanayanA heturUpe TharIe tethI je kharekhara munidazAnA mAzUka hoya temaNe zarIra, Indriya vageremAM ke zarIrAdinI pravRttimAM anAdikAlIna avidyAthI utpanna thatI (1) tAdAtmyabuddhi (= 'huM zarIrAdi chuM' - AvI abhedabuddhi), (2) tanmayatA, (3) tadAkAratA ekAkAratA, (4) svAmitvapariNAma (= 'zarIrAdi mArA che' - AvI svAmitvabuddhi), (5) adhikAravRtti (= 'kaSAyAdi karavAno mAro hakka che' - AvI buddhi), (6) kartRtvano abhiprAya, (7) bhoktatvano Azaya (= 'huM kaSAya, sukha, du:kha vagerene bhogavuM chuM AvI bhotRtvabuddhi vagere tattvone dUra karavA joIe. zarIrAdimAM tAdAtmyabuddhi vagerene choDIne (A) 'huM anaMtAnaMdamaya zuddha AtmA ja chuM - A rIte potAnA zuddha caitanyasvarUpanI zraddhA karavI joIe. (B) 'huM dehAdibhinna paramazAMta svastha cetana tattva chuM' - A rIte aMtaramAM niraMtara potAnA ja -
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( te ja dravya-guNa-pathAryano rAsa +Tabo (16/7)]. 595 caitanyasvarUpanuM tamAma pravRttimAM anusaMdhAna rahevuM joIe. (C) "mAre zarIra, Indriya, mana, kaSAya vagere nazvara, asAra ane azuci tattvamAM bhaLavuM nathI, ramavuM nathI' - AvI nirvedanI = vairAgyanI pariNati pragaTAvavI joIe. (D) "mAre kevala zuddha caitanyasvarUpe atyaMta jhaDapathI pariNamavuM che' - AvA saMvegane jhaLahaLato karavo. (E) tamAma sthiti-paristhitimAM zAMta svabhAvane TakAvavo. A rIte zraddhA vagere pAMceya bhAvonA mAdhyame potAnA zuddha caitanya svabhAvamAM (1) rucirUpe, (2) nizcayarUpe, (3) zuddhanayanA heturUpe, (4) praNidhAnarUpe ane (5) pariNatirUpe saMyamArthIe vasavATa karavo joIe. AvI potAnI AtmadazAnuM nirmANa nigraMtha dazAne jhaMkhatA sAdhake karavuM ja joIe. A rIte ja hamaNAM yogazAstra saMdarbha dvArA jaNAvela trIjI manogupti ane jJAnasAramAM darzAvela tAttvika mauna = munipaNuM saMprApta thAya. tenAthI kuzala anubaMdhanI paraMparA pravarte che. vItarAga sarvajJa bhagavaMte batAvela A tAttvika ane paripUrNa mokSamArga che. je aMtaHkaraNane nIrava karIe tethI saMyamajIvanamAM prAthamika Avazyaka zAstrAbhyAsa pUrNa thayA bAda potAnuM aMtaHkaraNa je rIte zAMta, nIrava, nirvikalpa, nirvicAra, nistaraMga thAya ane dhyeya evA paramAtmAnA vitarAgatAdi guNothI dhI jhaDapathI raMgAyeluM-vaNAyeluM thAya te rIte roje roja kama se kama ekAda kalAka to Adara-ahobhAvathI ma prayatna karavo ja joIe. potAnA upayogane saMvega-nirveda pariNAmathI bhAvita karIne tenA upayoga dvArA A prayatna karavAno che. kAyA, karma, saMkalpa, vikalpa, rAgAdi vibhAva pariNAmo vagerethI kAyamI A chUTakAro meLavavAnI jhaMkhanAvALA AtmArthI jIvoe Avo prayatna karyA vinA chUTako ja nathI. kAraNa ke aMtaHkaraNa zAnta thAya to ja AtmajyotinuM darzana saMbhavI zake. A aMge adhyAtmasAramAM jaNAvela che che ke "mana zAMta thAya to ja (1) AtmAnI zAMta sahaja caitanyajyota prakAze che, (2) (dehAdimAM yo Atmabuddhi vagere svarUpa) avidyA bhasmIbhUta thAya che. tathA (3) mohanuM (= AtmasvarUpaviSayaka ajJAnanuM) aMdhAruM vilaya pAme che. ) dhyAnAbhyAsAdi vaDe nija prajJAne cokakhI karIe ) tethI sAdhaka bhagavAne prAraMbhamAM Agama ane anumAna-tarka dvArA potAnI prajJAnuM saMskaraNa -ghaDatara karIne, tyAra bAda dhyAnAbhyAsamAM rasa keLavIne te ja prajJAne sArI rIte svaccha karavI joIe. A rIte ja vRttisaMkSaya, sAmarthyayoga vagere svarUpa sarvotkRSTa yogane sAdhaka meLave che. A ja abhiprAyathI yogadRSTi samuccaya, brahmasiddhAnta samuccaya, lalita vistarA, yogabiMdu, dhAtrizikA prakaraNa ane pAtaMjala yogasUtrabhASyamAM jaNAvela che ke "Agama, anumAna ane dhyAnAbhyAsano rasa - A traNeya dvArA prajJAne taiyAra karato sAdhaka uttama yogane meLave che. kyAMka dhyAnAbhyAsa' nA badale "yogAbhyAsa' evo pATha che tathA "ro' nA sthAne tattva pATha che. arthamAM khAsa pharaka nathI. tethI dIkSita jIvanamAM prAthamika zAstrAbhyAsa pUrNa thayA bAda jema jema potAnuM aMtaHkaraNa zAMta ane bAhya bAbatomAM udAsIna bane tema tema prakRSTa udyama karavo joIe. 'viziSTa prakAre kriyAthI pariNata thayelI samajaNavALA sAdhaka to avasara Ave eTale parama upekSAmAM = audAsInyadazAmAM ja vasavATa kare che. kAraNa ke tevI
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 596 [ adhyAtma anuyoga sahita parama udAsInadazA e ja mokSasukhanI prasAdI svarUpa che' - A vAta adhyAtmamataparIkSAvRttimAM mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje atyaMta gaMbhIrapaNe ane spaSTapaNe jaNAvela che. A vAta kharekhara yuktisaMgata ja che. kAraNa ke A rIte ja sAdhu jhaDapathI dhyeyaguNamaya banI zake. IndriyanA viSayomAMthI Indriyone ane manane choDAvavA svarUpa unmanIbhAva paNa A rIte ja siddha thAya. bIjI koI rIte nahi. paramAtmaguNamaya banavuM ane unmanIbhAvane pragaTAvavo e to sAdhujIvanamAM mukhya lakSya che. - sAdhaka dhyeyaguNamaya bane che. prastutamAM SoDazaka graMthanI eka vAta UMDANathI vicAravI. tyAM zrIharibhadrasUrijIe jaNAvela che ke "dIkSA jIvanamAM sauprathama dhyAna-adhyayanamAM abhirati-abhiruci hoya che. pachI tanmayatA = dhyeyaguNamayatA Ave che. jyAre bahAramAM parama udAsInabhAva ghUMTAvAthI zabdAdi viSayomAM grAhyatA marI paravAre tathA Indriya, mana ane AtmA - A traNamAM zabdAdinI grAhatA marI paravAre tyAre nitya ane niraMjana evA AtmAnuM dhyAna karavAnA baLathI dehAdhyAsa, IndriyAvyAsa, rAgAdhyAsa, e nAmAvyAsa vagereno atyaMta kSaya thatAM AtmajJAnIne tanmayabhAva = tanmayatA = dhyeyaguNamayatA prApta sA thAya che. A ja abhiprAyathI dhyAnadIpikAmAM zrIsakalacandra upAdhyAyajIe jaNAvela che ke "grAhya -grAhakabhAvazUnyasAdhaka tanmayabhAvane prApta kare che.' tathA adhyAtmasAramAM mahopAdhyAya zrIyazovijayajI ni mahArAje jaNAvela che ke je jJAnI sAdhaka niraMjana nitya paramAtmAnI dhyAnAdi vaDe upAsanA kare A. che, te dhyAna dvArA karmanA kacarAne (dahAdhyAsAdine) sApha karIne tanmayatAne = dhyeyaguNamayatAne pAme che." # manovijayano mananIya mArga ja che ahIM parama udAsInabhAvano abhyAsa karavAnA avasare yogazAstranI amuka vAto bhUlavA jevI tho nathI. tyAM zrI hemacaMdrasUrijIe jaNAvela che ke "bahAramAM ane aMdaramAM tamAma cintAothI ane ceSTAothI " chUTelA yogI tanmayabhAvane prApta karIne atyaMta unmanIbhAvane anubhave che. pota-potAnA viSayone grahaNa karatI Indriyone rokavI nahi tathA (viSayomAM pravRtta na thatI) Indriyone viSayomAM pravartAvavI nahi. A rIte sAdhaka na to Indriyone roke ke na to Indriyone pravartAve, to parama tattva jhaDapathI prakAze che. mana paNa jyAM-jyAM pravartatuM hoya tyAM-tyAMthI te manane aTakAvavuM nahi. kAraNa ke manane aTakAvela hoya to te vadhAre doDavA mAMDe che. jo manane aTakAvela na hoya to potAnI meLe te mana zAMta thaI jAya che. paraMtu sAme cAlIne AsaktithI ke kutUhalathI navA-navA viSayomAM manane doDAvavuM nahi, pravartAvavuM nahi. gaMbhIra buddhithI A vAtane AtmArthI sAdhake vicAravI. AdhyAtmika prayojana jhaDapathI siddha karavA upara vajana ApavuM. ahIM deha-indriya-manane uzruMkhala banAvavAnI vAta nathI karavI. paraMtu tene zAMta-svastha karavAnI vAta karavI che. A tAtparyane khAsa dhyAnamAM levuM. ja Indriyavijayano mArga che. e ja rIte vItarAgastotrano eka zloka paNa ahIM gaMbhIratAthI vicAravo. tyAM zrIhemacaMdrasUrijIe jaNAvela che ke "he bhagavaMta ! Ape IndriyonuM damana paNa na karyuM. tathA Indriyone bemaryAdapaNe sAme cAlIne viSayomAM pravartAvI paNa nahi. A rIte Ape suMdara buddhithI (sAcA mArge cAlIne) Indriyavijaya
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + Tabo (16/7)] 597 meLavyo." temaja adhyAtma upaniSatu graMthamAM mahopAdhyAyajIe paNa mArmikapaNe jaNAvela che ke "yogasiddha puruSa pAMceya IndriyonA viSayone choDe nahi ke choDavAno prayatna paNa kare nahi tathA grahaNa kare nahi ke grahaNa karavAno prayatna paNa kare nahi. mAtra viSayone te paramArthathI jANe-jue.' atyaMta saMvega -vairAgyabhAvita prajJAthI A zAstroktionI vibhAvanA karavI. tathA bahAramAM kAyika-vAcika nivRttino tathA aMdaramAM vaicArika nivRttino abhyAsa karavo. $ jJAnayoga vaDe cittanivRttino abhyAsa karIe che tethI pravRtti-pravRtti ne pravRttinA bhAra boja nIce daTAI javAnI, kacaDAI javAnI gaMbhIra gojhArI bhUla dIkSita jIvanamAM kadApi na ja karavI. paraMtu ahIM batAvyA mujaba potAnA AtmAnA svarUpanuM anusaMdhAna karavA dvArA aMtarmukha thaIne zAMta citte dehAdhyAsanI + IndriyodhyAsanI + bahirmukhI cittavRttionI nivRttino hetu bane tevo abhyAsa paNa karavo ja joIe. pAtaMjala yogadarzananI (yogasUtra1/18) paribhASA mujaba A abhyAsa 'virAma pratyaya abhyAsa kahevAya che. te dIkSita jIvanamAM vaNAI rame javo joIe. mAtra AtmAmAM AnaMdanI anubhUtisvarUpa jJAnayoganA mAdhyamathI A nivRttino abhyAsa ,, tAttvika thAya. Avo nivRttino abhyAsa dIkSA jIvanamAM ati Avazyaka che. bAkI to pravRtti aa -nivRttimaya evI cAritrapariNatino saMpUrNapaNe sAco svAda mANI na ja zakAya. cAritranA pravRttiaMzano (0) abhyAsa kema karavAmAM Ave che, tema bAhya-AMtara nivRttiaMzano paNa AgaLanI dazAmAM to abhyAsa thavo ja joIe. varSonI saMyamasAdhanA pachI paNa rasapUrvaka bahAramAM cittavRtti upAdeyabuddhithI bhaTake ja 25, rAkhe te dIkSita jIvananI karuNa durghaTanA (Tragedy) ja kahevAya. tethI bahAramAM utsukatA-kutUhala ta -kautuka-jijJAsA marI paravAre tevI udAsInatA saMyamIe meLavavI ja joIe. bhagavatIsUtramAM 1 varSanI che saMyamasAdhanA pachI saMyamI anuttaravimAnavAsI devanI tejolezyAne oLaMgI jAya - AvuM jaNAvela che. to te bhUmikAe pahoMcavA mATe saMyamIe eka varSanI aMdara ja bahirmukhI cittavRttine virAma Apavo ja joIe. te mATe pUrvokta (juo- pRSTha pa64 thI 568) aMtaraMga puruSArtha paMdara prakAre karavo ja joIe. A savAla:- zarIra-Indriya-mananI nivRttino abhyAsa karavAmAM ruci kaI rIte jagADavI ? ja nivRtti abhyAsanI rucinA be upAya ja javAba :- zarIra, Indriya ane antaHkaraNa - A traNeya zAMta thAya, sthira thAya, nivRtta thAya, nIrava thAya teno abhyAsa (Practice) karavAmAM jIvone sAmAnyathI ruci jAgatI nathI. tema karavAmAM samaya bagaDato hoya, kazuM prayojana na sadhAtuM hoya - tevI prAyaH jIvone pratIti thatI hoya che. tethI ja nivRttino abhyAsa karavAmAM kaMTALo, nIrasatA, thAka, UMgha, bagAsA, jhokA, nidrA, taMdrA vagereno anubhava thato hoya che. pravRttino ja abhyAsa karavA TevAyela zarIra, Indriya ane mana nivRttino abhyAsa karavAmAM prAraMbhamAM sAtha na Ape - tevuM paNa bane. tethI tevI nivRttinA abhyAsamAM ruci-ullAsa-umaMga-zraddhA -vizvAsa lAvavA, TakAvavA ane vadhAravA mATe (A) tAraka jinezvara bhagavaMtanI (1) ekAnta, (2) mauna, (3) IndriyapratyAhAra, (4) AtmasvarUpanI dhAraNA, (5) dhyAna, (6) samAdhi, (7) kAyotsarga AdinI mukhyatAvALI sAdhanAne vAraMvAra AdarabhAve UMDANathI vicAravI. tathA (B) "ApaNe sAmAnya jana nahi
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 598 [ adhyAtma anuyoga sahita paNa jaina chIe, jinezvaranA anuyAyI chIe. jinezvaranA sAdhanAmArge cAlavAno jene umaLako na jAge tene jaina kahevaDAvavAno adhikAra kaI rIte maLe ?" A aMge UMDI mImAMsA karavI. A be vicAraNAnA lIdhe "A karuM. te karuM. pelu karuM. zuM karuM ?" - ItyAdi kartutvabhAvanA vaLagADamAMthI chUTIne "huM mArAmAM karuM, mArA zuddha caitanyasvarUpamAM karuM. parama nirvikAra, zAzvata zAMtarasamaya, sahaja samAdhimaya, anaMtAnaMdamaya nijasvarUpamAM huM karuM - AvI nijasvabhAvamAM magnatA-sthiratA-ramaNatA-lInatA mATeno utsAha-umaMga -talasATa-taravarATa pragaTe ane bAhya viSayomAMthI zarIra-Indriya-mana-upayoga-ruci-pariNati svarasathI nivRtta thAya. A rIte potAno upayoga AtmasvarUpamAM daDhapaNe vizrAnta thAya, sthira thAya, magna thAya. (6) pApakaraNaniyama-vRttisaMkSayane AtmasAt karIe laI A avasthAmAM pApasthAnakomAM pravRtti na karavAno niyama = akaraNaniyama prakRSTa bane che. deDakAnI rAkha thayA pachI temAMthI pharIthI deDako utpanna thaI na zake te dAMtathI pharI kyAreya karmavRttio uddabhave nahi, te rIte A avasthAmAM pAramArthika vRttisaMkSayanI sauprathama zarUAta thAya che. A ja abhiprAyathI a yogabiMdumAM zrIharibhadrasUrijIe jaNAvela che ke "deDakAnI bhasma thavAnA udAharaNathI AtmAmAM karmano sA saMbaMdha thavAnI yogyatAno atyaMta uccheda thavAthI mahAmuni karmavRttibIjane bALIne tyAra bAda AtmakalyANane meLave che." "AtmAmAM karmano saMbaMdha thavAnI yogyatAnI nivRtti e vRttisaMkSaya kahevAya' - AvuM (df pAtaMjalayogasUtravivaraNamAM mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje jaNAvela che. kharekhara AvI unnata -umadA-udAtta AtmadazA tyAre pragaTe che. eka dhyAnAdi dvArA nivRttine sAdhIe nAkatuM tyAra bAda avAra-navAra mahotsavAdinI hAramALA, binajarUrI lAMbA-lAMbA vihAra, patrAcAra, so vANIvilAsa, vAguADaMbara, navA-navA gRhasthono paricaya, vijAtIya saMyamIono satata saMparka vagere pravRttimAM AtmArthI nirgastha svarasathI joDAya nahi ke tevI pravRttionI sAme cAlIne udIraNA kyAreya che. na kare. kAraNa ke tevI pravRttio AtmA-saMvara-nirjarA vagere tattvamAM upAdeyapaNAnuM ke ajIva-Azrava -baMdhAdi tattvamAM heyapaNAnuM saMvedana karavAnI kSamatAne avarodhe che. bAhya pravRttiono bojo vadhavAthI hRdayanI AdratA, bhadrakatA, nikhAlasatA, komaLatA, saraLatA, samatA, saMvedanazIlatA, antarmukhatA, aucitya vagere prAya haNAya che. prazasta evI paNa zAsanaprabhAvanA vagere pravRttio jo satata cAlu ne cAlu ja rahe to potAnA zuddha cetana dravyamAM dRSTine-upayogane sthApita karavAnI rucine jagADavAnI-joDavAnI-TakAvavAnI -vadhAravAnI bAbatamAM, varSollAsAdi prAyaH uchaLatA nathI. kema ke tevI pravRttino vaLagADa tevA vIryollAsa vagerene haNe che, dabAve che, Avare che. tethI tevI bAhya pravRttino vaLagADa choDI AtmavizuddhinA lakSyathI Avazyaka cAritrAcArAdine pALI, saMvedanazIla hRdayathI ApaNA paramadhyeya evA paramAtmAnI pratimA vagerenuM AlaMbana laIne potAnA zuddha paramAtmasvarUpanI parama bhakti-upAsanA karavI joIe. potAnA zuddha paramAtmasvarUpane uchaLatA ullAsa-umaMgathI bhajIne AtmArthI sAdhake potAnA aMtaHkaraNane zAMta-nIrava -nirvikalpa-nirvicAra-nistaraMga-pleyaguNamaya karavA mATe nijazuddha paramAtmatattvanuM dhyAna, sahaja samAdhi, kAyotsarga vagere nivRttipradhAna sadanuSThAnano = sAdhanAno sArI rIte abhyAsa karavo.
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (16/7)] 599 ka ... to AtmadravyAdi zuddhapaNe pariName che aneka naya, pracura nikSepa ane vividha pramANo dvArA potAnA ane bIjAnA, zuddha ane azuddha evA dravya-guNa-paryAyono UMDo abhyAsa karavAthI potAnI buddhi sUkSma ane sakriya bane che. sUkSmabuddhi to paramezvara pravacananA prauDha padArthono nirNaya karavAmAM kuzaLa hoya che. sakriyabuddhi Agamokta padArthono nirNaya karavAmAM satata gaLADUba hoya che, tatpara hoya che, capaLa hoya che. dravyAnuyoganA abhyAsathI buddhine sUkSma ane sakriya karyA bAda te ja buddhine nIrava ane niSkriya karavAnI che. te ja rIte sauprathama zAstrAbhyAsa, dhyAna, tapazcaryA vagere vaDe aMtaHkaraNane ekAgra ane sAttvika karavAnuM che. pachI te ja aMta:karaNane samatA, samAdhi, vRttisaMkSaya vagere sAdhanA dvArA zAMta tathA zuddha karavAnuM che. sahakamaLa, laya, AvaraNazakti, vikSepazakti vagere svarUpa cittanI gharavakharIne khAlI karavAnI che, cittamAMthI bahAra kADhavAnI che. (1) AtmAnA caitanyasvabhAvano virodha karanAruM baLa eTale sahajamaLasvarUpa cittazakti. (2) jApa, svAdhyAya, dhyAna vagere sAdhanAnA avasare nidrA-tandrA vagere lAve te cittanI A layazakti. (3) Azrava, baMdha vagere heya tattvomAM heyapaNAnI buddhine je AvarI de ane saMvara-nirjarAdi A upAdeya tattvomAM upAdeyapaNAnI buddhine je DhAMkI de, aTakAvI de te cittanI AvaraNazakti. (4) A tathA te ja Azrava, baMdha vagere heya tattvomAM upAdeyapaNAnI buddhine utpanna karanArI, saMvara-nirjarAdi che upAdeya tattvomAM heyapaNAnI buddhine UbhI karanArI ane aMdaramAM mithyA AbhAsa Ubho karanArI cittanI vikSepazakti jANavI. zuM ApaNe ApaNA svarUpamAM vasIe che A cAreya anAdikAlIna kacarAne cittamAMthI (= labdhimanamAMthI) bahAra kADhavA mATe asaMga sAkSIbhAva, jJAtA-daSTAbhAva pariNati, nijacittanirIkSaNa, svacittavRttiparIkSaNa, potAnA trikALa zuddha ghI svabhAvanI bhAvanA vagereno UMDo dIrghakAlIna abhyAsa karavo. tenA baLathI te cAreya prakAranA kAdava che. -kIcaDa-kacarAne labdhimanamAMthI bahAra kADhavA. paraMtu A kAryamAM jarAya gabharAvuM nahi. kAraNa ke "dareka vastu potAnA svarUpamAM ja vase che. eka cIja bIjAnA svarUpamAM vasI zake nahi' - AvuM anuyogadvAra sUtravyAkhyAmAM mAladhArI zrI hemacandrasUrijIe jaNAvela che. matalaba ke sahajamaLa vagere AtmAnA caitanyasvarUpamAM paga-pesAro karI zake nahi. tevo tene adhikAra nathI. nizcayanaya ema kahe che ke "sahajamaLa vagere potAnA ja svarUpamAM rahe, AtmAmAM na rahe." vyavahAranaya ema kahe che ke AtmAmAM ja sahajamaLa vagere rahelA hoya - tevo anubhava thAya che. banne nayanA abhiprAyanuM saMyojana karavAthI khyAla Ave che ke sahajamaLa vagere cAreya malina tattvo ApaNA labdhimanamAM rahIne caitanyanI sahAyathI potAnuM kAma kare che. paraMtu ajJAnavaza AtmA te kAryone potAnA mAnI le che. A bhramanA lIdhe ja anAdi kALathI saMsAra cAlI rahyo che. labdhimanamAMthI sahajamaLa vagere nIkaLI jAya to A saMsAracakrano virAma thAya. tethI mumukSue bhavabhramaNane TALavA mATe nirbhayatAthI te cAreya malina tattvone potAnA labdhimanamAMthI bahAra kADhavA tathA mahAmohane mULamAMthI ukheDI nAMkhavo. to ja nijAtmadravya -guNa-paryAyonuM zuddhapaNe ane sAnubaMdhapaNe jhaDapathI pariNamana thAya.
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 600 [ adhyAtma anuyoga sahita tattvasaMvedanajJAna-bhAvanAjJAna meLavIe aSTakaprakaraNamAM zrIharibhadrasUrijIe darzAvela AtmapariNativALuM jJAna tyAre tattvasaMvedana-jJAnarUpe pariName che. SoDazaka prakaraNamAM darzAvela ciMtAmaya jJAna have bhAvanAmaya jJAna svarUpe zIghratAthI pariName che. yogabiMdu, dvAtriMzikA prakaraNa, adhyAtmasAra vagere graMthomAM varNaveluM, tattvasaMvedanajJAnathI vaNAyeluM anubaMdhazuddha anuSThAna paramArthathI A dazAmAM siddha thAya che. tenAthI mULamAMthI doSo ukhaDe che. deDakAnI rAkha thAya tema doSo ahIM pracura pramANamAM bhasmIbhUta thatA jAya che. kema ke guNa-doSa aMge lAbha -nukasAnanI vicAraNA, AtmazuddhinuM prabaLa praNidhAna tathA jayaNA, vidhi vagerethI yukta daDhapravRtti vagere tyAre tyAM hAjara hoya che. # thoDoka dharmapuruSArtha karIne aTakIe nahi * uparokta saghaLI prakriyAnA prabhAve ja dhyAnAdi pUrNa thayA bAda paNa sarvatra satata potAnA zuddha svarUpanuM anusaMdhAna akhaMDapaNe TakI rahe che. jo uparokta rIte mokSamArge sAdhaka AgaLa na vadhyo hoya e to potAnA svarUpanI khaMDazaH upAsanA karavA svarUpa truTaka-truTaka dharmapuruSArtha thAya. paraMtu akhaMDapaNe ane paripUrNapaNe mokSapuruSArtha na thAya. truTaka-truTaka ane chuTaka-chuTaka dharmapuruSArtha karavAnA baLathI ApaNuM mukhya {}} kArya siddha na thAya, samagrapaNe samyagdarzana-jJAna-cAritra pragaTa na thAya. pUrve aneka vAra A jIva thoDoka ( dharmapuruSArtha karIne paNa thAkI gayo. thoDI sAdhanA karIne 'meM ghaNI sAdhanA karI' - AvI bhrAntithI jIva sAdhanAmArgathI pAcho vaLI gayo. tathA pharIthI rAgAdi vibhAva pariNAmomAM mUDha banIne, janma a -roga-ghaDapaNa-mota-durgati vagere aneka prakAranA bhayAnaka upadravothI raudra banelA bhavavanamAM ghaNuM bhaTakela che. graMthideza pAse AvIne paNa A jIva DhIlo paDI gayo ane mohadazAmAM aTavAIne rAgAdigraMthino bheda karavAne badale graMthine majabUta karI beTho. A rIte bhavasAgaranA kinAre AvelA jIvane paNa mohanA Dho mojA tANIne bhavasAgaramAM DUbADI de che. A bhavamAM pharIthI AvuM na banI jAya te mATe AtmArthIe sAvadhAna rahevuM. prabhuprasAdathI have jhaDapathI akhaMDa-paripUrNa mokSapuruSArthanuM maMgalAcaraNa karIe. * bhikSATanAdi kALe paNa AtmadhyAna avyAhata ol bhAvanirjhanthane to tathAvidha AtmasvarUpanuM anusaMdhAna satata sarvatra Take che. tenA baLathI ja bhikSATanAdi kALe paNa temanuM AtmadhyAna avyAhata-akhaMDa ja vartatuM hoya che. A ja abhiprAyathI adhyAtmasAramAM mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje jaNAvela che ke rasavRddhithI ke dehaAsaktithI nahi paraMtu mAtra zarIrano nirvAha karavA mATe AtmajJAnInI bhikSATanAdi je koI paNa kriyA pravartatI hoya te asaMgabhAvathI - anAsaktithI pravartatI hovAthI dhyAnano vyAghAta na ja kare.' tathA 'koI - tevI kriyA (sAdhu jIvanamAM) nathI ke jenAthI sAdhune dhyAna na thAya' A mujaba Avazyakaniryukti vyAkhyAmAM dhyAnazatakanuM vivaraNa karatAM zrIharibhadrasUrijIe je jaNAvela che, tenuM paNa prastutamAM anusaMdhAna karavuM. - * apUrva anuprekSAnA prakAzanamAM na aTavAIe upara jaNAvelI paddhati anusAra buddhine nIrava ane niSkriya karavAmAM Ave tathA aMtaHkaraNane zAMta ane zuddha karavAmAM Ave tyAre jJAnAvaraNAdi karmonI puSkaLa nirjarA thAya che. tenA kAraNe ghaNI
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 601. dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (16/)] vAra potAnA aMtaHkaraNamAM prabhunA prasAdasvarUpe DhagalAbaMdha anuprekSAno varasAda varasato hoya - tevuM sAdhaka anubhave che. te anuprekSA paNa kadi pUrve na sAMbhaLela, na vicArela, na vAMcela evA apUrva - abhinava arthano AviSkAra karanArI lokottara hoya - tevuM paNa banatuM hoya. tathA te anuprekSAnA padArtho paNa mAtra AtmAnubhUti dvArA ja oLakhI zakAya tevA hoya che. tethI tevI anuprekSA bIjAne jaNAvavAnI bhAvanA-lAlaca jAge te svAbhAvika che. paraMtu upara-uparanA guNasthAnaka upara caDhavAnI kAmanAvALA sAdhake tevI anuprekSAnA pradarzana ke prakAzana vageremAM mohAI na javuM, aTavAI na ja javuM. kAraNa ke tevI sAttvika pravRttinA mAdhyame paNa potAnI bahirmukhatA poSAI javAthI, ahaMkAra -mahattvAkAMkSAdi bhAvo majabUta thaI javAthI mahAmohanI bhUlabhUlAmaNImAM aTavAI javAya, DUbI javAya - tevI saMbhAvanA UbhI ja rahe che. tevI pravRtti sAdhakane phasAve tevI saMbhAvanA nakArI zakAtI nathI. e mArga lapasaNo ane jokhama bharelo che. parane mATe pAvana padArthaprakAzane pAtharanArI tevI paNa pravRtti potAnA mATe AganA bhaDakAsvarUpe sAbita thaI zake che. namratA-laghutA-aMtarmukhatAdi guNavaibhavane bhasmIbhUta karanArI paNa te pravRtti banI zake che. * apUrva anuprekSAne aMtaHkaraNamAM pariNamAvIe tathA tevI alaukika apUrva anubhavagamya anuprekSAnA vicArone paNa labdhimanamAM saMgharI rAkhavAnA nathI. paraMtu potAnA aMtaHkaraNane te svAnubhUtigamya anuprekSAthI pariNata karavAnuM che. kema ke aMtaHkaraNamAM nirvikalpasvarUpe tevI anuprekSAnuM astitva ISTa che tathA Avazyaka che. TUMkamAM, aMtaHkaraNane te anuprekSAnI asaravALuM karavAnuM che. A rIte aMtaHkaraNa lokottara anuprekSAthI bhAvita thavAthI ja nAnA-moTA prasaMgomAM A harSa, viSAda, krodha, zoka, ahaMkAra vagere bhAvo jAgatA nathI. tenA lIdhe tAttvika paMDitAIno-prAjJatAno ho. lAbha saMbhave che. ahIM AcArAMgasUtranI sUktinI vibhAvanA karavI. tyAM jaNAvela che ke "paMDita rAjI che. na thAya ke nArAja na thAya." vikalpadazAne bALI nAMkho & mULa vAta e che ke navA-navA vikalpanA ghoMghATavALI sthitimAM phasAvAnuM nathI. avanavA tarka-vitarkanA vamaLane UbhA karavAnA nathI. vicAra-vicAra ne vicAramAM aTavAvAnuM nathI. antarjalpa -babaDATa-aMdaranA dhvanionI hAramALAmAM khoTI thavAnuM nathI. vikalpAdinI vyagratAne choDIne vikalpadazAne pUrNatayA bALavAnI che, naSTa karavAnI che. potAnA AMtarika lAgaNItaMtrane - rucipravAhane parama nirvikArI nija paramAtmatattvamAM daDhapaNe joDavAnuM, temAM kendrita karavAnuM kAma mukhya che. temAM bAdhaka hovAthI vikalpadazAne bALavAnI vAta jaNAvI che. cittane te lokottara anuprekSA saMbaMdhI paNa vikalpomAM aTavAvAnuM nathI. paNa e anuprekSAnI asaravALuM aMtaHkaraNa karavAnuM che. nirvikalpapaNe evI anuprekSAo je aMtaHkaraNamAM pariName che, te aMtaHkaraNanA rucipravAhane saraLatAthI ane sahajapaNe nija paramAtmatattvamAM kendrita karI zakAya che. tenA prabhAve antarAtmadazAnI puSkaLa zuddhi ane vRddhi thAya che. aMtarAtmadazA baLavAna bane che. tenA lIdhe potAnuM paramAtmasvarUpa jhaDapathI pragaTa thAya che. a AMtarika pariNatimAM vidhi-niSedhane lAgu pADIe . atyaMta jhaDapathI potAnI aMtarAtmadazAne vizuddha karavA mATe tathA vadhAravA mATe AtmArthI sAdhake,
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 602 [ adhyAtma anuyoga sahita bAhya AcAronI bAbatamAM vidhi-niSedha lagAvavAnI jema potAnI aMtaraMga pariNatimAM paNa vidhi-niSedhane lAgu pADavA. bAhya AcAro aMge jeTalA pramANamAM vidhi-niSedha ApaNe lAgu pADIe chIe, tenA karatAM vadhu pramANamAM pratikSaNa savizeSapaNe potAnI AMtarika pariNatine sudhAravA mATe vidhi-niSedha lagADavA atyaMta jarUrI che. te A pramANe samajavuM. (1) potAnI pariNatine nija AtmatattvanI sanmukha karavI, mokSamArgAbhimukhI banAvavI e AMtarika vidhi tathA parasanukha potAnI malina pariNatino pratyAhAra karavo e AMtarika niSedha. (2) potAnI cittavRttinA pravAhane uchaLatA ullAsa-umaMgathI nijAnaMdamaya atIndriya aparokSa jJAna tarapha vALavo, tene nirmaLa-nirlepa jJAnanA mahimAthI bhAvita karavo, jJAnamAhAbhyavALo karavo e AMtara vidhi. tathA IndriyajJAnathI tene jhaDapathI pAcho vALavo e AMtara niSedha. (3) jJAnAvaraNa ane varyAntarAya vagere karmanA kSayopazamanI dhArAne nijAtmatattva tarapha vahevaDAvavI, svAtmAnA ja nirIkSaNa-parIkSaNa-saMzodhanAdi mATe vAparavI e tAttvika vidhi. tathA pArakA dravya-guNa e -paryAyanI sanmukha vaLela jJAna-zaktipravAhano aMtaHkaraNathI InkAra karavo e tAttvika niSedha. (4) kevaLa jANanAra tattvane, potAnA nirmaLa jJAyaka tattvane aparokSapaNe sAkSAt satata jANavuM Mii e pAramArthika vidhi. "kharekhara svabhinna anya vastune huM jANato ja nathI' - tema aMtarathI svIkArIne to bahAramAM je kAMI vastu jaNAI rahela che, bAhya je kAMI vastu jJAnamAM pratibhAsita thaI rahI che, tenI atyanta upekSA-avagaNanA karavI e pAramArthika niSedha. A (5) svane bhAva-AdarabhAva Apavo e atyaMtara vidhi. potAnA ja zuddha AtmAnuM bahumAna -sanmAna, potAnA ja nirmaLa AtmatattvanI ruci-prIti-zraddhA-bhakti, potAnA ja nirmaLa cetanatattvano che ullasitabhAve anubhava karavAnI tIvra taDapana e vidhi. matalaba ke bahumAna-ruci-prIti vagere badhAM yo ja nirmaLa bhAvo potAnA zuddhAtmAne ApavA e atyaMtara vidhi. tathA paravastune = pArakA dravya -guNa-paryAyane ane potAnA ja azuddha-aupAdhika evA dravya-guNa-paryAyane AdarAdi bhAva ApanAra 0 pariNAmano sarvathA nakAra-InkAra-tyAga karavo e atyaMtara niSedha. A rIte potAnA aMtaranA pariNAmamAM vidhi-niSedhane pratipaLa lAgu pADavAthI AtmArthImAM prabaLa bhAvavizuddhi janme che. # soLa prakAre nijasavarUpano vicAra # A rIte potAnA AMtarika pariNAmane vize vidhi-niSedhanuM satata pAlana karyA pachI potAnA nirmaLa svabhAvane meLavavA mATe sAdhake ekAnta sthAnamAM rahIne AdratA, gaMbhIratA, viraktatA, zAMtatA, aMtarmukhatA vagere pariNAmothI cotarapha vyApta thayelA citta vaDe daDhatA sAthe, potAnuM samagra astitva AnaMdathI jhaMkRta thAya te rIte, satata ekAgrapaNe nIce mujaba soLa prakAre bhAvanA karavI ke :- AtmA = zAzvata zAMtidhAma , (1) huM zAzvata zAMtinuM dhAma chuM. azAMti mArAmAM leza paNa nathI. mArI zAMti paNa kAmacalAu ke kRtrima nathI paNa zAzvata che. anubhavagamya atIndriya akhaMDa anaMta akSaya zAMtinuM dhAma chuM. 4 AtmA = sahajasamAdhisadana che (2) huM sahaja samAdhinuM sadana = ghara chuM. asamAdhi-saMkaleza-udveganuM mArAmAM jarA paNa astitva
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-yAyano rasa + Taba (16/7)] 603 nathI. mAro samAdhirasa paNa sahaja che, svAbhAvika che, aupAdhika ke aupacArika nathI. samAdhino anubhava karavA mATe mAre parAdhIna thavAnI jarUra nathI. mAruM samagra astitva sahaja samAdhimaya che. . (3) zuddha zItaLatAno himAlaya chuM. zItaLatAsvarUpa himanuM huM ghara chuM. ukaLATa-tApa-garamI -krodhanuM to mArAmAM nAma-nizAna nathI. huM to parama zItaLa chuM. jANe himAlaya joI lo. mArI zItaLatA -ThaMDaka e paNa zuddha che, azuddha nathI, karmajanya nathI, paulika nathI. cUlA upara pANI ukaLatuM hoya tyAre paNa teno mULabhUta svabhAva to ThaMDo ja che, garama nathI ja. garamI agnino svabhAva che, pANIno nahi. tema garamI-saMkleza-krodhanA udaya samaye paNa mAro mULabhUta svabhAva to zuddha zItaLatA ja che. krodhano tapAro e to mAtra ne mAtra krodhamohanIyakarmanA pudgalono svabhAva che, mAro to bilakula ja nahi. traNa kALamAM mULabhUta akhaMDa caitanyasvabhAvathI ukaLATane huM spardho ja nathI. a AtmA paramAnaMdano mahAsAgara che , (4) huM paramAnaMdano-pUrNAnaMdano mahAsAgara chuM. duHkha-vedanA-pIDA-roga-zokano eka paNa aMza mArAmAM nathI ja. mArAmAM to pratyeka Atmapradeze AnaMda-AnaMda ne AnaMda ThAMsI-ThAMsIne anAdi kALathI 21 bharelo che. mAre bahAramAM koI vyakti ke vastu pAsethI sukhanI bhIkha mAMgavAnI jarUra nathI. A (5) huM svataH ja vimala vivekadRSTinuM ghara chuM. sva-parano viveka karavAnI mArI dRSTi malina nathI, svArthagrasta nathI, tiraskAragarbhita nathI. paraMtu atyaMta vimala che, nirmala che, nirdoSa che. ( (6) huM svabhAvathI ja caitanyajyotanuM sthAna chuM. huM dehamaya nathI. jaDatA-mUDhatA-anupayuktatAne mArAmAM jarA paNa sthAna nathI. mArI caitanyajyota akhaMDa ane akaMpa che. (7) mULabhUta svabhAve to huM nisarga kSamAnuM paNa AvAsasthAna chuM. baLavo-Akroza-asahiSNutA ta -baLatarA-virodha-pratikAra-rIsa-roSa-uddhatAI-vera-Aveza-AkramaNavRtti vagerene mArAmAM leza paNa avakAza che nathI. kema ke huM to naisargika titikSA-kSamA-sahanazIlatAno bhaMDAra chuM. huM titikSAmUrti chuM. mAro svabhAva tho ja badhuM sahI levAno che, premathI badhuM ja khamI levAno che. kra AtmA vItarAgavijJAnanuM nivAsasthAna che ; (8) huM vItarAga vijJAnanuM paNa nivAsasthAna chuM. mAruM jJAna rAga-dveSAdithI kalaMkita nathI. mAro jJAnopayoga rAgAdimaya-rAgAdisvarUpa nathI. rAgAdi to karmanA gharanA che, mArA gharanA nahi. (9) huM parabrahmanuM ghara chuM. abrahma mane sparzatuM ja nathI. zabdabrahmathI paNa huM nyAro chuM. (10) huM kevalajJAnalakSmInuM paNa ghara chuM. ajJAna-azuddhajJAna-alpajJAna-IndriyajJAna-nazvarajJAna e mAruM mULabhUta svarUpa nathI. huM to zuddha-saMpUrNa-atIndriya-zAzvata evI kevaLajJAnalakSmIno svAmI chuM. che AtmA eTale anasta cetana sUrya che (11) huM anasta cetana sUrya che. sUrya jema prakAzanuM udgamasthAna che, tema huM caitanya prakAzanuM Adya uddagamasthAna chuM. huM zuddha caitanyano mULa srota chuM. sUryamAM aMdhArAne avakAza nathI, tema mArAmAM ajJAnanA aMdhArAne bilakula sthAna nathI. grahaNa samaye paNa sUrya potAnA maulika svarUpe to prakAzamAna ja che, prakAzamaya ja che. te ja rIte karmasvarUpa rAhu dvArA AtmAnuM vyavahArathI grahaNa thAya tyAre paNa huM mArA mULabhUta svarUpe to caitanyaprakAzamaya chuM, zuddha cetanAthI jhaLahaLato ja chuM. sUrya kyAreya aMdhArAne sparze ja nahi, tema huM paNa kyAreya ajJAna-jaDatA-azuddhine bilakula spardho ja nathI.
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 604 [ adhyAtma anuyoga sahita ja AtmA = anaMtazaktino Azraya * (12) huM anaMta zaktino Azraya chuM. huM namAlo nathI, azakta nathI, sAmarthyazUnya nathI, nAmarda nathI, bAyelo nathI, bIkaNa nathI, gabhara nathI. mArI zaktio paNa svAdhIna che, parAdhIna nathI. zakti meLavavA mATe mAre auSadha-davA-Tonika-IMjekzananA zaraNe javAnI jarUra nathI. auSadhi vagere to zArIrika zakti Ape. huM to anaMta-anaMta Atmika zaktino, amApa AdhyAtmika sAmarthyano bhaMDAra chuM. phra AtmA = dhavalavizrAnighara * (13) huM svayaM dhavala vizrAntigRha chuM. mAre doDadhAma karavAnI, udhAmA nAkhavAnI, rakhaDapATa ke rajhaLapATa karavAnI bilakula AvazyakatA nathI. A dehAdipugalonI dhamAlacakaDI-doDadhAma vagere sAthe mAre kAMI levA-devA nathI. huM to mArA ja dhavala AtamagharamAM anAdi kALathI zAMtithI vizrAnti karI rahyo chuM. ja anaMta zuddhino rAjamahela = AtmA che (14) huM anaMtAnaMta zuddhino rAjamahela chuM. azuddhine-malinatAne mArAmAM jarAya avakAza nathI e anubhavAtI azuddhio karmanA gharanI che, pudgalanA gharanI che. mAre tenI sAthe kAMI ja lAgatuM -vaLagatuM nathI. mAruM AMtarika lAgaNItaMtra AtmamahelamAM pravezavA samagrapaNe uchaLI rahyuM che. dhI (15) huM kRtrima nahi paNa svAbhAvika samatAno akSaya khajAno chuM. mamatA-viSamatAno aMza paNa La mArAmAM nathI ja. (16) huM nirmaLa guNonA DhagalAnI havelI chuM. doSonA paDachAyAne paNa huM traNa kALamAM kadApi sparyo rasa nathI, sparzato nathI, sparzavAno paNa nathI. doSo to dravya-bhAva karmonI pedAza che. te mAruM kArya nathI. huM to zAzvata guNono bhaMDAra chuM. mArA guNone audayikAdi bhAvanI malinatA sparzatI paNa nathI. spRhA prasiddhi-bhUkha-mahattvAkAMkSAdithI malina thayelA guNo hakIkatamAM mArA nathI. e mAruM maulika svarUpa nathI. e spRhA ke prasiddhinI bhUkha vagerethI dUSita thayelA paropakArAdi guNo paramArthathI guNasvarUpa nathI. te doSa ja che. doSa sAthe to mAre koI ja jAtano tAttvika saMbaMdha nathI. huM to nirmalaguNanidhAna ja chuM." caMdranI soLa kaLA jevA A soLa mudAne bhAvita karavA dvArA sAdhanAgaganamAM sAdhaka zaradapUnamanA caMdranI jema soLe kaLAe pUrepUro khIlI uThe che. paraMtu A badhuM paNa bhIMjAtA hRdaye karavAnuM che. zuSka zabdo, korI kalpanA, lUkhI lAgaNI, bhapakAdAra-bhaDakAchApa bhAvanA, vAgADaMbara, vikalpanI mAyAjALa, vANIvilAsa vagerethI tAttvika kAryaniSpatti thatI nathI, nija zuddha svabhAvano lAbha thato nathI. nijaravabhAvano AvirbhAva : parama prayojana che prastutamAM jJAnasAranI pUrvokta (13/9 + 14/13) be vAta yAda karavI. tyAM jaNAvela che ke '(1) svabhAvanI prApti karAvanArA saMskAronuM kAraNa bane tevuM jJAna mAnya che, ISTa che." tathA "(2) potAnA svabhAvano lAbha thayA bAda kazuM paNa meLavavA yogya bAkI rahetuM nathI.' matalaba ke potAnA zuddha svabhAvano AvirbhAva e ja AtmArthInuM parama prayojana che. tethI nija zuddha caitanyasvabhAvane pragaTa karavA mATe upara mujaba soLa prakAranI samajaNa-bhAvanA-vibhAvanAmAM AtmArthIe racyA-pacyA rahevuM. che zuddha savabhAvanI bhAvanAno prabhAva $/ upara mujabanI samajaNa-bhAvanA vagere dvArA zuddha caitanyasvabhAva aMze-aMze pragaTa thAya che. paraMtu
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa +Tabo (14/7)] 605 jyAM sudhI (1) AtmAmAM udayamAM na AvavA chatAM sattAmAM je thoDA-ghaNA mithyAtvanA aMzo bAkI rahelA hoya, (2) jJAnopayoga rAgAdirUpe ke saMkalpa-vikalpAdirUpe pariNamato hoya tevuM sAdhakane aMdaramAM anubhavAtuM hoya, (3) rAgAdijanya pArakA kAryomAM, para bAbatamAM sAdhakanI cittavRttino pravAha vadhu paDato sakriya hoya, dhasamasato hoya, sahajata sateja hoya, (4) pUrvokta (pR. 559) sahakamaLa, layazakti, AvaraNazakti ane vikSepazakti vidyamAna hoya, tyAM sudhI potAno zuddha caitanyasvabhAva saMpUrNapaNe pragaTa thato nathI. tyAM sudhI sAdhaka kevaLajJAnane prApta karato nathI. tethI jhaDapathI (eka-be bhavamAM) kevaLajJAnane meLavavA jhaMkhatA AtmArthIe potAnA zuddha caitanyasvabhAvane saMpUrNapaNe pragaTa thavAmAM pratibaMdhaka bananArA uparokta malina tattvono uccheda karavA nIce mujabanI bhAvanA daDhapaNe satata sarvatra karavI. 35 prakAre rAgano InkAra che "(1) rAga e huM nathI. (2) rAga mAro nathI ke huM rAgano nathI. rAga pArakI cIja che. (3) rAga sAro paNa nathI, (4) rAga mAre karavA yogya nathI. te mAruM kAma nahi. kharekhara rAgane che utpanna karavAnI mArI tAkAta nathI. rAga mAruM kArya nathI ja. rAgamohanIya karmanuM te kArya che. (5) , rAga mArA mATe bhogavavA yogya nathI. mAre rAgapariNAmane bhogavavo nathI. vItarAga evA mane pyA rAgano bhogavaTo zobhe nahi. vItarAgI evo huM vAstavamAM rAgane bhogavI zakato paNa nathI. che ja rAga upAsya nathI ja (6) rAga e mAro svabhAva nathI. e to rAgamohanIya karmanA pudgalono svabhAva che. mAre re tenI sAthe zuM levA-devA? (7) rAga e mAruM svarUpa paNa nathI ja. (8) rAga e mAro guNadharma ta paNa nathI. (9) rAga mAre sevavA-poSavA yogya paNa nathI. uttama dravyo vagere dharavA dvArA rAganI che sevA-cAkarI mAre zA mATe karavI ? e rIte mAre zA mATe rAgane poSavo ? (10) rAga-kAmarAga yo -kAmadeva mAre upAsavA yogya nathI. te mArA mATe upAsya-ArAdhya-ISTadeva nathI. mArA ArAdhya -upAsya to devAdhideva vItarAga tIrthaMkara paramAtmA che. nizcayathI to mAruM zuddha vItarAga caitanyasvarUpa e ja mArA mATe upAsya che, ArAdhya che. rAga sAthe to AbhaDacheTa ja sArI. 6 rAga bhayaMkara zatru che (11) rAga e mAro bharosApAtra mitra nathI. rAgano vizvAsa karI na zakAya. tenA upara madAra bAMdhI na zakAya. rAga to sauthI moTo Thaga che, mAro bhayaMkara duzmana che. bahArathI mitra tarIke jaNAvA chatAM mAruM atyaMta ahita karanAra te rAga ja che. (12) rAga e mArA mATe sukhasvarUpa nathI. rAga koInA paNa mATe paramArthathI sukharUpa nathI. vAstavamAM e duHkharUpa ja che, pIDArUpa ja che. (13) rAga e mArA bhAvI sukhanuM paNa sAcuM sAdhana nathI. paramArthathI koInA paNa sAcA sukhanuM te sAdhana banatuM nathI. rAga e to Aga che Aga. te dajhADanAra che, bALanAra che, ThAranAra nathI. (14) tethI ja rAga pragaTe emAM mArA AtmAne koI lAbha nathI. mArA zuddha caitanyasvabhAvano lAbha e ja sAco lAbha che. nija zuddhasvabhAvanA AvirbhAvathI caDhiyAto koI lAbha mArA mATe che ja nahi. rAga mArA mATe vartamAna kALe to lAbhasvarUpa nathI ja. paraMtu (15) mArA bhAvI lAbhanuM paNa sAdhana te nathI. rAgathI mane leza paNa lAbha thavAno nathI. samyagdarzanAdino lAbha rAgathI nahi paNa vItarAgI
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ adhyAtma anuyoga sahita caitanyasvarUpanuM AlaMbana levAthI ja thAya che. rAga to ekAnte nukasAnakAraka ja che. evA rAgamAM mAre zuM joDAvAnuM ke taNAvAnuM ? rAgamAM taNAvAnI bhramaNAno bhoga mAre zA mATe thavuM? rAga AtmAnuM apalakSaNa * 606 (16) rAga e mAruM potIkuM lakSaNa-svalakSaNa-asAdhAraNalakSaNa nathI. paraMtu te mAruM apalakSaNa che, kulakSaNa ja che. (17) rAga mArA saMparkamAM ja nathI. traNa kALamAM huM paNa rAganA saMparkamAM Avyo ja nathI. mArI sAthe rAga baMdhAyela nathI ke joDAyela nathI. tathA rAganI sAthe huM baMdhAyela nathI ke joDAyela nathI. mULa svabhAve vItarAgI evA mAre rAganI sAthe vaLI zuM saMbaMdha hoya ? bilakula nahi. vItarAgIne rAga sAthe kayo saMbaMdha hoya ? koI ja nahi. sarpa ane noLIyAnI jema ke aMdhakAra ane sUrya vagerenI jema, rAga ane mArI vacce virodhasUcaka vadhya-ghAtakabhAva saMbaMdha, sahaanavasthAna ke parasparaparihAra saMbaMdha hoI zake. mArA vItarAga caitanyasvarUpamAM huM pUrepUro khIlI jAuM eTale anubhavAtA rAge vidAya lIdhe ja chUTako. (18) rAga e mAruM zaraNa nathI. mane bacAvavAnI tAkAta rAgamAM jarA paNa nathI. (19) rAga e mArI zakti nathI. rAga leza paNa AtmazaktisvarUpa nathI. (20) rAga e mArI pariNatisvarUpa nathI. rAga e AtmapariNati svarUpa bane e traNa kALamAM zakya ja nathI. a] vItarAga AtmAnI pariNati svarUpa kevI rIte rAga banI zake ? miyAM-mahAdevane meLa kyAM paDe ? * rAga gamADavA lAyaka nathI COL (21) rAga e mArA mATe vizrAnti karavAnuM sthAna paNa nathI. AgamAM koNa ArAma kare ? e vItarAga nija caitanyasvarUpa e ja mAruM sAcuM vizrAntigRha (Rest-house) che. (22) rAga mAre gamADavA lAyaka paNa nathI ja. duzmana kone game ? zatrubhUta rAga mAro prItipAtra-premapAtra-rucipAtra Ol bhuM nathI ja. potIkuM vItarAga caitanyasvarUpa e ja mAruM parama premapAtra che. paramArthathI mArI ruci-zraddhAno Dho viSaya mAtra nija vItarAga caitanyasvarUpa ja che. (23) mAre rAgane jANavo paNa nathI. hakIkatamAM huM parane jANato nathI. mArA nirmaLa caitanyasvarUpamAM ApameLe pratibiMbita thaI rahelo rAga bhale jaNAya. paraMtu mAre tene jANavAnuM lakSa bilakula rAkhavuM nathI. mAre tene jANavAno rasa-ruci-prayatna bilakula karavA nathI. vizuddha cetanAdarpaNamAM potAnI yogyatAnA kAraNe svayameva pratibiMbita thavAthI anAyAse ja jaNAI jatA evA paNa rAganI mAre to pUrepUrI avagaNanA-upekSA ja karavI che. mAre temAM tanmaya thavuM nathI ja. vAstavamAM to meM rAgane traNa kALamAM jANyo ja kyAM che ? mAtra rAganA paDachAyAne -pratibiMbane ja mArA caitanyadarpaNamAM jANela che. (pUrve 12/10 mAM AdhyAtmika upanayamAM A bAbata vistArathI samajAvela ja che.) tathA te paDachAyAnI noMdha rAkhIne mAre tenuM paNa zuM kAma che ? huM to mAtra mArA zuddha caitanyasvarUpano jJAtA chuM. mAre mArA zuddha caitanyasvarUpane ja parama rucithI jANavuM che. (24) te rAganuM mAre dhyAna paNa rAkhavuM nathI. mArA jIvananuM dhyeya rAga nathI. mArA mATe rAga dhyAtavya nathI. rAgane dhyeya banAvavAthI mane kazo ya lAbha nathI. mAruM dhyeya nija zuddha cetanasvabhAva ja che. vItarAga nija caitanyasvabhAvanuM ja huM dhyAna rAkhuM. tene ja huM sadA saMbhALuM-sAcavuM. temAM ja mane lAbha che, lAbha thaze. (25) rAga mArA mATe upAdeya-grAhya paNa nathI. rAgano svIkAra karavAnI mAre bilakula jarUra nathI. vItarAgIne rAganI jarUriyAta paNa zI ? vAstavamAM huM rAgane grahaNa karI
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-5yAyano rasa + Tabo (16/7)]. 607 zakuM tema paNa nathI. kAraNa ke huM to vItarAga cetanatattva ja chuM. to pachI zA mATe rAgano svIkAra karavAnI kalpanAmAM mAre aTavAvuM ? zA mATe rAgane AvakAra ApavAnI bhramaNAmAM mAre bhaTakavuM ? mArA mATe mAruM vItarAga caitanyasvarUpa ja grAhya-AvakArya-satkArya-sanmAnya-pUjya-vaMdanIya-upAdeya che. 0 rAga karavAno AtmAne adhikAra nathI ? (26) tathA rAga mane tRpti ApanAra paNa nathI. tRptinA madhura oDakAra to mane vitarAgatAnA ja AcamanamAM-AsvAdamAM AvI zake. mRgajaLa jevo rAga to tRSNAjanaka-tRSNAvardhaka ja che. (27) rAga karavAno mane adhikAra paNa nathI. mArA adhikArakSetramAM rAgano samAveza thato nathI. to pachI binaadhikRta ceSTA karavAno aparAdha mAre zA mATe karavo ? rAganA raNapradezamAM rakhaDavAno nahi paNa vItarAgatAnA naMdanavanamAM mahAlavAno huM adhikArI chuM. (28) tethI mAre rAgane rAkhavAno-TakAvavAno -sAcavavAno ke rAganI rakSA karavAno prayatna paNa zA mATe karavo ? rAga rAkhavA jevo ja nathI. to tenI rakSA-vRddhi karavAnI vAtane paNa avakAza kyAMthI hoya ? (29) rAga mAro Azraya-AdhAra paNa nathI. rAganA AdhAre mAruM astitva nathI. rAganA Azraye mAruM vyaktitva nathI. rAga vinA na huM nirAzrita ke nirAdhAra banI javAno nathI. mAruM astitva to svayaMbhU che. mAruM to zAzvata vyaktitva dhyA che. huM svAvalaMbana chuM, anAlaMbana chuM. (30) rAga caitanyamaya nathI, caitanyapracura nathI, caitanyanirmita nathI. rAga to kevala karmapudgalamaya ja che, paudgalika ja che. pudgalanirmita ja che. tamAma rAga asAra-azuci-anitya ). (31) tamAma prakAranA rAga asAra che, tuccha che. rAgamAM kAMI sAra nathI, dama nathI, mAla nathI. rAga nIrasa ane virasa che. badho rasa-kasa mArA vItarAga caitanyasvabhAvamAM ja ThAMsI-ThAMsIne tuM bharelo che. tethI have mAre rAgasanmukha thavuM ja nathI. (32) rAga zuci nathI, pavitra nathI. parama che zucitA-pavitratA-zuddhatA to mArA vItarAga caitanyasvabhAvamAM ja bharelI che. (33) rAga zAzvata paNa bane nathI. te nazvara che. mAruM cetanatattva zAzvata che. nAzavaMta rAganA bharose mAro anaMta kALa zI rIte che! pasAra thaze ? mATe mArA nitya vItarAgasvarUpano ja huM Azraya karuM. (34) rAga durlabha cIja nathI. dareka bhavamAM e bhaTakAya ja che. cAreya gatimAM rAga sulabha che. pazusulabha rAgane vaLagavAmAM mArI zI moTAI? rAgane karavo-meLavavo-bhogavavo e pravRtti nizcayathI to bhramaNA che, vyavahArathI pazuceSTA che. evA rAgathI mAre saryuM. (35) rAganuM pariNAma dAruNa che. rAganuM kArya bhayAnaka che. rAgano vipAka raudra che. rAganI cAla sArI nathI. mIThA dekhAtA rAganA phaLa kaDavA ja che, mIThA nathI, sArA nathI. to pachI mAre zA mATe rAganA panAre paDavuM. zA mATe mAre rAga upara mustAka banIne pharavuM? rAgAMdhatA-rAgAdhInatA-rAgamayatA e jIvonI majabUrI che, magarUrI nahi. mULabhUta svarUpe huM rAgathI judo ja chuM, chUTo ja chuM, vItarAga ja chuM. mArA vItarAga caitanyasvarUpanuM mAre khUna karavuM nathI. mAre vItarAgarUpe ja pariNamavuM che. mAre vItarAga svarUpanI ja satata anubhUti karavI che." e rAga pratye paDakAra kAyotsargAdimAM rahIne satata AvI bhAvanA atyaMta daDhapaNe karavI. tenAthI rAga pratyeno niSedhabhAva aMdaramAM ghUMTAya che. rAga pratye InkArano pariNAma majabUta thAya che. rAga pratye A paDakArano pariNAma
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 [ adhyAtma anuyoga sahita che. tenAthI rAgagraMthi zithila thAya che, rAga dabAya che. kamaramAM kaDIyALI DAMga paDe ane maNako tUTI jAya pachI pahelavAna dekhAto paNa mANasa jema uThI zakato nathI, tema uparokta 35 prakAre rAga pratye nakArano bhAva karavAthI rAgamalla paNa AtmA sAme baLavo karavA samartha banI zakato nathI. 2100 prakAre niSedha pariNati ka (1) rAganI jema, (2) dveSa, (3) AkuLatA, (4) vyAkuLatA, (5) viSaya, (6) kaSAya, (7) rati, (8) arati, (9) harSa, (10) zoka, (11) zAtA, (12) azAtA, (13) jJAnAvaraNAdi ATha dravyakarma, (14) sahajamaLa vagere svarUpa bhAvakarma, (15) zarIrAdi nokarma, (16) pAMca Indriya, (17) mana, (18) bhASaNa, (19) ceSTA-gamanAgamanAdi pravRtti, (20) "Ama karuM - tema karuM ItyAdisvarUpa saMkalpa, (21) "A ThIka thayuM. peluM barAbara na hatuM...' ItyAdisvarUpa vikalpa, (22) ADA-avaLA vicAra, (23) tarka-vitarka-kutarka, (24) antarjalpa-babaDATa, (25) kRSNa-nIla vagere cha lezyA, (26) trividha yoga, (27) dehAdhyAsa-dehavaLagADa, (28) IndriyaadhyAsa-IndriyagulAmI, a (ra9) nAmAvyAsa-nAmanAnI kAmanA, (30) kAmAvyAsa-kAmAMdhatA, (31) manaadhyAsa-manomayadazA, . (32) nidrA, (33) tandrA-bagAsA-jhokA, (34) prazasta adhyavasAya, (35) aprazasta adhyavasAya, (36) sAdhanAmAM kheda, (37) dhyAnAdimAM udvega, (38) saMbhrama, (39) saMkleza, (40) bhogatRSNA, (d (41) bhAvInI ciMtA, (42) bhUtakAlIna ghaTanAnI smRti, (43) vividha kalpanA taraMgo-divAsvama, (44) ISTasaMyogAdinI AzA-abhilASA, (45) vyakti ke vastu vagere vize anekavidha abhiprAya, 2 (46) saMzaya-viparyAsa-anadhyavasAya svarUpa trividha ajJAna, (47) Indriyajanya jJAna, (48) tamAma A nazvara jJAna, (49) gauratA-kALAza vagere dehadharma, (50) bahirmukhatA vagere Indriyadharma, (51) caMcaLatA vagere cittadharma, (para) Azraya, (53) karmabaMdha, (54) adhIrAI, (55) azAMti, (pa) jaDatA to -upayogazUnyatA-anyamanaskatA, (57) mUDhatA-bebAkaLApaNuM-mohAMdhatA, (58) asahiSNutA, (59) Akroza, (60) jIvo upara AkramaNa karavAnI vRtti vagere bAbatomAM paNa huM paNAno InkAra, "mArA' paNAno niSedha, sArApaNAno asvIkAra vagere 35 prakAre niSedhanI vibhAvanA UMDANathI satata karatA rahevI. kAyotsarga, dhyAna vageremAM apramattapaNe rAga-dveSa vagere 60 viSayomAM "huM paNuM, "mArA' paNuM vagere 35 bAbatono niSedha aMdaramAM dRDhapaNe zAMtacitte ghUMTavo. Ama 60 x 35 = 2100 prakAre paradravya-guNa-paryAyamAM niSedhanI pariNati jIvaMta karavI. A 2100 prakAra to upalakSaNa che. tenAthI paNa vadhu prakAra sUkSma dRSTithI paDI zake che. paraMtu vartamAna kALe ATalA prakArono abhyAsa paryApta gaNI zakAya. tenAthI sAdhakadazA baLavAna ane paripakva thAya che. 2100 prakAromAMthI pratyeka niSedhane vArA pharatI tIvrapaNe dIrgha kALa sudhI dhIrajapUrvaka aMdaramAM ghUMTavAnA prabhAve AtmasattAmAM bAkI rahI gayelA mithyAtvanA aMzo vidAya le che, potAnA jJAnopayogamAM rAgAdinI sAthe ekAkAratA-tanmayatA -ekarUpatA-tAdAsyabhAvanI anubhUti atyaMta zithila thAya che, rAgAdijanya para bAbatomAM cittavRttinA pravAhanI sakriyatA-satejatA-utsukatA-tatparatA maMda thAya che. sahajamaLa, layazakti, AvaraNazakti, vikSepazakti vagere paNa jhaDapathI niSkriya thatI jAya che. A rIte pUrvokta (pR.543) naiSelikI prajJA atyaMta prakRSTa thAya che. i
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (16/7)] 609 thI nava prakAre abhedopAsanA thI uparokta rIte abhyAsa karavAthI 2100 prakArothI garbhita pratyeka niSedhapariNati jvalaMta ane jIvaMta thAya che. tenA sAmarthyanA lIdhe sAdhaka bhagavAnano upayoga paradravya-guNa-paryAyamAMthI khasIne svadravya-guNa -paryAyamAM ja Tharato jAya che. parapariNAmamAM upayoga khoTI thato nathI. svapariNAmamAM, svadravya-guNa-paryAyamAM jJAnopayoga vizrAnta thato jAya che. tethI sAdhakane aMdaramAM abhrAnta pratIti thAya che ke : oya-jJAtA vacce abheda thaI (1) "huM ja chuMya chuM ane huM ja jJAtA chuM. mArA sivAya bIjuM kazuM paNa mAre jANavA jevuM ja nathI. huM kAMI sAmAnya vastu nathI. akhaMDa-anaMta AnaMda vagerethI huM paripUrNa chuM. AnaMdapUrNarUpe ja huM mane jANuM chuM. anaMta AnaMdapUrNasvarUpe je jaNAya che, te huM ja chuM. tathA anaMtaAnaMdaparipUrNarUpe je jANe che, te paNa huM ja chuM. jJAtA ja zeya che. zeya ane jJAtA vacce A rIte abheda che.' A drazya-draSTA vacce tAdAkya (2) "mArA dvArA jovA lAyaka paNa huM ja chuM. mAre trikALavyApaka akhaMDa anaMtAnaMdapUrNasvarUpe, mArA darzana karavA che. anaMtAnaMda vagerethI paripUrNa svarUpe jovA yogya paNa huM ja chuM. tathA anaMtAnaMda sthA vagerethI paripUrNa svarUpe mane jonAra paNa huM ja chuM. dazya e daSTAthI atirikta nathI. daSTA e ja mAM dazya che. dazya ane daSTA vacce tattvathI tAdAbhya che." (3) "samagra brahmAMDamAM gamADavA lAyaka koIka cIja hoya to te huM ja chuM. kAraNa ke huM anaMta A AnaMda, anaMta jJAna, anaMta zakti vagerethI paripUrNa chuM. akhaMDa anaMta AnaMdAdithI pUrNasvarUpe gamADavA lAyaka paNa huM chuM ane te svarUpe jene game che te paNa huM ja chuM. TUMkamAM, ahIM rucino viSaya ane 4 rucino Azraya ( rucikartA) A banne vacce aikya che." / zraddhaya-zraddhALamAM abhinnatA / (4) "anaMta AnaMdAdithI paripUrNapaNe huM ja zraddheya chuM. tathA tevI zraddhAne karanAra paNa huM ja chuM. mAruM svarUpa anaMta AnaMdAdithI paripUrNapaNe ja zraddhA karavA yogya che. huM paramAtmA jevo ja chuM. mArAmAM ane paramAtmAmAM koI vaijAtya nathI, vailakSaNya nathI. huM ja paramArthathI anaMtaguNasaMpanna paramAtmA chuM. anaMta AnaMdAdithI pUrNarUpe jenI zraddhA thAya che ane tevI zraddhAne je kare che, te banne vacce ekatvapariNati rahelI che. matalaba ke huM ja akhaMDaanaMtaguNamayasvarUpe zraddheya ane zraddhAkartA chuM." (5) "have mAre mArI jAtano anaMta AnaMdAdithI pUrNa svarUpe jhaDapathI anubhava karavo che. para padArthano anubhava ke parasvarUpe mAro anubhava mAre nathI karavo. mAre to akhaMDaAnaMdAdirUpe ja, mAro ja aparokSa anubhava atyaMta jhaDapathI karavo che. anaMtaAnaMdAdipUrNarUpe jeno anubhava thAya che ane te pramANe je anubhava kare che, te banne eka ja che, judA nathI. te banne huM ja chuM. mArAmAM utpanna thatI aparokSa anubhUti anaMtaAnaMdAdithI pUrNasvarUpe jene jaNAve che, te huM ja chuM." che prItIpAtra-prItikartA vacce aikya che (6) "akhaMDa anaMta AnaMdAdithI paripUrNa hovAnA lIdhe huM ja mArI prItinuM pAtra chuM. anaMta AnaMdAdithI
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 610 [ adhyAtma anuyoga sahita paripUrNa hovA svarUpe jene prema huM karuM chuM. te premapAtra-premaviSaya paNa huM ja chuM. prItIgocara ane prItikartA vacce abhinnatA ja che. mArA anaMta AnaMdAdithI pUrNa caitanyasvarUpane choDIne bIje kyAMya mAre mAro premarasa DhoLavo nathI. paradravya-guNa-paryAyane mArI prItinA viSaya nathI ja banAvavA. mArA zuddha svabhAvanI kSAyika prIti ja mane paramAtmA banAvaze. mArA nirmaLa caitanyasvarUpanI akhaMDa prItinI bakSisa ja paramAtmapada che, siddhapada che. siddhapadanI prAptithI ochuM je kAMI maLe, te mAruM lakSya nathI ja.' * upAsaka ja upAsya (7) 'akhaMDa anaMta AnaMdAdithI paripUrNa svarUpe mArI ja upAsanA mAre karavAnI che. mArA mATe nizcayathI paradravya ke parapariNAma upAsavA yogya nathI. paramArthathI huM ja mAro upAsaka chuM ane huM ja mArA mATe upAsya. tattvathI upAsya-upAsaka vacce bheda nathI. tathA akhaMDa anaMta AnaMdAdithI pUrNasvarUpe ja mAre mArI upAsanA karavAnI che. deha-indriyAdimayasvarUpe ke rAga-dveSAdimayasvarUpe mArI jAtanI upAsanA mAre nathI ja karavAnI. anAdi kALathI ajJAnavaza AtmAne dehamaya ane jJAnopayogane a rAgAdimaya mAnIne ja te svarUpe tenI prIti-bhakti-upAsanA-sevA karI. tenuM pariNAma to janma -maraNAdimaya saMsAranI rakhaDapaTTI che. have mAre tema nathI karavuM.' dhyA G na dhyAtA dhyeyasvarUpa ja che - (8) 'akhaMDa anaMta AnaMdAdithI paripUrNa svarUpe mAre mAruM ja dhyAna karavuM che. mArAthI bhinna vyaktinuM dhyAna mAre nathI karavuM. dhyAnano viSaya paNa huM ane dhyAnane karanAra paNa huM. huM ja mArA vaDe dhyAtavya. akhaMDa anaMtaguNamayarUpe huM ja dhyeya ane huM ja dhyAtA. mArA dhyeya tarIke vijAtIya vyakti, anukULa vastu, parapariNAma ke mArA azuddha aupAdhika pariNAma paNa nathI. tathA dhyAtA tarIke deha, Indriya ke mana nathI. . anaMtaAnaMdAdithI pUrNasvarUpe tIrthaMkara bhagavaMtanuM paNa dhyAna nizcayathI mAre nathI karavAnuM. kema ke tIrthaMkara Dho bhagavAna paNa mArA mATe paramArthathI paradravya che. mAre to anaMtaguNamaya tIrthaMkara paramAtmAnuM ke temanI pratimA vagerenuM AlaMbana laIne, temanA jevA anaMtaguNamaya mArA ja svarUpanuM dhyAna karavAnuM che. meM mAruM akhaMDa anaMtaguNamaya svarUpa pragaTa karyuM nathI. jyAre tIrthaMkara bhagavaMte anaMtaAnaMdAdiparipUrNa AtmasvarUpa pragaTa karyuM che. mATe AlaMbana tIrthaMkara paramAtmAnuM jarUra levAnuM. paraMtu temanA AlaMbane dhyAna to mAre mArA ja zuddha caitanyasvarUpanuM karavAnuM che. zuddha nizcayanayathI atyaMtara mokSapuruSArtha A ja che.' * pote ja potAne pragaTAve (9) 'akhaMDa anaMta AnaMdAdithI paripUrNa svarUpe mArI jAtane mAre jhaDapathI pragaTa karavI che. A ja kAma karavA jevuM che. mAre mArI jAtano dehAdisvarUpe ke rAgAdisvarUpe AvirbhAva nathI karavo paNa anaMta AnaMdAdithI paripUrNa svarUpe ja AvirbhAva karavo che. A svarUpe jeno AviSkAra thAya che te huM ane je AviSkAra kare che te paNa huM. matalaba ke AvirbhAvano viSaya ane AvirbhAvano kartA huM pote ja chuM. anaMtaguNamaya svarUpe AvirbhAva karavA yogya ane tevA AvirbhAvane karanAra - A banne judA nathI.' Ama nava prakAre je upAsanA thAya te abhedopAsanA kahevAya. tevI abhedopAsanA kevaLajJAnane eka-be bhavamAM ja kheMcI lAve che. pUrvokta 2100 prakAre niSedhapariNatine jeTalI jIvaMta ane jvalaMta banAvI hoya, tenA baLathI A pAramArthika abhedopAsanA prakarSane pAme che.
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 611 dravya-guNa-yAyano rAsa + Tabo (16/7)]. | potAnI ja upAsanA kartavya che A prastutamAM potAnI bhUmikAne anurUpa bane te rIte nimnokta be zAstravacananI daDhapaNe ane gaMbhIrapaNe bhAvanA karavI. (1) zrIharSavardhana upAdhyAyajIe adhyAtmabiMdumAM jaNAvela che ke "huM ja mArA dvArA upAsanA karavA yogya chuM - AvI paristhiti = AtmadazA e muktinuM bIja che. A siddhAnta che." (2) zrIsakalacandra upAdhyAyajIe dhyAnadIpikAmAM jaNAvela che ke "mArAthI bhinna koI paNa vyakti ke vastu mArA dvArA upAsanA karavA yogya nathI. temaja mArA sivAyanI koI vyakti dvArA huM paNa upAsanA karavA yogya nathI." keTalI aNizuddha tAttvika vAta che ! kharekhara (a) "mArI prazaMsA-pUjA-bhakti sevA koI kare" - evI ghelachA sAcA sAdhakane satAve nahi. (b) potAnA phoTAnI prabhAvanA karavAnI tamannA virakta mahAtmAne kadi DagAve nahi. (c) ke upAzrayAdimAM kyAMka potAno phoTo goThavavAnI mahattvAkAMkSA AtmArthI yogIne kyAreya dabAve nahi. (0) avanavA apUrva vizeSaNothI potAnI jAtane navAjavAnuM pralobhana AdhyAtmika satparuSane kadApi naDe nahi. (e) potAnA nAmavALA leTarapeDa, sTIkara, zilAlekha, A phaleksa benara vagerenuM AkarSaNa bhAvasaMyamImAMthI vidAya le che. ka zaktine Atmakendrita karIe to dhyA e ja rIte dIkSAjIvanamAM japa, tapa, zAstrAbhyAsa vagere sAdhanAthI je sAttvika zaktipravAha mAM utpanna thAya tene praNidhAnapUrvaka aMtaHkaraNanI AdratA, saMvedanazIlatA, svAtmasanmukhatA vagere tarapha pUrNapaNe vALavAno prAmANikapaNe prayatna karavo. te zaktipravAhane pUrNapaNe aMtaHkaraNanI AdratA, e saMvedanazIlatA vageremAM sthApavo-joDavo e atyaMta jarUrI che. te zaktipravAhane zuddha svAtmadravya tarapha ta kendrita karavAnuM praNidhAna tIvra karavuM. tenAthI A ja bhavamAM chaThThA-sAtamA guNasthAnakanI sparzanA thaI che zake che. AthI bhAvasaMyamanA arthI sAdhakoe roje roja vAraMvAra AtmanirIkSaNa karavuM joIe ke "jaya ho -tapa-zAstrAbhyAsAdithI je sAttvika UrjA pravAha pragaTa thayo, te aMtarmukhatAnuM poSaNa-zodhana-saMvardhana karavA mATe pUrepUro vaparAya che ke nahi ? ke pachI emAM adhakacaro ja vaparAya che ? AvuM zA mATe thAya che ? A bAbatamAM paramArthathI koNa aparAdhI che ? huM ja ke bIjuM koI ?" ha9 kinAre Avelo sAdhaka paNa bAhya pravRttithI taNAI jAya che paraMtu zAsanaprabhAvanA vagere vibhinna bAhya pravRttimAM ke RddhigArava-rasagArava-sAtAgArava, rAgAdi vibhAvapariNAmAdimAM te zaktipravAhane AMzika rIte paNa kharcIne ATha mada, madana (kAmavAsanA), mAnakaSAya vagerenuM poSaNa saMyamIe kyAreya paNa karavuM nahi, jo granthibhedanI ane chaThThA-sAtamA guNasthAnakanI sparzanA karavAnI bhAvanA hoya to. bAkI sAdhanAjanya sAttvika zaktipravAhano bAhya pravRttimAM ke vibhAvadazAmAM upayoga karIne potAnA mamatva-mahattvAkAMkSA-mada-madana-mAna-adhikAravalaNa vagerene ja puSTa karavAmAM Ave to bhavabhramaNamAM vadhAro thavo durlabha na gaNAya. kharekhara, moharAjAnA mojAM saMsArasAgaranA kinAre AvelA sAdhakane paNa tANI jAya che. karmodayadhArAmAM = audayikadhArAmAM khovAI javuM-khoTI thavuM e bhUla che. jyAre ahaMkAramAM svayameva taNAvuM ke bAhya puNyodayanI jhAkajhamALamAM kheMcAvuM te aparAdha che. bhalabhalAne mUMjhavI nAMkhe tevI moharAjAnI A bhUlabhUlAmaNI che. A eka
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 612 [ adhyAtma anuyoga sahita prakAranI satAmaNI che. mahAmohanI johukamI che. AvI bhUla ane aparAdhane vaza thaIne A jIva aneka vakhata mahAmohanA vamaLamAM DUbelo che. zAsanaprabhAvanAdinA rUDA-rUpALA nAme bahirmukhatA na poSavI tethI chaThThA-sAtamA guNasthAnakanI sparzanA karavAmAM aDacaNa-avarodha pedA karanArI judI -judI bAhya pravRttinI rucine choDIne, dIkSita sAdhake chaThThA-sAtamA guNaThANAnI kama se kama eka vakhata sparzanA ka2vAnuM potAnuM aMgata ane sAMpratakALe sauthI mahAna kartavya sauprathama pALavuM joIe. SAFETY FIRST. Ama ne Ama bAhya pravRttionI ALa-paMpALamAM, zAsanaprabhAvanAdinA nAme vibhAvadazAne ja poSavAmAM, bahirmukhatAne tagaDI karavAmAM A bhava pUro thaI na jAya tenI kALajI rAkhavI. pratyeka saMyamI mATe vartamAnakALamAM to A sAvadhAnI khUba ja jarUrI che. paraMtu potAno adhikAra joyA vagara, aMdaramAM graMthibhedAdinuM kAma karyA vinA, dIkSA laIne pahelethI ja, prAraMbhanA ja varSomAM dharmopadeza devAne vize prayatna karavAno nathI. zrIbuddhisAgarasUrijI mahArAje paNa mahAvIragItAmAM jaNAvela che ke 'potAnA adhikAra vinA karAyelo dharma potAnA AtmAnI unnatine prakarSathI denAro na thAya.' are ! kevaLajJAnIo paNa badhA ja kAMI dharmadezanA ApavAnI pravRtti karatA nathI. paraMtu koIka ja kevaLI, potAnA adhikAra mujaba ja, vyAkhyAnAdi kare che. to pachI je chadmastha hoya, graMthibhedanuM prAthamika kartavya paNa jeNe adA karela na hoya tevA sAdhunI to zuM vAta karavI ? prastutamAM yogabiMdunI eka kArikAnuM UMDANathI ciMtana karavA jevuM che. tyAM kahela che ke 'atIndriya AtmAdi padArthone sAkSAt kevaLajJAna-darzanasvarUpa cakSuthI joIne koIka ja sarvajJa bhagavaMta potAnA adhikAra mujaba dharmadezanA ApavAmAM pravRtti kare che.' * ApaNA Atamagharane sAcavIe dhyA # A G RSibhASitanI paNa gAthA ahIM yAda karavI. tyAM jaNAvela che ke potAnuM ghara (= AtmA) Dho saLage che (viSaya-kaSAya-mithyAtvAdithI). to pArakA ghara tarapha (Aga bUjhAvavA mATe) kema doDe che? potAnA saLagatA gharane ThArIne pachI pArakA ghara (= zrotA) pAse jA. potAnA AtmakalyANane vize jAgrata thA. paropakAra mATe vicAra na kara. je parArtha mATe doDe che, tenuM AtmakalyANa hAni pAme che.' paMcakalpabhASyamAM paNa jaNAvela che ke potAnA saLagatA gharane pramAdathI je nathI bUjhavato, te mANasa bIjAnA gharanI Agane bUjhAvavA mATe ja jAya che - e aMge zraddhA na karavI.' arthAt tevA sthaLe paropakAranA nAma heThaLa ahaMkAra-mahattvAkAMkSA-kartRtvabhAva-bahirmukhatA vagerene ja poSavAnuM valaNa jIvanamAM kAma karI rahyuM hoya-AvI saMbhAvanA prabaLa che. dA.ta. potAnAthI pratibodha pAmelo mumukSu bIjA pAse dIkSA le to tevA sthaLe potAnI prasannatA Take che ke nahi ? tenA dvArA potAnI paropakArabhAvanA pokaLa hatI ke pAramArthika ? teno sAco aMdAja AvI zake. ArAdhanApatAkA payajJAmAM zrIvIrabhadrasUrijIe paNa kahela che ke 'saLagatA potAnA gharane paNa pramAdathI je bUjhAvavAne Icchato nathI, te bIjAnA gharanI Agane bUjhAvavAne Icche che - tevI zraddhA kaI rIte karavI ?' A vAtane yAda karIne 'mithyAtvanI AgathI saLagatA potAnA Atamagharane upadezake sauprathama ThAravuM joIe' - evo ahIM Azaya che. // jAtane upadeza ApavAnI kaLA keLavIe / te mATe sauprathama potAnA ja AtmAne pratibodhavo joIe. bAkI svayaM jaDa-mUrkha thavAnI samasyA
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + Tabo (16/7)] 613 sarjAya. A aMge AtmAvabodha kulakamAM jaNAvela che ke 'keTalAka loko potAnI jAtane samajAvatA nathI ane bIjAne samajAvavAno prayatna kare che. te paNa jaDa che.' yogasAranI paNa eka kArikA ahIM bhUlavI nahi. tyAM jaNAvela che ke 'upadeza vagere dvArA bIjAne koI paNa rIte kAMIka dharmakriyA vagere karAvI zakAya che. paraMtu potAnA AtmAne svahitamAM joDavo e to munionA Indra (AcAryAdi !) mATe paNa duSkara che.' kharekhara svajAtane samajAvavI agharI che. paraMtu svajAtane samajAvavAno-sudhA2vAno bhAva mukhya rAkhIe to ja vRtti-pariNati antarmukhI thAya. bIjAne samajAvavAno bhAva mukhya rAkhavAmAM to pariNati bahirmukhI ja thAya ne ! A vAta dharmopadezake gaMbhIratAthI vicAravI. ka sAmAyikanI yathArtha oLakhANa tathA chaThThA-sAtamA guNaThANAne sparzavAnI, temAM TakI rahevAnI AtmadazA paripakva bane pachI zAsanaprabhAvanA, saMghasevA, gacchasaMcAlana, samudAyavyavasthA vagere Avazyaka pravRtti potAnI vartamAna bhUmikAne ucita hoya te rIte, potAnI zakti, puNya, saMyoga vagere mujaba, avazya bhAvanAjJAnIe karavI ja joIe. bhAvanAjJAnI nigraMtha anAsakta cittathI AvI ucita pravRtti kare che. kAraNa ke sAmAyikacAritranI pariNatimAM ucitapravRtti pradhAna che. A aMge zrIharibhadrasUrijIe paMcAzakajImAM vA jaNAvela che ke 'tRNa hoya ke suvarNa, zatru hoya ke mitra - tene vize samabhAva te ja sAmAyika che. sAmAyika eTale anAsakta citta ane ucitapravRttipradhAna citta'. prastutamAM anya be graMthonA vacanone paNa najara sAme rAkhavA. (1) dharmabiMdumAM zrIharibhadrasUrijIe jaNAvela che ke 'ucita anuSThAna ja karmakSayanuM utkRSTa kAraNa che.' tathA (2) vairAgyakalpalatAmAM mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje jaNAvela che ke 'bhAvanAjJAnathI sarvatra hitArthitA pragaTe che.' tethI potAnA vAstavika adhikAra mujaba, jarUrI vyAkhyAnAdi ucita bAhya pravRtti karIne parahita karavuM. TUMkamAM, prastutamAM tAtparya e che ke oparezanayogya yo dardInuM oparezana sarjana DaoNkTara karuNAthI kare to te dhanyavAdapAtra che. paraMtu sAmAnya mANasa karuNA buddhithI paNa oparezana kare to te ThapakApAtra ja bane. adhikArabAhya pravRtti nukasAna ja kare. ma 18 38 prakAranA sUtrono abhyAsa karIe A adhikA2 mujaba vyAkhyAnAdi karavA mATe sauprathama nizIthabhASya, bRhatkalpabhASya, dharmaratnaprakaraNa, upadezarahasya vagere graMthomAM darzAvela (1) vidhisUtra, (2) niSedhasUtra, (3) udyamasUtra, (4) bhAgyaadhikArasUtra, (5) udyama-bhAgya bannenA adhikAravALA sUtra, (6) utsarga-utsargasUtra, (7) utsargasUtra, (8) utsarga-apavAdasUtra, (9) apavAda-utsargasUtra, (10) apavAdasUtra, (11) apavAda -apavAda sUtra, (12) bhayasUtra, (13) varNanasUtra, (14) saMjJAsUtra, (15) svasamayasUtra, (16) parasamayasUtra, (17) svasamaya-pa2samayavaktavyatAsUtra, (18) jinakalpikasUtra, (19) sthavirakalpika sUtra, (20) jinakalpika-sthavirakalpika sUtra, (21), zramaNasUtra, (22) zramaNIsUtra, (23) zramaNa -zramaNIsUtra, (24) kAlasUtra, (25) nizcayasUtra, (26) vyavahArasUtra, (27) jJAnanayasUtra, (28) kriyAnayasUtra, (29) gRhastha adhikArasUtra, (30) nikSepasUtra, (31) pramANasUtra, (32) kArakasUtra, (33) prakaraNasUtra, (34) dezIbhASAniyatasUtra, (35) kAlasUtra, (36) ekavacanasUtra, (37) dvivacanasUtra, (38) bahuvacanasUtra vagereno pUrepUro sArI rIte abhyAsa karavo joIe.
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 614 [ adhyAtma anuyoga sahita hama dhArmika dAMbhikatAno AMcaLo na oDhIe A rIte svagItArthatA ane paragItArthatA maLI jAya to paNa vyAkhyAnAdimAM tarata joDAvAnuM nathI. paraMtu sauprathama to potAnA manane niSkalaMka-nirmaLa karavAnuM che. tethI ja mahAnizIthamAM jaNAvela che ke "sarvabhAvathI ane sarva prakAre gItArtha thavuM joIe. (matalaba ke pUrvokta svagItArthatA ane paragItArthatA utkRSTa prakAre meLavavI. tathA gItArtha thaIne paNa sauprathama) mukhya kAma to potAnA manane suvizuddha, sunirmaLa, vimala, niHzalya ane klezazUnya banAvavuM te che." tathA yogasAranI eka vAta paNa ahIM yAda karavA yogya che. tyAM jaNAvela che ke "potAnA cittane sphaTika jevuM nirmaLa karavuM - e ja to jinezvaronI AjJA che. paraMtu zAstrone bhaNIne paropadeza, parahita, pravacanaprabhAvanA vagere rUpALA nAmonA bahAne dhArmika dAMbhikatAno AMcaLo to na ja oDhavo. ucita ane Avazyaka evI zAsanaprabhAvanAdi pravRtti karavAnA samaye paNa zarIrAdithI alaga potAnA akSaya, akalaMkita, sa-cit AnaMdamaya svarUpanuM anusaMdhAna daDha rahe te vAta potAnA mATe sauthI vadhAre mahattvanI che. deha mana vacana pudgala thakI, karmathI bhinna tuja rUpa re; akSaya akalaMka che jIvanuM jJAna AnaMda svarUpa re." [amRtavelanI sajhAya-24] - uparokta vAtanuM anusaMdhAna tyAre TakI rahe to zubha anubaMdha paDe. bAkI azubha anubaMdha paDatAM (na vAra na lAge. tevuM thAya to to bIjAnuM hita karavA jatAM potAnuM ja ahita thaI jAya. potAnuM hita choDIne bIjA upara upakAra karavAnI to jinezvara bhagavaMte nA pADI che. A aMge mahAnizIthasUtramAM A vajAcAryanA udAharaNamAM jaNAvela che ke "sauprathama Atmahita karavuM. jo zakya hoya to parahita paNa ta karavuM. paraMtu Atmahita ane parahita A bemAM (eka ja karavuM jo zakya hoya to) Atmahita ja karavuM." * kSAvikabhAvavartI sarvotkRSTa paropakAra kare ; thI A saiddhAttika vAta atyaMta yogya ja che. kAraNa ke svahitane choDIne tarachoDIne-bagADIne paropakAra a karavo e audayikabhAvasvarUpa che. audayika bhAvamAM vartato jIva jaghanya kakSAno ja paropakAra karI zake. svapariNatinI nirmaLatAne sAcavIne, svahita sAdhIne yathAyogya paropakAra karavo te kSAyopathamika bhAva che. kSAyopathamika bhAvamAM vartato jIva madhyama kakSAno paropakAra karI zake che. paraMtu sarvotkRSTa paropakAra karavAnuM amogha sAmarthya to kSAyika bhAvamAM vartatA jIva pAse ja hoya che. AthI ja to yogadRSTi samuccayamAM zrIharibhadrasUrijIe jaNAvela che ke "have sarva doSono kSaya karIne sarvajJa banelA yogI sarva labdhiphaLathI saMpanna hoya che. tethI teo sarvotkRSTa paropakAranuM saMpAdana karIne yoganA aMtane pAme che. tethI kSAyika bhAvano lAbha thAya te lakSe kSAyopathamika guNavaibhava jarUra meLavavo. paraMtu kSAyopathamika guNo upara madAra na bAMdhavo. tenA upara mustAka na banavuM. kAraNa ke te (1) aupAdhika che, (2) apUrNa che, (3) kAMIka aMze azuddha che, (4) AvanArA bhavomAM zaraNabhUta nathI ane (5) nazvara che. tethI bharosApAtra nathI. maLelA-meLavelA kSAyopathamika guNa, zakti, labdhi, siddhi vagerenuM pradarzana karavAmAM vyagra banIne, aTavAIne audayika bhAvadhArAmAM bhaTakavuM nahi, bhUlA paDavuM nahi. paraMtu maLelA kSAyopathamika guNa, zakti vagerene vize udAsInatA keLavIne kSAyika guNavibhUtinuM upArjana karavA mATe potAnA zuddha caitanyasvarUpamAM gaLADUba rahevuM, lIna rahevuM.
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa +Tabo (14/7)] 615 ja guNavairAgya prakRSTa vairAgya A rIte valaNa-vartana keLavavAmAM Ave to ja viSayavairAgya nAmanA apara (= prAthamika) vairAgyane meLavyA bAda pragaTanAra paravairAgya = zreSTha vairAgya jhaLahaLato bane. potAnA pragaTa guNAdi upara vairAgya e paravairAgya. A aMge adhyAtmasAramAM jaNAvela nIcenI bAbatonI UMDANathI vibhAvanA karavI. tyAM zrImahopAdhyAyajIe jaNAvela che ke "A pramANe zuddhamati dvArA aparavairAgyano = viSayavairAgyano rasa-pariNAma sthira karanAra yogIne potAnA guNo (upalakSaNathI zakti, labdhi vagere) upara viraktatAne lAvanAra paravairAgya = zreSThavairAgya (= guNavairAgya) paNa pragaTe che. vipula Rddhi (mana:paryavajJAna), pulAka labdhi (= jinazAsanazatru evA cakravartIne sainya sahita cUrI nAkhavAnI zakti), cAraNalabdhi (jaMghAcAraNa-vidyAcAraNa A be bhedavALI AkAzagAminI labdhi), atiugra AzIviSalabdhi (= zApa ApavA mAtrathI bIjAne khatama karavA mATe samartha evI zakti) vagere pragaTelI zaktio viraktacittavALA yogIne mada mATe thatI nathI. anAjanI khetImAM prAsaMgika ugelA ghAsa jevI te zaktio . mokSasAdhanAmAM prAsaMgikapaNe maLe che. potAnA A guNonA, zaktionA, labdhionA samUhano prabhAva yogIoe jANela hoya che, to paNa te temane mada karAvato nathI. kAraNa ke potAno anaMta AnaMdamaya thI caitanya prabhAva svataH pragaTa thatAM yogIo potAnA karatAM guNa-zakti vagerenA samUhane caDhiyAto mAnatA che nathI." Azaya e che ke "sarjanahAra karatAM sarjana caDhiyAtuM na hoya. mArA anaMta AnaMdamaya paramazAMta zAzvata caitanyasvarUpa AgaLa avadhijJAna, mana:paryavajJAna, pulAka labdhi vagere nazvara apUrNa zaktio A pAMgaLI che, mAyakAMgalI che' - Avo pariNAma yogInA aMtaramAM jIvaMta hovAthI pragaTa thayela guNa -zakti-labdhi vagereno vaibhava temane chakAvI deto nathI, bahekAvato nathI. ) bAhya mUlyAMkana na karIe, na karAvIe ) A rIte paravairAgyanA = guNavairAgyanA baLathI bhAvanirjhanya potAnA guNa-paryAyone zuddhasvarUpe sAnubaMdhapaNe pariNAvavAnI dazAmAM mahAlatA hoya che. paraMtu "zAsanaprabhAvanA, paropakAra vagere nAmathI nija guNanuM pradarzana, zakti pradarzana, labdhi pradarzana, siddhi pradarzana, samRddhi pradarzana, puNya pradarzana, camatkAra pradarzana vagerenA mAdhyame lokomAM mane sauthI vadhu mahattva maLe' - evI ghelachAnA vamaLamAM te DUbatA nathI. kAraNa ke potAno AnaMda (a) svAdhIna che, (b) sahaja = svAbhAvika che, (c) pavitra che, (d) zuddha che, (9) zAzvata che, (f) kadI khUTe nahi, ghaTe nahi tevo che' - A bAbatanI pUrepUrI pAkI samajaNa temanI pAse hoya che. A samajaNa e ja tattvajJAna che. te ja labdhi, siddhi, zakti vagere pratye vairAgya = paravairAgya lAvavA dvArA zuddha dravyadRSTinuM saMpAdana kare che. tethI te tattvajJAna ja mokSano zreSTha upAya che. A ja abhiprAyathI siddhasenIya kAtrizikA prakaraNamAM jaNAvela che ke "viSayAtmaka IndriyasukhomAM doSanuM darzana karavAthI AvanAra vairAgya zuddha nathI. lokone sanmArge lAvavAno e eka saraLa upAya che. kharuM hita to tattvanI hArdika ane vAstavika samajaNa ja che." AvA tattvajJAna vagerenA baLa vaDe ja padavI, pATa, prasiddhi, pramANapatra, parivAravRddhi vagere pralobhanathI bhAvanirjhantha jalakamalavat nirlepa - asaMga rahe che. zAsanamAM, saMghamAM, samudAyamAM, gacchamAM, gAmamAM, nagarAdimAM potAnA mahattvanI mahora chApa mAravAnI IcchA kadApi bhAvanirjhanya karatA nathI. tevI IcchA kare
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 616 [adhyAtma anuyoga sahita te bhAvanirjhantha na hoya. lokomAM potAnuM mUlyAMkana karAvavAnI ke bIjAnuM mUlyAMkana karavAnI leza paNa AvazyakatA nirjhantha bhagavAnane hotI nathI. kema ke bIjAne mApavAnA badale potAnA zuddha caitanyasvarUpane paripUrNapaNe pAmavAnI ja pariNati temanAmAM vaNAyelI hoya che. potAnA svAbhavika anantAnaMdamaya zuddha AtmadravyamAM ja te sadaiva vizrAma-ArAma karatA hoya che. 0 guNaverAgIne mokSakAmanA paNa na hoya che are ! potAne anubhavAtA AnaMdamaya Atmadravya karatAM mokSa leza paNa caDhiyAto nathI - tevuM aMdaramAM pratIta thavAthI temane mokSanI paNa IcchA thatI nathI. tethI ja tevA mahAtmAnI dazAnuM varNana karatAM zrI hemacaMdrasUrijIe yogazAstramAM jaNAvela che ke "mokSa thAva ke na thAva. mane to kharekhara te paramAnaMda anubhavAya che ke jemAM tamAma sAMsArika sukho bilakula nagaNya lAge che, tuccha lAge che." adhyAtmasAramAM paNa jaNAvela che ke "hRdayamAM mokSane vize paNa Asakti hotI nathI. temanuM sadanuSThAna paNa asaMga bane che. guNavairAgyavALA puruSanI A dazA sahajAnaMda sAgaranA jJAnataraMgothI vaNAyelI e hoya che. yogazatakamAM zrIharibhadrasUrijIe utkRSTa sAdhakadazAnuM varNana karatA jaNAvela che ke "sAdhaka ,, saMsAramAM ke mokSamAM baMdhAyelo-Asakta hoto nathI." yogazatakavRttimAM paNa uddharaNarUpe jaNAvela che ke Lii 'nirmaLa AzayavALA A sAdhaka mokSamAM ke saMsAramAM sarvatra spRhA vagaranA che." mokSa vagere zuddha paryAyanI paNa ATalI badhI gauNatA zuddhadravyadRSTinI AtmalakSI pariNatimAM sahajapaNe thaI jAya che. * zuddha sAmAcikacAritranI oLakhANa * e asaMgadazAvALA bhAvanirjhanthane jema mokSa ane saMsAra bannemAM sama dRSTi hoya che, tema vyavahAranI aMdara zAstravihita ane zAstraniSiddha bAbatamAM paNa sama dRSTi ja temane hoya che. te rIte temanuM che sAmAyikacAritra saMpUrNapaNe zuddha thAya che. prastutamAM yogazataka graMthanI gAthAnuM anusaMdhAna karavuM. tyAM thI zrIharibhadrasUrijIe jaNAvela che ke "zAsananiSiddha viSayo pratye dveSa hoya ane zAstravihita bAbatamAM a! kAMIka rAga hoya to paNa sAmAyika azuddha thAya che. zuddha sAmAyika to zAstraniSiddha - zAstravihita banneya vize samadaSTi hoya to ja saMbhave.' zubhAzubha rAgAdimAM ravatva-mamatvabuddhine na karIe . zAstravihita anuSThAna pratye paNa rAga karavAthI jIva puNyakarmathI baMdhAya che, paraMtu karmathI chUTato nathI. tethI te jIvane svargano lAbha thavA chatAM mokSano lAbha saMbhavato nathI. A ja abhiprAyathI adhyAtmasAramAM mahopAdhyAyajI mahArAje jaNAvela che ke "pratikramaNAdi Avazyaka anuSThAna vagerenA rAgathI tathA jinavANInA vAtsalyathI jIva svarganA sukhone pAme che. paraMtu paramapadane = mokSane pAmato nathI." ahIM kahevAno Azaya e che ke prazasta evA rAgAdi pariNAmomAM 'huM paNAnI buddhi ke mArApaNAnI buddhi karavAthI rAgAdi vibhAvapariNAmomAMthI mukti maLavI sahelI nathI ja, zakya nathI ja. to pachI aprazasta rAgAdi pariNAmomAM "huM" paNAnI-mArApaNAnI-sArApaNAnI buddhi karavAthI to ajJAnI jIvanI zI hAlata thAya? ahIM adhyAtmasArano eka zloka yAda karavo. tyAM zrImahopAdhyAyajIe jaNAvela che ke "karmajanya rAgAdi vikRtine ja potAnA AtmAmAM 'huM rAga-dveSI-krodhI-kAmI...' vagere svarUpe Aropita kare tevA jIvo samyajJAnathI bhraSTa thaIne bhayaMkara bhavasAgaramAM bhaTake che." tethI
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + Tabo (16/7)]. 617 karmajanya pariNAmomAM potApaNAno, mamatvAdino Aropa karavAno utsAha choDI ja devo. karmajanya pariNAmane kadApi potAnA na manAya. bAkI mithyAtva daDha thAya. 4 mokSamArgamAM nirmaLa bhAvanI mukhyatA 4 AnAthI e phalita thAya che ke mokSamArgamAM prazasta pravRtti ke prazasta vANI upara vadhu bhAra ApavAno nathI. te bannenI mokSamArgamAM mukhyatA nathI, paraMtu AtmAnA nirmaLa bhAvonI ahIM mukhyatA che. tethI AtmAnA nirmaLa bhAvo upara vadhu jhoka ApavAno che. jema ke "mAre mokSe javuM che' - ATaluM bolavAthI mokSaprApti na saMbhave. paraMtu "mAre rAgAdi tamAma doSothI mukta tathA paripUrNa -parizuddha caitanyapiMDAtmaka evuM mAruM AtmasvarUpa A ja bhavamAM atyanta jhaDapathI sAdhavuM che' - AvI bhavya bhAvanAthI ja mokSanI prApti thAya. tethI tevI bhAvanA bhIMjAtA hRdaye rAta-divasa karavA upara vadhu lakSa rAkhavAnuM che, tenuM mukhya praNidhAna karavAnuM che. A ja rIte AtmajJAnagarbhita vairAgya, prazamabhAva, cittaprasannatA, aMtarmukhatA, saMvedanazIlatA, saMvega, saraLatA, komaLatA, namratA vagere nirmaLa bhAvone e praNidhAnapUrvaka roje roja samyapha prakAre vadhAravA. kAraNa ke dharmasaMgrahavRttimAM zrImAnavijaya upAdhyAye jaNAvela che ke "bhAva ja mokSamArgamAM mukhya che.' - t zuddhAtmatattvanI bhAvanA karIe . mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje upadezarahasyavyAkhyAmAM jaNAvela che ke "sahaja, avikRta, kUTastha dhruvasvabhAvavALA AtmasvarUpanI bhAvanA karavI joIe, tenuM dhyAna karavuM joIe." A bAbatane lakSamAM rAkhIne AtmArthI sAdhake roja potAnA zuddha AtmasvarUpanI daDhapaNe bhAvanA karavI joIe. ta. zarIra-Indriya-aMtaHkaraNAdithI bhinna evA potAnA nirupAdhika, sahajasamAdhimaya, paramazAMta-rasasvarUpa, anaMta AnaMdathI vaNAyela zuddha caitanyasvabhAvane atyaMta jhaDapathI pragaTa karavAnI pAvana bhAvanAsvarUpa yogano daDhapaNe abhyAsa karavAnA yoge darzanamohanIya ane jJAnAvaraNAdi karmanI nirjarA thavAthI graMthonA | garbhita artho ane gUDhArtho svayameva vinA prayatna phuratA jAya che ane pariNamatA jAya che tathA jJAna pAramArthika bane che. tethI nirmaLa bhAvanA e ja mokSamArgano prANa che. 9 tattvabhAsanathI bhAvanAyoganI niSpatti che zuddha AtmAnA svarUpamAM je sAdhakanuM citta lIna thayeluM hoya teno upayoga bahAramAM virakta bane che, jIvo vize zAMta bane che, svaguNone pacAvavA mATe gaMbhIra thAya che, ArTsa-komaLa bane che, zuddhAtmatattvane grahaNa karavAmAM ekAgra bane che. tenA upayoganA baLathI sAdhaka bhagavAnane potAnA zuddha AtmatattvanuM bhAna thAya che, AtmabhAvabhAsana thAya che. AvuM nija zuddha caitanyasvarUpanuM bhAsana e bhAvanAyoganI niSpattinuM mukhya kAraNa che. A aMge zrIharibhadrasUrijIe yogazatakamAM jaNAvela che ke dhyeya padArthamAM ekAgra cittavALAne temAM ja satata upayoga hovAthI te dhyeya padArthanA AMtarika maulika svarUpanuM aMdaramAM bhAsana thAya che. tathA te tattvabhAsana ja prastutamAM ISTasiddhinuM = bhAvanAyoganiSpattinuM mukhya kAraNa che." tethI bhAvanAyoganI niSpatti thAya e aMge sAcA sAdhake prayatna karavo joIe. A mujaba ahIM Azaya che.
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ adhyAtma anuyoga sahita bhAvanA bhavanAzinI che bhAvanAno prabhAva dekhADavAnI IcchAthI zrIharibhadrasUrijIe dharmabiMdu graMthamAM paNa jaNAvela che ke "bhAvanA ja mokSanuM mukhya kAraNa che. nirmaLa bhAvanA sthira thavAthI ja tamAma kalyANanI sthiratA saMgata thAya che. kharekhara pavitra bhAvanAthI vaNAyelo bodha e ja paramArthathI jJAna che." A saMdarbha pUrve (1/5) darzAvela che. A rIte ahIM jaNAvela samatA ane bhAvanA bannenA baLathI dhyAnayoga jhaDapathI siddha thAya che. yogabiMdu, dhAtrizikA prakaraNa vageremAM dhyAnayoganuM vistArathI varNana maLe che. ahIM jaNAvela samatA ane bhAvanA meLavyA bAda "sAdhaka bhagavAna dehathI ane sarva saMyogathI bhinna svarUpe potAnA AtmAne jue che" - A pramANe dhyAnazatakamAM je jaNAvela che, teno viSaya sAdhaka svayaM bane che. tevuM saubhAgya sAdhakane sAMpaDe che. a ApaNe ApaNAmAM rahIe - anuyogadvArasUtranI maladhAravyAkhyAmAM jaNAvela che ke "dareka vastu potAnAmAM ja rahe che. potAnAthI e bhinna AdhAramAM koI paNa vastu rahetI nathI." A vAtanuM anusaMdhAna karIne "anaMta guNothI abhinna evA potAnA ja AtmAmAM potAnuM astitva che, zarIra-Indriya-mana-karma-kaSAya vageremAM nahi - A hatI pramANe sAdhake vAraMvAra daDhapaNe bhAvanA karavI tathA tenI anubhUti karavI. che saMsAranATaka jevAnI kaLA zIkhIe : e ja rIte "sarva bhAvo-padArtho paramArthathI potAnA ja svabhAvane kare che' - A adhyAtmabiMdu A graMthanA vacanane manamAM rAkhIne AtmArthI sAdhake saMsAranATakane nATaka svarUpe jovA mATe prayatna karavo. te yAda rahe - nATaka jovAnuM che, karavAnuM nathI. nATakane jovAnI paddhati A rIte samajavI. (1) "karma, kALa, lokasthiti, bhavasthiti, bhavitavyatA, AvaraNazakti, vikSepazakti, vibhAvAdidazA, yo mahAmithyAtva, kartRtvazakti, bhoitvazakti, pUrvokta (pR.559) sahakamaLa, kAmadeva, viSayAbhilASa, A mahAmoha, rAgakesarI vagere sUtradhAronA dorI saMcAra mujaba saMsAranATakanuM saMcAlana thaI rahyuM che. (2) zarIra, Indriya, mana, kaSAyAdi vibhAva pariNAma, vikalpa, vicAra vagere vividha pAtro pota-potAno bhAga (Role) bhajavI rahyA che. (3) AvaraNazakti jAdugaranI jema najarabaMdhI vaDe mArA anaMta AnaMdamaya nirvikAra zuddha caitanyasvarUpane AvarI le che, DhAMkI de che. (4) vikSepazakti cittamAM avanavI mithyA AkRtione, navI-navI rAgapariNatione, moTI ane khoTI AzAone, vyartha ciMtAne, judI-judI phogaTa kalpanAone, bhaviSyakAlIna bhogasukhanA saMkalpane, bhUtakAlIna bhogasukhanI smRti vagerene satata upasAve ja rAkhe che, upajAve ja rAkhe che. (5) manogata te mithyA AkRti-rAga-AzA vagerene vega ApavAnuM, prakRSTapaNe vadhAravAnuM kAma, vibhAvadazA, vikalpadazA, AzravadazA, baMdhadazA vagere kare che. mithyAtvano khataranAka khela che (6) te vardhamAna mithyA AkRti-rAga-AzA vageremAM huM paNAnI, mArApaNAnI ane sArApaNAnI buddhine mahAmithyAtva pedA kare che. cittamAM bhAsamAna tevI vijAtIya vyakti vagerenI AkRtine udezIne
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (16/7)] 619 'tene meM Ama karyuM hatuM, tema karyuM hatuM - ItyAdirUpe svakAryavabuddhine mithyAtva janmAve che. meM tene Ama bhogavela hatI, have Ama bhogavIza.' ItyAdi svabhogyatvabuddhine paNa te karAve che. "bhogasukhanI kalpanAmAM rAcavuM e ja mAro svabhAva che, e ja mAruM svarUpa che, mAro guNadharma che, mArI pharaja che. mArA mATe e ja sevavA yogya, bhogavavA yogya ane upAsavA yogya che. e ja mAro vizvAsapAtra, vaphAdAra parama mitra che' - AvI durbuddhine paNa mithyAtva pedA kare che. te-te vijAtIya vyakti, anukULa vastu Adi maLavAnI AzA, kalpanA, saMkalpa vageremAM sukharUpatAnuM bhAna mahAmithyAtva karAve che. mahAmithyAtvano udaya ja vijAtIyanI AkRtine bhUlavAnuM, tenA rAgane bhagADavAnuM ke tene meLavavAnI AzAne bhUMsavAnuM kAma karavA deto nathI. kAraNa ke "manamAM bhAsamAna tevI vijAtIya AkRtione udezIne thato rAga, tene meLavavAnI AzA vagere ja sukhasAdhana che' - AvI durbuddhine mithyAtva pedA kare che. vizeSatA to e che ke mithyA AkRti-rAga-AzA vageremAM je svatva-mamatva-suMdaratA -svakAryatva-svabhogyatva-svasvabhAvatva-svasvarUpa~-"svaguNadharma7-"svasevyatva-svaupAsyatva - svamitratva-sukhatva-sukhasAdhana-Adi prakAraka pUrvokta (juo - pRSTha 605 thI 608) 35 prakAranI 25 durbuddhine mahAmithyAtva pedA kare che, te daDha ruci-prItithI garbhita hoya che. tethI tene haTAvavAnuM kAma A khUba muzkela banI jAya che. A khUba ja vicitra, gaMbhIra ane noMdhapAtra bAbata che. ja saMsAranATakamAM kevaLa pugala ja nAce che . (7) tyAra pachI kartRtvazakti zArIrika Adi sAmarthyanuM atikramaNa karIne tathA maryAdAne choDIne, bahAramAM kAmabhogAdi pravRttimAM audArikAdi pudgalone tathA aMdaramAM nirlajja pazuceSTAnA bhAvamAM A manovargaNAnA pudgalone pravartAve che ane nacAve che. dharmAstikAyAdi dravyomAMthI kevala pudgalo ja karmanA la A nATakamAM nAcI rahyA che. AmathI tema satata-sakhata doDadhAma karI rahyA che. (8) pudgalanA A nAcamAM bhostRtvazakti bahirAtmAne mithyA-khoTI ratino AbhAsika anubhava ho. karAve che. tethI bahirAtmA te ratinI mIThAzane mANavAmAM khoTI thAya che, coTI jAya che. (9) AtmasvabhAvavirodhI baLa svarUpa sahajamaLa tevI AbhAsika mithyA ratimAM tanmayatA-lInatA -magnatAne lAve che. (10) kAmadeva tevI AbhAsika mithyAtine vize AvelI tanmayatAne anyAya, anAcAra, durAcAra, vyabhicAra vagere pravRtti dvArA dIrgha kALa sudhI pUrepUrI tAkAta lagAvIne svacchaMdapaNe vadhAre ja rAkhe che, laMbAve ja rAkhe che. mithyAtitanmayatAmAM tAdAbhyabuddhine choDIe ja (11) upamitibhavaprapaMcA kathAmAM tRtIya prastAvamAM (pR.94) varNavela viSayAbhilASa matrInuM bIjuM nAma bhogatRSNA che. tenA AdezathI bahirAtmA = pudgalarasikajIva mithyAtinI dIrghakAlIna vardhamAna tanmayatAmAM svarasathI svaicchikapaNe bhrAnta tAdAbhya-ekarUpatA-ekAkAratA-ekarasatAne anubhave che. (12) upamitibhavaprapaMcA kathAmAM mahAmohanA zarIra tarIke avidyArUpI yaSTi (= lAkaDI) batAvela che. uparokta tAdAbhyaanubhUtinA lIdhe mahAmohanI avidyAyaSTirUpa kAyA pratyeka aMgamAM = aMzamAM kAmavAsanA vagerenA dAvAnaLathI atyaMta vyApta thAya che. avidyAyaSTi sarva avayavomAM vAsanA dAvAnaLathI bhaDake baLe che.
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 620 [adhyAtma anuyoga sahita (13) tenAthI mahAmohano dIkaro rAgakesarI atyaMta khuza thAya che. nATaka pUrabahAramAM AgaLa vadhe ja rAkhe che. nA nATakamAM AtmA bhAga bhajave nahi ja (14) atiprAcIna kALathI saMcita karelA AzAtanAnA malina anubaMdho, bahirmukhadazA, kusaMskAra vagere svarUpa mUlya cUkavavAthI A anAdikAlIna saMsAranATakanA judA-judA vibhAgamAM praveza maLe che. vividha prakAre pravartatA A saMsAranATakamAM bahirAtmA bhaLI jAya che, otaprota thaI jAya che. paraMtu huM to bahirAtmadazA vagerethI bhinna chuM. huM mArA caitanyasvarUpamAM ja vizrA chuM. kevaLa, vizuddhavijJAnasvabhAvI AtmA chuM. tethI huM nATakane bhajavato nathI. temAM bhaLato nathI. paraMtu kevaLa asaMga sAkSIbhAvathI tene jouM ja chuM. hakIkatamAM AtmAno svabhAva kAMI karavAno nathI. paNa je jyAM jevuM che, tene tyAM te svarUpe jANavAno AtmasvabhAva che. tethI A dRSTie AtmA bhavanATakamAM svayaM koI paNa bhAga bhajavato nathI. kAyA, Indriya, mana, kaSAya, kAmavAsanA, kuvikalpa vagere pariNAmo ja palaTAye rAkhe e che, judA-judo bhAga (Role) bhajave rAkhe che. te pariNAmo alaga-alaga avasthAne pAme rAkhe che. huM to zuddhanayadaSTithI kyAreya badalAtI dazAne pAmato nathI. kAraNa ke huM kevaLa zuddha jJAyakasvabhAvIDI caitanyasvabhAvI chuM." dvAaizikAprakaraNavyAkhyAmAM darzAvela A tAttvika-satya hakIktanuM te svarUpe potAnA a aMtaHkaraNamAM saMvedana (anubhava) karavA mATe nirlepabhAvathI AtmArthI sAdhaka bhagavAne satata prayAsa karavo jarUrI che. A rIte Avo anubhava karavo e AtmAno svabhAva che. dareka sAdhake potAnA 3. A svabhAvamAM ja rahevAnuM che. sAcI samajaNa meLavavAnI che. to ja potAnuM saMsAranATaka virAma pAme. A cauda mudAne sArI rIte samajavAthI-anubhavavAthI cauda rAjalokanA cheDe siddha bhagavaMtonA zuM parivAramAM jhaDapathI praveza maLe. sAdhaka bhagavAna khuda siddha bhagavAna banI jAya. * saMsAranATakane mAtra jenAra sAdhaka karma na bAMdhe # janma-jarA-maraNAdimaya, ISTaviyoga-aniSTasaMyogAdimaya ane vibhAva-vikalpAdimaya evA saMsAranATakanI aMdara (1) "huM" paNAnI buddhi, (2) "mArA' paNAnI buddhi, (3) sArApaNAnI buddhi, (4) potAnA kArya tarIkenI buddhi, arthAt "huM A kAryano kartA chuM' - AvI kartutvabuddhi, (5) "A mArA mATe bhogya che. huM teno bhoktA chuM' - AvI svabhogyatvabuddhi ke bhophtatvabuddhi, (6) "A vAsanA-lAlasA vagere ja mAro svabhAva che' - AvI malinabuddhi, (7) "kaSAyAdi mAruM mULabhUta svarUpa che'- AvI durmati, (8) "kaSAyAdi mArA guNadharmo che' - AvI kuTila buddhi, (9) "SAyAdi ja mAre sevavA yogya che, AcaravA yogya che' - AvI kubuddhi, (10) "kAmadeva ja mAre upAsanA karavA lAyaka che' - AvI durbuddhi, (11) "viSaya-kaSAya ja mArA parama mitra che' - AvI kumati, (12) A ja sAcuM sukha che' - AvI sukhatvabuddhi ke (13) "A ja sukhanuM sAdhana che' - AvI sukhasAdhana-buddhi - AvI pUrvokta 35 prakAranI buddhimAM AvatI tanmayatA-ekarUpatA-ekAkAratA e mUDhatA che. e mahAmohanI paTarANI che. sAdhaka AvI mUDhatAne choDe che. je sAdhaka AvI mUDhatAne choDIne, siddha bhagavaMtanI adAthI kevala asaMgabhAvathI audayikabhAvamaya saMsAranATakane mAtra jue ja che, tene nathI to pApa baMdhAtuM ke nathI to kheda, udvega, harSa, zoka, AghAta, pratyAghAta vagere thatA. jema AkAza mUDha (= mohagrasta)
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-5yAyano rAsa + Tabo (14/7)]. 6 21 banatuM nathI to tene kAdava coTato nathI, tema bhavanATakamAM amUDha sAdhakane pApa-paMka coTatuM nathI. jema mUDhatA vinA saMsAranATakane jonArA muktAtmAo kheda, udvega vagere pAmatA nathI, tema mUDhatA vinA saMsAranATakane joto sAdhaka kharekhara kheda, udvega pAmato nathI. A ja abhiprAyathI jJAnasAramAM jaNAvela che ke "jema AkAza kAdavathI lepAtuM nathI, tema je vaLagelA, udayamAM AvelA audayikAdi bhAvomAM mUDha thato nathI te pApathI lapAto nathI. "saMsAracakra' nAmanA nagaramAM rahevA chatAM poLepoLa (= pratyeka saMsArI jIvamAM) cAlI rahelA Atmabhinna evA pudgaladravyanA nATakane mAtra joto (paraMtu karato ke bhogavato nahi evo) amUDha sAdhaka (= prekSaka) khedane pAmato nathI." & zuddha cetanyanA akhaMDa piMDa upara draSTine sthApIe che A rIte abhyattara mokSamArge AgaLa vadhatAM uparanI dazAmAM to prazasta kAyikapravRtti, prazasta vANI, prazasta bhAva, prazasta vicAra, prazasta vikalpa vageremAM "huM paNAnI buddhine ane mArApaNAnI buddhine tathA kartA-bhoktApaNAnI buddhine choDIne temAM bhaLyA vinA, tanmaya banyA sivAya, mUka sAkSIbhAvano 24 abhyAsa karavo. potAnA zuddha caitanyanA akhaMDa piMDa upara dRSTine sthApIne, svAtmadravya upara rucinuM jora ApIne, "bahAramAM ucita prazasta pravRtti thatI rahe ane aMdaramAM yogya zubha bhAvo pravartatA rahe vAM tathA te paNa kartutva-bhostRtvabhAvane choDIne pravartatA rahe - tevI potAnI AtmadazA keLavavAnI che ane tema samyapha prakAre vadhAravAnI che. tenAthI huM dehAdithI chUTuM cetana tattva chuM - A pramANe sAdhakane aMdaramAM AtmabhAvabhAsana thAya che. A rIte AtmabhAvanuM bhAsana kALakrame baLavAna thatuM jAya che. tenA lIdhe A sAdhaka prabhuno upayoga akhaMDa zuddha Atmadravyane sAkSAt grahaNa karavAmAM tatpara thAya che. upayoganI yogamAM = dehAdipravRttimAM lInatA ghaTe che, AtmAmAM lInatA vadhe che. tethI karmone AtmAmAM pagapesAro ! karavAnA daravAjA (= Azrava) baMdha thatA jAya che ane bhAva saMvaradharma vardhamAna bane che. prastutamAM adhyAtmasAranA eka zlokanA padArthane joDavA prayatna karavo. tyAM mahopAdhyAyajIe jaNAvela che ke "AtmAmAM je aMze yoga hoya, te aMzathI Azrava mAnya che. je aMze upayoga hoya, te aMzathI AtmAne saMvarano lAbha thAya che. yoga bahAramAM ane aMdaramAM pravRtti karavAnA pariNAmasvarUpa che. kAraNa ke mana-vacana-kAyAnI kriyA yoga kahevAya che. tethI temAM AzravahetutA saMgata thAya che. tathA upayoga nivRttipariNAmasvarUpa che. kAraNa ke pUrve (11/4) jaNAvI gayA te mujaba upayoganuM lakSaNa che - nija caitanyasvarUpaanuyAyI pariNAma. tethI temAM saMvarahetutA vyAjabI che. pravRtti paNa nivRttinA raMge raMgAyelI hoya che A rIte bhojana, bhASaNa, zayana, gamana, Agamana, vastra paridhAna vagere pravRttiomAM ISTatva -aniSTatvano vikalpa kharI paDavAthI, gamA-aNagamAno bhAva ravAnA thavAthI sAdhakane karmalepa saMbhavato nathI. te pravRttio bahAramAM cAlatI hoya che. aMtaHkaraNa temAM bhaLeluM hotuM nathI. tenuM aMtaHkaraNa nivRttipradhAna banI cUkeluM hoya che. kema ke sAdhakane akhaMDajJAnAnaMdamaya potAnA svarUpanuM anusaMdhAna aMdaramAM pravartatuM hoya che. prastutamAM dhyAnadIpikAnI vAta dhyAnamAM levI. tyAM zrIsakalacandra upAdhyAyajIe jaNAvela che ke "sAdhakanuM aMtaHkaraNa niHsaMga-nirlepa hoya che. chatAM te yogI jANe ke saMgavALA jIvanI jema bahAramAM pravRtti kare che. jema vRkSanI chAyA jamIna upara paDe chatAM paNa te chAyA jamInane vRkSanI jema coTelI
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 622 [ adhyAtma anuyoga sahita nathI hotI, tema bahAramAM pravRtti cAlatI hovA chatAM aMtaHkaraNa bahAramAM kyAMya coTeluM hotuM nathI. pravRttimAM ISTa-aniSTapaNA vagereno vikalpa yogInA aMtaHkaraNamAM hoto nathI. tethI te yogI karmathI lepAtA nathI.' matalaba ke sAdhaka bhagavAnanI pravRtti paNa nivRttinA raMge raMgAyelI hovAthI nivRttisvarUpa ja che. pachI pravRttinimittaka rAgAdi bhAvakarmano baMdha ke jJAnAvaraNAdi dravyakarmano baMdha yogIne kyAMthI thAya ? . zuddha pariNatino prAdurbhAva - tathA tenAthI paNa uparanI bhUmikAmAM to zubha-azubha bhAvothI paNa potAnI aMtaraMga pariNatine judI pADavAno jJAnapuruSArtha niraMtara karavAno che. Avo aMtaraMga jJAnaudyama jyAre tIvra -prabaLa bane tyAre zuddha pariNati pragaTe che. potAnI pariNatimAM jeTalI zuddhatA hoya teTalo ja potAnI aMdara mokSamArga jANavo. cothA guNasthAnakathI mAMDIne sarvadA mAtra zuddha pariNati hoya che. kema ke anaMtAnubaMdhI kaSAyAdino tyAM kSayopazama thayela hoya che. cothA guNasthAnake samakitIno upayoga to kyAreka zubha hoya, kyAreka azubha hoya tathA kyAreka zuddha hoya.paraMtu sAtamA guNasthAnakathI mAMDIne to upayoga a sarvadA zuddha ja vartato hoya. cothA vagere guNasthAnake vartatI zuddha AtmapariNatinuM baLa jyAre parAkASThAe pahoMce tyAre mohakSobhazUnya zuddhopayogapariNAmasvarUpa naiRRyika cAritra aMda2mAM pragaTa thAya che. madhyamaparimANa syAdvAdarahasya graMthamAM mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje A aMge jaNAvela che ke { "mohanIya karmanA khaLabhaLATa vagarano AtmapariNAma e zuddha che. kAraNa ke te anAtmatattvathI chavAyela nathI, vaNAyela nathI. te ja kharekhara 'cAritra' zabdano artha che." A vAtanuM prastutamAM anusaMdhAna karavuM. U jJeya pratye jJAnane udAsIna banAvIe U duu tathA AvuM naiRRyika cAritra pragaTa thayA pachI potAnA svabhAvamAM ja samyak prakAre rahevAnI dazA pragaTe che. tyAra bAda Atmabhinna para jJeya padArtho sAme cAlIne nirmaLa jJAnamAM jaNAvA mATe upasthita Dho thAya to paNa jJAna tenA pratye pUrNatayA udAsIna rahe che. jJAnano viSaya bAhya jJeya padArtha nahi paNa che svAtmaka zeya ane jJAtA ja bane che. arthAt jJAna pote ja potAne jANe che ane potAnAthI abhinna evA zuddhacaitanyanA akhaMDa piMDa svarUpa jJAtAne te jJAna jANe che. svAtmaka jJAna ane jJAtA - A bannethI bhinna evA bAhya zeya padArthane prakAzavuM-jANavuM e jJAnano mukhya svabhAva nathI. kAraNa ke jJAna to potAnA AzrayabhUta ane potAnAthI abhinna evA AtmadravyamAM vizrAnta che, tRpta che. matalaba ke mukhyatayA jJAna mAtra potAne jANe che ane potAnAthI abhinna evA jJAtAne ja jANe che, prakAze che. tethI jJAnamAM je svaprakAzakatva svabhAva che, te nirupacarita che. tathA je paprakAzakatva svabhAva che, te upacarita che. A vAta pUrve (12/13) vistArathI jaNAvela che. tenI ahIM UMDI bhAvanA karavI. eka tAttvika tapanI oLakha ka jijJAsA :- jJAnanA AvA nirupacaritasvabhAvano ApaNane anubhava kyAre tAttvika rIte thAya? ghaNo tapa karavA chatAM teno anubhava to thato nathI. svacchaMdapaNe, bemaryAdapaNe, nirlajjapaNe, rucipUrvaka doSomAM taNAye rAkhavAnuM valaNa e doSonI utkaTatAne darzAve che. tethI (1) sauprathama doSonA kaTu phaLane hRdayasparzI rIte vicArIne utkaTa doSonA DhagalA jIvanamAMthI jhaDapathI ravAnA thavA joIe. pachI saMvega pragaTavo joIe.
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + Tabo (16/7)] 623 svasanmukhapaNe-zuddhacaitanyaabhimukhapaNe satata TakI rahevAno tIvra talasATa e sAco saMvega che. 'traNa lokamAM eka mAtra mAro zuddha AtmA ja mArA mATe sArabhUta che. bIjuM badhuM mArA mATe bhArabhUta che' AvuM jyAre sAdhaka bhagavAnane samajAya tyAre e saMvega tIvra bane che. Avo (2) tIvra saMvega, (3) jJAnagarbha vairAgya, (4) upazamabhAva, (5) antarmukhatA, (6) AtmaramaNatA, (7) aMtaHkaraNanI ArdratA vagere aMtaraMga paribaLonA pratApe tathAvidha potAnA ja jJAnanA nirupacarita svabhAvano anubhava sAdhakane thAya che. jJAnanA svaprakAzakatvasvabhAvano anubhava e karmane tapAvavAnA lIdhe karmane khapAve che. tethI tevuM anubhavajJAna e ja tapanuM lakSaNa che. zarIrakRzatA vagere tapanA lakSaNa nathI. * upavAsanI sAcI oLakhANa A aMge zrIharibhadrasUrijIe brahmasiddhAnta samuccayamAM bahu mArmika vAta karI che. te graMthanuM bIjuM nAma brahmaprakaraNa che. tyAM jaNAvela che ke 'doSothI nivRtta thayela sAdhaka guNonI sAthe sArI rIte vasavATa kare tene upavAsa jANavo. zarIrane vizeSa prakAre sUkavI nAMkhavuM e upavAsa nathI.' A a aMge adhyAtmasAramAM paNa khUba ja mArmika vAta karela che. tyAM zrImahopAdhyAyajIe jaNAvela che ke "bhUkhyA rahevuM, zarIrane kRza karavuM e tapanuM lakSaNa nathI. kSamA, brahmacaryanI gupti vagerenuM AzrayasthAna bananAra jJAna e ja tapanuM zarIra svarUpa che. 'je jJAna karmane tapAve che, te tapa che' - AvuM ( je nathI ja jANato, tenuM magaja bahera mArI gayela che. te kaI rIte puSkaLa nirjarAne meLavI zake? arthAt na ja meLavI zake." dhyA = ma 6. yo A rIte vyavahAranayamAnya bAhya tapanuM khaMDana karavA dvArA tame vyavahAranayanuM atikramaNa karI rahyA cho. tathA vyavahAranuM ullaMghana karavAmAM to zAsramaryAdAnuM ja ullaMghana thaI jaze. / kadAgrahI nayanuM anya naya dvArA khaMDana paNa zAstramAnya nizakaraNa :- nA, tamArI vAta vyAjabI nathI. kAraNa ke bAhya vyavahAranayanI pakkaDamAM aTavAyelA che ajJAnatapasvI jIvanI khoTI mAnyatAnuM-kadAgrahanuM khaMDana karavuM e ahIM abhipreta che. tathA 'kadAgrahI nayanuM anya naya dvArA khaMDana karavuM e zAsramaryAdA ja che' - AvuM nyAyakhaMDakhAdya graMthamAM zrImahopAdhyAyajIe spaSTapaNe jaNAvela che. tethI amArA prastuta pratipAdanamAM zAsramaryAdAnA atikramaNanI vAtane koI avakAza nathI. ahIM je nirUpaNa karavAmAM Avela che, teno mukhya Azaya to e ja che ke jhaDapathI mokSe javA jhaMkhatA AtmArthI jIvo mATe zarIrane sUkavavA karatAM vadhu mahattvapUrNa kartavya to kaSAya-vAsanA -rAgAdimaya vibhAvapariNatine sUkavavAnuM che. mATe kaSAyAdino nAza karanAra AtmajJAnasvarUpa tapane meLavavA vadhu lakSa rAkhavuM. te mATe mukhyapaNe prayatna karavo.' * karmabaMdhanarahita AtmAno sAkSAtkAra AcArAMgasUtramAM khUba ja mArmika vAtane jaNAvatAM kahela che ke 'kuzaLa sAdhaka nathI baMdhAyelo ke nathI mukta.' matalaba ke 'huM kadi rAgAdithI ke karmAdithI baMdhAyela ja nathI. to mAre tenAthI mukta thavAno prazna ja Ubho thato nathI. huM kadApi baMdhAyela ja nathI. to mAre nirjarA konI karavAnI ?
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 24 [adhyAtma anuyoga sahita nirjarA zuM karavAnI?" A mujaba vAraMvAra vibhAvanA - vizeSa prakAranI bhAvanA karIne zuddha Atmatatvano anubhava thatAM karmabaMdharahita svarUpe AtmA potAnI jAte ja prakAre che. A aMge adhyAtmasAramAM jaNAvela che ke "(1) tattvane sAMbhaLIne, (2) tattvanuM manana karIne, (3) tattvanuM vAraMvAra smaraNa karIne je sAdhako Atmahattvano sAkSAt (=Indriya, mana, yukti, vicAra, vikalpa vagere mAdhyama vinA) anubhava kare che, teone "AtmA karmathI baMdhAya che ke karmathI baMdhAyelo hato'- tevI buddhi thatI nathI. "AtmA karmathI baMdhAto nathI ke baMdhAyo nathI' - AvI anubhUti thavA svarUpe abaMdha Atmatattvano prakAza thAya che." pUrve (12/13) A saMdarbha darzAvela hato. tenuM ahIM anusaMdhAna karavuM. A dharmasaMnyAsa nAmanA prathama sAmarthyayogane meLavIe ! A rIte mokSamArge AgaLa ne AgaLa sarakatA sarakatA "nirmaLa jJAna to mAtra nijasvarUpanuM prakAzana karavAmAM vizrAnta thayela che. nija nirmaLasvarUpanuM prakAzana karavA sivAya bIjuM kazuM paNa kAma karatuM nathI. tethI tevA jJAnathI abhinnapaNe pariNamelo jJAtA evo nijAtmA paNa zubhAzubha paryAyanI herA-pherImAM aTavAto nathI. paraMtu potAnA zuddha caitanyasvarUpamAM ja svAtmadravya vizrAnti kare che, lIna Aii thAya che' - A hakIkatane dravyAnuyogaparAmarzathI = dravyAnuyoganA parizIlanathI jANIne te sAdhaka bhagavAna ma yogadRSTi samuccaya, brahmasiddhAnta samuccaya, lalitavistarA, dvAtrizikA prakaraNa vageremAM varNavelA tAttvika - dharmasaMnyAsa nAmanA prathama sAmarthyayoga upara sArI rIte ArUDha thAya che. - DI. kevalajJAna prAptino atyaMtara mArga do. tyAra pachI AtmArthI sAdhaka RtaMbharA prajJA, prAtijJAna, potAnA ja zuddha AtmadravyamAM ramaNatA ja -ekarUpatA-ekAkAratA-tanmayatA vagere meLave che. tenA dvArA pUrve (1/6) jaNAvela zukladhyAnaphaLasvarUpa vAM siddhasamApattine meLavIne yogabiMdumAM (zloka-366) varNavela vRttisaMkSayane saMpUrNapaNe karIne, SoDazaka be prakaraNamAM darzAvela tAttvika sAmarthyayogakAlIna anAlaMbanayogane meLavIne, dvArniMzikA prakaraNa tathA yogasUtravivaraNa vageremAM varNavela kSapakazreNikAlIna evI nirbIja samAdhine prApta karIne, guNazreNi -kSapakazreNi AdinA mAdhyame cAra ghanaghAti karmono uccheda karIne, zuddhopayoga dvArA paripUrNapaNe nija AtmAmAM magna banIne kevaLajJAna meLave che. anAvayoga pachI praSTi paropakAra - tathA yogabiMdu graMthamAM varNavela anAzravayogane te meLave che. A rIte kaSAyone mULamAMthI ukheDIne, anAzravayogane meLavyA bAda (tAtvika svakalyANa pachI) ja te yathAyogyapaNe saddharmadezanA vagere dvArA nikaTamuktigAmI bhavyAtmAomAM bodhibIjanI vAvaNI kare che. "mAre mAruM vItarAga caitanyasvarUpa jhaDapathI pragaTa karavuM che? - ItyAdi jhaMkhanA e mukhya bodhibIja che. vItarAga sarvajJa bhagavaMta dezanA dvArA haLukarmI bhavyAtmAomAM graMthibheda karAvavA dvArA samyagdarzanane pragaTAve che. temaja dezavirati -sarvavirati vagerenA nirmaLa pariNAmone jagADe che.
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 625 dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (14/7)] yogasaMnyAsa nAmanA bIjA sAmarthyayogane meLavIe A rIte sarvotkRSTa paropakAra karIne bhavanA aMte, yogadRSTi samuccaya vageremAM varNavela "yogasaMnyAsa nAmanA bIjA sAmarthyayogane samyapha rIte prApta karIne, yoganirodhathI sarvasaMvaradharmanI samyapha prakAre ArAdhanA karIne tathA bAkInA cAra aghAti karmono prakSaya karIne sadA kALa mATe siddhazilAmAM pratiSThita thAya che. sAdhaka bhagavAna svayaM siddha bhagavAna bane che. te potAnA vizuddha cetanadravya-pUrNaguNa -pavitraparyAyothI vaNAyela paramasaccidAnaMda svarUpa mahAsAgaramAM DUbI jAya che, lIna thaI jAya che, sadA mATe sthira thaI jAya che. | i trikALazuddha nija cetana vastune pragaTAvIe che A che nigodathI mAMDIne nirvANa sudhInI yAtrAno sAco citAra. AnuM digdarzana jinAgama karAve che. paraMtu zukla aMtaHkaraNa vinA AvA lokottara jinAgamanA AMtarika tattvanI sparzanA prAyaH azakya che, zraddhA duHzakya che, ruci asaMbhava che, AMtarika svIkAra durlabha che, abhilASA-jhaMkhanAdi paNa zakya 26, nathI. zukla aMtaHkaraNanI prAptimAM samAropa bAdhaka che. pUrve (7/6 thI 19) A AroponuM vistRta varNana dhyA kareluM ja che. jema ke "huM zarIra chuM. huM putra chuM. putrAdi mArA che. A putra e huM ja chuM. makAna-dukAna , -tana-mana-vacana-dhana-rAgAdi mArA che. e mArA sukhanA sAdhana che...' ItyAdi tamAma pUrvokta upacAra A -Aropa-samAropa rasapUrvaka karavAnI anAdikAlIna AMTI-ghUMTImAM phasAvAnuM nathI. paNa teno tyAga karavAno A che. to ja zukla aMtaHkaraNa prApta thAya. tevuM zukla aMtaHkaraNa meLavIne zrIjinAgamanA tAtparyathI prajJAne parikarmita karavI, vAsita karavI. tevI prajJAthI ane AdhyAtmika upanayathI garbhita prastuta graMtharAjanI sahAyathI he bhavyAtmAo ! tame atyaMta jhaDapathI trikALa vizuddha nija cetana vastune prApta karo, pratyakSa yo karo. kema ke te ati-ati-ati durlabha che ane ati-ati-ati mahAna che. A hakIkatane bhUlavI nahi. A mATe paramAtmAne nIce mujaba prArthanA-vinaMti karI zakAya ke : "tuM sarvazaktimAna to, muja karma zuM kApe nahi ?, tuM sarvaIcchApUraNo, to mokSa zuM Ape nahi ? bhale mukti hamaNAM nA diyo, paNa eka IcchA pUrajo, bhavavanadahana dAvAnalo, samyakatva mujane Apajo." tathA prabhukRpAthI graMthibhedanI sparzanA thayA bAda nIce mujaba praNidhAna karavuM ke : aho ! graMthibhedathI prakAzita apUrva-amUlya cidratna = zuddhopayogasvarUpa ratna e nirvikArI ane nirAkAra che. te sadA mArA cittaAkAzane prakAzita karo, prakAzita karo, prakAzita karo. (1) aho ! graMthibhedathI prakAzita apUrva nirvikAra nirAkAra cidratnamAM mAruM cittAkAza vilIna thAva, vilIna thAva, vilIna thAva. arthAt mAruM citta paNa vikArazUnya, AkArazUnya cisvarUpa - zuddhopayogasvarUpa bano. (2)
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 626 [adhyAtma anuyoga sahita ja zAzvata siddhasukha sAdhIe A A rIte karelA prabaLa praNidhAna mujaba vartavAthI ja saMvegaraMgazALAmAM varNavela siddhasukha sulabha Maa thAya. tyAM siddhasukhanuM varNana karatAM zrIjinacaMdrasUrijIe jaNAvela che ke "siddhasukha (1) aikAMntika ja (= dhruva), (2) Atyantika (= pracura), (3) pIDArahita, (4) mukhya (= nirupacarita), (5) zubha, (6) madhura, (7) saMsAramAM jIvanuM punarAvartana nahi karAvanAra, (8) acala, (9) karmajazUnya, (10) A rogarahita tathA (11) ucchedazUnya = zAzvata che." (16/7) * soLamI zAkhA samApta ... 22)
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ eNa chaDI-iTATAla ) guruparaMparAprazasti guruparaMparAprazasti guruparaMparAprazasti kayA yogaparAmarzaka zALA-90 guruparaparAprazastiprakAzanam ' guruparaMparAprazasti
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ draSya--pathinI / 304-19 dravyAnuyogaparAmarza: zAkhA-17 guruparamparAprazastiprakAzanam
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 28 - TUMkasAra - H zAkhA - 17 : ahIM parama pAvana pUjanIya pATaparaMparA sUcavela che. tapagaccharUpI naMdanavanamAM kalpavRkSatulya zrI hIrasUrIzvarajI thayA. temanA paTTadhara sUryatulya zrIvijayasenasUrijI thayA. temanI pATe niHspRhI zrIvijayadevasUrijI AvyA. temanI pATe AcAryomAM kuzaLa evA zrIvijayasiMhasUrijI AvyA. temanA udyamathI sAdhuomAM gItArthatA guNa vyApaka banyo hato. temanI niHsvArtha kRpAdRSTithI mahopAdhyAya zrIyazovijayajI gaNivare sva-para darzanano abhyAsa karyo ane 'dravya-guNa-paryAyano rAsa' nAmano graMtha racyo. Ama graMthakAra potAnA upakArI mahApuruSonA guNone namratAthI batAvI kRtajJatAne vyakta kare che. (17/1-2-3-4) ahIM kRtajJabhAve graMthakAra potAnA guNIyala gurujananA guNAnuvAda kare che. kAraNa ke te vinaya vagere aneka guNone lAvanAra che. (17/5) - zrIhIravijayasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSya ane guNothI yazasvI evA upAdhyAya zrI kalyANavijayajI mahArAjA hatA. temanA ziSya Agama-vyAkaraNamAM Asakta paMDitaziromaNi zrIlAbhavijayajI hatA. temanA ziSya zrIjItavijayajI mahArAjA thayA. temanA gurubhAI paMDitavareNya zrInayavijayajI mahArAjA thayA. teo graMthakAra mahopAdhyAya zrIyazovijayajInA guru hatA. (17/6-7-8) upAdhyAyavareNya zrInayavijayajI potAnA ziSya evA prastuta graMthakAra mahopAdhyAya zrIyazovijayajInA abhyAsa mATe temanI sAthe kAzI gayA hatA. tyAM dIpitivyAkhyA sahita "tattvaciMtAmaNi' graMthano graMthakAre abhyAsa karyo. Ama gurunI ziSyane bhaNAvavAnI kartavyaparAyaNatA ane ziSyanI zAstrajijJAsAno ahIM suMdara meLApa thayo. aMte graMthakAra kahe che ke te guru bhagavaMtanI bhaktithI ja potAnAmAM kavitvazakti vagere pragaTa thaI che. Ama ahIM guruvarganI niHsvArtha bhakti dvArA graMthakArazrI AtmavikAsane sAdhavAnI maMgala preraNA vAcakone kare che. tathA "pratidina bahu abhyAsa karIne A dravyAnuyogavANIne bhaNajo" - A pramANe graMthakArazrI aMtaranA umaLakAthI, haiyAnA hetathI AtmArthI jIvone hitazikSA Ape che. (179-10-11) aMtima maMgalabhUta kaLazamAM graMthakArazrIe gurunAmasmaraNapUrvaka "mavALI vira nIyA ityAdi svarUpe AzIrvacanane vyakta karela che.
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 629 parAmarza dravya-guNa-yAyano rasa + Tabo (11)]. DhALa - 17. ( hamacaDInI- dezI) hivaI AgalI DhAle "paraMparAgata mArganI prarUpaNA dvAre koNe e joyo? kehA AcAryanI vAre ?" te kahaI chaI - tapagaccha nandana surata, pragaTyo hIravijaya sUviMdo re; sakala sUrIsara' je sobhAgI, jima tArAmAM caMdo re /17/1 (274) hamacaDI. tapagaccha rUpa je naMdanavana, te mATe surata sarikho pragaTayo che. zrIhIravijayasUrIzvara te kehavA che ? sakala sUrIzvaramAM je sobhAgI che = saubhAgyavaMta che. "suma satrano " (nava.vi42) rUti vAnA. jima tArAnA gaNamAM caMdramA zobhe, tima sakala sAdhu samudAyamAMhe dedIpyamAna che. smAta ? sUrinanArItva 17/1 * dravyAnuyodhAparAmarza. * zALA - 27 (sAccha) tapagaNanandanasuradruH saJjAto hiirvijysuuriindrH| sakalasUriSu subhAgyo yathA tArakeSu hi cndrmaaH||17/1|| * adhyAtma anuyoga << eka prazasti prAraMbha hayA sonI - tapagaccharUpI naMdanavanamAM kalpavRkSa samAna zrIhIravijayasUrIzvara thayA. jema tArAonI na aMdara caMdra zobhe tema sarva AcAryomAM saubhAgI te (sUrimaMtrasAdhanAthI) zobhatA hatA. (171) hA zAsanasevA-rakSAnI bhUmikA hatI. nathI :- "vizeSa prakAre sUrimaMtranI ArAdhanA karavAthI ane saubhAgyathI ! zrIhIravijayasUrIzvarajI zobhatA hatA. sarva lokone teo mAnya banelA hatA' - AvuM TabAmAM kahevA dvArA evuM sUcita thAya che ke bIjAne dharmamArge joDavA mATe, pApathI pAchA vALavA mATe tathA jainazAsananI va viziSTa prakAranI rakSA ane prabhAvanA karavA mATe tathAvidha saubhAgyanI AvazyakatA rahe che. AtmakalyANanA che ane zAsanarakSAnA pavitra AzayathI potapotAnI bhUmikA mujaba sUrimaMtra, gaNividyA, vardhamAnavidyA, ko.(11)mAM "rAga dhanyAsi' pATha. # ma.mAM "prakaTio pATha. (1)no pATha lIdho che. 1 ma.mAM "sUrimAM' pATha. ko.(1)no pATha lIdho che. 1. sumati sarvananedA
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 630 [ adhyAtma anuyoga sahita namaskAra mahAmaMtra vagereno viziSTa prakAre ane ekAgra citte jApa karavAthI tathA jIvanamAM AcArazuddhine A jALavavAthI tathAvidha saubhAgya pragaTa thAya che. baLajabarIthI ke dhAkadhamakIthI ke kevaLa sattAnA baLathI dhyA zrI hIravijayasUrIzvarajIe samudAyanuM saMcAlana karyuM na hatuM. paraMtu lokottara saubhAgyanA prabhAve ane ugra tapa-tyAgAdi paMcAcArazuddhinA baLathI potAnA samudAyanuM yoga-sema-saMvardhana Adi karela hatuM. siddhigatinI nava vizeSatA che. AvA lokottara saubhAgyanA ane paMcAcArazuddhinA baLathI ApaNe ApaNI bhUmikA mujaba AtmakalyANa, A saMgharakSA, zAsanaprabhAvanA vagere satkArya karIne mAnavabhavane saphaLa banAvIe tevI pavitra preraNA A ( zloka kare che. tenA lIdhe digaMbarIya prAcIna paMcasaMgrahamAM varNavelI siddhigati durlabha nathI rahetI. A ( vAta khAsa khyAlamAM rAkhavI. tyAM jaNAvela che ke "(1) janma, (2) ghaDapaNa, (3) mota, (4) bhaya, ghA (5) saMyoga, (6) viyoga, (7) duHkha, (8) saMjJA tathA (9) rogAdi jyAM nathI hotA te siddhigati meM hoya che.' (17/1)
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 631 parAmarzaH tatpaTTaprabhAkara dravya-guNa-padhAryano rAsa + Tabo (1ra)] tAsa pArTI vijayasenasUrIzvara, jJAna rayaNano dariyo re; sAhi sabhAmAM je jasa pAmyo, vijayavaMta guNa bhariyo re /17rA. (275) ha. za tAsa pATe temano paTTaprabhAkara zrI vijayasenasUrIzvara, AcAryanI chatrIza chatrIzII virAjamAna, aneka jJAnarUpa je ratna tehano (dariyo=) agAdha samudra che. sAhi te pAtasyAha, tehanI sabhAmAMhe vAdavivAda karatAM, jayavAda rUpa je jasa,te pratye pAmyo vijayavaMta che, aneka guNe karI bharyo che. 17/rA tatpaTTaprabhAkaro vijayasenasUriH jnyaanjlnidhiH| > zasimAyAM 2 cena, yazo tabdha vinAyI guNadhara:/7/rA zrIsenasUrijI mahArAjAnI prazaMsA che lokArI :- temanI pATa upara sUryasamAna zrIvijayasenasUri thayA. teo jJAnaratnanA sAgara hatA. A temaNe akabaranI zAhI sabhAmAM yaza prApta karyo hato. teo vijayavaMta hatA ane aneka guNone dharanArA dhyA hatA. (17ra) ja AcAryapadavI mATenI yogyatA paNa kipAya - mAtra AcArya vagere pada hovuM e zAsanarakSA-prabhAvanA Adi kArya mATe 24 paryApta nathI. paraMtu tenI sAthe viziSTa prakArano zAstrabodha, vAdalabdhi, parAkrama, pravacanakuzaLatA, parizuddha brahmacarya vagere guNo hovA paNa jarUrI che. tethI koI paNa kAraNasara koI saMyamI AcAryapadanI kAmanA chuM kare to temane uparokta guNo prApta karavAnI maMgala preraNA A zloka kare che. tevA zuddha guNanA samUhathI yo saMgaraMgazALAmAM zrIjinacaMdrasUrijIe jaNAvela siddhasvarUpa khUba najIka Ave che. tyAM jaNAvela che ke "samyagannAnAdi guNo vaDe siddhAtmA anaMta che. zaktiaizvaryathI anaMta che. siddha bhagavaMte sakala duHkhano . kSaya karela che tathA anaMta sukharAzi temAM saMkrAnta thayelI che. ( 12) 1 pustakomAM "pari pATha. ko.(4+6)no pATha lIdho che. je pustakomAM "sUrIsara' pATha. A.(1)no pATha lIdho che. * ko. (9) + si.mAM "je"i pATha. * pustakomAM "pAmiyo' pATha. A.(1)no pATha lIdho che.
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 632 tat IparAmarza: [ adhyAtma anuyoga sahita tAsa pATi vijayadeva sUrIzvara, mahimAvaMta nirIho re; tAsa pATi vijayasiMha sUrIzvara, sakala sUrimAM lIho re I/17all - (276) ha. tAsa pATa kahatAM tene mATe zrIvijayadeva sUrIzvara thayA, aneka vidyAno bhAjana. vaLI sa mahimAvaMta che, nirIha te nispRhI je che. (tAsa=) tehane pATe AcArya zrIvijayasiMha sUrIzvara thayA, paTTaprabhAvaka samAna. sakala sUrIzvaranA samudAya mAMhe lIhavAlI chaI, aneka siddhAnta, tarka, jyotiSa, nyAya pramukha grantha mahApravINa che. 13 * tatpaTTe vijayadevasUrIzvaro hi mahimavAn niHspRhaH / tatpaTTe vijayasiMhasUriH sakalasUriSu kuzalaH / / 17/3 / / YzrIdevasUrijI-siMhasUrijInI saguNa suvAsa che potAnI temanI pATe zrIvijayadevasUrIzvarajI thayA. teo mahimAvaMta ane nispRha hatA. temanI pATe zrIvijayasiMhasUrijI thayA. teo sarva AcAryomAM kuzaLa hatA. ( 13) dayA, ( niHspRhatAthI mahimA vadhe - niHspRhatA mahimAne vadhAranAra che. ghaNA badhA pAse vAraMvAra ghaNI badhI - moTI apekSA rAkhanAra jIvano mahimA ghaTI jatAM vAra lAgatI nathI. tethI mahimAvaMta thavAnI kAmanAvALA A jIve paNa zrIvijayadevasUrijI mahArAjAnI jema atyaMta niHspRha banavAnI taiyArI rAkhavI. te niHspRhatA ja tAtvika sukha che. jJAnasAramAM mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje jaNAvela che ke "pArakI cIjanI, che paraMpariNAmanI spRhA e ja sauthI moTuM duHkha che. niHspRhatA e ja sauthI moTuM sukha che. saMkSepathI yo A sukha-duHkhanuM lakSaNa kahevAyela che." tevA prakAranI niHspRhatAnA baLathI ja AtmArthI sAdhaka dhyAnadIpikAmAM darzAvela siddhasvarUpane jhaDapathI meLave che. tyAM upAdhyAya zrIsakalacaMdrajIe jaNAvela che ke "siddha paramAtmA (1) lokAgrabhAgamAM rahelA che, (2) amUrta, (3) saMklezazUnya, (4) cidAnaMdamaya tathA (5) anaMta AnaMdane pAmelA che." (17/3) - bhA.mAM "hIlo re pATha. lIha = rekhA, lIsoTo, hada, ADo AMka, cheka. (bhagavadgomaMDala-bhAga-8/pR.7809) 8 lIhavAlI = tejalIsoTA samAna. (Avo artha saMbhave che.). 0 lIhavaLI = aMtima kakSAe pahoMcyuM, parAkASThA AvI. (madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza)
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 633 dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (17/4)]. te gurunA uttama udyamathI, gItAratha guNa vAdhyo re; tasa hitasIkha taNaI anusAraI, jJAnayoga e sAdhyo re 1/4 te je zrI guru, tehano uttama udyama = je bhalo udyama, teNe karIneM gItArtha guNa vAdhyo - gItaM jAnanti iti gItArthAH, gItaM shaastraabhyaaslkssnnm| (tasatra) tehanI je hitazikSA, (taNaI=) tehane anusAra, tehanI AjJA mAphakapaNuM, teNe karI e jJAnayoga te dravyAnuyogarUpa e zAstrAbhyAsa sAdhyo = saMpUrNarUpe thayo. 17/4 / teSAmuttamodyamAd gItArthatAguNo vRddhiM prgtH| teSAM hi hitazikSayA jJAnayoga: sAdhito myaa||17/4|| teSAmuttamoTA parAmarzaH - jJAnayogasiddhi - lokAthI - te saddaguruonA uttama udyamathI gItArthatA guNa vRddhine pAmyo che. teonI ja hitazikSAthI meM (= mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje) jJAnayoga sAdhyo che. (174) A vartamAnakALamAM gItArtha durlabha 8 upanA :- mahApuruSo chedagraMthono tathA darzanazAstrono UMDo abhyAsa kare to temanAmAM 5 ekAgratA guNa vadhe. tathA pariNAmI = utsarga-apavAdanI svasthAnazraddhAvALA sAdhuone yogyatA mujaba chedazAstrono ane darzanazAstrono talasparzI abhyAsa mahApuruSo karAve to sAdhuonA jIvanamAM paNa gItArthatA thI guNa vadhe. bAkI to gItArtho durlabha banI jAya. "gItArthadurlabha kALa Avaze' - A pramANe nizIthabhASyamUrNimAM paNa jaNAvela che. tethI yogya jIvone yogya samaye gItArtha banAvavAnI javAbadArI paNa mahApuruSonA zire 15 rahelI che. A javAbadArI sArI rIte adA thAya to jinazAsananuM teja viSama kalikALamAM paNa bharapUra vadhe. A rIte adhikArI jIvone jinazAsananuM teja vadhAravAnI pAvana preraNA A zloka kare che. ja yogya sAdhune darzanazAstrAbhyAsa mATe protsAhita karIe , tathA svayaM darzanazAstra vagereno abhyAsa vaDIlajano jo Azrita jIvone karAvI zakatA na hoya gI to tevA saMyogamAM paNa yogya sAdhune yogya samartha paMDita, vidvAna sAdhu vagere pAse darzanazAstra vagere bhaNavA protsAhita to avazya karavA ja joIe. AvI paNa maMgala preraNA A zloka dvArA adhikArI che? jIvoe prApta karavI. A rIte zAstravArtAsamuccayamAM jaNAvela mokSa sulabha bane. tyAM zrIharibhadrasUrijIe jaNAvela che ke "sukha meLavavA mATe to mAtra mokSa ja IcchanIya che. kAraNa ke te (1) janma vagere klezothI rahita che. (2) bhayazaktithI pUrNatayA mukta che tathA (3) sadA pIDAzUnya che." upamitibhavaprapaMcA kathAmAM zrIsiddharSigaNIe anuvAdarUpe A ja vAta karela che. ( 14) zAM mAM "gurNa" pATha. $ pustakomAM 'dravyAnuyoga' pATha pAli.no pATha lIdho che.
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ adhyAtma anuyoga sahita jasa udyama uttama mArgano, bhalaI bhAvathI lahiI re; jasa mahimA mahImAMhe vidito+, tasa guNa kema na raMgahiI re ||17/pA (278) ha. jasa udyama, te uttama mArgano je udyama, te kima pAmiye ? bhale bhAva te zuddhAdhyavasAya sa rUpa (tehathI), te lahIye kahatAM pAmiye. za ru 3 Da 634 e jasa mahimA tasa guNa = te tehavA avazya kahavAi ja. parAmarzaH = = jehano mahimA, te mahImAMhe pRthvImAMhe, vidito che prasiddha che. AcArya je suguru, tehanA guNa kema na (gahie=) kahiye ? etale Iti paramArtha ||17/pA # uttama udhama zubhabhAvathI sAdhya A :- je guruono uttama mArgane vize udyama kharekhara zubha bhAvathI ja prApta thAya che dhyA ane je gurujanono mahimA suprasiddha hoya, teonA guNa ame kema na kahIe ? (17/5) * guruguNAnuvAdanA bAra lAbha :- paramopakArI paramArAdhya guru bhagavaMtanA sadbhUta guNonI jAheramAM prazaMsA karavAthI ApaNAmAM (1) kRtajJatA, (2) vinaya, (3) gurusamarpaNa, (4) guruzaraNAgati, (5) guNAnurAga, (6) guNAnuvAda, (7) guNagrAhIdRSTino vikAsa, (8) aucityapAlana, (9) mohanIyAdi karmanI nirjarA, (10) puNyAnubaMdhI puNyano saMcaya, (11) samyagdarzananI nirmaLatA, (12) jIbhanI yo saphaLatA vagere aneka prakAranA lAbha thAya che. AvA guNa-lAbhanI dRSTithI upakArI guruvaryonA guNAnuvAdamAM ApaNe kadApi kyAMya paNa jarAya karakasara na ja karavI - tevI preraNA A zlokamAMthI levA jevI che. A rIte valaNa keLavavAthI namaskAramAhAtmyamAM jaNAvela siddhasvarUpa khUba ja najIka Ave. tyAM zrIsiddhasenAcArye jaNAvela che ke 'jina bhagavAna puNya-pApathI vinimukta banela che. tethI lokAgrabhAgarUpI muktimahelamAM ArUDha thaIne muktikanyA sAthe krIDA kare che.' (17/5) yeSAmuttamamArgodyamaH zubhabhAvAdupalabhyate / yeSAM mahimA viditaH teSAM guNAH kiM nocyante ? / / 17 / 5 / / * pustakomAM 'lahaI' pATha. ko.(6)no pATha lIdho che. x lA.(1)mAM 'visaMgudIto' azuddha pATha. 'kaha' pATha yogya jaNAya che.
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-payAryano rAsa + Tabo (17/6)] zrIkalyANavijaya vaDa vAcaka, hIravijaya guru sIso re; udayo, jasa guNasaMtati gAva, sura-kinnara nisa-dIso re // 17/6 // ga (279) ha. zrIjayAvinayanAmAM vaDa vAcaka mahopAdhyAya biruda pAmyA che. (guru) zrIhIravijayasUrIzvaranA sa ziSya je che, udayo je upanA che. jasa guNasaMtati = te zreNi, gAI che. sura-kinnara pramukha nisa-dIsa rAtri-divasa, guNazreNi sadA kAle gAya che. 517/6 // parAmarzaH 635 kalyANavijayavAcakavareNyo hIravijayasUriziSyaH / yadIyaguNasantAnaM kinnarA gAyanti sarvadA / / 17 /6 / / - kinnaro paNa guNAnurAgI : zrIhIravijayasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSya mahopAdhyAya zrIkalyANavijayajI mahArAjA thayA ke jemanA guNanI zreNine kinnaro sarvadA gAya che. (17/6) * guNavaibhavanI cha viziSTatA upanaya :- tAttvika, sAttvika ane AdhyAtmika guNavaibhava hoya to devatAo paNa guNagAna karatA thAkatA nathI. tethI zrIkalyANavijayajI mahArAjanA udAharaNathI (1) tAttvika, (2) e sAttvika, (3) AdhyAtmika, (4) svAbhAvika, (5) sAnubaMdha, (6) suvizuddha evA guNavaibhavane meLavavA satata prayatnazIla rahevuM joIe. AvA prakAranI AMtarika preraNA ApaNane A zloka dvArA prApta thAya che. yo e dhyA G] OM nijasvarUpaavasthAna e ja mokSa jI te preraNAne anusaravAthI sarvArthasiddhi nAmanI uttarAdhyayanavRttimAM jaNAvela mokSa khUba ja najIka Ave. tyAM kamalasaMyama upAdhyAyajIe jaNAvela che ke 'sarva karmano kSaya thavAthI potAnA svarUpamAM AtmAnuM avasthAna e ja mokSa che.' (17/6)
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 636 [ adhyAtma anuyoga sahita guru zrI lAbhavijaya vaDa paMDita, tAsa sIsa saubhAgI re; zruta-vyAkaraNAdika bahu graMthi, nityaI jasa mati lAgI re .17/LA. (280) ha. sa temanA ziSya guru zrIlAbhavijaya vaDa paMDita che = paMDita parSadAmAM mukhya che. tAsa ziSya = temanA ziSya mahA sobhAgI che. zruta-vyAkaraNAdika bahu graMthamAMhi nitya (jasa=) jehanI mati lAgI chaI ekAMte vAcanA, pRcchanA, parAvartanA, anuprekSA, dharmakathA lakSaNa paMcavidhi sajhAya dhyAna karatAM rahe che. 17/NI tacchiSyA parAmarza: ra tacchiSyaH paNDitavaralAbhavijayaH vidvtsbhaasiNhH| - umA/na-vyAviratizAstraro canmatiH savA27/7 vidvatsabhAmAM siMha ja lIlI - temanA ziSya paMDitavareNya zrIlAbhavijayajI mahArAja thayA. vidvAnonI sabhAmAM teo siMha jevA hatA. jemanI mati haMmezA Agama, vyAkaraNa vagere zAstromAM Asakta hatI.(17/7) e che lokaparicaya choDo, zlokaparicaya karo . pitA - "loko kaI rIte mane oLakhe ? vadhumAM vadhu saMkhyAnI aMdara loko mArI ma pAse kaI rIte Ave ? mAruM bhaktavartuLa kaI rIte vistRta thAya ? loko sAthe lAMbA samaya sudhI (R asarakAraka rIte bolavAnI kaLA kyAre AtmasAt thaze ? te mATenA speaking course vagere pustako kyAMthI maLaze? mArI vASpaTutA dvArA badhA loko upara huM kaI rIte chavAI jAuM ?" - AvI ghelachAo e saMyamIne kadApi na zobhe. tevI ghelachAthI svAdhyAyadhana ane dhyAnavaibhava saMyamInA jIvanamAMthI naSTa thAya che. tethI jemaNe svAdhyAyamAM ane dhyAnayogamAM ArUDha thavuM che, temaNe paMDitapravara zrIlAbhavijayajInA che. udAharaNathI tevI mahattvAkAMkSA-ghelachA choDIne ekAMtanuM ane AryamInanuM AlaMbana lIdhA vinA chUTako vI nathI. lokaparicaya vadhe to zlokaparicaya ghaTe. bolabola karavAnI kuTeva paDe to dhyAnayoganI ruci 5 tUTe. tethI samyagu ekAMtavAsa ane Aryamauna (= vivekapUrvaka mauna) - A bannenA mAdhyamathI svAdhyAyamAM ane dhyAnayogamAM ArUDha thavAnI, ArUDha rahevAnI pAvana preraNA paMDitaziromaNi zrIlabhavijayajI mahArAjanA udAharaNathI levA jevI che. 4 bhAvamokSane jhaDapathI meLavIe ja lokaparicaya vagereno tyAga karIne jJAna-dhyAnAdimAM gaLADUba rahevAmAM Ave to uttarAdhyayanasUtraniryuktimAM jaNAvela bhAvamokSa atyaMta jhaDapathI prApta thAya. tyAM zrIbhadrabAhusvAmIjIe jaNAvela che ke "ATha prakAranA karmathI mukta evo jIva e bhAvathI mokSa jANavo." (17/7)
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-yAyano rAsa +Tabo (1/8), zrI guru jItavijaya tasa sIso, mahimAvaMta mahaMto re; zrI nayavijaya vibudha gurubhrAtA, tAsa mahA guNavaMto re .178 (281) ha. guru zrIjItavijaya nAme (tasatra) tehanA ziSya paraMparAya thayA. mahA mahimAvaMta che, e mahaMta che. "jJAnAiopetA madanta" () ti vavanAt. (mahA guNavaMto) zrInayavijaya (vibudhas) paMDita (tAsa=) tehanA gurubhrAtA = gurubhAI saMbaMdhe thayA, guruziSyatvAn 17/8 jItavijayI parAmarza: 7 jItavijayavAcakendra AsIt tacchiSyo mahimavAn mahAn / tadgurubhrAtA varo nayavijayabudho mahAguNavAn / / 17/8 // dhyA. mahimAvaMta mahAna guNavaMtanA guNagAna kalomartha - paMDitavarya zrIlAbhavijayanA ziSya mahopAdhyAya zrIjItavijayajI mahArAjA hatA. teo mahimAvaMta ane mahAna hatA. temanA gurubhAI paMDitavareNya zrInayavijayajI mahArAja hatA. teo mahAguNavAna hatA. ( 18) eka mahAna banavAnA upAyane jANIe ke AdhyAtmika upanaya :- zarIranI UMcAIthI ke sauMdaryathI mANasa mahAna banato nathI. zarIranA vajanathI ke sAmarthyathI paNa mANasa mahAna banato nathI. puNyodayanA sAtatyathI ke prAcuryathI paNa mANasa che, mahAna banato nathI. bIjA upara Adhipatya jamAvavAnI vRtti (=adhikAravRtti) sattA, saMpatti, svAthya, sauMdarya, svajano, zrImaMto vagerenA lIdhe paNa mANasa mahAna banato nathI. patnI, putra, parivAravRddhi, e prasiddhi, pravacananI pATa-paTutA, padavI, pustakaprakAzana, puNyodaya pradarzana, prazaMsA, pratiSThA, paMDitAI na ke pravacanaprabhAvanA vagere pralobhana dvArA paNa sAdhaka paramArthathI mahAna banato nathI. Fashion, Fund, S Fortune-telling, Function (Social & Religious), Federation, Foundation ane phaTATopathI vA, paNa sAdhu mahAna banato nathI. tethI uparokta vastune meLavavAnI, TakAvavAnI ke vadhAravAnI ghelachAmAM che aTavAyA vinA, AtmAne mahAna banAvanAra jJAnAdi guNavaibhavanuM upArjana karavAmAM ja AtmArthI jIve sadA lIna banavuM joIe. Avo AdhyAtmika saMdeza A zloka dvArA prApta thAya che. A AdhyAtmika saMdezane anusaravAthI sUyagaDAMgasUtraniryuktivivaraNamAM jaNAvela nirvANa jhaDapathI maLe. tyAM zrIzIlAMkAcAryajIe jaNAvela che ke "cAra ghanaghAti karmono uccheda thavAthI kevalajJAnanI thatI prApti e ja nirvANa = jIvanmukti." (178)
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 638 [ adhyAtma anuyoga sahita je guru sva-para samaya abhyAsaI, bahu upAya karI kAsI re; samyagdarzana "suruci surabhitA, mujha mati zubha guNa vAsI re .17/lA (282) ha. rA jeNe gururyo, svasamaya te jainazAstra, parasamaya te vedAnta-tarka pramukha, tehanA abhyAsArtha sa bahu upAya karIne kAsIye svaziSyane bhaNavAne kAje mUkayA. tihAM nyAyavizArada ehavuM biruda pAmyA. samyagadarzananI je sva(su)ruci, tadrupa je surabhitA sugaMdha, jasa sevApaNuM, teNe mujha mati = mArI je mati, zubha guNe karIne vAsI = Astikya guNe karI aMgoaMga praNamI ( pariNamI), tehanI svecchA rucirUpeI chaS. II17aaiaa / yo guru: mamaiva sva-parasamayAbhyAsAya kaashiimaagtH| samyaktvasurucisurabhivAsitA mati: ytsevyaa||17/9 / / yo guruH mI iparAmarzaH ja ziSyane bhaNAvavA gurunI sahAya ja hkAvI:- je guru mane ja sva-paradarzananA zAstrano abhyAsa karAvavA mATe kAzImAM sAthe AvyA tathA jemanI sevAthI mArI mati samyagu darzananI suruci svarUpa sugaMdhathI suvAsita thaI. (179) - nacavijayajI mahArAja pAsethI sAta hitazikSA zIkhIe - zAmila naya :- ziSyane bhaNAvavA mATe guru gujarAtathI TheTha kAzI sudhIno vihAra kare Aii te jaina itihAsanI eka anokhI, adbhuta ane yAdagAra ghaTanA che. jaina dharma pratye brAhmaNo te samaye ma vizeSa prakAre dveSa dhAraNa karanArA hatA. tethI brAhmaNa paMDita pAse potAnA ziSyane bhaNAvavA mATe jaina gurue kevA kevA prakAranA upAyo ajamAvavA paDyA haze ! keTa-keTalI muzkelIo veThI haze! e te paNa ApaNA mATe to atyAre kalpanAno ja viSaya banI jAya che. AnA uparathI ApaNe kama se kama saptarSinA tArA jevI sAta prakAranI hitazikSAne grahaNa karavAnI jarUra che ke :che (1) dIkSA ApyA bAda ziSyane roja ekAda kalAka paNa bhaNAvavAnI ApaNane phurasada na maLe yo tevA moTA ADaMbarapUrvaka Programme ke Functions nakkI na ja karavA. . (2) aThavADiyAmAM ke pakhavADiyAmAM ekAda divasa paNa ziSyane vAcanA ke hitazikSA ApavAmAM che ullAsa na jAge teTalI hade ziSyanI ghora upekSA na karavI. (3) jAte ziSyane bhaNAvavAnI kSamatA ke saMyoga na hoya to potAnA samudAyanA ke bIjA samudAyanA vidvAna saMyamI pAse potAnA ziSyane bhaNavA mATe cAra-pAMca varasa mUkavAnI udAratA keLavavI joIe. (4) te paNa kadAca zakya na bane to ziSyane bhaNAvanAra paMDitonI jyAM sulabhatA hoya evA ja ko.(4)mAM "suruci'nA badale "kavi pATha.
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rasa + Tabo (19)] 639 kSetramAM ATha-dasa comAsA to avazya karavA. (5) paMDitonA pagAranI vyavasthA, pustakAdine maMgAvI ApavAnI javAbadArI ziSyanA gaLA upara nAkhavAnA badale ApaNe ApaNA mAthe levI. (6) bhaNatA ziSyane bhaNavAnA avasare potAnI sevAmAM, paracUraNa kAmakAjamAM, bhaktavartuLanA saMbaMdho sAcavavAnA kAmamAM joDIne ziSyano bhaNavAno amUlya samaya barabAda karavAnI halakI manovRttine sadaMtara choDavI. (7) bIjA sAdhu pAse ke paMDita pAse ziSyane bhaNAvavAnI vyavasthA ApaNA dvArA paNa na thaI . zakatI hoya ane vinayI ziSya potAnI jAte ja mahenata karIne zAstrAbhyAsamAM AgaLa vadhI rahyo che hoya tyAre tene "joyA moTA bhaNezrI ! joyA moTA pothI paMDita !" - vagere kaTu zabdo kahevA dvArA maheNA-ToNA mAravAnI, tenI niMdA karavAnI ane teno svAdhyAyano utsAha toDI nAMkhavAnI kAtila vRtti to ApaNA jIvanamAM na ja AvavI joIe. mahopAdhyAya zrInavijayajI mahArAjanA jIvana uparathI ApaNe ATalo bodhapATha laIe to paNa teo svargamAMthI ApaNA upara kRpA avazya varasAve. A rIte temanI kRpA durlabha na rahe tathA pravacanasAroddhAravRtti tattvajJAnavikAsinImAM jaNAvela sakalakarmazUnya kevala AtmasvarUpa mukti sulabha bane. AvuM prastuta zloka dvArA sUcita thAya che. ja aho Azvaryam ! aho saubhAgyam ! . "yazojIvana pravacanamAlA' pustakanI aMdara "eka : yazasvI guruparaMparA' lekhamAM zrInavijayajI mahArAja mATe atyaMta mahattvapUrNa bAbatano ullekha maLe che. te A mujaba che :- "khUbInI vAta to e che ke upAdhyAyajI mahArAja je kRtionI racanA karatA tenI zuddha svaccha nakalo karavAnuM kAma temanA guru pU.nayavijayajI mahArAja karatA. dA.ta. vi.saM.1711mAM racAyela dravya-guNa-paryAyano rAsa'nI nakala pAlanapuranA bhaMDAranI, pU. nayavijayajI mahArAjanA hAthathI lakhelI Aje paNa sacavAyelI che." (pRSTha-10). potAnA Azritane svAdhyAyAdimAM protsAhana ApavA gurujanoe keTalo bhoga Apavo joIe ? te AnA parathI samajI zakAya tevI vAta che. ziSyanuM paNa kevuM lokottara saubhAgya ! astu. (17/9)
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 640 rI, [ adhyAtma anuyoga sahita jasa sevA supasAyaI sahajiM, ciMtAmaNi "maI lahiuM; tasa guNa gAi zakuM kima saghalA? gAvAnaI gahagahio re I/17/10/l - (283) ha. jasa sevA = tehanI sevA rUpa je suprasAda, teNe karIne sahajamAMhe ciMtAmaNi ziromaNi rA nAme mahA nyAya zAstra, te (maI = meM) lahyo = pAmyo. tasa guNa = teha je mArA guru tehanA (saghalAka) saMpUrNa guNa eka jihAe karIne kima gAI sakAI? ane mAharuM mana to gAvAne gahagahI rahyuM che = Atura thayuM chaI. 17/10 ra yatsevAprasAdena cintAmaNiziromaNirhi sulbdhH| tadakhilaguNagAne me zaktiH kuto gAnaraktasya ? // 17/10 / / jika saMpUrNa guruguNagAna azakya che zIkAMI - jemanI sevA svarUpa prasAdathI ciMtAmaNi-ziromaNi mane sArI rIte maLyo. huM to temanA A guNagAnamAM anurakta chuM. paraMtu temanA tamAma guNone gAvAnI mArI zakti kyAMthI hoya !(17/10) ! tAtvika gurukRpAnI oLakha che AgAhI ya:- guru mAtra mAthe hAtha pherave ke sArI sArI gocarI, kAmaLI vagere vastu ApaNane Ape, mAMdagImAM ApaNI saMbhALa kare te tAttvika gurukRpA nathI. paraMtu ApaNe guru bhagavaMtanA 2 guNano anurAga, guruguNAnuvAda, guru bhagavaMtanI bhakti, vinaya, bahumAnAdithI gurudevanI upAsanA ta karIe te ja tAttvika gurukRpA che. AvI gurukRpA thakI ja jaTila zAstro saraLa bane che. tethI "gurue | mArA mATe zuM karyuM ?" te vicAravAnA badale, "huM gurudeva mATe zuM karI zakuM tema chuM ?' - AvI vI vicAraNAne ApaNA jIvanamAM kendrasthAne goThavI saddagurunI upAsanAmAM sadA layalIna rahevAnI pAvana ma preraNA ahIM prApta karavA jevI che. sadgurunI upAsanAnA baLathI AvazyakaniyuktivRttimAM zrImalayagiri sUrijIe jaNAvela sarvathA ATha karmamalano viyoga thavA svarUpa mokSa sulabha bane. (17/10) pustakomAM meM pATha, si.+ko.(9+9+7)mAM "miM" pATha. lA.(2)no pATha lIdho che. A.(1)mAM 'gAu kima' pATha.
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 641 parAmarzaH tadgurubha dravya-guNa-pathAryano rAsa + Tabo (1/11)]. te gurunI bhagati zubha zakti, vANI eha prakAzI; kavi jasavijaya bhaNaI "e bhaNajyo dina dina bahu abhyAsI re1711. (284) ha. paNa te gurunI bhakti = guruprasannatA lakSaNe, zubha zakti te AtmAnI anubhavadazA, teNe karIne eha vANI dravyAnuyoga rUpa prakAzI = prarUpI; vacana dvAre karIne. kavi jasavijaya bhaNaI se kahatAM kahe che. "e bhaNajyo. he AtmArthiyo ! prANiyo ! e bhaNajyo, dina dina = divase divase bahu abhyAsI =) abhyAsa karIne, bhaNajyo ati abhyAse." 17/11 va tadgurubhaktito hi zubhazaktyeyaM vANI praadurbhuutaa| - yazovinaviviH vatti - " manAM saMtADacabhyAsA' aa27/12 kakSA - te gurudevanI bhaktithI ja zubha zakti dvArA A vANI pragaTa thaI. yazovijaya kavi kahe che ke tame A zAstravANIne atiabhyAsa karIne bhaNo. (1711) ' ja tAtvika gurubhaktinI oLakha che. ApaNo - ziSyane joIne gurunA manamAM evo bhAva jAge ke "Ane dIkSA ApI te sAruM karyuM. A atyaMta vinIta, vinamra, vivekI ane vairAgI che. Ane saMsAramAMthI kADhavA dvArA ane zAsanane vizeSa rIte upayogI bane te rIte taiyAra karavA dvArA sadguru-samudAya-saMgha-zAsananA be RNamAMthI mane yatkiMcit mukti maLI - gurunI AvI bhAvanA e ja gurunI ziSya pratyenI kRpA thI che. AvI gurukRpA prApta thAya tene anusAra vartana ane valaNa ziSya harahaMmeza keLave te ja ziSyanI tAttvika gurubhakti che. AvI niHsvArtha bhaktinA prabhAve ja ziSyanI svAnubhavadazA jAgRta thAya che. " A tAtvika gurubhaktithI savalya kALamAM svAnubhUti ja varaso sudhI haThayoganI sAdhanA karyA bAda, guruthI alaga paDIne lAkho varaso sudhI ugra cAritrAcAra pALyA bAda, karoDo varasa sudhI tIvra tapazcaryA karyA bAda ke nava pUrvano jJAnasAgara kaMThastha karyA bAda ha paNa A jIvane je svAnubhavadazA pUrve prApta nathI thaI te svAnubhavadazA uparokta tAttvika gurubhaktinA che prabhAve alpa samayamAM prApta thaI jAya che. tethI AtmAnI ujjAgara avasthA svarUpa svAnubhavadazAne na pragaTa karavA mATe uparokta niSkAma gurubhaktimAM sadA mATe layalIna rahevAnI maMgala preraNA A zloka che dvArA prApta thAya che. tevI niSkAma gurubhaktinA prabhAvathI uttarAdhyayanasUtradIpikAvRttimAM darzAvela mokSa khUba ja najIka AvI jAya. tyAM mokSasvarUpane jaNAvatA zrI lakSmIvallabhagaNIe kahela che ke "sarva karmano uccheda thavAthI AtmasvarUpe AtmAnuM avasthAna e ja mokSa che." (1711) * sattaramI zAkhA samApta ... # ko.(9)si.mAM "bhaNi pATha. 1 ma.mAM "bhaNijo" pATha. zAM.mAM "bhaNiyo' pATha ko.(2)no pATha lIdho che.
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 642 [ adhyAtma anuyoga sahita ka kaLaza ki. Ima dravya-guNa-paryAyen karI jeha vANI vistarI, gatapAra guru saMsAra sAgara taraNa tAraNa varatarI; te eha bhAkhI sujana madhukara ramaNi surata maMjarI, zrI nayavijaya vibudha caraNasevaka jasavijaya budha jayakarI 1II (285) Ima dravya-guNa-paryAye karIne je vANI dravyanuM lakSaNa, guNanuM lakSaNa ane paryAyanuM lakSaNa za teNe karIne je vANI, (vistarIka) vistArapaNo pAmI che, gatapAra te prAptapAra, ehavA guru te kehavA che? saMsArarUpa sAgara, tehanA taraNasa tAraNa viSe, vara kahetAM pradhAna, tarI samAna chai. "tarI" ehavo nAma jihAjano chaI. teha meM bhAkhI, te kehane arthe ? te kahe che sujana je bhalo loka, satsaMgatika Atmadravya paDu dravyanA upalakSaNa olakhaNahAra, teha(madhukara)ne ramaNika surata je kalpavRkSa, tehanI maMjarI samAna che. zrInayavijaya vibudha=)paMDitaziSya caraNasevakasamAna jasavijaya budhane jayakArI = jayakAraNI = jayanI karaNahArI avazya jasa-saubhAgyanI dAtA che. ehavI "mavivALI vira jIyAt" ityAzIrvAdavacanam // 1 // (kAvyam) iyamucitapadArthollApane zravyazobhA budhjnhitheturbhaavnaapusspvaattii| anunimitta va dhyAnapuSpavArSivA varakhapUnA nainavAvevatAyaI9 (zloka 3000) iti zrIupAdhyAyazrIjasavijayagaNi kRta dravya-guNa-paryAyano rAsa saMpUrNam zrIrastu A.(1)+ko.(2)mAM paryAya kerI' pATha. je pustakomAM "ramaNa pATha. A.(1)no pATha lIdho che. pustakomAM kahevA azuddha pATha. B(1)no pATha lIdho che. * dravya-guNa-paryAyarAsanI vividha hastapratomAM samApana nIce mujaba maLe che. ko.(1)mAM samApana :- "ti zrIdravya-T-paryAvaraNa upAdhyAyazrInavinayata samUf saMvata 1818 varSe, cetra suHi rU, ravo nakitA paropIrAya' ko.(2)mAM samApana :- "nisAratnaSita zrIstamatIrSe vakrIyA' ko.(3)mAM samApana :- "ti zrImahopAdhyAyatrInavinacALavijato Tra-guNa-paryAyarA' ko.(4)[A.(1)]mAM samApana :- "ti zrIdravya--gukha-paryAyano rAsa samUf saMvata 1862 nA varSe, rniva vIra 6 Trine, candravAsare, zrIdhAGgadrAnagare, zrIsambhavanAthaprasAdAt ! zrIzubhaM bhvtu| sakalapaNDitaziromaNI paM.zrI 7 paM. ratnavijayagaNI tatziSya paM. zrI 5 paM. vinitavijayagaNI tatziSya paM. uttamavijayagaNI laSitaM celA amarasI kAnajI vAMcavA arthe bhvtu| shriirstu| kalyANamastu / zreyaM zubhaM bhvtu| shrii| ch| shrii| ch|' ko.(5)mAM samApana - 'ti zrI pAdhyAyathI 7 zrInavinayakRta kUca-juna-paryAyano tapUrva saMvat 2720 varSe, mAha sudi 8, guro laSitaM / shriisuurtibindre|'
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-gusa-payAno rAsa +24 (17/4)] 64 o.(6)bhA samApana :- 'saMvat 1729 varSe bhAdravA vadi 2 dine likhi sAhA kapUra suta, sAhA suracaMde likhaavitm|| ch||' o.(7)mA samApana :- 'iti zrIdravya-guNa-paryAyarAsa-TabArthaH smpuurnnH| granthAgraM sarvamilane sahasra-3000, nyUnAdhikaM jino vetti| li.paM. lkssmiimaannikymunyH| saM. 1841 rA mitI mRgazira zudi caturdazyAM gurau| zrInavalakhApArzvaprAsAdAt kalyANamastu lekhaka-pAThakayoH, iti zrIM staat|' o.(8)bhA samApana :- 'iti zrImahopAdhyAyazrIyazovijayagaNinA kRtaH sUtra-TabArtharUparAsaH smpuurnntaamgmt| granthAgraM zloka saGkhyA 3863 sUtra-arthamilane yAdRzaM pustake dRSTaM, tAdRzaM likhitaM myaa| yadi zukhamazuddhaM vA, mama doSo na dIyate / / 1 / / tailAdrakSejjalAdrakSedrakSecchithila-bandhanAt / parahastagatAdrakSedevaM vadati pustikA / / 2 / / o.()mA samApana :- 'yAdRzaM pustakaM dRSTvA , tAdRzaM laSitaM myaa|| yadi zuddhamazuddhaM vA, mama doSo na dIyate / / 1 / / zrAvikAmUlIbAIpaThanArthe, saMvat 1838 varSe, zAke... pravartamAne / / shrii|| shrii|| shrii||' 3.(10)mA samApana :- 'saMvat 1841 nA varSe, zAke 1707 prvrtmaano| phAguNa mAse, zukla pakSe, paDave tithau, vAra budhavAsare, zrIjhAlAvADadeze, zrIlImbaDImadhye pUjyabhaTTArakazrI 108 zrIamarasAgarasUrIzvarA tatziSya paM.zrI 5 zrIsundarasAgarajI gaNIyogyaM paM. zrIvimalasAgarajI gaNIyogyaM munizrIhastisAgarajI tatziSyacelAzrI liSitaM lAlacandrapaThanArtham / yAdRzaM pustakaM dRSTvA, tAdRzaM likhitaM myaa| yadi zuddhamazuddhaM vA, mama doSo na dIyate / / 1 / / iti smpuurnn| smaaptm|' o.(11)bhA samApana :- "iti zrIdravya-guNa-paryAyarAsa smpuurnn| li. zivasundareNa svArthe parArthe saMvat 1815 zrAvaNa su.3 zukremiti bhdrm| zreyaH maGgalam ||shriiH||" o.(12)mA samApana :- "zAha bhavAnIdAsajI zAha zrItApIdAsajI putrI zubhakuMvara likhApitam - idaM zAstra puNyArtham, ka shriirst| saM 1809 varSe mAsa caitra vadi 11, ravivAsare, sampUrNa bbhv|" o.(13) [u.(2)]ma samApana :- 'iti zrIu.zrIjasovijayaviracite dravya-guNa-paryAyarAsa sampUrNam ||shrii||shriirstu ||lipiikRtN paM. manarUpa-sAgareNa, saMvata 1806 varSe, Asauja sudi 7 rvau||ch||shrii||' o.(14)[.(2)mA samApana :- 'yAdRzaM pustake dRSTaM, tAdRzaM likhitaM myaa| yadi zuddhamazuddhaM vA, mama doSo na diiyte||1|| saMvata 1753, phAgaNa sudi 13, bhaume rAdhanapure paM. shriicndrvijylikhitm| zubhaM bhavatu, klyaannmstu| cha' Dao.(15)si.mAM samApana :- 'iti zrImahopAdhyAyazrIjasavijayagaNiviracito drvy-gunn-pryaayraasH||' o.(16)[u.(1)]ma samApana :- 'iti zrIdravya-guNa-paryAyarAsa smpuurnnH| saMvat 1724 varSe poSa mAse, zukla pakSe 13 dine budhavAreNa laSitam |ch| RSizrI 5 sundrlssaavitH|| ch|| lekhaka-pAThakayoH klyaannmstu|| ch|| iti|' o.(17)bhA samApana :- 'zrIjasovijayagaNikRta dravya-guNa-paryAyarAsa smpuurnnH| sAdhvI anopasIrI vAcanArthe / ' o.(18)mA samApana :- apU (7bhI DhANathI). 3.(18)[.(3)]i samApana :- 'iti zrIdravya-guNa-paryAyarAsa smpuurnn| shriirstu| kalyANamastu / zubhaM bhavatu / / shriiH|| chH||' jao.(20)bhA samApana :- apU (15bhI DhAthI). o.(21)mAM samApana :- 'saMvat 1789 varSe, jyeSTha sudi 9 zukre zrIsUratimadhye liSatam / yAdRzaM pustakaM dRSTaM, tAdRzaM liSataM myaa| yadi zuddhamazuddhaM vA, mama doSo na diiyte||1|| lekhayanti narA dhanyA ye jinAgamapustakaM tat sarvaM vAGmayaM jJAtvA siddhiM yAnti na sNshyH||2|| jAM lagi merumahIdhara jayavantA shshi-bhaann| tAM lagi e pustikA vAco catura sujANa / / 3 / / ' pA.(mA.)bhA samApana :- 'iti zrIdravya-guNa-paryAyarAsasUtraTabArtha sampUrNa bhadram ||ch|| saMvat 1736 varSe, azvana vadi 6, ravi dine laSitaH ||ch|| mAhAkalyANa lakhAvI te zrIrAjanagaramadhye maGgalamastu / graM.2225' P(1)[saM.1] bhAM samApana :- 'upAdhyAyazrIjasovijayagaNiviracite dravya-guNa-paryAyarAsaH smaaptH||shrii||shrii||lissitN brAhmaNa choDo nathamalena pustakaM rAjanagaramadhye shrii| zrIrastu saMvat 1913 miti Asoja suda 3 / smaaptH|' P(2)[saM.2] mAM samApana :- 'jsvijybudhjykrii| 284 iti|'
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 644 parAmarza:: [ adhyAtma anuyoga sahita ke kalaza: (savaiyA) . dravya-guNa-paryAyalakSaNairhi kRtaivaM kRtirnu vistareNa, gatapAraguruH bhavasindhutaraNa-tAraNataraNI balaM mamA'tra; seyaM bhASitA sujanamadhukarakalpatarumaJjarI sunayena, nayavijayabudhapadasevakayazovijayayazodAtrI vijyen||1|| (savaiyA) * graMtharacanA kalpavRkSamaMjarI che mo:- A rIte dravya-guNa-paryAya svarUpa padArtho vaDe kharekhara A racanA alpa vistArathI karavAmAM Avela che. A racanA karavAmAM mAro AdhAra to zAstrasAgarane pAra pAmelA gurujana che ke je bhavasAgarane P(3)[saM.3] mAM samApana :- 'iti zrIupAdhyAyazrI 7 zrIjasavijayagaNikRta dravya-guNa-paryAyano rAsa smpuurnnH| zrIrastu klyaannmstu| saMvat 1786 varSe zAke 1651 pravarttamAne mAsottamamAse kArtikamAse kRSNapakSe 8 myAM tithau, budhavAre suratapuramadhye likhitaM sAha ANaMdajI vAcanArthe / ' P(4)saM.4] mAM samApana :- 'iti zrIdravya-guNa-paryAyarAsa upAdhyAyazrIjasavijayagaNikRta smpuurnnH|' / bI.(1)mAM samApana :- 'yAdRzaM pustake dRSTaM, tAdRzaM likhitaM myaa| yadi zuddhamazuddhaM vA mama doSo na diiyte||1|| lagnapRSThikaTigrIvA, bddhmussttirdhomukhm| kaSTena likhitaM zAstraM, yatnena paripAlayet / / 2 / / iti saMvat 1811 varSe mAsottamazrIkArtikamAse kRSNapakSe paJcamyAM karmavAdyAM (?) somavAsare c|' dI..(2)mA samApana :- 'saMvata 1767 varSe, zAke 1633 pravarttamAne mArgrasira vadi 14, zukre / / ' bI.(3)bhA samApana :- 'iti zrIdravya-guNa-paryAyarAsa smpuurnnH| shriirstu| kalyANamastu shrii|' dI.(4)bhA samApana :- 'iti zrImahopAdhyAyazrIjasavijayagaNiviracito dravya-guNa-paryAyarAsaH samAptimagamat / / ' B(1)bhA samApana :- 'iti zrIdravya-guNa-paryAyarAsaH smpuurnnH| upAdhyAyazrI 7 yazovijayagaNinA kRtaH svopajJaTabArthaH rAsaH sampUrNaH likhitaM / saMvat 1788 nA varSe bhAdravA vadi 6, zukre, zrIavaraGgAbAdamahAnagare lipikRtm|' B(2)mAM samApana :- 'iti zrIdravya-guNa-paryAyarAsaH smpuurnnH| saMvata 1728 varSe, poSa vadi 2, vAra zakare laSitaM zrIrAjanagaramadhye maGgalamAlakA 6 / / bhA.hemAsuta zAha tArAcaMda laSAvItaM potAnaI bhaNavAnaI kaajii|| maGgalam / / ' M(A)[ma.bhA samApana:- 'saMvat 1930, jyeSTha sudi 9, budhavAsare, lekhakajJAti avadica jo zivarAma Arogya kumbhakakharAmapaThanArthI zrAvikAbAIphuni iyaM pustikaa| zrIrastu kalyANamastu / zrI 5 / ' bho.(1)bhA samApana :- apU (8bhI DhAthI). bho.(2)bhA samApana :- 'zrInayavijayabudhacaraNasevaka jasavijayabudhajasakArI 83' pA.mA samApana :- 'saM.1711 varSe paMDitajasavijayagaNinA viracitaH saMghavI hAMsAkRte AsADhamAse zrIsiddhapuranagare likhitazca zrIbhaTTArakazrIdevasUrirAjye paM.nayavijayena zrIsiddhapuranagare prathamAdarzaH sakalavibudhajanacetazcamatkArakArako'yaM rAsaH sakalasAdhujanairabhyasanIyaH zreyo'stu sNghaay|' pA.1/pAlima samApana :- 'dravya-guNa-paryAyarAsaH saMpUrNaH, upAdhyAyazrIyazovijayagaNikataH svopajJaTabArtharAsaH saMpUrNaH likhitaM bhAramala. saM.1809 varSe, mAsa caitre, vadi 3, guruvAsare, avaraMgAbAdamadhye lipikRto'sti, zrIrastu, kalyANamastu, zubhaM bhvtu|'
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 645 dravya-guNa-5yAyano rAsa + Tabo (17/kaLaza)] taranAra ane tarAvanAra naukA samAna che. A racanA sunayathI gUMthavAmAM Avela che. kharekhara A racanA sajjano rUpI bhamarAo mATe kalpavRkSanI maMjarI samAna che. vijaya apAvavA dvArA A racanA zrInayavijayavibudhacaraNasevaka evA yazovijayane yazodAyinI bano. ll15 ka gurudeva - eka mAtra AdhAra ka :- "graMtharacanAmAM AdhAra amArA gurudeva ja che - AvuM kahevA dvArA gurudevanI ane temAM pratiSThita gurutattvanI aciMtya zakti upara graMthakArazrIe prakAza pADela che. jyAM ApaNI mati, gati ke zakti kAma na kare tyAM to gurudeva ja ekamAtra AdhAra banI zake. graMthibheda, prAtijJAna, kSapakazreNi, zukladhyAna, kevalajJAna ane muktinI prAptinI bAbatamAM ApaNI mati, gati ke zaktinI upara madAra bAMdhavAnA badale (1) "guruH zarayi mama', (2) " sa mari zara mama', (3) "guruvanaM zara" mama,' (4) "sarvajJA zara mama', (1) "puruzA zaraNaM mama', (6) "zrIpurutattva zara mama', (7) "paramaguru: zara mama' - A maMtra saptapadIne bhAvArthasahita ane paramArthasahita AtmasAt karavAnI kaLazazloka dvArA preraNA maLe che. che maMtrasaptapadIno prabhAva che te maMtrasamapadIne bhAvita karavAnA lIdhe avaMcayogathI svAnubhUtisaMpanna gItArtha guru bhagavaMtano samAgama thAya che. tenAthI bhAvacAritranI pariNati pragaTe che. tenA prabhAve kSapakazreNi mAMDIne sAdhaka jhaDapathI mokSane meLave che. te mokSanuM svarUpa varNavatA zrIsiddharSi gaNivare upamitibhavaprapaMcA kathAmAM jaNAvela che ke "AtmA potAnA svarUpamAM rahe te mokSa che. te mokSa AnaMdanA DhagalAnI khANa che." A rIte dravyAnuyogaparAmarza-graMthajinAlayanA "adhyAtma anuyoga' nAmanA zikhara upara caDhAvela mAMgalika kaLazanuM vivecana samApta thayuM. [1]
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 646 [ adhyAtma anuyoga sahita ke * dravyAnuyokAparInakAntiH * parAmarza . prAcInA'rvAcInaprabandhadvayasaGgatiH * apabhraMzabhASayA nibakhA prabandho'yaM bAlabodhAya, ... prAga yazovijayavAcakaiH dravya-guNa-paryAyarAsAbhidhAnaH prAyo'kSaraza: tamevA''lambya kRto'yaM gaNiyazovijayena, dravyAnuyokAparAnaze di survAbhirAvadhAnI (sayA) * arvAcInaprabandharacanAbIjA''viSkaraNam . dvAtriMzikopavRtteH nayalatAyA vrdhaapnaavsre| rAjanagare preritA vayaM munisaGghanA'tra kRtau / / 2 // (AryAcchandaH) zAstrasaMnyAsamevA'ntaH dhRtvA shaastrprvrtnm| deva-guruprasAdAli mudA sampannamatra me||3|| raha-ya-vindu-mitte (2060) caitranetre rasantirine pakSAntaH pUrNo'yaM prpaatthnaadivysttyaa'pi||4|| (AryAcchandaH) * dravyAnuyogaparamArthI prazasti * che. prAcIna ane arvAcIna banne prabaMdhanI saMgati thAya mo- dravyAnuyogaparAmarzanA kartA muni yazovijaya gaNI prastutamAM prAcIna ane arvAcIna A prabaMdhanA saMbaMdhane pragaTa kare che :yA :- bAla jIvonA bodha mATe apabhraMza bhASAmAM dravya-guNa-paryAyano rAsa' nAmathI prasiddha A prabaMdha pUrve mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje racela hato. te ja dravya-guNa-paryAya rAsane prAyaH akSarazaH upayogapUrvaka pakaDIne saMskRta bhASAmAM prastuta dravyAnuyogaparAmarza' graMtha muni yazovijaya gaNIe karela che. 1. 69 arvAcIna prabaMdhanI racanAnA bIjano AviSkAra na :- dhAtrizikA prakaraNanI "nayelatA' nAmanI piTIkAne vadhAvavAnA avasare rAjanagara e saMghamAM prastuta racanA vize amane munisaMghe preraNA karI. rA. pitA:- aMtaHkaraNamAM zAstrasaMnyAsane ja dhAraNa karIne ahIM mArI zAsapravRtti paramAtmAnA che. ane guruvarganA anugrahathI AnaMdapUrvaka saMpanna thaI. AvA graMtharacanA samayamaryAdA che mIna :- vikrama saMvata 2060 varase makarasaMkrAMtinA divase adhyApana vagere kAryomAM vyasta hovA chatAM paNa A 'dravyAnuyogaparAmarza' graMtha paMdara divasanI aMdara mArA dvArA pUrNa thayela che.jA.
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya-guNa-pathAryano rAsa+Tabo (prazasti)]. 647 prAnta, taraNatAraNahAra zrIjinAjJAviruddha kAMI lakhAyuM hoya, chapAyuM hoya to trividha trividha micchA mi dukkaDam. || 'adhyAtma anuyoga prazasti . pUjyapAda nyAyavizArada, vardhamAnataponidhi, sakalasaMghahitaciMtaka sva. gacchAdhipati AcAryadeveza zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnA | ziSyaratna parama pUjya padmamaNitIrthoddhAraka pArzvaprajJAlayatIrthapreraka pUnAjillA uddhAraka paMnyAsapravara zrI vizvakalyANavijayajI gaNivaranA ziSyANa paMnyAsa yazovijaya gaNI dvArA racAyela "adhyAtma anuyoga' nAmanuM vivecana parama pUjya prazAMtamUrti gItArtha cUDAmaNi siddhAntadivAkara vartamAna kALanA sarvAdhika zramaNonA gacchAdhipati zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnA svarNima sAmrAjyamAM sAnaMda saMpUrNa thayuM. ja mAgasara vada - 10, vi.saM.2069, zrI pArzvanAtha janmakalyANaka dina. zrI pArzva vallabha IndradhAma tIrtha, kaccha. AcAryadeva zrIbhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna paMnyAsapravara zrIvizvakalyANavijayajI mahArAjano ziSyANa paMnyAsa yazovijaya. | vAmardana zavi prapadya | | jinazAsana ! zaraNaM mama | || zrIguruvaM zaraNaM mama || paramAra: zaraNaM mama || T binalizA zara mama |
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ch` 6 8 ai sepiiyk 223
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthAH rAsagatAH yAH hi, mUlakAreNa darzitAH / akArAdikrameNaiva, tAsAM sUciH pradarzyate / / dravya-guNa-paryAyanA rAsanI 285 gAthAono akArAdikramathI nirdeza pariziSTa-1 649 ............. 1 dravya-guNa-paryAyarAsanI gAthAno pUrvabhAga....I DhALa-gAthA | pRSTha dravya-guNa-paryAyarAsanI gAthAno pUrvabhAga.... DhALa-gAthA | pRSTha aMdhArAnaIM udyotatA...9-25 267 ima ja sajAti-vijAtithI...||14-15 .......432 anUM bhAsaIM gyAnana...||3-11 ...............81 ima je dravyAdika parakhiA...ll14-185 ...... 440 aNunaIM chaU yadipa khaMdhatA...||9-26| .......268 ima je paryAyaU pariNama....9-17 ..........256 anabhibhUta jihAM mUrtatA 2...13-11 / .....389 ima bahuvidha naya bhaMgasyuM...8-25 ......... 225 anugatakAlakalita kahiyo...14-25 ........... 410 Ima e bhAkhyA re saMkhepaIM...10-215 ..... 301 anupacarita nija bhAva je...ll13-17|.......400 Ima bahu viSaya nirAkarI...8-24| ...........224 anvayadravyArthika kahio...5-16 ............ 141 IsI ziSyanI zaMkA jANInaIM...4-25...........96 apradezatA re sUtriM anusarI...10-18| ...... 297 utpatti nahIM jo AgaliM...9-13 .......... 251 atyaMtaratA bAhyanaIM re,...8-22|| ............220 utpatti-nAzanaIM anugamaIM...9-11| ......... 247 azuddha karmopAdhithI...||5-13).................... 137 utpanna ghaTaU nijadravyanA....9-10 ........... 245 azuddhadravyavyaMjana bahu,...ll14-4|| . . 412 utpAda-vyaya-dhruvapaNaIM...9-2| ...... 231 asadbhUta u bhAMti.... 7-15............ . 183 utpAda-vyayagauNatA re...13-2............... 371 asadbhUta nija jAti re...||7-13 .............. 181 | utpAda-vyayagauNatA....-1 1.............. 135 asadbhUta vyavahAra, para...||7-5|| . 172 upacarita, na azuddha te... 14-13 / .......... 428 asadbhUta vyavahArathI re, jIva...13-7|| ...... 380 upacaritAnupacaritathI re...8-4 ............... 196 asadbhUta vyavahArathI re, jIva...13-8| ...... 383 | upacaritAsadbhUta re...II7-16|| asadbhUta vyavahArathI re,...||13-16| .......... 398 upacAriUpaNi pudgali re,...ll13-9| ......... 385 asadbhUta vyavahArathI re...13-6| .......... 378 upanaya paNi alagA...8-195...............216 asadbhUtavyavahAra re...II7-12| .............. 180 upanaya bhASyA ema re...7-19| .............189 asadbhUtavyavahAranA jI,...ll8-6I, ............... 198 | UrdhvatAsAmAnya zakti te....2-4 ..............34 Atama arthinaIM arthi prAkRta...ll16-1|| ...... 487 | 'sUtrAdezaU karI...14-5)... AvazyakamAMhi bhASiuM...||15-2-13 .......482 e bhAvi saMmati bhaNiuM...||13-10 ........387 ima aMtarbhAvitataNo re,...||8-14 ........... 207 e yogae jo lAgai raMga...51-4| .............. 11 ima aNugatinI 2e leI hetutA...10-17|.. 295 eka aratha trayarupa chaIM...pa-1|| ima karatAM e pAmIi...||8-16 .............. 211 | eka artha tihuM 1. prastuta akArAdikramamAM / / ||mAM darzAvela saMkhyA prastuta graMtha (rAsa) saMbaMdhI DhALa/gAthAno kramAMka jaNAvela che. 184 415 122 lakSaNe.... ....||9-1|| ..............229
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ * pariziSTa - 1 . pRSTha dravya-guNa-paryAyarAsanI gAthAno pUrvabhAga.... DhALa-gAthA | pRSTha dravya-guNa-paryAyarAsanI gAthAno pUrvabhAga....ll DhALa-gAthA | eka hAmi sarva jananI...||4-3)................ . 98 | guru zrI lAbhavijaya_vaDa paMDita...||17-7ll....636 eka-anekapathI iNi pari...||2-14 .......... 55 | guruzruta-anubhavabala thakI...ll15-1-1|| ekata pRthakatva tima valI...||14-12| ......... 427 grahato bhedanI kalpanA...:-15 ............... 140 ekAMtaIM jo bhAkhii...II3-1|| . .................61 ghaTa mukuTa suvarNaha arthiA.....- 3............. 232 eNaU bhAvaU bhASiuM...||9-14|.............252 ghaTanAza mukuTa utpattino.9-8|| .....445 ........... 241 eha vizeSAvazyakaIM sammatimAM...pa-6)....... 129 ghaTavyaya te utpatti mukuTanI....||9-4| .......... 233 ehathI savi jAI pApazreNi...ll16-6| ....... 495 dhRtanI zakti yathA tRNabhAva...2-7)..........39 ehanaIM supasAIM ubhA joDI...16-4| ...... 492 | caraNaguNe je hINA...||15-2-11| ..........478 ehano jeNa+ pAmio tAga...||1-7|| .......... 18 | caraNapatita valI zrAvako...||15-2-12I.....481 kapaTa na jANai re ApaNuM...15-2-4 .....466 | cetanatAdika cyAre svajAti...||11-4| ......... 311 kAryabherdI zaktibheda ima...2-9thI ............. 43 chAMDI mAraga e samo...5-7 ................. 131 kAla-pudgalANu taNo re...|13-13 ............392 | jasa udyama uttama mArgano...17-5| .......... 634 kAlI lezyA bhAva....- .................... 175 jasa sevA supasAyaIM sahaji...17-10|......640 kriyApariNata artha ja...6-15. 163 | jima AkRti dharmAdikanI...14-10.......... 424 kriyAmAtrakRta karmakSaya...||15-1-5) ......... 453 | jima jagi kevalajJAna...57-3| .................. 169 kSetra-kAla-bhAvAdika yogaIM...||4-9| ........... 109 | jima motI-ujjalatAdikathI...2-3| ..... 32 khaMdha-deza bheiM hui...34......................67 jima samayamaIM paryAya...6-4 khajuA samI kriyA kahI...15-1-4| ....... 451 | jima-saMsArI prANiyA...pa-10 ............... 134 khalajana jo emAM dveSa dharaIM...16-7 ....... 498 jI ho aneka pradeza svabhAvatA...||12-5....343 gatipariNAmI re pudgala...10-4| .................7 jI ho amUrtatA viNa...||12-46 ............. 341 guNa-guNInaIM saMjJA...||11-10 ...............323 jI ho karmaja-sahaja bi bheda..12-11||... 355 guNa-paryAya abhedathI...53-65. jI ho kima sakaMpa-nikaMpatA ?...12-6 // .... 344 guNa-paryAya vigati bahu...2-10 .......... 45 jI ho cetanabhAva te...12-1 .............. 331 guNa-paryAya-svabhAva-kAraka...7-4 ........... 171 jI ho jo cetanatA sarvathA...ll12-2........ 334 guNa-paryAyataNuM je bhAjana....2-1| ...... 27 jI ho saI vizeSasvabhAva...||12-12| ..... 359 guNae dravya upacAra re... 7-10 ............. 178 jI ho deza-sakalabheI dvidhA....II12-7I ..... 345 guNapriya AgaIM aNachUTatA...15-2-8....473 jI ho niyamita ekasvabhAva...||12-10| .... 352 guNavikAra padma kahI...ll14-17) ............ 437 jI ho pramANa-nayanaIM...12-14| ............ 364 guNi paryava upacAra re...7-11............. 179 jI ho bahupradeza cit mUrtatA...12-135 ...362 150 71 guru pAsai zIkhI, artha...||16-2| ........... 489 jI ho bhAva svabhAva...||12-8||.............347 650 ........
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ * pariziSTa - 1 * 651 dravya-gaNa-paryAyarAsanI gAthAno parvabhAga..... DhALa-gAthA | pRSTha | dravya-gaNa-paryAyarAsanI gAthAno pUrvabhAga... DhALa-gAthA | pRSTha *.185 P. jI ho mUrtabhAva mUrati../12-al ............338 | te mithyA, nahIM sarvathA...3-10 ...... ........... 79 jI ho zuddhasvabhAva kevalapaNuM...ll12-9o ..350| te siddhapaNaI valI UpajaI...I9-1pa ........252 jIva kevalAdika yathA...I8-rI ....194 te mATaI achatA taNo...l3-14ll................86 jIva-ajIva ja samaI.../10-11] . 288 teha vijAtiM jANo,.li7-14ll ... 182 je guru sva-para samaya abhyAsaI...ll17-9o.638 | te svajAti jANo re...I7-17I............ je zeyAkAraIM pariNamaI...9-16ll ........ 254 trIjo zuddha dravyAratho...pa-12AA ....................... je dina dina Ima bhAvasthaI../14-19.441 | thitipariNAmI re pudgala../10-papa ...... jeha bheda chaI vigatino...I8-2all ....... ....222 | dazabhedyadika paNi IhAM.8-18 . ... 214 jehano bheda abheda ja.l4-TA .....................107 | dudhavata dadhi bhujaI nahIM...I9-9o ...... jo abheda nahIM eDano..3-7I.... ... | doI dharma naya je.pa-4o . ......................... ... 127 jo ekadA ubhaya naya..4-11pa. ... | dhoI bheda vyavahAranA...I8-3 .................... 195 jo guNa hoI trIjo..ra-1rA.................. 49 oI mUlanaya bhAkhiyA..I8-1......................193 jo guNa, dala paryavanuM...ra-13 .... ... pa3 dravya AdhAra ghaTAdika..ra-15ll ...pa6 jo tujha utpattiviziSTano...9-12A ... dravya guNaI biThuM bheda te...14-all..........411 jo thitita adharma na...10-zA............. 282 | dravyai guNa-paryAyano jI...3-2...............63 jo nityatA na I to.../11-8 319 dravyaI guNa upacAre...l7-9ll jo nimittabheda vina gyAnathI...9-zA..........239 | dravyaI dravya upacAra..l7-6 ... .173 jJAna, daSTi, sukha, vIrya, pharasa.../11-al ...309 dravyarupa I kAryanI...ll3-8l ......... ......75 jJAnarahita jeha ehavA.../15-2-9o ........474 dravyAdikaciMtAI sAra...1-6 ...............16 jJAnavaMtanaI kevalI.../15-1-7 .......................457 | dravyAratha naI ubhaya...I4-1all .................115 jJAnivacana viSa amRta....ll15-2-1nA ....476 | dvividha nAza paNi jANiI...I9-24 .265 tattvArthi naya sAta ...ll8-9o ...201 dvividha prayogaja vIsasA.../9-19o .......258 tapagaccha nandana surata.../17-1l............629 caNaka manuja kevala vaLI...14-16ll ...........434 tAsa pATi vijayadeva sUrIzvara../17-all . 632 | dharama kahII je guNa sahabhAvI.ra-rA..........30 tAsa pArTI vijayasenasUrIzvara.../17-rA 631 gharamazakti prANInaI pUrava...ra-8 ....................41 tieI bhASyaI bhAkhiuM...8-21........218 | dharma apekSAI ITAM alagA.../11-pA ..........313 te azuddha valI pAMcamo..//pa-14 ............138 | dharma, adharma re gagana.../10-3 ... ... 276 te kArarNi gucaraNa-adhIna./1-8 .... 20 dharmabheda jo anubhavi bhAsaI...4-6 .........105 te gusnA uttama udyamathI.../17- 4 6 33 dharmasaMgrahaNi re e oI mata...10-13 .... 290 te gunI bhagati zubha zakti.../17-11641 | dharmAdika parapawyaI,.ll14-14... ....430 che che
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa - 1 - 85 ........... dravya-guNa-paryAyarAsanI gAthAno pUrvabhAga.... DhALa-gAthA | pRSTha pudgalanaIM IkavIsamo re,...13-12| .......... 391 puruSazabda jima puruSana....ll14-6 ............ 416 dhruvabhAva zUla jrasUtrano..9-27 ............ 269 | pracayaUrdhvatA 2e ehano saMbhavae...||10-16,294 pradezatva avibhAgI pudgala...11-2.............. bahu bhAva ja ehanA jANag...16-5ll ...... 493 bahukArya kAraNa eka ja ...- .............. 235 bahubhAMti phaIlI jaina...6-2| ................. 147 bahumAnagrAhI naI kahi....6 - / .............153 bahuvidha bAhya kriyA karaIM...15-2-6| ....... 469 bAlabhAva je prANI...||4-5|| nava naya, upanaya...5-8|| 132 navaIM naya ima kahiyA...||6-16| ............. 164 nahi to sakalazUnyatA hova...11-6| ...... 315 nANa paramaguNa jIvano...15-1-8| ......... 458 nANa sahita je munivara...15-2-1.......462 nANarahita je zubha kriyA,...ll15-1-3| ..... 449 nANarahita hita pariharI,...15-2-3|| ......464 nija utkarSathI harakhiyA,...||15-2-75 ....... 471 | bAhira bakapari cAlatAM...15-2-5| .........467 nija nAnA paryAyaIM...||11-7|| ................ 317 | bAhyakriyA I bAhira yoga...||1-5 ........... 14 nija-paraparyAyaIM ekA...||9-18| ............. 257 bIjA bhASaIM re joIsacakranaIM...10-12 ...289 nirupAdhika guNa-guNibhe...8-............197 | bhAkhid jima bhakta...6-10nI.. 104 156 213 naiyAyika bhAkhad IsyuM...||3-9I. 77 bhinna dravya-paryAyanaIM jI...3-5]...............69 pazrvattha dravyAratho re... 8-10 ............... 202 bhinna prayojana viNa...II8-17. pazrvanaya tiya aMtimA 2,58-12 ...........204 | bhinna vigatimAM rupa eka....2-5|| ..............36 paradravyAdikagrAhako, navamo...||5-18| .......... 143 bhinna viSaya nayagyAnamAM... 5-5 ..............128 parapratyaya dharmAdikataNo...||9-23|.............. 263 | bhinna-abhinna re tividha...10-1|| ......... 273 paramabhAva pAriNAmikabhAva...11-12| .......327 bhUta naIgama kahiu pahilo....6-8| .......... 154 paramabhAvagrAhaka kahio,...||5-19| .......... 144 bhUtavata kahaIM bhAvi naigama...56-9 .......... 155 paramabhAvagrAhaka nayaU re...||13-5) ............ 376 bheda bhaNai naiyAyiko....||3-15| ...............88 paryAyaartho anitya azuddho...||6-6|| .. ............ 152 | bheda-abheda ubhaya kima... 4-1..................93 paryAyaartho nitya zuddho...6-5 ..... . 151 | bhedakalpanAyuta nayaiM re...13-14 .............393 paryAyaIM paryAya upacari....||7-8| ............. 176 bhedakalpanArahitathI re...ll13-3| ................ 373 paryAyathI guNa bhinna na...2-11| .............. 47 | bhedyabheda tihAM paNi kahatAM...4-7).......... 106 paryAyayiM jima bhAkhau dravyano...10-195..298 maMdagati aNu yAvat saMcara...10-14 ...... 292 paryAyAratha kalpana, uttara...||4-125 114 madhyama kiriyArata huIM...15-1-2 ..........448 paryAyArtha bhinna vastu...4-10 ............. .111 mithyAtvAdikakarmathiti, akaraNa...15-1-6A..455 pahilo dravyAratha nayo...pa-9| ................ 133 1mukhya vRtti sarva lekhavaIM...pa-3| .............. 125 652 dravya-guNa-paryAyarAsanI gAthAno pUrvabhAga....| DhALa-gAthA | pRSTha dharmAdikasyuM re saMyuta loka...||10-9| ..........285 dharmI, achataU dharma...||3-13|| .........
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ * pariziSTa - 1 - 653 pRSTha dravya-guNa-paryAyarAsanI gAthAno pUrvabhAga....ll DhALa-gAthA // pRSTha dravya-guNa-paryAyarAsanI gAthAno pUrvabhAga....I DhALa-gAthA | mukhyavRtti dravyAratho...5-2|| 124 | saMgraha-vyavahArAdikaiM 2,58-11 // ................203 yogazAstranA re aMtarazlokamAM...10-15| .... 293 | saMgrahaIM naya saMgraho te...6-11 .............158 varNa-gaMdha-rasa-phAsAdika guNe... 10-20 .... 299 | saMjJA-saMkhyA lakSaNathI...||2-16| ................. 58 vartato z2asUtra bhAkhaIM...6-13 ..............160 | saMyoga vinA ekatvano te...9-21 ......... 260 vartanalakSaNa sarva dravyaha...10-10 .......... 287 | saMyogaU AkRti pari,...14-11 vaza nirupakrama karmanaIM...15-2-2| ........... 463 | saMzleSitayogaU bIjo re,...8-7 ............. 199 vijAtithI te jANo re...||7-18........ 187 sadbhUta vyavahAra re....7-1 426 167 viNa baMdha re hetu saMyoga....||9-22|| .......... 262 sadbhutavyavahArathI re...13-4 ................ 375 vinA dravya-anuyogavicAra....||1-2| ...............6 | samabhaMga e daDha abhyAsI...II4-14| ......... 117 viSayabheda yaghapi nahIM 2,8-8..............200 | samakita sUkuM re iNi pari... 10-2 ......... 273 vyavahAra saMgrahaviSayabhedaka...||6-12| ........... 159 | sammati-tattvAratha pramukha graMtha...1-9............ 22 vyavahAraIM nizcaya thakI...8-20 ............... 217 | sarva dravyanaIM re je diiM...10-85 ...........284 zakti avasthita nijarupAntara...||11-11| ... 325 | savi artha samayamAM....||9-28|| ................. 270 zaktimAtra te dravya sarvanI....-6 ............... 8 | sahaja UrdhvagatigAmI muktanaIM...10-6|.....280 zabdaprakRti-pratyayAdika...6-14 .............. 161 | sahajai thAI te vIsasa....9-20 ........... 259 zuddha azuddha dvibheda re...7-2 168 | sAdi-nitya paryAyaaratho...6-3| ..............149 zuddhadravyavyaMjana aNu...ll14-85 420| sAmAnya ma jANo, e to...16-35 ........ 491 zuddhAzuddha dravyArthikaIM re,... 13-15 / .......... 395 | siddhasena pramukha Ima kahai...8-13 .......... 206 zuddhAhArAdika tanu yoga.....1-3|| ................. | suNo bheda paryAyanA...14-1 zokAdijananaIM vAsanAbheda...||9-6| ........... 237 sUkSma arthaparyAya te,...ll14-9................. 421 zyAmabhAva je ghaTa I...||4-4............... 102 | svadravyAdikagrAhakaIM re...13-1|| zrI guru jItavijaya tasa sIso...17-8|....637 svadravyAdikagrAhako, bheda..5-17 ..........142 zrIkalyANavijaya vaDa vAcaka...17-6| ........ 635 svabhAvana ekAdhAratvae..||11-9 ............. 321 zrIguru jItavijaya mana dharI.....1-1.............. 3 | svabhAvabhedasahita kahiyA re... 13-18 / .......405 SaT bheda naya paryAyaartho... 6-1............ 147 | svarNa kuMDalAdika huuM...||3-.................. SadguNahANI-vRddhithI...ll14-7nA ............... 418 havaDAM jANyo aratha te...3-12| .............. 83 saMgraha naIM vyavahArathI re,...||8-15| ..... 2209 | hivaIM bheda guNanA bhAkhIjaI...||11-1| ..... 305 409 369 65 ........ ......... ...........
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 654 (pariziSTa-2) ye rAsastabake granthAH, mUlakRtopajIvitAH | varNAnukramapaddhatyA, sUciH teSAM prakathyate / / dravya-guNa-pacanA rAsa - TabAmAM AvelA saMdarbhagranthonI akArAdikamathI sUci) saMdarbhagraMthanuM nAma pRSTha | saMdarbhagraMthanuM nAma pRSTha (1) anuyogadvAra ....205,213, 214 | (25) jJAnasAra..........................................220 (2) anekAntajayapatAkA....................... 22 (26) tattvArthasUtra............4,51,203, 232, (3) anekAntavyavasthA. ... 101,116 243,290,297,317 (4) anyayogavyavacchedaDhAtrizikA . 88, | (27) tattvArthasUtrabhASya.................. 216 229 | (28) dazavaikAlikasUtra ........................476 (5) abhidhAnaciMtAmaNi................. 383 |(29) daSTivAda.................................. 18 (6) AcArAMgasUtra...........4,95,355 |(30) dravyasaMgraha. ..134,292 (7) AsamImAMsA .............................243 |(31) dvArkiMzikA prakaraNa (yazo.) ........... 493 (8) AlApapaddhati .....................45,306, (32) dvArkiMzikA prakaraNa(siddhasenIya). 290 362,391 (33) dvAdazAnayacakra ...............................107. (9) Avazyakaniryukti............ 201,481 | (34) dharmasaMgrahaNi ..................................... 290 (10) AvazyakasUtra. .......... 201,481-82 | (35) naMdIsUtra.. ................. .......... 418 (11) uttarAdhyayanasUtra...... 278,311-12, | (36) nayacakra .... ...............214, 400,426-427,455 | (37) nayacakravAla... ............... ... 22,224 (12) uttarAdhyayanasUtravRtti ........... 265 | (38) navatattva..................... ...... (13) upadezapada ........ 8,453 | (39) niyamasAra. (14) upadezapadavRtti. ............................. 39 | (40) nizIthabhASya........................ (15) upadezamAlA...................14,274 | (41) paMcadazI......... ..... (16) upadezarahasya.................................453(42) patrakalpabhAkhya................................11 (17) ozaniyukti............................................18 | (43) pannAstikAyasaMgraha..................299,325 (18) karmavipAka(navya prathama karmagraMtha) ..629 | (44) puMDarIkaadhyayana (sUyagaDAMga)... 220 (19) kavitAmRtakUpa... ........................498 (45) prajJApanAvRtti .........265 (20) gacchAcAraprakIrNaka ..........474,476 | (46) pramANanayatattAlokAlaMkAra .....34,216 (21) candrakazami......................................4 | (47) pramANavArtika............................ 239 (22) cANakyanItizataka...........22,482 | (48) pravacanasAra .................16,292,323 (23) jIvAbhigamasUtra............................ 288 | (49) prazamarati ....... 12,276,287,331 (24) jainasyAdvAdamuktAvalI .......................369 (50) bRhat dravyasaMgraha..............134,292 437 O P
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdarbhagraMthanuM nAma (51) bRhatkalpabhASya. (52) bRhatkalpasUtra (53) bhagavatIsUtra (54) bhagavadgItA . (55) bhartRharisubhASitasaMgraha (56) bhAvamAmRta.. (57) bhASArahasyaprakaraNa (58) mahAnizItha . (59) mADUkyopaniSad (60) yogadRSTisamuccaya.. * pariziSTa - 2 (61) yogazAstra (62) laghIyasayavRtti (63) lalitavistarA * 655 pRSTha saMdarbhagraMthanuM nAma pRSTha 107 457 (67) zatAranayacakra .... 18 (68) zrAvakaprajJapti 455 51,220,289,298(69) agdarzanasamuccayavRtti ........... 93,94 8,448,493 ... 41 | (70) SoDazaka . 200| (71) samayasAra 299 (72) sammati.. 316 455 ......... 299 4,100,104,115, 117,129,220,250, 252,257,260,263, 268,387,416,434 18,39,265,345 .........6 449,451, (73) sammativRtti. 478,489| (74) sAMkhyakArikA 293 (75) subhASitaratnabhAMDAgAra ...........98 | (76) sUktamuktAvalI . 20,478 (77) sUktimuktAvalI .41,274 (78) sUtrakRtAGUga.. (64) vizikAprakaraNa (65) vizeSAvazyakabhASya.. 129,204,218 (79) sthAnAphUga .... 220,252,284,418 (66) vyavahArasUtra.. 18 (80) syAdvAdaratnAkara (Akara)...... 22,217 ...... 73 200 498 ...200 4,11
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 656 (pariziSTa-3) KW sAkSipAThA aneke'tra ye rAsastabake gatAH | varNakramAnurodhena sUciH teSAM hi darzyate / / dravya-guNa-pacAsanA dabAmAM AvelA sAkSIpAThonI akArAdikramathI sUci ) 20 Alus .................................. | 24t 0416 ..................................... pRSTha akammassa vavahAro Na vijjai... | AdAvante ca yannAsti..... (pa.da.13/68) ..... 43 (A.1/3/1/sU.110) ..............355 AdIpamAvyoma samasvabhAvaM.... agIyatthassa vayaNeNaM....(ga.pra.46).............476 | (anyayoga.dvA.-5) ......................229 agIyattha-kusIlehi...(ga.pra.48)...............474 AyaNNayA mahANo... (paJcakalpabhASya-1616) .. 11 agurulaghuparyAyAH...(A.pa.pR.11) .............. 306 AyA sAmAie, AyA....(bha.sU.1/9/24).... 220 acaramapariaTTesU kAlo....(vi.pra.4/19) ....... 41 | ikkikko ya sayaviho....(A.ni.759) .......... 201 aNu duaNuehiM davve...(sa.ta.3.39).... 260,434 | ujjusuassa ego aNuvautte....(anu.sU.15) .... 205 aNNoNNANugayANaM 'imaM va....(sa.ta.1.47) ....387 | utpAda-vyaya-dhrauvyayuktaM sad (ta.sU.5.29)......243 atthi samae egaguNo....(sa.ta.3/13).......... 50 | upacArabahulo vistRtArtho.... (ta.sU.bhA.1.35) . 216 adhanena dhanaM prApta... (cA.nI.za.81) ............ 22 | uppajamANakAlaM uppaNNaM....(sa.ta.3.37)....... 250 anekAnte'pyanekAntaH tatrA.... (pazupAlamata) ....100 | uppAo duviappo, paoga....(sa.ta.3.32).... 258 annonnaM pavisaMtA deMtA....(paJcAsti.7) .......... 325 | eehiM dohiM ThANehi....(sU.kR.zrutaskandha 2.5.9) 11 anyo'nyapakSapratipakSabhAvAd yathA.... | ekaviMzatibhAvAH syurjIva-pudgala... (anyayoga. 30). ...................... 88 (A.pa.pRSTha-5)................... 362,391 arasamarUvamagaMdha, avvattaM.... (sa.sA.49 + | egaguNakAlae (bha.sU.5/7/217)............... 50 pra.sA.172+ni.sA.46+bhA.prA.64+ | egattaM ca puhuttaM ca....(utta.28/13)............427 pa.kA.sa.127) .........................299 egasamayammi egadaviyassa....(sa.ta.3/41) ..... 257 arpitAnarpitasiddheH (ta.sU.5/13)............... 203 | ege AyA (sthA.1/1/2) ..................... 220 asadakaraNAdupAdAnagrahaNAt....(sA.kA.9)........ 73 asmin hRdayasthe sati....(SoDazaka-2/14) ...493 | evaM sattaviappo, vayaNapaho.....(sa.ta.1/49)..115 kaI NaM bhaMte ! davvA....(bhaga.25/4/734) .... 289 ahammo ThANalakkhaNo...(utta.28/9) .......... 278 ahAkammANi bhuMjaMti...(sU.kR.zrutaskandha 2.5.8). 11 / kartumicchoH zrutArthasya.... (la.vi.pR.49, yo.dR.sa.3) ........ 20,478 AkAzamavagAhAya, tadananyA.. (si.dvA.dvA. 19-25) ..................290 kvamanyA dRSTatvam... ) ..29. kvedamanyatra dRSTatvam...( ) ........................ 98 AgAsAIANaM tiNhaM para...(sa.ta.3.33).......263 | kalpanAgaurava yatra.... ( ) ..................... 241 AdAvante ca yatnAsti.....(mANDU. 1/6) ....... 86 | kAlazcetyeke...(ta.sU.5/38)............ 290,297 1. prastuta sAkSIpAThonA akArAdikramamAM )mAM dazavila saMketonA spaSTIkaraNa mATe yo pariziSTa - 6.
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ * pariziSTa-3 . 657 ......14 24nd sAkSI46 ................................................ | 24nd sAkSIus .............. kiM gIyattho kevalI? cauvihe... |te huMti parAvekkhA , vaMjaya....(bhA.raha.30) ....... 316 (bR.ka.bhA.1/962) ....................457 | saNapakkho sAvaya....(A.ni.1165)..........481 kiM syAt sA citrataikasyAM...(pra.vA.2/210) .. 239 | davvaMtarasaMjogAhi keI daviyassa.... kiJcicchuddhaM kalpyamakalpyaM....(prazamarati-145).. 12 (sa.ta.3/38) .... .260 kimayaM bhaMte ! kAlo ti... (jIvA.)........... 288 | dANAiA u eyammi ceva.... kevalanANe duvihe paNNatte... (vi.vi.pra.6/20). . 274 (sthA.sU.2/1/71)..................... 252 duvihe AgAse paNNatte....(sthA.2/1/74, gaIpariNayaM gai ceva keI.....(sa.ta.3/29) ...... 99| bha.sU.2/10/121+20/2/663) .... 284 gIyatthassa vayaNeNaM...(ga.pra.44) ................476 | dUre tA aNNattaM guNasadde ceva...(sa.ta.3/9)...... 48 gIyattho ya vihAro....(o.ni.122) ............ 18 | dezaM kAlaM puruSamavasthA.....(pra.ra.146).......... 12 gIrvANabhASAsu vizeSabuddhi.... ( ) ..............487 | | do uNa NayA bhagavayA....(sa.ta.3/10) ......... 49 guNa-paryAyavad dravyam (ta.sU.5/37) ......... 28,51 | dohi vi Nayehi NIaM,... guNao uvaogaguNe....(bha.sU.2/10/118) .... 50 (sa.ta.3/49, vi.A.bhA.2195) .....129 guNavikArAH paryAyA (AlApa.pR.6).............. 45 dravyaM paryAyebhyo'sti...( ).......................205 guNasaddamaMtareNa vi, taM....(sa.ta.3/14) .......... 50 dhammo adhammo AgAsaM...(utta.sU.28/8)......287 guNANamAsao davvaM egadavva....(utta.1/48) ...400 dharmAdharmAkAzAdyekaikamataH...(pra.ra.214)......... 287 gurudoSA''rambhitayA laghva....(So.1/9)........... 8 dharmAdharmAkAzAnyekaikamataH paraM... caraNa-karaNappahANA,....(sa.ta.3/67) ....... 6,117 | (pra.ra.214).............................276 cintAmaNiH paro'sau teneyaM.... | na hi dRSTe'nupapannaM.... (la.vR.1/27) ............ 98 (SoDazaka-2/15)......................493 na hi pratyakSa....( ) .................... ..... 98 chaNhaM taha paMcaNhaM....( ).......................209 nava nayAH....(A.pa.pR.6) ......................213 jaM ca puNa arahA tesu....( ).................... 49 | nANaM ca daMsaNaM ceva, carittaM.... jaM ca puNa arihayA....(sa.ta.3/11) ........... 49 (utta.28/11, na.ta.5) ................311 jaM vattaNAirUvo, kAlo...(dha.sa.32)........... 290 | nANAhio varataraM hINo...(u.mAlA.423) ....... 14 jaha dasasu dasaguNammi....(sa.ta.3/15) ......... 50 | | nA'sato vidyate bhAvaH...(bha.gItA a.2.16).... 41 je saMghayaNAiyA bhavattha....(sa.ta.2/35) ....... 252 | nauzca khalajihvA ca.... jo jANadi arihaMte.....(pra.sA.1/80) ......... 16 | (sUktamuktAvalI-31/20, jJAnameva paraM mokSaH.... ( )......................482 kavitAmRtakUpa-10).................498 jJAnAdiguNopetA mahAntaH...( ) ..................637 | paDhamaM nANaM tao dayA....(da.vai.4/10).........476 tadbhAvA'vyayaM nityam (ta.sU.5/30) ..... 232,317 | paDhamasamaya-sajogibhavatthakevalanANe.... tAttvikaH pakSapAtazca bhAva....(yo.dR.sa.223) ...451 | (sthA.2/1/60, na.sU.85) ............418
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ ....... 220 658 * pariziSTa - 3 . 2 nd sAkSI416 ................................................. | 24undualu6 ................................................ pRSTha payovrato na dadhyatti, na....(AptamImAMsA-60) .. 243 vitigicchAsamAvanneNaM....(AcA.5.5.42) ...... 95 parasparaviSayagamanaM = vyatikaraH...... | vidvattvaM ca nRpatvaM ca...(cANakyazataka-3) ......482 (Sa.da.sa.vR.zlo. 57) ................... 93 | vidhiH, vidhi-vidhiH...(dvA.na.ca.1/1).........107 parigamaNaM pajjAo, aNegakaraNaM.... zaktayaH sarvabhAvAnAM kAryA'..... (sa.ta.3/12). ......................... 47 (sa.ta.vR.1/1 pR.54, u.vR.343) ...... 39 pariNAmo hyarthAntaragamanaM.... (uttarAdhyayanasUtra- zanairmuJcati sa pAdAn....( ) .....................467 bRhadvRtti-28/12 prabhRti) .............. 265 satta mUlaNayA pannattA...(anu.dvA.sU.152)....... 213 pavibhattapadesattaM pudhattamidi...(pra.sA.2/14) ..... 323 satparyAyeNa vinAzaH...(pra.pada 13 sU.182) .... 265 purisammi purisasaddo....(sa.1/32)....... 104,416 saiMdhayAraUjoa, pabhA chAyA....(utta.28/12, pUrvAparasAdhAraNaM dravyam....(pra.na.ta.5/5) ......... 34 na.ta.11)..............................312 baMdheNa na volai kayAvi....(zrA.pra.33).........455 | samAdhirnandanaM dhairya dambholiH.... bAla-strI-manda-mUrkhANAM nRNAM...( ).............487 | (jJA.sA.20/2).. bAlaH pazyati liGga...(So.1/2)...............448 sarvamasti svarUpeNa, pararUpeNa... bhayaNA vi hu bhaiyavvA jaha....(sa.ta.3/27) ...100 | | (jai.syA.mu.1/27) ...369 bhAvAntaramabhAvo hi, kayAcittu...( )............307 sarve paryAyAH khalu...( ) ........................205 maMDukkacunnakappo kiriyAjaNio....(upa.raha.7) ..453 | sarveSAM yugapat prAptiH saGkaraH (Sa.da.sa.vR. maggaNa-guNaThANehiM ya cau....(bR.dra.sa.13) ..... 134 | zlo. 57) ............................... 94 maNerivAbhijAtasya kSINa...(dvA.dvA.20/10) ....493 | sahavAsyeva jAnAti sahajaM....( )...............467 ya eva doSAH kila....(anyayoga.26) .......... 88 | sAhavio vi samudayakao....(sa.ta.3/33) ... 259 yadyapi na bhavati hAniH.....(bha.su.sa.672, | siddhattaNeNa ya puNo....(sa.ta.2/36) ...........252 su.ra.bhA.praka.5/pR.241, | suMdarabuddhIe kayaM, bahuaM.. (upa.gA.414) ....... 274 ___sU.mu.zlo.137) ........................200 | subhagAo savvajaNaiTTho (na.ka.vi.49)..........629 raktau ca padmaprabha-vAsu.....(a.ciM.1/49)...... 383 | sUI jahA sasuttA, Na... rayaNANaM rAsI iva, te...(bR.dra.sa.22)........... 292 | (utta.29/AlApaka 61) ..............455 rUva-rasa-gaMdha-phAsA asamANa....(sa.ta.3/8)... 48 sUkSma jinoditaM tattvaM....(A.pa.pR.11 uddhRta) ... 306 lokAkAzapradezasthA bhinnAH... | snehAbhyaktazarIrasya reNunA...(prazamarati-55) .....331 (yo.zA.1/16/ajIva.52) ........... 293 sva-paravyavasAyi jJAnaM....(pra.na.ta.1/2) ........ 216 valIpalitakAye'pi kartavyaH....( ) .............482 hINassa vi suddhaparUvagassa....(u.mAlA.348) ... 14 vigamassa vi esa vihI,...(sa.ta.3/34) ....... 268 1/27) ...................
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 659 (pariziSTa-4) yAni vizeSanAmAni, stabakAntargatAni hi / varNakramamanusRtya, teSAM sUciH pratanyate / / divya-guNa-paryAcanA rasa + TahmAmAM AvelA 38 vizeSanAmonI akArAdikramathI cAdI) vizeSa nAma pRSTha | vizeSanAma pRSTha 154 asatkAryavAdI..... ................ 88 | bauddha ......... ................... 34,81,237 asakhyAtivAdI .... ... 85 malayagiri sUri * 71 traSabhadeva................................. 491 | madhyavAdI sUri ..................................................... 205 kalyANavijaya.... 635 | mahAvIra.. .................. kSaNikadravyavAdI ....... mAdhyamika (bauddha). ................. 239 jaIna..................... 88,99,106,117,147 yogAcAra (bauddha) ..... 81,239 jasavijaya .................................................641-642 | yogendradeva............. ***********... 294 jinabhadragaNi.... ......... 204 | | lAbhavijaya......... ............. 636 jItavijaya................................... 3,636 vardhamAna .... ...... ........... 284 dikSaTAbhAsa .......................... 418 vAcakamukhya (umAsvAti mahArAja) ................ 51 digaMbara ..................... 131,167,295,437 vijayadeva sUrIzvara... ......... 632 digaMbaraanusArI. ....36,98 | vijayasiMha sUrIzvara............................................... 632 devasena................. 45,199,213,224,437 | vijayasena sUrIzvara................................... 631 naMdiSeNa.. ................ 455 | vedAMtI........... .......... 99,347,380 nayavAdI...................................................... 121 | sAMkhya................ nayavijaya............................... 3,637,642 | siddhasena divAkarasUri .................... 205,290 naiyAyika..................39,56,57,77,88,| haribhadrasUri....................... 290,325 1pa6,229, 241 451,489 pazupAla......... ................... 100| haravijaya sUrIzvara............................ 625,635 prAcIna naiyAyika ............... 105,315 | hemacaMdrAcArya................................... 229, 293 boTika ............................. 201,213, 216 ******. 88
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 660 pariziSTa-1) rAsa-stabakaniSThAH ye, zabdAH dezyAH sudurgmaaH| spaSTIkRtAH samAzritya, yAn granthAMste'tra suucitaaH|| rAsa-garabAnA agharA dezI zabdonA arthaghaTana mATe upayogamAM lIdhelA graMthonI yAdI ) 0. che 81 | krama | AdhAra graMthonA nAma | kartA/prakAzakAdi -1 - pRSTha kramAMka aMbaDavidyAdhara rAsa 81,273 akhAnA chappA akhAjI 18,273,298,325 akhAnI kAvyakRtio khaMDa-2 sAhitya saMzodhana prakAzana, 18,273,290,298,467 amadAvAda akhegItA akhAjI 273 abhinava-ujhaNuM dehala 273 AnaMdaghana bAvIsI stabaka jJAnavimala sUri 36,83,121,273,298, 317,487 ArAmazobhA rAsamALA 8,81,83,273,290,487 ukti ratnAkara sAdhusuMdaragaNI 81,83,273,290,298 upadezamAlA bAlAvabodha | uSAharaNa vIrasiMha 81,107 | traSidanA rAsa 81,273 12 aitihAsika jena kAvyasaMgraha agaracaMda nAhaTA 81,437 aitihAsika rAsasaMgraha bhA.1 vijayadharmasUri 305 aitihAsika rAsasaMgraha bhA.2 | vijayadharmasUri | kavi lAvaNya samayanI kavi lAvaNya samaya 213 laghu kAvyakRtio | kAdaMbarI-pUrvabhAga bhAlaNa 67,83,273 kAmAvatI lokavArtAkAra zivadAsa 467 kusumAMjali jinarAjasUri 36,45,121 gurjara rAsAvalI orIenTala InsTiTyuTa, 8,16,225,273,290, vaDodarA 298,315,482 20| caMdra-caMdrAvatI vArtA gUrjara graMtharatna kAryAlaya,a'vAda 293 21 cittavicArasaMvAda akhAjI 273, 293,469 317
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama AdhAra graMthonA nAma 22 | teramA-caudamA zatakanA traNa prAcIna gujarAtI kAvyo |23 | dazama skaMdha - bhAga-1-2 24 | 5 vIsaLadeva rAsa |25 | naMda batrIsI kembrija yunivarsiTI,kembrija 26 | narasiMha mahetAnI kAvyakRtio sAhitya saMzodhana prakAzana, |amadAvAda 27 narasai mahetAnAM pada 28 | naladavadaMtI rAsa 29|nalAkhyAna 30 | nemiraMgaratnAkara chaMda 31 | paMcadaMDanI vArtA 32 |paMdaramA zatakanA cAra phAgu kAvyo 33 | pradhumnakumAra caupaI 34 prabodhaprakAza 35 prAcIna gurjara kAvya 36 | prAcIna gurjara kAvyasaMcaya 37 prAcIna phAgusaMgraha 38 | prema pacIsI 39 | premAnaMdanI kAvyakRtio 40 | bAlAvabodha T upadezamAlA 41 bhagavad gomaMDala 42 madanamohanA 43 | madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza pariziSTa - 5 - kartA/prakAzakAdi harivallabha bhAyANI gujarAta sAhitya sabhA, |amadAvAda |mahIrAja bhIma vizvanAtha jAnI premAnaMda kavi dha royala eziyATIka sosA.,laMDana goMDala prakAzita |zAmaLabhaTTa jayaMta koThArI |213,315 273 213 81 kavilAvaNya samaya |mahA. sayAjIrAva gAyakavADa vizva vidyAlaya,vaDodarA phArbasa gujarAtI sabhA,muMbaI 81,290 53,147,273,451 293 83,273 83,273 83 36,121,213,285,426 83 273,298 8 81 81 pRSTha kramAMka 200,462 83,273,290,467 273,290 462,632 81,109,121,287,292 83 661 632 53,83,451,462,476,
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 662 * pariziSTa - 5 * krama | AdhAra graMthonA nAma | kartA prakAzanAdi pRSTha kramAMka 81 44 vasaMtavilAsa phAgu vikramacaritra rAsa vimalaprabaMdha paDAvazyaka bAlAvabodha | sattaramA zatakanA prAcIna gurjara kAvyo | samyaktasthAna caupaI kavi lAvaya samaya tiruNa prabhAcArya 53,451 273 8,81,83,213,290,487 81 27 aMdherI gujarAtI jaina saMgha, muMbaI zAmaLabhaTTa 53, 293,451 50 siMhAsana batrIsI 51 harivilAsa rAsalIlA 36
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa- 6 anu.dvA.sU. ane.vya. A. A.ni. A.pa./AlApa. utta. sU. upa. raha. u. mAlA ga. pra. jIvA. jai. syA.mu. jJA.sA. ta.sU. ta. sU.bhA. da.vai. dvAdvA. dvA.na.ca. dha.sa. na.ka.vi. na.sU. pa.da. pra.na.ta. dravya-guNa-paryAyarAsanA TabAmAM AvelA saMdarbhagraMthonA Avazyaka saMketonI akArAdikramathI sUci anuyogadvArasUtra anekAMta vyavasthA AcArAMgasUtra Avazyaka AlApapaddhati uttarAdhyayanasUtra upadezarahasya upadezamAlA gacchAcAraprakIrNaka jIvAjIvAbhigamasUtra jainasyAdvAdamuktAvalI jJAnasAra tattvArthasUtra tattvArtha sUtrabhASya dazavaikAlikasUtra dvAtriMzadvAtriMzikA dvAdazAranayacakra dharmasaMgrahaNa navyakarmavipAka (prathamakarmagraMtha ) nandIsUtra paJcadazI pramANanayatattvAlokAlaMkAra pra. pada pra.ra. pra.sA. bR.ka.bhA. bR.pra.sa. bha. gItA. bha.su.sa. bha.sU. bhA. raha. yo. dR.sa. yo.zA. ajIva. la.vi. vi. A.bhA. vi.vi.pra. So. sa.ta. sA.kA. si.dvA.dvA. su.ra.bhA. praka. sU.kR. sU.mu. sthA.sU. prajJApanApada prazamarati pravacanasAra bRhatkalpabhASya bRhadravyasaGgraha bhagavadgItA bhartRharisubhASitasaGgraha bhagavatIsUtra bhASArahasya yogadRSTisamuccaya yogazAstra ajIvatattvanirUpaNa lalitavistarA vizeSAvazyakabhASya viMzati viMzikAprakaraNa SoDazaka sammatitarka sAGkhyakArikA 663 siddhasenIyadvAtriMzadvAtriMzikA subhASitaratnabhAMDAgAraprakaraNa sUtrakRtAGga sUktimuktAvalI sthAnAGgasUtra
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 (pariziSTa-7) parAmarzagatAH zlokAH, nAnAcchandonibaddhAH ye| varNAnAmAnulomyena, sUciH teSAM vitanyate / / dravyAnuyogaparAmarzanA 289 zlokono akArAdikamathI nirdezo dravyAnuyogaparAmarzanAkhono pUrvabhAga....|| udeiso cha | dravyAnuyogaparAmarzana dono puurvmaa....||uru/des|| pRta aNAvaNugatau skandhe ruupaa...||9/26|| .......... 268 asyA bhAvAn pazyati kevlii...||16/5|| ......493 aNuH pudgaladravye shuddho....||14/8|| .............420 AtmanaH kevalajJAnaM bhuut...||7/3||..............169 adharmadravyajanyeSTA pudgl...||10/5|| ............. 278 AtmArthikRte praakRtgiraa...||16/1|| ...........487 anityaa'shuddhpryaayny....||6/6|| ............... 152 | Avazyake bhASitaM tto...||15/2-13||........ anupacarito bhAvo hi...||13/17|| ............. 400 iti bahvarthatAM hitvaa...||8/24|| ................ anupacarito bhuuto...||8/5||..................... 197 iti yaH paryayeNeto bhaavo...||9/17||............ anuvRtti-vyAvRttyapekSayA svbhaavessu...||11/5|| ... 313 itthaM dharmANusiddhiH syaad....||10/17||.........295 anenaivA''zayenoktam, smmtau...||9/14|| ...... 252 itthamuktA smaasen....||10/21||................ antarbhAvitayorevaM ksmaaduktiH...||8/14|| ....... 207 | ityevaM smmtaavuktmrtho...||13/10|| ............ 387 antyabhAvasya lopaH syaadev...||13/12||........ 391 idAnIM sa mayA jnyaat...||3/12|| ................. 83 antyo dravyArtha ukto hi...||5/19||............141 utpAda-vyayagauNatvam, dvitiiye...||5/11||.......135 andhakAre prkaashsy...||9/25|| ................ 267 utpAda-vyayagauNatve sttaagrhe...||13/2|| ........ 371 anya AcArya aacsstte....||10/12|| ........... 289 | upacArAdapi syaan...||13/9|| .................. 385 anyathA sarvazUnyatA bhved...||11/6||........... 316 | upanayAstrayastatra, dhrm...||7/1|| .................167 anvayakArakaH prokt...||5/16|| ................141 | UrdhvatApracayaH tasya syaat....||10/16|| ....... 294 apradezatvasUtrAddhi kaalaannuH...|||10/18|| ....... | UrdhvasAmAnyazaktiH saa...||2/4|| ................ 35 abhUtavyavahArasya dvau...||8/6|| .................. .198 RjusUtranayAdezAt kssnn...||14/5|| .............415 abhuutvyvhaaraaddhyupcrit...||13/16|| ......... 398 Rte drvyaanuyogohN....||1/2|| ...................... 6 abhUtavyavahAreNa jIve muurt...||13/8|| .......... 383 ekatvaM tu pRthaktvaM saGkhyA .... // 14/12 // ......427 abhUtavyavahAreNa jiive...||13/7|| ............ | ekasvabhAva ekatra nicito...|12/10||......... 352 abhUtavyavahAreNa, krm...||13/6||............. | ekAnekasvabhAvairhi mitho...||2/14|| ............. 55 ayatnajo dvitIyaH, s....||9/20|| .............259 | ekopacArato yatra dvitiiystu...||7/16||.........184 avAcyatAM labhetaiva yug...||4/11||............. 112 | etatkRpayA pANI pidhaay...||16/4||............492 asdbhuutaavhaarstvny...||7/5|| ..................172 karma-sahajabhedAt s...||12/11|| ...............355 1. prastuta akArAdikramamAM che temAM dazavila saMkhyA 'dravyAnuyogaparAmarza' graMtha saMbaMdhI zAkhA/zlokano kramAMka jaNAve che.
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 665 dravyAnuyogaparAmarzanA soDano puurvbhaag....| zAkhA/soDa // pRSTha dravyAnuyogaparAmarzanA khoDano puurvbhaag....|| zAkhA / so' // pRSTha . 151 ghRtazaktiryathA shsye...||2/7|| 39 481 caraNazUnyaH zrAvakaH yaca... / / 15/2-12 // . 65 cetanatAdayacatvAraH svjaatyaa....||11/4|| 43 | cetanabhAva ekaantaad...||12/2|| 312 334 331 464 474 karmopAdhyanapekSe tu snnityH...||6/5|| kalyANavijayavAcakavareNyo hiir....||17 /6 // / .... 635 kAJcanaM kunnddliibhuutm...||3/3|| kAryabhede hi shktistu....||2/9|| kAlo dravyaM na, pryaayo....||10/10 // ... 287 caitanyavyavahAraH syAt... // 12/1 // kevalajJAnabhAvo hi jiivo...| ..112/211 194 jaDA hitA'petAH svIyA... // 15 / 2-3 // kaivalyaM zuddhabhAvo hyshuddh...||12/9|| . 350 jaDAste jinazAsane satya... // 15 / 2-9|| ..... kriyAmAtrakRtaH karmanAzo dardura... / 15/1-5 // .. 453 janma - nAzAnuvRttyaiva bhuutaadi....||9/11|| kSetra-kAlAdiyogena bhavanti // 4/9 // 110 janma-vyaya-dhruvatvairhi pariNAmaH .. H:...118/211. 231 khadyotatulyA kriyA vijnyaanN...||15/1-4|| ......451 | jItavijayavAcakendra aasiit....||17/8|| khalo'tra dveSTi mAnAd yadi... // 16 / 7 // . ...... 498 jIvAjIvau hi siddhAnte.... // 10/11 // guNa-guNyAdibhedasvabhAvaH sNjnyaa...||11/10 // 323 jainI gIrbahudhA vyaaptaa...||6/2|| guNa- paryAyabhAg yattu ... // 2/1 // 28 | jJAna- caraNaguNahIno jnyaanN...|| ... // 15/2-11 // ...478 gunn-pryaayyoroghshktirdrvye'khile...||2/6|| ....... 38 | jJAnaM dRSTiH sukhaJca vIrya ... // 11/3 // ......... 247 637 288 . 148 309 473 jJAnamAtmaguNaH paraH jJAnaM // 15 / 1-8 // 458 462 ............ 495 guNapriyasannidhAne sthaanaaptye||15/2-8 // guNabhedA adhunA procynte||11/1 // 306 jJAnazUnyA satkriyA kriyaarhitN...||15/1-3|| ..449 guNabhedAH svbhaavsy...||13/18|| . 405 jJAnasvabhAvato'saddhi bhAsate...||3 / 11 // .......... 81 guNavikArAH paryayA ityuktvaa....||14/17||.....437 jJAnopetA munayo ye hi...||15/2 - 1 // guNasya hyatiriktatve gunnaarthiko...||2/12|| ...... 51 | tacchiSyaH pnndditvrlaabhvijyH....||17/7|| ...636 guNAdyabhedato drvybhed...||3/6|| 71 tatacaivA'sato jJapti:, janma... // 3/14 // . 86 guNe dravyopacAro hi... // 7/10 // . 178 tato'pi sarvA'ghavRndanAze ... // 16/6 // . guNe hi paryayAropo... // 7/11 // . 179 tattvArtha- sammatigranthau varau... // 1/9 // guru-zrutAnubhavabalAt kthito....||15/1-1|| .. 445 tattvArthe dve mate dhrm...||10/13 // gurugamata etadartho jnyeyo....||16/2|| ........... 489 tattvArthe hi nayAH sapta... // 8/9 // ghaTa - mauli suvarNArthI vyyo....||9 / 3 // . 232 tatpaTTaprabhAkaro vijysensuuriH...|| 17/2 // ghttdhvNsaa'pRthgmaulijnmnyekaiv||9/8|| 241 tatpaTTe vijayadevasUrIzvaro hi... // 17/3 // ghaTavyayaH kirITasya jnmaiv....||9/4 // . 234 tatra jJeyaH svjaatiiyaa...||7/13|| ghaTAdi dravyamAdhAra Adheyau // 2/15 // 56 tatrA'pyabheda-bhedoktau jayet... // 4/7 // 23 291 201 631 632 181 106 ... pariziSTa - 7 .......... ....... .........
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ * pariziSTa-7 . dravyAnayogaparAmarzanako puurvmaa....ran/mo|| 0 | dravyAnuyogaparAmarzanausno puurvmaa....|| /selso Y6 .........131 tadapi yogshaastrsy...||10/15||................ 293 | dravye guNopacArastu 'gauro...||7/9|| .............177 tad gurucaraNAdhIno liin...||1/8|| ............... | dravye drvyopcaarstu...||7/6||.................... 173 tadgurubhaktito hi shubh...||17/11||............ 641 dravye'sti gunn-pryaayaa'bhedsNsrg...||3/2|| ....... 64 tanna, naikaantto'sttv...||3/10|| .............. | dravyeNA'laM gunnsyaiv...||2/13|| ................. 54 tapagaNanandanasuradruH snyjaato....||17/1||..........629 dvibhedo vyavahAraH sdbhuutaa...||8/3|| ..............195 tulyadravyaparyayo vijaatiiy...||14/15||..........432 | dharmabhedasya bhAne ced...||4/6|| .................. 105 teSAmuttamodyamAd giitaarthtaa...||17/4|| ..........633 | dhrmaa'dhrm-nbhH-kaal....||10/3|| ............. 276 tyaktvemaM dikpttopjnyaa...||5/7|| .. .............. | dharmAdAvupacaritaH pryogo...||14/13||..........428 traya upanayA uktaaH...||7/19|| ............... 189 | dharmAdiparaparyaye svpryaayaad...||14/14|| .........430 trayAtmako'rtha eko hi...||5/1|| ............. .122 | dharmAdisaMyuto loko'lokstu...||10/9|| ....... 285 trilakSaNatvamekatra tripdyaa''h....||9/1||........ 229 | dharmAdInAM smutpaado'ny...||9/23|| ............. 263 dazabhedAdirapyatra jnyeyH...||8/18||................214 | dharmI hyasati dharme cet...||3/13|| ............... 85 vyaNukaM narAdi kevl...||14/16|| .............434 | dhrauvyamapi dvidhA, sthuul...||9/27|| ............. dravya-guNa-paryayA iti, priikssitaa...||14/18|| ..440 | narAdibhedAd bahuH hyshuddh...||14/4|| ............ dravya-guNavibhedAt tau dvidhaa...||14/3|| .........411 | nava nayAH trycopnyaa:....||5/8|| .............. dravyanityatA nAsti cet...||11/8||............. 320 nA'sti bhvrthbhinntvN...||8/8|| ................. dravyazaktiranekatra drshytyekmev...||2/5| ......... 37 | nAnAkAlAnugataH vynyjnaa...||14/2||...........410 dravyasya gunn-pryaay...||7/4|| ...................171 | nAnApradezabhAvastu bhinn...||12/5| .............. 343 dravyAdicintayA paarH...||1/6||................... 16 nAnApradezazUnyatve skmpaa...||12/6||........... 344 dravyAdInAM mitho bhedo....||3/1||................. 62 | nAnAbhAvAnAmekAzraya ek....||11/9|| .......... 321 drvyaanuyogrnggshcedaadhaadau...||1/4||................ 12 | nAnAmAnagrahAdukto naigmst...||6/7|| ............153 dravyAropo hi pryaaye...||10/19|| ............... 298 | nAnArItyetthamarthaH tri-lkssnn...||9/28|| ....... 270 dravyArtha-paryayArthI cet...||8/10||............... 202 | nAzo dvidhaa'nyruupenn...||9/24||................ 265 dravyArthanaya Adyo hi...||5/9|| .................133 | nijanAnAparyAye stypi...||11/7|| .............. 318 dravyArthanayato mukhyvRttyokto'bhed...||5/2||.......124 | nijotkarSAt prahRSTAH te...||15/2-7|| .........471 dravyArthAd yugapad yugmaadbhinnN...||4/13||........116 | nirupakramakarmavazAd ye munyo...||15/2-2|| ....463 dravyArthikanayo'zuddhaH cturthH...||5/13|| ........ 137 nizcaya-vyavahArau dvau...||8/1||...................193 dravyArthikanayo'zuddhaH pnycmo...||5/14|| .........138 nizcayAd vyavahAre ko...||8/20||............... 217
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ * pariziSTa - 7. ........ ...... dravyAnuyogaparAmarzanA soDano puurvbhaag....| zApA / zloDa // naiyAyikAH prabhASante 'sttve...||3/9|| naiyAyiko bhaNed bheda... ||3/15 // . payovrato na dadhyatti na... // 9/9 // paradravyAdikagrAhI drvyaarthii...||5/18|| paryaye paryayA''ropo...||7/8|| paryAyAnyo guNo na syaad...||2/11|| . paryAyArthanayA antyAstrayo... // 8/12 // paryAyArthanayenokto bhedo vRttyA... // 5/3 // . paryAyArthamate bhinnaM sarvaM .... // 4/10 // paryAyArthamatollekhAt samaM... // 4/12 // . 48 | bhinnAbhinno'rtha evaM tri-cihnH...||10/1|| . 204 bhUtanaigama aajnypto...||6/8|| . 154 . 125 bhedakalpanayA zUnye dhaaryaik...|| 13/3 // ........373 111 bhedaprakalpanA''dAne ssssttho'shuddhH...||5/15|| . 114 bhedaprakalpanAzUnyaH zuddho... // 5/12 // ......140 136 . 148 393 bhedApekSanayenaiva nAnApradeza... | 13/14 // 18 bhedAbhedobhayaM mAnyaM katham ?... // 4 / 1 // . 327 bhedAbhedau nayo yo hi... // 5 / 4 // 95 . 127 paryAyArtho hi SaDbheda... // 6/1 // . pAradRzvA hi yastasya yo...||1/7|| pAriNAmikabhAvo jinoktH...| .. // 11/12 // puruSavyaJjanavAcyaH yathA hi... // 14/6 // . 416 madhyamaH kriyAnirato bhvti...||15/1-2|| ......448 prakRtyavayavaissiddhaM shbdN...||6/14|| . 161 | mandagatyA nbhoN'she'nnuH...||10/14|| pramANa - nayato bodhmekviNshti...||12/14|| / ..... 364 mithyaatvaadyutkRssttsthitykrnn...||15/1-6|| 292 ..... 455 277 32 . 258 mInasyeva jalaM loke yA... // 10/4 // . 156 | muktAtastadguNebhyaca yathA ... ||2 / 3 // 75 mUrttabhAvAddhi muurtttvN...||12/3 // 41 . 338 yatrA'tirohitA mUrtiramUrttatA // 13 / 11 // 389 yatsevAprasAdena cintAmaNi... // 17 / 10 // 640 . 164 . 362 134 prayoga - visrasAjanyo dvidho...||9/19 // prayogaH pacati vriihiin....||6/10|| prAk kAryasya tirobhaav...||3/8|| . prAcInapudgalAvarte dharmasya... // 2/8 // . proktA nava nayA vkssye'dhunaa...||6/16 // bahupradeza- caitanya - muurtt...||12/13||............. bahuvidhAM bAhyakriyAM kurvnto||15/2-6|| bahusambandhato nAnA... // 9/18 // ... bAhyakriyA bhiryogcaa'ntrnggo...||1/5|| bAhyato'bhyantaraM rUpaM ... // 8/22|| bAhyavRttayo bakavat clnti||15/2-5|| bhavyasvabhAvaH svruupaantr||11/11|| yathA saMsAriNaH sarve... // 5/10 // yathA''kRtirdharmAdeH zuddho... || 14/10 // . . 257 yadyabhedastrayANAM na tarhi ... // 3 / 7 // . 469 .424 73 14 dyutpattirna pacAt syaat||9/13|| 251 250 . 220 ydyutpttivishissttprdhvNs....||9/12|| 467 yyorbhedstyoruupaanyyutyor...||4/8|| .326 yeSAmuttamamArgodyamaH zubha... // 17 / 5 // 107 634 pRSTha dravyAnuyogaparAmarzanA soDano puurvbhaag....| zAkhA/ zloka // 667 ......... pRSTha 376 175 78 bhavyA'bhavyatvamAkhyAtaM prm...||13/5|| 88 | bhAvalezyA tu kRssnnoktaa...||7/7|| . 244 bhAvye bhUtopacArokteH dvitiiyH...||6/9|| .........155 143 bhinnaprayojanA'bhAve suutroktN...||8/17 // ........ 213 176 bhinnA nopanayA ysmaad...||8/19 // 216 ..... 274
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 668 * pariziSTa-7 . dravyAnuyogaparAmarzanA zlokano pUrvabhAga...// zAkhA/zloka | pRSTha | dravyAnuyogaparAmarzanA zlokano pUrvabhAga....I zAkhA/zloka | pRSTha yo guruH mamaiva sv-pr...||17/9|| ..............638 | zrIjItavijayaM ntvaa....||1/1||..................... 4 yo ghaTaH zyAma aasiit...||4/4|| ..............102 | zruNuta paryAyabhedAn, te...||14/1|| ..............409 yo jJAnAdiH svpryaayH....||9/16||............. 254 SaDguNahAni-vRddhito ythaa...||14/7|| ...........418 yo hi bAlatayA dRssttH...|4/5|| . ...............104 saMyogamRta ekatvam, drvy...||9/21|| ........... 260 yo hyevaM pratidivasam, vibhaav...||14/19|| .....441 saMyogo'pi paryAya aakRtiriv...||14/11||.....426 re samAcara samyaktvam, td....||10/2|| ........ 275 | saGgRhNan saGgrahaH prokt...||6/11|| ............158 vrnn-gndh-rs-sprshyogaat....||10/20||........ 299 saGgraha-vyavahArAbhyAM naigamo...||8/15|| ......... 209 vastrANi me vijaatyo...||7/18||................187 | saGgrahArthavibhedI ca vyvhaaro...||6/12|| .......159 vijaatiiyopcaaraadbhuut|||7/14|| .................182 | saGgrahe vyavahAre caitaavnt...||8/11||........... 203 vibhaktayoH vibhAgaH syaad...||8/16||........... 212 snyjnyaa-sngkhyaadibhishcaapi...||2/16|| ........... 58 vibhinnadravyaparyAye bhvnaadik...||3/5|| ........... 69 sadbhUtavyavahAreNa gunn...||13/4|| ................ 375 vividhakAryakAryeko drvysvbhaav....||9/5||...... 235 sadbhUto'pi dvidhaa''ropaa...||8/4||................196 vividhanayabhaGgairhi traividhy...||8/25|| ............ 225 saptabhaGgyA dRDhAbhyAsAd yH...||4/14|| .........117 vividhA guNa-paryAyA vrtnte...||2/10||.......... 45 | smy-pudglaannuunaamek...||13/13|| .............. 392 vizeSAkhyA svabhAvA hi...||12/12|| .......... 359 samaye pryydhvNso'nityo...||6/4|| ..............150 vizeSAvazyake hyevaM prokt...||5/6|| ............. 129 | | sarvathA'mUrtatA'yoge jiiv...||12/4||............ 341 vizeSAvazyakokte te aadriyetaa...||8/21||...... 218 | sarvadravye'vakAzaM yad dtte...||10/8||............ 284 vizve vRttirdvidhA dRssttaa...||12/7|| ................ 345 sahabhAvI guNo dhrmH...||2/2|| ................... 30 viSamapi sudhA jnyaanino...||15/2-10|| .........476 sAkSiNi sarvaloke yt...||4/3|| ............... 101 viSayo'nyo nayajJAne srvthaa...||5/5|| ...........128 | sAdinityo dvitIye sn...||6/3|| ............... 149 vyaktInAM bhutaamaah...||8/23|| ................. 222 | sAmprataM svaanukuulnycrjusuutrstu...||6/13|| ........160 vyavahArastvasadbhUto nvdhaivN...||7/12||...........180 | siddhatvena tadutpAdaH, kevltven...||9/15|| ..... 252 shbdvaacykriyaayuktmev...||6/15|| .............163 | siddhasenAdisiddhAnte drvy...||8/13|| ............ 206 ziSyazaGkAmiti jnyaatvaa...||4/2||.................. 96 sugItArtha-kevalinau drvyaadii...||15/1-7|| .....457 zuddhA'zuddhadvibhedaH s...||7/2|| .................. 168 | sUkSmamarthaparyAyaM kevlvd...||14/9|| ..........421 zuddhA'zuddhanayAd viddhi hi...||13/15||......... 395 | skandha-dezavibhede syaat...||3/4||................ 68 zuddhoJchAdistanuryoga itrstuudito...||1/3|| ......... 8 | skandhA'hetoH samutpAdo dhrmaadeH...||9/22|| ..... 262 shokaadihetusNskaarbhedaat....||9/6|| ............. 237 sthitihetorabhAve syAd nityaa...||10/7|| ....... 282
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyAnuyogaparAmarzanA soDano puurvbhaag....|| zAkhA / zloka // syAt saMleSitayogena... // 8/7 // sva- parajAtimAzritya tRtIyaH... // 7/15 // sva-parobhayajAtyA'sya tryo...||7/17|| svakapaTaM tu na jaannti...||15/2-4|| svata Urdhvagatau mukte...||10/6||. svadravyasya vyayotpAdau praagutpnne...||9/10|| ........ * pariziSTa - 7 * dravyAnuyogaparAmarzanA sono puurvbhaag....| zAkhA/soDa // pRSTha 199 svadravyAdigrahAdeva dravyArthika... // 5/17 // 183 svadravyAdigrahe khyAtA... // 13 / 1 // . 185 svabhAvato'nyathAbhAvo vibhaavo...||12/8 // 669 pRSTha . 142 369 ...... 347 . 466 svalpAM memAM bodhata, jina... // 16/3 // 491 . 280 svAzrayavyApitvamavibhAgini pudgale ... // 11/2 // ...308 245 hetubhedaM vinA jJAnazaktyA // 9/7 // 239
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15.' 16. (gujarAtI) lekhaka dvArA racita-saMpAdita-anuvAdita sAhitya sUci pustakanuM nAma bhASA/viSaya kiMmata rU. nyAyAloka (saMskRta + gujarAtI) 170-00 bhASA rahasya (saMskRta + hindI) 160-00 syAdvAda rahasya (bhAga 1 thI 3) (saMskRta + hindI) 435-00 vAdamAlA (saMskRta + hindI) 120-00 SoDazaka (bhAga 1-2) (saMskRta + hindI) 200-00 adhyAtmopaniSat (bhAga 1-2) (saMskRta + gujarAtI) 190-00 dvatriza kAtrizikA (bhAga 1 thI 8) (saMskRta + gujarAtI) 2000 FRAGRANCE OF SENTIMENTS ENGLISH 25-00 GLIMPSES OF SENTIMENTS ENGLISH 30-00 ABUNDANT JOY OF SENTIMENTS ENGLISH 25-00 WHAT IS SUPERIOR ? INTELLECT OR FAITH ? ENGLISH 10-00 92. LUST GETS DEFEATED, DEVOTION WINS... ENGLISH 10-00 43. WHAT IS SUPERIOR ? SADHANA OR UPASANA ? ENGLISH 10-00 | dvivarNa ratnamAlikA (saMskRta + gujarAtI) amUlya vAsanA hAre, upAsanA jIte (gujarAtI) amUlya | buddhi hAre, zraddhA jIte amUlya sAdhanA caDhe ke upAsanA ? (gujarAtI) amUlya 18.| saMvedananI suvAsa (paramAtmabhakti gujarAtI) amUlya | saMvedananI jhalaka (paramAtmabhakti gujarAtI) amUlya saMvedananI mastI (paramAtmabhakti gujarAtI) saMvedananI saragama (paramAtmabhakti gujarAtI) amUlya saMyamInA kAnamAM (sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto mATe) amUlya | saMyamInA dilamAM (sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto mATe) amUlya saMyamInA romeromamAM (sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto mATe) amUlya saMyamInA sapanAmAM (sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto mATe) amUlya saMyamInA vyavahAramAM (sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto mATe) amUlya vidhutaprakAzanI sajIvatA aMge vicAraNA (gujarAtI) 10-00 | vidyutaprakAza : sajIva yA nirjIva ? (hindI), 20-0 0 yazovijaya chatrIzI (abhinava prabhustuti) amUlya prabhu vIra kI aMtima dezanA (uttarAdhyayanasUtra sUkti cayana) niHzulka 31. | | saMvedana kI suvAsa ( ri) saMvedana kI mastI (y ) 33. | saMvedana kI jhalaka (pu ) saMvedana kI saragama ( ja pUrva adhyAtmisAdhanA) mudraNAlayastha zrAvaka dinacaryA (gujarAtI) amUlya dravya-guNa-paryAyano rAsa + dravyAnuyogaparAmarza (bhAga - 1 thI 7) (saMskRta + gujarAtI) 5000-00 37.] dravya-guNa-paryAyano rAsa + adhyAtma anuyoga (bhAga-1-2)[ (saMskRta + gujarAtI) 10000 noMdhaH adhyayanazIlapUsAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone tathA jJAnabhaMDArone bheTarUpe maLezakaze prApti sthAna :- divya darzana TrasTa 39, kalikuMDa sosAyaTI, dhoLakA, ji. amadAvAda. pIna-387810. 19. amUlya 21. 25. 34.
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinapatiprathitA'khilavAGmayI, gnndhraa''nnmnnddpnrtkii| gurumukhAmbujakhelanahaMsikA, vijayate jagati shrutdevtaa|| enamaH zrutaadhiSThAyikA mA sarasvatI
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthibheda karanAra je jIvo sAdhujIvana pALatA hoya tathA chedazAstronA padArthono ane paramArthono mArmika bodha hoya teo sva-paragItArtha che. (adhyAtma anuyoga pRSTha 561)
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya lale
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 prakAzaka che zrI aMdherI gujarAtI jaina saMgha, irSA kArNa paribaLa hamavAnuM paripUrNa paramane paNa kravya S uparyAya MULTY GRAPHICS 022) 2387322223B84??? ISBN - 978-81-925532-8-3