Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 01

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 30

अथ प्रारभ्यते प्रथमेऽध्याये द्वितीयः पादः ।
समानानां तेन दीर्घः १२१ ॥
સમાન સ્વર સહિત સમાન સ્તરને લઈ' આદેશ થાય છે. વજુ + અઘ્રમ્ આ અવસ્થામાં દણ્ડના અન્ય ‘’ ને અગ્રણ્ ના આઘ ‘૪’ ની સાથે આ સૂત્રથી દીર્ઘ ‘બા’ આદેશ થવાથી ‘વણ્ડપ્રમ્’ આવો પ્રયોગ થાય છે. આવી જ રીતે ધિમ્ અને નવીન્દ્રઃ આ અવસ્થામાં દધિ અને નદીના રૂ અને ફ્ ને તેનાથી ૫૨માં ૨હેલા ‘F’ ની સાથે દીર્ઘ ર્ આદેશ આ સૂત્રથી થવાથી “ધીનું” અને નવીન્દ્રઃ’ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - દશ્યનો અગ્રભાગ. આ દહીં. નદીઓનો રાજા. પ્રકૃત સૂત્રમાં સમાનાનામ્ આ પ્રમાણે જે બહુવચનનો નિર્દેશ છે તેનું પ્રયોજન બૃહવૃત્તિથી અથવા ભણાવનાર પાસેથી જિજ્ઞાસુઓએ જાણી લેવું. ।।૧।।
રુતિ-સ્ત્રો વગ ૧/૨/૨/
“ અને રૃ’૫૨માં હોય તો તેની પૂર્વના સમાનસ્વરને વિકલ્પથી ‘સ્વ’ આદેશ થાય છે. વા+દ શ્યઃ; હ્ર+ૠષમઃ અને હોતુ + : આ અવસ્થામાં આ સૂત્રથી વાળ ના ‘અ’ ને તેમજ જ઼ અને ऌ હોતું ના TM ને દત્વ ‘ગ’રૃ અને “ આદેશ થવાથી અનુક્રમે વાદૃશ્ય:, ભૃષભઃ અને હોøાર આવા પ્રયોગો થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ‘હવ’ આદેશ ન થાય ત્યારે વાહ+શ્યઃ આ અવસ્થામાં ‘અવર્ણ૦ ૧-૨-૬’ થી વારુ ના ‘જ્ઞ’ ને ની સાથે ‘અર્’ આદેશ થવાથી ‘વાર્થ:' આવો પ્રયોગ થાય છે - શેષ બે પ્રયોગોના સ્થાને વિકલ્પપક્ષમાં ઉત્તર સૂત્રથી જે કાર્ય થાય છે- તે, તે સૂત્રથી સમજવું. વાજ્રયઃ ઈત્યાદિ પ્રયોગોમાં હ્રસ્વ ‘ઙ્ગ’ ઈત્યાદિને આ સૂત્રથી સ્વ ... ઈત્યાદિ કાર્ય કરવાથી ત્યારબાદ અન્ય ‘....’
२५