Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 01
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
ફ+ત્ત્વ અને ઝઘડ્વ આ અવસ્થામાં આ સૂત્રથી ‘વ’ ની પૂર્વેના ‘ગ’ નો લોપ થવાથી ‘દેવ તિષ્ઠ’ અને ‘ઘેવ ય આવો પ્રયોગ થાય છે. પરન્તુ નિયોગ અર્થ ગમ્યમાન હોય તો ઉપર જણાવ્યા મુજબ આ સૂત્રથી વૅ ની પૂર્વેના ‘’ નો લોપ થતો ન હોવાથી લૌત્ સન્ધ્યક્ષÎ: ૧-૨-૧૨’ થી ‘૪’ ને ‘૬ ની સાથે તે આદેશ થવાથી રહેવ તિષ્ઠ મા : આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ- અહીં પણ ઉભો રહે. આજે પણ જા. અહીંજ ઉભો રહે જતો નહિ. (દ્દેવ તિષ્ઠ અને ઘેવ ગચ્છ અહીં સ્થાન અને કાલ નિયત નથી. ગમે તે સ્થાન અને ગમે તે કાલ વિવક્ષિત છે.) II૧૬ II
बौष्ठीतौ समासे १/२/१७॥
સમાસમાં ‘ગોલ્ડ અને ‘તુ’ શબ્દ પ૨માં હોય તો; તેની પૂર્વેના ‘અ’ વર્ણનો વિકલ્પથી લુમ્ (લોપ) થાય છે. વિશ્વમિવીછી યસ્યાઃ તા આ વિગ્રહમાં બહુવ્રીહિ સમાસમાં વિશ્વ+ોષ્ટી આ અવસ્થામાં વિશ્વ’ ના ‘લ’ નો આ સૂત્રથી લોપ થવાથી “વિશ્વેષ્ઠી’ આવો પ્રયોગ થાય છે. તેમજ ‘સ્વશ્વાસાવોતુઃ' આ વિગ્રહમાં કર્મધારયસમાસમાં ન્યૂ+ોતુઃ આ અવસ્થામાં ‘સ્થૂક’ના ‘ઝ’ નો આ સૂત્રથી લોપ થવાથી ‘શૂોતું:' આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ‘અ’ નો લોપ ન થાય ત્યારે ‘અ’ ને ‘ઓ’ ની સાથે ‘ચૈત્॰ ૧-૨-૧૨ ’થી ‘બૌ’ આદેશ થવાથી વિનૌષ્ટી” અને ‘સ્થૂૌતુઃ’ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- બિંબફળ જેવા લાલ હોઠવાલી. સ્થૂલ બિલાડો. સમાસ રૂતિ મ્િ= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ સમાસમાં જ ખોલ્ડ અને તુ શબ્દ ૫૨માં હોય તો પૂર્વના ‘’ વર્ણનો વિકલ્પથી લુક (લોપ) થાય છે. તેથી હૈ પુત્રીષ્ઠ વશ્ય અહીં પુત્ર!+ોષ્ઠમ્ આ અવસ્થામાં સમાસ ન હોવાથી ‘પુત્ર’ ના ‘અ’ નો લોપ; આ સૂત્રથી ન થવાથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ ‘’ ને ‘સૌ’ આદેશ થયો છે. અર્થ- હે પુત્ર! હોઠ
8.112011
३३
