Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 01
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
પૂર્વે ગિટ્ (૬)- નો આગમ. ‘િિત ૪-રૂ-૧૦′ થી પ્ર ્ ધાતુના ઉપાન્ય ઞ ને વૃદ્ધિ આ આદેશ. ‘તો ધિ વા ૪-૩-૭૨’ થી સિદ્ નો લોપ. આ સૂત્રથી સ્ ના છ્ ને હૈં આદેશ થવાથી ‘પ્રાહિત્યમ્' આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પ પક્ષમાં ધ્ ને ૢ આદેશ આ સૂત્રથી ન થાય ત્યારે ‘પ્રાપ્તિધ્વમ્’ આવો પ્રયોગ થાય છે. પ્ર ્ ધાતુને કર્મમાં આશિપ્ નો સીધ્ધમ્ પ્રત્યય. ઉપર જણાવ્યા મુજબ સધ્વમ્ ની પૂર્વે ગિટ્ નો આગમ: પ્રદ્ ના ઉપાત્ત્વ જ્ઞ ને વૃદ્ધિ જ આદેશ, ‘નાયતથા૦૨રૂ-૧' થી સ્ ને ર્ આદેશ. આ સૂત્રથી ધ્વમ્ ના ક્ TM આદેશ થવાથી ‘પ્રાણિીમ્’ આવો પ્રયોગ થાય છે. ધાતુને કર્મમાં અદ્યતનીનો ધ્વમ્ અને આશિષનો સૌમ્ પ્રત્યય, ઉપર જણાવ્યા મુજબ ધાતુની આદિમાં ગત્ નો આગમ ... ઈત્યાદિ કાર્ય થવાથી ‘અનાવિશ્વમ્’‘અનાવિઘ્નમ્;’ અને ‘યિષીમ્’‘નાવિવીધ્વમ્' આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં નો ધાતુના ફ્ ને “નામિનોઽહિ: ૪-રૂ-૧૧ થી વૃદ્ધિ છે આદેશ. તેમજ ‘āતોડયાય્ ૧-૨-૨રૂ’ થી હું ને આવ્ આદેશ થયો છે. ૢ ધાતુને કર્મમાં અદ્યતનીનો ધ્વમ્ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી અપ્રાહિમ્ ની જેમ ‘ઝામ્િ’ અને ‘ઝારિઘ્નમ્' આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં નમિની૦૪-૩-૧′ થી હ્ર ના ૠ ને વૃદ્ધિ આર્ આદેશ થયો છે. આવીજ રીતે હૂઁ ધાતુને કર્મમાં અદ્યતનીનો ધ્વમ્ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી અવિત્વમ્ અને અવિઘ્ન આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં ‘નામિનો૦ ૪-૩-૧૧’. થી હૂઁ ધાતુના ‘ૐ ને વૃદ્ધિ સૌ આદેશ. અને બૌ ને ‘ઓલૌતોડવાવ્ ૧-૨-૨૪’ થી આવ્ આદેશ થયો છે. પ્ર ્ ધાતુને કર્મમાં અથવા કત્તમાં પરોક્ષાનો ધ્યે પ્રત્યય. ‘દ્વિતુિઃ૦ ૪-૧-૧’ થી પ્ર ્ ને દ્વિત્વ. વ્યગ્નનસ્યા૦ ૪-૧-૪૪’ થી પ્રથમ પ્ર ્ ના ૐ અને ર્ નો લોપ. તેમ જ હો fઃ ૪-૧-૪૦′ થી ગ્ ને ઝ્ આદેશ. “તુ - વૃ૦ ૪-૪-૮૧' થી ધ્યે ની પૂર્વે રૂટ્ (F) નો આગમ. બ્વે ને —સંયો૦ ૪-રૂ-૨૧’ થી ર્િ ભાવ. ‘પ્રવ્રુશ્વ ૪-૧-૮૪' થી દ્વિતીય પ્રદ્ ના ર્ ને ૠ (સમ્પ્રસારણ) આદેશ. આ સૂત્રથી છે ના થ્ ને ૢ આદેશ થવાથી નહિવે આવો પ્રયોગ
२३७
