Shokshaka Prakarana Part 1

Author(s): Haribhadrasuri, Yashovijay of Jayaghoshsuri
Publisher: Divya Darshan Trust

Page 74

* आधाकर्म-द्रव्याद्यभिग्रहादिस्वरूपविद्योतनम् * गुवी'त्यादि ।
गुर्वी पिण्डविशुद्धिश्चित्रा द्रव्याद्यभिग्रहाश्चैव । विकृतीनां संत्यागस्तथैकसिक्थादिपारणकम् ॥२/५॥ गुवी पिण्डविशुद्धिः आधाकर्मादित्यागेन, द्रव्याघभिग्रहा: = द्रव्य-क्षेत्र-काल-भावाऽभिग्रहा: चैव चित्रा: - नानाप्रकारा: समयप्रसिद्धाः । विक्रतीनां क्षीरादीनां संत्यागः । तथा एकं सिक्थं यत्र तदादिपारणकं उपवासादितपोदिजानन्तरदिनभोजनं, आदिना एककवलादिग्रहः ॥२/७|| 'अनियते'त्यादि ।
__ कल्याणकन्दली इत्युक्तम् । उद्गमादिदोपत्यागश्च इति । --> सोलस उग्गमदोसा, सोलस उप्पायणाए दोसा उ «- [पि.नि.६६९] इति पिण्डनियुक्तिवचनं बालस्योपदेष्टव्यमिति भावः ॥२/४|| | मूलग्रन्थे दण्डान्वयस्त्वेवम् -> गुर्वी पिण्डविशुद्धिः, चित्रा द्रव्याद्यभिग्रहाश्चैव, विकृतीनां संत्यागः तथा एकसिक्थादिपारणकम ॥२/५।। इयं कारिका धर्मरत्नप्रकरणवृत्त्यादी समुद्धृता वर्तते [ध.र.प्र.गा.९६ वृ.पृ.२६१] । पिण्डविशुद्धिरिति । तदुक्तं अष्टकप्रकरणे --> अकृतोऽकारितश्चान्यैरसंकल्पित एव च । यते: पिण्डः समाख्यातो विशुद्धः शुद्धिकारकः - ॥६/११॥ एवं --> चरणकरणस्स सारो भिक्खायरिया तहेव सज्झाओ । एत्थओ उज्जममाणं तं जाणसु तिब्वसंवेगं || चरण-करणस्स सारो भिक्खायरिया तहेव सज्झाओ । एत्य परितप्पमाणं तं जाणसु मदसंविग्गं ।। - [उद्दे.६/३८-३७] इति व्यवहारभाष्यप्रभृतिकमपि बालस्योपदष्टव्यम् । आधाकर्मादित्यागेनेति पिण्डविशुद्भिगतगुरुत्वज्ञापकहेतुरेतावतोक्तः । आधाकम्मस्वरूपञ्च पश्चवस्तुके --> सञ्चित्तं जमचिनं साहूणट्ठा कीरई जं च । अच्चित्तमेव पच्चइ, आहाकम्मं तयं भणियं ।। - [पं.ब.७४३] इत्येवमुक्तम्। पिण्डनियुक्ती च --> ओरालसरीराणं उद्दवणं तिपायणं च जस्सट्ठा । मणमाहिता कीरइ आहाकम्मं तयं बेंति ||- पिं.नि.९७] इत्येवमुक्तम् । अर्थतस्तु नानयोर्भेद इति तद्व्याख्याविलोकनेन विभावनीयम् । उपलक्षणात् पिण्डैषणाऽपि प्रदर्शनीया । तदुक्तं निशीथचूर्णी ->सत्त पिंडेसणाओ-असंसट्ठा, संसट्ठा, उद्भडा, अप्पलेवा, उवग्गहिया, पग्गहिया, उज्झियधम्मिया य <-[भा.६|| भा.गा. ५२४१ पृ.३३] । द्रव्य-क्षेत्र-काल-भावाभिग्रहा इति । तत्स्वरूपञ्च पश्चवस्तुके -> लेवडमलेवडं वा, अमुगं दन्वं|| व अज्ज घिच्छामि । अमगेणं व दब्येणं, अह दव्याभिग्गहो चेव ।।२९८।। अट्ठ उ गोअरभूमी, एलुगविक्वंभमित्तगहणं च ।। सग्गामपरग्गामे एवइअ घरा य खित्तंमि ||२९९।। काले अभिग्गहो पुण आई-मज्झे तहेव अवसाणे । अप्पत्ते सइ काले आई बिति मज्ज तइअंते ॥३०१।। ओसक्कण अभिसक्कण, परंमुहोऽलंकिओ व इयरोऽवि । भावण्णयरेण जुओ, अह भावाभिग्गहो। नाम ||३०४।। - इत्यादि । क्षीरादीनां संत्याग इति । तदुक्तं निशीथभाष्ये आवश्यकनियुक्ती च -> विगई विगइभीओ विगइगयं जो अ भुंजए साहु । विगइ विगइसहावा, विगइ विगई बला नेइ ।। -[नि.भा.१६१२, ३१६८] इति । उत्तराध्ययनेऽपि -> रसा पगामं न निसेवियव्या, पायं रसा दित्तिकरा नराणं । दित्तं च कामा समभिवंति, दुमं जहा साउफलं व पक्खी ।। - [३२/१०] इति बालोपदेशः ॥२/५॥
e६08२ तप, अC AG48Rधार व२ सावाय/२ લિશેમાર્ગ :- બે ઉપવાસ = છક, ત્રણ ઉપવાસ = અઠ્ઠમ તથા મૃત્યુંજય તપ વગેરેને સાધુઓ સાધતા હોય. હીનસત્ત્વવાળા ! જીવો અને દુર્બલ સંઘયાગવાળા જીવા માટે તેવી તપશ્ચર્યા કરી હોય છે. સાધુએ વસ્ત્ર, પાત્ર વગેરે ઉપધિ = ઉપકરણ પાણ! બને તેટલા ઓછા જ ધારણ કરવાના હોય. શિયાળામાં બે-ત્રણ કામળી રાખવી કે “ભવિષ્યમાં નહિ મળે' એવા ભયથી વધુ ઉપકરણોનો સંગ્રહ કરવો- આવું સાધુ ન કરી શકે. તેમ જ સાધુ માટે = સાધુને ઉદ્દેશીને જે વસ્ત્ર-પાત્ર વગેરે બનાવવામાં આવે તેનો ઉપયોગ સાધુ કદાપિ ન કરે. તથા પોતાના માટે વસ્ત્ર, પાત્ર વગેરે બનાવવાની સૂચના - ઈશારો-ઓર્ડર કરવાનો पा साने २ नथी. [२/४] હજુ મૂલકારથી સાધુના બીજ આચારોને જણાવે છે કે –
ગાગાર્ગ :- નોરદાર પિંડ વિશુદ્ધિ, અનેકવિધ દ્રવ્યાદિઅભિગ્રહો, વિગઈઓના ત્યાગ તથા એકસિત્ય પારાગક એિ સાધુધર્મ नायो.] [२/५]
રીડાર્ગ :- આધાકર્મ વગેરે દોષના ત્યાગથી વિશુદ્ધ એવી ભિક્ષા [ગોચરી], તેમ જ આગમપ્રસિદ્ધ દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાલ-ભાવસંબંધી અભિગ્રહો, દૂધ વગેરે વિગઈનો ત્યાગ તથા એકસિપાણિક વગેરે સાધ્વાચાર છે. એકસિત્યપારણકે એ એક પ્રકારનો તપ છે જેમાં એક દિવસે ઉપવાસ અને બીજે દિવસે પારણામાં માત્ર એક અનાજનો દાણો વાપરવાનો. એ જ રીતે એકાંતરે
Jain Education Intemational