Shokshaka Prakarana Part 1

Author(s): Haribhadrasuri, Yashovijay of Jayaghoshsuri
Publisher: Divya Darshan Trust

Page 181

१४८ षष्ठं षोडशकम्
* जिनभवनस्य कृताकृतप्रत्युपेक्षणम् 0 प्रतिदिवसं अस्य - कुशलाशयस्य वृद्धिः कार्या, कृताऽकृतयोः = एतत्प्रतिबन्धेन निष्पन्न-निष्पाद्ययोः कार्ययोः || प्रत्युपेक्षणस्य = अवलोकनस्य विधानात् । तथाहि -> एतद् दृष्ट्वाऽऽर्हतं चैत्यमनेके सुगतिं गताः । यास्यन्ति बहवश्वाल्ये ध्याजनि॰तकल्मषाः ॥१|| यात्रा-स्नानादि कर्मेह भूतमन्यच्च भावि यत् । तत्सर्व श्रेयसां बीजं ममाऽहच्चैत्यनिर्मिती ॥२॥ साधु जातो विधिरयं कार्योऽत: परमेष मे | अर्हच्वैत्येष्विति ध्यानं श्राद्धस्य शुभवृद्धये ||३|| अहंपूर्विकया भक्तिं ये च कुर्वन्ति यात्रिकाः । तेऽपि प्रवर्धयन्त्येव भावं श्रद्धानशालिनाम् ॥४॥ एवं उक्तद्वारशुद्ध्या क्रियमाणं (इदं) जिनभवनं (शस्तं =) प्रशस्तं इह समये = जैनसिद्धान्ते (निदर्शितं) प्रदर्शितम् ॥६/१३||
'किमिति शस्तं निदर्शितं ?' इत्याह -> 'एतदित्यादि । एतदिह भावयज्ञः सद्गृहिणो जन्मफलमिदं परमम् । अभ्युदयाऽव्युच्छित्या नियमादपवर्गबीजमिति ॥६/१४॥ एतत् - जिनभवनविधानं इह = लोके भावयत: = यजेदेवपूजार्थत्वात् भावपूजा, द्रव्यस्तवस्याप्यस्योक्त
कल्याणकन्दली ____एतदित्यादि कारिकाचतुष्टयं सुगममिति न तन्यते । एतद्भावार्जितकर्मणः सकाशात् स्वस्य भावचारित्रप्रतिपत्तिर्जायते, यथोक्तं स्तवपरिज्ञायां > पडिबुज्झिस्संतऽण्णे भावज्जियकम्मओ उ पडिवत्ती । भावचरणस्स जायइ एवं चिय संजमो सुद्धो ॥५०॥ - इति । तदुक्तं पश्चाशकेऽपि -> तत्थवि य साहुदंसणभावज्जियकम्मतो उ गुणरागो । काले य साहुदंसणमहक्कमेणं गुणकरं तु ॥ पडिबुज्झिस्संतने भावज्जियकम्मओ य पडिवत्ती । भावचरणस्स जायति एगंतसुहावहा णियमा ॥ अपरिवडियसहचिंताभावज्जियकम्मपरिणतीए उ । गच्छति इमीइ अंतं ततो य आराहणं लहइ || - ७/४६-४७-४८]] इति । प्रकारान्तरेण स्वाशयशुद्धिस्तु पूर्व [४/११-पृष्ठ-१०१] दर्शितैव । श्रीजिनभवनप्रायोग्यभूमिखनन-कूर्मनिवेश-शिलान्यासतन्मानादिकञ्च वास्तुसारगतप्रासादप्रकरणादितोऽवसेयम् ॥६/१३॥
मूलग्रन्थे दण्डान्वयस्त्वेवम् -> एतत् इह भावयज्ञः इदं सद्गृहिण: परमं जन्मफलं अभ्युदयाव्युच्छित्त्या नियमात् अपवर्गबीजमिति ॥६/१४॥ इयश्च कारिका अधिकारविंशिकावृत्ति-विचाररत्नाकर-भक्तिद्वात्रिंशिकावृत्ति-प्रतिमाशतकवृत्तिस्थानाङ्गवृत्त्यादी [विं.१२. वि.र. पृ.२५ द्वा.द्वा.५/९ प्र.श.गा.३४ पृ.२१८ स्था.सू.१२५ पृ.७३] समुद्धृता ।। ___ भावयज्ञः इति देवतोद्देश्यकत्यागे यज्ञशब्दस्य प्रयोगप्राचुर्यात् पूर्वोक्त[६/१२ पृ.१४७]भावशुद्धिगर्भतया प्रागुक्त[६/ १३ पृ.१४८]भाववृद्धया च देवीदेशेन क्रियमाणत्वाच भावयज्ञत्वमनाविलं, यथोक्तं भक्तित्रिंशिकायामपि -> इत्थश्चैषोऽधिकत्यागात् सदारम्भः फलान्वितः । प्रत्यहं भाववृद्धयाप्तैर्भावयज्ञः प्रकीर्तितः || [५/९] तथापि प्रकारान्तरेण टीकाकृदाहयजेः देवपूजार्थत्वात्, यथोक्तं श्रीकल्पसूत्रावचूर्यां श्रीकल्पदीपिकायां श्रीकल्पप्रदीपिकायां सन्देहविषौषधिग्रन्थे च → यागान् = देवपूजाः । तथा श्रीकल्पद्रमकलिकायां 'यागः = देवपूजनं' इत्युक्तम् । यद्यपि के
> यागशब्देन प्रतिमापूजा एव ग्राह्या -[ ] इत्युक्तम् । तथापि प्रकृते भावपदोपसन्दानात् भावयज्ञः = भावपूजा मा. शासभा मताव छ. [6/13] दार्थ :- रास प्रत्येनी wiaRs प्रीतिथी [= एतत्प्रतिबन्धेन] '
माम . भारj मनाही छ' नाम देशस२ संबंधी તિયાર થયેલ કાર્ય અને તૈયાર કરવાના કાર્યનું નિરીક્ષણ કરવાથી કુશલ અધ્યવસાયની પ્રતિદિન વૃદ્ધિ કરવી જોઈએ. જેમ કે - આ જૈન દેરાસરને
ઈને અનેક જીવો ગતિમાં ગયેલા છે. તથા ઘણા બધા જીવો દિરાસરનિમિત્તે થનારા) ધ્યાનથી પાપોને ધોઈને સુગતિમાં ભવિષ્યમાં જશે. [૧] જિનાલય નિર્માણ થયે છતે અહીં - દેરાસરમાં જે કાંઈ યાત્રા, સ્નાત્ર વગેરે થયા હોય તથા ભાવી કાલમાં જે થશે તે બધું મારા કલ્યાણનું બીજ છે. [૨] આ વિધાન = જિનગૃહનું નિર્માણ થયું તે ખૂબ સારું થયું. હવેથી આ મારું કર્તવ્ય છે - આ પ્રમાણે જિનાલયોનું ધ્યાન થાવકને ધર્મવૃદ્ધિ = પુછયવૃદ્ધિ માટે થાય છે. [૩] “હું પહેલાં પૂજા કરું, હું પહેલાં અભિષેક કરું, હું પહેલાં આંગી ક’ આ રીતે જે યાત્રિકો હોડપૂર્વક ભક્તિ કરે છે તેઓ પણ શ્રદ્ધાળુ જીવોના ભાવને પ્રકુટ રીતે વધારે જ છે. [૪] આ રીતે શુભાશયવૃદ્ધિ દ્વારની શુદ્ધિથી ७२।तुं रास२ प्रशस्त छ - ओम भी नशाखमा मतापेर छ. [६/१3]
-> ‘શા માટે શુભાશયવૃદ્ધિયુક્ત જિનાલયનિર્માણ પ્રશસ્ત = સુંદર કહેવાયેલ છે ?' – આ જિજ્ઞાસાનું સમાધાન કરતાં મૂલકારથી ३२मापेछ - - ગાથાર્થ :- દેરાસરનિર્માણ અહીં ભાવયજ્ઞ બને છે. આ સગૃહસ્થના જન્મનું પ્રકૃષ્ટ ફળ છે. તે અભ્યદયના સાતત્યપૂર્વક નિયમ મોક્ષનું બીજ થાય છે. [૬/૧૪].
જ દેરાસરનિર્માણ ભાવયજ્ઞ બને : ઢીડાઈ :- દેરાસરનું નિર્માણ આ લોકમાં ભાવયજ્ઞ = ભાવપૂન બને છે. યજ્ઞપદ યધાતુથી બનેલ છે. યજધાતુને અર્થ દેવપૂજન થાય છે. તેથી મૂલ ગ્રંથમાં રહેલ ‘ભાવવશ' પદનો ટીકાકારથીએ “ભાવપૂબ' એવો અર્થ કરેલ છે. જો કે દેરાસરનિર્માણ દ્રવ્યસ્તવ = દ્રવ્યપૂજા १. ह.प्रती 'एषां' इत्यशुद्धः पाठः ।
Jain Education Intemational