________________
ॐ त्रिविधप्रत्ययोपदर्शनम् 88 -> 'भृतका इत्यादि । || भृतका अपि कर्त्तव्या य इह विशिष्टाः स्वभावतः केचित् । यूयमपि गोष्ठिका इह वचनेन सुखं तु ते स्थाप्याः ॥६/१०॥ भृतका: = कर्मकरा अपि कर्तव्या इह ये विशिष्टा: लोकव्यवहारेण, स्वभावतः = स्वभावेनैव केचित्
= कल्याणकन्दली स्यात्, गुरुराह तदेव तु । तल्लिङ्गोपनिपातश्च, सम्पूर्ण सिद्धिसाधनम् ।। - [२३१/२३२] इति । विशेषावश्यकभाष्ये श्रीजिनभद्रगणिक्षमाश्रमणैश्च -> आया गुरवो सत्थ ति पच्चया -[२१४१] इत्येवमुक्तम् । प्रकृते -> दलमवि य सयं सिद्धं विसिट्ठकट्ठिट्टगोवलप्पमुहं । उस्सग्गेणं सम्मं सुसउणवुड्डीए घेत्तव्यं ।। तयभावे बहुगुणसंभवे य अतहग्गहो विऽणुन्नाओ । इहरा मग्गुच्छेओ सद्धाभंगो य सुगिहीण ।। - [प्र.६७/गा.७/८] इति कथारत्नकोशगाथे स्मर्तव्ये ।
काष्ठकथा-ग्रहणादौ शकुननिरूपणेन प्रकृते दलशुद्धिरपि दर्शिता, यथोक्तं स्तवपरिज्ञायां > तस्सवि य इमो णेओ सुद्धा-सुद्धपरिजाणणोवाओ । तक्कहगहणाओ सो जो सउणेयरसन्निवाओ उ ।। नंदाइ सुहो सद्दो, भरिओ कलसोऽथ सुंदरा पुरिसा । सुहजोगाइ य सउणो, कंदियसद्दाइ इयरो उ ।। सुद्धस्स वि गहियस्स पसत्थदिअहम्मि सुहमुहुत्तेणं । संकामणम्मिवि पुणो विन्नेआ सउणमाईआ ।। - [९-१०-११] । मुहूर्तादपि शकुनस्य बलाधिकत्वं गणिवियाप्रकीर्णके -> मुहत्ता सउणो बली - [८०] इत्येवमुक्तम् । यथोक्तं व्यवहारप्रकाशे अपि -> नक्षत्रस्य मुहर्तस्य तिथेश्च करणस्य च । चतुर्णामपि चैतेषां शकुनो दण्डनायक: ।। - [ ] इति । दण्डनायकः = सेनापतिः । लल्लेनाऽप्युक्तं > अपि सर्वगुणोपेतं न ग्राह्यं | शकुनं विना । लग्नं यस्मानिमित्तानां शकुनो दण्डनायकः ॥ [ ] - इति । युक्तश्चैतत् शुभशकुनदर्शनादेः सकाशादभ्युदयसम्भवात्, यथोक्तं -> ‘औषधं शकुनं मन्त्रं नक्षत्रं गृहदेवता । भाग्यकाले प्रसीदन्ते त्वभाग्ये यान्ति विक्रियाम् || - ] इत्यादि विभावनीयम् ॥६/९॥
मूलग्रन्थे दण्डान्वयस्त्वेवम -> इह भतका अपि ये केचित स्वभावतः विशिष्टाः ति। कर्तव्याः । ‘इह यूयमपि गोष्ठिकाः' [इति] वचनेन ते सुखं तु स्थाप्या: ॥६/१०॥ इयञ्च कारिका धर्मसङ्ग्रहवृत्त्यादी [गा.६८] समुद्भुता । एतदनुसारेण भक्तिद्वात्रिंशिकायां > भृतका अपि सन्तोष्याः, स्वयं प्रकृतिसाधवः । धर्मो भावेन न व्याजाद्धर्ममित्रेषु तेषु तु ।। - [५/ ७] इत्युक्तम् । ___ विशिष्टाः लोकव्यवहारेण = औचित्य-प्रसन्नमुखमुद्रा-ललितवागादिबाह्यसच्चेष्टया स्वभावेनैव = धैर्य-माधुर्य-दाक्षिण्य
प्रतिपादन २७ छ - आम बा. [:/४]
मार्थसिद्धिना me सिंगम વિશેષાર્થ :- યોગબિંદુ ગ્રંથમાં મૂલકારશ્રીએ કાર્યસિદ્ધિના ૩ લિંગ બતાવેલ છે. [૧] કાર્ય કરવાનો પોતાને અંદરથી ઉલ્લાસ-ઉમંગ હોય; [૨] ગુરુ પણ તે જ કાર્ય કરવાનું સૂચન કરે. તથા [૩] કાર્યના પ્રારંભમાં પૂર્ણકળશ વગેરે શુકન મળે. આ ત્રણ લિંગનો ઉલ્લેખ કરેલ છે. તેથી મધ્યવર્તી દ્વિતીય લિંગનું પણ ગ્રહણ સમજી લેવાનું. પોતાને જે કાર્ય કરવાનો ઉલ્લાસ હોય અને ગુરુદેવ પણ પોતાને તે જ કાર્ય કરવાની વાત જણાવે તો કાર્ય કરનારનો ઉત્સાહ ઘાણ વધી જાય. અને પછી તે કાર્ય કરવા જતાં પ્રારંભમાં શુભ શુકન વગેરે થાય તો તો અત્યંત ઉલ્લાસ વધતો જય, એ ઉત્સાહ વિનને દૂર કરે છે, મંદ પાડે છે. પ્રાય: કરીને તે રીતે જે કાર્ય થાય તેમાં વિઘ્ન | આવતા જ નથી. કાર્યસિદ્ધિનો અદ્વિતીય વિશ્વાસ પ્રગટે છે. તે પુરુષાર્થને બળવાન + અપ્રમત્ત બનાવી કાર્ય સિદ્ધિ લાવે છે. પોતાને જે કામ કરવાની ઈચ્છા ન હોય અને ગુરુદેવ તે જ કાર્ય સોંપે અને કાર્યની શરૂઆતમાં જ અપશુકન થાય તો કાર્ય કરવાનો ઉત્સાહ થતો નથી, થાય તો ટકતો નથી. કદાચ ઉત્સાહ ટકાવે તો પણ તે કાર્યમાં અવાર-નવાર વિપ્નો - અડચણ આવ્યા કરે. તેથી કાર્ય અટવાઈ | ય. લગભગ તે કાર્ય સિદ્ધ ન થાય. સિદ્ધ થાય તો ઘામાં વિલંબ થાય. એથી કાર્ય સિદ્ધ થવા છતાં તેનો કોઈ આનંદ ન થાય. માટે સાધકનું કર્તવ્ય છે કે ગુરુ જે કાર્ય કહે તેને અનુરૂપ પોતાની ઈચ્છા પ્રગટાવવી તેમ જ સારા મુહૂર્તે શુભ શુકનપૂર્વક કાર્ય પ્રારંભ કરવો.) અપશુકન કે શુકન વગેરેની ઉપેક્ષા કરીને પ્રવર્તનારને કાર્યસિદ્ધિ થતી નથી. આ વાતનો ખાસ ખ્યાલ રાખવો. નિશીથસૂત્ર, બૃહકલ્પભાખ, ઓઘનિર્યુક્તિ ભાણ વગેરેમાં પણ શુકનનું મહત્વ જણાવેલ છે. [૬૯].
'કારીગર વગેરેને છેતરવા નહિ' આ રીતે ૩જી ગાથામાં ૩ વારનો ઉલ્લેખ કરેલ. તેના સંબંધી વકતવ્યને મૂલકારથી જણાવે છે કે –
ગાશા :- પ્રસ્તુતમાં કારીગર વગેરે પણ જે કોઈ સ્વભાવથી વિશિષ્ટ હોય તેને કરવા. અહીં તમે પણ સહાયક છો’ આવા વચનથી तमओने सुमेथी । ५१. [6/10]
[દેરાસરના કારીગરો સાથે ઉચિત વ્યવહાર રાખવો. Es. ટીકાર્ય :- કેટલાક કારીગરો સ્વભાવથી જ લોકવ્યવહાર વગેરેથી વિશિષ્ટ પ્રકારના હોય છે. તેઓને જ અહીં દેરાસરમાં નકકી કરવા. }}તેમ જ “આપ પાગ દેરાસર બનાવવામાં સહાયક છો' આવા વચનથી તેઓને સુખેથી જ રાખવા, કેમ કે તેઓ વિશિષ્ટ કારીગર છે. આ
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
