Shokshaka Prakarana Part 1

Author(s): Haribhadrasuri, Yashovijay of Jayaghoshsuri
Publisher: Divya Darshan Trust

Page 120

ags सम्यग्दृष्टः पापसवनऽप्यसवनम् ge
|| इति तृतीयं षोडशकम् ॥
कल्याणकन्दली न च पापनिवृत्त्यकरणे तत्त्वहानिरिति वाच्यम्, तदानीं तस्याऽशक्यत्वेऽपि श्रद्धासाम्राज्यात् धर्मसिद्धेः, अन्यथा -> जं सक्का तं कीरइ जं च न सक्कइ तयंमि सद्दहणा । सद्दहमाणो जीवो वच्चइ अयरामरं ठाणं ।। - [ ] इत्यस्यानुपपत्तेः ।। दर्शनप्राभृते कुन्दकुन्दस्वामिनापि --> जं सक्कइ तं किरइ जं च ण सकेइ तं सद्दहणं । केवलिजिणेहिं भ सम्मत्तं ॥ -२२] इत्युक्तम् । इदमेवाभिप्रेत्य मूलकारैरेव योगबिन्दौ -> भिन्नग्रन्थेस्तु यत्प्रायो मोक्षे चित्तं भवे तनुः । तस्य तत्सर्व एवेह योगो योगो हि भावतः ॥ नार्या यथान्यसक्तायास्तत्र भावे सदा स्थिते । तद्योगः पापबन्धश्च तथा मोक्षेऽस्य दृश्यताम् ।। - [यो.बि.२०३/२०४] इति प्रोक्तम् । 'जे आसवा ते परिसवा' [१/४/२] इति आचाराङ्गसूत्रमऽप्यत्र संवदति । तदुक्तं समयसारेऽपि --> सेवंतो वि ण सेवइ ८- [१७९] इति ।
इदञ्चातिनिर्मलाविरतसम्यग्दर्शनयुक्तानधिकृत्याऽवगन्तव्यम्, तेषामेवाश्रवहेतूनां संवररूपेण परिणामयितुं समर्थत्वात्, यथोक्तं वीतरागस्तोत्रे श्रीहेमसूरिभिः --> यदा मरुन्नरेन्द्र श्रीस्त्वया नाथोपभुज्यते । यत्र तत्र रति म विरक्तत्वं तदाऽपि ते ॥ [वी.स्तो.१२/४] <- इति । समारोपमन्तरेण भोगान् स्वरूपतः पश्यतां तेषामेवाऽसङ्गेन भोक्तृत्वं सम्भवेत् । तदुक्तं योगदृष्टिसमुच्चये --> मायाम्भस्तत्त्वतः पश्यन्ननुद्विग्नस्ततो द्रुतम् । तन्मध्येन प्रयात्येव यथा व्याघातवर्जितः || भोगान् स्वरूपतः पश्यंस्तथा मायोदकोपमान् । भुआनोऽपि ह्यसङ्गस्सन् प्रयात्येव परं पदम् || - [यो.दृ.१६५/१६६] इति । एतदनुसारेण योगसारखाभृतेऽपि ---> मायाम्भो मन्यतेऽसत्यं तत्त्वतो यो महामनाः । अनुद्विग्नो निराशङ्कस्तन्मध्ये स न गच्छति ।। मायातोयोपमा भागा दृश्यन्ते येन वस्तुतः । स भुञ्जानोऽपि निःसङ्गः प्रयाति परमं पदम् ।। - [८/२१-२२] इत्युक्तम् । एतेन ---> सम्यग्दर्शनसम्पन्नः कर्मभिर्न निवध्यते --- [६/७४] इति मनुस्मृतिवचनं व्याख्यातम्, यथोक्तं आचाराङ्गेऽपि - > सम्मत्तदंसी न करेइ पावं [१०/३/२] इति भावनीयं तत्त्वमेतत् ॥३/१६॥
इति मुनियशोविजयविरचितायां कल्याणकन्दल्यां तृतीयपोडशक-योगदीपिकाविवरणम् । કુદકા મારીને ખાઈને સામે પાર જવાનો ભગીરથ પુરુષાર્થ કરી જીવનને બચાવી લો ? આ ત્રણ સિવાય ચોથો વિકલ્પ શક્ય નથી. જે તમે બુદ્ધિમાન હશો તો ‘જીવતો નર ભદ્રા પામે' એ ન્યાયથી તૃતીય વિકલ્પ જ સ્વીકારશો. તપેલા લાલચોળ લોખંડના ગોળા ઉપર તમે પગ કેવી કમકમાટી સાથે મૂકતા હશો ! એ વખતની કંપારીની/પૂજારીની કલ્પના પણ ધ્રુજારી લાવી દે તેવી છે. | નિકાચિત ચારિત્ર મોહનીય કર્મની શિરજોરીના લીધે, તેના અત્યાચારનો ભોગ બનવાના લીધે સંસારમાં પાપ કરતી વખતે સમ્યગ્રષ્ટિને પણ બરાબર આવી જ પૂજારી અને કંપારી હોય. પાપ કરતી વખતે આવી ધૂજારી ન હોય તો સમકિત ટકી ન શકે. અવિરતિધરના નિર્મલ સમ્યગ્દર્શનનું અવયંભાવી કાર્ય છે પાપપ્રવૃત્તિમાં બળાપો, હૈયાનો વલોપાત, કાળો કલ્પાંત, પાપપ્રવૃત્તિથી છૂટવાનો મરણિયો પ્રયાસ. આવું હોવાથી ધર્મનો ઉત્કટઉલ્લાસી જીવ ધર્મસિદ્ધિની વરમાળાને વરે તેમાં નવાઈ નથી. - સમકિત દષ્ટિ જીવડો, કરે કુટુંબ પ્રતિપાળ, અંદરથી ન્યારો રહે, જેમ ધાવ ખેલાવત બાળ - આ ઉકિત પણ અહીં અવશ્ય સ્મર્તવ્ય છે. આવા નિર્મલ સમ્યગદર્શનને કોટિ કોટિ વંદન. [૩/૧૬] તૃતીય ષોડશક અને તેના ઉપર યોગદીપિકા ટીકાનું વિવરણ પૂરું થયું.
हे ध्यासिंधु !
તને, તારા મોક્ષમાર્ગને-જિનશાસનને, તારા માર્ગે ચાલતા સાધકોને ઓળખી શકું - ચાહી શકું એવી સદ્ગદ્ધિ મને આપજે, તારા માર્ગે ચાલવાનું મને બળ આપજે. તારા શાસનની પ્રકૃષ્ટ સાનુબંધ સેવા પ્રસન્નતાપૂર્વક કરી શકું એવા શુદ્ધ-વિશુદ્ધ-પરિશુદ્ધ દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવ, ભવનો આપના પ્રભાવે મને ચોગ થાવ અને ઉત્સાહથી તેનો સદુપયોગ કરવાનું આત્મબળ મળો.
Jain Education Intemational