Shokshaka Prakarana Part 1

Author(s): Haribhadrasuri, Yashovijay of Jayaghoshsuri
Publisher: Divya Darshan Trust

Page 155

१२२ पञ्चमं षोडशकम्
लोकोत्तरतत्त्वप्राप्तेरधिकारिणः प्रदर्शनम्
परमार्थत एव
तस्मात् चरमे पुद्गलावर्ते (नियमात् =) जियमेज इह जगति आगमवचनं तत्त्वतः खलु |परिणमति = उत्तरोत्तरफलमुपदधाति । स च परिणतागमवचनः अस्याः = लोकोत्तरतत्त्वसंप्राप्तेः अधिकारी भवति, ज शेषः ||५/८|| किमित्येवमागमवचनपरिणामोऽधिक्रियत इत्यत आह 'आगमे' त्यादि ।
आगमवचनपरिणतिर्भवरोगसदौषधं यदनपायम् । तदिह परः सद्बोधः सदनुष्ठानस्य हेतुरिति ॥५/९ ॥ आगमवचनस्य परिणति: अज्ञानावरणहासोत्थोपादेयत्वाद्यविषयबालादिज्ञानतुल्यविषयप्रतिभासोत्तीर्णज्ञानावरण
कल्याणकन्दली
=
मूलग्रन्थे दण्डान्वयस्त्वेवम् तस्मात् इह नियमात् चरमे पुद्गलावर्त्ते आगमवचनं तत्त्वतः खलु परिणमति । स च अस्या अधिकारी भवति ॥५ / ८ || इयं कारिका पष्ठिशतकवृत्त्यादौ [ष. श. गा. १६] समुद्धृता वर्तते । नियमेन चरमे पुद्गलावर्ते तथाभव्यत्वपरिपाकेन मिथ्यात्वकटुकत्वनिवृत्त्या मनाक् माधुर्यसिद्धेः आगमवचनं परमार्थत एव परिणमति, नान्यदा । तदुक्तं योगदृष्टिसमुच्चये -> चरमे पुद्गलावर्त्ते, तथाभव्यत्वपाकतः । संशुद्धमेतनियमान्नाऽन्यदापीति तद्विदः ||२४|| - इति । उत्तरोत्तरफलं मोहान्धकारनिवृत्त्युत्तरकालावच्छेदेन प्रधानं यद्वा उत्तरेषु प्रधानेषु उत्तरं प्रधानं यत् तत् उत्तरोत्तरं, तच्च फलं चेति । ततश्च सूक्ष्मभावप्रतिपत्ति-श्रद्धा-सदनुष्ठानादिलक्षणं फलं उपदधाति = जनयति । तदुक्तं धर्मबिन्दी -> - सूक्ष्मभावप्रतिपत्तिरिति, ततः श्रद्धामृताऽऽस्वादनमिति, ततः सदनुष्ठानयोग इति, ततः परमापायहानिरिति, सानुबन्धसुखभाव उत्तरोत्तर: प्रकामप्रभूतसत्त्वोपकाराय अवन्ध्यकारणं निवृत्तेरिति, भवोपग्राहिकर्मविगम इति, ततः निर्वाणगमनमिति - [ध.बि.अ.८ / सू. २०-२१-२२-२३-२४-२६-२७] । परिणतागमवचनो लोकोत्तरतत्त्वसम्प्राप्तेः अधिकारी भवति । 'सर्वं वाक्यं सावधारणं, इष्टतोऽवधारणमि' तिन्यायावलम्बनेन व्यवच्छेद्यमाह -> न शेषः = अचरमावर्तकालवर्ती अपरिणताऽऽगमवचनो वा पुमान् । न च लोकोत्तरतत्त्वसम्प्राप्तौ ह्यागमवचनपरिणतिर्जायते आगमवचनपरिणतौ सत्याञ्च तदधिकारित्वमित्यन्योन्याश्रय उत्पत्तौ दुर्वार इति शङ्कनीयम्, चरमावर्तकालोपलक्षिताया आगमवचनपरिणमनयोग्यताया एव लोकोत्तरतत्त्वसंप्राप्त्यधिकारित्वावच्छेदकत्वात् तस्याश्च प्रागुक्तलिङ्गादिना सुज्ञानत्वादिति सर्वं चतुरस्रम् । अपुनर्बन्धकाद्यवस्थासम्भवशुभभावलक्षणस्याऽमृतस्याऽपरिणमनेऽपि ज्ञान - ज्ञानिभक्तिवृद्धिप्रभृतिरूपा भावास्तु भवन्त्येव । यथोक्तं पञ्चाशके अमए देहमए जह अपरिणयम्मिवि सुभा उ भावन्ति । तह मोक्खहेउअमर अण्णेहिवि हंदि णिद्दिट्ठो ॥ ← [३/१२] इति । इदञ्च व्यवहारतो ज्ञेयम् । निश्चयनयेन तु भिन्नग्रन्थिरेवास्या अधिकारी । तदुक्तं मूलकारैरेव -> निच्छयओ पुण एसो विन्नेओ गंठिभेयकालो उ । एयम्मी विहिसतिपालणा हि आरोग्गमेयाओ || ४३३|| <- इत्येवं उपदेशपदे इति ध्येयम् ||५ / ८॥
->
यद् आगमवचनपरिणति: अनपायं भवरोगसदौषधं तत् इह सदनुष्ठानस्य हेतुः परः सद्बोध
मूलग्रन्धे दण्डान्वयस्त्वेवम् - इति ॥५/९॥
=
अज्ञानावरणह्लासेत्यादि । मिथ्यात्वोदयकर्बुरितेन मत्याद्यज्ञानावरणाभिधानकर्मक्षयोपशमेन उत्थं
उत्पन्नं उपादेयत्वગાથાર્થ :- તેથી અહીં નિયમા ચરમ પુદ્ગલપરાવર્તમાં આગમવચન તાત્ત્વિક રીતે જ પરિણમે છે અને તે જ લોકોત્તર तत्त्वनी प्राप्तिनो अधिकारी छे. [४ / ८ ]
=
Æ લોકોત્તરતāપ્રાપ્તિના અધિકારીને ઑળખી લો ૢ
ઢીકાર્થ :- માટે આ જગતમાં નિયમા ચરમપુદ્ગલપરાવર્તમાં આગમવચન પરમાર્થથી જ ઉત્તરોત્તર ફલને લાવી આપે છે. આગમવચન જેને પરિણત થયેલ છે તે જ જીવ લોકોત્તરતત્ત્વસંપ્રાપ્તિનો અધિકારી થાય છે, બીજો કોઈ નહિ. [૫/૮]
> શા માટે આ રીતે આગમવચનની પરિણતિવાળા જીવને જ પ્રસ્તુતમાં અધિકારી બનાવાય છે ? ~ આ સમસ્યાનું સમાધાન કરતાં મૂલકારથી કહે છે કે –
गाथार्थ :કારણ કે આગમવચનપરિણતિ સંસારરૂપી રોગનું નિર્દોષ એવું સમ્યક્ ઔષધ છે. તેથી તે હોતે છતે સદનુષ્ઠાનનો हेतु प्रष्ट सद्भोध थाय छे. [4 / ]
Jain Education Intemational
8358 આગમવચનપરિણતિ અમોઘ ષધ
१. आगमवचनपरिणतिर्भवरोगसदीषधं भवति यस्मात् । निरपायं तदिह परः सदनुष्ठानस्य हेतुरिति ॥५/९॥ इति पाठान्तरम् ।