Sanskrit English Dictionary Part 01

Author(s): P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan

Page 88

अध्यस्त
70
अध्यास
-
अध्यस्त ।. . [ अस्-क्त ] 1 Pireed upon to over. -2 Attributeri, wrongly axribed or supposed; as TV रजनम यस्तम्,ब्रह्मणि जगद यस्तम .
अध्यासः [अस्-घञ्] 1 False attribution, wrong supposition (मिथ्याज्ञानम् , अतमिस्तबुद्धिः or अयथार्थानुभवः); स्मृतिरूपः परत्र पूर्वदृष्टावभासः: for full explanation sce S.
B.82 and अध्यारोप also. -2 An appendage. -3 Putting down upon 3; पादाध्यासे शतं दमः ।.2.21..
अध्याक्रम् 1 U. 1To fix npon, to occupy. -2 To attack.
3721Fa«. Taken possession of, occupied Pan वसतिरमुना S.2.1.1.
अध्याचरित . शग्यासनेऽध्याचरिने श्रेयमा न समाविशेत् M ). 119.
अध्यात्म । [आत्मनः संबद्धं, आत्मनि अधिकृतं वा ] Belonging to self or person : concerniing an individual. -त्म म् ind. [आत्मानमधिकृत्य] Concerniny self. -त्मम् The supreme spirit (manifested as the individual self) or the relation between the supreme and the individual soul; अक्षरं ब्रह्म परम स्वभावोऽध्यात्ममुच्यते Bx.8.8 (स्वस्यैव ब्रह्मण एवांशतया जीवस्वरूपेण भावो भवनं स एव आत्मानं देहमधिकृल्य भोक्तस्वेन वर्तमानोऽध्यात्मशब्देनोच्यते Sridhara) Brahman is the supreme, the indestructible: its manifestation (as an individual solf) is अध्यात्म' -Telang's Bhagavadgita3B -त्मन् 1 Egotism; कमाण्यध्यात्मना रुदे यदहं ममता क्रिया Bhay. 7.12.20. -2 Wimd; स्पर्शमध्यात्मनि त्वचम् Bhag.7.12.27. °चेतसा Bg.3. 30. -Comp. -ज्ञानम्-विद्या knowledge of the supreme spirit or आत्मन्, theosophical or metaphysical knowledge (the doctrines taught by the Upanişads
.): विद्या विद्यानां वादः प्रवदतामहम् Bg. 10. 32 (अध्यात्मविद्या न्यायवैशेषिकमते देहभिन्नत्वेन, सांख्या दिमते प्रकृतिभिन्नत्वेन आत्मनः स्वरूपादिप्रतिपादिका, वेदान्तिमते तु ब्रह्माभिन्नत्वेन इति भेदः : सर्वेषां मतेऽपि आत्मतत्त्वज्ञानरूपत्वात्तस्या अध्यात्मविद्यात्वम् .). त्रयी विग्रहवत्येव सममध्यात्मविद्यया M. 1. 14 -दृश्-विद्.. [अध्यात्म पश्यति वत्ति वा] one proticient in this knowledge; न हनध्यात्मविकश्चित् क्रिया फलमुपाश्नुते Ms.i.82. -योगः [आत्मानं क्षेत्रज्ञमधिकृत्य योगः ] concentration of the mind on the Atman drawing it off from all objects of sense. -Tita. [स. ब. Jome who dlelights in the contemplation of the supreme spirit: अन्यात्मरतिरासीनो निरपेक्षो निरामिषः । आत्मनैव सहायेन मुखार्थी विचरेदिह || Ms. 6.49. -रामायणम N. ofa Ramayana which treats of the relation between the supreme and the individual soul, while it narrates Rama's story. It forms part of the Brahminda Purana.
अध्यात्मिक (-की/.) Relating to अध्यात्म. अध्यापक-पनम् , अध्याय See mder अधी.
अध्यारुह 1 P.1to aselid, mount : विष्णुपदं द्वितीयमध्या- रुरोहेव रजश्छलेन R. 16. 28; (ig.) to gain ascendaney over, domineer or lord it over; लतेव विटपकानध्यारोहति K. 1053; बुद्धिहीनोऽन्युग्छिनोऽपि भूभृत् परैरध्यारुह्यमाणमात्मानं न चेतयते Dk. 15t -1008. [-रोहयति] 1 To cause to ascend, mount
or sit in. -2 (-रोपर्यात)(a) To place one in entrust or appoint to; to cause, produce, bring about; FA1177 दुजंयतामण्यारोपयन्ती K. I15; कस्य न बन्धुत्वम यारोपयसि 202. (1) To attribute falsel: ; दोषानपि गणपक्षमभ्यारोपयद्भिः K. 108 (falsely) representing even vices as virtues. (.) To overdo, exaggerate.
Sra . .. 1 Mounted, asceniled. -2 Raised above, elevated. -3 Above, superior to, more than (with instr.): below, inferior; नतोऽभ्यारूढानां पदमसुजनद्वेषजननम् Mu.5.12 of those in high office ; आयुधपरिग्रह यावदध्यारुढो दुर्योग: U.6 my insolence went the length of taking up arius.
SEPTIT: 1 Raising, elevating &c. -2 (In Vedānta Phil.) Act of attributing falsoly or through mistake ; orroneously attributing the properties of one thing to another: considering through mistake a rope (which is not really a serpent) to be a serpent, or considering Brahman (which is not really the material world) to be the material world: असर्पभूतरज्जो सारोपवत् , अजगद्रूपे ब्रह्मणि जगदूपारोपवत , वस्तुनि अवस्त्वारोपोऽध्यारोपः Vedantasara.. -3 Erroneous knowledge.
अध्यारोपणम् 1 Raisingkc.; अलीक° K. 222, 108. -2 Sowing (seed).
अध्यारोपित . p. Falsely attributed or supposed ; hyperbolical.
अध्यावापः [अधि-आ-वप्-घञ्] 1 Act of sowing or scattering (seed &c.) -2 [3741799] A field wherein seed &c. is sown.
अध्यावाहनिकम् [अन्यावाहनं पितृगृहात्पतिगृहगमनम् , तत्काले लब्धम् ; लब्धार्थे ठन] One of the six kinds of स्त्रीधन or woman's property, the property which she receives when leaving her father's house for hor husband's%3 Ms.9.191. यत् पुनर्लभते नारी नीयमाना तु पैतृकात् (गृहात्)। अन्यावाहनिकं नाम स्वीधनं परिकीर्तितम् ॥
अध्याशयः(उत्कृष्टः आशयः कर्णिकाख्यः) the poricarp3; अन्याशयो वा स्फटपुण्डरीक पुराधिराज तदलबकार | Bu. Cl. I..). the cominentator explains the word also as Jiva' अधि प्रधानभूत आशेते निवसति शरीर इत्य याशयो जीवः।
3rry ? A. 1 (.) To lie down, settle upon ; Uneupy, dwell in (Asa seat or habitations): seat oneself in or upon, enter upon, get into (as a path &e.) (with ace. of place); त्वरिततरमध्यास्यतामियं बनस्थली
K.28:36, 40; पर्णशालामध्यास्य ।.1.95%3 द्वितीयमाश्रममध्यासितं समयः V. द्वारदशमध्यास्ते Dk.3 is waiting at the door; R.2. 17; 4.74; 6.10%; 12.85%3 18.22,763; 15. 933; Me. 78%3 Bk. 1.5%3 Ms.7.17; अये सिंहासनम यास्ते वृषल: Mu.33; भगवत्या प्राश्निकपदमध्यासितव्यम् M. 1 occupy the seat of judge, accept the office of judge. (1) To take possossion of, grasp, soive; धेन्वा तदध्यासिनकातरक्ष्या R.2.
w ith eyes tremulous on account of her being seized by him (अध्यामितम् = आक्रमणम् ). () To resort to,