________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
कर्म
which are said to witness and watch over all human. actions; सूर्यः सोमो यमः कालो महाभूतानि पञ्च च । एते शुभाशुभस्येह कर्मणो नव साक्षिणः ॥ ) -सिद्धिः / accomplishment of any business or desired object; success. स्वकर्मसिद्धिं पुनराशशंसे Ku. -स्थानम् a public office, a place of business.
कर्मठ a. [ कर्मन् - अठच् P. V. 2. 35 ] 1 Proficient in any work, clever. skilful. पटुसंगर कर्मकर्मठम् Siva. B. 32. 2. ज्ञानाशयस्तस्य ततो व्यतानीत्स कर्मठः कर्म सुतानुबन्धम् Bk. 1. 11. -2 Working diligently. -3 Exclusively devoted to the performance of religious rites. -3: The director of a sacrifice.
d.
कर्मण्य [ कर्मन यत् ] Skilful, clever. यतो वीरः कर्मण्यः सुदक्षः Nr. P. 2.4. ण्या Wager. -ण्यम् Activity.
कर्मिन् . 1 Working, active, busy. -2 Engaged in any work or business. -3 One who performs religious deeds with the expectation of reward or recompense; यत् कर्मिणो न प्रवेदयन्ति रागात Mund Up. 1. 2. 9. कर्मिभ्यश्चाधिको योगी तस्माद्योगी भवार्जुन Bg. 6. 46, -. A mechanic, artisan; अनेन विधिराख्यात ऋत्विक पंककर्मिणाम् V. 2. 265.
कर्मिष्ठ a. Skilled in business, clever, diligent. कर्मन्दिन M.P. IV. 4. 111 An ascetic, a religious
mendicant.
कर्मरी The manna of the bamboo ( वंशलोचन ).
कर्मारः 1 A blacksmith; Y. 1. 163; Ms. +. 215; a polisher of tools and weapons (Mar. शिकलगार ); ततः संधाय विमलान् भवान् कर्मारमार्जितान् Mb. 6.91. 31. -2 A bamboo.... Siva. B. 19.32.
कर्मीर 4. Variegated; spotted.
कर्व् 1 P. (कर्वति, कर्वित ) To be proud, boast.
कर्व: 1 Love, desire. -2 A rat.
कर्वट: 1 The market-town or capital of a district (of two hundred villages). -2 Declivity of a mountain; (also कर्यटक in this sense ). -टम् A city. See खर्वट.
कर्बुदार: The कोविदार tree.
कर्पूरक: Yarloary (A kind of aromatic gingerlilce substance_used in medicine, perfumery, and dying.) (Mar. कचोरा ).
() र a. Variegated. 1Sin. -2 Tiger. -3 A demon. 4 A sort of medicament. -री 1 An epithet of Durga. -2 Night. -3 A Rākṣasi. -4 A tigress - रम् Red lead.
कर्शन a. 1 Rendering lean. -2 troubling, hurting; यदाश्रौषमसुराणां वधार्थे किरीटिनं यान्तममित्रकर्शनम् Mb. 1. 1. 165. -7: Fire.
848
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
कल्
wh: [ng-ag ng m] 1 Drawing, dragging, pulling Y. 2. 217. -2 Attracting. -3 Ploughing - 4 A furrow, a trench. 5 A scratch. -6 Terminalia Bellerica (Mar. बिया, बेहडा) : म् A weight of gold or कार्षापण silver equal to 16 Māsas. -Comp. -आपण = q.v.
कर्षक a. [ कृष्-वुल् ] Who or what draws, attracts &c. -कः A cultivator, husbandman; Y. 2. 265. त्वं समीरण इव प्रतीक्षितः कर्षकेण वलजान्पुपूषता Śi. 14.7.
कर्पण . 1 Dragging. -2 Injuring. -3 Extending (in time ), see below. - णम् [ कृपू भावे ल्युट् ] 1Drawing, dragging, pulling, bending (as of a bow ); भज्यमानमतिमात्रकर्षणात् R. 11.46, 762. -2 Attracting. -3 Ploughing, tilling; प्रमृतं कर्षणं स्मृतम् Ms. 4.5. – Injuring, tormenting; emaciation; तथा राज्ञामपि प्राणाः क्षीयन्ते राष्ट्रकर्षणात् Ms. 7. 112. -5 Cultivated land; पुत्रस्य ते पशवः कर्षणं च Mb. 3. 113.13. -6 a weapon; इषुभिस्तोमरैः प्रासैत्रिशूलैर्वज्रकर्षणै: Rām. 7. 32.34.
कर्षणिः / An unchaste woman.
कर्षित 4. 1 Drawn, attracted. -2 Tormented. harassed &c. -3 Worn out, decayed; अर्जुनं कथयामास | बहुसंग्रामकर्षितम् Mb. 14. 86. 7. -4 Ploughed.
कार्बन a. 1 Who or what draws &c. स्तम्बेरमा मुखर शृड्सलकर्षिणस्ते R. -2 Attractive. प्राणकान्तमधुगन्धकर्षिणीः R. 19.11. --. A ploughman. -णी 1 The bit of a bridle. -2 A medicinal moon-plant (Mar. खिरणी ).
कर्पू: / 1 A furrow, trench. -2 A river. -8 Canal. - 4 A pit; कर्षू खा बिभरासि । Sat Br. ( मत्स्यो - पाख्यान); कबूतरी पाखिनेषु च खाने कुयातु कर्पू:.... -m. 1 A fire of dried cow-dung. -2 Agriculture, cultivation. -8 Livelihood.
कर्हि ind. Ved. When, at what tiane? with अपि चिद् and स्विद् == at any time; यन्निर्मितां कपि कर्मपर्वणीम् Bhāg. 5. 17. 24.
कर्हिचित् ind. At any time, usually with न; अकामस्य ! क्रिया काचित् दृश्यते नेह कर्हिचित् Ms. 2. 4, 40, 97, 4775 650.
कल् I. 1 A. (कलते, कलित) 1 To count. -2 To sound. - II. 10 U. ( कलयति ते, कलित) 1 To hold, bear, carry, wield, have, put on; करालकर कन्दलीकलितशस्त्र जालैर्बलैः U. 5. ; म्लेच्छनिवहनिधने कलयसि करवालम् Git 1; कलितललितवनमालः; हलं कलयते ibid.; कलय वलयश्रेणीं पाणौ पदे कुरु नूपुरौ 12; Mb. 12. 4. 18 -2 ( a ) To count, reckon; कालः कलयतामहम् Bg. 10. 30. (b) To measure ; सदा पान्थः पूषा गगनपरिमाणं कलयति Bh. 2. 114. -3 To assume, take, have, possess; कलयति हि हिमांशोर्निष्कलङ्कस्य लक्ष्मीम् Māl.1.22. Si. 4. 36, 9. 59. -4 To know, understand, observe, take notice of, think of; कलयन्नपि सव्यथोऽवतस्थे Si. 9.83; कोपितं विरहखेदितचित्ता कान्तमेव कलयन्त्यनुनिन्ये 10.29; N. 2. 65,
For Private and Personal Use Only
