________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
क्षणतुः
621
क्षत्रियः
3
|
support; क्षतवृत्तिवने नित्यं फालकुद्दाललागली Ram.2.32.29. -व्रतa student who has violated his row or religious engagement. -हरम् aloewood.
क्षतिः.[क्षण-क्तिन्1 Injury, wound; द्विषां क्षतीर्याः प्रथमे शिलीमुखा विभिद्य देहावरणानि चक्रिरे Ki. 14.55.-2 Destruction, cutting, tearing down ; विस्रब्धं क्रियतां वराहततिभिर्मुस्ताक्षतिः पल्वले S. 2.6. -3 (Fig.) Ruin, loss, disadvantage; सुखं संजायते तेभ्यः सर्वेभ्योपीति का क्षतिः 8. D. 37. -4 Decline decay, diminution; प्रतापक्षतिशीतलाः Ku.2.24; L. 1. 114. -5 Death; आचक्षते शुद्धिदमा प्रसूतेरा चक्षते रागमधोक्षजे च Vis. funa 572.
क्षत्तृ m. [क्षद् संज्ञायाम् तृच Un. 2.91.] 1 One who cuts or carves anything; क्षत्ता वामस्य देव भूरेः Rv.6.13.2. -2 An attendant, adoor-keeper; यत् क्षनारं ह्वयत्या Av. 9.6.13 मुनिः प्रवेशितः क्षत्रा कन्यान्तःपुरमृद्धिमत् Bhag. 9. 6.43; chamberlain; Ks. 52. 106. -3 A coachman, charioteer; Vaj. 16.26. -4 A man born of a Sudra man and Ksatriya woman; cf. Ms. 10.9. -5 The son of a female slave; (eg. विदुर); यावतः कृतवान्प्रश्नान्क्षत्ता कोषारवाग्रतः Bhāg. 1. 18.2. -6 Brahma. -7 A fish. -8 One who fights from a chariot. -9 The manager of a treasure (कोषाध्यक्ष).-10 A guard (?); Girvana 3 एवमाघोषयत्क्षत्रा नन्दगोपः स्वगोकुले Bhag. 10. 39.12.
Mb. 1.64.1.( In comp. क्षण is translated by "momen- tary', 'ternporary'. क्षणात्, -क्षणन् in a moment, at once, immediately). -क्षणेक्षणे ind. Every instant, moment; क्षणक्षणे यन्नवतामुपैति तदेव रूपं रमणीयतायाः आरब्धेर्व्यसनैर्भूम्ना क्षीणकोशः क्षणे क्षणे Raj. T. 5. 166. -Comp. -अन्तरे ind. the next moment, after a little while. -अर्धम् half a moment, sinall space of time. -क्षेप: a. momentary delay. -द: an astrologer. (-दम्) 1 night blindness. -2 water. (-दा) 1 night; क्षणादथैष क्षणदापतिप्रभः N. 1.67%3 R.8.74; 16.45%3 Si.3.53. -2 turmeric. °करः, पतिः the moon; उदिते क्षणदाकरे Si.9.70.
चरः a night-walker, a demon; सानुप्लवः प्रभुरपि क्षणदाचराणां R. 1875. °आन्भ्य म् night-blindness, nyetalopsis. -द्युतिः 1.-प्रकाशा, -प्रभा lightning. -नि:श्वासः the porpoise. -भगवाद: the doctrine of the continual decay of things ( Buddh.); Badarayana. 2. 1. 18. -भ गुर a. transient, frail, perishable; मृगतृष्णासमं वीक्ष्य संसारं क्षणभत्गुरम् 1.4. 130. -मात्रम् ind. for a moment; क्षणमात्रमृषिस्तस्थौ सुप्तमीन इव ह्रदः R.1.73. -रामिन् m. a pigeon. -विध्वंसिन् a. perishable in a moment. (-m.) a class of atheistic philosopbers who deny the continued identity of any part of nature, and maintain that the universe perishes and undergoes a new creation every instant. -वीयम् an auspicious moment (क्षण, मुहूर्त).
क्षणतुः A wound, sore. क्षणनम् Injuring, killing, wounding.
क्षणिक a.[क्षणः स्वसत्ताव्याप्यतयाऽस्त्यस्य ठन् ] Momentary, transient ; स्वप्नेषु क्षणिकसमागमोत्मवैश्च R.8.92; एकस्य क्षणिका प्रीति: H. 1.64. -का Lightning. -Comp. -आलयम् । temple where temporary idols are worshipped; Māns. 61. 127.
क्षणिन् a. (-नी/.)1 Having leisure. -2 Momentary. -3 Having a festival. -नी Night.
क्षणेपाक: An article cooked in a moment. क्षत् /. 1 Killing. -2 Tearing. -3 Injury, hurt.
क्षत .p. [क्षण-क्त ] 1 Wounded, hurt, injured, bitten, torn, rent, broken down &c.3 see क्षण; रक्तप्रसाधितभुवः क्षतविग्रहाश्च Ve.1.7; Ku.1.63 R.1.28; 2.56%3 3.53. -2 Diminished; trodden. -94 1 Scratching, a scratch. -2 A wound, hurt, injury; क्षत प्रहारा निपतन्त्यभीक्ष्णम् Pt. 2. 1783 क्षते क्षारमिवासचं जातं तस्यैव दर्शनम् U.4.73 क्षारं क्षते प्रक्षिपन् Mk. 5. 183; नख° Ku. 3. 29. -3 Danger, destruetion, peril; क्षतात् किल त्रायत इत्युदग्रः R.2.53. -Comp. -अरि a. victorious. -आस्रवम् Blood; Bhag. 3. 18. 19. -उदरम् dysentery. -कासः a,cough produced by injury. -जम् 1 blood; स च्छिन्नमूल: क्षतजेन रेणुः R.7.433; Ve. 2.27; Ram.5.10.19. -2 puss, matter. -योनिः /a violated woman, a woman who is no longer a virgin. -विक्षत a. mangled, covered with cuts and wounds. -वृत्तिः f. destitution, being deprived of any means of
क्षत्रः, -त्रम् 1 Dominion, power, supremaey, might. -2 A man of the Ksatriya caste, or the Ksatriya tribe taken collectively;क्षतात्किल त्रायत इत्युदनः क्षत्रस्य शब्दो भुवनेषु रुढः R. 2.533; 11.69,713; असंशयं क्षत्रपरिग्रहक्षमा S.1.22; Ms.9.322; ब्राह्मणेनधितं क्षत्रं मन्त्रिमन्त्राभिमन्त्रितम् । जयत्यजितमत्यन्तम् ... Kau. A. 1.9. -3 A man of the warrior class, a soldier; क्षत्रप्रताप U. 6. 183; martial or heroic valour; 6.16%3 -4 Injury, harm (हिंसा); 'क्षत्रं हिंसा तदर्थ जातं क्षत्रजम्' -com. of Nilakantha on Mb. 12. 189.5% (क्षत्रज सेवते कर्म वेदाध्ययनसंगतः।). -त्री 1A woman of the military caste. -2 The rank of a member of the military caste. -3 Wealth. -4 Water. -5 The body. -Comp. -अन्तक: an epithet of Parasurāma.-धर्म: 1 bravery, military heroism; क्षत्रधर्महतः
Ms.5.98. -2 the duties of a Ksatriya.-प: a governor, satrap; (a word found on coins and inscriptions.) -qfa: the possessor of dominion; क्षत्राणां क्षत्रपतिः Vai. 10. 173 (f. छत्रपति).-बन्धुः 1a Ksatriya by caste; Ms. 2. 38. -2 a mere Ksatriya, a vile or wretched Ksatriya; (asaterm of abuse);f. ब्रह्मबन्धु; Bhag.4.28.48. -विद्या, -वेद: the science of the warrior class (क्षत्रिय); धनुर्वेद; अध्येमि क्षत्रविद्याम् Ch.Up.7.1.2; क्षत्रवेदविदां श्रेष्ठो ब्रह्मवेदविदामपि Ram. 1.65.23.
क्षत्रिन m. A man of the military order. क्षत्रियः [क्षत्रे राष्ट्रे साधु तस्यापत्यं जातौ वा घः Tv.] 1 A member of the military or second caste; धम्योद्धि युद्धाच्छ्रेयोऽन्यत् क्षत्रियस्य न विद्यते Bg.2.31. ब्राह्मणः क्षत्रियो
For Private and Personal Use Only
