________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
उपरुद्ध
489
उपलब्धिः
with a request; अभ्युत्सहे संप्रति नोपरोद्धम् R. 5.22. -3 To overcome, subdue; भेजे भिन्नकटैन गैरन्यानुपरुरोध यैः R. 4.83. -4 To besiege (an ememy, town &c.); उपरुभ्यारिमासीत Ms. 7. 195; Kom. 13.67; उपरुद्धं कुसुमपुरम् Mu. 2. -5 To lock up, pen, confine; बजोपरोधं गाः स्थापयति Sk. -6To conceal, hide नेत्रक्रमेणापरुरोध सूर्यम् R. 7.39. -7 To ! cast off, repudiate, reject; ज्येष्टपुत्रमुपारुधत् Ram.
उपरुद्ध p. p. 1 Obstructed, impeded, stopped, continel, captive; वृनं हि राज्ञामुपरुवृत्तम् R. 18. 18. -2 Covered, spread, concealed. -3 Protected, favoured. -4 Besieged, locked up. -द्धः A captive; R. 18. 18.
उपरोधः 1 Obstruction, impediment, obstacle; शरत्प्रमृष्टाम्बुधरोपरोधः R.6.443 Si.2074; सकौतुक विनयम् U.4. -2 Disturbance, trouble, molestation; anafaarfarg. परोधो मा भूत 5.1.5,6%3 अनुग्रहः खल्वेष नोपरोधः 7.33 उपरोधःसह्यताम् ibit.detention; किं राजर्षरुपरोधेन 5.. -8 Opposition, refusal, check, restraint. -4 Covering, surrounding, blocking up. -5 Binding, tying, seizing. -8 Protection, favour. बलवता विगृह्योपरोधहेतवः Measures conducive to peace; Kau. A. 7. -7 sublation, dropping; आनर्थक्याद्धि प्राकृतस्योपरोधः स्यात् । MS.8.1.15. -Comp. -कारिन् a. impeding, obstructing.
उपरोधक ३. 1 Obstructing, obstructor; रामोऽभ्येति पुरी लङ्कामस्माकमुपरोधक: Ram.6.6.16. -2 Covering, surrounding -3 Favouring. -कम् An inner room, a private apartment.
उपरोधनम् Obstruction, impediment &c.; see उपरोध.
उपरोधिन् a. Obstructing, impeding; सुखानि सोऽमुक्तसुखोपरोधि R. 18. 18.
उपरूपकम् [ उपगतं रूपकं दृश्यकाव्यं सादृश्येन] A drama of an inferior class, of which 18 kinds are enumerated; नाटिका त्रोटक गोष्टी सहकं नाव्यरासकम् । प्रस्थानोलाप्यकाव्यानि प्रेखणं रासकं तथा ॥ संलापकं श्रीगदितं शिल्पकं च विलासिका । दुर्मल्लिका प्रकरणी हाहीशो भाणिकेति च ।। 8. D. 276.
उपल: 1A stone, rock; उपलशकलमेतद् भेदकं गोमयानाम् Mu. 3. 15; कान्ते कथं घटितवानुपलेन चेतः S. THI.3; Me. 193 S. 1. 14. -2 A precious stone, jewel. Y. 3. 26. 'उपल: प्रस्तरे मणौ ' इति विश्वः. -3 Sand (Ved.). - A cloud. -5 A ball thrown from some artifice (as gun); कपाटयन्त्रदुर्धर्षा बभूवुः सहुन्डोपलाः Mb.3.284.+. -ला 1 Refined sugar, (उपलासिता Sugarcandy). -2 The upper and smaller millstone which rests on the Drisad. [of L.
patnp.] -Comp. -प्रक्षिन् a.Grinding grain upon millstones; कारुरहं ततो भिषगुपलप्रक्षिणी नवा Rv.9.112.3.
उपलक: A stone.
39.8T 10 P. 1 To look at, observe, behold, mark; आसन्नवर्तिजन उपलक्षयति K. 197; सम्यगुपलक्षितं भवत्या S. 1.. -2 To regard or consider; लोकप्रवादः सत्योऽयं पण्डितैरुपलक्षितः Ram. -3 To mark, put a sign upon; आदिमध्यावसानेषु भवच्छब्दोपलक्षिता Y. 1. 30; 2. 151; Ksm. 7. 47. -4 To
denote, designate describe. -5 To imply in addition; नक्षत्रशब्देन ज्योतिःशास्त्रमुपलक्ष्यते Kull. on Ms. 3. 162. -8 To mind, have in view ; Kām. 16. 40.
उपलक्षक . 1 Observing; marking; परचित्त -2 Designating, indicating (as a word).
उपलक्षणम् 1 Looking at, beholding, observing, marking, ascertainment; वेलोपलक्षणार्थम् S... -2 A mark, characteristic or distinctive features उपलब्धमुपलक्षणम् v.4,4.333; उपलक्षणे तृतीया Sk. -3 Designation; प्राद्युपलक्षणम् Sk. - Implying something that has not been actually expressed, implication of something in addition or any similar object where only one is mentioned ; synecdoche of a part for the whole, of an individual for the species, or of a quality for that in which the quality exists (स्वप्रतिपादकत्वे सति स्वेतरप्रतिपादकत्वं); मन्त्रग्रहणं ब्राह्मणस्याप्युपलक्षणम् P. II. 4.80 Sk.; 80 अस्ति नास्तेरुपलक्षणम् &c.
उपलक्षित p. p. 1 Observed, marked, comprehended, implied, metaphorically expressed &c. -2 Understood, comprehended. -3 Characterized.
उपलक्ष्य pot. p. 1 Inferable. -2 To be described, designated &c. -क्ष्य: 1A prop, stay, support. -2 An asylum, shelter. -3 An inference.
उपलधिप्रियः [बालधिः प्रियोऽस्य पृषो.] A kind of antelope (चमर).
उपलभ् 1A. 1 To know, understand, s00, perceive (directly); सव्यदक्षिणयोर्यत्र विशेषो नोपलभ्यते Pt. 1.76%3 अन्या प्रतिक्रिया नोपलभ्यते K. 152. -2 To ascertain, find out, learn, know; ब्रूहि यदुपलब्धम् U. 13 तत्त्वत एनामपलप्स्ये 5. 1; Mv.7.30%; R. 12.60; Bk. 3. 27; K. 159; M. 41, 3. 6, 1.6.-3 To get, obtain, acquire, enjoy, experience (happiness &c.); उपलब्धसुखः Ku.t.12. experiencing: कथमुपलभे निद्राम् V.2. 10 enjoy; इदानीं स्मृतिरुपलब्धा Mu.2 now I recollect; Ms. 11. 17; R.8.82, 10.2, 18.21. -4 To conceive, become pregnant.-Caus. 1 To cause to get ; बुभुजे च श्रियं स्वृद्धां द्विजदेवोपलम्भिताम् Bhāg. 8. 15.37. -2 To produce, bring about. __ उपलब्ध . p.1 Gained, obtained. -2 Conceivel. -3 Perceived, understood, known, guessed. -Comp. -अर्थ . having the meaning understood. (-उधाथों/.) a tale, a true or probable story.
उपलब्धिः /1Getting, obtaining, acquisition; उपलब्धौ यत्नः क्रियताम् Mbh. on 1. 1. 1. वृथा हि मे स्यात्स्वपदोपलब्धिः R. 5. 56, 8. 17. -2 Observation, perception, knowledge (ज्ञान); बुद्धिरुपलब्धिर्ज्ञान प्रत्यय इत्यनर्थान्तरम् Nyiya Sutra, नाभाव उपलब्धेः Brahma Sutra.2.2.283 भावे चोपलब्धेः 2.1.15. ef. Nyaya s.2.28,30. -3 Understanding, mind (af). -4 A conjecture, guess. -5 Perceptibility appearance (recognized as a kind of proof by the Mimamsakas); तत्र वेदविधिः स स्याज्ज्ञानं चेत्पुरुषं प्रति ।
For Private and Personal Use Only
