Sanskrit English Dictionary Part 01

Author(s): P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan

Page 93

अनन्तरीय
B
29. 31. तदिदं क्रियतामनन्तरं भवता बन्धुजनप्रयोजनम् Ku. 4.32 soon after, just afterwards अनन्तरोदीरितलक्ष्मभाजौ पादो यदीयावुपजातयस्ताः Chand. M. having characteristics mentioned just before. -5 Following, coming close upon ( in comp.) ; शब्खस्वनानन्तरपुष्पवृष्टि Ku. 1. 23 2.53; करणीयम् S. 4 the next duty, what should be done next. -6 Belonging to the caste immediately following; पुत्रा येऽनन्तरस्त्रीजा: Ms. 10. 14. -7 Uninterrupted, unbroken, continuous सुखदुःखाते लोके नेहास्त्येकमनन्तरम् Mb. 12. 153. 89. -8 Straight, direct ( साक्षात् ). अथवाऽनन्तरकृतं किंचिदेव निदर्शनम् Mb. 12. 305 9. रम् [ न. त. ]1 Contiguity, proximity; अनन्तरविहिते चास्यासने K. 93. - 2 Brahman, the supreme soul (as being of one entire essence ). -रम् ind. [ Strictly it is acc. of time कालात्यन्तसंयोगः नास्ति अन्तरं यथा स्यात्तथा ] 1 Immediately after, afterwards. -2 ( with a prepositional force) After ( with abl.) पुराणपत्त्रापगमादनन्तरम् I. 3. 7; त्यागाच्छान्तिरनन्तरम् Bg. 12. 12; गोदानविधेरनन्तरम् R. 3. 33, 36 271 स्वामिनोऽनन्तरं भृत्याः Pt.1; rarely with yen. ; अङ्गदं चाधिरूढस्तु लक्ष्मणोऽनन्तरं मम Ram.; or in comp. ; घनोदयाः प्राक् तदनन्तरं पयः Ś.7.30. R. 4. 2. ; Ms. 3. 252, V. 2. 41; वचनानन्तरमेव K. 78 immediately after those words. -Comp. -जः or जा [ अनन्तरस्या अनन्तर वर्णाया मातुः जायते ] 1 the child of a Ksatriya or Vaisya mother, by a father belonging to the caste immediately above the mother's, स्त्रीष्वनन्तरजातासु द्विजैरुत्पादितान्मुतान् । सदृशानेव तानाहुर्मातृदोषविगर्हितान् ॥ Ms. 10. 6. -2 born immediately before or after; a younger or elder brother. Legitimate son (औरसः ): आत्मा पुत्रश्च विज्ञेयस्तस्थानन्तरजश्च यः Mb. 13. 49.3. ( - जा ) a younger or elder sister; अनुष्ठितानन्तरजाविवाहः 1. 7.32.5 80 जात.
अनन्तरीय . Next in succession.
अनन्तरयः [ अन्तरयः दूरीकरणं, न त ] Not leaving, non-abandonment.
break.
अनन्तराय [न. ब. ] Uninterrupted, without a अनतर्गर्मिन . [ अनन्तर्गर्भो वश्य अस्त्यर्थे इनि, न त ] : N. of Kusa grass used for the पवित्र, q. v.
.
अनन्द [नति - अच्] [Joy loss, cheerlon. -द: N. of a purgatory.
अनन्नम् Not food, that which is undeserving of being eaten. अनद्यमानो यदनन्नमत्ति Ch. Up.
अनन्य . 1 Not different, identical, same, not other than, self; अनन्या राघवस्याहं भास्करस्य प्रभा यथा । सा हि सत्याभिसन्धाना तथानन्या च भर्तरि Rām. cf. Rām. 5.21.15. -2 Sole, unique, without a second. -3 [afta ara: faqar यस्य ] Undivided, undistracted ( mind &c. ) ; having no other object or person to think of &c.; अनन्याश्चिन्तयन्तो मां ये जनाः पर्युपासते g. 9. 22. In comp. अनन्य may be translated by 'not by another', 'directed or devoted to no one else', 'having no other object'. -4 unopposed; अनन्यां पृथिवीं भुङ्क्ते सर्वभूतहिते रतः Kau. A. -Comp. -अर्थ . not subservient to any other object, principal.
75
अनपकरणम्
-sfera independent, not resorting to another. ( - तम् ) unencumbered estate ( in law ). गतिः / sole resort, or resource. -गतिक . [ न. ब. ] having no other resource or help, having no other resource left; अनन्यगतिके जने विगतपातके चातके Uab. - गुरु . than_which nothing is greater, अनन्यस्तव न केवलः पुराणमूहमा गम्यते Si. 1. 35. - चित्त, चिन्त, चेतस्, -मनस्, मानस,
- हृदय . giving one's undivided thought or attention to, with undivided mind; विचिन्तयन्ती यमनन्यमानसा S. 4.1; K. 75. -जः, -जन्मन् m. [ नान्यस्मात् जन्म यस्य; आत्मभूचित्तभू इत्यादि तस्य व्यपदेशत्वात् or नास्ति अन्यद्यस्मात्सोऽनन्यः, विष्णुः; तस्माज्जातः ] Cupid, the god of love; मा मूमुहत्खलु भवन्तमनन्यजन्मा Mal. 1. 32. -दृष्टि . gazing intently or steadfastly at; "ष्टि: सवितारमैक्षत Ku. 5. 20. देव having no other (superior) God, epithet of the Supreme Being. -परता exclusive devotion or attachment; पुरश्चक्षूरागस्तदनु मनसोऽनन्यपरता Mal. 6. 15. -परायण . devoted to no other (woman); S. 3. 18 - पूर्वः [ नान्या पूर्वा यस्य ] having no other wife वरस्वानन्यपूर्वस्य विशोकामक: Ku.6.12. ( - ) [ न अन्यः पूर्वो यस्याः सा ] a virgin (who never before belonged to another), a woman having no other husband मनुप्रभूतिभिमन्यैर्मुक्ता यद्यपि राजभिः । तथाप्यनन्यपूर्वेव तस्मिन्नासीद्वसुन्धरा ॥ R. 4. 7. भा . [ न अन्यम् अन्यां वा भजते ] not devoted to any other person; अनन्यभाजं पतिमाप्नुहि Ku. 3.63. - विषय a. not applicable or belonging to any one else, exclusively applicable: यस्मिन्नीश्वर इत्यमन्यविषयः शब्दः 1. 1; Mv. 1. 25. वृत्ति - 1 of the same nature. -2 having. no other means of livelihood. -3 closely attentive. - शासन ... not ruled over by any one else; अनन्यशासनामुव शशाकपुरीमिव R. 1. 30; Dk. 2. -सामान्य, साधारण a. not common to any one else, uncommon, exclusively devoted, applicable or belonging to one; अनन्यनारीसामान्यो दासत्वस्याः पुरूरवाः V. 3. 18; राजशब्दः R. 6.38; M. 5; 4. 10; not eapable of being performed by any one else, Ku. 3. 19. सदृश (शी / ) having no equal, matchless, peerless यथैताननन्यसदृशान् विदधासि Pt. 1.
अनन्यता, -त्वम् Identity, sameness.
अनन्यादृश . ( -शी / ) Not like others, singular.
अनन्वयः [न. त. ] 1 Want of connection. -2 (Rhet.) A figure of speech in which a thing is compared to itself, the object being to show that it is matchless and can have no other उपमान; उपमानोपमेयत्वं यदेकस्यैव वस्तुनः । इन्दुरिन्दुरिव श्रीमानित्यादौ तदनन्वयः ॥ गगनं गगनाकारं सागरः सागरोपमः । रामरावणयोवृद्ध रामरायोरिव ॥.
अनन्वित a. [न. त. ] Unconnected. -2 Irregular, desultory; irrelevant, incoherent -3 Not attended with, devoid of; as पुत्र, भार्या &c.
अनप [ न सन्ति आधिक्येन आपो यत्र ] Destitute of much water (as a puddle)
अनपकरणम्, -कर्मन्, -क्रिया 1 Not injuring. -2 Nondelivery. −3 ( In law ) Non-payment; दत्तस्यानपकर्म च Ms. 8.4; दत्तस्य or वेतनस्य क्रिया 214.