________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
अष्टावक्रः
www.kobatirth.org
च शैवं भागवतं तथा । तथान्यन्नारदीयं च मार्कण्डेयं च सप्तमम् ॥ आयमष्टकं प्रोक्तं भविष्यन्नवमं तथा । दशमं ब्रह्मवैवर्त लिङ्गमेकादर्श तथा ॥ चाराहं द्वादशं प्रोक्तं स्कान्दं चात्र त्रयोदशम् । चतुदर्श वामनं च कौमैं पञ्चदशं तथा ॥ मत्स्यं च गारुडं चैव ब्रह्माण्डाष्टादशं तथा ॥. -भुजा an epithet of the goddess महात्म मूलम् The roots of the eighteen plants (Mar. बेल, ऐरणी, टैंट, शिवण, पहाडमूळ, पुनर्नवा, रानउडीद, चिकणा, एरंड, जीवक, ऋषभक, जीवंती, शतावरी, तिरकांडे, ऊस, दर्भ, कसई, साळी ). -विद्या the eighteen kinds of learning or lores; अङ्गानि वेदाश्रत्वारो मीमांसा न्यायविस्तरः । धर्मशास्त्रं पुराणं च विद्या होताचतुर्दश ॥ आयुर्वेदो धनुर्वेदी गाम्धति यः अर्थशास्त्रं चतुर्थ तु विद्या ह्यष्टादशैव तु ॥ - विवादपदम् the eighteen subjects of litigation causes of dispute); see Ms. 8. 4-7. -शिल्पशास्त्रोपदेशकाः Eightoen snoint writers on the sence of Architecture: मगर चिर्वसिय विश्वकर्मा मयस्तथा । नारदो नग्नजिच्चैव विशालाक्षः पुरन्दरः ॥ १ ॥ ब्रह्मा कुमारो नन्दीशः शौनको गरी एवं चयादेतदर्शने विख्याताः शिल्पशास्त्रोपदेशकाः ॥ Matsya P. स्मृतिकारिन् m. pl. the eighteen Smritikāras or law-givers of the Aryas ; विष्णुः पराशरो दक्षः संवर्तव्यासहारिताः । शातातपो वसिष्ठश्च मापस्तम्बतमाः। देवलखती भरद्वाजसनोऽनवः । सीनकी याज्ञवल्क्यच दशा स्मृतिकारिणः ॥
अष्टावक्रः [ अप्रकृत्वः अष्टसु भागेषु वा वक्र: ] N. of a cele brated Brahmana, son of the great sage Kahoda. [ Kahoda marrid a daughter of his preceptor Uddalaka, but he was so devoted to study that he generally neglected her. When once she was far advanced in pregnancy, the unborn son was provoked at his father's neglect of her and rebuked him for his absorp tion in study to the neglect even of his wife. The sage was very angry at this impertinence and condemned him to bo born crooked: so he came forth with his eight (asta), limbs crooked (vakra ); whence his name; यस्मात्कुक्षी वर्तमानो ब्रवीषि तस्माद्वको भवितास्यष्टकृत्वः Mb. when Kahol was drowned into a river as the result of a wager in a dispute with a Buddhist, young Aştavakra defeated the sage and delivered his father, who, being pleased, directed his son to bathe into the Samang river, on doing which the lad became perfectly straight. See Mb. Adhyāyas 132-34 of the Vanaparvan.]
अष्टाध्यायी / N. of the Satapatha Brāhmana and also of Panini's grammar.
अटः /. [ अस्यते भूमौ क्षियने अस्- क्तिन् पृषो० पत्वम्] 1 A die for playing. -2 A metre consisting of sixty-four syllables -3" [ अक्ष-व्याप्ती-चिल्] Pervasiot reaching ( Ved.) इन्द्रं शुम्भास्म्यष्ये Av. 6.1.1. 4 The body (the instrument of enjoyment ). -5 The number sixteen. -6 Seed. -7 Kernel. कन्दाष्टिभिर्मूलफलैः Bhāg. 4. 28.36.
अष्टिन . Consisting of eight members or parts. अना [ अश्वले चाल्यतेऽनवा अधू करणे न्] 1 A prick or goad for driving cattle, whip; Rv. 4. 57. 4,653.9.
285
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अस्
-2 A part of the wheel of a chariot. -fa a. obeying the goad (as a bull ); शुनमष्ट्राव्यचरत् कपर्दी Rv. 10. 102. 8.
अष्टिः / 1 A stone or kernel. -2 Seed.
अष्टीला [अष्टिस्तत्तुल्यकठिनाश्मानं राति राक, रस्य लः दीर्घः Tv. ] 1 A round swelling below the navel produced by wind. -2 A kind of disease of urine. -3 A globular or round body (in general ) - 4 A round pebble or stone ततो जज्ञे मांसपेशी लोहाष्टीलेव संहता Mb. 1. 115. 12. -5 Kernel. -8 Seed corn.
अष्टीलिका 1 A kind of abscess. -2 A pebble. अष्टीवत् m., n. [ निपातोऽयम् P. VIII. 2. 12; ] The knee, the kneebone.
अस् I. 2 P. [ अस्ति, आसीत्, अस्तु, स्यात्; dofective in non-conjugational tenses, its forms being made up from the root भू. ] 1 To be, live, exist ( showing mere existence); नासदासीनो सदासीन Rv. 10. 129.1: आत्मा वा इदमेक एवाम आसीत् Ait. Up. 1. 1. श्रुतिद्वैधं तु यत्र स्यात् Ms. 2. 14; शपथे नास्ति पातकम् 8.112; न वेवाहं जातु नासम् Bg. 2. 12 : आसीद्राजा नलो नाम Nala. 1. 1; Ms. 5. 79; न अस् not to be, to be lost, disappear, porish, नायमस्तीति दुःखार्ता Nala. 7.16; अस्ति भोक्तुम् Sk. it has to be euten; (for other uses of अस्ति B00 अस्ति N. V. ). -2 To be (used as a copula or verb of incomplete predication, being followed by a noun or adjective or adverb; or some other equivalent ); भक्तोऽसि मे सखा च Bg. 4.3; धार्मिके सति राजनि Ms. 11. 11; आचार्य संस्थिते सति 5.80; o एवमेव स्यात्, तूष्णीमासीत् &c. -3 To belong to be in the possession of expressed in English hy hare), with gen. of possessor ; यन्ममास्ति हरस्व तत् Pt. 4. 76; यस्य नास्ति स्वयं प्रज्ञा . 70; न हि तस्यास्ति किंचित् स्वम् Ms. 8. 417; नास्ति बुद्धिरयुक्तस्य Bg. 2.66. -4 To fall to the share of, to happen to or befall anyone ( with gen.) ; यदिच्छामि ते तदस्तु S. 4; तस्य प्रेत्य फलं नास्ति Ms. 3. 139 he cannot enjoy or get. -6 To rises spring out, occur; आसीच मम मनसि K. 142 ( this ) occurred to my mind. -6 To become; तां दृष्ट्वा दशविस्तारामासं विंशतियोजन: Rām. ; also शुक्रीस्यात् राजसात् स्यात् &c. Sk. -7 To lead or tend to, turn out or prove to be ( with dat. ); स स्थाणुः स्थिर भक्तियोगसुलभ निःदायास्तु वः V. 1. 1 संगत श्रीसरस्वत्योभूयेऽस्तु सदा सताम् 5. 24; oft with dat. alone without अस्; यतस्तौ स्वल्पदुःखाय Pt. 1. 8 To suffice ( with dat. ); सा तेषां पावनाय स्यात् Ms. 11. 85; अन्यैर्नृपालैः परिदीयमानं शाकाय वा स्याल्लवणाय वा स्यात् Jagannātha -9 To stay, reside, dwell, live हा पितः क्वासि हे सुभ्रु Bk. 6. 11. - 10 To take place, happen. -11 To be in a particular relation, to be affected (with loc.); किं नु खलु यथा वयमस्यामेवमियमप्यस्मान् प्रति स्यात् S. 1. अस्तु well, let it be; एवमस्तु तथास्तु so be it, amen. The form 3 joined to roots in forming their periphrastic perfect is sometimes separated from the root and used by itself; तं पातयां प्रथममास पपात पश्चात् R. 9.61, 16. 86. [cf. I. est and Gr. esti. with अस्ति; esse ; Zend. asti; Pers. hast, ust] With अति
For Private and Personal Use Only
