Sanskrit English Dictionary Part 01

Author(s): P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan

Page 327

आऋन्दिन
309
आक्रोशक:
..............
...
.....
........
.
.
तदीयमाक्रन्दितमानसाधोः R. 2.28. -2 Lamentation, weeping, V. 1.
37 7 . Calling out in a weeping tone, weeping, shouting at; परस्पराक्रन्दिनि चक्रवाकयोः Ku.5.26.
आक्रम् 1. V. 1 To go towards or near, approach; अन्तरिक्षम, आश्रमम् &c.-2 To step or trend upon: आ वो मूर्धानमक्रमीम् Rv. 10. 166.5%3; enter, till, take possession of, cover, भुजगपतिरयं मे मार्गमाक्रम्य सुप्तः Mk. 9. 12 covering; ख केशवोऽपर इवाकामतुं प्रवृत्तः 1.25 छायामप्याक्रमितुम् Ve.33; Si.8.28 to enter or cross%3; Ms. 4. 130%; Y.1.1528 पदा मस्तकमाक्रम्य Ms. 11.48:। जम्बुद्वीपमाकम्य H.33; आक्रामति धूमो हम्यतलम् Mbh. and. Kati. on P.1.3.10. -3 To occupy, extend over; योजनानां सहस्राणि बहनाक्रम्य तिष्ठति Ks. 1. 15. -4 To attack, invade, seize, fall upon, conquer, overcome, vanquish; पक्षिशावकानाकम्य I. 1; सर्वस्वं ग्रसते बन्धुराक्रम्य ज्ञानिभावतः 2.973 पौरस्त्यानेवमाकामंस्तांस्ताजनपदाजयी R.4.31; 1.4; तं न...शेकुराक्रमितुमन्यषार्थिवाः R.19.483; Si. 1.70.-5 To surpass, excel, eclipse.-6 To undertake, begin, commence. -7 (A.) To rise, come up (as the sun); यावत्प्रतापनिधिराक्रमते न भानुः R.5.71, आक्रमते सूर्यः
Mbh. om P.I.3.10.-8 Tonscend, mount, occupy (as sky, throne ke.): अजो नाकमा क्रमतां तृतीयम् Av.9.5.1. दिवमाक्रममाणेव Bk. 8.23; Si. 18. 11,51; सिंहासनम्, खर्गलोकम्"; "बजम्e . 910 lio heavily upon, to press (as a loud). (For further illustrations of the several senses sce आक्रान्त below). -Cans.(क-का-मयनि) To cause to enter, introrluce, show into; स नैराकमयामास शुद्धान्तम् Ku.6.62.
आक्रमः,-मणम् 1 Coming near, approching. -2 Falling upon, attacking; an attack; हरिराक्रमणेन संनति किल बिभ्रीत भियेत्यसंभवः Si. 16. 34. -3 Seiving, taking, covering, occupying. -4 Overcoming; obtaining. Vāj. 15.9. --5 Spreading or going over, surpassing. -6 Mounting overloading. Bhāg. 7. 5. 44. -7 Might, valour. -8 Possession of learning&c. -9 Food. -10A step for ascending; केनाक्रमेण यजमानः खर्गे लोकमाक्रमते Bri. Up.3.1.6.
आक्रान्त pp. 1 Seized, taken possession of, overpowered, defeated, vanquished, overcome; आक्रान्तविमानमार्गम् R. 13. 37 reaching upto; रुजा Pt. 5.52; दिदृक्षा' हृदयः Dk. 141 seized with; आतपाक्रान्तोऽयमुद्देशः M.3 exposed to heat; आक्रान्तपूर्वमिव भुजङ्गम् R.9.79 trodden or trampled under foot : filled with, full of, occupied, covered, overspread; शुशुभे तेन चाकान्तं मङ्गलायतनं महत् R. 17.29%; Bh. 2. 1083; वलिभिर्मुखमाकान्तम् Bh. 3. 14,623 U.2.20%; Mv.5.40%; Si. 1. 70%B H. 1. 22; Dk. 1413; K. 55; Ve. 2. 27; Care having the mind engrossed or occupied; U.5. 19; Mal.9.49; 80 मदन , भय, शोक &c. -2 Loaded (as with a burden); pressed by; शैलाक्रान्तेन यो मुक्तस्तस्यारावः सुदारुणः Ram.7.16.36. भाराकान्ता वसुन्धरा Mk.8.6%3 K. 118; साकान्ता जघनस्थलेन गुरुणा गन्तुं न शक्ता Amaru. 34. -3 Surpassed, eclipsed, superseded ;
R. 10. 38, Ve.s, आक्रान्ता तिलकक्रियापि तिलकैः M.3.. -4 Obtained, possessed of ; वर्णान्तराकान्तपयोधराग्राम् ।.14. 27: Ki. 11.7. -5 Accompanied, attended. -6 lained, distressed. -7 Graced, Indorned, decorated; न खलु नरके हाराकान्तं घनस्तनमण्डलम् (शरणम् ) Bh. 1.67. -8 Sented, ridden; निर्ययुस्तुरगाकान्ताः Ram.6. 127. 13. -Comp. -नायका (In drama) One whose lover is won or kept in obedience. -मति . Mentally overcome, deeply impressed.
आक्रान्तिः /. 1 Placing upon, occupying, stepping or treading upon%3 आक्रान्तिसम्भावितपादपीठम् Ku. 3. 11. -20vercoming, pressing upon, loading; पृथुजघनभराक्रान्तिमन्दैः प्रयाः M. 3. 10. -3 Ascending, rising, -4 Might, valour, force; "त: ind. From violence; आक्रान्तितो न वशमेति महान्परस्य Si.5.41. -5 Assault, talking away (अपहार); यो भूतानि धनाकानन्या वधाकेशारच रक्षति Mb.12.97.8.
आक्रामक: An imvader. 3T 9 U. To purchase, buy; obtain. 31FT: 1 A dealer, petty trader, a pedlar.-2 Trade, Commerce.
आक्रीड 1 U. To play, sport, amuse oneself.
आक्रीड . Playing, sporting. -डः, -डम् 1 Play, sport, pleasure; गजेन्द्राक्रीडमथिता Ram.7.26.42. -2 A pleasure-grove, plensuro-garden; (पुमानाकीड उद्यानम् । Ak.); देवाकीडशताकीणाम् Ram. 2.50. 15. कमायाक्रीडमासाद्य तत्र विशश्रमिषुः Dk. 12. कुबेरस्यापि चाक्रीडं प्रागेव वसुधामिमाम् Bur Ch.4.10. -Comp.-गिरिः ,-पर्वतः A pleasure-hill; आक्रीडपर्वतास्तेन कल्पिताः खेषु वेश्ममु Ku.2.43.
आक्रीडनम् Sporting, playing. आक्रीडिन् a. Playing.
आक्रुश् 1 P. 1 To ery, ery out loudly; अये गौरीनाथ त्रिपुरहर शम्भो त्रिनयन प्रसीदेत्याक्रोशन् Bh. 3. 1233; call out loudly to; पतिमाचुक्रुशः Rim. -2 To revile, abuse, scold, assail with angry words; परस्य हेतोर्नामाकोशसि Dk.58,97; शतं ब्राह्मणमाक्रुश्य क्षत्रियो दण्डमर्हति Ms. 8.2673 Bk.5.39. -3 To curse. -4 To censure, express displeasure.
आक्रुष्ट p. 1Scolded, reviled, censurel, abused, calumniated &c.; क्रुभ्यन्तं न प्रतिक्रुध्येदाक्रुष्टः कुशलं वदेत् Ms. 6. 48; Si. 12. 27.-2 Sounded, vociferated. -3 Cursed. -UH 1 Calling out. -2 A harsh cry or sound, an abusive speech (परुषभाषणम्); माजोरमूषिकास्पर्श आकुष्टे क्रोधसंभवे Katy.; प्रपातजलनिर्घोषैः प्राक्रुष्टमिव सर्वतः Ram.5.56. 30.
आक्रोशः, -शनम् 1 Calling or crying out, voeiferation, loud cry or sound. -2 Censure, blame, roviling; आक्रोशमपि परिहासमाकलयन्ति K. 235,291; abuse Y.2.302. -3 A curse, imprecation : गर्भमेवमुक्तम् K.201, 346. -4 An oath.
आक्रोशका,-क्रोष्ट्र . 1 Voeiferous, one who calls out or vociferates, -2 A reviler, a busive.